CC NH VN NI V TC PHM CA MNH NHN VT A PH Th hai, 10 Thng 9 2007 21:35 By gi ng Tt c ca ngi Mng trn ni. Tt khng mt ngy m hng thng.

Gt hi xong, tri rt, li i ma lm ma, th l ngh ngi, n chi. Tng nh lm tt, hm nay c xm chn nh ny, mai nh khc m ln, tit canh c chu xn tng ming c linh nh, n tt ln lt mi nh mt hm cho n ht mi nh. Rn r khp ni, trai gi nm pa pao mt kiu bng chuyn th s... Cu chuyn k li by gi ngt nm mi nm v trc. Ma thu 1952, trong chin dch Ty Bc, khi Ngha L c gii phng, ti ln cc khu du kch huyn Vn Chn l vng trm Tu, sang huyn Ph Yn l Bn Thi, khu du kch ngi Mng. Ngi Mng, ngi Dao trn dy ni b danh l 99 (do vit tt bn Pc Lm, Pc Ng, hai ch P ging con s 9) ch y b mt qua sng sang Sn La. By gi ng Tt c ca ngi Mng trn ni. Tt khng mt ngy m hng thng. Gt hi xong, tri rt, li i ma lm ma, th l ngh ngi, n chi. Tng nh lm tt, hm nay c xm chn nh ny, mai nh khc m ln, tit canh c chu xn tng ming c linh nh, n tt ln lt mi nh mt hm cho n ht mi nh. Rn r khp ni, trai gi nm pa pao mt kiu bng chuyn th s. Tr em nh quay, con quay g to bng ci bt. Hay l ui bt chim s, chim su, con chim nh bay trn bt ngn ni ch mt lc mi cnh ng ln xung, ch vic nht v nng n. trm Tu, ti gp A Ph cng v sp v n tt bn T Sa Ph Yn. (Ting Mng ni l l Ph ti vit l Ph cho d c). Ting Mng nhiu ch gc Hn. Con trai thng tn l Po (do ch Bo), co gi l M hoc M (do ch M). Ti ng mun sang Ph Yn ri vo cc khu du kch Sn La ln in Bin trn Lai Chu. Th l ti cng sang Ph Yn vi v chng A Ph. T trm Tu i T Sa ng ni ch mt hai ngy. Chng ti i lu c hai phin ch. V gp nhiu nh nng, n nh nng no c ngi cng nn li n tt. Lng khng chin trn ni, cai n Php hay lng ln t ph. Cho nn mi nh u lm nng b mt trong rng su. Nhng ci nh nng mt gian vng chi xinh xn, nho nh nh ci nh ca tr con chi. Nhng chn ct ngom nng sn ng con con h, con gu khng tro ln c. p mi, kho ng ng. Ngoi nng trc mt cc thc n hng ngy. Rau ci, u rng nga, bi chui. Cy t, bi gng, cm hnh, h, l s Sn con chut, con nhm c by, n. Tht kh phi xp trn sn bp, him mui, tht p r chanh m m cht. Nhng ci nh nng, lu nng ny u c sut truyn V chng A Ph. Nm 1970 ti c dp i lu vng Luang Prabang bn Thng Lo, nhng ci nh nng quyn luyn ti vn thy nhiu trong tiu thuyt H Ging Phn Sa. A Ph khng phi l s tch mt ngi tht vic tht. Tt c tai nghe mt thy v nhng tri bit ca ti t nhng s tht y tng hp vo sng to. Dc ng A Ph k nhng gian trun ca v chng anh v mi sinh hot, kh khn khu du kch bao nm. Ti n d mt m x ngi b trm ng, ht nh m x kin khng khip miu t trong truyn v trong phim V chng A Ph m nh vn Kim Ln ng vai p png (thng m) rt xut sc. Ch c iu l ngi ng ra x k trm ng khng

phi l thng l P Tra m l cn b ta. Mi gii phng, a phng c ch trng gi mi phong tc tp qun khng phn bit l tt hay l lc hu, d man. Ngi cn b kt ngha anh em vi A Ph l nhng hot ng tht ca cn b ch hu Chi Mai, cn b ph trch khu du kch Ph Yn. Chi Mai qu H ng xung phong cng tc Ty Bc. V phn no trong tinh thn ngi cn b hu ch c c ti. Ti i vi Chi Mai, nhiu xm mun gi ti li lm thy gio. Trong ba ru, ngi ta hay cnh tay, nu di bng nhau m li bng tui th nht nh chng ti phi kt lm anh em. Phong tc n sng ny gc ca ngi Ty, ngi Thi, mt np sng vui v c ngha, nhiu dn tc khc bt chc. Cu chuyn A Ph k, ti ngm ngh mi mt t tng, tnh cm ca i tng v ca ti, tt c sng to nn V chng A Ph m cc bn c. C mt quang cnh khc l khu du kch trm Tu v bn bn Thi u su trong rng khng trng c xung ni nh trong truyn k. Cng chuyn i y, ti sang nh lo du kch Triu Vn Khn ngi Dao, mng Ci. n Ty di cnh ng nh ln ni, my ln b b con ng Khn ln xung, cht my a, khng dm ln na. ch nng nh ng Khn trng xung thung lng, n mng Ci r mn mt. Hm y ung ru bt bng nhm tht phng hong t ng Khn va i bn c, ti nhn xung v quyt nh a ci ng trng thy mng Ci sang cnh ng di chn ni nh nng ca v chng A Ph. Cu chuyn ny nu khng ni bn c c th kh hiu. Truyn V chng A Ph, nhng ln in u nm 1954, c nhn vt thng l Chng Lu. Cc ln in sau v by gi, ti i tn l thng l P Tra. Ti sao vy? Chng Lu l tn ng thng l Hng Chu, ti nhiu ln n chi, ng tht khch tht nga khng mui. Tn ng Chng Lu cng in hnh tn con ngi tng lp trn. ng khng bit ch, li khu du kch ho lnh th ny, ng bit u ti mn tn ng. Nm 1954 min Bc gii phng, ng Chng Lu c c ra lm ph ch tch khu t tr Ty Bc, c quan th ph Sn La. Anh Hong N by gi l b th tnh y Sn La nhn ti vit hng ri. Nu a no xu mch ng Chng Lu l thng nh bo nm y vit sch bo Mo Chng Lu l phn ng th nguy qu. Cc bui pht thanh ting Mng Sn Dng c V chng A Ph u phi b. Mt ln i huyn Than Uyn, ti mn quyn s ghi tn cc ngi t ng b giam y. Ti nht ra tn mt ngi t l P Tra. Ti i l thng l P Tra t ngy y, chc khng lo trng tn TR CHUYN V BI TH "TRNG GIANG" Th ba, 04 Thng 9 2007 21:39 Mt chiu thu 1939, ti i do trn b sng Ci (sng Hng), bng xe p, c on dt xe i b, thy bui chiu trn v trn sng p qu: Nng chiu nht, my n pha ni xa v man mc mt ni bun kh t, na nh gn gi, na nh xa vi qunh hiu... Nh th HUY CN Mt chiu thu 1939, ti i do trn b sng Ci (sng Hng), bng xe p, c on dt xe i b, thy bui chiu trn v trn sng p qu: Nng chiu nht, my n pha ni xa v man mc mt ni bun kh t, na nh gn gi, na nh xa vi qunh hiu. Ti dng qung bn Chm (by gi l chn cu Thng Long) v vang ln trong tm tng my cu lc bt:

Trng Giang sng gn mnh mng Thuyn tri xui mi, nc song song bun Ru tri lung li ni lung V u bo dt, my lng ni xa Ti cn nh lm tip bi th bng lc bt v t tn bi l Chiu trn sng... Nhng p xe v nh ( s 40 Hng Than) li vang trong u nhc iu ca th by ch, m hng ng lut nh quyn r tai ti, c hng ti v ti lin chuyn my cu u sang th by m, bt c ngay hai cu u: Sng gn trng giang bun ip ip Con thuyn xui mi nc song song Hai cu u ny s ng vng nguyn cho n bn tho cui cng Ri ti vit tip. cu th 3 khng kh, nhng n cu th 4 th thi xao Mt chic bo n lc gia dng... Mt cnh bo n lc gia dng... Ci mt cnh tri lc my dng... Sau cng n bn tho th 14 mi bt ra Ci mt cnh tri kh lc my dng va t nhin va hm su ( cht kh ri m cn lc my dng). Ch kh hn hn ch n, v ci c n s tot ln t ton bi. on 2 cng phi tm, nhng c sn cnh trc mt: Cc cn nh gia sng... gi hiu hiu... v li c trong tm tr 2 cu ca Chinh ph ngm, Non K lng l trng treo Bn Ph gi thi u hiu my g Cho nn ti vit ngay c cu L th cn nh gi u hiu nh b on Th im... g cho... na cu on th t th ti hc c ch n trong bi Thu hng ca Ph (bn dch ca Nguyn Cng Tr) Mt t my n ca i xa. V ti vit Lp lp my cao n ni bc. C kh th th t th ti bun hnThi Hiu nn mi h 2 cu Lng qu dn dn vi con nc Khng khi hong hn cng nh nh Nh cu Yn ba giang thng s nhn su ct ni mnh bun hn, cn g phi c khi, sng mi nh nh. Bi th khng phi t cnh m t tm hn, trng thi tm hn, hay ni ng hn l mn cnh ni lng mnh, hn mnh.... Ni ng hn na l: Hn nhp vo cnh cho nn ni n cnh l ni n hn vy. Mt gi vi ngi c: Cng l cnh tri nc m sao tri nc trong Trng Giang th vng lnh th, xa vng th bun th lng th. M tri trong bi on thuyn nh c (mnh mng hn v l bin) m khng vng lng, m li vui, li xn xao mt nim ho hng nh con ngi lm ch t tri Cu ht cng bum cng gi khi Cho hay vn th l con ngi, l trng thi hn NH V TY TIN Th su, 30 Thng 11 2007 17:38 i vi ti, nhng ngy Ty Tin khng hn l nhng ngy in k nin su sc hn c.

nhng c l nhiu ngi hay hi v bi th Ty Tin ca ti vit giai on ny. V VN S (Ghi theo li k ca nh th Quang Dng) Ti nhp ng ng ngy cch mng Thng tm thnh cng. Nm ti hai mi su tui. Trc cch mng, ti hc Ban trung hc trng Thng Long. Tt nghip, ti i dy hc t Sn Ty kim sng. Nhng ngy u vo qun i, ti nhn cng tc Phng cng v Bc B. Phng ny do anh Nguyn Vn Chn ph trch. Ti lm phi vin ca phng, c nhim v i thu mua v kh vng H Nam Sn Ty. Thy ti c cht hc hnh, li yu mn vn chng, anh Chn lin gii thiu ti ln chin khu lm cng tc bo ch. Ngy vn ha, vn ngh, bo ch, uyn truyn trong quan nim v c trong cng vic, ranh gii khng r. Nh vy l s nghip vn chng ca ti bt u bng ngh bo. Ti tr thnh phng vin tin phng ca t bo Chin u thuc Khu II. T bo do anh Vn Phc ph trch, sau ny, anh Vn Don ln thay. Ti yu th v lm th hon ton ngu nhin. Thi i hc ti rt m ng chi tam bch th, nht l nhng bi dch ca nh th Tn . Ti cng say th mi nh bt c mt hc sinh no thi . Nhng ti thch th Th l hn c, c bit bi Nh rng, bi tm trang sn d ca n. Mt nh vn na l Thch Lam. Thch Lam khng ch vit vn m cn dch nhng bi th vn xui ca Php. V c l ti tip thu c g th ca Php ngy y, cng do c cc bn dch ny. Khi lm cng tc bo ch ti li cng thy thch vn phong ca Thch Lam. H Ni ba mi su ph phng ca Thch Lam l mt tp bt k giu cht th. Nhng phi ni n mt cun tiu thuyt ca nh vn Nga Ggn: Tarax Bunba. Ti yu nhng con ngi Cdc dng cm, yu t do, sng phng khong, gn b vi thanh gm, yn nga v nhng chin cng trn nhng tho nguyn mnh mng nh nhng chin khu di ng chng li bn phong kin xm lc bo v nn c lp dn tc. Ti thy c mt s ng cm no gia mnh vi cc nhn vt ca truyn. Sau ny i Ty tin, ti vn cn mang Tarax Bunba theo trong ba l ca mnh. Ti bo Chin u n u nm 1947 th c iu i hc Trng b tc Trung cp (tc Trng b tc trung cp qun s Sn Ty). Trng chuyn b tc k thut qun s cho cn b chun b nhn nhim v chin u mi. Vic mc o lnh, v l mt cn b trong qun i, i vi ti ngy y c ngha thing ling v t ho lm.

Nhng thng hc trng, ti nh mi hnh nh v gio s qun s ngi Nht nh mt kiu mu s quan m chng ti m c v knh n. Gio s c ci tn Vit Nam l Lm Sn. i t Lm Sn. ng l s quan cao cp trong B ch huy, thnh lp t ngy u khng chin. Gio s ln lp bng ting Nht, c ngi thng ngn. Ging ng sang sng nghe y uy quyn. K lut trong trng qun s hi rt nghim khc, nu nh by gi c th gi l qun phit. Gi hc nh, gi ngh cng rt khun php. C ln ti ung c ph v mun, cnh v bt c, c lo nh ngy nh trn hc b thy bt c. Anh bit sau ti b pht th no khng? Sangds th hai u tun, sau lc cho c, i t bt ti b bn vng quanh ct c. Ti b mtcch t gic, bi ngha rng , mc o lnh tt phi chu nhnh hnh pht i loi nh th, nu nh mnh vi phm k lut. C ln Bc H n thm trng. Ti nh Bc cn ni cho chng ti nghe mt cun sch vit v chi tranh du kch. Vn giu c tng tng v hnh ng chin u ca ngi lnh, ti rt th hnh nh ngi du kch. Bac ni: li v nh, kh v hnh, ngha l n v i khng ai thy. Ch ni my ci m ch Hn, c ln nghe xut qu nhp thn ri, cha ni n vic vn dng n vo chin thut qun s. Hm b mc lp, ng ch Hong Vn Thi, Tng tham mu trng qun i, v ng ch m Quang Trung, c n d v ni chuyn. Sau lp hc, ti v Trung on Ty Tin, tc l Trung on 54. Anh Tun Sn lm Trung on trng. Ti i i b, lm i trng. Tiu on 212 ca ti l tiu on trc y tng lm no ng cc sn bay Ct Bi, Bch Mai by gi chuyn sang nhn nhim v Ty Tin. Ty Tin l m chin dch tin qun t Khu III, Khu IV ln Khu X tc l Ty Bc, vng in Bin Ph. y l chin dch c ngha chin lc. Nm 1945 khi khp ni ni dy cp chnh quyn th nhn dn vng ny nhiu ni vn cha c gic ng cch mng. Nam 1946, trung on Sn La c nh vo Ty Bc, nhng mi ch c ngha thm d. u nm 1947 ta thnh lp Trung on Ty Tin u tin, gm cc chin s tnh nguyn ca Khu III, Khu IV v t v Thnh H Ni trc thuc Trung on Th . t Ty Tin u tin, ta nh su nhng phi rt lui ngay, v lc lng ch tp trung v mnh. Ti i t hai. Nhim v ca chng ti l m ng qua t Ty Bc. Mt nhim v khng km phn quan trng l cng tc dn vn gy dng c s, tranh th s gic ng ca nhn dn. V th i i vi chc v i i trng, ti cn dc c lm Ph on tuyn truyn Lo - Vit.

Giai on ny H Ni ang c ting sng ngoi thnh. Chng ti xut pht t Sn Ty. Lc u rt ng hong i bng t, cc t ni ting lc by gi nh ca hng Con Th, Trung H, T ng, M Lm u c Chnh ph cng lm nhim v qun s. Chng ti i qua ng s 6 qua sui Rt. Th trn Ho Bnh nm y cn t do. Sau, chng ti chuyn sang hnh qun bng i chn, thc s nm mi Ty Tin: mt rng, ng rng. Nhng ci dc thm thm Heo ht cn my sng ngi tri, nhng chiu oai linh thc gm tht, nhng m Mng Hch cp tru ngi, ri ri rc dc bin cng nhng nm m vin x ti m t trong bait th Ty Tin l rt thc, c pha cht m hng Nh rng ca Th L, m sau ny v tnh ti mi nhn ra trong bi th Ty Tin, ti cn vit Ty Tin on qun khng mc tc. Hi y trong on chng ti rt nhiu ngi st rt trc c u. Trong iu kin gian kh, thiu thn, mnh li khng gi v sinh, v li c gi cng ch c, nn b i khng njng b m, m cn cht v st rt rt nhiu. Chng ti ng qun nh dn, c mi ln nghe ting cng ni ln, li tp trung n nh trng thn tin mt con ngi vnh bit rng ni. Ting cng Ty Tin tht bun n nu rut. K chuyn li, by gi ti vn nghe vng vng ting cng. Anh Nh Trang hi y l tiu on ph, c vit ca khc ting cng qun y l v vy. i vi min Ty, gay nht l thuc, v ng tip t rt kh. Ti nh c ln c thuc t Khu II gi ln. C Thi Sn trong Mt trn Lin Vit tng thuc (nguyn c Thi Sn l tng ca Thm). Trong bui l trao thuc long trng ny, Anh Hng Thanh, chnh u Trung on, thay mt b i nhn thuc. Anh cn lm c th. Ti cn nh my cu: Mt bui sm mi ngi u hoan h T bnh nhn n bc s u vui V c tin khng chin chin Khu II Va gi tng 3.000 vin thuc st Khng hiu cm ng v c thuc hay v nghe th, m anh Hng Thanh c xong, ai cng rng rng nc mt... Ti mun gi thm mt ca bi th Ty Tin ni ln ci gian kh, thiu thn min Ty. Ngay c khi nm xung, nhiu t s cng khng c manh chiu lim. Ni o bo thay chiu l cch ni ca ngi lnh chng ti, cch ni c l ca th trc y an i nhng ng ch ca mnh ng xung gia ng. Bi th Ty Tin ti lm khi v d i hi ton qun Lin khu III, lng Ph Lu Chanh (ten mt tng ca H Nam thi Php). Ti lm th rt nhanh, lm xong c trc i hi, c mi ngi hoan ngh lit nhit. Nhn c Nguyn Huy Tng, i biu nh vn Vit Bc v d, lc i, ti gi anh lun. Sau anh Xun Diu cho in ngay Tp ch Vn ngh. Hi tm lng v cm xc ca mnh ra sao th vit vy. Ti ch c cht l lun g v th c. Du sao bi th Ty Tin c ci ho kh ca lng mn mt thi gn vi lch s khng chin anh dng ca dn tc T Ty Tin tr i ti lm nhiu th hn. Cc bi ng mi hai, Ngc ng s 6, i mt ngi Sn Ty cng l nhng bi th m ti thch. Cui nm 1948, sau chin dch Ty Tin, ti v lm trng tiu ban tuyn hun ca Trung on 52 Ri lm trng on Vn ngh Lin khu III. Thng 8 nm 1951, ti xut ng. Cn ci trung on Ty Tin ca ti, hnh nh sau ny c phn chia, b sung thnh lp s on 320 th phi. V.V.S

I IU NI THM V "T NC NG LN" Th hai, 26 Thng 11 2007 16:43 Theo ch ti c bit thng ngi c hay c s t m mun c bit nhng b mt c tnh cht bp nc ca nh vn trong cng vic vit mt cun sch. Ti ngh l mt s t m lnh mnh v chnh ng. Song ni tht tnh, nhngb mt y chnh tc gi cng khng bit c ht. Nh vn NGUYN NGC Ngi m lm sao bit c ht nhng b mt trong sut qu trnh huyn diu hnh thnh v sinh ra a con. khu vc ny, ti tin vy, mi mi cn nhng b n ch c th c on ra thng qua nhng du hiu bn ngoi no . i iu b mt tc gi s tit l vi bn c sau y cng vy. Xin cc bn xem nh chng no y l nhng c on t nhiu ng tin cy thi. Gn y, c l ch yu do chng vit c ci g mi, c i ln ti mt mnh ln thn ngi d ra c li quyn sch c mn ca mnh. Cho php ti th tht: ti c say m v cm ng. V cng bun na. Ti thy hnh nh by gi ti khng cn c th vit c nh ngy y. Ngy y ti vit c nhng trang, vit c mt cun sch tht gin d, trong sng. V p. Mt v p, chng mc no gn nh n hon chnh. (By gi mnh c th su sc hn, tng tri hn nhng cng li rc ri hn, phc tp v ti tm hn). Ti c t hi: ci g lm nn c s gin d, trong sng, ng qu ?

ng inh Np nguyn mu anh hng Np y ti c th tit l vi cc bn mt iu b mt (m trc y, tht bun ci v xu h thay, do nhng th gi gn v l no , ta v chnh ti thng thy khng tin ni ra): Ti chu nh hng rt su sc, c th n tn mu tht mnh, ca vn hc, hay ni cho tht chnh xc hn, ca vn chng Php. Vn chng Php c hc trong cc trng Thc dn thi by gi. C mt nn vn chng ln, vi nhng Anatole France v Alphonse Daudet, Chateaubriand, Victor Hugo v Balzac, Flaubert v Stendhal, Guy De Maupassant v George Sand, Lamartine v Alfred De Musset Ti ngh mi mi ngh c mt thi gian kh di chng ta ni qu l li thi ln thn v ci gi l ni dung v hnh thc trong ngh thut. Nhng cu vn chng ti tng c trong tc phm ca h, tng t, cc t ca n, t ny ng cnh t kia, cu ny ni theo cu n, c nhng ch c ni gia cc t na l ni dung hay l hnh thc? Qu tht ti khng bit. Ti ch bit n to nn tm hn ti, con ngi v vn chng

ti, v sau ny, c l, c mt th h chng ti. Th h, hu ht, t nm sau s i vo cch mng v khng chin, tr thnh nhng ngi lnh nng nn yu nc, trung thnh vi nhn dn, vi cch mng K cng l nhng ngm k li th cng rt phi, rt tt yu thi chnh ci nn vn chng Php v i c dy trong cc trngThc dn y, t nht cng c gp phn to ra c mt th h thanh nin cch mng kin cng v trung thnh nc ta, th h chng ti. Vn chng l mt ci g va hin nhin va b n nh vy . N to nn con ngi, c khi nh hng c cuc i con ngi bng nhng con ng no va tt yu va c g nh l nghch l vy. C lc ngh ln thn: gi nh ti c to nn t bui ban u ca i mnh khng phi mt phn ht sc quan trng bng nn vn chng Php y m chng hn bng vn chng Nga mt nn vn chng hnh nh su sc hn v cng nng n, b v hn th ri ra ti s tr nn th no nh? C th ti s tr nn mt ngi tt hn nhiu, hoc th no khc Nhng s l tt mt cch khc, th no mt cch khc V nhc kch t nc ng ln do din vin trng H VHNT Qun i th hin Ti ni iu ny c th l hi l vi ai : khi bt u cm bt ti vit bng ci li vn chng Php , tt nhin n c khc x, qua ti. Ti vit t nc ng ln bng ci vn chng y. Hoc ni cho cht ch, chn chu hn: vit bng ci li tm hn c to nn mt phn rt quan trng bng vn chng y. By gi c l n lc ni v s khc x. Anh sng khc x khi n i t mt mi trng ny sang mt mi trng khc. trng hp ca ti hi by gi, mi trng kia, mi trng mi, l Ty Nguyn. l mt mi trng rt mnh. Bt c ai n , i vo , lp tc chu ngay mt sc cun ht mnh lit, khng g cng li ni. Ni n Ty Nguyn ngi ta thng hay ngh, ni ngay n thin nhin, ni non, rng r, cnh quan l lng ca n. Tt nhin ci l ng v cng tc ng mnh n ngi mi bc chn ti y. Nhng cn quan trng hn hiu, theo ti, l nn vn ha ca n. C nhiu cch ni khc nhau v vn ha. Ring ti, ti thch din t khi nim ny nh trong mt s ngn ng phng Ty: Culture. Ti hiu trong cch din t , ngi ta mun coi vn ha l tt c nhng g con ngi cy trng nn tri t ny. Trc khi c con ngi, cha c nhng ci . Con ngi lm cho tri t tr thnh mt tri t khc bng ton b s cy trng ca mnh, i ny qua i khc, th h ny qua th h khc. Cc dn tc Ty Nguyn cy trng trn t ai ni rng ca mnh mt nn vn ha ln, cc k c o v c sc, lu i v bn vng. Ti khng dm c gan pht biu v nhng c im khi qut ca nn vn ha y. Song du sao cng xin th ni i iu ring ti cm nhn c, thm tha yu mn v knh trng y. C l trc ht l y con ngi hi ho gn nh n tuyt i vi t nhin, vi thin nhin, con ngi ng ha mnh, vi thin nhin v ng ha thin nhin vi mnh, gn nh khng cn cht cch bit, cht ranh gii no. Thin nhin cng hu tr, hu tnh nh con ngi v con ngi li cng v tr, v tnh nh thin nhin. y l mt

th gii sng ng l thng, trong con ngi v gn lin khng kht, thn tnh, ha hp n cng vi t nhin, cho nn n cng c hng tt c sc mnh v v p c khi nh man di ca chnh t nhin. Sc mnh, s hng dng ca ni cao, ln, sng d, rng thm, ca nhng cy i th trng sinh v ca mun loi cm th cng l sc mnh, s hng dng ca con ngi. V yu kiu ca my nc, ca trm vn loi chim tri, ca sng sui, ca gi rng Cng l v yu kiu ca con ngi. V con ngi y trong sch, lnh mnh, t do, thanh thn nh chinh thin nhin vy. Ty Nguyn mi quan h hi ha n tuyt i, tuyt diu gia t nhin v con ngi bao trm, chi phi su sc tt c cc mi quan h khc, k c nhng mi quan h x hi phc tp nht: gia nh, tnh yu, xm lng, cng ng, x hi, t nc, k thu i vo y, bng va gin lc ha i va su m thm, c tm m v ha nhp trong ci tinh thn t do va nguyn s va lun lun mi m trng tn . Tinh thn thng v Ty Nguyn cng l bt ngun t . Cc c gi Ty Nguyn phi b ngc trn va mn mn va mnh lit ca mnh ra gia thanh thin bch nht; cc pho tng nh m tuyt vi ca Ty Nguyn va c s va ht sc hin i c nh l chn dung ca mt con ngi, nhng con ngi m l chn dung ca c loi ngi v ca c t nhin, ca th gii ca cuc i; nhng nc nh rng Ty Nguyn uyn chuyn m mnh m n quyt lit... Tt c ci vn ho thm su mt trit l bn vng khng c tn gi no , li chnh l ci c s bt kh chin thng ca qu trnh cuc chin u cch mng v khng chin sut my chc nm y... Ti c may mn hnh phc c sng vi b con cc dn tc Ty Nguyn gn sut thi chin tranh chng thc dn Php, c cng tham gia cuc chin u gian nan anh hng ca h. Nhng c l iu cn quan trng hn i vi ti l dn t ng ho mnh cng vi h, c tm mnh trong ci vn ho k diu y. Ty Nguyn cng to nn cho ti, tm hn, cuc i, v ri vn chng ca ti. C mt nh vn bn ti rt tinh vi trong ngh bo rng iu ng ch nht trong t nc ng ln l ch ti to nn c mt h thng ngn ng ngh thut ring, m v sau hnh nh ai c vit v min ni cng s t nhiu ph thuc vo . Cn ti, ti ngh rng chnh nn vn ho Ty Nguyn m ti c hnh phc c thm m to chho ti h thng ngn ng ngh thut y, gn nh l mt cch hon ton t nhin, trc gic vy. C l, ni cho ng hn, trong ti ci vn ho Ty Nguyn, vi ci m ti gi trn kia l nn vn chng Php tt p ti tng hng t b ho quyn vi nhau, t lc no , bng cch no chnh ti cng khng r ht c. S ho quyn may mn y to thnh mt h thng ngn ng ngh thut ring, va c va mi, va c v th s t nhin m cng khng n ni cch xa vi ci hin i. Ti ngh rng s d cu chuyn v anh Np ca ti n c vi tm hn ngi c l v n c k, hay ng hn, n vn ng trong h thng ngn ng ngh thut . N n khp c vi h thng ngn ng ngh thut . Theo ti l iu quan trng nht cn ch trong khi tip cn mt cch ngh thut tc phm ny. Ni v qu trnh hnh thnh mt tc phm ca chnh mnh, i vi ngi cm bt, bao gi cng l mt s t th. Ti c gng lm mt cuc t th chn thnh. Khng bit n c gip c cht g cho ai quan tm trong khi tip cn quyn

sch u tay c ca ti khng? Mong bn c s lng th nu nh ra n v ch i vi bn sau khi bn b cng c nhng dng mun mn ny. Ngh thut trn thut mang tnh hi ca v trng phng trong tiu thuyt s Th.S Hong Diu Thu Trong tc phm t s, ngh thut trn thut c vai tr quan trng, gp phn lm thm ti nng, phong cch nh vn. Theo t in thut ng vn hc, "Trn thut" phng din c bn ca phng thc t s l vic gii thiu, khi qut, thuyt minh, miu t i vi nhn vt, s kin, hon cnh, s vt theo cch nhn ca mt ngi trn thut nht nh (...). Thnh phn ca trn thut khng ch l li thut m chc nng ca n cn l k vic. N bao hm c vic miu t i tng, phn tch hon cnh, thut li tiu s nhn vt, li bnh lun, li tr tnh ngoi , li ghi ch ca tc gi (...). Trn thut gn lin vi ton b cng vic b cc, kt cu tc phm. (tr 246 - 247). Trong ngh thut trn thut ca V Trng Phng tiu thuyt s , ngi c c n tng v ting ci v song ca ng t nm 1943, V Ngc Phan cng nhn: "S khng ai nhn c ci". Nm 1992, Hong Thiu Sn cng chung mt cm tng y: "c s , ngi nghim n my, ngi bun n u, ai m chng ci". Ngi ta c th so snh ting ci ca ng Nguyn Cng Hoan v ting ci V Trng Phng. Nguyn Cng Hoan rt s trng trong cng vic to tc nhng truyn ngn tro phng. Chnh ng tng t bch v kinh nghim ca mnh: ng lun bit "n d" ct truyn. Mi truyn ngn ca ng ch trin khai trn ci nn mt tnh hung tro phng, mt mu thun tro phng, hng ti mt ch nht nh no . S trng ca V Trng Phng li nghing v trng thin, nn tc phm ca ng thng l mt chui nhng tnh hung, mu thun tro phng k tip nhau, mc xch vi nhau vi nhiu tng ngha to ra mt h thng phong ph, phc tp. Vic cc nh nghin cu thng nhn mnh n ting ci gh gm ca kit tc S qu l iu d hiu. V S tiu biu nht cho hnh thc ngh thut trn thut mang tnh hi ca thin hng V Trng Phng. 1. Ngh thut xy dng cc tnh hung tro phng L mt nh vn hin thc, V Trng Phung lun quan tm su sc n mi trng, lun nhn mi trng nh l c s gii thch tnh cch nn ng rt ch xy dng nhng tnh hung tro phng lm nn cho nhn vt hi xut hin. C th lm bng phn loi cc tnh hung tro phng kh tiu biu V Trng Phng trong s nh sau: Tnh hung ngu nhin (ri ho may, may ho ri), tnh hung lt ty tnh cht v ngha l ca nhn vt tnh hung "Chiu tng" nhn vt mt cch t ngt, tnh hung hiu lm (ng ni g, b ni vt). 2. S kt hp gia ci ngu nhin v ci tt yu Ngu nhin c xem nh mt nguyn tc xy dng ct truyn hi, tr thnh mt m tp ph bin trong sng tc V Trng Phng ni chung, "S " ni ring. Song ci ngu nhin cng l con giao hai li: hoc to ra nhng t ngt , bt ng, l lm gy hng th thm m cho ngi c, hoc gy tnh gi to, g p cho ct truyn. Ti nng

ca V Trng Phng l tm ra ht nhn hp l ca ci ngu nhin trong ci x hi nhiu lon to nn s tht v ci nhn "v ngha l" trc "x hi ch u" (t dng ca V Trng Phng). S rt tiu biu cho s kt hp gia tht - gi, ngu nhin tt yu ny. l ci ngu nhin mang vn trm ln cuc i nhn vt Xun. Con ng tin thn vn vt ca Xun t h lu n thng lu tht qu sc tng tng, nh ton c lt bng chiu hoa ca s ngu nhin may mn. Nhng ngm k Xun tc may mn u ch l chuyn "ch ngp phi rui", tt c u c tnh quy lut ca n. Theo cch l gii ca V Trng Phng mt phn l t tng nh mnh (l s t vi m u tc phm d bo vn ca Xun). Song tot ln t hnh tng ngh thut ca tc phm l quy lut hin thc. Ci x hi thng lu tng gi bp bm, gi di, l lng l mi trng tt cho nhng tnh cch lu manh nh Xun ny n. 3. i lp cc hnh din quan st, miu t i lp cc hnh din quan st, miu t vi V Trng Phng cng l hnh thc tng phn to hi. Bi v ci hi vn l mt tng phn: ni dung xu ln vo hnh thc p, ci nhch nhc ln vo ci trang nghim... Ngh thut y tng phn ln tnh thm m, gy khoi cm nhn thc. V Trng Phng to ra tng phn bng cch to ra nhng i lp lch pha trong bn thn i tngj b chm bim, nhm nu bt ci cc cch khp khnh i tng, buc i tng phi phi lng trc ting ci. Trong tiu thuyt S , V Trng Phng to i lp trong nhng trang miu t m ma c c T (chng hnh phc mt tang gia). Nh vn kt hp hai hnh din quan st ca in nh: va din cnh va cn cnh v cho hai hnh din ny i lp nhau to ting ci. 4. Trn thut khng xui chiu c vn V Trng Phng c gi thy y nhng c vp, c sc li vn k chuyn ca ng khng phng lng m lun tri ln nhng mu thun, nghch l, mu thun n ra mu thun kia. Ting ci cha kp lng xung li bng ln, kt chui nhau, nht l kit tc S . V vy m nhiu ngi mnh danh S l "tiu thuyt ci di", "v i hi kch". C th k ra rt nhiu nhng cuc xung t, nhng mn hi kch m s kin m u v kt thc l mt chui nhng tnh hung k tip nhau to thnh dy kch tnh. Chng ti gi n l dng xung t kch "bn vng" nn ting ci ca thin h h V khng bao gi chu tt. 5. Kt thc bt ng y hi hc Tnh kch v tnh hi trong kt thc ca V Trng Phng cn l s bt ng ca n. Kt thc ca V Trng Phng lun l s ho gii tm thi ca xung t ny m ra mt xung t khc. M nt ch l cch tm thi xoa du nhng c sc. S hi hc trong tng chng v xuyn sut c tc phm. Chng XV t m ma nh c C Hng kt thc bng mt chi tit hi c sc: ng con r qu ho bn ngoi th khc thng ngi cht n mc "l vt ngi i" nhng li di nhanh vo tay Xun tc "ci giy bc nm ng gp t" tr cng Xun v vic lm c c t cht v ng ta c chia mt mn hi. Kt thc cun tiu thuyt cng tht th v: Xun tc mt tn

ma c bng thnh anh hng cu quc, b ph oan dm ng c nhn bng "Tit hnh kh phong xim la"; C c Hng c g Tuyt cho Xun sung sng n nga ngy ch mun ai m vo mt mnh... Khng ai lng trc c mt kt cc l lng h th. Tnh bt ng ca n gy nn ting ci gin gi. Cng vi mt s cy bt hin thc tiu biu khc nh Nguyn Cng Hoan, Nam Cao, Tam Lang..., kch ho trn thut l mt n lc i mi hnh thc t s ca V Trng Phng. Nh nt mi m ny, ting ci h V mang gi tr nhn bn v dn ch su sc hn. Ngh thut trn thut c o gp phn to nn gi tr ca kit tc S . N cng gp phn to nn phong cch ti nng V Trng Phng v l ng gp qu gi cho ngh thut t s ca vn hc Vit Nam hin i. Nhng nhn xt th v v tc phm v tc gi trong chng trnh PT T lp topic ny nhm su tm nhng nhn xt hay v cc tc phm v cc tc gi trong chng trnh ph thng,t gip cc bn vit vn hay hn.V khi vit v 1 tc phm m chng ta bit cch vn dng nhng nhn xt ca nhng nh ph bnh a vo bi ca mnh th chc chn bi vit s thuyt phc hn nhiu. Chc cc bn c c nhng bi vn tht hay

M u NHNG NHN NH V TP "NGC TRUNG NHT K": -"...Th thin nhin trong tp Ngc trung nht k tht s c nhng bi vit rt hay.C nhng phc hc s si,chn thc v m ,cng nhn cng th v,nh 1 bc tranh thy mc c in.C nhng cnh lng ly sinh ng nh nhng tm thm thu nn gm ch vng.Cng c nhng bi th lm cho ngi c ngh ti nhng bc sn mi thm trm ,rn rp..."(ng Thai Mai) -"...Ton b tp th l 1 tuyn ngn v t do vit vi tm lng yu thong,tinh thn kin quyt ,vi kh phch anh hng ca 1 ngi cng sn v i"(Hong Trung Thng) -"Trong th bc ,tr tnh v t s ,lng mn v hin thc,c ng v gio dc,phn nh v trit l... kt hp vi nhau tht cht ch,1 cch ngh thut"(Hong Trung Thng) "...iu quan trng l ,vi tt c phm cht ca 1 ngh thut ln ,Nht k trong t sng cuc sng xng ng ca n, gieo trng c nhng gi tr vn minhv nhn o cao nht vo i sng tinh thn ca nhn dn Vit Nam.Bit bao ngi ,trong c khng t nh vn ha ln ,hoc ngh s tn tui trong nc v trn th gii ni v gi tr ln ca tp th.."(Phong L) NHN NH V "M "(CHIU TI): -"HCM rt ng m khng ng 1 t no.Vi 1 ch 'hng',Bc lm sng rc ln ton b bi th, lm mt i s mt mi ,s u oi,s vi v,s nng n din t trong 3 cu u , lm sng rc ln khun mt ca cco em sau khi xay ng ti .Ch 'hng'trong ngh thut th ng ngi ta gi l "con mt" th (thi nh hoc nhn t) ,n bng sng ln,n cn li ch 1 ch thi vi 27 ch khc du nng n my i chng na.

Vi ch 'hng' c ai cn cm gic nng n,mt mi,nhc nhn na u m ch thy mu nhum ln c bng m,c thn hnh lao ng ca c gi ng yu kia. l mu ca tnh cm Bc"(Nguyn Trung Thng) -"Nu ch dng li 3 cu th u th th HCM khng khc g th Liu Tng Nguyn i ng: Thin sn iu phi tn Vn knh nhn tng dit C thuyn xuy lp ng c iu hn giang tuyt (Nghn non chim bay ht Mun no du ngi mt Trn thuyn c c lo gi Mt mnh cu sng tuyt lnh) (Hoi Thanh) V TUYN NGN C LP: -Bc c ni:Ti tuy vit nhiu nhng cha ln no to c bi vit hu ch nh ln ny -ng ch Trng Chinh nhn xt:V vn phong ,cch ni v cch vit ca H Ch Tch c nhng nt rt c o :ni dung khng khi ,thm tha i su vo tinhf cm ca con ngi ,chinh phc c tri tim v khi c con ngi ta : hnh thc sinh ng ,gin d ,giu tnh dn tc v tnh nhn dn. NAM CAO l nh vn hin thc ln ,cng c bit bao nh ph bnh v cng tn bit bao bt giy vit v ng.Nhn y gii thiu vi mi ngi mt vi nhn nh v con ngi ny v vn chng ca ng. y l nhng nhn nh v con ngi Nam Cao: -Nam Cao lnh lung qu ,ko mp ln mi n c mt n ci kh nhc()tht ra mt anh ta lnh nhng lng anh ta si ni(Nhn xt ca nh vn T Hoi) -"Con ngi Nam Cao mnh khnh,th sinh,n ni n tn nhiu khi n rt r,mi lc li mt m k thc mang trong lng mt s phn khng mnh lit"(Nguyn nh Thi) -Nam Cao "bin mnh thnh kp ch di tay mnh ,t em mnh ra quat di than hng "(Nguyn Minh Chu) -"Nam Cao thng ly bn thn mnh ra m kim nghim"(Nguyn Minh Chu) -"Nm nm cho mt s nghip khng ln vi ai,nm nm trung thnh vi hng i khng nghing ng... nm nm cy xi t bim ha ,t khng nh, c Nam Cao nh hin nay ta c"(GS Phong L) Nhn xt v vn ca Nam Cao: -D vit v ti no ,truyn ca Nam Cao cng th hin mt t tng chung:ni bn khon n au n trc thc trng con ngi b hy hoi v nhn phm do cuc sng i ngho y ti(?) -Vit v ngi tr thc tiu t sn ngho,Nam Cao mnh dn phn tch v m x tt c,khng n trnh nh Thch Lam; khng cc oan,phin din nh V Trng Phng

,cng khng thi c ha nh Nht Linh,Khi Hng ,ngi b ca Nam Cao lun lun tnh to ng mc( H Minh c) -Nam Cao mnh dn i theo mt li i ring,ngha l khng m xa g n s thch ca c gi.Nhng ti nng ca ng em n cho vn chng mt li vn mi su xa,chua cht v tn nhn ,th tn nhn ca con ngi bit tin ti nng ca mnh,thin chc ca mnh(H Minh c) -Trong cc trang truyn ca Nam Cao ,trang no cng c nhng nhn vt chnh hoc ph ang i din vi ci ch kit cng vi i sng con ngi ri t bt buc ngi ta phi bc l mnh ra ,trc ht l tm l ,nhn cch ri tip n sau cng l ci ni au khn ngui ca con ngi(Nguyn Minh Chu) -Trong vn xui trc cch mng,cha c ai c c ngi bt sc so,gn guc soi mi nh ca Nam Cao( Nh vn L nh K) NHNG NHN XT V TH XUN QUNH V TH CA CH: -"Th Xun Qunh l th ca mt cnh chun chun bay tm ch nng thn trong nng ni dng bo ca cuc i ... Th gii th ca Xun Qunh l s tng tranh khng ngng gia khc nghit v yn lnh vi nhng biu hin sng ng v bin ha khn cng ca chng . tri tim th Xun Qunh l cnh chun chun bo bo c chao i chao v ,mt nhai gia bin ng v yn nh ,bo t v bnh yn,chin tranh v ha bnh,thc l v m tri ,tnh yu v cch tr ,ra i v tr li,chy tri phiu bt v tr vng kin gan,t m v dng i,sng v b,thuyn v bin,nh ga v con tu ,tri xanh v bom n,gi Lo v ct trng ,c di v nng la,thy chung v trc tr,xun sc v tn phai,ngn la c n v i ngn ti sm..." (Chu Vn Sn) -"iu ng qu nht Xun Qunh v th Xun Qunh l s thnh tht rt thnh tht ,thnh tht trong quan h bn b,vi x hi v c tnh yu .Ch quanh co khng giu dim mt iu g .Mi dng th,mi trang th u phi by mt tnh cm ,mt suy ngh ca ch .Ch cn qua th ta bit kh k i t ca ch .Thnh tht,y l ct li th Xun Qunh" (V Vn Trc) V V Trng Phng vS : -Lu Trng L nhn xt v con ngi V Trng Phng :Trn trang vit V Trng Phng sc so bao nhiu th trong cuc i VTP cng chn thnh by nhiu.Con ngi y khng git qu mt con mui .Nhng tht k diu,vn chng ca con ngi y lm cho k trc ph phi git mnh,k trng gi phi cu knh. -c S nhiu nh nghin cu nhn xt: y l ci bi ca ngi cht ,ci hi ca x hi ,ci v phc ca gia nh giu sang lm tin nhiu ca nhng thiu tnh ngi Gi tr ca ng tin trong Truyn Kiu: ng tin ln trn trn lng con ngi. ng tin lm cho tri ho phi, en ho trng v ngi n b go ph tr thnh c du mi. (Sheakespear) *Gi tr nhn o trong Truyn Kiu:

Li vn t ra hnh nh mu chy u ngn bt, nc mt thm trn t giy khin ai c cng thm tha ngm ngi. (Mng Lin ng) *Bnh lun v tui tr Vit Nam: Mt nm khi u t ma xun.Mt i khi u t tui tr.Tui tr l ma xun ca x hi. (H Ch Minh) *Hoi bo thi trai tr ca c Phan Bi Chu: Mun vt b ng theo chiu cnh gi Mun trng sng bc tin ra khi. (Phan Bi Chu) *Ca ngi ma xun: Xun bc nh trn nhnh non l mi, Bn i i vui cht vi tri hng! Ht lnh ri, gi bc vi ma ng. (T Hu) *Ca ngi tnh bn: -Sng khng c bn l cht c n. (Giooc-gi H be) -Mi ngi thm nhiu con mt Mi ngi thm nhiu cm rung Tri cng thm nhiu mu sc t cng thm chiu mnh mng. (Trn L Vn Bn) *Kt hp gia ti v c: C ti m khng c c l ngi v dng, c c m khng c ti th lm vic g cng kh. (H Ch Minh) *T ho v t nc: Vit Nam t nc ta i Mnh mng bin la, u tri p hn. (Nguyn nh Thi) *c im ca ngn ng: -Yu t u tin ca vn hc l ngn ng, cng c ch yu ca n v cng vi cc s kin, cc hin tng ca cuc sng l cht liu ca Vn hc. -Ngn ng ca tc phm phi gy gn, chnh xc, t ng phi c chn lc k cng. Chnh cc tc gi c in vit bng 1 ngn ng nh vy, k tc nhau trau di n t th k ny sang th k khc.

-Ngn ng nhn l ting ni nguyn liu cn ngn ng vn hc l ting ni c bn tay th nho luyn. (Gorki) *S dng ngn ng th to hnh: Nhp iu ca cu th l nhp iu ca sng gi v cng l nhp iu no nc xn xao v bit bao sung sng m i trong lng ngi tr v qu c, ni nui mnh. (T Hu) *Tnh chnh xc ca ngn ng vn hc: i tng m anh mun ni n d l ci g cng ch c 1 t biu hin n. (Mpat xng - Php) *Nhn xt v bi th Thu Vnh: Trong ba bi th, bi ny mang ci hn ca cnh vt ma thu hn c, ci thanh, ci trong, ci nh, ci cao. Mang ci thn ca cnh ma thu. Ci hn, ci thn ca cnh ma thu l nm trong bu tri, trn tri thu. (Xun Diu) *Nhn xt v Thu iu: Bi th Thu Vnh c thn hn ht nhng ta vn phi cng nhn bi Thu iu l in hnh n c cho ma thu ca lng cnh Vit Nam. (Xun Diu) *Quan nim v vn chng: - i vi ti vn chng khng phi l 1 cch em n cho ngi c s thot ly hay s qun ; tri li, vn chng l 1 th kh gii thanh cao v c lc m chng ta c t co v thay i 1 ci th gii gi di v tn c, va lm cho lng ngi trong sch v phong ph hn. (Thch Lam) -M.Gorki ni: vn hc gip con ngi hiu c bn thn mnh, nng cao nim tin vo bn thn mnh v lm ny n con ngi kht vng hng ti chn l. -Ngh thut khng cn phi l nh trng la di, ngh thut khng nn l nh trng la di, ngh thut c th ch l ting au kh kia thot ra t nhng kip lm than. (Nam Cao Trng sng) * Bt chin vi nhm T lc vn on: Cc ng mun tiu thuyt c l tiu thuyt. Ti v cc nh vn cng ch hng nh ti mun tiu thuyt l s thc i. (V Trng Phng) *Nhn nh vcht thptrong th H Ch Minh:

Khi Bc ni trong th c thp ta cng cn tm hiu th no l thp trong th.C l phi hiu 1 cch rt linh hot mi ng. Khng phi c ni chuyn thp, ln ging thp mi c tinh thn thp. * kin v vn chng: Vn chng c loi ng th v loi khng ng th. Loi khng ng th l loi ch chuyn ch vn chng, loi ng th l loi chuyn ch con ngi. (Nguyn vn Siu) * Vai tr quan trng ca tnh cm trong th: -Th pht khi trong lng ngi ta.(L Qu n) -Hy xc ng hn th cho ngn bt c thn.(Ng Th Nhm) *Quan im ngh thut vn chng: -Vn ho ngh thut l 1 mt trn. Anh ch em l chin s trn mt trn y.(H Ch Minh) -Vn chng khng cn n nhng ngi th kho tay lm theo 1 vi kiu mu a cho. Vn chng ch dung np nhng ngi bit o su, bit tm ti, khi nhng ngun cha ai khi v sng to nhng ci g cha c. (Nam Cao-i tha) PHN TCH TC PHM I THA CA NAM CAO NGUYN HONH KHUNG c ng Thng Ba 17, 2010 VN HC TRONG NH TRNG (DNH CHO HC SINH CA TI) 21 Comments Th:nam cao, nguyn honh khung, i tha

i tha l truyn v mt nh vn ngho bt c d. ti y khng tht mi: ng thi, c Mc mi nc mt (Lan Khai), N vn (Lng T), nhiu trang tu bt ca Nguyn Tun, nhiu vn th ca Tn , Nguyn V, Trn Huyn Trn, hai cu th rt quen thuc ca Xun Diu: Ni i c cc ang gi vut Cm o khng a vi khch th Tt c u ni thm tha v cnh ngho tng ng thng ca ngi cm bt. i tha cng nh mt s sng tc ca Nam Cao gn gi vi n v ti, ging iu, t tng: Trng sng, Nc mt, Sng mn ghi li chn tht hnh nh bun thm ca ngi tri thc tiu t sn ngho. Tuy khng n ni qu en ti, ti nh mc lm

khi en qunh li ch dng ca Nguyn Tun -, nh cuc sng ca qun chng lao ng thng xuyn i rt th thm, nhng cuc sng ca nhng ngi lao ng o trng, nhng v sn eo c cn cng ton mt mu xm nhc nhi: khng ti en m xam xm nh nh (Xun Diu). V ngho tng trin min, v cht mn v tinh thn. Trong bc tranh chung v cuc sng ngi tiu t sn ngho, Nam Cao gp vo nhng nt bt rt mc chn tht v sc so, lm cho hnh nh va bi va hi ca lp ngi ny tr nn y m nh. Trong mng sng tc v ti tiu t sn ca Nam Cao, i tha c mt v tr c bit. Cng nh tiu thuyt Sng mn, i tha l s tng hp ca ngi bt Nam Cao trong ti tiu t sn, l tc phm th hin kh hon chnh t tng ngh thut c bn ca nh vn. C iu, trong khun kh truyn ngn, s tng hp y khng xy ra trn b rng m ch yu tp trung i vo b su. Gi tr ca i tha khng phi ch ch miu t chn tht cuc sng ngho kh, b tc ca ngi tr thc tiu t sn ngho, vit v ngi tiu t sn khng phi vi ngi bt vut ve, thi v ho, m cn vch ra c nhng thi xu ca h v.v Cch ni dng nh xc ng, song ch thy mt lp ngha, lp th nht, lp bn trn ca tc phm. M vi Nam Cao, cch nhn nh vy tht tai hi, v n bt cp, v tnh thu hp v h thp rt nhiu tm t tng ca truyn. Khc vi cc tc phm ca Nguyn Cng Hoan, Ng Tt T, V Trng Phng, truyn ca Nam Cao thuc loi c nhiu lp ngha, t tng truyn khng phi lun trng kht vi ni dung cuc sng c phn nh trong truyn. Trong khi dng li chn tht tnh cnh nhch nhc ca ngi tr thc ngho, ngi bt Nam Cao tp trung xoy su vo tn bi kch tinh thn ca h, qua , t ra mt lot vn c ngha khi qut x hi v trit hc su sc. Chuyn H m vn, c hoi bo ln v vn chng v khao kht tn tui chi sng, l mt hin tng ph bin, c ngha in hnh. [] Vi i tha (sau l Sng mn), Nam Cao cp gn nh trc din ti vn c nhn, ni ln yu cu c khng nh v pht trin ca c nhn vn m lu nay, ngi ta tng u ch t ra trong vn hc lng mn ng thi. Qu l ch c nhn khng c trong sng tc ca Ng Tt T, Nguyn Cng Hoan, nhng li l chu tm huyt ca Nam Cao. V nim khao kht c lm y tri tim, khao kht c sng mnh m, su sc, chi sng, vt ln trn ci bng phng tm thng, s gh s iu sng mn mi, n iu, v v, l nhng iu da dit tc gi Phn thng vng, Kinh cu nguyn ca nhng k i lm, tc gi Thiu qu hng, Tu bt (I, II), Chic l ng mt cua, nhng cng chnh l nhng iu nung nu tc gi i tha, Sng mn. Ch y chnh l mt biu hin mi m ca ch ngha nhn o trong vn hc Vit Nam th k XX ny. C iu l, nu nh phn nhiu ci ti trong vn hc lng mn trong khi giy gia ni lon chng li x hi th ch vi n, n cng ngy cng khp kn, ch cn t thc hin v t pht trin trong s i lp vi x hi; th Nam Cao, yu cu khng nh v pht trin c nhn lun gn lin vi trch nhim x hi, hng theo l tng nhn to tin b. Hoi bo c nhn m H say m t ti t khng nh trc cuc i l mt s nghip vn chng, nhng l th vn chng chn chnh, mang tinh thn nhn o cao p, n ca ngi tnh thng, lng bc i, s cng bnh

C l trong vn hc ng thi, khng ai ngoi Nam Cao t ra vn c nhn mt cch ng n v tin b nh vy. Nhng ci x hi y nu kch thch s thc tnh thc c nhn th ng thi, y c nhn vo tnh trng b bp. l tt c tn bi kch ang din ra ngm ngm trong i sng tinh thn th h 1930 khi . Hoi bo ln m H quyt t ti bng mt ch phi thng khng th thc hin c. H gp T gia lc ngi con gi bt hnh ang au n khng b bn: b mt g S Khanh b ri vi a b mi H cui xung ni au kh ca T () m rng i cnh tay n ly T. Trc s phn au kh ca con gni, anh khng cn c th coi ngh thut l tt c m hnh ng nh mt con ngi chn chnh. Nhng iu gy nn nguy c ph hng s nghip ca anh. T khi ghp cuc i ca T vo cuc i ca hn, hn c c mt gia nh phi chm lo. H khng th khinh nhng lo lng tn mn v vt cht nh trc y, m tri li, phi ra sc kim tin. V nhng bn rn tp nhp, v ngha l nhng khng th khng ngh ti, ngn mt phn ln th gi ca hn. Nhng khng phi ch th gi. V phi kim tin trong iu kin, kh nng ca H, cch kim tin duy nht l sng tc H khng th vit thn trng, nghim tc theo yu cu ca ngh thut chn chnh. Anh phi cho in nhiu cun vn vit vi vng () phi vit nhng bi bo ngi ta c ri qun ngay sau lc c. y l iu v cng au n vi mt ngi nh H. Khng phi anh khng c vit, m l phi vit th vn chng m mt ngi c l tng ngh thut cao p, c lng tm ngh nghip, c kht vng vn ti nh cao ngh tht nh anh, khng th no chp nhn c. Th l, H phn bi li chnh mnh. Nh vn chn chnh ni anh cm thy ht sc au n, nhc nh chng kin g bt lng, tin cng chnh l anh ang lm th hng gi: Chao i! Hn vit nhng g? Ton nhng ci v v, nht nho, gi nhng tnh cm rt nh, rt nng, din mt vi rt thng thng quy long trong mt th vn bng phng v qu d di. Hn chng em mt cht mi l g n cho vn chng. L ngi hiu rt r vit vn l mt hot ng sng to khng ngng, phi khi nhng ngun cha ai khi v sng to nhng ci g cha c, H cay ng nhn ra rng mnh l mt k v ch, mt ngi tha, bi v, hn chng em mt cht mi l g n cho vn chng. Ngi ngh s sng to trc y trong H cht. H au bun v hn v cm thy i mnh b i, khng g cu vn c: Thi th l ht! Ta hng! Ta hng t ri!. Tn bi kch tinh thn au n ca H l . y khng phi ch l bi kch ca mt nh vn khng thnh t, cng khng phi l bi kch v mng ca nhng chng trai ngho tnh l cay c mun nhp vo x hi thng lu Pari nhng b nm tr tn nhn trong tc phm ca Banzc. y l bi kch ca con ngi c thc su sc v s sng, mun vn ln mt cuc sng chn chnh, trong c nhn c pht trin bng s nghip tinh thn c ch cho x hi, nhng b nhn chm trong li sng m anh ta rt khinh ght v khng xng ng vi con ngi. Cn g au n cho mt k vn kht khao lm mt ci g nng cao gi tr i sng ca mnh, m kt cc chng lm c ci g, ch nhng lo cm o m mt?. Trong Sng mn, cun tiu thuyt dy dn trin khai mt cch h thng ch ny, ting ku li ct ln mt cch thng thit: au n thay nhng kip sng khao kht mun ln cao nhng li b o cm gh st t! Cng nh nh vn H, anh gio Th au n v cuc i khn nn c bt anh phi sng ci li sng qu loi vt, chng bit mt vic g ngoi ci vic thc n vo d dy! l ni au tinh thn to ln, khng

ngui v khng g c th xoa du c i vi ngi tr thc kht khao sng to, kht khao khng nh trc cuc i khao kht mun ln cao Xoy su vo bi kch tinh thn ny, Nam Cao ln n su sc ci hin thc tn nhn vi dp mi c m, hoi bo ca con ngi, tc i ngha s sng chn chnh tht s xng ng vi con ngi. * * * Nhng tn bi kch tinh thn ca nh vn H khng ch c th. T ci bi kch au n dai dng v phi sng cuc i tha, H cng lm vo mt bi kch th hai cng rt au n, thm ch, au n hn na. l bi kch ca con ngi coi tnh thng l nguyn tc, l o l cao nht, nhng li vi phm vo chnh nguyn tc, o l thing ling ca mnh. Trc mt H, c mt con ng gii thot: thot li v con. C th anh mi c th rnh rang theo ui s nghip vn chng l l sng ca i anh. Tc l t c hoi bo ln, thc hin c l tng m anh hng say m, anh phi t g b si dy rng buc ca tnh thng. c c mt trit l cao siu, y hp dn bnh vc, khuyn khch anh lm iu . Mt trit gia ni ting phng Ty nm ra cu ni hng hn: Phi bit c, bit tn nhn sng cho mnh m. Cu ni c ging iu ca ch ngha siu nhn ca Nits, t tng gia tin bi ca ch ngha pht xt , khng phi khng c sc hp dn i vi nhng k ang kht khao sng cho mnh m, khao kht khng nh c nhn nh H. Nhng mc d ni au n v i tha to ln n u, ni mong mi c gii thot mnh lit n u. H vn khng th la chn cch gii quyt y. Bi v, thot li v con rnh thn d l v g chng na vn c l tn nhn, vt b lng thng. Hn c th hi sinh tnh yu, th tnh yu v k i; nhng hn khng th b lng thng; c l hn nhu nhc, hn nht, tm thng, nhng hn vn cn c l ngi. Nh vy l, vi H, tnh thng l tiu chun xc nh t cch lm ngi; khng c tnh thng, con ngi ch l mt th qui vt b sai khin bi lng t i. Khi cuc i tn nhn buc anh phi la chn mt trong hai th: ngh thut v tnh thng, anh hi sinh ngh thut gi ly tnh thng, hi sinh l sng th nht cho l sng th hai, d y l s hi sinh qu ln i vi anh. Nh vy l, mt ln na, ngi ngh s say m l tng ngh thut, c th hi sinh tt c cho ngh thut y, hi sinh ngh thut cho tnh thng, ci m anh cn thy cao hn c ngh thut. Vic dt khot t tnh thng, trch nhim i vi con ngi ln trn ngh thut nh vy, cng nh li pht biu ca H v th no l mt tc phm vn chng tht gi tr cho thy ci gc nhn o su vng ca nh vn ln Nam Cao. S la chn ca H y kh khn, phc tp v cao hn s la chn ca in trong Trng sng. in l s la chn gia hai con ng ngh thut: lng mn thot li v hin thc nhn o; la chn gia hai li sng: hng lc, ph phim, chy theo s quyn r ca nhng ngi n b nhn nh ng mnh trn nhng ci gh xch u, nhn nhy, phn bi li v con v tt c nhng ngi ngho kh lam l lm than, hay tr v ch ng gia h, chung thu vi h. T b ngh thut lng mn thot li n vi ngh thut hin thc, vi in, l cng li s quyn r ti li, l s thc tnh ca lng tm, s gic ng ca tm hn. S la chn y em n cho in nim yn tm v sc mnh mi.

 H c khc. Anh t b ngh thut khng phi nh t b mt am m ti li, cng khng phi nh t b mt s thch, s nguyn. Ngh thut vi anh c ngha ln lao, thing ling hn nhiu. l l sng i anh, l l tng anh hng theo ui, l ci chng t s c mt ca anh trn ci i ny. Chnh v vy m, tuy H khng bn khon nhiu khi phi la chn tnh thng, trch nhim thay cho ngh thut, khi t chi li ku gi thot li v con c sng cho mnh m v thc hin hoi bo ln ca i mnh, nhng sau s la chn y anh khng th yn tm thanh thn m vn au kh dai dng, lc ngm ngm m , lc nhi ln d di. V anh c b giy v bi mc cm cay ng l ang sng mt cch v ch, v ngha, l mt ngi tha. Con ngi khao kht bay ln cao v khng thiu ti nng v ch thc hin khao kht ca mnh y lm sao khng au kh u ut trong tnh cnh ? H c hi vng sau vi nm b ph kim tin, cho ngi v c c ci vn con lm n, anh li c th tr li vi con ng s nghip ca mnh. Nhng cuc sng cm o ngy cng chng d dng khin cho hi vng ca H tr thnh ho huyn v tnh cnh ca H tr nn hon ton b tc. Gnh nng cm o chng h nh i m c ngy cng nng thm mi: a con ny cha kp ln ln, a con khc vi ra, m a con no cng nhiu n, nhiu si, quy rc, khc mu sut ngy m v quanh nm ung thuc. () H in ngi ln v phi xoay tin. V nhng bn rn tp nhp v ngha l chng nhng lm tiu tan hi vng v s nghip ca H m cn thng xuyn ph hoi s yn tnh, th thi ca tm hn l iu rt quan trng i vi ngi tr thc sng to: Hn cn in ln v con khc, nh khng lc no yn tnh cho hn vit hay c sch. Hn thy mnh kh qu, bc bi qu. Hn tr nn cau c v gt gng. Hn gt gng vi con, vi v, vi bt c ai, vi chnh mnh. V nhiu khi, khng cn chu ni ci khng kh bc tc trong nh, hn ang ngi bng ng pht ln, mt chan cha nc, mt hm hm, vng vng i ra ph, va i va nut nghn. i ra ph thot khi khng kh bc tc trong nh hay tm ngi bn no ni chuyn vn chng cho vi ni lng, nhng chng i u trn c bn thn mnh, H ch cng nung nu thm tm s u su: Hn lng l ngh n ci tc phm d nh t my nm nay m chn ngn. Hn th mt ra nh mt k phi i y, mt bui chiu m thm kia, ngi trong mt ln khi nng u bun m nh qu hng () Lng hn r bun Nh mt thng l, ngi ngh s bt c ch y tm n s gii su gii ut trong men ru. Nhng c ru cng chng lm vi i m ch nh cng lm cho anh thm tha thm ni kh s ng cay ca mnh. V anh trt n vo v con m anh thy l ngun gc trc tip ca tnh cnh b tc ca i anh. Con ngi giu tnh thng, tng hi sinh nhng g qu gi, thing ling ca mnh cho tnh thng v trch nhim i vi v con , hn mt ln i x ph phng th bo vi v con mnh, nh mt g v li. Anh gy kh cho ngi v rt ng thng, rt ngoan, rt phc tng, rt tn tm i vi anh v cng kh s khng km g anh. Tc l anh vi phm vo nguyn tc, o l lm ngi cao nht ca chnh mnh. Thnh ra mun nng cao gi tr s sng bng cao vng v s nghip th c phi sng nh mt k v ch, mt ngi tha; ch cn c th c gi ly tnh thng nh l l sng cui cng th li c tn nhn, lun gy kh cho nhng ngi cn c yu thng, ng c yu thng. Ci bi kch th nht khng thc hin c hoi bo ln tuy rt au n nhng cn l do an i: hi sinh s nghip v tnh thng,c n bi kch th hai ny l sng tnh thng b vi phm th khng c g an i, bin h c. V nu H phi t b con

ng s nghip l do p lc ca hon cnh, th s vi phm vo nguyn tc tnh thng li trc tip do bn thn anh. V th m n chua xt v cng,. Tnh ru, nh li hnh vi ca mnh, H hi hn ti au n. Khi rn rn bc li gn ngi v ang nm b con ng mt trn vng, nhn ra t ci dng nm tht l kh nhc v kh no, ci tng vt v l ra c n trong gic ng, t khun mt xanh xao, c cnh, c i mt thm qung, n bn tay xanh trong xanh lc, lng cng rt nhng xng, tt c u l mt ci g mm yu, mt ci g o l, mt v bc mnh, mt ci g au kh v cht vt, H khc nc n, nc mt bt ra nh nc mt qu chanh m ngi ta bp mnh Anh au n v ngh n li c x ti t ca mnh i vi ngi v ng phi c anh an i, che ch Ting khc ca H, cng ging nh ting khc ca nhn vt Th trong Sng mn nghe tin ch m nng, Th thm mong ch cht, v ngay lc y, Th khc -, l nhng ting khc khc cho ci cht ca tm hn. H nghn ngo ni vi T, ging ni m nc mt: Anh anh ch l mt thng khn nn. Anh khng th no tha th cho mnh. Trong sng tc, Nam Cao nhiu ln p v ca ngi nuc mt. Nhn vt tiu t sn ca ng c khng t tt xu v li lm, nhung thng l nhng ngi hay b hi hn giy v v thng khc v hi hn. khng phi l th hi hn n o hi ht ca nhng k ly vic x v mnh khoe khoang; cng khng phi th hi hn c chu k c nhiu k tiu t sn dng xoa du ci lng tm rch nt ca mnh trong khi vn bung mnh theo ci xu. M l s ging x chy mu ca nhng tm hn trung thc, kht khao hng thin. Vi Nam Cao, nc mt l biu tng ca tnh thng v ng gi nc mt l git chu ca loa ngi, l ming knh bin hnh v tr. Git nc mt ca H lc ny thanh lc tm hn, nng nhn cch ca anh, gi anh lai trc vc thm sa ng. iu ng ch l trong khi miu t rt chn thc tnh trng con ngi b y vo ch phi tn nhn, Nam Cao vn dt khot ln n ci c, bo v tnh thng. Nu ng thi, khng t cy bt gi l t chn, l x hi, ng tnh, bin h v cao nhng nhn vt vt b lng tm, vt tnh thng yu ng loi, t cho php lm iu c nhn danh s tr th x hi bt cng tn bo, th Nam Cao trc sau khng bao gi chp nhn ci c. Nhn vt ca ng d lm vo tnh th bi kch b tc, vn vt v qun qui c vn ln l sng nhn o. Song, nc mt ch l nc mt; n u phi l sc mnh vn nng c th xoay li cuc i, cu c loi ngi! Nhn vt ca Nam Cao vn b tc v bi kch ca h khng cch g g ra c. Tc phm ca Nam Cao khng m ra trin vng cho s gii thot. V thc ra, lm cho con ngi thot khi nhng xing xch ca ci i v ci rt (Sng mn), khng ch hot ng kim sng trong vng quc tt yu m cn c th bc ra hot ng trong vng quc t do the cch ni ca Mc con ngi c th pht trin t do v ton din, l vic m lch s khng d dng thc hin. Nhng, t nhng cu chuyn sinh hot thng nht b ngoi tm thng Nam Cao ging ln ting chung bo ng v s hu dit gi tr s sng v nhn cch. cng l li ku cu thng thit: hy bo v tnh thng cu ly con ngi, v con ngi hy t cu ly mnh! [] Xy dng nhn vt H, Nam Cao khng quan tm n vic khc ho tnh cch bng nhng nt c tnh c o gy n tng m khc vi m nhn vt trong Ging t, S , Tt n v c Ch Pho. ng tp trung i su vo i sng ni tm nhn vt v lm ni bt bi kch tinh thn ca ngi tr thc . V y, ni bt s trng miu

t, phn tch tm l con ngi ca nh vn, nht l khi miu t s din bin tm l v cho thy quy lut tm l con ngi. C th ni, trong i ng tc gi vn xui ng o nhiu ti nng ng thi, cha c ai c c ngi bt tinh t, su sc trong vic khm ph, th hin tm l nh Nam Cao. Sc hp dn ngh thut ca i tha v ca mng sng tc v ngi tiu t sn ca Nam Cao mt phn quan trng cng l . I LI V TH LORCA HONG HNG c ng Thng Mt 17, 2011 PH BNH VN HC Leave a Comment Th:Lorca

I LI V TH LORCA Con ho mi Andalusia b st hi! Ting ku y truyn i khp cc trung tm vn ho chu u mt ngy ma thu nm 1936 bo hiu m mn cuc tn ph nn vn minh nhn loi. Sau l Guernica l Ban Lan l chin tranh th gii Federico Garcia Lorca, nh th li lc ca Ty Ban Nha, l mt trong nhng nn nhn u tin ca ch ngha pht xt. B bn tng lnh phn bi nn Cng ho bt gi ngy 17-8-1936, thi th anh c tm thy trong ng xc 15.000 ngi b bn ngy 19-8 trn ming mt vc su ngoi vi thnh ph. Granada ca i anh, ca s nghip anh, ni anh sinh ra, ni anh v nhn ci cht thm khc. Nu c ngy, nh Tri, ti c vinh quang, th vinh quang y phn na l thuc v Granada, ni tc nn nn ci to vt ti: thi s bm sinh khng th ci hi. Granada l mt trong bn thnh ph ln(1) ca x Andalusia min Nam Ty Ban Nha, x s ca nhng nng Carmen, nhng iu nhy v bi ht m cung, ca nhng hi u b tt lm mu p thnh ting trn vn i mi, ca nhng rng -liu ngn ngt, nhng vn cam v hoa nhi ngt hng m h khin nhng ngi ang ng bng kht thm t bao ln nhy xung. X s c hu s giao ho hai nn vn minh ng Ty: ni y tng l mt trong nhng vng quc p nht ca chu Phi m ngi A-rp xy dng nn, cn li bao du tch trong kin trc, trong ngh thut, trong hn ngi, li trong khng gian mt ci g m h, xa xm, huyn b(2) Sinh ra mt lng qu gn thnh Granada(3), trong mt gia nh nng dn bc trung thuc mt dng h lu i, nh th tha hng ngi cha tm hn gn b vi t ai, thin nhin, ngi m tr thng minh v nhng nng khiu ngh thut(4). Tui th anh hon ton thn d vi nhng n cu, ng rung, bu tri, s c tch nh v sau anh k li. n nm 1909 gia nh anh mi dn ln thnh ph, v Granada th ph xa ca x Andalusia, Lorca tri qua thi cp sch bc trung hc v i hc. Mt s vic rt c ngha: khoa lut ca i hc Granada, anh sinh

vin Lorca gp c mt ngi thy, mt ngi anh tinh thn, mt ngi bn ln, l gio s Fernando de los Rios, mt nh l lun v ch ngha x hi, mt nim vinh d ca nn i hc Ty Ban Nha lc , v sau ny l b trng gio dc trong chnh ph mt trn bnh dn. Ma xun nm 1929, theo li khuyn ca gio s, Lorca ln Madrid tr ng c x sinh vin, ni ang m rng ca n nhn nhng t tng trit hc v m hc mi m nht ca thi i. Chnh y Lorca bt u tnh bn vi Salvador Dali ho s, Bunuel nh in nh, Rafael Alberti, Pedro Salinas nh th V chnh ni y, thi ti ca anh c khng nh v cho n trong nhit thnh ca nhng ngi bn tr. Bn b anh k li: Lorca c mt sc quyn r l lng, t con ngi anh vi phong thanh qu, v vui hot, i mt u ti nhng li ti ci, nc da mu ng, ging ni nh ng, mt ci g nh chp lo trong th cht, mt nng lng lun lun chuyn ng, mt nim vui, mt s bc pht mnh lit, mt v tru mn hon ton siu vit. Con ngi anh k diu, mu nu, ku gi s ton phc (Pablo Neruda), n k ti ngu hng ca anh v nhc, v ho, v sn khu, v th, c sng tc ln th hin (trc khi hc vn v lut, Lorca say m m nhc, anh cn l mt ho s c nt v duyn dng, l mt ngi chi dng cm c sc). T nhng m th nhc trong khun vin c x sinh vin, ting tm nh th tr Andalusia vang ra khp th . Gia lng th Madrid lc ang n o nhng khuynh hng thm nhp t Paris, c bit l trng phi siu thc m bin dng ca n ti cc nc ni ting Ty Ban Nha c tn gi l sng to ch ngha (crationnisme) hay cc oan ch ngha (ultraisme) gia lc nhiu ngi m ku gi u ho Ty Ban Nha, m chng li, nh th lp c Unamuno bn xng ln iu ngc li Phi ho chu u th Lorca ni bt ln xu hng tr v khai thc dn ca, tm li nhng truyn th tr tnh v lch s cn lu truyn trn ming ngi dn qu tnh l. Th h th anh tm thy anh ngi mang s mnh p : Tm li tm hn Ty Ban Nha ang c nguy c b qun lng, ni kt ci truyn thng vi ci thi i. Tp th u tay ca Lorca ra i nm 1921 bo hiu s hnh thnh thi ti, phong cch v hng i ca anh. Nhng phi n nhng bi th sng tc t nm 1921 tr i (sau ny c tp hp trong tp Th v bi ht) mi nh hnh ci ging ht ring quyn r ca con ho mi Andalusia. Thi gian ny Lorca say m tm ti, ghi chp, thu thanh dn ca, n ni c ngi bn gi anh l chng ht rong thi trung c. Nm 1922, anh cng vi nhc s Manuel de Falla t chc hi Cante Hondo Alhambra (ni c cung in quc vng A-rap ca vng quc Granada xa). Cante Hondo (c ngha l bi ht su trm) l loi dn ca c o ca min Andalusia. Qua hi ny, anh khai thc c hng trm bi Cante Hondo vi li ca say m, giai iu c xa, tha thit v m nh nh ting mt con ho mi m ca ht. (Ngi git gii thng ca hi l mt ng c 73 tui!). Chnh y l khi ngun nhng bi th tuyt vi mi nm sau s ra mt trong tp Th v nhng ln iu Cante Hondo trong nhng th dng ch yu ca loi dn ca ny (Sguidilla,

Sola, Sata, Petenera) c nhn cch ho, c din t trong th gii thch hp vi tng th, c cc nhn vt v phong cnh khc nhau. Nm 1924 anh bt tay vit nhng bi romance hin i. Romance l th th c ngun gc t lu i cc nc dng ngn ng La-tinh, nhng c bit pht trin Ty Ban Nha, l nhng bi ca dn gian k chuyn lch s, chuyn anh hng hip s hay tnh yu. Nm 1928, Tp romance gi-tan ra i thnh cng mt cch phi thng. Tn tui nh th tr vt bin gii quc gia (tp th c dch ra 20 th ting), ng thi nhiu bi romance li quay v thm nhp cc lng qu Ty Ban Nha v c lu truyn nh nhng bi dn ca, c bit l trng hp bi C nng ngoi tnh. (Sau ny trong khi a on kch La Barraca i lu din cc min qu, Lorca c dp c nhng c gi lng c cho nghe tng on trong nhng romance ca anh). Tp romance gi-tan c coi l tp th ph bin rng ri nht trong th ca hin i Ty Ban Nha. Lorca gii thch tn tp th ca mnh: Ti t tn tp romance ny l gi-tan, bi v trong ti ca ht x Andalusia, m cht gi-tan l biu hin thun tu nht, ch thc nht ca x s y. Ngi gi-tan Ty Ban Nha, cng nh ngi digan Nga, ngi Bohemien Tip, Php c gc n , lm thnh nhng cng ng du c c o ca chu u. V c l chnh vng Andalusia, h tm thy qu hng, cy ghi-ta v nhng v iu ca ging ngi lang bt y quyn r lm nn linh hn ca x ny. Sau Tp romance gi-tan, ngi ta gi Lorca l nh th Gi-tan. c gi th anh cm thy thch th, c lc anh cn na h na thc gi ra mt giai thoi v ngun gc gi-tan b mt ca mnh. X s Andalusia cho Lorca ging iu ch thc ht v n. Trong mt bc th gi nh th Guillen, Lorca vit: Ti ch mun ni vi anh rng ti ght ging n so ro rt. Ti yu ging con ngi, ch ging con ngi m tnh yu phi trn, ging con ngi ni bt ln gia nhng phong cnh git ngi. Nhng phong cnh git ngi c sc cun ht mnh lit. Phi chng ci d di ca cnh ng dng ng di hai mi mt tri, nhng dng sng chm ln, ci au n ca rng Morena mn sn nh mu, ci hoang vu ln sng hp dn ta vi v p nghim trm, bo lit y nam tnh? V ni ln, trn tri, ging con ngi Con ngi th Lorca ming y nng v la, rn ln, ku ln ni khao kht t chy c th, ln o v tht da ho thnh huyn en thm, m cung nh mt iu ca khng bit i v u vi tit tu khng u, nhc nhi nh c mt mi lao cm xung bt ku thnh ting gia hai hm rng. Khao kht s sng n khc khoi, th Lorca lun i mt vi ci cht. Ci cht nh hin din mi lc, mi ni. N rnh rp t trn ngn thp Cordoba, n trn mi dao nhn run ry gia lng ng t ni ph phng rung ln nh si dy, ci cht m nh nh nh mnh khc

nghit im gi chng u b tt Ignacio: Tt c mi ng h u ch nm gi i nm gi chiu tm ti! Vi bi th di Than khc Ignacio, Lorca t n mc bi trng su thm v vang di vo bc nht trong th ca nhn loi ni v ci cht: Ignacio ln tng bc thang Cng trn lng ci cht. Tm kim bnh minh M bnh minh khng c Tm bng ch thc mnh M gic m nh lc Tm thn mnh kho p M thy mu n tun T cuc tranh chp vnh hng khng th ho gii gia s sng ci cht, nhng khao kht khng bao gi tho mn, nhng ci ch khng bao gi t c s bt lc ca phn ngi sinh ra ni bun cht cha th anh, ni bun c trm bin dng: Tht vng, u phin, xa vng, m chm, c tch C iu ni bun Lorca khng h c sc mu bi lu yu hn. N l ting ku au n ca kip ngi vt ln nh cy cu vng en trc ci tr tr nhn tm ca tri xanh, ca ni xa im lng. N lnh mnh nh ni u phin mu en ca c gi gi-tan chy theo hnh phc. Ni bun y cm d v m nh, hiu qu ca nhng nhp iu v nh hng c mu sc ma thut phi hp mt cch k ti v duyn dng bay bm vi s su xa mu tht ca nhng nng lng kn thm. Trong mt bi ni chuyn v ngh thut, Lorca a ra khi nim duende so snh vi vai tr ca nng th v thin thn trong sng to ngh thut. Theo anh, thin thn bay cao pha trn u ngi, ban n sng cho con ngi n nhn mt cch th ng. Nng th th mch bo, gi ngun cm hng v nh th nh nghe thy nhng ting ni m h Song, c thin thn v nng th u bn ngoi nh th, em n cho anh ta nh sng v hnh thc. Cn duende, l ci phi nh thc t trong tn cng su thm ca mu ta, n t chy mu ta, n vt b th hnh hc m m ta hc c, n p v cc bt php, n l quyn lc ch khng phi cu trc, cuc chin u ch khng phi t duy, n l ci m Goethe ni n: Quyn lc b mt m mi ngi u cm thy nhng khng trit gia no gii thch c, n l tinh thn ca t. V Lorca cho rng ngh thut ca Ty Ban Nha l ngh thut ca duende. Thc ra th anh nhiu lc t n s ho hp ca c thin thn, nng th v duende. Trong Tp romance gi-tan v Than khc Ignacio, s thun khit ca hnh thc, nhng cu trc c tr tu tht hi ho vi cm xc cun cun, cht bi thng, cht nhc cm, sc m th ca t ng, v c mt ci g c tnh cch linh th, o gic. Di theo tin trnh th anh, ta thy Lorca c xu hng ngy cng mun i xung

chiu su hn ngi, nh mi dao nhn vo su nhng lp tht au n tm n tn gc r ca ting ku. Nh th tng tm s: By gi ti lm mt th th m toang mch mu(1) Thy c tin trnh y ta d dng n nhn s t bin trong th anh vo nhng nm 1929-1930, t bin khin nhiu ngi ng ngng n mc khng nhn ra Lorca hoc c ngi v tnh hay c cn khng mun nhc n khi ni ti Lorca m h ch quen nh con chim ho mi Andalusia v ch nh th m thi. l trng hp nhng bi th trong tp Nh th New York. Gia nm 1929, Lorca theo gio s c ca mnh l Fernando de los Rios sang New York, v sng i sinh vin trong trng i hc Columbia. Thnh ph dy thp v bn nh gy chn thng su xa cho con chim ho mi Andalusia. Cht nhn bn, cht bn nng ca t phn ng mnh m vi nn vn minh cng nghip ca Thp Ximng. Nhng khc vi trng hp Essenin, ni khc khoi git ngi khng git c Lorca, m li lm bng ln mt ho dim sn th y tinh thn phn khng (s phn khng t v ca Lorca mnh n ni ngay trong sinh hot i hc, anh t chi ni ting Anh, v lun tm c hi ph bin nhng bi dn ca ca qu mnh). S phn khng ny khng h mang du mc cm t ti ca cng dn mt nc nhc tiu trc b my s ca cng quc ln nht, m l ting tht sang sng ca mt cng dn th gii hin i, con ngi va t chn ti New York cho Hudson l dng sng ln ca ta y nh mt ngi ng hng, mt ngi bn ngang tm vi Walt Whitman. Con ngi , ch sau vi tun l, sc dng ln hnh nh sng sng ma qui ca mt nn vn minh bnh hon, mt gc, ng tr bi ng tin v my mc. iu nhy nhng bc tng khuy ng min ng c V chu M ngt th v my mc vi l tun Khi trng ln Nhng dng dc s quay lm ri bu tri Mt th gii y kim s vy bc tr nh .V nhng quan ti s ch i nhng ai khng vic lm l nc M ang bc vo thi k khng hong kinh t. Nn nhn ca n l nhng a tr b nhng ng bc nh n ong gin d cn x tan tnh, nhng ph n cht chm trong du m, nhng ngi long chong v chng mt ng nh th va m chm trong mu ngoi ln. Chnh ci x hi phi nhn gy cho Lorca cn c mng trin min, anh cm thy mnh sng trong mt th gii ngt ngt, b ma m, th gii ca nhng ngha a, ca nhng ngi cht ri vn cha yn, tht da nh chu s hnh hnh dai dng mun i. Trong ngha a xa vi c mt ngi cht . Than vn sut ba nm V u gi cn mang mt phong cnh kh cn V a tr sng nay chn khc la d di Ch ci cht trong tp th ny c o su trit , vi mt s qun qui tm kim c tnh cht mt cuc ni lon bn th hc, khin tp th nhiu lc m ra nhng vc thm khn d, e do dn nh th n b tc en ti, h v. Song, iu ng ch l, bt c bi th no, s ni lon bn th hc cng gn nh hnh vi bng vi s phn khng x hi. Ci x hi phi nhn khin anh cm gin v anh bc l thi rt dt khot:

Ti bit lm g y: sp xp li nhng phong cnh? Sp xp li nhng mi tnh sau s thnh nhng tm hnh, nhng mu g v nhng bm mu? Khng, khng. Ti t co! Anh phn n ku gi s trng pht v m c mt a tr da en thng bo cho l ngi da trng ca th gii vng ngy ng quang ca la. Lorca dnh nhng tnh cm nng thm cho Ngi en, nhng con ngi ca khu Harlem m anh hng lui ti, ca iu jazz u ut, cung nhit m anh thy rt gn gi iu Cante Hondo ca x s anh: Ngi en! Ngi en! Ngi en! Ngi en! Mu khng li thot, trong m ca anh m b lt nho Mu khng sc . Mu gin d di ln da, Mnh lit trong ngnh dao gm v lng cnh vt. i! Harlem, b ci trang! i! Harlem, b mt m y phc khng u e do! C l trong tp th ny ta thy nh th hon ton b chi phi bi duende, nhng cu th vt thng t ci thm su ca tim thc thnh lung phn xut, ph v tit iu nhp nhng c tr tu kim sot trong th anh trc ; nhng ting tht rn gy, nhng nh tng hi hng v nhiu lc phi l, ti tm nh nhng g nng ln ta trong nhng cn c mng. Cuc M du nh hng quan trng i vi cuc i v s nghip ca Lorca nhng nm sau . Tr v trc, anh cn b m nh bi n tng ca lnh lng v tn bo Khng u trn th gii ngi ta cm thy mnh lit nh y s vng mt hon ton ca tinh thn quang cnh khng khip, m khng c s hng v. C phi l mt l do khin cho, khi nn cng ho c lp nn ma xun 1931, Lorca lao vo nhng hot ng vn ho si ni vi s ng h ca chnh quyn? Anh thnh lp on kch mang tn La Barraca di s bo tr ca b gio dc, i lu din khp ni vi mc tiu ph bin cho ng o qun chng nhng v kch hay nht trong kho tng vn ho c truyn ca t nc. Anh say sa vit kch, v c nhng v nh L ci m mu ca ngi tnh yu t do thnh cng rc r c trong nc ln nc ngoi. Anh i ni chuyn v ngh thut khp ni. Vi thng trc nhng bin c au thng dn n ci cht ca nh th cng nh ca nn cng ho, trong mt cuc phng vn bo ch, anh tuyn b mt d nh sng tc nhng v kch c ni dung x hi theo mt cch nhn x hi ch ngha. Lorca bt ting vo gia tui 37, lc ti nng qua nhiu th thch, ang bc vo thi k chn tri. C t nc Ty Ban Nha sau cng bt ting di nn c ti. Nhng trong s im lng trin min , nhng ting ht ca con ho mi Andalusia li vang ln khp ni trn th gii, s cm d, m nh ca th anh nh tng thm gp bi bi ho quang s tun tit ca anh.

 min Bc Vit Nam, 10 nm trc y tn Lorca mi bt u c truyn i trong gii yu th, cng vi mt s bi th chp tay dch t ting Php v ting Nga, tuy t i nhng cng m hoc v gy ra mt s nng rut n ch ngy nh th c gii thiu y cng khai. By gi, c nhiu bn b khuyn khch, ti mnh dn tp hp nhng bi dch t 10 nm trc Hi Phng, gia nhng trn oanh tc ca my bay M (ti liu ch c quyn Seghers mn ca anh Phng Qun v quyn Gallimard II ca anh Vit Phng m Trc Thng a cho ti, lc tht l nhng ca qu him) ri gp rt b sung nhng bi mi lm thnh tp ny.
Ni l dch, tht ra, ti ch dm gi vic mnh lm l chuyn ting Vit. V dch mt th th nh Lorca m tng bao gi cng tan trong m iu v tn x qua lp lp nh tng cht chng, sung mn, giu cht siu thc v tru tng, li thng qua mt ngn ng trung gian tuy l nhng bn dch c coi l xut sc v ting Php gn gi vi ting Ty Ban Nha nh anh em rut th s tht bi phi cm chc trong tay. Nhng, c th no, mt tm hn ng iu sc vt qua nhng tr ngi qu ln y, bt c ci m hng su xa ca nguyn bn v ti to trong mt ngn ng khc nhng rung vang tng t? S mnh bo th nghim ca ngi chuyn ng y ch c th coi nh biu hin ca lng mn m v n lc p ng bc u mt nhu cu chn trong gii yu th nc nh.

c li th H Xun Hng vi ci nhn n quyn lun Nguyn Minh Trit c ng Thng Hai 8, 2011 PH BNH VN HC Leave a Comment c li th H Xun Hng vi ci nhn n quyn lun Nguyn Minh Trit

H Xun Hng l mt c o ca nn vn hc Vit Nam. Bao nhiu giy mc ni v b. H Xun Hng mt nh th dm tc thp hn, mt xc phm n phm gi ngi ph n, mt tht vng cho vn chng Vit Nam. H Xun Hng mt n s ti ba tin phong v to bo lm nhng bi th va thanh va tc, nhng bi th dm cp n mt vn cm k l tnh yu nhc th. Ty theo quan nim v o c x hi m H Xun Hng l ngi ny hoc ngi kia. Tuy nhin, theo thi gian H Xun Hng tr thnh mt ngi i trc thi i mnh, l ngi bit dng thi ti mt cch thng minh bng nhng bi th c o lun lun n cha hai ngha ch diu mt giai cp o c gi, vch trn nhng v l ca mt x hi phong kin, cng

nh to bo chng li nhng tp tc phi l cm on v rng buc ngi ph n Vit Nam v vt cht cng nh tinh thn vo cui th k 18. Theo o Duy Anh x hi trong giai on rt l bt cng vi ngi ph n v trong gia nh, ch quyn trong tay gia trng th n b tt l khng c quyn g c. Khng gio ch trng nam tn n ty, trng nam khinh n, li vun p thm quyn uy ca gia trng m nn a v ca n b.[1] Nn vn hc ca ch phong kin Vit Nam chu nh hng nng n ca t tng Khng gio nn cc truyn thng v gi tr v chun mc vn ha u c t ra phc v cho phi nam. Nn vn hc ng thi cng c dng khuyn d v cng ch n b phi chp nhn vai tr thua km n ng v tri t nh nh vy. Cc ng vn chng ni ting ca Vit Nam trong thi phong kin y dy nhng t tng tiu cc v n b nh: au n thay phn n b / li rng bc mnh cng l li chung (Kiu), hoc Thu tri t ni cn gi bi / khch m hng nhiu ni trun chuyn (Chinh Ph Ngm), hoc On chi nhng khch tiu phng / m xui phn bc nm trong m o (Cung On Ngm Khc). Ngoi ra cn no Gia hun ca, ri tam cng, ng thng na cng u dy cho n b, con gi bit an phn vi vai tr th yu v ph thuc trong x hi. Trc mt x hi y nhng t tng v n np trng nam khinh n do cc nh nho dng ln , trc mt x hi b bp mo trong ngi n phi b bt buc suy t, v hnh ng H Xun Hng khn kho dng vn chng nh mt th v kh chng li nhng trt t p ch . V kh b dng l nhng bi th va thanh va tc. cp n mt vn ht sc cm k trong vn chng l vn tnh dc l mt chuyn rt kh ni mt cch c thm m k c i vi cc nh vn nam gii, nhng H Xun Hng ti tnh v kho lo dng nhng cnh hoc hnh nh rt bnh thng nh n Trn quc, cha Hng, o Ba di, hang Cc c, ng Km trng, c nhi, con cua, tri mt, bnh tri, ng tin, ci qut v nhng sinh hot hng ngy nh cnh dt vi, tt nc, nh u, nh c t nhng chuyn tnh dc cm k mt cch rt thoi mi vi nhng ngn t rt n gin nhng li rt sng ng v gi hnh. c th ca H Xun Hng xin hy c nh nhng vn bn thun ty. V trong lnh vc vn bn thun ty khng c vn lun l. Theo quan im ca cc hc thuyt ph bnh hu cu trc m c bit l thuyt hy to (deconstruction) ca Derrida th trong ngn ng khng c s phn bit gia ngha en v ngha bng hay ngha thanh v ngha tc. Derrida nhn th gii ch gm ton vn bn c cu to bi nhng cp biu hiu h cp i khng nh vn ha v thin nhin, hnh ng v th ng, mt tri v mt trng, ngy v m, ni v vit, cha v m Nhng cp t t i khng ny cu to nn nhng h thng t tng v chi phi cc ng li chnh tr ca cc x hi phng ty. Trong cc cp t t ny t t u bao gi cng c gn cho v tr tri yu so vi t t sau. V trong mi cp t t mt s tranh u ni ti thng din ra khng ngng dnh u th, nhng bao gi pha hnh ng cng thng pha th ng, dng bao gi cng hn m. Trong vic tm hiu tc phm, theo Derrida ch c vn bn mi l i tng ca nghin cu v trong vn bn ch c cc biu hiu (signifiers) v cc ngha c biu hin (signifieds). ngha ca ngn ng ni ring v ngha ca vn bn ni chung ty thuc vo s gii m ca ngi c. Trn quan im , H Xun Hng mt cch k l i trc phong tro n quyn phng ty hng trm nm. Nhng b cn oanh lit hn cc n lu phng ty v b n thng c m i u vi c mt x hi phong kin y nhng nh nho lc no cng mang nng trong u nhng tng v tam cng, ng thng v tam tng, t c rt bt li cho n b.

Ti phng ty gia th k 20, Virginia Woolf mt nh tranh u n quyn M mi bt u c v ph n hy ni ln ting ni chng li s bt bnh ng gia nam v n. V ti Php mt tc gi n quyn khc l Hlne Cixous cng c v ph n hy vit vn, khng nhng ch vit m cn phi vit tht nhiu v ph n, vit a ngi ph n b xa cch, b qun lng, b ng ngoi ra vn hc tr li vi vn chng. Trong tiu lun Le Rire de la Meduse Cixous nng nn tha thit mi gi ph n phi vit t ngi n vo vn bn, ng thi cng t ngi n vo th gii v lch s.[2] Hn mt trm nm trc H Xun Hng ca Vit Nam bit dng vn chng ni ln ting ni chng i li ci x hi dnh mi c quyn cho nam gii. Khng nhng ch vit m H Xun Hng cn ni ln ting ni ca ph n mt cch to bo v hin thc. Gia khi cc vn thi s nam gii mng m ln thm cung Hng, m gp tin n Thin thai hoc t nhng cnh non nc hu tnh nhng v thng v pht th H Xun Hng dng chnh s hin thc ca cuc sng lm v kh ph x hi ph quyn ng thi. Cuc sng hin thc l mt s phi hp ca hai yu t m dng, ti sao li chi b hin thc. Tnh dc l mt kha cnh hin thc thn thit ca con ngi v cuc i t lu b b qun trong vn chng. H Xun Hng bng nhng bc chn to bo em ph by ra gia nh nng khuyn nho cc hnh ng v b phn c nhim v truyn ging ca nam v n gip cho nhn loi trng tn. Trc ht, H Xun Hng khng chp nhn s coi trng dng v khinh thng m. Do u m nhng g lin quan n dng th c coi l ng, l thanh, cn nhng g dnh dng n n l tc, l d bn. Cho nn, chng li quan nim thanh/tc khng chnh ng H Xun Hng tuyn xng cc hnh nh b cm k trong cc bi th ca b nh mt thch thc i vi nam gii. Trong hu ht cc bi th ca H Xun Hng u c ng t cnh lm tnh, ni v c quan sinh dc n hoc nam, l cha k n nhng nhm ch ni li cng hm ngha tnh dc. Vy th ch chnh ca cc bi th ca H Xun Hng nm ngha thanh hay nm ni ngha tc? Thanh hay tc l do ni lng ngi. Tc hay thanh cng do ni s thanh lng ca tm hn. Chung su chng nh c sao om?. H Xun Hng kho lo dng s tc thanh nh mt bc mn tha che mt cc nh nho th cu. H Xun Hng nh ln mt ting trng lm nhiu ngi bng tnh cn m ng trong nn vn chng Hn ng. H Xun Hng em la thp sng cho nn vn hc ch Nm. Nhng ci tc ca H Xun Hng khng phi l ci dung tc h cp m l ci tc rt thanh, rt m hc, tuy nm na nhng khng mch qu. Tt c ci tc u c b hng n mt mc tiu r rt l tn vinh vai tr v v tr ngi n trong x hi chng li a v c tn ca ngi nam c x hi phong kin tha nhn mt cch bt cng. D nhn th ca H Xun Hng theo hng tc hay thanh a s mi ngi u cng nhn ging nh o Duy Anh l vn chng ca H Xun Hng rt khinh bc m ti tnh.[3] Ch cn c li bi th o Ba Di ca H Xun Hng cng thy ti lm th ca b. Nu ng v phng din ngha thanh nh m so snh bi th ny vi bi Qua o Ngang ca B Huyn Thanh Quan vn c ngi i ngi khen th bi th ca B Huyn Thanh Quan nh l mt bc hnh en trng bng phng cn bi o Ba Di nh l mt bc tranh ni ba chiu sng ng y mu sc v m thanh. Qua th vn ca H Xun Hng ta thy b cho chuyn tnh dc cng bnh thng v t nhin khng c g l cm k v xu xa. Nu xu ti sao hin nhn qun t ai m chng / mi gi chn chn vn mun tro. H Xun Hng vi nhng cu th nm mu nhim, vi mt tri tim rc la t chy mi hnh ng gi o c ca x hi

ph quyn. Nu xu ti sao nhng cnh ca son lot tm hum nc v cnh cu trng phau phau i vn ghp li c sc mnh lm tuyn quyn c phn hoa li v khng nhng th dn m c vua cha cng cha du vua yu mt ci ny. Gio s Nguyn Vn Hanh t nhng thp nin 1930 cp n ci ny ca H Xun Hng nh sau: ci m ngi v bnh a hn ht, phng th hn ht, phi ni r a v phng th trong nhng lc khng c con mt ngi th ba no trng vo, trong nhng lc cm ngoi thy khng ai c bit.., nhng ni ch ng ngi, ngi ta va nghe ni n th vi vng ku la bt nh, tc, v thnh kin lun l.[4] ng l v thnh kin m x hi ph quyn ng cng nh ty chn p ph n phc v cho nhng li ch ca nam gii. phng ty Kate Millett vi tc phm Sexual Politics n hnh nm 1970 kch lit ph ch ph quyn (patriarchy). Theo Millett ngoi tr s khc bit ni b phn sinh dc, n b v n ng khng khc g nhau. Millet gin d i phi xa b nh ch gia nh v n l mt dng c v l mt n v nn tng ca c ch ph quyn. Millett cn kt n c ch ph quyn dng hnh thc chnh tr phi tnh (sexual politics) duy tr s thng tr i vi ph n. Ph quyn khng ch l nhng php tc ca ngi nam gia trng chi phi tt c con ci trong gia nh m cn l mt nh ch chnh tr ca n ng dng n p n b. Theo Millett, c ch n p ph n c r thm su trong x hi loi ngi khng phi l c ch t bn m l c ch ph quyn dnh u quyn cho n ng. Qua c ch ph quyn ph n b thch nghi ha vi h n tnh v phi chp nhn vai tr thua km n ng.[5] Trc Kate Millett rt lu H Xun Hng tri ng cng phn n vi c ch ph quyn v t ra khinh bc phi nam. B gi h bng th danh xng y v mit th nh phng li ti, l ngn ng, ong non nga nc, d cn bun sng, Qua kinh nghim thc tin b bit c nhiu ng qun t rt d b m hoc bi i g Bng o hoc mt lch o nguyn n ni phi mi mt dm ri dng dng i chng dt. Cho nn trong mt b nhiu qun t rt l nh nhoi nn b khng ngi ngng ln mt xng l ch vi h: ny ny ch bo cho m bit, hoc li y cho ch dy lm th. Trc mt H Xun Hng ci giai cp qun t m x hi Khng gio u i dnh cho nhiu u quyn so vi ph n tht ra khng xng ng c c nhng th quyn nh vy. Gia mt x hi phong kin theo t tng nho gio phn bit r rt gia qun t v tiu nhn m b dm ln ting ngo mn nh vy b ng l mt n lu tranh u y can trng. John Balaban, ngi dch th b ra Anh ng, trong mt bi vit v H Xun Hng ng trn The American Review nhn xt l nhng bi th chng i ph quyn ca H Xun Hng i vi ngi phng ty cui th k 20 c v rt bnh thng nhng trong thi i ca b l chuyn lm nguy him v gy nn nhiu khch ng ln.[6] Nguy him hay khng H Xun Hng vn khng nng tay vi ci x hi o c gi . H Xun Hng dng chnh ngay ci ny m x hi ph quyn cho l tc tc l ci (the other) theo nh Simone de Beauvoir gi v sau ny lm v kh nh vo ci thnh tr lun l trng nam khinh n. Simone de Beauvoir hn mt trm nm sau cng nhn nh phi nam l ch th trong x hi ph quyn, phi nam l tuyt i cn ph n ch l mt phi tnh khc, mt ci (the Other) ca n ng. Ph n b chi t quyn lm ch bn th, v quyn thc trch nhim v hnh ng ca mnh. Theo Simone de Beauvoir n tnh ngn tr ph n c tr thnh mt bn th c lp. Do , b ku gi ph n phi bit gii phng mnh khi n tnh.[7] Hn mt trm

nm trc H Xun Hng qua nhng bi th to bo ku gi v t gii phng mnh khi n tnh. Khi ni v n tnh nh phn tm hc Freud cng cho n b l mt th gii huyn b. tr li ngi ph n l g Freud cho l phi cn c vo s khc bit tnh dc v s khc bit tnh dc c xc nh bng s thy (visibility). S thy r rng hin thc l dng vt l l ni ngi nam trong khi ni ngi n th ci hin thc vng bng. V phng din tm linh Freud nhn nh s khc bit ny l s thiu vng, l s mt mt ca ngi n. D khng bit g v Freud nhng mt cch v thc H Xun Hng bit chng minh s hin hu bng cch em trng by ngay ci c quan sinh dc hi thiu trc mt cc ng ni ln s hin hu ca mnh v ca phi n. Ging nh c on Quan Tn trong li ta cho quyn sch ca gio s Nguyn Vn Hanh c nhn xt l x hi An nam, do theo vn minh Tu, mi ch trao di tm tr, nn thu gi t bit ci p thn xc ca ngi nh u M. Ti vy m lun lun phi che giu, v l xu, d.[8] phng ty t xa xa thn th con ngi ni chung v thn hnh ph n ni ring l i tng cho ngh thut, c bit l trong ngh thut tc tng, v l mt biu trng cho ci p vnh cu. S hin hu ca nt p phi n y dy khp ni. Cc vin bo tng, cc cng vin v dinh th phng ty cha y nhng tranh v tng v n kha thn. Nhng bc tng v tranh tng lm cho thi s Bch Kh phi ca ngi: n trin lm c tm thn kiu dim, / Nng l tuyt hay da nng tuyt im? / Nng l hng hay nhan sc ln hng? / Mt ngi chu rung nh sng ngh thng. H Xun Hng bit c gi tr ca thn xc v ci ny nn b khng ngn ngi em v kh ca phi n ra lm c chiu. Ging nh cc phong tro tranh u n quyn ti M, trong nhiu cuc xung ng cc b nhiu lc em ph trng v p ca thn th nh mt v kh tranh u, th H Xun Hng khng ngn ngi khoe rng thn em va trng li va trn, b cn cho bit da n x x, mi n dy hoc t mt cch t m r rng hn Cu trng phau phau i vn ghp / Nc trong leo lo mt dng thng / C g ln phn leo quanh mp / C gic le te lch gia dng hoc Chnh ra ba gc da cn thiu / Khp li i bn tht vn tha Theo nh vn n kim trit gia Php l Helen Cixous th s tng quan gia ph n v thn xc ca h n su trong vn ha t lu i. ngi ph n vit v ni lun an kt vi nhau thnh mt nn nhng sng to ca h thng c lin h vi thn xc v khi vit cng nh ni ph n vt th ha nhng iu suy ngh trong u, v biu hin n vi c thn xc mnh.[9] iu nhn nh ny ca trit gia Cixous cho thy l H Xun Hng khng phi l mt trng hp ngoi l. Trc nhng li th t cnh rt thm m nhng qu hin thc ca H Xun Hng lm sao m nhng nh nho o mo khng ln ting ku l phm thun phong m tc. Nhng khi ngoi thy khng ai c bit chc khng t ngi trong bn h li khng ln lt thng thc nhng dng th m miu ca H Xun Hng. Khi t m vt ca n gii H Xun Hng dng nhng li p m miu bao nhiu th khi t dng vt ca nam gii b li dng nhng li km vn hoa hn, hoc y mai ma nh mt cht to to teo, no nn tu l, no m thm, u th trc lc, o khng t, u i m da loe chp / lng eo b n r thao en th r rt thm ca b l mun tn vinh m vt hn dng vt cng nh trong sng v p hn v qun thip trng, cn qun chng en a, xu x.

Ging nh H Xun Hng gn hai trm nm sau mt n trit gia ngi Php l Luce Irigaray cng dng hnh tng m vt trong vic nghin cu hc thuyt n quyn. Irigaray so snh din trnh ngn ng n gii vi s cu trc ca b phn sinh dc ph n. B phn sinh dc ny gm c hai mp mi m lin nhau th hin s lin tc v s chi b s phn chia. Irigaray cho ph n l s ni tip vi nhp iu ca v tr v thn xc ca h c s lin h khng th chi ci c vi vn vt.[10] Ngoi ra, trong khi cp n vai tr ca chic gng ca Lacan trong vic nghin cu s hnh thnh ch th tnh ca ngi n, Irigaray cng cho l khng nn dng chic gng phng v chic gng phng ch phn chiu c c quan sinh dc ca ph n nh ch l mt ci l, hay ni cch khc chic gng phng khng phn chiu c nhng nt c trng tnh dc ca ph n. Theo Irigaray thay v gng phng b cho l nn dng gng lm v gng lm cho ta thy s vt dng nh o ln, gng lm hi t nh sng vo mt im v nh m nh sng c chiu ri vo cc b mt ca cc hc h v xuyn thu qua c nhng huyn b ca ph n.[11] H Xun Hng cng ni v s huyn b ca m vt v ca ph n nhng thay v dng nhng tng c tnh cch khoa hc b gi n mt cch bnh dn l hang cc c v dng li gieo vn om c him v ti m trong nhiu bi th ca b nh: Nt lm hai mnh hm hm hom hoc Con ng v ngn ti om om ni ln s huyn b . Ngoi ra, theo H Xun Hng vai tr ca ph n trong vic to nn m dng ha hp theo ng l o ca to ha l mt vic ng tn vinh. Chuyn chn gi l chuyn t nhin ca mi giai tng x hi, t vua cha n dn gian ai m khng mun cho ta yu du chng ri tay, ai m chng mong c yu m cha ph li yu ngy cho nn du chn chn mi gi hy cn ham. S trn trng ca phi nam mt ln na xc nhn s hin hu ca phi n. Chuyn gi chn l mt hnh nh ph qut trong hu ht cc bi th ca b. Cn hnh nh no p bng cnh trai thanh gi lch nh u vui sng ngy l hi: Trai co gi hc khom khom ct / Gi un lng ong nga nga lng / Bn mnh qun hng bay php phi / Hai hng chn ngc dui song song. Cn hnh nh no hp dn cho bng cnh ngi lao ng dt vi mit mi m hm khuya khot: Hai chn p xung nng nng nhc / Mt sut m ngang thch thch mau. Cn hnh nh no sng ng bng cnh ngi nng dn tt nc khe vi nt p nc ln tri gia thin nhin: X xm y nc mnh nghing nga / Nhp nhm bn b t vt ve. Cn hnh nh no nng bng bng cnh tao nhn mc khch tm vui trong nhng cuc nh c ni thm cung: Thot mi vo, chng lin nhy nga / Thip vi vng vn pha tnh ln / Hai xe h, chng gc hai bn / Thip s b, thip lin ghnh s v cn nhiu hnh nh cc tng lp khc na, t c hng bn sch, b lang n cc quan th v cc nh s h mang cn nng lng trn cng khng thot khi nhu cu tm cc lc l y, chn r mi . S thc hin nhin nh cm n, khng kh th c g u m phi cm k n ni vn chng khng c php cp n. Nhng bc chn to bo ca H Xun Hng vo cui th k 18 mi n u th k 20 cc nh vn phng ty nh D.H. Lawrence chng hn mi dm din t n trong mt tc phm rt c truyn tng l Lady Chatterleys Lover. Chuyn chn gi theo H Xun Hng khng nhng gip cho m dng ha hp m cn l mt ngha v nng n ca ngi n gip ngi nam vt qua nhng kh khn ca cuc i nh chic qut lm mt mt anh hng khi tt gi, hoc gip che u qun t lc sa ma. Ngha v ng c trng vng ngang hng ngha v ca phi

nam. l ngha v va lm v va lm m thn c ln li b sng, va tha mn chng va ru d con th: b cu lm ngm b trn bng / thng b hu h khc di hong. Cn hnh nh no sng ng hn v nn vai tr nng n ca ngi n b. Nhng c th cn hn th na, H Xun Hng qua bi th Km Trng mt cch tinh t t cnh vt cn ca ph n ng thi ni ln ngha v cao c ca n b l sanh ra tr con, mt ngha v hn hn n ng v n ng khng th lm c. Bi th Km Trng mi c qua ch nh l mt bi th t cnh nhng vi mt ngi khinh bc v hay dng ch hai ngha cng nh thng hay ni li nh H Xun Hng, ta phi tm hiu ngha bi th ny mt cch cn k hn.[12] Trc ht, trong bi th ny c rt nhiu t lin quan n nc nh: sng, sng, sng dn, nc, v, nc v, long bong, thng Trong ch c 56 ch ca bi th m H Xun Hng dng n 9 t lin quan n nc. C phi chng b ngh n ci m sau ny Helene Cixous thng nhc ti trong Le Rire de la Meduse l hnh nh nc i dng. C phi chng H Xun Hng cng ging nh Cixous dng n hnh nh nc m ch nc trong bo thai bng m.[13] Ngoi ra, trong bi th Km Trng cn c mt s cc t ng ch khc l: trng, hang, hp, ra khi, rng thng, qua ca mnh (i), ni bng bng Ch trng cho ta lin tng n bng bu ca ngi n b sp n ngy sanh n v ngay cu m u hai bn th ni, gia th sng cho ta thy cnh ngi sn ph ang nm trong t th sn sng sanh con. Cc nhm t khc nh qua ca mnh, hang, hp, ra khi, rng thng cng vi tng nc trong bo thai bng m va dn gii trn cho ta hnh dung n cnh tng nh sau: a b t trong bng to nh ci trng xui theo ng m h nh hp nh nc trn ra t bo thai ri sau vt ra khi ca mnh ca m vo mt th gii khng gian rng thng v c tip nhn bng m bi ngi thn.. H Xun Hng qua n ca bi th ny mun cho ngi n ng thy l n b c mt nhim v rt l thing ling, cao c hn hn n ng l nhim v sanh con v sanh ra s sng. Thm vo , trong hai cu kt qua ca mnh i, nn ngm li / no ai c bit ni bng bng H Xun Hng cn mun nhn gi chung phi nam hy ngm li mnh nh l tt c n ng u i qua ci ca cng nh ng qun ni bng bng kh nhc ca m hay ngi n. Khi chng li trt t x hi ph quyn, H Xun Hng mun ku gi thit lp mt trt t x hi mi trong khng cn nhng cnh phn bit i x: km cnh cho nn mang ting hon / ng t hn ng nn quan. c bit b ngang nhin chng li thnh kin x hi rung b ngi ph n cha hoang: qun bao ming th li chnh lch / nhng k khng m c mi ngoan. Trt t x hi mi m b mong mun l mt trt t trong ph n ni ring v mi ngi ni chung phi c bnh ng, khng cn phi chu cnh cm bng lm mn, mn khng cng na. H Xun Hng c bit chng i kch lit ch a th ca x hi ng thi. Vi kinh nghim bn thn sau hai ln lp gia nh vi Tng Cc v ng ph Vnh Tng b thy r ch a th rt ph bin trong x hi phong kin l mt s bt cng ca x hi ph quyn. n ng th nm th, by thip trong khi n b phi chnh chuyn mt chng. Cho nn thn phn ngi n b, c bit l cc t thip th tht ng thng chng khc g mt th n l hay mt th dng c cho n ng. Tuy mang ting l v nhng v phng din sinh l bnh thng ngi lm thip cng khng c quyn i hi: k p chn bng, k lnh lng / nm khi mi ha, nn chng ch /

mt thng i ln, c cng khng. Tuy vy, lm thip vn cn hn cc ph n chng may phi lm vo cnh: cn cn to ha ri u mt khin cho cc nh i ri l b khng th h ming ti cn khn nh phi khp li c i v x hi ph quyn khng chp nhn cho n b c i bc na. S chng i ca H Xun Hng c v nh khng tch cc nh cc th h ph n ca phng ty sau ny i hi ph n phi c gii phng sinh l. Nhng gia mt x hi phong kin ca nho gia vi bao nhiu l chn p v tinh thn ln vt th th ch mt s ch trch mt cch to bo nh ta va thy l mt hnh ng qu tch cc ri. Trc nhng tri buc ca x hi, nhiu lc b cng m c thot ra khi cc tp tc, cc l gio, v cc h phong kin khc nghit lm nn nhiu s nghip ly lng hn: v y i phn lm trai c / th s anh hng h by nhiu v c lc b cng mun d tay vi th tri cao thp / xoc cng o xem t ngn di. Nhng sc ngi c hn m c l x hi khc khe c t ngn i nn b ch nh trn tr trong m khuya m than cho thn phn: canh khuya vng vng trng canh dn/ tr ci hng nhan vi nc non. Tuy cng than vn khi l loi c c lc m khuya thanh vng, nhng bn ngoi b l mt ngi nhiu ngh lc: thn ny u chu gi tom v b thng hay ku gi ph n khc (hay b t nh mnh) l ch c khc than m phi lun vng ln tranh u: nn i ko thn vi non sng. ng l khng thn vi non sng, tn tui H Xun Hng v th ca b vt thi gian v khng gian nh hp ca Vit Nam i vo th gii vn chng ton cu. John Balaban l mt gio s ti Vin i hc North Carolina v l mt nh th ni ting tng ot cc gii thng v th xut sc ca Vin Hn Lm Cc Thi s Hoa K c mt ln lc n Vit Nam v lc vo vn th ca H Xun Hng. Khch lng du b m hoc bi hng xun n ni phi b ra bao cng sc trong nhiu nm tri dch th H Xun Hng ra ting M v xut bn thnh sch vi nhan l Spring Essence: The Poetry of Ho Xuan Huong gii thiu vi c gi phng Ty.[14] Nh m hng xun ca nn vn chng i Vit bay ta ngo ngt ni tri ty khin nguyn Tng thng Hoa k Bill Clinton trong ba quc tic ti H-ni nhn chuyn ving thm Vit Nam vo thng 11 nm 2000 phi nhn xt l S ton cu ha ang em th gii li gn Vit Nam cng nh em Vit Nam li gn vi th gii Nhng bi th t 200 nm trc ca H Xun Hng c n hnh ti Mbng ting Anh, bng ting Vit, v c bng ch Nm na, y l ln u tin li ch c ca Vit Nam c thc hin bng in n. (Globalization is bringing the world to Vietnam and also bringing Vietnam to the world The 200-year-old poems of Ho Xuan Huong are published in Americain English, in Vietnamese, and even in the original Nm, the first time ancient Vietnamese script has come off a printing press.). [15] Hai t bo M chuyn v th l The American Poetry Review s ra thng 9 v 10 nm 2000 (volume 29, s 5)[16] v Poetry Daily Review cng c ng bi vit v b v kin ca c gi v th ca H Xun Hng sau khi c quyn sch ca John Balaban. [17] Hy nghe mt c gi ca Poetry Daily Review l G. Merritt say m th H Xun Hng ra sao: B su tp (th) y gi cm ny lm ti hi vng cn thm na. iu tht vng duy nht ca ti l khi bit rng my trm trang sch ny th hin gn ht th ca H Xun Hng. Quyn sch mng ny tht l sng chi. (This sensuallyrich collection left me hoping for more. My only disappointment was learning that these

hundred pages represent most of Xuan Huongs extant poetry. This thin book shines brightly.)[18] Khng nhng c gi m c cc tc gi tm ting cng ca ngi th ca b. Neil Sheehan,tc gi quyn sch ni v Vit Nam, A Bright Shining Lie, nhn xt B l ngi n b, ngoi ti ba v vn chng cn c c c tnh can trng VitNam, v dm thch thc cc c l ng thi. (She was a woman who possessed, along with her literary talent, that great Vietnamese virtue of courage, and dared to defy the conventions of her time). Frances Fitzgerald, tc gi mt quyn sch vit v Vit Nam khc l Fire in the Lake cng ghi nhn: Qua cch dch ca John Balaban, th ca H Xun Hng va d dm, va chua cay, v su sc ng c c mt ch ng trong nn vn chng th gii. Ti thch tng tng cnh tc gi cc bi th , c gi h ca th k 18 Vit Nam, phng nhng mi tn y khiu gi vo thi o c gi v gii tnh ca mi la tui v mi nhm vn ha (In John Balabans translation, the poetry of Ho Xuan Huongwitty, caustic, and profound should find its place in world literature. I like to imagine its author, the brilliant bad girl of eighteenth century Vietnam, throwing her erotically charged darts into the sexual hypocrisy of all ages and cultures). Tp ch Utne Reader th qu quyt hn cho: H Xun Hng r rt l mt thi s xut sc nht t trc ti nay (Ho Xuan Huong was, simply, one of the most remarkable poets who ever lived).[19] Cn i vi Philip Gambone ca tp ch New York Times Book Review th H Xun Hng l mt trong nhng thi s v i ca Vit Nam.[20] H Xun Hng khng nhng c sch v v bo ch phng ty tn vinh m c cc i pht thanh cng gp li ca ngi. C s pht thanh National Public Radio Washington, DC (NPR), mt i ni ting v cc chng trnh thng tin vn ha phc v 16 triu thnh gi vi 640 i v h thng internet gii thiu th ca H Xun Hng trong bui pht thanh ngy 12 thng 11 nm 2000.[21] i pht thanh New Hampshire Public Radio (NHPR) trong bui pht thanh ngy 8 thng 7 nm 2001, phng vin Kevin Gardner cho b thnh cng nh l mt thi s phi n trong mt thi i vn hc ng tr bi phi nam. B lm th bng ngn ng thng thng ca qun chng thay v dng ch Hn thng thi ca giai cp tr thc Vit Nam, nhng li c c hai gii nng dn v quan li m thch. Th b thch thc nhng c l x hi v tnh dc trong mt thi i m s phn khng nh vy b coi l cm k, tuy nhin th b khng nhng c khoan hng m cn c tn dng bi nhng ngi cm quyn. a v tr thc nh mt thi s hng u ca b c truyn tng nh huyn thoi (She triumphed as a female poet in a literary age overwhelmingly dominated by men. She wrote in the language of the common people rather than the scholarly Chinese of Vietnams elite class, yet appealed equally to peasants and mandarins. Her poetry defied social and sexual convention at a time when such dissent was taboo, yet she was not only tolerated, but celebrated, by those in power. Her intellectual standing as a poet of the first rank was legendary)[22] Tm li, H Xun Hng l mt n lu tin phong, l mt thin ti c c tnh c o c mt khng hai trong nn vn hc Vit Nam. B tin phong ni ln ting ni ca ph n chng li s p bc ca c ch ph quyn. H Xun Hng ngi u tin dm dng th vn tn vinh mt vn ht sc cm k trong vn chng l tnh dc mt cch y gi tr m hc. Lch s chng t s phn khng v cm thng ca b v thn phn ca ph n l con ng chnh ng. B i nhng bc tht di trc thi

i ca b v ting ni ca b lm bao nhiu tm hn phi thn thc. Ting ni th vn ca H Xun Hng vt khng gian v thi gian ni kt nn vn hc Vit Nam vi ton cu v lm hnh din cho vn th Vit. Y THN V D L TR VIN (PHN TCH)

"M khch ng xa... khch ng xa.. o em trng qu nhn khng ra y sng khi m nhn nh Ai bit tnh ai c m ..." Kh 1. Bt u bng mt l trch: Sao anh khng v chi thn V ? Trch nh nh, s s, ni theo kiu Hu "nghe d ght" (tc d thng, ng yu). Trch c ngha l phi thn n chng mc no mi dm trch. Trch m ng mi mc, tic r. Din ra vn xui: l ra anh phi v thm ch sao anh li khng v? Ung lm, tic lm! Bi u ch v thm thn ny, cn v thm em na ch? Nhng iu , c gi du - ai li ni thng ra, d lm! C gi nh ci nng hng cau: Nhn nng hng cau nng mi ln. Khng phi v nhn em m nhn nng hng cau, ci nng mi ln bui sm mai - phn pht hng trn tn l xanh cao vt, t xa p vo mt. Chng l t nt chn thc ca cnh vt y li ngh n cy kia thay ngi king chn ln tht cao n ly ci nhn ca ngi n thm, thay em c u tin n ly ci nhn ca anh. Ti sao li ch cy cau c anh nhn trc m khng phi l em? Trch nh th th i hi nh th l phi qu! Cn nh cho l "vt t xa nhn thy trc", hoc khen rng sao n "li gi ln mt ni nim lng mc, qu hng n th" th cng chng ai ci. n l li c gi (c nhin tc gi ni thay). Tip theo li khng phi. Nh trn kia khi ln, mch lgch b dt. C s bin chuyn t ngt nh thi thng trong dng cm xc ca Hn Mc T. lp li lgch trong trnh t, ngi c trch, c mi kho, c ch i bng nhin xut hin: v thm tht. Trc ht thm cnh ri thm ngi. Chng trai i qua thn v trm tr trc cc cnh vn, c bit dng li say m trc mt cnh: Vn ai mt qu xanh nh ngc! Hm trc c ma khng th khng bit, nhng l cy u lng mt nh va lau chi, mn mn, mt ri, v nh nng xuyn qua k l bt sng ln tt c, xanh v trong sut nh ngc. p qu, p bng

ti, bng tr, mt rt ni nh ngi Hu. Vn ai vy? Ch ai ny, trong ting Vit ca cha ng ta, n k lm. T duy bin chng nm trong n: n va l n va khng phi n. Vn ai l vn ai ch bit tht, nhng cng c th l vn ca ngi mnh thng, vn c gi! Vn c th nht nh l mt l ngc ri. Khng vy th yu lm g? Cha ht. Vn ai khng ch p l p cy m cn c ci ng p hn: p ngi. C con ngi mt ch in na v L trc che ngang mt ch in Mt tri xoan tiu chun p ngoi Bc. ng gi b c x Hu khen khun mt ch in l ci p phc hu, nhn mt m cn thu lun c tinh thn. Ca dao c cu: Mt em vung tng ch in, Da em th trng, o en mc ngoi. Lng em c t c tri, C cu nhn ngha, c li thu chung. Cng l ni ti ci p phc hu. By gi mt ch in y li c l trc che ngang. Con ngi hin trong vn cy, nu l hn khun mt chc khng p, phi n khut mt cht sau l theo nguyn tc ngh thut cho n e p, kn o, con gi no cng vy, hung g con gi Hu! Ai vy? Mt c gi bt k trong cnh vn bt k chng? vn l vn ai th c gi chnh l k c gi gm sau ch ai y: l em, k trch mc trn. Kh th ny l vy. C k trch ngi khng v thm th lin c ngi v thm. K trch gi mt t xinh xinh, l l, m thn d, quen thn. Ngi v thm khen, say m cnh p v ngi p, cnh p mu, ngi p nt. Mt cuc hi ng khng ni ra m vui thm vo cnh vt, nghe nh c ting th thm ca gp g, ti vui. Kh 2. Pht vui khng di. M khng mt tip chuyn no. Ci bun tip theo ngay: Gi theo li gi, my ng my Dng nc bun thiu hoa bp lay. Bc ra sau vn l my cy v, mt chm bp v dng sng, c n nm ba bc cp xung sng. Bp tr c, lay lay trong gi nh. Dng nc sng Hng nh khng mun tri, lng l, im lm, bun thiu. Gi my trn tng khng cng mi bn mi ng, gi cy l cn my tn tri. Cnh tht ch? ng. Trn kia tht m y cng tht. Ti, u Hu c. Vn ti sng mai, sng bui chiu. Ci bun phn pht, nh nh, thm tn vo y lng, ci nt "trm t khng ni no c c" y l c trng ca Hu. Nh Qu m, T Hu nh ci khng kh v hnh m rt thm y: My ni hiu hiu chiu lng lng. y c gi thi, my bay, c hoa bp lay m nghe vng lng n no ngi. Ni bun y trong cnh c lin quan g ti ngi khng? K mi, ngi v, hai ng lng l m nn cnh ti vui. Nhng ngn cch nm su trong s tht, chng lm sao chung i c. Ngu nhin chng hay dng ? Chuyn chung i ch l chuyn gi my chia ng. Gi thi my bay thng l mt chiu, y li t gy: Gi theo li gi, my theo ung my. Li ngn cch quyt lit, gi ng khung trong gi (hai ch gi ng hai u), my cun trong my (hai ch my cng khp kn vng li). S kip ca c gi v chng trai ny l vy. Cho nn dng nc cng nh bun theo v hoa bp cng nh vt v lay ng nh ta mnh lo o bn cnh dng nc khng ni khng rng. Bun n th ? C cht hi vng no chng? n lc chng trai hi: Thuyn ai u bn sng trng , C ch trng v kp ti nay?

Cu th sng hn ln. T ngy n m v m trng l mt th nhy vt khng g bo trc. Ti nay li l mt s t ngt khc. Thuyn u thuyn i trn sng Hng m trng l bnh thng. Thuyn ch trng, ch c tnh cng hnh dung c. Nu c mt cuc hn h ti nay cn trng cn thuyn th thuyn v kp cuc hn s vui, c ru c trng, c nhng ngi yu nhau th p bit bao! B li cnh tng hai cu trn l cch ngn, bun no trong lng l, y l hi vng ca cuc gp g ho hp mt lnh trong lng l. Hi vng mng manh nh t giy v n c t thnh mt nghi vn, d c cht li mt cch xc nh r rng: kp ti nay. Bun no lin quan ti hai ngi th hi vng ny c dnh dp g ti khng? Thuyn ai l thun tu phim ch hay cng nh vn ai bn trn l mt chi thuyn xc nh, thuyn em? Hai ta mi ngi mi ng nh. Nh vy th bun qu. Thuyn em ang u bn sng y trng nh i em ang y xun ti, em c ch trng v, ch ti vui v bn anh cho tnh i ta sng ln i t v anh c cht vui mt lnh mt ti l ti nay - ni c mong thm lng m tha thit n mc t xa xi trong thi gian vi hin ngay vo hin ti: ti nay. Tha thit m mng manh. Cng mng manh cng tha thit. tri tim n vy nn n mi kh. Bn cu trc kh ny l vy. Gi my chia ng. bn tnh r i. Bun n c dng sng, ngn bp. Bun qu. Thuyn ai hay thuyn em m sng y trng? Ch trng v kp ti nay ta gp nhau i em. Cho anh mt cht hi vng. Nhng ch l c mong, sng lng m m o, mng lung. Kh 3. M khch ng xa, khch ng xa, o em trng qu nhn khng ra, y sng khi m nhn nh. Ai bit tnh ta c m ! Thuyn khng ch trng v kp ta c bn ti nay. S n l su thm ri. Bi em ang m khch ng xa v khch ng xa li ang ngy cng xa: Khch ng xa, khch ng xa xa mi khng bao gi tr li. Cn em? By gi mi xut hin em, th o em trng qu nhn khng ra. Trng qu lo mt? M o em trng hay tm hn em, con ngi em trng? Mt ch in m khoc o trng th hai ln rng, trong ngoi u trng, lo mt l phi. Hay em l trng? L ma? Em khng phi l em? Bi em tinh sch qu, m ah th khng vi ti c? Em l thin thn ci no, cn anh tri y thn xc tn ra trn gian? Cu th trn ng cn l m, cu ny bay vo o gic, mt bc nhy vt rt Hn Mc T, khng c u v khng ai c... C ngi bo l do m nh ca chng bnh him ngho T mc phi. Nhng cm gic k l i vi nh trng trn ngp trong th T, ai cng bit. Nhng khng c i vi nh trng. Vi mu trng T cng vy. Tc phm vn xui Chi gia ma trng c on: "ng l mt th hn non bng ct trng, trng hn da tht ca ngi tin, ca la bch, hn phm gi ca tit trinh - mt mu trng m ti c mun ln ln in cung, mun k mi hn, hay p m len hng sc mt ri du dng ca ct..." (Tuyn tp Hn Mc T, NXB Vn hc H Ni 1987 tr .118). Nh vy, mu trng cng tc ng c bit ti nh th. Nh th nhng mun ln ln ho tan mnh trong , th y, o trng qu nhn khng ra cng l chuyn thng... vi ngi lm th. Ngi c c th thy lm l, nhng vi nh th, l s nhy vt t ci thc qua ci trn thc, ci siu thc. D sao, li th hai cu ny sao m nghe nh c g t on, tc nghn, ht hng, chi vi, mt thng bng. B bng, ti nghip bit bao ni lng chng trai! Li trch y n

tnh, du dng n nng nu trn kia dn ci m thm vo ch anh: Sao anh khng v... Th by gi n lt chng trai gi n con ngi c li trch y, gi n em th em mt ht trong mu trng, nhn khng ra na! Cn c th t by g vi em na! Em mt ri. M (M khch ng xa...) quyn em i, nhum o em v o em thnh m, trng xo mu m,anh cn nhn u ra na h em? Trch mc m lm chi em? Mi mc m lm chi em? Anh v em, hai ch y l ra l mt, nay th t hai vnh vin ri, em i! u cn nng hng cau, vn mt qu, u cn xanh nh ngc, mt ch in! Cng chng cn gi my lng l, dng nc bun, hoa bp lay, sng trng v thuyn ch trng... Xo ht, bay ht. y ch cn sng khi che khut bng ngi: y sng khi m nhn nh. Em cng m m anh cng m tan, trong khi sng lnh lo m mt. Cn li may c ch tnh, nhng ai c bit cho ai: Ai bit tnh ai c m ? Ai trc l ngi no? Ai sau l ngi no? Sau nhng gi li gi, my ng my, c ch trng v, nhng m khch ng xa, nhn khng ra th ai trc phi l c gi, cn ai sau l chng trai. C th coi l cu tr li cho cu trch u bi th: Sao anh khng v ? C y ch. V bng tng tng, bng hi c, lng l m nhn, m say, m bun, m trng mong, hi vng, ri tht vng, b bng. Ch cn chc chn mt iu, l tm tnh m mi mi ca anh. Liu em c bit cho? S thc tm lng l nh vy, nhng lc ny, khi chng ai mun m mi tnh nh chu cho t gy, qu khng nn l l anh v em ng u vi au thng. Phi cho ni au c hng mt cht vut ve v em, anh tan vo ci khung hi m h mt cht nhng gn gi v ngt ngo ca ch ai. Cn c m l m tht, hay c m khng vi cu hi nghi vn ng sau? Cu th chm dt l lng. V nh th l phi xt li hai ch ai, v xt li tnh. o ngc li, ch ai trc l anh ch ai sau l em. V pha anh, anh t bit tnh vn m , nhng em c bit cho th khng hay em vn cn t hoi nghi. Em bit tnh anh c m ? Cn pha em, em trch em mong, anh tin em m , nhng tri qua thc t gi c li gi, my c ng my, liu tnh em c m ? Ngh vy, anh xc phm em ri nhng cuc i cay ng th phi nhn n ng cay ch bit sao? D hiu cch no i na, cu th vn c g bun bun: sng khi m nhn nh l m mt mng lung, khut lp mt dng, ch c m li gieo thm mt ni lng l, nghi hoc nn cng bun. Kh 3 ny ch tip ni v i su vo mi tnh, t ci cch ngn my gi chia ng dn su vo thnh s t gy, t cnh t tch nh reo vui kh mt i dn ti s xo nho tt c vo m, vo sng khi kh 3 chm dt mt mi tnh ht sc thit tha m nh n bin mt ht vo mng lung, m mt, ch cn cht d v m m cha dm bit c hay khng ngi ta v c mnh trong lng ngi ta. C phi v bi th ch gii hn mt ni au c th l mi tnh t gy vi c Cc v mnh l bnh tt ? Nu v, s mnh n khng di n tn nay. Cng khng phi n ni dm nim au ca thin vn chng trai khng may mn trong tng trnh . Gc r su ca ni b bng trong bi th vt ra khi khun kh mt i tri gi, mt mi tnh mnh yu m ni c tm trng cha kp vui m thy bun, mi va ban mai m vi chiu t, c m tt p m tt thy u tut khi tay mnh, tm trng ca th h thanh nin 1930 - 1945 rt ho hng, mnh t khng nh mnh nhng x hi thc dn phong kin lun c mt ph nh, khi ting vng ca Cch mng i vi h hy cn xa.

vy th bi th ny mun bo vi ngi c iu g ? Chc chn c ci p ca mt lng ting tm t , p t tri, cy tri, p nt, p ti ca con ngi. Chc chn cng p tnh, bi nng th ca Hn Mc T khng ch gi cm ch cho bi th ny m cn nhiu bi khc. Tnh tha thit ch chng phi chuyn gi thong my bay. Tt c u p nh mt c m. Nhng hy xem. T u ch cui bi th u hn ln mt ch khng, nu khng th mt s trng khng, mt s nghi ng. M bi l Sao anh khng v, tip theo l gi theo li gi, my ng my li mt khong trng khng gia. Ri C ch trng v kp ti nay l m ra mt l hng mnh mang nh mt hoi nghi khng sao gii ni. n o em trng qu nhn khng ra l s ht hng xt xa, bng hong. V cui cng y sng khi m nhn nh, Ai bit tnh ai c m th ngi cng xo m m tnh cng ri vo nghi hoc. Vy th bit bm vu vo u ? Nhng g p nht, c m tuyt vi nht u tt khi tay ht. Cn bnh qui c ct ngang tt c. Phi vy chng ? Ai cm nh th mang tt c theo mnh vo ci bn kia ? Bi th bt u bng iu vui, nu khng cng l iu ti, nhng kt thc li phn pht bun nh va nh mt cun hn h. Ci bun mi n th. N ang trong ming t ca lng mn . Bi ny v mt s bi khc vn ng ring v mang mt nh sng ring trong tp TH IN. Kh 4. C u bi th th y l mt bi ni v thn V D, nu khng cng t cnh thn y. D nhin c nhng nt t tri thn, nhng qua k c tc gi v ly mi tnh gia nh th v c Hong Th Kim Cc lm nn. Nh th hi hc Trng Dng hoc cui nm 1936 ra Hu tng sch bn b (1) c th v thm V D. Nhng ti lc lm bi th ny th tc gi bit mnh b bnh g ri v mi tnh kia chc chn b nh hng khng nh. Nt ti, nt duyn trong cnh cn - kh 1 - nhng nt chia li, bun b th hin ngay kh 2. Thm ch cn thuyn trng trn sng trng c sng ln mt t nhng khng trnh c v xa xi, m mng tng chng nh mun lnh lnh. Kh th ba th u cn g l cnh t tri V D. N ng mu ma m, pht ph trong sng khi, trong m. Vy th bi th ny mun bo vi ngi c iu g ? Chc chn c ci p ca mt lng ting tm t , p t tri, cy tri, p nt, p ti ca con ngi. Chc chn cng p tnh, bi nng th ca Hn Mc T khng ch gi cm ch cho bi th ny m cn nhiu bi khc. Tnh tha thit ch chng phi chuyn gi thong my bay. Tt c u p nh mt c m. Nhng hy xem. T u ch cui bi th u hn ln mt ch khng, nu khng th mt s trng khng, mt s nghi ng. M bi l Sao anh khng v, tip theo l gi theo li gi, my ng my li mt khong trng khng gia. Ri C ch trng v kp ti nay l m ra mt l hng mnh mang nh mt hoi nghi khng sao gii ni. n o em trng qu nhn khng ra l s ht hng xt xa, bng hong. V cui cng y sng khi m nhn nh, Ai bit tnh ai c m th ngi cng xo m m tnh cng ri vo nghi hoc. Vy th bit bm vu vo u ? Nhng g p nht, c m tuyt vi nht u tt khi tay ht. Cn bnh qui c ct ngang tt c. Phi vy chng ? Ai cm nh th mang tt c theo mnh vo ci bn kia ? Bi th bt u bng iu vui, nu khng cng l iu ti, nhng kt thc li phn pht bun nh va nh mt cun hn h. Ci bun mi n th. N ang trong ming t ca lng mn . Bi ny v mt s bi khc vn ng ring v mang mt nh sng ring trong tp TH IN. C phi v bi th ch gii hn mt ni au c th l mi tnh t gy vi c Cc v mnh l bnh tt ? Nu v, s mnh n khng di n tn nay. Cng khng phi n ni

dm nim au ca thin vn chng trai khng may mn trong tng trnh . Gc r su ca ni b bng trong bi th vt ra khi khun kh mt i tri gi, mt mi tnh mnh yu m ni c tm trng cha kp vui m thy bun, mi va ban mai m vi chiu t, c m tt p m tt thy u tut khi tay mnh, tm trng ca th h thanh nin 1930 - 1945 rt ho hng, mnh t khng nh mnh nhng x hi thc dn phong kin lun c mt ph nh, khi ting vng ca Cch mng i vi h hy cn xa. (IN trong sch GS L Tr Vin - Trn Th Thn: Nhng bi ging vn chn lc ph thng trung hc, Nxb GD, 1995) Nguyn Ngc: V TRUYN NGN RNG X NU

"Ti c bit ng c Mt (nhn vt sau ny ca Rng x nu) cng thi gian ti quen bit anh Np, ngha l t hi chin tranh chng Php. Hi by gi Ty Nguyn c hai lng khng chin ni ting: lng Xi T (tc l Kng Hoa) ca anh Np Gia Lai, v lng Xp Di ca ng Mt bc Kon Tum. Ti nh hi y ngi ta cng c tnh n chuyn tuyn dng cho ng Mt, cng nh ng Np. Nhng ri do mt quan nim giai cp cng nhc u tr hi by gi , ngi ta thi vic phong tng danh hiu cho ng Mt v ng l "gi lng", m "gi lng" hi y c coi l ng ngha vi "tng lp trn", tc l mt th giai cp bc lt Ty Nguyn... Ti ra Bc, v vit t nc ng ln. t nc ng ln, trong cc hnh tng Np, Bok Pak, Bok Sung... k thc c mt phn ng Mt " ca ti" trong ... v ti yn tr nh th l ti "dng" ht ng Mt ca ti ri. Ti khng h ng h ngh rng cn c mt ngy no ti cn tr li vi ci "vn" ng Mt ca ti na. Sut gn chc nm ti khng h ng mt ni no rt su trong ti vn cn mt ng Mt. ... Sau 7 nm min Bc, nm 1962 ti tr v min Nam, tr v Ty Nguyn. Tr v v cha h ngh n chuyn vit lch g c. Lm ry, i pht ng qun chng nh gic... u khong 1963, mt chuyn i cng tc gp gic cn, b lc ng b b i, ti tm vo lng ng bo X ng kim n. Rt tnh c, chnh l lng anh . Anh , lc by gi l mt thanh nin khong gn 30 tui, l ngi ng u lng ny. Sut my m lin, bn bp la nh sn t sut m chng rt bng ci x nu, anh k cho ti nghe chuyn hi 1959, chnh anh cng 10 trai trng lng ny dng dao ra, gio mc git sch mt tiu i lnh Dim, bt u cuc chin u v trang y (...) Cho n u nm 1965, trn ng t chin trng ngoi th x Quy Nhn (thuc tnh Bnh nh) tr v c quan b t lnh qun khu 5 by gi ng rng ni Rng Ca, gip ranh hai huyn Tr Mi (Qung Nam) v Tr Bng (Qung Ngi), tnh c ti c chng kin cuc qun t hung d cha tng thy ca my vn thu qun lc chin M vo bi bin v sau ny s c gi l bi bin Chu Lai. Ti cn nh rt r ngy hm y: ngy 8 thng 3 nm 1965. S phn cho ti ci may mn chng kin mt s

kin lch s: cuc qun u tin ca M, nga bt u cuc chin tranh cc b ca M min Nam nc ta. l nhng ngy si sc, nghim trang, nghim trng, lo lng, quyt lit, ho hng: dn tc ta bc vo cuc chm trn mt cn trc tip vi quc M. Chng ti lm vic ngy m. Ti khng nh tht r anh bn no ca ti, anh Nguyn Ch Trung hay anh Thu Bn bo ti: Vit i ! Vit mt bi "Hch tng s" ca thi nh M ! Chng ti lao vo vit. Mi ngi mt gc lu trong rng, ngi trn vng t uc ln m vit (khng c du thp, ban ngy th cn bn i lm ry). Thu Bn v Phan nh Cn (hi sinh cui nm 1965) lm th. Nguyn Ch Trung vit truyn ngn. Cn ti, theo gi ca bn, ti vit "hch" ca ti - tu bt ng chng ta i - ch trong mt m. Vit xong, t mnh cm chy i m in ( rng, tt nhin), h hc quay my (lc by gi ti xin c t min Bc mt my in nm Osaka nng trch). Chng ti vit v in s tp ch Vn ngh qun gii phng min Trung Trung B nh vy . In xong, tung i ngay, pht ngay cho b i ang lao ln nh M. l nhng ngy Ni Thnh, Vn Tng, Bnh ng... si sc. Lm xong tp ch s 1, chng ti bt tay lm tip s 2. Anh Nguyn Ch Trung bo: S 1 cu vit tu bt ri, s ny phi vit truyn ngn. th truyn ngn. Ti va i mt chuyn pht ng qun chng v nh nhau Tuy Phc, Quy Nhn, Bnh nh v, cn y n tng ng bng. (Phi ni cc bn bit rng ngy y sau my nm ln qun t tng rng, ton ni cao, c lao xung gii phng ng bng, vui nh hi). Ti li treo vng, t uc ngi nht nh vit mt truyn ngn v ng bng. Bao nhiu cm xc, n tng cn nng hi... Tht khng ng, chong uc ngi sut my m rng, b r, vit khng ni mt dng ! Ch vit ra c nm bp trn trang giy, nht nh khng chi ng dy. Ch c mt phng bt khng sao to c khng gian, khng gian ba chiu... Bun qu, xu h na, ti ni vi Nguyn Ch Trung: Khng vit ni truyn ngn ng bng ng ... Hay l mnh vit mt truyn min ni nh. Min ni ? Min ni th chn cht. By gi ang cn ng bng...nhng m, thi, th tm mt ci min ni cng c... V ti vit Rng x nu. Bt u nh th no? Khng, qu tht bt u ti cha h c cu chuyn, ct truyn no c. Bt u n di ngi bt, gn nh khng h tnh trc, l mt khu rng x nu, nhng cy x nu. Hi thng 5 nm 1962, hnh qun t min Bc vo, ti cng i vi anh Nguyn Thi, Nguyn Thi v Nam B (by gi mt danh gi l "ng C"), ti r xung khu 5 (mt danh gi " Bc n"). Cng i dc Trng Sn t Bc vo, n m chia tay mi ngi v chin trng ca mnh l khu rng bt ngt pha ty Tha Thin gip Lo. l mt khu rng x nu tt tp tn chn tri. Ti yu say m cy rng x nu t ngy . y l mt cy hng v v cao thng, man di v trong sch, mi cy cao vt, vm v, nha, tn l va thanh nh va rn ri mnh mng, tng nh sng t ngn i, cn sng n ngn i sau, tng cy, hng vn, hng triu cy v tn. Khng kh y thm lng. Nm l di mt t ng lng m ru... Nguyn Thi v ti sng vi nhau mt ngy mt m chia tay cui cng trong

khu rng tuyt vi y. Cng nhau n li c cuc i mnh, v ni vi nhau v cuc chin u ang ch mnh trong kia... Ti sao ci m gia nm 1965 y, ngi vit, rng x nu li bng t ngt n vi ti, chy ngay ra di ngi bt ti? V nh Nguyn Thi chng? T ngy vo chin trng chng ti bt tin nhau. V by gi, bc vo cuc i mnh - m ti cng Nguyn Thi n li, im li ngy n di rng x nu ty Tha Thin - cht sng dy chng? Hay v ci khng kh "hch tng s" nh M hng hc by gi rt trng ca, rt "x nu' chng?... Ti khng nh v bit r. Nhng vy y, rng x nu cht n. V lp tc ti bit ti to c khng kh, c khng gian ba chiu. V cng lp tc nhp c vo khng kh ca khng gian y. Theo ti vit, c bit truyn ngn, to v nhp ngay c vo khng kh v khng gian ba chiu ngay t u l quan trng nht. Bi v truyn ngn... ngn qu, khng cho php dng di c k lng vng. Ngay cu u khng to c ci y coi nh vt i. Mi s sau s c ri rc, nht pho. C c cu u ri: Lng trong tm i bc ca n gic... bng tt c nh bt dy, m ra. V tht l i vi chnh ti, ti bit rt r rng, chc chn rng "lng" - ci "lng trong tm i bc ca n gic" y - chnh l ci lng anh ! Ti bit v thy r. V ti bng bit lun, cng r rng nh vy, ti s vit chuyn v cuc khi ngha ca anh , cuc i, s phn anh . Ti c ngay cm gic phi tm mt tn khc cho anh . Tn n Kinh qu, ngi Kinh qu. Tn, ti gi anh bng tn y. N "khng kh" hn nhiu. Khi bit ti s vit chuyn anh - Tn - ti thy yn tm v bnh tnh. Ti cha hnh dung cu chuyn, ct truyn s din bin c th ra sao, nhng ti thy r, ci truyn ngn ny s bt u bng mt khu rng x nu - (m ti s ra sc t mt cch ht sc to hnh, nh chm ni ln nh vy, c khng gian nh tng trn v c c mi v c th ngi thy c) - v truyn s kt thc cng bng mt cnh rng x nu, nh mt v thanh c xa m dn v bt tn, ngha l "b cc" c bn thy c ri...Sau y mi s bng tr nn r rng, d dng n k l. Ch Dt "n" - nh l tt yu vy (ti mun gi nguyn tn tht ca ch - n rt to khng kh, i vi ti). Nhng ti mun Dt s l mi tnh sau ca Tn, mt mi tnh s l m m chc chn hin ln cui truyn. Vy th c phi Mai, ch ca Dt. Mai i vi ti chng kh khn g. Ti "c" hng trm c gi Ty Nguyn (v khng ch Ty Nguyn) hnh dung v dng ln mt c Mai. V ci g dn n cuc bng dy gh gm nh vy ca Tn (dit sch c mt tiu i gic gn nh bng tay khng, nhng nm thng cha h c ting sng cch mng y )? Tc phi c mt ni au ring bc bch d di, bt ra t ni au chung ca lng xm, dn tc: a con b nh cht tn bo, Mai gc xung, ngay trc mt Tn. Chi tit y n mt cch tt yu. V ng c Mt ca ti cng tt yu phi n. ng l ci ngun. L Ty Nguyn ca thi t nc ng ln trng tn n hm nay. ng nh lch s bao trm, nhng khng che lp s i ti ni tip v mnh lit, ngy cng mnh lit hn, snh si v t gic hn ca cc th h sau. C l cng t m thng b Heng. N s cn i ti u, cha ai lng c... Tt c tr nn d dng n ngc nhin i vi ti. Ti hnh dung ra, thy hin hin ra tt c. Cc chi tit t n n: cc b c gi lm cm b t trn thang nh sn xung, cc c gi ly nc vi nc u lng thn yu v thn thng vc ng bm ng trnh ra

mt bn cho Tn ra mt, tm mnh trong vi nc lng qu... c n ting nc lanh tanh trong m khuya, c n lm khi quyn ln t chic ng iu v ca c Mt, c ci li Dt xem xt kim tra nghim khc v thng yu t giy php ca Tn, c mi ngn la x nu chy gin git trn mi u ngn tay au n ca Tn... Tt c, ti khng phi "ba" thm g c, ti thy r ht. Mc du tt c y hon ton l mt cu chuyn ba. M nh tht. Vi ti, n hon ton c tht. Cch sp xp cc lp thi gian trong truyn, xen k, an quyn, nhng mch ni... cng n d dng v t nhin, nh tt n phi vy. Rng x nu l truyn ca mt i, v c k trong mt m. l ci m di nh c mt i. Nhng n cng ngn, cng ch l mt m trong s sng vt v, au kh v hnh phc trng tn y, bi "nh ra xa, n ht tm mt cng khng thy g khc ngoi nhng rng x nu ni tip chy n chn tri...". (Nguyn Ngc, V truyn ngn Rng x nu', Nh vn ni v tc phm, H Minh c bin son, Nxb Gao dc, 2000). n thi i hc mn vn:PHNG VN NH VN T HOI V TC PHM V CHNG A PH Published on 12/09,2010 T Hoi, V chng A Ph

Truyn "V chng A Ph" c rt ra t tp "Truyn Ty Bc" v l truyn ngn xut sc nht ca tp sch ny. Truyn c 2 phn: Phn u k chuyn M v A Ph Hng Ngi; phn sau l thi k Phing Sa, hai ngi gp cch mng ri tr thnh du kch. Nhng chng trnh vn lp 12 ch trch dy phn u ca tc phm. Tha nh vn, nhng nm u thp nin nm mi, cuc khng chin chng Php ca dn tc ta c nhng thay i v chin lc. Tinh thn v sc mnh bt khut ca c nc c nui dng v pht trin trong nhng cnh rng i ngn Ty Bc. Sng vi nhng ngn thc d di, nhng ni hng v, nhng vt rng m u l cc dn tc thiu s anh em. i sng sinh hot ca h khc nhau nhng tinh thn khng Php th l mt. Nhng dng nh sng ca ngi Mo (H'Mng) li n tng ring bit v su m cho ng? Nh vn T Hoi: Nm 1952, khi cc hot ng khng Php tng mnh trn chin trng, qun ta dn nh ui qun Php khi Sn La, Lai Chu, ti l phng vin ca bo Cu Quc, bo

i on Kt by gi, c c i vit v cc cn c cch mng v i sng vng mi gii phng. Ty Bc vi nhng cnh rng bt ngn l ni sinh sng ch yu ca ngi Mng, Thi, Mo... v mt s dn tc nh khc. Trong cc dn tc anh em, ngi Mo thng sinh sng nhng vng ni cao nht v xa nht. y cng chnh l ni c cn c cch mng sm nht. Ngi Mo chng Php vi mt tinh thn bt khut v kin cng k l. Ti chn i vit v i sng dn tc Mo l v vy. Ti i t ni ny sang ni khc, t vng Mo Ngha L n Lai Chu trong 5 thng tri. ng i rt kh khn, him tr, thiu thn th cng vi kh lnh ca vng Ty Bc, nhng may mn l n bn no cng gp cn b cch mng. T 1950 - 1951, ti v Nam Cao tng i vit v sng vi ng bo min ni. Kh nht l s cch bit ngn ng, phi c chung ting ni mi c th hiu c nhau. Ngi Mo c ngn ng ring, tuy nhin vn t vng ca h t, nn ti khng my kh khn khi hc ting ca h. Ch cn vi chc t l c th giao tip c. Tuy vy, v vng ni cao v xa nn i sng ca h trm b thiu thn. Ht mui qu hn vng. C ni 5-6 thng n khng t mui no. Khi bn c vic, tht b, nga u phi n nht. Ti sng trong s thiu thn ca ngi Mo 5 thng, i su tm hiu i sng, sinh hot ca h, vit c mt s truyn ngn, trong c V chng A Ph. Thc ra trong ngn ng Mo khng c ch Ph ch c ch Ph thi. i sng vn ha ca ngi Mo gi y vn mi l v bt n i vi chng ta. H c nhng truyn thng vn ha c o. Nhng trong V chng A Ph, thn phn ngi n b tht khng khc g con tru con nga. iu c tht hay ch l mt ct truyn h cu ca tc gi? Cu chuyn V chng A Ph l cu chuyn hon ton c thc. Tc l nguyn mu ngoi i sng. t y ti i cng tc t T Sa sang Ph Yn (Sn La). T Su ti gp mt cp v chng ngi Mo vo ng dp tt truyn thng ca h, tc khong thng 11 m lch, trc tt Nguyn n ca ta 1 thng. Tt ngi Mo ko di c thng. Ti cng i v chng nh kia i n tt t bn ny sang bn khc. n tt v ung ru, ri anh chng k chuyn. Anh k v cuc i anh, cuc i ch v, v chuyn thng l bn anh lm tay sai cho Php, rt tn c, cho nn anh pha a v chy trn i ni khc. Cu chuyn ca i v chng n cng vi vn hiu bit ca ti v i sng ngi Mo lm cho ct truyn c sng t dn. V ti bt tay vo vit. Nhn vt chnh ca truyn l c M. M u truyn, M xut hin nh mt n tng bun, khi "quay si, thi c nga, dt vi, ch ci hay i cng nc", bao gi " c y cng ci mt, mt bun ri ri". C y khng phi l con gi P Tra , v con gi P Tra khng bao gi bit kh bun. Nhng ch cn mt cu tr li: C y l v A S, con trai thng l P Tra, l ngi ta hiu ra ni bun y l ng nhin. Ti sao vy? Nh vn T Hoi: Trn danh ngha M l v A S, l con du nh P Tra. Lm du nh giu t phi sung sng, nhng ch l ci l do thng thng ca ngi Kinh ta. Vi cc c gi Mo, lm du nh giu l c mt ni kinh hong. M l con du gt n ca nh P Tra, mn n u t thi kip no, t ngy cha m M ly nhau, ngy M cha cho i. M phi em thn mnh phc dch, lm tru nga cho nh P Tra v nhng vic khng do M lm, nhng mn n khng vay bi M. l do nhng h tc ca ngi Mo, v bn thng l li dng nhng h tc bc lt dn chng. Vy thn phn M, ni kh ca M khng th l trng hp c bit.

Tnh tit M b bt mang i gy nhiu thc mc, M b bt v bc ra ngoi sau khi "qu tay ln" gp " ngn tay eo nhn" ca ngi yu. C mt bn c tng vit trn bo ch, ti sao sau , trong sut cuc i M, khng bao gi c gp li ngi yu na? Anh ta bin i u? Nh vn T Hoi: Ti c c bi bo v tin y xin tr li. Trc ht hiu r tnh tit ny phi hiu phong tc ca ngi Mo. D sng trn cao v con nhiu h tc, nhng trai gi th c t do tm hiu, yu ng nhau. Ch " ngi yu" l ch ca ngi Kinh ti dng ch mt ngi bn trai no trong nhm bn hay nh pao vi nhau. M c th c tnh cm vi anh ta nhng khng phi l mn m, khng th ni l ha hn....Vy nn sau ny trong m tnh ma xun, bi h nghe ting so gi bn yu, th cng khng phi l M nh li ngi c "ngn tay eo nhn" ngy xa. au kh v b bt lm du nh thng l P Tra, c lc M khng chi chp nhn M tm n ci cht. Nhng thng cha, M "nh nm nm l ngn xung t" tr li nh P Tra. Nhng ri tng ngy M dng nh cng quen c vi kh nhc, M cm thy "mnh cng l con tru, mnh cng l con nga", thm ch khng bng con tru con nga, v con tru con nga cn c lc ngh "ng gi chn, ng nhai c", m M th khng. Cch i x ca nh P Tra khin M ng tr bi ngh y. Vy l hon cnh thc s chn vi M khin c khng cn nh n "con ngi t do" ca mnh trc kia... Nh vn T Hoi: Khng phi l M khng bao gi nh n "con ngi t do" ca mnh na, m ci chnh l khng c mt tc nhn no gi cho M nh n iu . i sng ti nhc, mi mn hu hoi M, c ngy cng b thu hp li trong ci x bun b, nhn nhn: "mi ngy M cng khng no, lm li nh con ra nui trong x nh". M l con ra, l t nhn. bung ni M nm ch c mt chic ca s nh "l vung vung bng bn tay". Trong cn bung , M c chc lt mt mnh, vy c c th suy ngh, c th nh li qu kh lm ch. Nhng khng. Ci ca s qu b , v lc na nhn ra M cng ch c th thy "trng trng, khng bit l sng hay nng". y l ci m mt ca tm hn,ca s kip M. Ch c cht i M mi thi nhn thy ci m mt ni ci l vung kia. Nh vy r rng i sng tu cc v tm ti ln t v che giu i con ngi tht ca M, con ngi tr trung, ham yu, ham sng ngy trc, n ni M cng khng nhn ra. M l c gi c c tnh, nhng thi gian v kh hnh nh P Tra lm c tnh y khng phi b mi mn m b nhn chm hn. l s tha ha, vo thi M, l s tha ha do x hi. Vng, M han tan thnnh mt ci bng. Tng chng ci bng mi mi dt d, qun ht yu thng, th hn. Nhng khng, trong m ma xun, M c hi sinh. Khonh khc ngn ngi nhng v cng lng ly. M sng li nhng m thanh no nc, M "thit tha bi hi" nghe ting so gi bn tnh. My c con trai con gi ri My i lm nng Ta khng c con trai con gi Ta i tm ngi yu Nh vn T Hoi: Khi vit on ny ti thch lm. Ti mun nhn mnh v m t tm hn M. C gi v n ca cha m b bt v trnh ma nh P Tra, b y a c th xc ln tm hn, gi y,

trong m ma xun, nghe ting so t xa vng li, trong kh tri ro rc v nim vui v trn khp bn lng, di tc ng ca ru, M thy lng thit tha bi hi, c "sng v ngy trc". Cuc sng tru nga nh trng l P Tra khng cn ng s vi M na. M tr li l thiu na ngy xa "un chic l trn mi, thi l cng hay nh thi so" v "c bit bao nhiu ngi m, ngy m thi so i theo". K c tng nh vi lp cht bng sng khin M "thy phi phi tr li, trong lng t nhin vui sng". Ton b sc sng , ton b cm xc thanh xun by lu b vi lp tri dy v M bit M cn tr, tr lm.M mun i chi. Nhng ti sao M khng i chi lun m li "t t bc vo bung"? S tr li chm chp vi ci l vung "m m trang trng" gip M bt ng lin h c qu kh vi thc ti. M hiu r rng "A S v M, khng c lng v nhau m vn phi vi nhau". y l hin thc. Cha bao gi M cm n tn cng ni au n v o y ca s phn mnh nh th. M gi , M vn phi l v A S, l con du nh P Tra, vy th nim vui nho nh, kht vng thong chc mang "tnnh ngi" y s khng th cu vt c M khi s phn ca c... M li ngh n nm l ngn. Nhng ting so gi bn yu vn l lng bay ngoi ng, ting so m hoc, dn d M. M khng cn bit g khc na. Tinh thn M thng hoa n mt ci khc, that hn i sng c, con ngi c, v c mc k A S, khng nhn thy A S... C khi b A S tri ng vo ct, M vn "nh khng bit mnh b tri", trong u vn vng vng ting so gi n nhng cuc chi... Nh vn T Hoi: A S tri M nhng ch tri c th xc M, khi lng M cn nng nn hi ru, hi men ca k c. Ting so kia qu tha thit, qu mnh m, n du hn M bay ln trn han cnh, n l biu tng ca nim kht sng, kht khao yu, y cn l lng khao kht t do na. M nng theo ting so, theo nhng cuc vui, v bi ca rt p t ngy xa qun qut: Em khng yu Qu pao ri ri Em yu ngi no... Ting so , li ca y l ting thn thc ca tm hn M. M "yu ngi no", M "bt qu pao no"...Ting thn thc c ly i ly li, trong pht chc M qun mt mnh b tri, "M vng bc i". Nhng ngay khi y, s au n th xc lin ko M ra khi cn m, nhc nh M nh ng thn phn au n ca mnh. Ting so bin mt. Tnh yu y, kht vng rc r y bng chc li b vi lp, M "ch cn nghe ting chn nga p vo vch", v m thm trong vng dy tri, " M thn thc ngh mnh khng bng con nga". Nhng dng nh M cn m h ch i mt iu g . m khuya, gi ny l gi con gi ch bn yu n ph vch nh i chi. C l M mong mt php l? Nh vn T Hoi: M khng ngh n iu . Tm trng M lc by gi l "lc m, lc tnh". Sut m "lc th khp ngi b dy tri tht li, au nhc. Lc li nng nn tha thit nh". M chp chn gia hin ti v qu kh, cho n khi bng hong tnh, thc v thn phn tr li mt cch c th. M nh li cu chuyn k v ngi n b cht tri trong nh P Tra. Ngi n b y l M, hay M l in hnh ca rt nhiu kip n b lm du nh giu. M s cht, cht ng, cht tri nh ngi n b kia. Ngh th M s qu, v "ca quy xem mnh cn sng hay cht". S sng cht y khc hn s sng cht on

trn, n l ci sng - cht c tnh bn nng. Nhng c ln ny, ci kht vng sng cp bn nng ny cng b chn vi. Cho nn khi ngi ch du n ci tri, khng phi M xung, ng xung m l "ng sp xung". T M tr li l c MI6 "ci mt, mt bun ri ri". Tm li, M, nhn vt ca ti, l in hnh ca con ngi b tc ot ht quyn lm con ngi, b dm xung kip nga tru. Nhng nhng thang chc tri ln lm ngi s l tin cho nhng phn ng ca M v sau, m bi n s phn c thay i. Nhn vt chnh th hai ca tc phm l A Ph. A Ph c miu t nh chng trai Mo tiu biu: " bit c li cy, bit c cuc, li cy gii v i sn b tt rt tho"; dng cm v ngang tng, t nh khng cam chi sng vng thp cng ngi Thi, dm nh A S v khi nh P Tra nh th "ch im nh ci tng ". D b bt trnh ma nh P Tra, nhng A Ph li quanh nm "mt thn mt mnnh bn ba rong rui ngoi g ngoi rng". Vy sao A Ph khng chi lm tru nga cho nh thng l? Sao A Ph khng trn i? Nh vn T Hoi: gii thch iu ny phi hiu tp tc ca ngi Mo. Cng nh M, A Ph b "trnh ma" nh P Tra, vy A Ph hon ton b l thuc vo nh P Tra. Nu A Ph trn, anh cng s khng tm c ng sinh sng trong cc bn ngi Mo. Hn na, d b n l, sng do tnnh cht cng vic, i sng ca A Ph c phn phng khong hn. A Ph v M, d thn phn ging nhau, song mc ti cc c khc nhau. Vy hon cnh y cha c mt ci g bc xc x y A Ph trn i c, nu khng c chuyn mt b... C M v A Ph u b tri. M b A S tri khnng cho i chi. A Ph b P Tra tri v mt b. Hai tnh hung ny c tng ng im no khng? Nh vn T Hoi: Nh trn ni, M v A Ph, trong nh P Tra, ging nhau v thn phn nhng ng thi gia s phn h cng c nhng im khc nhau. Song khi A Ph b tri vo cc, th anh i n ci im nt nh M vo m ma xun trc kia: trc mt l ci cht, ci cht cm chc, khng th trnh c. Nh M, A Ph khng mun cht, n m anh "cu xung, nhay t hai vng my" nhng ch l s c gng v ch, v sng mai ra c anh li thm thng lng, dng cng cht hn, cng tn bo hn. A Ph cng nh M, khng c kh nng t cu mnh. phi c mt ai gip h. Nhng l ai th h hon ton khng bit. Ngi l M. Nhng lin tip my m lin, n g gy sng M ngi dy ra bp ngi h la, nhn sang "thy mt A Ph trng trng", M vn thn nhin, "nu A Ph l ci xc cht ng y, cng th thi". Ngha l lng M hon ton cm lng, M khng cn ch nhi thng cho mt ngi khn kh ging M. Vy m vo mt m nh th, M cm ng... Nh vn T Hoi: Qu vy. i sng trong nh P Tra khng c ch cho lng thng v lng tri. Mi mn, ti nhc, b ch p tn cng c v th xc ln tinh thn, M thnh mt con ra, mt con tru, con nga. Lng M chai l, c cm. T lu, t sau m ma xun kia, ngay chnh bn thn mnh M cng khng xt thng na, hung chi vi ngi khc, v nu c t xt thng, hn M thm mt ln ngh n nm l ngn. M b bp trong ngh mnh l tru, l nga nh P Tra, n ni khng cn thy dnh vt, kh s. M mc nhin tn ti, mt cch chai l, x cng trong ti nhc, bun b, nh gng mt

"bun ri ri" l nh mnh vy. Cho nn, trong nhng m di dy h la, nhn thy A Ph, lng M vn dng dng, lnh lng. M khng cn ai, khng cn g, M "ch bit ch cn vi ngn la". Vy ti sao M li cu A Ph? Nh vn T Hoi: Ti mun ni n phn v thc trong mi con ngi, M lnh lng v cm vi ngi khc, c th y l vi A Ph. Nhng dng nh trong su thm, trong v thc M, iu ny chnh M cng khng th hiu c, vn mong manh mt c vng, ci c vng c cht hi m si nng cuc i lnh lo ca mnh. Hng m M tr dy h la l v th. Ngn la l hnh nh c tnh cht tng trng, n trong s v vng ca cuc i M, d rt m h nhng n nu ko khng s v vng la i n tuyt cng. M khng xc ng trc tnhn cnh ca A Ph. Nhng vo mt m... M h mt trng sang, thy hai mt A Ph va m, "mt dng nc lp lnh b xung hai hm m xm en li". By gi, sau my ngy b tri, nhn i, nhn kht, v thng tm nht l s dng dng ca ng loi, A Ph ng bn l ci cht, hon ton tuyt vng. A Ph ng di tri lnh lo, trong m thm su, bn kia l mt ngi n b v bp la. Ti khng miu t tm trng A Ph vo thi khc , nhng bn c c th hnh dung, A Ph c c v yu ui dng no. Khng cn l chng A Ph nhanh nhn v dng cm nh trc, by gi A Ph sp cht... V chnh dng nc mt "lp lnh" kia chm c vo y su cht tnh ngi b chn vi ni M, n lm M nh li ni tuyt vng ca mnh ngy nng b A S tri "nhiu ln khc, nc mt chy xung ming, xung c, khng bi lau i c". K c nhc M nh n thn phn mnh. Cng vi n, ln ny l s tri dy thc v k th. Ln u tin M hiu mt cch cn k "chng n tht c c". M xt thng, xt thng mnh v xt thng ngi. Con ngi trong M li hi sinh. M ct dy tri cho A Ph. Nhng khi hnh ng nh th trong M cha xut hin nh chy trn cng A Ph. V phi chng M gii thot cho A Ph mt cch v thc... Nh vn T Hoi: y phi ch n tng chi tit nh. Khng phi M hnh ng mt cch v thc, tri li, M hiu rt r vic mnh lm. Khi bp la tt, M khng thi la, cng khng ng ln. M nh li i mnh ri M tng tng ra cnh A Ph trn i, M ng thay vo ch , M s cht ch . Trong u M khng phi l hnh nh A Ph m l hnh nh ca chnh M. Ct dy tri cho A Ph l M gii thot ( hay l mong gii thot) cho chnh tm hn mnh. Khi ct dy tri xong M mi ht hong. y l lc cuc sng thc ti p n. M th tho "i ngay..." l mnh lnh i vi A Ph ng thi l mt li kin quyt i vi tm hn mnh. Tc l nguyn do dn n hnh ng chy trn ca M l ni s hi? Nh vn T Hoi: Lc nu suy ngh k M s s nhiu th: chy trn, cuc sng M s ra sao, con "ma" nh P Tra c bung tha M.v..v... Nhng cn k nht l ci cht, chc chn l cht, nu M li. ng thi ci hnh nh ca A Ph "qut sc vng ln" tc ng mnh vo M. M ng lng trong bng ti. Ri cng vt chy ra. "Tri ti lm. Nhng M vn bng i". Ngha l pha trc mi ci vn ti tm v bt nh lm, nhng l s bt nh cha r, cn c th ngay gi y l ci cht. Trong tnh hung , c A Ph v M khng th c con ng no khc l chy i. V t cuc sng ca ngi ny lin quan n ngi kia. M ui kp A Ph, ni, th trong hi gi thc lnh but " Cho ti

i vi; y th cht mt". V A Ph hiu, ngi n b ny va cu sng mnh. A Ph M, ni "i vi ti". Khng th khc, t y, s phn hai ngi s phi gn cht vi nhau. Tha ng, sch vn hc lp 12 ch trch ging phn u truyn V chng A Ph. ng ngh g v iu ny? Nu tc phm dng y th lt t ht tnh cch ca cc nhn vt M v A Ph? Ngi c c lnh hi c tng ca truyn? Nh vn T Hoi: Ti t thy phn u truyn l phn rt hay, nhn vt c nhiu bin c , c v cuc i ln tm l. Cc nhn vt c soi ri nhiu kha cnh, nhiu hon cnh khc nhau. thc v c nhn vn ln mnh m. Cn phn sau, chuyn hai v chng A Ph v khu du kch, h ch c mt mc ch l nh Php. Cuc sng ca h hnh phc nhng gin n hn. Ti xem vi bi ging v tc phm ny, nhng c l cc thy gio qu chn ch n ni dung t co x hi v gii phng ph n. Theo ti ging tc phm ny l phi ch trng c bit n nhn vt M, s phn ca c l s hi sinh mnh lit ca con ngi c. S hi sinh ca mt con ngi l v cng qu gi. Hn na ti phi ni tht, d c hiu vn ha dn tc Mo n my, ti cng ch l ngi dn tc khc vit v ngi Mo, cho nn ti khng c tham vng i su vo vn ha Mo. tng ca ti y l kh nng hi sinh ni con ngi, m lm iu , nhiu khi con ngi cn phi c tr lc, c gip bi ai ... (T Hoi, V chng A Ph', in trong Tc gi ni v tc phm, Hi chuyn cc tc gi c tc phm ging dy trong nh trng, Nguyn Quang Thiu ch bin, Nxb Tr, 2000). HNG VN NGUYN TUN Published on 12/07,2010

HI : [...] P : C ln ti ni vi ch l ti khng c tui th u. Trong x hi c, ti cha thy c sng thi tui tr th thnh ng c non. Ti vit Vang bng mt thi lc 29 tui m Vang bng ng l mt ng gi hoi c. C l lc nh ti chu nh hng s bt c ch ca cha ti. Ln ln i hc, ti li bt mn vi bn thy gio Ty dm khinh mit mnh.Ti chi bi cng l mt cch t ph phch ln trn mnh, ch c thch

th g u. Sau mi cuc chi bi, ph phch v, mnh li t chn mnh, t x v mnh, nhng sau li lao vo con ng c. Vo khng chin, i b i, ti nh tr li, ti tm thy mnh, nn ti tht lc quan. [...] HI : nh hng ca gia nh i vi bc ? Bc vit nhiu k nim v c thn sinh. Xin bc k cho nghe i mu chuyn v nh hng ca c i vi cuc i v tc phm ca bc ? P : Phi ni rng h nh ti c ci gien giang h. Ch c tin vo ci gien di truyn khng ? N l khoa hc y ! Khng hiu c t ti th no ch t ng ni ti, b ti cho n ti th ci gien giang h y nh ngy cng mnh ln. ng ti v b ti l nhng ngi thch chu du y , ra Bc vo Nam. Phi ni rng ti m b ti ch khng phi ch l chu nh hng m thi u.Tt nhin l ti tim nhim ci tt ln ci xu ca ng c. B c thng lo s thay cho ti v nhiu lc phn ng ra mt. B ti nghin thuc phin ri v b con thm chi bi phng tng, vic nh ph thc mt tay m ti. B ti lm vic vin chc nh nc nhng kinh t gia nh ch yu da vo b c. C ln ti hi xin b c tin, c ht hm ch ln nh trn, ni ng c nm ht v bo : - Anh ln m xin "nh nc" y. B ti c cc b v b Qung Nam, - Hu, ng c thng vo ra thm cc b v mi lc i c ko ti i theo. T hi tr ti thch i lang thang theo ng c nh vy. B c cn nhiu ln nhng khng c nh b mc. Nhng c mt nguyn tc m c kin quyt khng t b lm nhiu lc ti tht n kh : B ti i u th i, nhng ngy Tt b c buc ti nht thit phi c mt nh. Nhiu lc b ti mi rong chi, sp n Tt cng khng ngh n chuyn a ti v, th l b c quyt ln li vo tn ni bt ti, a v nh n Tt cho bng c. Nhng lc ti c lang thang theo ng c nh vy, c k cho ti n lm th chuyn. Nhng truyn trong Vang bng mt thi l d m ca cuc i ng c v nhng chuyn k ca c y. HI : Nh vy ho ra ng c li qu nung chiu, d di vi bc, cn b c th nghim khc hn c phi khng ? P : Ni th ny th ng hn : ti v b ti lm kh b c qu lm. V s tn to, tho vt, m ang ca ngi ph n Vit Nam th b c ti thuc loi s mt. Tt nhin l b c khng th kham ni vi cc thi tt ca b ti trc kia ri n ti sau ny. V ngc li, l k giang h, phng tng, ti nh c mnh xung khc vi l ti n np ca b c. B c cng chm lo, cng c sc tri gi chn ti li, th ti cng c tnh chui ra khi vng tay nu gi . HI : Xin bc k mt vi k nim v thi th u, k nim hc ng ? P : Ti khng c k nim p v thi th u v tui thanh xun. Ti cha c tui tr tr thnh ng c non ri. Ti vit Vang bng mt thi v Thiu qu hng t nhng nm 29 - 30 tui, nh vy lm g c tui tr. Hi i hc ti rt li v nghch, chuyn ngi cui lp d b trn hc v by tr nghch. Hc vi c gio m, by tr ph c gio. Hc n gia nm t Collg Carreau tham gia bi kho chng li cc thy c gio m xc phm n tinh thn dn tc ca hc sinh, b ui hc, v Thanh Ho m hng sch (...) HI : Hi bc nh sang Xim lm g ? P : Hi y, nhng thanh nin tr thc c lng t trng ai cng mun tm ng i Tu, i Nht ..., i bt c u, min l khng trong ci nc An Nam n l m bt c lc no, u mnh cng c th b thng Ty n x - l, mc v t. Ci tnh mnh thch phiu lu, li gp bn r r, th l i thi. Mnh sang Xim l tnh ng i tip na, nhng va chn t chn ro n Bng Cc l b tm ngay. Cng chng phi v l

do chnh tr g ro ri, m v ti trn ra nc ngoi khng c h chiu. Vy m n cng giam gi mnh mt nm tri. Sau khi n th v Cu Mi, n cn bt qun thc ti a phng, thng thng phi ra trnh din vi S cm. (...) (Tc phm mi, s 6, thng 8 - 1990) Hong Phong Tun n thi i hc mn vn:TUYN NGN C LP- GS TRN NH S (PHN TCH) Published on 12/09,2010 TUYN NGN C LP- H CH MINH TRN NH S

Trong lch s dn tc c nhng vn kin va c tm vc lch s v i, va c gi tr vn hc. l Bnh Ng i co ca Nguyn Tri v Tuyn ngn c lp ca H Ch Minh. Tuyn ngn cng nh i co l th vn chnh lun c vit vo thi im c s kin chnh tr trng i, nhm tuyn b thng li, khng nh ch quyn, ra nhng nguyn tc m bo quyn li cho con ngi, nhn dn, dn tc. Trn th gii c nhng bn Tuyn ngn ni ting nh Tuyn ngn c lp ca nc M nm 1776 v Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn ca Cch mng Php nm 1791. Tuyn ngn c lp ca Vit Nam ngy 2-9-1945 khng ch m u k nguyn c lp, t do ca nc Vit Nam sau 80 nm b gic Php h v sau mt nghn nm ch phong kin, m cn khi u cho s tan r ca h thng thuc a trn th gii. hiu ngha lch s ca bn Tuyn ngn ta hy n li i nt tnh hnh chnh tr lc y. Nm 1945, khi qun pht xt sp thua, qun ng minh sp thng, nhiu quc nhm ng ng Dng, thuc a c ca Php mt v tay Nht. Khng m xa n ch quyn ca Vit Nam, hi ngh Ptxam thng 7-1945 quyt nh qun Anh vo gii gip qun Nht t v tuyn 16 tr vo, cn qun Tng Gii Thch vo t v tuyn 16 tr ra. Tng Gn th tuyn b s t chc ng Dng thnh lin bang gm nm "nc t tr": ngoi Lo, Campuchia cn c ba "nc" Bc K, Trung K, Nam K, tt c t di s lnh o ca quan ton quyn Php! chng li m mu quc, bo v ch quyn c lp ca mnh, di s lnh o ca Vit Minh (do ng cng sn Vit Nam ch o) nhn dn ta tranh th thi c Hng qun Lin X nh bi pht xt Nht ngy 15/8/1945, ng ln khi ngha H Ni ngy 19/8, Hu ngy 23/8 v Nam B ngy 25/8. Ch trong vng mt tun l, nhn dn c nc ginh c chnh quyn, mt tun l sau, Chnh ph lm thi ra mt quc dn v H Ch Minh c Tuyn ngn c lp vo ngy 2/9/1945, trc khi qun Anh v qun Tng trn vo Vit Nam. Bn Tuyn ngn c lp khng ch khng nh ch quyn ca Vit Nam m cn c vai tr nh n ph u vo m mu ti chim Vit Nam ca Thc dn Php v m

mu can thip vo Vit Nam ca cc quc khc, tranh th s ng tnh rng ri ca d lun quc t. Tnh th v nhim v quy nh ni dung v li l ca Bn Tuyn ngn. Bn Tuyn ngn do Ch tch H Ch Minh khi tho v c tp th thng v Trung ng ng thng qua. L ngi vit Bn n ch thc dn Php nm 1925, H Ch Minh cm thy "sng khoi nht" khi cm bt vit nhng li kt thc cho ch thc dn Php v khai sinh ch dn ch cng ha ti Vit Nam. Bn Tuyn ngn c lp c hai phn ln. Phn mt: Trit ph nhn quyn dnh lu ti Vit Nam ca thc dn Php. Phn hai: Tuyn ngn thnh lp chnh ph, khng nh quyn c lp v by t quyt tm st bo v quyn c lp . Chng ta hy phn tch theo b cc ny. I. a) Mt bn Tuyn ngn c lp ca thi i dn ch cng ha th khng th xut pht t cc nguyn tc "thay tri hnh o", "quy nh ca sch tri" ca thi i phong kin, m phi xut pht t nguyn tc mi do chnh cc nc t bn v quc cng nhn, c bit l t cc nc ang thuc phe ng Minh. Chnh v l bn Tuyn ngn c lp ca H Ch Minh c m u bng hai cu trch dn t Tuyn ngn c lp nc M: "Tt c mi ngi u sinh ra c quyn bnh ng. To ha cho h nhng quyn khng ai c th xm phm c; trong nhng quyn y, c quyn c sng, quyn t do v quyn mu cu hnh phc". V Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn nm 1971 ca Php: "Ngi ta sinh ra t do v bnh ng, dn tc no cng c quyn sng, quyn sung sng v quyn t do." V khng nh " l nhng l phi khng ai chi ci c". y ch my im: - H Ch Minh trch dn li ca hai bn Tuyn ngn nhng khng dng li vi ni dung ca hai bn , m suy rng ra v quyn c lp dn tc, nhng quyn m hai bn y cha ni n. Cc bn y tp trung vo quyn con ngi, quyn ca ngi dn m cha ni n quyn c lp ca dn tc. Nhng y mi l im then cht i vi vn mnh ca nc ta. Cc nc t bn v quc cho n u th k XX vn cha h c tuyn b v vic tn trng ch quyn c lp dn tc. Nm 1917, ti i hi X Vit ton Nga, Lnin cho thng qua Php lnh v ho bnh, tuyn b tn trng quyn t quyt ca dn tc nhc tiu nh mt chnh sch i ngoi. Hin chng Lin hip quc tha nhn quyn bnh ng ca cc nc k Cu Kim Sn trong cuc hp t ngy 25/4 n 26/6/1945, n ngy 24/10/1945 mi c hiu lc. Nh vy Tuyn ngn c lp nu quyn c lp, t do ca dn tc nh mt l phi trong quan h quc t khng nh quyn c lp ca mt dn tc thuc a, cha c cc nc ln tha nhn. - Cu " l nhng l phi khng ai chi ci c" cho thy cha phi l l phi c cc nc cng nhn. Phi tri qua chin u hy sinh, quyn y mi c cng nhn. - Vic vin dn Tuyn ngn c lp ca Hoa K v Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn ca Php c tc dng th hin s tn trng thnh qu vn ho nhn loi, va c tc dng chin u, khin cc cng quc khng d nut li, chi b quyn c lp chnh ng ca Vit Nam. b) Sau khi nu l phi khng th chi ci, H Ch Minh lp tc chuyn sang t co ti c ca thc dn Php, bt chp l phi, li dng l c t do, bnh ng, bc i n dch nhn dn ta trong hn 80 nm. Tc gi vch ra nm ti c v chnh tr, bn ti c v kinh t ca chng.

Quan trng hn l Bn Tuyn Ngn c lp vch r b mt phn bi ca thc dn Php. T nm 1940 Php dng ng Dng cho Nht, lm cho dn ta chu hai tng xing xch. n ngy 9/3/1945 Nht tc kh gii Php, qun Php hoc b chy hoc u hng. Chng chng nhng khng "bo h" c ta, tri li trong nm nm chng bn nc ta hai ln cho Nht. Ti t hn, chng khng hng ng li ku gi ca Vit Minh hp tc chng Nht, m li cn hn st hi t chnh tr ca chng ta! Vy l trn thc t Php t b quyn li ca h Vit Nam, t chi chin u cng Vit Nam bo v quyn li ca h. Thc t l Php khng cn ch quyn no Vit Nam t sau ngy 9/3/1945! Trong iu kin , Vit Minh l ch nhn duy nht l on th nh v gip Nht v gip nhiu ngi Php gp nn. Bng cch bn Tuyn Ngn khng nh mnh m mt s tht lch s: S tht l t ma thu nm 1940 nc ta thnh thuc a ca Nht ch khng phi ca Php na ... S tht l dn ta ly li nc Vit Nam t tay Nht, ch khng phi tay Php. l s thc khng th chi ci. S thc ny c khng nh mnh m trong Tuyn ngn c ngha quan trng. N p tan ci o tng v mi quan h thuc a vi Php cn nng trong u c thc dn Php, n cng b cho th gii thy thc cht quan h Php Vit trong nm nm Chin tranh th gii th hai. M nguyn tc gii quyt quan h quc t l phi da vo s thc lch s. Cui cng tc gi khng nh thc t ca nn c lp ca Vit Nam hin ti bng ba cu vn: "Php chy, Nht hng, Vua Bo i thoi v. Dn ta nh cc xing xch thc dn gn 100 nm nay xy dng nn nc Vit Nam c lp. Dn ta li nh ch qun ch my mi th k m lp nn ch Dn ch Cng ha". Cu mt xc nh s ht thi ca cc lc lng thc dn, pht xt, phong kin. Cu hai khng nh nn c lp, cu ba khng nh chnh th mi. II. Phn cn li l tuyn b lp trng ca nc Vit Nam mi a. iu quan trng nht, d b hiu lm nht l quan h vi Php. C th c ngi ngh Vit Nam l thuc a ca Php, b pht xt Nht chim, nay Nht hng, th Php tr li Vit Nam. Chnh lc tng Gn, ngi gii phng nc Php, tuyn b "Chng ta s tr li ng Dng, v chng ta mnh hn, H Ni, chng ng gii phng cui cng...". Do iu tuyn b quan trng nht l tuyn b v quan h vi Php. Tuyn ngn c lp l tuyn b c lp vi thc dn Php: - Tuyn b thot ly hn quan h thc dn vi Php, xa b ht nhng hip c m Php k v nc Vit Nam, xa b tt c nhng c quyn ca Php trn t nc Vit Nam - Ton dn Vit Nam kin quyt chng li m mu ca bn thc dn Php. b. Tip theo l rng buc cc nc ng Minh vo vic cng nhn quyn c lp ca dn Vit Nam. L do th nht l: H cng nhn nguyn tc dn tc bnh ng th khng th khng cng nhn quyn c lp ca Vit Nam. L do th hai l mt dn tc chng ch thc dn v ng v phe ng Minh chng pht xt th nht nh: "Dn tc phi c t do! Dn tc phi c c lp!". Cho n y, Tuyn ngn c lp dng l phi v s tht thc t khng nh nn c lp ca Vit Nam. Li tuyn b trnh trng cui cng i vi th gii l li khng nh ch v quyt tm bo v nn c lp ca mnh. N c v ca mt li th:

"Nc Vit Nam c quyn hng t do v c lp, v s tht thnh mt nc t do c lp. Ton th dn tc Vit Nam quyt em tt c tinh thn v lc lng, tnh mng v ca ci gi vng quyn t do, c lp y". Nh vy l, bng l l, bng s tht, bng chnh ngha, bng ch v quyt tm, Tuyn ngn c lp khng nh quyn hng c lp v thc t c lp ca nc ta. Hiu bi vn khng n gin l hiu bi c my ni dung 1, 2, 3, 4 ... m phi hiu, nh nh th Ch Lan Vin ni: "V sao vn vit th ny ch khng phi vit th kia, vn ni ci ny m khng ni ci khc". chnh l ngh thut bi vn. Xt v mt ny ta thy: - Bi vn rt ngn gn. N khng bt u t "Triu, inh, L, Trn bao i gy c lp" m bt u t vic thc dn Php ch p quyn c lp ca dn tc ta. Bi v c lp y l c lp vi ch thc dn ca Php. - Lp lun nht qun v sc bn. Trc sau bi Tuyn ngn ch xoy vo mt vn l quyn c lp, t do ca nc Vit Nam. - Bi Tuyn ngn s dng cc trch dn trong cc Tuyn ngn ni ting ca M v Php, cng nh nguyn tc dn tc bnh ng ca cc nc ng Minh lm cho h khng th chi t quyn c lp ca Vit Nam. - Bi Tuyn ngn vin dn thc t, bc b quyn tr li Vit Nam ca Php. - Bi vn dng ngn ng sc tch, chnh xc, giu sc biu cm. Ni v Php, tc gi dng nhng t y sc mnh t co v mai ma. V d cu "Chng tuyt i khng cho nhn dn ta mt cht t do dn ch no" th hai ch tuyt i c tc dng nhn mnh, chnh xc hn vn. Cu "Bn thc dn Php qu gi u hng, m ca nc ta rc Nht", hai ch qu gi v rc v ln t th n l hn ca Php, hoc: "Th l chng nhng chng khng "bo h" c ta, tri li, trong 5 nm, chng bn nc ta hai ln cho Nht". Th ch bo h y chm bim ch bn nc ta hai ln vch r b mt xu xa ca chng. Chnh v vy, ngy nay c li, bi vn vn xc ng lng ngi n thi i hc:NGUYN TUN, MT PHONG CCH C O V TI HOA NGUYN NG MNH Published on 12/09,2010 NGUYN TUN, MT PHONG CCH C O V TI HOA

... Nguyn Tun mi khi cm bt dng nh li t t cho mnh yu cu ny : phi chng t cho c ci ti hoa, uyn bc hn i ca mnh. ng c thi quen nhn s vt mt m thut ca n, c tm cho ra y nhng g nn ho, nn th. ng thi mi im quan st ca ng phi l mt i tng kho cu n k cng. Ngy xa b tc trong thc ti, tm mt khng vt khi c mi trng qun ng, xm xt ca cuc

sng t sn, tiu t sn, ng thng i tm ci p thin nhin hay qu kh tch ri hin thc. Hi y dng ti hoa, uyn bc chi ngng vi thin h, ng kh lng trnh khi ch ngha hnh thc, ch ngha duy m v li suy ngh ph phim ch si tc lm t. Ngy nay ng i tm ci p, cht th trong thc ti v thin hng kho cu gip ng tm hiu nghim tc v su sc cuc sng chin u ca nhn dn. Nhn chung, t ng vui, Tnh chin dch, n Sng v K chng M... ci uyn bc, ti hoa ca Nguyn Tun ngy cng c pht huy trn quan im ngh thut cch mng, em n cho tc phm ca ng mt gi tr thm m ring, mt gi tr thng tin ring. Th hin nt phong cch ny, li vit ca Nguyn Tun thng tp trung vo mt im v vn dng mt cch tng hp cch kho st ca nhiu ngnh vn ho khc nhau o su cho sn cng thu tn . V th, c nhng hin tng, i vi nhng cy bt khc tng chng chng c g ng ni, nhng Nguyn Tun th c th vit mi, bn mi hit trang ny n trang khc ; ng lt mt ny, ng tr mt khc, xoay ngang, coay dc, nhn xa, nhn gn, khi th bng cp mt vn hc, khi th bng con mt hi ho, iu khc, m nhc, v o hay in nh, khi li soi bng cp knh nh s hc, nh a l hc (c khi c vt l hc, a ch hc, cn trng hc ....na).... [...] C tnh v phong cch Nguyn Tun t tm n th ti tu bt nh l mt tt yu. Trong vn hc, c l y l th ti ch quan nht v t do nht. Tu bt l g ? nh ngha va d li va kh. D v khi nim bn thn n t gii thch : l phng bt, tu bt m vit ch sao ! Nhng chnh v th m kh. Vy th cn c th ni g quy tc th loi ca n na ? phng Ty hin i, tu bt rt pht trin. Nhng cng pht trin, khi nim tu bt li m h hn. C ngi ni: "t do l php tc duy nht ca tu bt". C th hiu mt cch i khi th ny : ngi vit tu bt thng mn c thut li mt s kin, mt mu chuyn no m mnh c tri qua nhn y, nu ln nhng vn ny khc m bn bc, m ngh lun, trit lun, nm ra nhng suy tng ca mnh mt cch thoi mi, phng tng. Cng nh nh ngha tu bt, vit tu bt va d, va kh. Vit tu bt th c phng bt m vit, c g u ! Tm trn bo ch, nhng ngi vit dm ba bi tu bt, bt k chc khng t. Nhng tr thnh mt nh tu bt, ch chuyn vit tu bt, to ra cho mnh mt s nghip vn chng ch yu bng bt k, tu bt, c l ch c Nguyn Tun. Tu bt do tnh cht t do n nh th nn mi mt cy bt li c nhng mu sc ring. Tu bt Nguyn Tun c nhiu yu t truyn. Nu xt ring v mt th loi th qu trnh sng tc ca Nguyn Tun l qu trnh i t truyn n tu bt. Trc Cch mng tng Tm ng vit c hai loi. Sau Cch mng ng, ng vit truyn t hn. T khong nm 1960 li y, tu bt dng nh l th ti duy nht ca ng. Nu c truyn ngn, truyn di ca ng, ngi ta thng thy pha cht tu bt, th ngc li, c tu bt ca ng ngi ta li thy c pha cht truyn. Ngha l c dng nhiu n tr tng tng dng cnh, dng truyn v c m t tm l, khc ho tnh cch nhn vt n mt chng mc no y. Tu bt Nguyn Tun ng thi li mang m tnh cht k, ngha l ghi chp s tht v thng tin thi s chnh xc. Mt th tu bt pha du k, k s hay phng s iu tra. Cn nh rng, ng vn xut thn l mt nh bo, mt thng tn vin. ng cng vit nhiu

du k, phng s c sc. c im y, thm tc phong kho cu o su gip cho tu bt Nguyn Tun c lng thng tin ng tin cy v c nhiu gi tr t liu. c im ca tu bt l giu tnh tr tnh. Ngha l tc gi c php trc tip bc l cm ngh ca mnh, thng qua ci ti ch quan m phn nh hin thc. Tu bt Nguyn Tun ng l tu bt , ngha l ht sc t do. Mch vn theo dng suy ngh min man, chuyn n gi chuyn kia dng nh c theo tr nh lng bng , ti t m lin tng tt ngang hoc cc nhy, bt chp trnh t thng thng ca thi gian, khng gian. Ngi khng a gi th l u Ng mnh S. Ngi thch th gi l ti nh vn ng chin trn trn i bt k [1]. Phi nhn rng li hnh vn, dn chuyn nh th c u im l bin ho linh hot khng n iu t nht, lng thng tin phong ph, hnh tng chng cht a dng. D nhin mun thy c iu , phi c chm, c k, t mnh vo dng lin tng ca tc gi m bt ly mch vn. Ri li phi c li v li ra xa m ghi nhn ly n tng ton cnh, kh mo ton bi. Ngi ta ni c Nguyn Tun phi c lc nhn ri l v th... In trong Nh vn Vit Nam hin i, chn dung v phong cch, Nxb Tr, 2005. N TCH NHN VT PHNG TRONG CHIC THUYN NGOI XA Dn : I. M bi Gii thiu tc phm - Gii thiu nhn vt : - Phng trc kia l mt ngi lnh, tng vo sinh ra t. - Phng c trng phng giao nhim v i chp mt tm nh lm lch. V Phng quyt nh v vng bin cch H Ni 600 km. II. Thn bi 1. Phng - mt tri tim ngh s thng hoa trc ci p. - Anh sn tm nh ngh thut v cnh bin. Anh rt cng phu trong vic chn mt tm nh c hn. Anh phc kch mt my bui sang v c tun l suy ngh v tm kim. V cui anh mi tm c mt cnh ng . - Mt khonh khc khm ph pht hin ra ci p ca thin nhin to vt- con ngi: xc ng, ng ngng trc v p tinh khi ca chic thuyn lc bnh minh. mt khm ph chn l ca ngh thut ch thc. mt v p ton bch ca to vt. Mi thuyn in mt nt m h lo nho vo bu sng m trng nh sa c pha i cht mu hng hng do nh mt tri chiu vo. Vi bng ngi ln ln tr con ngi im phng phc nh tng trn chic mui khum khum, ang hng mt vo b. Tt c khung cnh y nhn qua nhng ci mt li v tm li nm gia hai chic gng v hin ra di mt hnh th y ht cnh mt con di, ton b khung cnh t ng nt n nh sng u hi ho v p, mt v p thc n gin v ton bch khin ng trc n ti tr nn bi ri, trong tri tim nh c ci g bp tht vo?.

2. Phng - mt tri tim ngh s trc cuc i - Phng chng kin cnh lo n ng v phu trn chic thuyn chi nh v mt cch tn bo. Ngi v th nhn nhc chu ng. Phng kinh ngc, h mm ra m nhn v anh vt chic my nh xung t chy nho ti. Trc khi l tri tim ngh s, Phng c mt tri tim con ngi. Phn x ca anh trc s kin trn l phn x t nhin ca con ngi c bn cht thin lng, tt p: cm ght ci xu, s bt cng, bo v k yu. - Vi tri tim ngh s, Phng thc tnh. Chic thuyn ngh thut th ngoi xa, mt khong cch to nn v p huyn o, nhng s tht cuc i th li rt gn. ng v ngh thut m qun cuc i, ng mn danh ngh thut m v trch nhim v cuc i. Bi l ngh thut chn chnh l cuc i v v cuc i. Trc khi l mt ngh s bit rung ng trc ci p, hy l mt con ngi bit yu ght, vui bun trc mi l i thng tnh, bit hnh ng c mt cuc sng xng ng vi mt con ngi. - Phng chng kin cnh ch em thng Phc phn ng trc hnh ng v phu tn bo ca cha i vi m. Phng cng chng kin cu chuyn ngi n b kia to n huyn. - Nhn thc v cuc i, v ngh thut ca Phng sau chuyn i c s thay i mi ngi trong ci i. Nht l ngi ngh s khng th n gin v d di khi nhn nhn mi vn trong cuc sng v nhn nhn con ngi. III. Kt bi - Khi qut nhng nt chnh v nhn vt, nu ngha hnh tng nhn vt Phng. 2. "TH IN HN MC T - THI HC CA CI TT CNG" HAY L CI TT CNG CA S TY TIN ? Bo "Vn Ngh" s 47, ngy 20 -11-2004 c ng bi ca tc gi Vn Gi nhan : "Thm mt cng trnh nghin cu c cht lng v Th Mi", nhm ht li ca ngi cun tiu lun : " Ba nh cao Th Mi" ca Chu Vn Sn ( NXB Gio Dc, 2003). C th ni, nhng li ca ngi Chu Vn Sn ca Vn Gi nu dng cho Hoi Thanh e cn hi qu, v d : "...Cng trnh ny t n c dng dp ca mt l thuyt nghin cu ring, mc d tc gi cha c nh lp thuyt. Mt cng trnh nghin cu c gi l hay khng ch c c nhng kt qu hay m cn th hin c phng php nghin cu hay, mi m, th v. Cng trnh ny c c nhng phm cht nh vy. Tc gi thc s lm mi li, tr li nhng gng mt thi s cch chng ta chng 70 nm..."... " Ngi vit nh gi c hn va ca mi nh th hin ln trang giy..."... " Chu Vn Sn c mt ngn ng ph bnh ring, hiu theo c ngha rng nh mt cch thc tip cn ring, v c ngha hp, nh mt h thng t vng xc nh, mang n tn , quyn uy ca Chu Vn Sn"... " Cng trnh ny mang tnh chuyn mn cao"... "Cng trnh ny l mt minh chng thuyt phc cho tnh chuyn nghip ca nghin cu ph bnh vn

hc..." ... " Vi mt tinh thn lao ng nh th, ch ngha ca tc gi lm nn t tng, lm nn du n ring trn con ng nh hnh mt phong cch nghin cu ph bnh vn hc Chu Vn Sn..."... Chng ti s ln lt kho st ba phn ca cun : " Ba nh cao Th Mi" ca Chu Vn Sn ( vit v Xun Diu, Nguyn Bnh, Hn Mc T) xem nhng li tng ca ht c trn ca Vn Gi vi tc gi ny ng hay sai, xem "t tng", "phong cch", "n tn" v "quyn uy" ca Chu Vn Sn l nhng mn g... Phn u tin, chng ti mun bn vi hai ng Chu Vn Sn v Vn Gi v linh hn phn vit v Hn Mc T ca Chu Vn Sn t trang 226 n trang 245 trong cun sch dn vi tiu : " TH IN HN MC T - THI HC CA CI TT CNG". Trc ht, chng ti mun bn v khi nim : "TH IN HN MC T" do Chu Vn Sn pht minh ra trn c s nhn xt ca Ch Lan Vin v "trng th Lon Quy Nhn" trong li ta cho tp "iu tn" nh sau : " Ci g ca n cng tt cng !". Nghe ni Hn Mc T c nh t tn cho tp th " au thng" l " Th in", nhng ri thi ho b nh khng chun . C l v iu ny m Chu Vn Sn lm tng rng "au thng" l "Th in" nn ng in ho ton b th Hn chng? ng thi, Chu Vn Sn cn ngy th tch cu vn " Ci g ca n cng tt cng" ca Ch Lan Vin ra khi vn cnh, ng cnh ca n l bi ta ca chnh Ch Lan Vin cho tp "iu tn", ly t "CI TT CNG" ny ra lm "m hc ca ci tt cng", "thi hc ca ci tt cng". Chao i, "CI TT CNG SNG", tn cng sng l g nu khng phi l "CHT". Nh vy, theo cng thc ca Chu Vn Sn : Th in Hn Mc T = Thi hc ca ci tt cng, theo php tam on lun, ta c ng thc TT CNG SNG = CHT = TH IN... ? C bao nhiu s vt (bao gm s vt vt cht v s vt tinh thn), th cng c by nhiu ci tt cng, c th k ra V TN CI TT CNG nh tt cng tt, tt xng xu, tt cng thin, tt cng c, tt cng chim, tt cng kh, tt cng tu tin, tt cng lng nhng...Thnh ra theo Chu Vn Sn, ta c th c hng t t chng loi THI HC ? Cho nn, khi nim THI HC CA CI TT CNG = TH IN ...l mt khi nim tu tin, lng nhng chng h c c s khoa hc g c. Xin hy nghe Chu Vn Sn lp thuyt, lp lun : "Chinh phc ci tt cng, tt nhin, cn phi c th ca ca mt hnh thc tt cng. Hnh thc y liu c th l g khc hn Th in ?". Nh vy, theo Chu Vn Sn "Th in" khng h l mt ni dung, m n ch l MT HNH THC, tc l TH IN = MT HNH THC TT CNG. trang 231, Chu Vn Sn li vit gn nh ngc li rng th in khng cn thun tu l mt hnh thc nh kt lun ban u ca ng na, m n c ni dung y, nh sau : " V y l ci gc ca Th in . ng th, nu AU THNG L NI DUNG SNG TO, th IN L HNH THC ca sng to y" ( Phn ch in hoa trong bi u do TMH nhn mnh). Qua kt lun ny ca Chu Vn Sn, ta c mt ng thc sau : TH IN = NI DUNG AU THNG + HNH THC IN. Kt hp ng thc 1 vi ng thc 2 trn y, ta c mt ng thc kh trn vn ca Chu Vn Sn nh sau : TH IN = MT HNH THC TT CNG = NI DUNG AU THNG + HNH THC IN.

n mc ny, "l lun" ca Chu Vn Sn ang y "h thng in" ca ng vo chn tc t. Vy, xin hi th no l MT HNH THC TT CNG ? Chng l, CI TT CNG m Chu Vn Sn nng ln thnh "Thi hc", thnh " Nguyn tc m hc c th ca Th in" ( trang 227) li ch l mt hnh thc m khng c ni dung ? Ho ra, theo Chu Vn Sn, li c mt th "THI HC", mt th "M HC" ch thun c hnh thc m khng c ni dung ? Nhng ri, sao MT HNH THC TT CNG li chnh l HNH THC IN; ho ra, rt gn li, ta thy Chu Vn Sn li ng ngha CI TT CNG chnh l IN. Nhng qu tnh lun qun, lung tung beng, lm sao trong MT HNH THC TT CNG li cha ni ci NI DUNG AU THNG + HNH THC IN y ? i chao, thut ng kinh d ca Chu Vn Sn pht minh ra mi lm cm lm sao : HNH THC IN ? Th no l "hnh thc in", ri "mt hnh thc tt cng" th xin ng Chu Vn Sn l gii cho r, ko chng ti ngi trn mt tht khng c cch g nhn thc ni ! By gi, xin qu c gi hy nghe Chu Vn Sn gii thch t IN trang 227 : " Ci tn c phn git gn ca Th in, ngay t u c sc m hoc gii nghin cu. Ngi ta ngh ngay n vic nhn din bn cht ca IN v bn cht Th in. Khng t ngi yn tr vi cch ngh gin n : in ch l mt trng thi bnh l, ng ngha vi chng lon thn kinh, m khng thy rng cn c IN NH MT TRNG THI SNG TO". Chao i, IN NH MT TRNG THI SNG TO l mt nh ht sc phi khoa hc ca Chu Vn Sn. Khng mt trng thi sng to no c th c gi l sng to nu n c sng to trong cn in. Bi v mi s sng to trong cc lnh vc khoa hc, ngh thut u ra i trong s kt hp gia cm xc v l tr. IN d trong trng hp no, trng thi no cng u l s lon tr, mt ht l tr, mt ht nhn thc. Khng cn nhn thc, khng cn l tr, khng cn b c th lm sao ngi ngh s c th sng to? CI P ca sng to ngh thut bao gi cng l mt ci p ca kht vng CHN THIN M trong th gii con ngi. Khi mt k no , mt trng thi no b coi l in, tc l mt kh nng nhn thc, mt kh nng NHN CHN; thiu ci CHN, ngh thut cng ng thi khng t ti ci THIN. Trong trng thi IN ni kt lun ca Chu Vn Sn, ngh thut ni chung v thi ca ni ring khc t kh nng CHN THIN th lm sao n c th t c ti ci M l CI P ch thc thi ca ? Trong khi nh ngha : " IN NH MT TRNG THI SNG TO" Chu Vn Sn c tnh l i ng ngha ca t IN. Xin xem nh ngha ca I T IN TING VIT ca B GD&T do NXB Vn ho Thng tin in nm 1999, trang 633 nh sau : " IN : tnh trng ri lon thn kinh, khng t ch c bn thn, pht khng, r di...". Bo Th Hn Mc T l th in, th khng, th r di, th mt tr l mt s vu khng trng trn, ph nhn sch trn thin ti thi ca Hn Mc T ca Chu Vn Sn vy. Ngi c th, hn na l mt ngi nghin cu vn hc chuyn nghip nh Chu Vn Sn, sao li khng bit mt nguyn tc n gin l mun kt lun mt iu g cn phi cn c trn vn bn, ch khng cn c nhng li n thi hay tuyn b ngoi vn bn d l ca ngay chnh tc gi. Trong mt s tuyn b ca Hn Mc T hay Ch Lan Vin

thi "trng th Lon Quy Nhn", c th cc thi s ny nghing v phn "m", phn "v thc", phn "lon", hoc toan t tn tp th mnh l "Th din"... cho hp vi phong tro gi in ca thi th ang tip thu ci phn cc oan ca "tng trng", "a a", "d th", "siu thc"... Nn nh rng nhng ngi in thc s khng bao gi nhn mnh in. Ch nhng ngi tnh to mi thm xng ni mnh in, nh mt s lm dng ngh thut, hoc chng t ta y thot khi trng th truyn thng... Th Hn Mc T phn ln vn l s tip thu ngh thut tr tnh truyn thng ng cha xa kt hp vi cht lng mn v mt cht tng trng. Ngay c nhng bi th mang ta rt in nh "Anh in" di y ca Hn Mc T cng vn da trn th ng ngn truyn thng vi mt hin thc tr tnh, chng h l mt th "Th in-Th khng" mt ht l tr nh Chu Vn Sn vu khng : " Anh nm ngoi s thc / Em ngi trong chim bao / Cch nhau xa bit my / Nh thng qu th sao ? / Anh nut pht tng ch / Anh cn v li th / Anh cn cn cn / Hi th t lm t !". Xin dn thm mt bi th khc c Hn Mc T t tn l "Em in" th vn c l th th truyn thng kt hp t cht lng mn, mt v p nn n, m m kiu "Gi qu", chng h c s mt tr, s r di khng in no nh Chu Vn Sn vu v : " Em x toang hi gi / Em bp nt t trng / Em tm mun tri li / Em cn v hng ngn / Em ci th sao rng / Em khc th bay / Em nh chng qu tr / M chng vn khng hay !"... Chnh v s c khng k, cha bit cch c th Hn hay v mt nguyn nhn no m vic Chu Vn Sn xo s Hn Mc T bng cch vu co th ng l Th in, th khng, th mt tr, th r di li c Vn Ga ca ngi ht li trn bo Vn Ngh l mt vic khng sao hiu ni. Ch trong phn vit v Hn Mc T, Chu Vn Sn tung ra bao nhiu iu tu tin, lng nhng np di bng khoa hc. Chng hn nh vic Chu Vn Sn tch Th Hn Mc T ra khi lnh a TH TR TNH v n l TH IN nh sau : "Trong th tr tnh, vic ch th phn thn, ho thn vo cc i tng ht sc khc nhau ct ln nhng ting ni tr tnh phong ph khc l khng cn l iu xa l na. Th in, tnh hnh c khc hn...". Ho ra, theo Chu Vn Sn, v Th Hn Mc T l Th in nn n khng phi l th tr tnh ? phn u, Chu Vn Sn cho rng Th in t trong Th Mi (1932-1945) m ra nhng rt khc Th Mi. Nhng n on cui, ng qun mnh ni iu ny, n ni vit ngc li rng TH IN v TH MI l hai loi khc nhau : "Nu Th Mi l hnh trnh i mi vo a ht ci ti, th Th in mang ci tham vng mun ti ch sn cng thu tn ca ci ti . Nu Th Mi l ni c n ca con ngi, th Th in l trng thi cht cng hon ton qu ti ca c n...". Ho ra Th in Hn Mc T khng nm trong lnh a ca Th Mi ? Chu Vn Sn cn a ci th th mt l tr, th r di, phi nhn ( v con ngi khng cn tr no th khng cn l ngi hon chnh na) do ng "pht minh" ra ri gn cho Hn Mc T, ng ca ngi ht li ci thut ng "th in" l vt ln trn c siu thc, tng trng, hin i nh sau : " Xem ra, Siu thc, Tng trng, Hin i... u l nhng ci cht chi i vi th hnh ngoi chun ca Th in". kt lun, Chu

Vn Sn khi qut rt tu tin nh sau : " TH IN - ch c th l chnh n- Ting th ca nhng ci tt cng". Vi nh ngha v Th in thong ti mc v b bn nh th ny, ta c th theo Chu Vn Sn m kt lun Th Xun Diu, Nguyn Bnh, Ch Lan Vin, Huy Cn, Lu Trng L... thy u l TH IN C. V sao vy ? V th ca cc thi s kia u l TH CA CI TT CNG. Ny nh : Xun Diu l tt cng yu, Nguyn Bnh l tt cng nng thn, Ch Lan Vin l tt cng ma, Lu Trng L l tt cng ng ngc, Huy Cn l tt cng v tr... Ngay c vi nh ngha TH IN L TING TH CA CI TT CNG ca Chu Vn Sn th nhng i thi ho dn tc nh Nguyn Tri, Nguyn Du, H Xun Hng cng s b Chu Vn Sn xp vo r TH IN mt thi; v Th Nguyn Tri l th ca tt cng bun au, th Nguyn Du l th ca ci tt cng hay, tt cng ku thng, th H Xun Hng l ci tt cng bn ng, tt cng ci ti... V hc theo phng php lun v "m hc ca ci tt cng", "thi hc ca ci tt cng l th in", mt th th dng "hnh thc in" m din t cc khi nim u u ni bi vit trn ca Chu Vn Sn v bi ca ngi ca Vn Ga, cho php chng ti c bt chc hai ng m tha li cui rng : nhng iu cc ng "pht minh" ra trn y qu thc l CI TT CNG TU TIN vy .,. 28-11-2004 (source : "Th Gii Mi s 614, ngy 4-12-2004) 3. C THT CON NGI C NHN ( CON NGI I THNG) CA NH TH NGUYN BNH CH TON L CN B ? S d chng ti cho cng b ba bi bo in trn "Vn Ngh", "Ngi H Ni" , "Th Gii Mi" trong thng 12-2004 ph bnh tin s Chu Vn Sn, trong cun sch " Ba nh cao Th Mi ( vit v Xun Diu, Nguyn Bnh, Hn Mc T - NXB Gio Dc) cng khai np bng nghin cu khoa hc h b, bi nh danh d v thi ca t Nguyn Du ti Hn Mc T. TS. Chu Vn Sn ang l ging vin khoa vn i hc s phm H Ni, li thng xuyn ln i Truyn Vit Nam bnh ging vn th cho c nc hc tp, thng xuyn c cc s gio dc mi i bi dng cc i tuyn hc sinh gii vn lp 12, nn vic ng dng nhng kin thc khng chun, nhng quan nim sai lm, nhng nhn nh c tnh cht m l, xc phm ti cc tc gi ln ging trong nh trng l mt vic lm rt nguy him; v nh vic tc gi hn mt chuyn lun bo th Hn Mc T l th in khng, l th th mt tr, v ngha, nhm nh; li ni xu Nguyn Du bo ng t liu thua xa Xun Diu, t liu ch ct t liu, mc d trong Truyn Kiu i thi ho 25 ln t liu v ton l tuyt chiu ca ngh thut thi ca. TS. Chu Vn Sn cn ra sc ni xu, h b th tnh Xun Diu nh bo "nng th" ca nh th tnh s mt Vit Nam l na trai, na gi, rng "em", vi "nng" trong th tnh Xun Diu phn ln l m c ra ru ria xm xom; rng chnh con ngi Xun Diu c cu to sinh l na c, na ci... n lc chng ti phi nh cng lun bo ch to sc p, khng cho php TS. Chu Vn Sn c dng cc din n ht sc quan trng v nhy cm nh h b, bi nh trng trn cc thn tng vn hc nc nh. y vy m kinh ngc thay, trn bo "Vn

Ngh" s 47, ngy 20-11-2004, tc gi Vn Gi bng bi vit : " Thm mt cng trnh nghin cu c cht lng v Th Mi" ht li ca ngi TS. Chu Vn Sn, bng nhng li tung h i ngn m nu dnh khen Hoi Thanh, e cng cn qu ng. Ch xin tm tt my , my t ca Vn Gi, coi Chu Vn Sn nh "vua" ph bnh th nc nh nh sau : " MANG N TN, QUYN UY CA CHU VN SN", " C dng dp mt l thuyt nghin cu ring", " Lm nn t tng, du n ring", "Xut sc", "Tnh chuyn mn cao", "Mang phong cch Chu Vn Sn", " Gi c hn va ca mi nh th hin ln trang giy"... Ln ny, chng ti xin mi qu c gi, xem Chu Vn Sn gi hn Nguyn Bnh hin ln trang giy bng cch bo sau khi vt kit tinh hoa cho th, cuc i ring ( tc con ngi c nhn i thng) ca nh th Nguyn Bnh ch cn ton l cn b . Trc ht, xin qu c gi xem quan nim v con ngi ca Chu Vn Sn ng hay sai : " Nghin cu tiu s nhiu nh vn, lm lc thy nghi ng ci tn iu thnh mc nhin trong truyn thng : vn l ngi. Thc ra, chng phi nhc lng hoi nghi. N vn mc nhin l tn iu. C chng, cn phi hiu th no v ngi thi. S ng nht gin n con ngi sinh hot vi con ngi vn chng th rt d gy tht vng, hng ht. Bi vn l s ln ting ca con ngi tm linh, con ngi kht vng. Kht vng chn chnh ca mt con ngi chnh l biu hin tp trung cho bn cht ca ngi y. V do , tm vc kht vng cng quyt nh phn ln tm vc ca c nhn. Ti cha bit anh l ai, nhng hy bc bch kht vng ca mnh, ti s bit anh l ai"... Quan nim v con ngi ca Chu Vn Sn trn y l hon ton duy tm v khng ng. nh gi con ngi ng hay sai, xu hay tt, p hay khng p ngi ta nh gi trn t tng, tnh cm, li ni v hnh vi ngi y, ch sao li ch cn c trn kht vng, trn c m ca ngi y nh Chu Vn Sn bo "kht vng" l "bn cht" ca con ngi, rng : " ...Hy bc bch kht vng ca mnh, ti s bit anh l ai" (!) V d nh khi c mt tn chuyn mn git ngi cp ca mang b dng thin lng, n mc rt tr thc lch lm n gp Chu Vn Sn, ri bc bch kht vng ca mnh nh sau : ti lun c m sng trong giu sang ph qu v kht vng c th gian ai cng v p con khn, n sung mc sng, ti mun th gii ha bnh, x hi phn vinh...i chao, ton l kht vng chn chnh c thi ! Nu ch cn c vo kht vng ny nh gi, ch khng cn c vo hnh vi ( thc cht anh ny l tn git ngi cp ca) th e tt c bn ao ph trn th gian ny i vi Chu Vn Sn u c th l ngi tt c ? Kht vng ca Hitle, Mao trch ng, Stalin, Pnpt, Kim Nht Thnh... h chng tt p lm sao ? Bao nhiu k c c m kht vng vng o nhng hnh vi th b o. Bao nhiu k ly mc ch tt p ( kht vng bnh ng, t do, bc i) lm mn bi, lm bnh phong che lp hnh vi xu xa, c c, v nh dng ngn c chnh ngha ca Cch Mng t sn Php i cp nc ngi ta sao ? Mang quan nim sai tri v con ngi nh trn, ri p t vo nh gi con ngi nh vn, Chu Vn Sn i t sai lm ny n sai lm khc : "Cho nn "vn l ngi" l con ngi y, tc con ngi bn trong, con ngi b su, con ngi kht vng". nh gi "con ngi nh vn" sao ch cn c vo kht vng ca anh ta ? Sao li tch con ngi tht, con ngi i sng, con ngi thn phn mang t tng, tnh cm, mang bi kch c nhn ca nh vn ra khi bn cht bn trong lm nn ngh thut ca anh ta ?

Vic Chu Vn Sn tch "kht vng bn trong" ra khi i sng bn ngoi ca nh vn l tch c ra khi nc, tch ni dung ra khi hnh thc, tch hn ra khi xc, cng ging nh vic ct t si dy diu vn buc con diu vo mt t. Bng quan nim duy tm ny, Chu Vn Sn mn li Nguyn Khi cn b ho con ngi nh vn ni chung v con ngi Nguyn Bnh ni ring : " Nh vn Nguyn Khi c ln ni : i vi anh ngh s, phn tt p cao qu nht ca tm hn trt vo vn chng ht ri. Cn nhng g th hin trong sinh hot i thng, i khi ch l phn cn b ca hn m thi. Ngi ta k ra ch t chuyn nhch nhc, b tha, lm loam ca Nguyn Bnh trong sinh hot giao du. Con ngi i thng lm ch sao m tri ca tri khoy vi con ngi vn chng n th. Nhng bc chn dung tinh thn ch thc l thuc v ci ti b su ca ngh s. Ci ti y t ho trong vn chng ngay c khi n khng h t gic. Nguyn Bnh trt vo thi ca tt c nhng kht vng su kn v cao qu nht ca mnh. Cho nn CH V CI B BN NGOI M NGHI NG CI HN BN TRONG. Cng bi S KHNG NG NHT NY m trong nghin cu ngh thut mi cn phn bit CON NGI THI S (NGOI I) v CI TI THI S ( TRONG VN)... ( Phn ch in hoa trong bi do TMH nhn mnh). Ngay c khi ni a, ni ct nhn mnh, diu mnh, chc mnh...i na th cu ni Chu Vn Sn dn ra c cho l ca Nguyn Khi ( ni u, trong hon cnh no, ng cnh no ?) cng khng tht ng. D tc gi c a t " i khi" i km, tc ni rng khng phi l ph bin, th tng bo nh vn sau khi sng to, tinh hoa pht tit ht ra ngoi nn bn thn "hn" ch cn l cn b l mt cch bi nh nh vn, bi nh ngi ngh s. Xin xem "i t in Ting Vit" ca B GD&T ( NXB Vn ho Thng tin 1999) trang 271, nh ngha t "cn b" nh sau : " Ci v dng, xu xa, thp hn, ng b i, v nh phn cn v b sau khi cht lc, ly ht tinh cht : tr b cn b, vn chng cn b, phn t cn b trong x hi". Vt qua mc "i khi ch l phn cn b ca hn "-nh vn, Chu Vn Sn p dng ngay vo trng hp Nguyn Bnh, v khng h ni tay, cn b ho cuc i t ca nh th ny bng t : CI B BN NGOI : " Nguyn Bnh trt vo thi ca tt c nhng kht vng su kn v cao qu nht ca mnh. Cho nn, ch v CI B BN NGOI m nghi ng CI HN BN TRONG". Trong i thc, hon ton khng c c liu no chng minh cuc i ring ca Nguyn Bnh ton l cn b nh Chu Vn Sn vu v. chnh ch ny, Chu Vn Sn "pha" cuc i nh th Nguyn Bnh ra lm hai phn hn v xc, nh ngi ta "pha" tht tht heo : xng ra xng, tht ra tht, huyt ra huyt. Nghin cu tc gi tc phm m nghin cu' theo phng php m b th ny, th tiu vong ht mi i tng tip cn m thi. Sau khi "pha" Nguyn Bnh ra lm hai phn hon ton ring bit v i lp hn nhau : CON NGI THI S I THNG chnh l CN B v CI HN BN TRONG - CI TI THI S TRONG VN ton l tinh hoa cao qu. Ho ra, c s ca vn th tinh hoa cao qu kia li chnh l CN B ? Lm sao mt con ngi c cuc i c nhn, cuc i thn phn v dng, xu xa, thp hn, ng khinh, ng b i, thi hoi i nh th li sinh ra vng mi th ca ton l thing ling qu gi c ? Tc ng Vit Nam c cu "Ngi lm sao chim bao lm vy"; lm sao mt k c cuc i cn b nh Nguyn Bnh (theo Chu Vn Sn) li c th sinh ra ngc ng chu bu thi ca ? Khng phi bt c nh vn no cng phi sng ng nh tiu ch CHN THIN M m tc phm ng ta lun phi hng ti; hoc

hon ho, tuyt i nh KHT VNG CI P ca tc phm t ra; nhng ch t cuc i ca mi ngi vit cng phi l vt bo him cho iu anh vit ra. Mt k bn nc, lm tay sai cho gic khng th vit ra nhng dng th yu nc lm cm ng hn ngi. Mt k sng c th lm sao vit ra iu thin lm xc ng lng ngi y ? Nh vn thu np i sng vo trong mnh nh qung, ri dng ti nng ngh thut luyn t qung ra thnh vng, thnh kim cng vn hc. L no kim cng y, vng y li quay ra phn qung, i lp vi qung ? Nu i sng sinh hot ca nh vn ch ton cn b, tc l bn th anh khng phi l qung na ri. Lm sao anh c th luyn cn b ra vng mi th vn y? i lp hon ton gia con ngi nh vn vi tc phm ca ng ta, ri cn CN B HO i sng thng nht ca nh vn khng ch trong trng hp ring Nguyn Bnh, nh Chu Vn Sn lm trn y l mt hnh vi tiu dit chnh vn hc vy. Th m l thay, Vn Gi li mn bo Vn Ngh m khen Chu vn Sn n mc tt vi nh th, th qu l khng cn tri t g na ri.,. 11-12-2004

Thanh Tho - ngha kh v cch tn [2/2] -Chu Vn Sn (tip theo phn 1) 3. Hn lon v trt t Nh mt ngh s chn chnh, ngay t nhng bc u tin ln thi n, Thanh Tho l mt ngi bt ham cch tn. D bit rng phi ng u tr gi, song khng th "nh con chim tp yu ci lng ca mnh" m "khng cn tp ht". V n nay, du n mnh m anh gieo vo lng ngi c cng l nhng to bo ca mt bn lnh dm dn thn, dm tin phong. khng phi l nhng du chn in trn trng c thi gian hin lnh, m nhng du chn m li gia chng gai nhiu khi rm mu. V nhng git mu r xung dc con ng tm kim do dm vo gai sc, do bc qua c mm ch v nga, khng phi khng kt nn nhng a sng to. c lc ti ngh n ci "gene Ngha Bnh" 5 - mnh t sinh ra nhng tay bt cch tn tng lp nn "trng th Lon" ni nh m hi tin chin - trong tng th Thanh Tho. Ri li thi. Bi th th cht chi qu. C l, Thanh Tho i trn con ng m nhng Th L, Xun Diu, Hn Mc T, Bch Kh, Ch Lan Vin, on Ph T... thi Th mi, Trn Mai Ninh, Nguyn nh Thi, Trn Dn, L t, Hong Cm, ng nh Hng... ngay sau Th mi, Vit Phng, Phm Tin Dut, Nguyn Duy, Hu Thnh, Trn V Mai, Hong Hng, Bi Ging, Thanh Tm Tuyn, T Thy Yn v.v... 6 trong v ngay sau thi chng M c hai min, nhng bn lnh cch tn th Vit hin i to bo dn bc. Cng vi nhng cy bt nghing v truyn thng, h gp sc a nn th hin i mnh bo tin ln. Dn thn vo th l mt cuc chi mo him. C th c i trng tay. Hung chi l em qung i mnh vo ci hng ca "tam gic bekmud" c gi l kht vng cch tn. C th mt toi mt i nh khng. Cao hn c chuyn bn lnh, ti ngh n s mng, n am m y i. Hnh nh, cc tay bt b

v c thn c tn l Cch tn mi chi ri dng ba ch lm cho m m. H c phi cch tn nh phi tm sung sng trong vic eo tai ch. Thc ra, nhn t nhng g thuc v quan nim sng v quan nim th, th ng lc dn thn ca Thanh Tho c l nghim trang hn. Anh bc vo cuc chin tranh vi tm nguyn c "tr ngha i mnh bng mu", th anh cng dn bc vo sng to tr ngha ngh thut bng cch tn ch sao. Cch tn bao gi cng l mt cuc dy ngha. Ngi bt cch tn u ch cn ti hoa, m cn rt cn ngha kh. Ngha kh ca ngi "D phi hc u vo / m ca". Ngha kh ca ngi sn sng "nm th mnh vo thc xit" lm "mt ting tht khi m ly ngp c / trc mm ch v nga / ln u th bit n him nguy"(m trn ct). Hn Thanh Tho lun thc c him nguy khi nm cu th mnh vo cch tn khng cht n h. K cch tn no cng sn sng lao vo la, d bit rng c th b la thiu. Nu khng c nhng ngi nh th, nn th chng ta s ra sao? Vn ho Vit s ra sao? * Mt nn th kho khon bao gi cng bc vng vng trn i chn truyn thng v hin i, bao gi cng va k tha hng ho va to ra nhng sn nghip mi. K t u th k 20, nht l khi Th mi bng n, th Vit thc s bay vo qu o hin i. 7 Lin tc hin i ha l lin tc cch tn, l yu cu sng cn. Hu nh ai cng thy ci xu th t nhin l th ca ang mi mit i v hin i. Nhng hin i l th no? Th hnh dung n l khc nhau. Cu hi y, xem ra, khng th ch mt li p. N ngn bao nhiu giy mc, v hn s cn tiu tn v tiu ph nhiu nhiu na. Song, d hnh dung c phc tp v c chp n u cng khng th khng thy rng hin i ha th l chuyn ng t thn theo nhng ting gi: thc hn! t nhin hn! giu cht ngh hn! D nn th ang bc chng no, tin chin, khng chin hay hu chin, th vn l nhng ting gi khn khon. nh rng ni dung ca mi ting gi y tng on ng khng hon ton ging nhau. Thc hn gm c hai bnh din: i thc hn v tnh thc hn. Sp vo hin thc, th d b nhiu bin cm cnh bo v nhng chn b coi l tuyt a ca th. Khng c hin thc no cn l vng cm ca th k c nhng hin thc th nht ln hin thc th nht - nhng min sng cha thy du in ca cc bc n anh. ng thi, th o bi ngy cng su vo th gii tm tnh ca chnh mnh. "Nhng tm tnh ng sau tm tnh". 8 mi l ci tng y ca hin thc, ca i sng, s sng. V th, th i vo nhng min n khut ca tinh thn, vo c nhng vng m ca thc, nhng vng cha tng c ngi bay. H qu l: th va m lng hng ngoi, ghi chp hin thc i sng (th mun ha k, v b k ho mt cch hn nhin), va hng ni d tm vo trong bn th mnh (th mun thnh bn tc k tm hn, thnh li nguyn chn tm linh). 9 T nhin hn cng gm hai bnh din. V li, th gn vi li ni thng hn, khu ng ha nhiu hn. Sp v li ni thng cn y bi bm ca dng i sng x b, li th khng ch l "iu ni" m c khi cn l "ni chi chi". V lin kt, th tin gn hn vi dng chy c thc ca mch tm t c th. l dng sng thc ca tinh thn con ngi t khonh khc sang khonh khc vi tt c nhng bt nh ca n. iu ny em li cho cu th din mo c phn phi trt t. Cc dng lin tng cng ngy cng bt cht, bt ng hn. Khc t ci trt t c sp t bi l tnh truyn thng thng lin kt theo mch , mch t, mch ct, mch tnh..., n c c xo trn tt c nhng ci thnh mt dng chy cng lc cng bt nh.

Cn giu cht ngh hn chnh l vic ci ti nghing v ni cm hi Th mi chuyn ha sang ci ti nghing v t duy. Th o su vo nhng min t tng, m ra mi no t duy, g mi cnh ca tm thc. Th ro rit kim tm nhng chn l nhn sinh, nhng l i thit ct t vic c kt ngay mi tri nghim ca chnh mi c nhn. Th mun c hm lng t tng giu hn, duy l hn. Do tt c nhng l , th hin i to ci cm gic "th m khng th, khng th m th", cng to c hi cho bn sc c th c tung honh nhiu hn. Thanh Tho cng khng i chch qu o . * u thi chng M, th mnh v th tm tnh bn trn. Th ni tm gin n c chuyn ng bi mt ch ngha lc quan t nhiu d di, dp khun, nhiu gio iu, h ho, ca tng. Ngha l mt th ni tm chn thnh y, nhng vn kha kh l... v tm. Vo chin trng khi cuc chin bc ti hi khc lit, cng nhiu cy bt kht khe khc, Thanh Tho em n mt ting th y nhng bn tm, ton nhng day dt nhn bn su kn v chuyn c - mt, sng - cht, vinh - nhc, ho - phc, chung - ring, c nhn - cng ng, gia nh - t quc,... ton nhng tri nghim sinh t, rm mu m vn kin tm. Nh , n tng u tin th anh to c l: giu i sng thc nng tm tnh thc. Th anh lun thit tha vi ci thc y. Nhn k, thi k u anh nghing v i sng thc hng ngoi nhiu hn - c th gi l "thi k sng", cng v sau anh cng hng ni vo tm tnh thc, cng o su vo nhng vng m u trong bn th c th coi l "thi k ti" chng? Hnh trnh t "sng" n "ti" nh th hnh nh cng l hnh trnh kh ph bin ca cc ngh s! Tuy nhin, hng cch tn cha phi l k lc ng ni ca anh. Thanh Tho c xem l tay cch tn ch yu chuyn khc: chuyn hnh thc. Hnh thc th cng c nhiu chuyn, t thi liu n th loi, t ngn t n m iu, t cu c n vn lut..., ci g cng c th l im cch tn. Nhng, nu th bao gi cng l mt kin trc ngn t tinh vi v sng ng, th chng phi cu trc mi l khu quyt nh nht hay sao? Cu trc c mt trong mi thnh t ca th. M xt n cng, cu trc l g nu khng phi l t chc bn trong, l cc dng lin kt, cc kiu kt hp. C l thc c su sc iu ny, Thanh Tho tp trung n lc cch tn ca mnh t ph vo cu trc th, tm kim cc mi kt hp, cc dng lin kt cho th mnh. Tht l lng l s sng to! Thn sng to c l l mt g tht thng, thch rong chi, nhng chp sng ch le ln vo ci pht cao hng vn v no . C k cn c vi u trong phng th nghim, trong th vin c i cha chc c ban cho mt tia chp no. Tri li, c k ti t, hng th ngm cu oi th ngm nga, th m thn li ban cho nhng nh chp qu gi. Ngay vi c nhng bc hc, nhng nh pht minh, thn sng to vn gi ci thi ng nh ca mnh. Nhng khonh khc chp le th n l k cc. Arsimet kho thn tm trong bn, Newton ngi nhn to ri, Jem Wach trng ni cho, Einstein ng qu trng, Jorn Utzon lic nhng lt cam xp chng vo nhau... Th m bn tm hin nh lut v lc nc, to cung tin nh lut vn vt hp dn, ni cho tng my hi nc, trng dng thuyt tng i, my lt cam biu c mt nh ht opera Sidney... y l ni cho vui th, ch khng c nhng b c bit pht kin ng vt c tm ti, th lm sao le sng m n nhn c qu tng v gi kia ca thn sng to vo ng ci khonh khc y! Chng bit ti c quyn lin tng to tt th khng nh, khi ni v ci "khi vung rubich" i vi Thanh Tho? Ti cha hi Thanh Tho xem ci "rubich" n vi anh trong tnh hung no. Rubich thun l mt tr chi, th

l mt chuyn nghim tc; rubich l ca vt l, c hc, cn th l ca tm thc, tm hn. Lm sao li c mi lin h gia chng? Khng s cc cch, g gm sao? Nhng ti hon ton hnh dung c ci khonh khc sng ngi ca anh, khi bt cht thy ra s k diu ca khi rubich mnh ang cm trn tay. Nhng mu hn lon li chu tun rt trt t xung quanh ci trc b mt ca rubich. Ci trc l lng kia cho php cc mu mc sc tn lon. Bi mt khi n l cc phn t ca rubich th tt s chu tun v tm v chu s chi phi ca mt trung tm duy nht. Lng y m cht y, hn lon tn lc v chng m cng trt t nht qun v song. l cu trc ca rubich. M khng ch th! Vn cn g k diu hn na! C phi c mt gp g ngu nhin gia rubich - mt sn phm phng Ty vi kinh dch - mt sn phm phng ng chng? c phi rubich - mt chi con tr kia, li chnh l m hnh c hc ca hnh bt qut - mt thu tm tinh vi v cu trc v vn ng ca v tr v s sng ny chng? D b mt cc mu c hn lon nhng tt c vn phi tun theo quy lut v vn hnh ca n! l trt t ca v tr, trt t ca s sng. Th l chp le. Anh ku ln: Rubich - l cu trc ca th! Phi, th cu trc ca th cng l th ch sao? Th l rubich dng cho anh khng ch mt thi phm, m hin cho anh bu vt ln hn nhiu: tng v cu trc th. C phi t sau khonh khc y, Thanh Tho thnh thi s say m tm kim ci trt t trong ci hn lon? Anh t ph vo khu cu trc th bng li kh g? Bng gia tng cht ngh. Khi Thanh Tho pht huy li kh ny, trong th c khng t cy bt thnh cng vi cht ngh. Nguyn nh Thi suy t trong cm xc, Ch Lan Vin t bin bng hnh nh khi nim, Vit Phng lp t bng lp l, Nguyn Khoa im trit lun bng tri thc trng c trn ln trng i... m nht c khc nhau, nhng logic suy l vn l mch lin kt ch o trong cc thi phm ca h. Cht ngh Thanh Tho c v c bung th hon ton cho logic lin tng. M logic ca lin tng l t do. Lin tng t do l mch lin kt ca dng sng thc din ra trong tinh thn ca c th. N c v hn lon. Nhng cn v hn lon kia lm nn tnh t nhin cho mch lin kt. Nu thun hn lon, th ch l nhng thi nh tn lc, mt th lng bt nh v ngha. Cn phi lp cho n mt trt t th mi thc nn th. Thanh Tho ci t con "chip t tng" vo mch lin tng, n kn o lp trnh cho lin tng. M cm dn dt lin tng, lin tng m nhm t tng trong lng m tung ty phng tng. V th m thit lp c trt t cho s hn lon. l din mo cn bn ca cht ngh th Thanh Tho. V cng chnh l tinh thn ca nguyn l rubich. Trong bi th c tn l Chui cm, anh tm s v "thi php" ca mnh: "...ti hay ngh iu cha thnh / nhng mu sc l thong nhanh qua u / ti hay xu chui vo nhau / nhng ch ri rc nh xu ht cm / c khi dng si ch thng / c khi l mt chui cm khng dy". "Si ch thng" l mch ni, cn "khng dy" l ch vic t cnh nhau c v ngu nhin theo quy lut bt nh ca lin tng, cc ht-cm-th nh nhng mu hn lon chu tun quanh mt trc b mt, mt mch ngm. Sng to nh th chnh Thanh Tho gi l "hnh vi m s c n su trong tim thc, y nhng mu sc ngu nhin ni ln nh rubich xoay quanh ci trc b mt ca chnh n". Gi chui cm kia l mt trt t ca ci hn lon hay l mt dng lm mt trt t mt cch c cng c. Ti nh hnh nh W. Goethe c ni u rng: "i khi s mt trt t mt cch c li chnh l ngh thut". Hn lon b mt, nht qun b su l mt dng vy. Cc bi th Thanh Tho, do lin kt theo kiu cu trc nh th, thng c v lng hn, cm xc th, cht th (theo quan nim truyn thng) nh m

hn, chm hn, lnh hn. Nhng thc ra l th th nhiu tit ch v cm xc. Th th khng b cm xc thay bng cm gic, m dng cht ngh to mt kiu cm xc gi kn trong cm gic. H qu l: n gi cm (gin tip) ch khng theo li truyn cm (trc tip). V nh Trang sc: "Anh s eo vo tay em gi la / vng ngc xanh ting d ku l c / ngn la ca da tht / chm trong nm v hng hng // anh s eo vo c em / si dy chuyn b n ca bng m / nhng chic chung ma thu trong tro / rung ln khi thnh ph bay v tri // anh s eo vo ngc em / cn bo". Hay qu nh: "Nhng cy cau tr hoa / yu thng xa l / ni khng kh bin ta thnh lng l / du mun n o bit n o vi ai.../ gn nh mt bc tng v hnh dng ln / bao bc qu nh my mi nm xa cch / thnh thong ta v nhn ngm li / phn i u tin con ng loang nhng vt bn // ni mi hoa cau thm m hn / la xanh hn dng sng hin hn tt c / hong hn n nh mt ngi gnh r / gnh sc vng ang sm dn". * T bn p y v cu trc, Thanh Tho lao vo trng ca. Trong cc nh th chng M, Thu Bn l ngi hng v trng ca vi s lng ln v sc vm v ca n. Nhng Thanh Tho mi thc l ng "vua trng ca". Anh vit d c n c chc bn trng ca ch ch chi. Nhng ngi i ti bin (1977), Tr con Sn M (1978), Nhng ngha s Cn Giuc (1980), Bng n ca ma xun (1982), m trn ct (1983), Khi vung rubich (1985), Mt trm mnh g vung (1988), Tr chuyn vi nhn vt ca mnh (2002), C vn mc (2002) v.v... Khng ch nhiu, m cn l. Hu ht trng ca khc, k c trng ca Thu Bn, u c dng hoc phng theo li k "khan" Ty Nguyn to ra nhng "khan" i mi, hoc ta vo ct truyn c dng dp mt truyn th, hoc phn cnh theo li sn khu ta nh nhng hot cnh th, hoc ta vo lun l tr thnh nhng trng ca chnh lun, hoc n gin ch l ko di th ngn m thnh... trng ca v.v... T chi nhng dng quen thuc y, trng ca Thanh Tho khc. Ni chung, ngoi C vn mc vit theo li kch bn phim ti liu ngh thut, th cc bn trng ca ca anh thuc v hai dng: hoc l nhng giao-hngth, hoc l nhng rubich-th. Nghe qu l tai. Nhng l s tht. Khi vung rubich 10 hn nhin l rubich-th ri. Nhng Mt trm mnh g vung v gn y l Tr chuyn vi nhn vt ca mnh, nhn t cu trc, cng l nhng rubichth. Tr chuyn... c cu trc nh sau: v hnh tng, nhn vt nh th Nguyn nh Chiu ngi chnh gia, l ci trc rubich, cn cc nhn vt ca ng nh Vn Tin, Nguyt Nga, Hn Minh, T Trc, ng Qun, Tiu ng,... chu tun xung quanh, ta nhng mu rubich; v tng, vi mi nhn vt l mt vi mu i thoi, c v tn mn, tn lc, nhng tt c vn xoay quanh mt trc l lun v c hnh v ngh thut, m tm im ca tt c chnh l ngha kh. V th, v hn lon vn c trt t ring ca n. Mt trm... th ta ta nh Khi vung... Tnh rubich-th y, khng ch ci cu ip khc "Ti xoay nhng vung" m u mi on nhm lin kt tt c cc on ri nh (nh nhng mu). ch l lin kt b mt. Quan trng hn, l tnh rubich ca cu trc t tng. c k, s thy ton b trng ca Khi vung rubich vi rt nhiu on ri t tn lon l th, nhng ni dung vn ch xoay quanh mt trc t tng: bn khon chim nghim v Hnh phc v Th ca. Nh thi s lp c trt t cho s hn lon. M theo Goethe, nh th l ngh thut. Nu rubich l mt chi th nhc giao hng li l mt loi hnh m nhc nghim cn. ng hin anh rubich-th, ng tin anh giao hng-th. Hn giao hng n vi

anh t sm. Nhng nhc giao hng thm nhp vo hnh thc th anh th mi sau ny. Garcia Marquez c ln tm s vi bo ch rng, khi vit cun Ma thu ca v trng lo, ng c ni dung v cht liu, nhng vn khng khi bt c v cha tm ra mt cu trc ph hp. Phi n khi nghe mt bn nhc giao hng no , ng mi lao vo vit. V bn nhc kia mch bo cho ng mt cu trc nh . Thanh Tho cng c mt k nim tng t. Anh khng th no vit ni Bng n ca ma xun, bn trng ca vit v cuc khi ngha Ba T, d rng mi th sn sng, tr cu trc. n khi nghe mt giao hng ca Beethoven, anh mi c th " - r - ka!". Thanh Tho m u trng ca ny bng nhng hnh nh mnh m bo lit ta nhng m giai c tu bng trng ln to ting g ca nh mnh m u bn giao hng ca nhc s thin ti kia: "ma qut xung ta - man ma nghin nt nhng con ng / nhng bng hoa vng mng manh nhng cy trc rng mnh / trong sm chp / Gi v tan thung lng hp / v bu tri rch t ti chic o c nht / chic o in s t dn cht vo da". Nhng tnh giao hng trong cc trng ca ca anh chng nh ch c th? S khng kh khn lm khi thy anh chia cc chng khc theo li giao hng. Thm ch, c bn gm bn chng, c bn gm c khc v thanh. Ri vic pha trn cc th th t do vi cch lut, cc chng chm th nghing v th di cu gin nhp , cc chng nhanh nghing v th ngn cu tng nhp . Ri cc ip khc c dng nhiu lin kt mng v nhn mnh cc ch khc nhau. Y chang dng c in ca giao hng. Nhng iu tinh vi cha phi l nhng kha cnh . Ni n giao hng l phi k n tnh phc iu. m nhc c th to iu ny bng phi cc b giai iu. Cn trng ca l th, lm sao c th to b? Nhng khng to b, sao gi l giao hng? Thanh Tho to b! Bng chnh th mnh ca th: nhng h thng hnh tng v thi nh m tnh biu tng. C c m xem, xung quanh mch hnh tng ch o l Con ngi, trong cc trng ca Thanh Tho, s thy hng lot nhng h thng hnh nh biu tng nh La, Nc, C, Ct, Sng, Chim, Gi... vi nhng bin th sng ng, va song hnh cng Con ngi, va chuyn ha ln nhau xuyn sut cc chng khc trng ca, ng theo yu cu ca phc iu. Nh th, mch hnh tng Con ngi sm "b ch", "b chnh", cn mch cc hnh tng kia l "b m", "b ph". C c nhng trng ca thnh cng nht Nhng ngi i ti bin, Bng n ca ma xun, m trn ct s thy cht giao hng ca nhc ngm su vo cu trc trng ca em li din mo khc l cho chng nh th no. Trong Bng n ca ma xun chng hn, th b ch l Ngi khi ngha, song hnh vi ngi khi ngha qua tng chng ng, l nhng b ph, m ni bt l h thng hnh tng La v Nc. Pht trin qua cc chng khc, La hin hin vi v vn bin th: tn hiu la, i cnh la, mt la, nhm la, m la, m chy, uc la, ni la, dng nham thch, khi la khng l, nhng lung sng dc ngang, vng sng, tia chp v.v... Qua cc chng khc, Nc cng bin ho vi mun dng hnh hi: ma ging, ma qut xung ta man, ma thi t thng tri, ma ngoi hin, sng khuya, ma h, sui lng thm, sng gin d, sng trng, thc tun, l cun, sng thn v.v... Lc hai "b ph" cn nhp vo nhau th: "dng sng la chy dc trin m ti", hay: "nhng ngn sng mt tri / nhng ngn sng dt nhau / o vo ban tra lo nng"... trong nhng hnh nh , Nc v La ho nhp trong nhau. Khi "b ph" nhp vo "b ch" th La v Nc nhp vo vi Ngi khi ngha. Cui cng cc "b" hp nht thnh hnh tng ln trong s kin khi ngha. Cuc khi ngha chnh l con ngi qut khi bng sng la: "Bao nhiu ngn uc / bng chy mt ln / bao nhiu rc ri / sng thn cun phng". v.v... C th ni l cch ho

phi to nn kiu phc iu ring ca th vy. M xem ra, kiu sinh ho ca bn thn s sng ln lao ny cng phc iu th c. * L ngi khao kht cch tn, Thanh Tho my m tm hiu nhiu lnh vc, t th sang vn xui, t m nhc n hi ho, t sn khu n in nh, t kin trc n nhng tr chi m tnh tr tu... Tt c ch nhm mc tiu cui cng: lm giu cho th, gp phn m rng thm bin gii lnh th th. Canh tn l con ng sng ca ngh thut. Chng ta u bit, nhiu ngnh ngh thut truyn thng nh tung, cho, ci lng, ma ri v.v... ang ng trc nguy c b lng qun. Nu khng t i mi mnh ci lo hon ng, thay cn i s, ci mnh, cch mnh, th nguy c s l hin thc. Cc ngnh y ang cn n nhng ti nng canh tn. Nh th cng ang tm n chnh nhng ngnh khc lm giu, lm mi bn thn mnh. Hu ht nhng ngh s ln u c hiu li th ca tng ngnh hp thu nhng tinh hoa ca n m t u t. Cch Thanh Tho lm cho th cng khng khc cch Nguyn Tun lm cho ty bt trc y, Nguyn nh Thi lm cho th v kch, Nguyn Duy lm cho th tho dn, Nguyn Huy Thip lm cho truyn ngn, Phm Th Hoi, Bo Ninh lm cho tiu thuyt, hay lp ngi k tip ang hng hi lm cho bao th khc na... Nhng n lc nh th bao gi cng thuc v tng lai. Hn c ngi - nht l nhng ngi ch quen xi hng ha ng b li - s ng vc, thm ch, d bu. H c kh kh gi ly quan nim rng th ch l ting lng hn nhin chn cm thi, cn tm kim hnh thc vi nhng cu trc tinh vi n kia th k thut qu, d lm mt chn cm. H qun mt rng, ngay cc bn giao hng m cc nhc s thin ti vn thoi mi bc l chn cm ca h cng l nhng cu trc y tnh k thut phc tp tinh vi. Ngay th lc bt quen thuc m ngi ta ang xi t nhin, ang thoi mi bc l chn cm nh hin nay, cng l mt cu trc cht ch. Khng c bao thi s quan tm n hnh thc, lin tc cch tn, chm lo hon thin tng khu k thut qua cc thi th liu c c khng? V, lc bt cng dng s bin i ca n u? Thanh Tho c bit nhng tri kia khng? "Chuyn nh", khi! Vi v pht lnh ca mnh, anh vn ang nung nu v kin tm theo con ng chn, vn c lng l dn thn vo cuc chi. V, trong cuc chi mt mt mt cn ny, anh khng t phen... trng thng. Quy Nhn 1986 - H Ni 2004 eVn 2004 --------------------Ch thch: 5 Tng l ci tn hi st nhp ca Bnh nh v Qung Ngi. 6 Trong s ny hn cn thiu nhiu tn tui, nhng ln vit ny cha phi lc thng k ht nhng tui tn, xin hn mt ln khc. 7 Ch "hin i" dng y theo ngha rng, khng theo ngha i lp vi "hu hin i". 8 Li th Nguyn Duy. 9 Cc nh siu thc l mt trong nhng k u tu ca hnh thc lin kt ny. 10 Thc ra, "rubich" khng ch c khi vung, m cn c khi tam gic. 07/02,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (1) | Bn in

Thanh Tho - ngha kh v cch tn [1/2] -Chu Vn Sn (My suy ngh v th gii ngh thut th Thanh Tho) Ngh cng vui, ci duyn th Thanh Tho - Ch Lan Vin thi chng M c g ging vi Xun Diu - Th L thi tin chin. Khi va nhn c chm th l k tn Xun Diu gi n bo Ngy nay ca T Lc Vn on, mt xanh ca con-h-nh-rng thy ra chng hong t tng lai ca Th mi ri. Nhng cha sn lm vn nn mai phc thm cht (tt nhin khng phi xi ti con mi nh nhng con h khc!) nn cha vi lng-x. Khng lu sau, nhiu bi na lin tip gi n, tc th Th L hoan h loan bo v Xun Diu bng nhng li trng i "Loi ngi hy hiu con ngi y!". Xem tip nhng hi sau, ngi i r: nhng g din ra vi Xun Diu u y chang tin on ca Th L. Cn Ch Lan Vin, by gi ang trng coi trang th t Tc phm mi ca Hi Nh vn. Mt hm, n tay ng bi th l gi ra t chin trng. Thy r l mt bi th tht hay, th m ch hiu sao, ng li ngh n au thng qu, nn... cng khng cho in, v... cng nn i. Th ra, nhng con h v gi u qu l thn trng! Mt sau, vt qua bao bom n, mt lot bi mi ca tc gi kia li v c n th . n lc ny, th Ch Lan Vin bo tay lm pht mt vic xa nay cha tng lm, m cng cha tng c: lng-x hn mt chm cc sai qu, nhiu ti tn mi ba bi! ng u i c nhn? ng u tin chin trng? ng rng tay vi cnh tr? C th th, cng c th khng. M c khi ch n gin: phi lm n th ng mi nh, mi cng nn. Thi n chng M, t y, c Thanh Tho. 1. Lp lnh cht ngi Ti hi Thanh Tho, ci bi u lng duyn may phn ri l g. Mi hay l bi Th ni v Hnh phc. c n, c tic, gi hi y Ch Lan Vin ng e ngi qu, c mnh dn in th cn bit my! V sao ? V n hay. V n au thng m rn ri! V v ngay t , Thanh Tho l Thanh Tho ri. Ngha l quan nim nhn sinh, quan nim th, li to hnh, ging iu, nht l mi trn tr ca mt i th... chng nh nh ri. Ti rt ch ci on: hnh phc no cho ti hnh phc no cho anh hnh phc no cho chng ta hnh phc no cho t nc nhng cu hi cha th no ngui c mnh t hm nay b bn chng ta nm ni mu phi sng bng thc cht ni cao nht th lng ta yu t nc th lng ta chung thu v t ni v vn di chn ta nhng mng m hn nht nhng gng mt ngng ln lp lnh cht ngi. C ngi bo Thanh Tho l nh th cng dn, ch trn tr chuyn bn phn vi dn nc, thi cuc. Cng ng thi. Cng v vang thi. Nhng cu kia c th lm bng. Nhng e cha tht trng. Chnh nhng ting th u i cn cha bng chng khc.Ti quyt rng, trc Thanh Tho cha c thi s no vit ra ci cu cui k k vy. Ngi khc c th ch dng "gng mt ngng ln lp lnh". Vi h, th l , l kim li. "lp lnh", li cn "cht ngi", th l qu, tha qu. Nhng Thanh Tho

th c phi l "lp lnh cht ngi". Thm ch, c dt khot l "Nhng gng mt ngng ln lp lnh cht ngi". Ch "cht ngi" khng chu nm yn tng hm ngn. N c tri ln, c nht thit phi hin ngn. Sao th? N l nhn t ca cu chng? Khng. Khng phi nhn t ca mt cu th. M l nhn t ca mt i th! Chng phi th sao, cht ngi chnh l ni trn tr, nim day dt c i Thanh Tho! Khi cn cm sng, cng th. Khi ch chuyn cm bt thi, cng th: "Hc lm ngi cao hn ni non"(Nhng khong sng khc nhau), "ti yu / cht ngi u tin / nhng git sng ln vo l c / qua nng gt qua bo t / vn gi li ci mt lnh y sc mnh / vn long lanh bnh thn trc vng dng" (Bng n ca ma xun), "mong mt ngy hin r / cht tht mi con ngi", "ta s tr li / con ngi" d bit con ng kia "di hn mi con ng", "phi tr gi cho mi phm cht ngi / d rt nh" (m trn ct)... R rng, mi bn tm ca thi s ny khng b hp cht cng dn, m rng ln hn, l cht ngi. Cn ct ca cht cng dn l ch ngha yu nc, cn ct ca cht ngi l ch ngha nhn vn. Nhn vn l tnh yu ln, l cht nhn loi ph qut ca con ngi. Trong tnh cnh t nc b e da, c th cht cng dn l phn ni bt trong con ngi, thm ch, ng nht vi cht ngi. Song, tr v i thng mun thu, cht cng dn ch l t s trn mu s ln l cht ngi. Nh th, quan tm n cht ngi vit hoa l quan tm trc tip n v p nhn vn. L tip cn con ngi trn tinh thn nhn vn ch ngha. Thm mt thi s chn chnh xut hin l mt tinh thn nhn vn mi no y ln ting, l quy lut. Quy lut y khng ngoi tr Thanh Tho. * Nhng, c thi s no li chng ni n cht ngi, d nhiu d t. Dng hai ch "cht ngi" rt chung thi, lm sao hnh dung Thanh Tho! Vy l cn i tip: cht ngi m Thanh Tho quan nim l g? Cng ngay trong thi phm u tay kia, dng nh c cu tr li: chng ti khng mun cht v h danh khng th cht v tin bc chng ti l xa vi nhng tin tng in cung nhng liu thn v ch t nc p mnh mang t nc thm t nhin n tn cng mu tht ch ring cho Ngi, chng ti dm cht! m nay ai cm tay nhau vo tic ci ai thc trng li snh ai trm ngm vit nhng cu th thng minh ai tr ngha i mnh bng mu mu tht khng n o mu lng l t m ngc o Day d m quyt lit n th ny, ch c th l ting ni khi cuc chin vo hi khc lit nht. Khng cn bng bt nng ni, khng th n gin v t nh hi u. Ngi lnh qu v ngn sinh mnh bn thn. Nhng vn sn sng x thn. X thn lng l. Khng phi v vinh quang hay cung tn. Ch v ngha ln. Ch "tr ngha i mnh bng mu", th thi. Ngha, l l sng, l cht, l i ca h. Ngha kh l bn tnh, l phm gi, l sc mnh ca h. Mu s chung ca cht ngi nhng con ngi y chnh l ngha kh. Bi th, tuy l gii phng qun y, nhng gi h l "chin s" e

khng hp. Phi gi l ngha s. Ngha s mi l v p ring ca ngi lnh Thanh Tho. M khng ch c ngha s ca thi i mi. Ri y, anh cn mit mi vit v c nhng ngha s Cn Giuc (Nhng ngha s Cn Giuc), ngha s Ba T (Bng n ca ma xun), v Trng Cng nh, Nguyn Trung Trc (C vn mc), v Nguyn nh Chiu (Tr chuyn vi nhn vt ca mnh), Cao B Qut (m trn ct)... H u l nhng ngha qun, nhng ngn ngha k, nhng nh th tit ngha. H l ngha kh mun nm ca dn tc ny. Vit v tm t m ngha, ch kh dy ngha ca ngi xa v c ngi nay l cm hng ln ca i Thanh Tho. Vi anh, vit nh th l dy ngha m cng l tr ngha. Cho nn, s chng c g l qu li khi bo rng: vit v ngha kh v vit bng ngha kh l mt mnh lc ca ngi bt Thanh Tho. 2. La v Nc Tuy nhin, Thanh Tho khng phi l nh o c. Trc sau, anh l mt thi s. Th khng th l nhng gio hun v cht ngi, d l v ngha kh. Th phi l mt th gii tinh diu thng hoa t iu hn thi s. Ngha kh l tinh huyt nui dng ci th Thanh Tho, cng l tinh kh t kt t ci th y. Song, ngha kh ho sinh thnh mun hnh sc sng ng, bin ho tinh vi v an dt vi nhau to nn c mt th gii thi ca. M mt th gii thi ca, xt n cng, l s chuyn ho ca ba h thng hnh tng cn bn: hnh tng ci ti, hnh tng ngi tnh v hnh tng th gii - chng l "tam v" m "nht th". ng thi, th gii sng ng y cng thng kt tinh vo nhng biu tng cn bn no thi. Trong ci th Thanh Tho, cht ngi ngha kh c kt t t nhng nguyn kh no, hin hin trong nhng biu tng no? y l: La v Nc! T nhng yu tnh ca t nhin, chng u qun vo th, tr thnh nhng hnh tng, biu tng thi ca, khng ch ca ring Thanh Tho. Nhng Thanh Tho ta hn vo hai biu tng suy nghim v in vo chng nhng du n ring. Trong t duy ngh thut ca anh, La v Nc l tng hnh k diu nht ca nhng v p Ngi, thm ch, s tng sinh ca La v Nc lm nn mi c th ngi: "Git nc no khi s i ta", "Mi chng mnh l git nc / Ung t bn v mt tri long lanh", "Ngn la trong bn tay soi tm n ngn ngun", "Nhng thng trm bao nm thng chin khu / Khng gip ni ngn la m trong mt", "Ngn la ring bn b sut i mnh", "gng mt st soi vo vn sng / bng t nhin nh la trng du", "Th h chng ti bng ngn la chnh mnh / soi sng ng i ti"... S khng th thy c quan nim v cht ngi ca thi s ny, nu khng gii m nhng hnh nh y. Trc tin, La v Nc ho sinh thnh cp phm cht Can m v Trung thc. Trung thc v can m l nguyn kh ca nhng con ngi ngha kh. y l nhng phm cht ct yu mi c th ngng cao u lm ngi. Khng trung thc v can m, lm sao dm l mnh, dm ht mnh, dm tranh u vi phng bt ngha, dm x thn cho l phi cuc i? Trong chin tranh, can m v trung thc l phm cht cao nht ca mt cng dn; trong i thng, can m v trung thc l phm cht qu nht ca mt con ngi. N l ni gp g ho iu ca c ch ngha yu nc v ch ngha nhn vn. Khng phi ngu nhin, nt sng nht nhng nhn vt Thanh Tho, bao gi cng l can m v trung thc, d h l ai: anh lnh gii phng bc vo tui hai mi hay anh du kch bng bin gan gc, l ngi Thng cng nhm la Ba t hay ngi Kh Me tr bm a hnh Nam B, l Nguyn Trung Trc th lnh ngha qun hay Nguyn nh Chiu nh th ch khi, Cao B Qut nh th dy ngha. Lc h dy ngha l lc vng tnh thc, nhng t sng t ngt tro ln, lt qua mt mt triu nh khip m,

thnh ngn la bng trong m l ti tri, thnh nc rc chy... Bng can m v trung thc, h dm x thn v ngha ln: "ta xin ng li / chin u nh mt con ngi / chn ng ni s / v cht nh mt con ngi / vt ln ni s". Cng chng phi ngu nhin, lc c hi v c tnh hng u ca mt ngi lm th chn chnh - k mang s mnh pht ngn cho t do v s tht, cho i ngha ca nhn gian Thanh Tho khng n o g m xc quyt: "c tnh u tin l ng ni di... c tnh th hai l ng hn". Cng d nhin, chiu ngc li, anh v cc nhn vt ca anh s ght cay ght ng s n hn, khip nhc, thi n l, cng nh s d ng gay gt vi nhng k di tr "ba hoa chch cho nh qu loanh quanh", nhng thng bt ngha, cn b: "c nhng lc ra v lng rng khng / v phi gp trong c quan mt thng cn b / ti cho t nc ti. Bun qu / t nc cng ti lng l trn ng". Yu v ght l hai pha ca cng mt thi , hai mt bin chng ca mt t tng ngh s. Tip tc cuc ho sinh ca mnh, cp "nguyn t" La v Nc cn ho thn thnh bao cht ngi phong ph khc: Nhit huyt v Nhn hu, D di v m thm, Quyt lit v Ti mt... Ny l hnh tng ngi tnh, i nh ring t ca ci ti thi s. Trong cc trang th ca anh, nng cng l hin thn sng ng v diu k ca La v Nc vi "thn hnh em trong sng ta t ai / ni thu ht mu xanh v ngn la", vi "ngn la chm trong nm v hng hng", khin ngi th kinh ngc: "anh cha thy mt dng sng no khc / m thm m d di nh em". Ny l hnh tng Nhn Dn, mt hnh tng tng th, hin thn ln lao nht cho quan nim ring v cht ngi ca Thanh Tho: "Ti cha bit c ni no trn tri t / nh mt ngi li du mt nh ni y... Ti cha bit c ni no trn tri t / nh mt ngi li mnh lit nh ni y"... Th y, Nng v Lnh, Dng v m, D di v m thm, Cung n v Lng l, Bt khut v Hin ho, Nng nn v Sng trong, Mnh lit v Du mt v.v... u l nhng ho sinh khc nhau ca La v Nc. Chng kt t nn ngha kh con ngi. Lp lp nhng con ngi ngha kh y lm nn t nc ny: "t nc i y ht thy con Ngi / bng h to mnh mang ngy nng gt / h i nh gi h ng nh rng / lc nm xung h ho thnh mt t". Ni La v Nc l tng hnh hoc l ci ngun ca nhng cht ngi trong th Thanh Tho, c l, u phi. N l u ny m cng c th l u kia ca qu trnh sinh ho vy. La c th chy trong Nc, v Nc c th do ln thnh La! C v nghch l. Nhng khng th, lm sao c th tng sinh? Nt c o ca hnh tng th gii trong ci th ny cng l s tng sinh khng cng ca La v Nc. Ngi c lun thy y p nhng tng sinh nh vy to vt thin nhin vy quanh con ngi trong th Thanh Tho: "Mt tri ln su trong nc bng ln m la d dn", khin cho "Nc rc chy" v "Dng sng la chy dc trin m ti", khin thi s ng ngng: C phi tri tim dng sng bc chy. Ngi c cng lun thy "Qua mt nc lng yn xanh ngt / nhng ngn ni ang vng vy cho i / ting n v nhng dng nham thch / vt ln tng khi la khng l". Sinh ho l k tt ny n kt hp tn k: Mt tri tri vn vt gia dng sng", "i dng bc chy", "nhng con sng bnh minh", v nht l "nhng ngn sng mt tri", "khin dng nc sng lo nh kim thp"... Tht l lng, trong nhng hnh sc y, La v Nc li bn duyn v giao kt vi nhau. Nhng, ni n h thng hnh nh biu tng lm nn th gii th Thanh Tho, lm sao c th qun c C. C u qun v ngay lp tc lm vinh danh cho tp th u tay Du chn qua trng c, c mc lan trn mnh lit sut dc ng th anh. Sng trong ci th y vi v vn bin ho, c tng trng cho s n s, khim nhng, dn d.

C tng trng cho s lng qun, bn b. C l s sng mnh lit, trng tn. C l biu tng ca tui tr, tui xun. C tng trng cho nhn hu v ngha kh v.v... C xanh l Thanh Tho. Khng phi l con trc tip ca La v Nc, nhng chnh cuc ho sinh lu di v su xa ca nhng nguyn kh y sinh thnh c Thanh Tho. N l kt qu diu k t "nhng chuyn ho b mt gia la v mu xanh", chuyn ho m thm ca "nhng git sng ln vo l c" khin "l non i l non / nh mm p vo mt ta nng rc", cui cng to nn th "c sc m m lm phi khng em?". Bi v, theo cch hnh dung ca thi s ny, c l mt hin thn gn gi ca cht ngi: "ti yu / cht ngi u tin / nhng git sng ln vo l c / qua nng gt qua bo t / vn gi li ci mt lnh y sc mnh / vn long lanh bnh thn trc vng dng". Ta hiu v sao, c xanh v con ngi ngha kh ta nh mt cp hnh tng song sinh trong th gii ngh thut Thanh Tho. Trong ci thc, La v Nc tng khc nhiu hn. Nhng trong th Thanh Tho, chng li tng sinh vi v vn bin ho, lm nn mt bi cnh, mt mi sinh ring cho nhng con ngi ngha kh tn sinh v khng nh mnh. S khng ngoa nu ni rng: s sinh ho ca chng to nn ci th Thanh Tho. * Chng ta u bit, mt th gii ngh thut bao gi cng c sinh thnh t mt quan nim no y. Quan nim ch thc ca mt ngh s chn chnh khng ch xut pht t thc, m cn c ci r rt su trong kh cht ca thi s. Kh cht tm n vi quan nim theo mt mch bo ring. Thnh th, quan nim lm khi ch l s phng chiu ca kh cht n chm trong tng thi s thi. Thm ch, th gii hnh tng trong mt ci th, xt ra, cng ch l nhng ho sinh sng ng, theo kiu no , ca nhng kh cht n tng trong ci ti kia. l mt quy lut ca ngh thut. Vy, u l kh cht ca ci ti Thanh Tho? Ti cht nh li chng mi lm nm trc, trong mt m Quy Nhn cng bn v th ph, thi hu ca Thanh Tho l Nguyn Trng To c v anh vi git cn, bi mt thch th: khi nh cn ln da, ngi ta cm thy mt lnh; song, lc lnh nht chnh l lc n nng nht. Ti cng cho ci tng Thanh Tho c to bi nhng kh cht phn tri ca La v Nc nh th. Ai gn anh, th khng th khng thy pha sau v pht lnh, lun lun l s quyt lit nng nn. Bao nu nung si sc tranh u cho l phi thng ln khut sau mt sc din lnh nh khng."Lng yn trn b mt / go tht di chiu su", "ni la n di tng tng tuyt ph". Lc lnh nh bng cng l lc nng nh la. Nghch l mi mi y chnh l hp lc ring ca con ngi ngha kh ny. Nhng d sao, ti vn khoi hnh nh git ru mnh hn, bi mt l s: ru mi ung c ch cn lm sao ung! Ch nh Thanh Tho ch l git cn st trng thi !? Vin nhng iu ngang ngang y l v ti khng ch ngh ti La v Nc - nhng yu tnh ca ru - m quan trng hn l nhng chuyn ho l lng gia chng. La v Nc chng ct ln nhau nh th no m nn ru y? Nhng kh cht kia chng ct ln nhau th no m nn ci tng y? C ng tng khc, no ng tng sinh. Ru ch l th Nc giu La, l th La ho thn vo Nc cng em nhng nng nn say sa thm vo tm can, tm huyt v tm hn. Thanh Tho chng tng thc v ci ti y: "Ly ru trong hng ln cng k c / ung i anh ngn la ca mnh". Bi vy, ti tin Thanh Tho l ru mnh, khng phi cn. Cht ngha kh nng nn chnh l ru mnh ca tm hn Thanh Tho. Ngha kh tan thm vo th gii ngh thut kia, t v m n vi m, suy cho cng, vng suy cho cng, khi nguyn t nhng kh cht

 ca ci ti Thanh Tho. Theo mt li i vn b n ca ci tm, La v Nc khi pht t kh cht m len li vo quan nim, ri sau nhng hn phi m thm trong tm thc thi ca m sinh thnh c mt th gii ngh thut mun v. * Nu s m t ngh thut ca mt thi s bao gi cng b chi phi bi quan nim ring v ci p ca anh ta, th xem ra, s tng sinh La - Nc ny xm nhp c vo quan nim v ci p ca Thanh Tho. L mt thi s c thc su sc v th h mnh, v ngh thut ca mnh, Thanh Tho khng ngng suy ngm c kt thnh nhng chm ngn, tuyn ngn, trc ht cho ngi bt ca mnh. C nhng suy ngm khn ngui v ni i, l i, c nhng chim nghim khn cng v ci p, ngh thut. Bi ca ng cng l mt tuyn ngn rt sm. Ngi c nhn ra ngay tuyn b chnh thc v ci p ring ca chng thi s tr: "Bi ht ca hm nay / Th s m hc sng / Mang l i n gin / Ni c ti ngy mai". Th s m hc sng l mt s hi ho. Th s m hc sng chnh l ci p Thanh Tho. N s m thm dn dt anh tm n vi nhng v p sng tim n ngay trong nhng g th s, gin phc, bnh d, mc mc. N s lng l mch bo cho ngi bt ca anh nhng im nhn, im dng khi sng to tng v p th. N l la bn v hnh trong hnh trnh sng to ca Thanh Tho. Trong th anh, ngi ta thy v p sng c mt v th ch o. Gm c "sng rc"(ca la) v "sng trong"(ca nc). C phi La v Nc (vi mi ngha ca n) tm cch giao ho vi nhau m to nn dng kt tinh tuyt vi nht ca chng l nhng v "lp lnh", "long lanh"? V c phi chnh l lc nc mun ng ln nh la, cn la ang tnh tm trong sc nc? Bn c c m xem, chng phi "lp lnh", "long lanh" vi nhng bin th khc nhau ca n (lung linh, lng lnh, ng nh...) l ch m Thanh Tho nhiu nht hay sao? - "lung linh gng mt ngi thng", "Nhng gng mt ngng ln lp lnh cht ngi", "Ngc nhn mt mt khong tri long lanh", " Ting ci tr con nh hn bi ve lng lnh", "i khi di vt bnh xe / c nhng ht ngc / tui th lp lnh qua m bi", "Ting ve thc gic / long lanh nh ngy", "bui sng nhng tri da long lanh chm ngc bch", "Git nc mt vng trng / long lanh trong y ging", "Cy ngi sng long lanh nh hi chung", "Lem luc nim vui lng lnh vy c", "Chim s i t u n u ban cng nh ta lung linh nh git nc", "Nhng si rc ng nh di m chim", "Nng lp lnh trn nhng i my trng", "ting cu g ng lm tre"... V p sng nh th thnh mt th chun mc iu khin ngi bt sng to ca Thanh Tho. C l thi s ch thc no cng thm tha rng: ci p thng ch pht l trong khonh khc. V vy, cn phi sn rnh ci khonh khc m ci p t hin, chp ly nh nhng pht xut thn. Thanh Tho cng tin th. Le sng mt ln, ri ngt l nhng khonh khc dt nn th gii th Thanh Tho. Trong khonh khc kia, ci "th s" bt ng "hc sng", ci "mc mc" t ngt "lung linh", v "lem luc" t nhin "lng lnh", nhng gng mt thn quen bt cht "ngng ln lp lnh cht ngi". Chnh nhng khonh khc nh th ban tng cho thi s ci hnh phc c bt gp bao v diu k trong th gii ny, nht l v diu k ni "Gng mt sng trong / nh ting chung ma thu"ca con ngi... Nh vy, ti ln theo s dn dt ca La v Nc tm vo cht ngi cht th Thanh Tho. Ni cho cng, ai chng c hai th "nguyn kh" y. Con ngi ta khc nhau ch v kiu kt hp ca chng tng c th khng ging nhau. Thanh Tho c kh cht v din mo nh th l bi La v Nc tng khc tng sinh nh th. Du sao, cng cn thy rng, nu La l nng v sng, Nc l mt v trong, th hnh nh

La trong anh c phn bc hn. Th Thanh Tho c v l th th vng ho. Ngha kh, ch kh, ho kh sung hn so vi nh kh, thanh kh, bnh kh. N cho anh s trng trong vic tip cn ci Cao c. C vit v ci i thng, th cng tip cn trn tinh thn Cao c. D hiu v sao, c th anh, ngi ta c cm gic v p trng m thng ln vt v p u m, tnh cm ln tri hn tnh cm nh, tnh i la lun khim cung trc tnh i. u cng l mt ci tng th vy. (Cn na) 07/02,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (0) | Bn in n thi i hc mn vn:MT S C IM TRONG T DUY T S CA NAM CAO QUA 'CH PHO' - TS ng Lu

Nghin cu truyn "Ch Pho", nhiu ngi nhn ra trong tc phm ny hi nhng yu t cu thnh mt ch ngha hin thc kiu Nam Cao. C th, tc gi "Ch Pho" khng ch gp vo nhng nt v thn tnh hon tt bc tranh thc ti i sng x hi VN trong mt thi im lch s, m hn th, vi cm hng truy nguyn mnh m, nh vn ch ra nguyn nhn su xa ca by nhiu thc trng c phi by. Tuy nhin, nhn su vo cu trc ni ti ca tc phm, ta cn c th nhn thy rng: cm quan hin thc sc bn ca Nam Cao thm m mi thnh t, khin cho mi t bo ngh thut ca tc phm tn ti thng nht nh trong mt sinh th; chng tng tc, quy nh ln nhau mt cch cht ch, logic, th hin c im ring ca mt kiu t duy t s. Theo thi gian, gi tr ca tc phm Ch Pho (ch yu qua hnh tng nhn vt chnh) dng nh c lnh hi kh y , su sc nhiu phng din ngha: in hnh cho tng lp nng dn bn cng ho, lu manh ho, bi kch b t chi quyn lm ngi, sc khi qut hin thc, s th hin cm hng nhn o cng nh kh nng khm ph chiu su tm l con ngi ca tc gi... Nhng kha cnh y ng nhin l ht sc quan trng. Nhng mt s vn khc cng quan trng khng km, l h thng hnh tng c to nn bi cc thnh t an dt trong mi quan h tng lin tng tc ht sc tinh vi, l s phi thuc ln nhau gia cc tnh tit ngh thut; l tnh tt yu ca cc s kin, bin c cng nh biu hin ca tm l nhn vt... Tm li, thot khi cch bnh gi thng thng ngha ngh thut ca hnh tng, c gng nhn nhn vt nh mt "khch th hnh ng", ta nhn thy Nam Cao khng h gin n, khng h li lng trong t duy v x l cc yu t t s ca mnh. 1. S cht ch trong t duy t s ca Nam Cao bc l trc ht vic sng to mt mng li cc chi tit ngh thut c nn rt ln v t chc chng thnh mt h thng c sc biu t cao. N lc sng to ca Nam Cao th hin s gia tng nhng chi tit c chc nng kp: va gi chc nng miu t, va gi chc nng gii thch. l nhng chi tit c vai tr rt quan trng trong kt cu tc phm. v tr vn c trong vn bn t s, cc chi tit t gi c kh nng em n cho ngi c s nhn thc rt su v i tng. Chc nng miu t, chc nng nh danh ca chng l ht sc r rng.

Thiu chng, kh m hnh dung c y nhng c im ca i tng. Nhng mt khc, t vo trong h thng, chng li hm cha kh nng l gii, kh nng ct ngha rt ln. Rt nhiu iu n khut, nhiu nghch l thp thong ch ny ch kia bng tr nn sng r hn bi nhng chi tit nh th. C th thy iu ny, chng hn qua lai lch Ch Pho c Nam Cao miu t trong tc phm. Ch bng my dng ngn gn, dng nh tc gi tin lng y v s phn nhn vt. Vi mt bn "l lch" kh c bit nh th, dng nh trong con ngi Ch Pho, s bt trc, ni thng kh c "ci t" sn, chng tim n v s bng pht bt c lc no trn mi bc ng i. Ni cch khc, trong bi cnh cuc sng lc by gi, mt con ngi nh Ch Pho khng bt hnh mi l v l. Li ay nghin ca b c i vi Th N khi th nh gn i mnh vi Ch Pho: "n ng cht ht ri hay sao m li i m u ly mt thng khng cha khng m"... ch l s ly li thi nht qun ca cng ng i vi mt s phn coi nh c an bi mt cch hin nhin trong thc mi ngi. T im nhn m ta ang tun th, ci thin ca nhn vt Ch Pho, cng l chi tit c nn ln. Khc vi Xun Tc ca V Trng Phng - con ngi h hng t trong trng nc - Ch Pho vn lng thin, mt s lng thin gn nh bn nng. Khng phi l kt qu ca mt s gio dc no ng k, ci thin cn ca Ch Pho vn mnh gip Ch, ngay gia tui hai mi, vt qua s cm d ca mt ngi n b dm lon. N cng khng d dng b nh bt khi tim thc bi nhng trn say trin min v nhng hnh vi ph phch. iu ny rt c ngha. Bi nu khng c ci thin cn nguyn s su bn y th kh m gii thch ni ti sao sau khi gp Th N, nh s tc ng ca tnh ngi, Ch Pho bng tri dy kht vng hon lng, tc l khao kht tr v vi bn nguyn thun khit c ct gi su kn trong tim thc ca mnh. Nhng chi tit giu hm lng ngh thut thng khin cho tc phm tr nn c chiu su bi tnh a ngha. Ngc li, nhng chi tit c nn cao, c chc nng kp thng em n cho ngi c nhng th v bt ng bi s pht hin, s v l. c truyn Ch Pho, gp chi tit Ch Pho xch dao i tr th, c gi khng th khng bt ra cu hi: do u m bc chn Ch Pho dn hn n nh B Kin trong khi hn va i va lm bm: "Phi n nh con kia m cht n, m cht con khm gi nh n" ? C phi "nhng thng in v nhng thng say ru khng bao gi lm nhng ci m lc ra i chng nh lm" nh cch l gii trc tip ca ngi thut truyn? Vn hn khng n gin nh vy. Khng nn qu c tin vo s l gii trc tip ca li k chuyn, bi xt v chc nng ngh thut, nhng li y c lc "nh by" ngi c mt cch c ch . Vi chi tit ny, Nam Cao buc ngi c phi tm ly cu tr li ngay chnh trn tng quan c v mu thun ca hnh ng. Nu cho rng hnh ng ca Ch Pho l c tnh th v l, nhng cho l v thc th li ho v ngha. ng ra, Ch Pho bc i trong trng thi chp chn, lng phn [1]. Bc chn y va theo qun tnh li va theo s dn dt v hnh ca con ngi lng tri. Theo qun tnh th d nhin Ch Pho khng r vo nh Th N m s n nh B Kin. Theo s dn dt ca con ngi lng tri th im n cng l nh B Kin, bi con ngi ny khng m h v k th ca mnh. S suy din trn cng c c s nu ta lng nghe nhng li buc ti gay gt cui cng ca Ch Pho khi i thoi cng B Kin. Li cht vn sc so khn ngoan y u phi l li l ca mt thng say. Ngay trong s kin ny, c mt chi tit c sc chc chn khng nm ngoi s tnh ton ca Nam Cao: Ch Pho n nh B Kin lc ng ta ang ni cn ghen. Lo ghen v b t qu tr, c phy phy, lng l, a tnh. Lo ghen vi bn trai tr trong lng v mun

tng ht bn chng vo t. Ch cn c th, lp tc ngi c vt nh ngay n cn ghen v c ca B Kin hn hai chc nm v trc - mt cn ghen m qung v c a hu hoi cuc i mt con ngi lng thin. V gi y, nn nhn ang hin din trc mt k gy ti c, ang dn dp t ra nhng cu hi khng th tr li. Khng tr li c nhng cu hi Ch Pho t ra cng c ngha B Kin phi cht, cht gia cn ghen ch ng nh mt s qu bo. Quan st mi bin c, mi tnh tit theo hng ny ta s thy khng th ct ngha y chiu su tc phm nu thiu ci nhn h thng. Nhng "n v chc nng" [2] ch thc s pht sng khi n c t trong mi quan h ht sc tinh vi vi nhng "n v chc nng" khc. 2. i vi th loi truyn, im hp dn v cng rt kh trong x l ngh thut chnh l nhng bc r ngot bt ng ca s phn nhn vt. , nh vn phi chun b "th nng" cn thit cho nhng t bin kia din ra nh mt tt yu. Nhng im "gp khc" trong cuc i Ch Pho thc s l nhng th thch rt ln i vi kh nng sng to ca Nam Cao, ng thi cng l ch th hin nhng c im ni bt trong t duy t s ca ng. C hai bc ngot bt ng trong ng i Ch Pho c Nam Cao miu t. Th nht: t mt con ngi hin lnh, lng thin, b y vo t mt cch v c, tr thnh k hung hn. Th hai: t mt k tha ho, in di, bng ct ting ku i c sng lng thin. khc ngot th nht, nh vn a ra hai hnh tng Nm Th v Binh Chc nhng nhn vt ph khng trc tip tham gia vo din bin cu chuyn - lm sng t nhiu iu. Trong li k nhn nha, nhng nhn vt ny nh tin th c nhc n, nhng thc cht, vai tr gii thch, ct ngha ca chng c pht huy ti a. Nu nh nhn vt Nm Th ngm l gii y cho ci nguyn c Ch Pho b y vo t (ci nguyn c vn rt m m trong con mt ngi dn lng V i), th nhn vt Binh Chc li ri sng ci qu trnh bin cht ca Ch Pho. Nh s xut hin ca nhng nhn vt ngoi ct truyn y m tnh tt yu trong mi bin c ca s phn nhn vt chnh c bc l sc nt, r rng hn. T hai nhn vt bn l ca truyn Ch Pho, ta cng hiu r hn iu m Roland Bathes khng nh khi nghin cu cu trc truyn k: "Ch c mt con ng duy nht: hoc trong vn bn, mi th u c ngha hoc khng c ngha no ht... Trong tc phm ngh thut khng c yu t tha, cho d si ch xu chui n v ct truyn vi cc n v khc c th rt di, mong manh hay mnh mai" [3]. bc ngot th hai, tt c bt u t tnh hung gp g gia Ch Pho v Th N mt tnh hung c tnh quyt nh cho s t bin. Tnh hung gp g ny thot nhn c v l hon ton ngu nhin, nhng quan st k, ta s thy Nam Cao ngm chun b kh chu o mi phng din. V pha Th N, khc vi mi ngi dn lng V i, cha bao gi Th s hi v xa lnh Ch Pho. Mc cho Ch l ngi th no, Th N vn i qua vn nh Ch Pho ra sng ly nc. Thm ch c lc th cn vo nh Ch Pho xin ri la, xin ru bp chn. Chuyn ngi dn V i kinh s Ch Pho l iu th khng hiu ni. V ci cnh Th ng vn chui b sng hn cng khng phi ch c mt ln. Vy nn, vic Ch Pho gp Th N nh tnh trng nh Nam Cao miu t trong tc phm ch l vn thi im. Nhng g phi xy ra tt yu xy ra. Mt iu quan trng khc c l cng khng nm ngoi s cn trng ca Nam Cao: mc d miu t Th N xu x, ngn ng l vy, nhng tc gi khng h bin Th N thnh

mt k n n v tinh thn. Th N cng c nhng khoi cm xc tht nh mi ngi bnh thng, va cng li, va dng hin; vn bit thy ngng v thinh thch khi ni n hai ting "v chng"; vn bit lm ngut, e l, bit cch u ym rt "bnh dn" nhng khng km phn tnh t... Ngha l Th N vn vn nguyn ci "thin tnh n" m to ho thi vo ci hnh hi xu x th kch kia. Pha Ch Pho, ta bit rng Ch cha bao gi thc v ci xu "ma ch qu hn" ca Th N cng nh cha h bn tm v s ngn ng v ci dng m hi ca ngi n b y. Khng k lc say m c khi tnh to, Ch vn nhn thy "Th th m c duyn". Nam Cao khng Ch Pho nhn Th N bng con mt k th ca ngi dn lng V i. Qu tht, nu khng c s chun b k lng ca Nam Cao th hin qua nhng chi tit va nu, s gp g gia Ch Pho v Th N s khng c c chiu su ngha v gi tr nhn vn. L mt nh vn hin thc ch ngha nghim ngt, Nam Cao hiu rng c mun tr v vi cuc sng lng thin ca Ch Pho l iu khng h n gin (xt gc x l ngh thut). Lm sao mt k mt ht nhn tnh, ch quen p ph v cn x in di bt ra c ting ku i tr v vi cuc sng hin lnh nh nhng ngi bnh thng? Kht vng nu c th nht nh phi din ra theo mt qu trnh hp l v phi l kt qu ca nhng tc nhn ht sc c bit no . Hnh ng cng ot Th N ca Ch Pho c miu t nh l tc nhn kiu y. N c bit bi ln u tin Ch Pho bit n ngi n b vi tn cng mi cm gic ca mnh. Nhn vt AQ (AQ chnh truyn ca L Tn) ch mi chm vo tay V Ng m ngy ngt ci cm gic v da tht n b th mi bit rng hnh ng giao hoan vi Th N s l "cn a chn" cc mnh lm bin i ton b i sng sinh, tm l ca Ch Pho. Nhng din bin trong ni tm ca Ch Pho vo ci bui sng sau m gp Th N l ton b h qu ca "cn a chn" kia. Nh c ngi ch ra, qu trnh tm l y din ra mt cch logic theo kiu phn ng dy chuyn. , ln u tin sau bao nhiu nm chm trong nhng cn say trin min, cc gic quan ca Ch Pho dn dn hi tnh nh thc nhng xc cm b vi qun t rt lu [4]. Nam Cao miu t rt k lng nhng din bin tinh vi phong ph y, v iu cho thy s cn k trong bt php t s ca ng. Tuy nhin, dn n ni kht thm lng thin Ch Pho, cn phi c thm cht xc tc. Bt cho hnh ca Th N chnh l cht xc tc quan trng . Nhiu ngi phn tch rt k ngha phong ph su sc ca chi tit ngh thut ny [5]. y, chng ti ch lu thm tc ng mnh m ca bt cho hnh i vi tm trng Ch Pho - iu rt ng quan tm khi xem xt c im bt php phn tch tm l ca tc gi. Thot tin, Ch rt ngc nhin v y l ln u tin trong i hn c nhn ming n do ngi khc em cho. Sau thong ngc nhin l ni xc ng chn thnh, nh m Ch Pho mi cm nhn c v ngon c bit ca cho hnh. Bt cho hnh cn buc Ch Pho t i din nghim khc vi nhng hnh ng cp git thng xuyn c ci m n - mt kiu n khng khc g th vt. Ri bt gic, Ch so snh c ch sn sc ca Th N vi hnh vi dm ng ca v ba B Kin ngy no. Tt c nhng iu khin tm trng Ch Pho xo trn d di. Ci thin cn b chn lp bi bao nhiu th gi y bt dy vn nguyn: "Hn mun lm nng vi th nh vi m. i, sao m hn hin... Tri i! Hn thm lng thin, hn mun lm ho vi mi ngi bit bao!" C phi anh canh in Ch Pho lnh nh t ca tui hai mi li hin din trong ci hnh hi vn thay i ng s? Anh ta ang ct ting ku tha thit i c sng kip sng ch thc ca con ngi. y chnh l kt qu ca mt qu trnh chuyn bin ht sc tinh vi,

phc tp nhng cng rt logic trong tm trng Ch Pho. Din t qu trnh ny, ngi bt ca Nam Cao t n sc so, thu o v v cng cht ch. Tun th nguyn tc tip cn ny, mt cu hi tt yu c t ra: do u m kht vng hon lng p ca Ch Pho b t chi? C kin cho rng do thi h nh kin ca ngi i m b c Th N ch l k pht ngn [6]. Ni th khng sai, tuy nhin nhng g m vn bn cung cp s gip ta hiu thm mt s kha cnh. Cn bit rng nhng thay i Ch Pho d l lng, k diu n u cng ch mi dng li khao kht thm lng trong th gii ni tm su kn ca nhn vt m thi. Ngi dn lng V i ngoi tr vic thy mt s kin l: nm ngy Th N n nh Ch Pho (s l ti hp dn cho nhng cu chuyn m tiu kiu nh qu), tuyt cha h nhn c du hiu ng tin no thay i thi i vi Ch Pho. Thm ch, hn c ni to ln nhng ngh tt p tng ny sinh trong u khi bn Th N cho mi ngi nghe th ngi ta cng khng th tin ngay c. Lc cn ln nht l t pha Ch Pho: hn gieo rc qu nhiu ni au, s bt hnh cho cuc sng vn rt khn kh ca ngi dn yu ui v lng thin. Bn nng t v buc h phi xa lnh Ch Pho. Cho nn, mun c chp nhn tr li trong ci x hi thn thin bng phng ny, Ch Pho phi tri qua nhng th thch ho nhp, phi chu s "st hch" qua thi gian. M Ch Pho th khng nhn thc c v cng khng kin nhn lm iu y (c xem ci cch Ch Pho li ru ta ung v chi Th N khi phi ch i th bit). l cha tnh n lc cn t pha nhng k thng xuyn li dng s in di ca Ch Pho v tha sc khng ch Ch Pho trong tnh trng in di. By nhiu iu cng thy s tr v vi cuc sng lng thin ca Ch Pho l mt gic m p nhng "t tnh kh thi". Ci thc t hin nhin Nam Cao thu hiu, v, vi cm quan mt nh vn hin thc ch ngha, ng khng th ni khc. 3. Tm hiu c im t duy t s ca Nam Cao qua truyn Ch Pho khng th khng xem xt cch t chc vn bn ca tc gi. Mt trong nhng s trng ca Nam Cao l li kt cu vn bn thot nhn l rt t do, phng tng, nhng k thc ht sc cht ch. Vn bn truyn Ch Pho c t chc theo nguyn tc: gin on v thi gian nhng tun t v trn thut. Roland Bathes gi c im ny trong vn bn t s l "tnh logic khng ng i" [7]. Chnh s gin on v thi gian cho ta ci cm gic v mt li k t nhin, phng tng, rt hin i. Truyn Ch Pho ch yu k v nhng iu ang din ra (gn vi th hin ti). Cch m on thng gn vi s nh v thi gian: "Th nm nay li ny ra Ch Pho..."; "By gi th hn thnh ngi khng tui ri..."; "Hn c chi nh chiu nay hn chi..."; "By gi th n ng nh T Lng..."; "By gi th chng ng bn nhau..."; "By gi Ch Pho ma xong..."; "Nhng by gi th hn tnh...". Trong ton truyn, cch s dng thi gian li rt linh hot vi s an xen gia hin ti, qu kh, tng lai. Tuy nhin, s o ln trt t thi gian tuyn tnh trong truyn Ch Pho khng h ph v tnh lin mch ca cu chuyn, ngc li c c tc dng gia tng tnh tun t, tnh ni kt cht ch ca cc tnh tit ngh thut. Chng hn, on m truyn t ting chi ca Ch Pho c khp li bng cu: "A ha! Phi y, hn c th m chi, hn c chi a cht m no ra thn hn, ra ci thng Ch Pho? M c tri bit! Hn khng bit, c lng V i cng khng ai bit". C on vn tip theo l thi gian qu kh, vi chuyn anh th ng ln nht c Ch Pho nh th no. Rt t nhin, n tr li lp tc nhng cu hi va bung ra ngay cui on vn trc . Bt c gia hai on vn k v nhng thi im khc nhau no trong tc phm, ta cng d dng tm ra mi lin h rt logic nh trn. R rng, ci nguyn tc

gin on v thi gian m lin mch v trn thut hu nh l mt nguyn tc c s dng nht qun trong kt cu vn bn truyn Ch Pho. N cho thy s bung bt rt nhp nhng ca tc gi. Vy l c cp kt cu hnh tng ln cp kt cu vn bn, truyn Ch Pho bc l mt kiu t duy t s c th ca Nam Cao. Khng ring g Ch Pho m hu ht truyn ca Nam Cao, dng nh mi thnh t c mt trong tc phm phi c mi lin h qua li vi nhau theo lut tng tc, lut nhn qu, h ng... c iu phi bi mt thc sng to y quyn nng. ng nhin, nhng thnh t phi c t chc tinh vi nh nhng "h vi mch". Nh vy, ngha m chng to ra trong s tip nhn ca ngi c l v cng phong ph. Cng cn ni thm, kiu t duy t s ny khng phi l c quyn ca Nam Cao m l c th ca ngh thut hin i. N s b ph nh mt cch quyt lit trong vn hc hu hin i. --[1] Nguyn Quang Trung, "Tnh cht lng ho trong nhn vt Ch Pho", In trong "Ch Pho - thm bnh tc phm vn chng trong nh trng", L Huy Bc tuyn chn v gii thiu, NXB i hc Quc gia H Ni, 2001, tr 86-99. [2] Roland Bathes, "Nhp mn phn tch cu trc truyn k". [3] Roland Bathes, Bi dn. [4] Chu Vn Sn, "Ch Pho", In trong "Ch Pho - thm bnh tc phm vn chng trong nh trng", L Huy Bc tuyn chn v gii thiu, NXB i hc Quc gia H Ni, 2001, tr 194-204. [5] Chu Vn Sn, "Ch Pho", Sch dn. [6] Chu Vn Sn, "Ch Pho", Sch dn. [7] Roland Bathes, Bi dn 06/26,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (1) | Bn in n thi i hc mn vn: PHN TCH VI VNG CHU VN SN Ci ng thi bc l y nht thn thi Xun Diu c l l vi vng. Ngay t hi vit "Thi nhn Vit nam", Hoi Thanh thy "Xun Diu say m tnh yu, say m cnh tri, sng vi vng, sng cung qut". Cho nn, t cho bi th rt c trng ca mnh ci ta Vi vng, hn phi l mt cch t bch, t ho ca Xun Diu. N cho thy thi s rt hiu mnh. Thc ra, ci iu sng vi vng cung qut ca Xun Diu bt ngun su xa t thc v thi gian, v s ngn ngi ca kip ngi, v ci cht nh l kt cc khng th trnh khi mai hu. Sng l c mt hnh phc ln lao k diu. M sng l phi tn hng v tn hin ! i ngi l ngn ngi, cn tranh th sng. Sng ht mnh, sng y. Th nn phi chp ly tng khonh khc, phi chy ua vi thi gian. thc y lun gic gi, gp gp. Bi th ny c vit ra t cm nim trit hc y. * Thng thng, yu t chnh lun i cng th rt kh nhun nhuyn. Nht l li th nghing v cm xc rt "ngi" cp k vi chnh lun. Th nhng, nhu cu ph by t tng, nhu cu lp thuyt li khng th khng dng n chnh lun. Th Xun Diu hin nhin thuc loi th cm xc. Nhng c k s thy th Xun Diu cng rt giu

chnh lun. Nu nh cm xc lm nn ci ni dung hnh nh, hnh tng sng ng nh my tri nc chy trn b mt ca vn bn th, th dng nh yu t chnh lun li n mnh, ln xung b su, lm nn cu t ca thi phm. Cho nn mch th lun c c v t nhin, nhun nh. Vi vng cng th. N l mt dng cm xc do dt, bng bt c lc thc s l mt cn l cm xc, cun theo bao nhiu hnh nh thi ca nh gm nh thu ca cnh sc trn gian. Nhng n cng l mt bn tuyn ngn bng th, trnh by c mt quan nim nhn sinh v l sng vi vng. C l khng phi th ang minh ho cho trit hc. M chnh l cm nim trit hc ca mt hn th. Mc ch lp thuyt, dng thc tuyn ngn quyt nh n b cc ca Vi vng. Thi phm kh di, nhng t n hnh thnh hai phn kh r rt. Ci ct mc ranh gii gia hai phn t vo ba ch "Ta mun m". Phn trn nghing v lun gii ci l do v sao cn sng vi vng. Phn di l bc l trc tip ci hnh ng vi vng y. Ni mt cch vui v : trn l l thuyt, di l thc hnh ! iu d thy l thi s c dng chn cch xng h cho tng phn. Trn, xng "ti"- lp thuyt, i thoi vi ng loi. Di, xng "ta"- i din vi s sng. Trnh t lun l c xu hng ct x bi th. Nhng hi th bng bt, ging th o t, si ni nh thc cun xo mi cch ngn, khin thi phm vn lun l mt chnh th sng ng, ti tn v truyn cm. [...] L ngi tip thu mc nhun nhuyn php "tng giao" (Correspondance) ca li th tng trng, Xun Diu pht huy trit s tng giao v cm gic cm nhn v m t th gii, trc ht l thi gian v khng gian. C nhng cu th m cm gic c lin tc chuyn qua cc knh khc nhau. Thi gian c cm nhn bng khu gic :"Mi thng nm" - thi gian ca Xun Diu c lm bng hng - chng th m thi s c mun "buc gi li" - hng bay i l thi gian tri mt, l phai lt phi pha! Mt ch "rm" cho thy khu gic chuyn thnh th gic. N nhc ta nh n hnh nh git l. Ch "v" lin , li cho thy cm gic th chuyn qua v gic. V y l mt th v hon ton phi vt cht : "v chia phi" ! Th ra ch "rm" v ch "v" u t mt hnh nh n hin trong c cu th l git l chia phi . Git l thng long lanh trn kho mt ngi trong gi pht chia phi. Git l thnh hin thn, biu tng ca chia phi. V sao thi gian li mang hng v - hnh th ca chia phi ? y l nhng cm gic chn thc hay ch l tr din ca ngn ng theo kch bn ca php "tng giao" ? Thc ra ci tinh t ca Xun Diu l ch ny y. Thi s cm thy tht hin hin mi khonh khc ang la b hin ti tr thnh qu kh tht s l mt cuc ra i vnh vin. Trn mi thi khc u ang c mt cuc ra i nh th, thi gian ang chia tay vi con ngi, chia tay vi khng gian v vi c chnh thi gian. Ta nh mt phn i ca mi c th ang vnh vin ra i. Tng phn i ang chia la vi c th. Cho nn thi s nghe thy mt li than lun m vang khp ni sng ny, mt li than trin min bt tn :"than thm tin bit". Khng gian ang tin bit thi gian ! V thi gian tri i s khin cho ci nhan sc thin nhin diu k ny bc vo tn phai. Mt s tn phai khng th no trnh khi ! V, mt iu rt ng ni bc l y trong thi phm ny l : do dng tui tr o m thi gian, nn Xun Diu xut hin mt nim thi gian kh c bit, l th sc. Thi gian c nhn pha nhan sc, gn vi nhan sc ca s vt. V th m vi hn th ny, thi gian, v thc cht khng c ba th phn lp rnh r vi qu kh - hin ti - tng lai, m ch c hai th lun tranh chp v chuyn ho thi l thi ti v thi phai. N khng phi l hai ma. Khng phi Xun Diu lc qui bn ma vo hai

ma. M l hai th ca mi mt to vt thin nhin. Thi ti : vn vt thm sc, thi phai : vn vt phi pha, phai lt. Vt no trong trn th ny cng tri qua hai th y. Tt c nhng nim thi gian khc nh nm thng, ma v, pht giy... dng nh u tan trong ci nim th sc tng qut . M ta thy y, n hin din trong s i lp ca " phai tn"(thi phai) v "thi ti" : - Chim rn rng cht dt ting reo thi Phi chng s phai tn sp sa. - Cho no n thanh sc ca thi ti. C th ni nim th sc ny chi phi ton b nhn quan Xun Diu i vi vic cm nhn v p ca th gii trong s tri chy v thu v chung ca n. Th y, khng th buc gi, khng th tt nng, khng th cm gi c thi gian, th ch c mt cch thc t nht, kh thi nht l chy ua vi thi gian, l tranh th sng : Chng bao gi ! i chng bao g na... Mau i thi ! ma cha ng chiu hm n y, phn lun gii cu tuyn ngn Vi vng y lun l ! * Phn cui ca bi th l lc tuyn ngn c hin ra thnh hnh ng, y l Vi vng trong hnh thi sng ca ci ti c nhn c th ny. Bi th c kt thc bng nhng cm xc mnh lit, bng nhng ham mun mi lc mi cung nhit, v vp. l c mt cuc tnh t vi thin nhin, i n cng s sng. Ch c th din t nh th, Xun Diu mi ph din c ci lng ham sng, kht sng tro cun ca mnh : Ta mun m : C s sng mi bt u mn mn; Ta mun rit my a v gi ln, Ta mun say cnh bm vi tnh yu, Ta mun thu trong mt ci hn nhiu V non nc, v cy, v c rng, Cho chnh chong mi thm, cho y nh sng, Cho no n thanh sc ca thi ti ; - Hi xun hng, ta mun cn vo ngi ! Nu chn mt on th trong ci ging si ni, bng bt ca Xun Diu th hin y nht, th phi l on th ny. Ta c th nghe thy ging ni, nghe thy c nhp p ca con tim Xun Diu trong on th y. N hin ra trong nhng ln sng ngn t an cho nhau, giao thoa, song song, thnh nhng t sng v mi vo vo tm hn ngi c. Cu th Ta mun m ch c ba ch, li c t v tr c bit : chnh gia hng th, l hon ton c dng . Xun Diu mun to ra hnh nh mt ci ti y ham h, ang ng gia trn gian, dang rng vng tay, ni rng tm tay m cho ht, cho khp, gom cho nhiu na, nhiu na, mi cnh sc mn mn trinh nguyn ca trn th ny vo lng ham mun v bin ca n. Ci ip ng :"Ta mun" c lp i lp li vi mt tht dy v cng tht ch ng. Nht l mi ln ip li i lin vi mt ng thi yu ng mi lc mt mnh m, mnh lit, nng nn : m - rit - say - thu - cn. C th ni, cu th " V non nc, v cy, v c rng" l khng th c i vi thi php trung i vn coi trng nhng ch c. Thm ch, i vi ngi xa, s l cu th vng. Ti sao li tha thi lin t "v" n th ? Vy m, li l sng to ca nh th hin i Xun Diu. Nhng ch "v" hin din cn cho s th hin nguyn trng ci ging ni, ci khu kh ca thi s. N th hin m nt sc thi ring ca ci ti Xun

Diu. Ngha l th hin mt cch trc tip, ti sng ci cm xc ham h, tham lam ang tro ln mnh lit trong lng ngc yu i ca thi s ! Cu th : Cho chnh chong mi thm, cho y nh sng Cho no n thanh sc ca thi ti cng trn y nhng ln sng ngn t nh vy. T "cho" ip li vi nhp tng tin, nhn mnh cc ng thi hng th tho thu : chnh chong - y - no n. Sng c cng lc cng trn dng, cao hn, v mnh hn, y cm xc ln tt nh : - Hi Xun hng, ta mun cn vo ngi ! Ta thy Xun Diu nh mt con ong ht nhu no n ang lo o bay i. Li thy thi s nh mt tnh lang trong mt cuc tnh chnh chong men say. Sng l hnh phc. Mun t ti hnh phc, phi sng vi vng. Th l, Vi vng chnh l cch duy nht n vi hnh phc, l chnh hnh phc v dng nh cng l ci gi tr cho hnh phc vy ! Xun Diu qu mang trong mnh ngun sng tr. Xun Diu l thi s ca ngun sng tr. Ta hiu v sao, khi Xun Diu xut hin, lp tc thi s thuc v tui tr ! (In trong Phn tch v bnh ging tc phm vn hc lp 11, nhiu tc gi, NXB GD, 2007) 06/24,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (1) | Bn in n thi i hc mn vn: VNH BIT CU TRNG I V BI KCH V MNG CA V NH T (NGUYN THNH THI phn tch) 1. Hi th nm, hi cui bi kch lch s V NH T xoay quanh mt s kin chnh: S kin t ph Cu trng i, bt, git nhng ngi sng to ra n, chn vi h trong tro tn Cu Trng i v trong tro tn ca lch s mt triu i mc rung ca hn quan bo cha. Bao trm hi kch l mt ni au v mt nim hoang mang ln thm m mt v trit m su xa. Hnh ng, s kin chnh ca hi ny c th tm tt nh sau: Li dng tnh hnh ri ren v mu thun gia nhn dn, th xy i vi V Nh T v bo cha L Tng Dc, Trnh Duy Sn cm u mt phe cnh i nghch trong triu nh dy binh ni lon, li ko th thuyn lm phn. Bit tin c binh bin, bo lon trong ph cha, nguy him n tnh mng V Nh T, an Thim ht li khuyn v gic chng i trn. Nhng V khng khng khng nghe v t tin mnh "quang minh chnh i", "khng lm g nn ti" v hi vng ch tng An Ha Hu. Tnh hnh cng lc cng nguy kch. L Tng Dc b git; i thn, hong hu, cung n ca y cng v ly; an Thim b bt, .... Kinh thnh in o. Khi qun khi lon t Cu trng i thnh tro, V Nh T mi tnh ng. Chng tr tri, au n vnh vit cu trng i ri bnh thn ra php trng. hi ny, mu thun, xung t kch c y ln n nh im. Hai mu thun [1] c bn ca v kch ha vo nhau, "c c cc mu thun bn trong, phi by nhng xung t su sc ca thc ti di dng bo ha v cng thng n cc mang ngha tng trng ngh thut"[2]. V, nu nh trong nhng hi u mu thun th hai ch tim n, c v m nht thp thong ng sau mu thun th nht, th gi y, n hu

nh nhp ha lm mt vi mu thun th nht. N hu nh "khng th gii quyt" v, mi khc phc mu thun u dn "s dit vong nhng gi tr quan trng". Nhng gi tr quan trng y l Cu Trng i v nhng ngi dy cng sng to nn n: Tr tru thay, gn cui v kch, nhng ngi dn ni lon (trong c nhng ngi th xy i, vn trc y nng n ngha vi V Nh T) thm ch, hu nh khng my quan tm n vic tr th bo cha L Tng Dc - vic ny c phe cnh Trnh Duy Sn m nhim - m ch mi m t ph Cu Trng i v chm chm truy dit V Nh T, truy dit ngi cung n "ng bnh" vi ng l an Thim! Tnh a ngha, thm trm, giu sc thi trit m ca v kch lin quan nhiu n cc biu tng m tc gi dng cng to ra, hng c gi t nhiu cc suy t v T do, Quyn lc, Sc, Ti, Tnh, Nhn dn, Ci Thin, Ci Ac, Ci p,... Trong hnh tng a ngha mang tnh biu tng ngh thut cn phi ni n trc tin l Cu Trng i. Mt mt, Cu Trng i - nh ci tn ca n - l mt cng trnh kin trc m tm vc khng th ch tnh m bng lng g cy, khi, cho d l nhng con s nghe qua cng kinh hong ("hai trm vn cy g cht ng cao nh ni, ton nhng g qu v ngn","hai mi vn phin ln, bn mi vn phin nh, t Chn Lp ti ra"). Tm vc ca n, phi hnh dung bng chnh tm vc tng, kht vng y ngo ngh ca ngi s to ra n: mt cng trnh c nht v nh, vt xa tt c nhng k quan Trung Quc, An , Chim Thnh,... v nhng cng trnh m ngi i tng bit n, tng truyn tng. Li l mt k quan bn vng, bt dit. Xy cng trnh, tc gi ca n khng thm "tranh tinh xo" vi ngi, ch "tranh tinh xo vi Ha cng"! l hin thn ca ci p, khng phi ci p n chung m l ci p "siu ng". Vi nhng nh kin trc ti cao, y l dp thi th ti nng, thc hin "mng ln", khng nh thin ti k v ca mnh. Mt khc, i Cu Trng cn l hin thn cho ci p xa hoa. Xy nn k quan y, tt nhin cc k tn km, mt s tn km khng ch tnh bng tin ca ngn kh quc gia, m cn phi tnh bng c m hi, nc mt v mu na. nh i bng tt c nhng th , i Cu Trng c xy ln vi mc ch g? Cha bit trong tng lai th no, cn trc mt, nht l nhn t li ch ca hn qun L Tng Dc, th "xy i" ch l "cho vua chi"! Nhng v th, khng gp mt ng vua hng th xa hoa nh L Tng Dc, th cha chc v cng cha bit n bao gi, V Nh T c thi th ti nng? Ci oi om l , v mm mng bi kch ca V Nh T cng l . Theo , ngha biu tng thm trm ca Cu Trng i c xc lp trn nhiu mi quan h. Cho d khng phi l mt nhn vt bi kch, song ngi c c th t hnh tng ny gch cc du gch ni v nhiu pha, xc lp quan h vi nhiu nhn vt trong v kch tm hiu ngha phong ph ca n: Vi V Nh T, Cu Trng i hin thn cho "mng ln". Vi an Thim, Cu Trng i hin thn cho nim kiu hnh nc nh. Vi L Tng Dc, Cu Trng i l quyn lc v n chi. Vi dn chng, Cu Trng i l mn n m hi, xng mu,... Trc lc v kch h mn, sau khi dn chng lm ci vic h tt phi lm (t ph Cu Trng i thnh tro bi), V Nh T v an Thim tt cng au n, tic nui "vnh bit" Cu Trng i, v vnh bit nhau (AN THIM - i ln tan tnh! ng c i! Xin cng ng vnh bit!; V NH T - an Thim, xin cng b vnh bit!), th ci tn Cu Trng i, trong mt sc thi chua cht ma mai, cn tot ra mt ngha khc: Cu Trng i l "mng ln" l biu tng cho s bn vng trng tn, nhng, ci

p v s tn ti ca n ha ra li ch ngn ngi v mong manh nh mt gic chim bao! hn cng l l do Nguyn Huy Tng chn ci tc phm thin ti ca ngi ngh s trong v bi kch ny l mt cng trnh kin trc k v (ch khng phi l mt pho tng, bc tranh, bn nhc, cun tiu thuyt,...), v ngi ngh s tc gi ca tc phm y, phi l mt kin trc s (ch khng phi mt nh iu khc, ha s, nhc s, hay mt nh vn). S la chn ca Nguyn Huy Tng tt nhin khng bao hm mt ci nhn th bc, mt thi trng khinh, m ch n gin l v s la chn ny gip ng trin khai c nhiu mi quan h v to cho biu tng ngh thut tr nn lung linh, lp lnh nhiu tng ngha. 2. Trong hi kch ny, V Nh T- an Thim, cng l cp hnh tng bi kch mang tnh biu tng ngh thut cao. V Nh T hin ln nh mt tnh cch bi kch, va bng bnh va mm yu va kin nh va d hoang mang. Nhn vt bi kch thng mang trong mnh khng ch nhng say m kht vng ln lao m cn mang c nhng lm lc trong hnh ng v t duy ca chnh n. Nhng, khng bao gi khut phc hon cnh, nhn vt bi kch bng bnh vng ln chng li v thch thc s phn. Tnh cch ni bt nht ca V Nh T: l tnh cch ca ngi ngh s ti ba, hin thn cho nim kht khao v am m sng to Ci p. Nhng trong mt hon cnh c th ci p y thnh ra ph phim, n sang trng, siu ng, thm ch, "cao c v m mu" nh mt "bng hoa c". V th, i tn cng nim am m khao kht y V Nh T tt phi i mt vi bi kch au n ca i mnh. Chng tr thnh k th ca dn chng, th thuyn m khng hay bit. Ci ti ba c ni n ch yu cc hi, lp trc thng qua hnh ng ca anh v nht l li ca cc nhn vt khc ni v anh: thin ti "ngn nm cha d c mt". Ngh s y c th "sai khin gch nh vin tng cm qun, c th xy nhng lu i cao c, nc vn my m khng h tnh sai mt vin gch nh". Anh "ch vy bt l chim hoa hin trn mnh la thn tnh bin ha nh cnh ha cng". Nhng chnh v qu am m khao kht m chm trong sng to m V cng d xa ri thc t i sng; cng sng sut trong sng to ngh thut th cng m mui trong nhng toan tnh u lo i thng. Hi th V khng ni nhiu n ti nng ca nhn vt (ch duy nht c an Thim nhc n), m t V vo vic tm kim mt cu tr li: xy i Cu Trng l ng hay sai? c cng hay c ti? Nhng V khng tr li c tha ng cu hi bi chng ch ng trn lp trng ca ngi ngh s m khng ng trn lp trng ca nhn dn, trn lp trng ci p m khng ng trn lp trng ci Thin. Hnh ng ca chng khng hng n s ha gii m thch thc v chp nhn s hy dit. V tng tranh tinh xo vi ha cng, gi li bng bnh tranh phi- tri vi s phn v vi cuc i. Hnh ng kch hng vo cuc ua tranh ny th hin qua din bin tm trng ca V Nh T. Nu V Nh T l ngi am m Ci p v kht khao sng to Ci p th tnh cch ca an Thim l tnh cch ca ngi am m Ci Ti, c th l ti sng to nn ci p. "Bnh an Thim", nh ch ca Nguyn Huy Tng, l bnh m m ngi ti hoa, hay nh ch ca Nguyn Tun bnh ca k "bit nhn lin ti". Nhng ci ti y khng phi ci ti ni chung m l ci ti siu vit, siu ng. an Thim c th qun mnh khch l, bo v ci ti y, nhng nng lun tnh to, sng sut trong mi

trng hp v nng hiu ngi hiu i hn, thc thi, mm mi v d thch ng vi hon cnh hn V Nh T. Hai ln nng khuyn nh V Nh T u ht sc sng sut, nhng ln th nht li khuyn c hiu lc, ln th hai th khng, bi kch ca an Thim ch yu gn vi tht bi ny. Tt nhin nng ch au xt v tic thay cho V Nh T ch khng on trch chng. Gia nng vi ngi ng bnh V Nh T vn c mt khong cch khng th vt qua. Tm l ca an Thim hi th V tp trung din bin theo s thnh bi ca li - cng l hnh ng - khuyn can ny. hi cui c V Nh T v an Thim u lm vo trng thi khng hong vi mt ni au chung: s "v mng" th thm. Nhng din bin tm trng ca h c chiu hng vn ng v biu hin khc nhau. an Thim cng au n nhn ra tht bi ca gic "mng ln" xy Cu Trng i, nhng nhy bn, sm sa, kp thi hn V Nh T. Tm tr ca nng gi y khng cn hng vo thnh bi ca vic xy Cu Trng i m hng vo s sng cn ca V Nh T, ngi ngh s "ti tri" nghn nm c mt. Nng khn khon khuyn V i trn, v thy li khuyn ca mnh v hiu th ht hong au n tt cng. Trong my lp lin tip ca hi V, an Thim nm ln by lt khuyn V Nh T "trn i" (15 ln khuyn trn, ip khc trn i, lnh i, chy i vang ln n 14 ln; 4 ln nng van ly phe ni lon "tha cho ng c"). iu b nng "ht h ht hi" "mt ct khng cn mt git mu". Ging nng "th hn hn", t on trong m vang kinh hong in o ca bo lon chn cung nh, trong khi m chnh nng b s v bt b rt bt cng, oan nghit. Li ni ca nng khn khon nh m mu v nc mt (AN THIM: Tng qun nghe ti. Bao nhiu ti ti xin chu ht. Nhng xin tng qun tha cho ng C. ng y l mt ngi ti...). n lc nhn ra n c vic i mng sng ca mnh cu V Nh T cng khng c na th an Thim nh bung li vnh bit tt c. (Nng ni: "i ln tan tnh! Ong C i! Xin cng ng vnh bit!", m khng ni: "Vnh bit ng C!"). cng l li vnh bit mi mi Cu trng i, vnh bit mt "gic mng ln" trong mu v nc mt. V Nh T, tri li, vn khng th thot ra khi trng thi m mng, o vng ca chnh mnh. Chng khng th tin rng ci vic cao c mnh lm li c th b xem l ti c, cng nh khng th tin s quang minh chnh i ca mnh li b r rng, nghi ng. S "v mng" ca V v th au n, kinh hong gp bi so vi an Thim. Ni au y bc l thnh ting ku bi thit m m iu no nng, khc khoi ca n thnh m hng ch o bao trm an kt nh m cn thnh mt th ch m di ngc ln ton b nhng phn trc ca v bi kch. "i mng ln! Oi an Thim! Oi Cu Trng i!". cng l nhng ting ku cui cng ca V Nh T khi ngn la oan nghit ang bng bng thiu tri Cu Trng i, trc khi tc gi ca n b dn ra php trng. Trong ting ku y "mng ln", "an Thim", "Cu Trng i" c V t lin k vi nhau, ni au mt mt nh nhp ha lm mt, thnh mt ni au bi trng tt cng. Nh vy in bin tm trng ca hai nhn vt hi cui ny gp phn th hin tnh cch bi kch mi ngi cng nh nhng g c xem l "ng bnh", "tri m" (hay ng iu) h, ng thi qua , gp phn khi su hn ch ca tc phm. Chng "ng bnh" an Thim v V Nh T c chnh hai ngi ni ra, c khi t ni v mnh - "i mt thm qung ny do nhng lc thc khi ngi ng, khc khi ngi ci, thng khi ngi ght" - ln khi ni v V Nh T- "Ti lm ly ng, cng nh nhan sc ngi ph n... ti bao nhiu, ly by nhiu". Chng "ng bnh" y, thc cht l s ng iu trong mng c, ng iu trong ni au... xut pht t s t

 thc su xa v bi kch ca Ti v Sc (hay l s bc bo ca thn phn ngh s v giai nhn, c thu tm c c trong ch Ly). 3. Bng mt ngn ng kch c tnh tng hp rt cao, nht l trong hi cui V Nh T, nh vn ng thi khc ha tnh cch, miu t tm trng, dn dt hnh ng, xung t kch rt thnh cng, to nn mt bc tranh i sng bi kch rt honh trng trong nhp iu bo t ca n. Nhp iu c to ra thng qua nhp iu ca li ni - hnh ng (nht l qua khu kh, nhp iu, sc thi li ni - hnh ng ca an Thim - V Nh T i p vi nhau v vi phe i nghch; qua li ni - hnh ng ca nhng ngi khc trong vai tr a tin, nhp iu "ra", "vo" ca cc nhn vt u v cui mi lp - cc lp u ngn, c nhng lp rt ngn: ch dm ba lt thoi nh; nhng ting reo, ting tht, ting ng di t hu trng phn nh cc din, tnh hnh nguy cp, in o trong cc li ch thch ngh thut hm sc ca tc gi). Vi mt ngn ng c tnh tng hp (k, miu t, bc l...) v tnh hnh ng rt cao nh vy, ngi ta d dng hnh dung c mt khng gian bo lc kinh hoong trong mt nhp iu chng mt: L Tng Dc b Ng Hch git cht, Hong hu nhy vo la t vn (qua li k ca L Trung Mi); Nguyn V t t bng dao (ngay trn sn khu), an Thim sut b bn ni gim tht c ngay ti ch; V Nh T ra php trng. Ri ting nhic mc, chi ra, la , than khc, mu, nc mt... tt c hng hc nh trn mt ci cho du si la bng khng l. Nhng y li l mt bi kch lch s. Vit mt v kch lch s, V Nh T tt nhin da trn cc s liu: s kin, nhn vt lch s, bi cnh lch s. iu quan trng l khai thc vn dng cc s liu y nh th no, sao cho ph hp vi yu cu ca bi kch. V lch s c l gic v qui lut ca n, tn khc, lnh lng. Ci li lch s c nh vn khai thc y l cu chuyn V Nh T xy Cu trng i cho L Tng Dc (theo nh sch i Vit s k v Vit s thng gim cng mc ghi li). i xy dang d, ngi th ti hoa V Nh T phi chu ci cht oan khc. y, gp phn lm nn ci khung cnh v khng kh bi trng ca lch s, tc gi t hnh ng kch vo trong "mt cung cm", nhiu nhn vt kch l nhng nhn vt lch s. Nhiu tn t tn ngi gn vi triu L... ng nh li ch thch sn khu ca tc gi: S vic trong v kch xy ra Thng Long trong khong thi gian t nm 1516 n nm 1517, di triu L Tng Dc. 4. Thc ti c phn nh trong bi kch theo li c c cc mu thun bn trong, phi by nhng xung t su sc ca thc ti di dng bo ha v cng thng n cc mang ngha tng trng ngh thut. Tc phm thng t c gi trc nhng cu hi phc tp, hc ba, nhc nhi ca cuc sng. Trong li ta vit mt nm sau khi vit xong v kch, chnh Nguyn Huy Tng cng khai by t ni bn khon ca mnh: "i Cu Trng khng thnh, nn mng hay nn tic? Chng bit V Nh T phi hay nhng k git Nh T phi [...]. Than i, Nh T phi hay nhng k git Nh T phi? Ta chng bit. Cm bt chng qua cng mt bnh vi an Thim". Cho n khi bi kch h mn, ngi xem vn cha thy u cu tr li dt khot ca tc gi. Ni ng hn ng nhng cu tr li cho ngi c ngi xem. Mu thun v tnh khng dt khot trong cch gii quyt mu thun ny c th hin tp trung trong hi cui ca v kch. Cu Trng i sp v b t chy, nhn dn trc sau vn khng hiu g vic sng to ca ngh s, khng hiu ni an Thim, V Nh T cng nh

"mng ln" ca hai nhn vt hin thn cho ti sc ny. V pha khc, an Thim khng cu c V Nh T v H V vn khng th, khng bao gi hiu c vic lm ca qun chng v ca phe cnh ni lon. Mu thun m v bi kch nu ln thuc loi mu thun khng bao gi v khng ai gii quyt cho tht dt khot, n tha c, nht l trong thi i V Nh T. Mu thun ny may ra c th gii quyt c phn no tha ng khi m i sng vt cht ca nhn dn tht bnh n, i sng tinh thn nhu cu v ci p trong x hi c nng cao ln r rt. Mc du vy, ch v nh hng t tng ca v kch vn c pht trin tng i sng t. Mt mt, trn quan im nhn dn, v kch ln n bo cha tham quan, ng tnh vi vic dn chng ni dy tr dit chng; nhng mt khc, trn tinh thn nhn vn, v kch ca ngi nhng nhn cch ngh s chn chnh v ti hoa nh V Nh T, nhng tm lng yu qu ngh thut n mc qun mnh nh an Thim. y l ch c th hin ch yu qua mu thun th hai ca v kch: mu thun gia nim kht khao hin dng tt c cho ngh thut ca ngi ngh s m chm trong m mng vi li ich trc tip v thit thc ca i sng nhn dn. (In trong Phn tch, bnh ging tc phm vn hc 11 nng cao, NXB Gio dc, 2007.) [1] Mu thun th nht: mu thun gia i sng xa hoa, a lc ca bn tham quan bo cha vi i sng c cc thng kh ca nhn dn lao ng (ni gn li l mu thun gia li ch ca bo cha vi quyn sng ca thng dn). Mu thun th hai: mu thun gia nim kht khao hin dng tt c cho ngh thut ca ngi ngh s m chm trong m mng vi li ch trc tip v thit thc ca i sng nhn dn. [2] Tri thc c hiu "bi kch", Ng Vn 11, tp 1, NXB Gio dc, tr. 06/24,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (0) | Bn in n thi i hc mn vn: HNH PHC CA MT TANG GIA: M TANG GI, NIM VUI THT NGUYN THNH THI 1. i, c my ai l "sung sng", "hnh phc", "vui v" trc ci cht ca con ngi, tr khi l ci cht ca k th khng i tri chung. Hung chi li l ci cht ca ngi thn, l s ra i ca cc ng sinh thnh, th lm sao c th ly lm hnh phc c? Th m k l v ma mai thay, c mt "tang gia" trong tiu thuyt S ca V Trng Phng li "hnh phc" tht, li "nhiu ngi sung sng lm", li "ai cng vui v c"...! Ngh thut tro phng, suy cho cng, l ngh thut pht hin v din t c nhng ci bt thng, k d cha ng trong n mu thun tro phng, ri cng iu, phng to nhng ci bt thng, k d y ln gy ci. Vit v ci "tang gia" "hnh phc" trong tiu thuyt ca mnh, nh vn ca "rng ci nhit i" t ra rt thoi mi, ung dung trong khi lm ch th ngh thut ny. Thm ch, ng cn nm c nhiu b quyt to ting ci. Ch cn c k mt chng, chng XV chng hn, cng thy r iu ny. Ni dung chng truyn c th tm tt nh sau: C T h Hng ngoi tm mi tui m c "sng mi" (!) m con chu hm danh hm li trong nh ch mong cho ng lo ny sm cht. c mong ny thnh hin thc

khi Xun Tc - trong mt ln "ni gin" v t i, om sm "t co" trc mt mi ngi rng ng Phn dy thp, chu r c T (chng c Hong Hn) l "mt ngi chng mc sng". Vic t co - thc ra, do ng Phn dy thp thu Xun lm vi gi 10 ng - trc tip gy ra ci "cht tht" ca c c T v c ci m tang k l ny. Tn y ca chng truyn ny c v rm r v thiu mch lc mt cch y dng : Hnh phc ca mt tang gia - Vn Minh na cng ni vo - Mt m ma gng mu. Tht l mt ci tn xng vi nhng g m nh vn miu t, trn thut v mun ni trong chng truyn. N cha ng ci bt thng mang mu thun tro phng ("Hnh phc ca mt tang gia...".), n d bo nhng bt ng gia "phi tr", "phi gi" cn phi ha gii (Vn Minh na cng ni vo...), v n bao hm c ci "chun mc" ng hnh din v ng cho nhng m ma khc phi noi theo (Mt m ma gng mu). Tuy nhin, ch ring su ch Hnh phc ca mt tang gia thi cng c c trong nhng ci bt thng v nhng mu thun tro phng ca ton b mn hi kch honh trng m cc nhn vt S ang din trong chng ny. Mt ngi thn l mt mt khng g b p c, ni bun ca tang gia thng c xem l ni bun su sc nht - thnh ng dn gian thng v von "bun nh cha cht", "bun nh nh c m"; cn ch nhn nhng nh c m tang thng c xem l "kh ch" - cho nn, hai ch tang gia thng gi ln c mt cng ng gia nh kh au, bt hnh. Nhng ci tang gia ny th li khng th: C tang gia ai cng hnh phc, vui sng. Nim hnh phc, vui sng tot ra t khng kh v bc tranh ton cnh ca m tang, c bit l nhng nhn xt, nhng li bnh, li k hi hc ca tc gi, kiu nh "Ci cht kia lm cho nhiu ngi sung sng lm" hay "tang gia ai cng vui v c", "ngi ta tng bng i a giy co ph, thu kn m ma",... c s dng kh dy c trong on trch. Nim hnh phc, vui sng ca tang gia, khi th l liu, khi li kn o, tot ra t tng khun mt khi hi, to thnh nhng bc bim ha c o. ng Phn-mc-sng, ng chu r "qu ha" ca "ngi cht" th sung sng v vi s gip ca Xun Tc , k hoch tn dng s hoang dm tai ting ca v ng lm v kh "o m", thnh cng m mn khng ng. Nh c ci "cht tht" ca ng ni v m ng chu r ny " c c c Hng ni nh vo tai rng s chia cho con gi v r thm mt s tin l vi nghn ng". Chnh ng ta cng "khng ng rng gi tr i sng hu v hnh trn u ng ta m li to n nh th". C c Hng, ng con trai trng "ch hiu" ca "ngi cht" th sung sng n ngy ngt, v nh ci "cht tht" ca cha mnh, nh c m tang ny m ci danh gi sang trng ca ng s c nng ln nhiu bc. C "nhm nghin mt li m mng n ci lc c mc x gai, l kh chng gy, va ho khc va khc mu, cho thin h phi ch tr: - i ka, con giai nhn gi n th kia ka!". V, "c chc c mi phn rng ai cng phi ngi khen mt ci m ma nh th, mt ci gy nh th...". Vn Minh (chng), ng chu ch tn "ch hiu" ca "ngi cht" th ch nng lng "mi lut s n chng kin ci cht ca ng ni m thi". ng sung sng, v nh ci "cht tht" ca ng ni mnh m "ci chc th" chia ca kia s c hiu lc tht s "ch khng cn l l thuyt vin vng na". Ri, cu T Tn sung sng v nh ci "cht tht" ca ng ni m sp c dng n my ci my nh mi mua; Vn Minh (v) sung sng bi sp c chng din mt

tang phc mi; ng Typn sung sng bi c bo ch lng x cc mu thi trang m ng dy cng thit k cho m tang, v.v. Con chu trong nh, mi ngi mt nim hnh phc ring nh, ngay n cc ng cnh st Min , Min Toa cng nh ci "cht tht" ca c t m c thm ly: h "sung sng cc im", "v c c m thu", " trng nom rt ht lng". S c Tng Ph th "sung sng v vnh vo ngi trn mt chic xe, v s c chc rng trong s thin h ng xem cc ph, th no cng c ngi nhn ra rng s c nh c Hi Pht gio..." C b th "sung sng v ng c Xun khng gin m li gip m, phng ving n th, v m ma nh th k l danh gi nht tt c". l cha k, cc "giai thanh gi lch" H thnh, nh c m tang m c "chim nhau, ci tnh vi nhau, bnh phm nhau, ch bai nhau, ghen tung nhau, hn h nhau,..."; cc qu ng "tai to mt ln" th c dp ph din ru ria kiu trn cm trn mp, khoe hun chng, huy chng hng trn ngc, trn mnh v.v. Thm ch, n c "c t" cng nh ci "cht tht" ca chnh mnh m c sung sng: "Tht l mt m ma to tt c th lm cho ngi cht nm trong quan ti cng phi mm ci sung sng, nu khng gt g ci u...!" Ni sung sng, hnh phc bt thng, k d, thm ch qui g ny, qua ngi bt V Trng Phng, nh c sc ly lan rt rng, rt su: t ngi b trn n ngi b di, t ngi trong tang gia n ngi ngoi tang gia, t "kh ch" n khch "i a" m, t ngi sng n "ngi cht". N li c duy tr bn b m c t ht trang n ti trang kia theo din bin ca m tang, t lc "pht phc" n khi "ct m", "a m", v n c khi "h huyt". Xem th thy nim hnh phc m ci cht kia mang li tht l v b bn v nim sung sng ng l khng cn b st ai. V Trng Phng qu l ngi thch a v rt bit a. 2. Trong m ma, nim vui l tht, ni bun l gi, cng c ngha rng ci m ma kia tt c l gi. Ci kh ca nh vn l phi lt ty sao cho ngi ta thy r ci gi y nh m cn phi thy c tnh cht lp l gia ci gi vi ci tht. l ci gi, ci rm th phi m phng ci tht, c tnh ging tht nhng thng khng bao gi hon ton ging tht. Th l xut hin mu thun. Rt cuc th ri chn tng tht, gi cng n lc phi t phi by. Mt m ma m thiu s bun au v lng thng tic chn thnh, th d "to tt", "danh gi" n u, cng ch l th tr din nh nhng, khng th gi l m ma nh m cng khng th gi l m rc m hi. Mu thun tht-gi c nh vn khai thc kh trit nhm phng to ci bt thng, k d lm bt ra ting ci ph phn. Qu tht, trong ci x hi "s " y ry nhng th rm i by gi, khng c ci g l khng lm gi, lm rm c. Mt khi c bng sc rm; ngh thut, thi ca, khoa hc rm; vn minh "u ha" rm; tn gio rm,... th cng c th c chuyn bun au, tang ch rm lm ch. Tuy nhin, di ngi bt tinh tng, sc so ca nh vn, tt c, cui cng, s tht tr li ng vi bn cht ca n. Cu vn m u on trch hm cha mt s i chiu tht - gi rt thm thy: "Ba hm sau, ng c gi cht tht.". Nhn t pha tc gi, cu vn ny n giu mt n ci chm bim (cht m cng c "cht tht", cht gi?). Nhn t pha nhn vt (m chu con ch hiu) n n giu mt ting reo mng. C t hn c nhng phen "cht gi" lm cho m chu con kia ht hng tht vng, v c tang gia ch i ci "cht tht"

ny qu lu ri. Cho nn, khi ng c "cht tht" th ngi ta tt phi vui sng hnh phc tt cng. V, tang gia "ai cng" "hnh phc", "vui v c"..., nhn xt ny vang ln trong chng truyn nh l mt ip khc y ma mai. Ma mai hn, trong khi "a m" ngi ta cng thong thy y nhng gng mt bun, nhng bun hon ton l v nhng c khc. ng Vn Minh c v mt "m chiu" bun l v ng mi ngh n vic "thc hnh" ci "chc th kia". Tuyt bun "lng mn" l v "khng thy bn giai u c". Cc qu ng "tai to mt ln" cm ng khng phi v nghe "ting kn Xun n ai on no nng", m v trng thy "ln da trng thp th" trn cnh tay v trn ngc tuyt,... Lc h huyt, ngi ta cng nghe thy c ting khc. Nhng ch l ting khc nhm thu ht s ch ca mi ngi, khng phi xut pht t tri tim, ct ln t y lng. C Hng khc l ct ngi ta phi ch n v khen ci gy trong tay c v trm tr khen rng "con giai nhn gi n th kia". Ong Phn mc sng khc "Ht...! Ht...! Ht...!", "ot c ngi i" l ct ngi ta phi tng rng, ng l mt chng chu r "qu ha". Trong khi k v "hnh phc" ca "tang gia", mt mt, tn trng hin thc, V Trng Phng c tnh to ra s mp m gia ci tht v ci gi ng nh ci hin thc x hi vn c: vng thau ln ln, en trng mp m. Nhng mt khc, ng cng tnh to vch ra nhng ng bin cn thit, gia vng thau, en trng v lt ty ci gi mt cch tht ti tnh. C m tang thc ra ch l mt mn kch, mt tr din ln, c dn dng theo ng ca ngi n ngi kia. Cc cm t "ng vi mun...", "nh ..." trong on vn sau c dng rt v nhm lt ty tnh cht tr din y ca m ma: "C mt thnh ph nhn nho ln khen m ma to, ng vi mun ca c c Hng. Thin h ch c bit vo nhng kiu qun o tang ca tim may u ho nh ng Typn v b Vn Minh.",... " mun ca c c Hng", " ng Typn v b Vn Minh" gi nh n ca cu T Tn qua hnh vi: "bt b tng ngi mt, hoc chng gy, hoc gc u, hoc cong lng, hoc lau nc mt nh th ny, nh th n,... cu chp nh k nim lc h huyt.". V Trng Phng nh nh nhip nh "chp nh"- ngha l bm ng lc- v lt ty c tt c. Ni chung, s lt ty ca tc gi cng bt ng th cng th v, hi hc. c chng truyn, c cm gic nh khng mt hnh vi gi to no ca m con chu "ch hiu" d rt nh - qua c mt ng. Nhng iu c bit th v l s lt ty ca nh vn thng to c bt ng. Nh th, ting ci ma mai bt ra mt cch t nhin, su sc. Ong lt ty Vn Minh chng: "ng phn vn, v u rt tc, lc no mt cng m m chiu chiu, thnh th li thnh ra hp thi trang, v mt ng tht ng vi ci mt mt ngi lc gia nh ng l tang gia bi ri." Ong lt ty c Tuyt: "Hm nay, Tuyt mc b y phc Ngy th - ci o di voan mng trong c cocs, trng nh h c nch v na v - nhng m vin en, v i mt ci m mn xinh xinh. Thy thin h n mnh h hng nhiu qu, Tuyt bn mc b Ngy th cho thin h phi bit rng mnh cha nh mt c ch trinh. Vi ci trp tru cau v thuc l, Tuyt mi cc quan khch rt nhanh nhn, trn mt li c v bun lng mn rt ng mt mt nh c m."

Ong lt ty "cc ng tai to mt ln": "... Nhiu ng tai to mt ln th st ngay vi linh cu, khi trng thy ln da trng thp th trong ln o voan trn cnh tay v ngc Tuyt, ai ny cng u cm ng hn nhng khi nghe ting kn Xun n ai on, no nng." Ong lt ty c m ng: "Ai cng lm ra b mt nghim chnh, song le s tht th vn th thm vi nhau chuyn tr v v con, v nh ca, v mt ci t mi sm, mt ci o mi may. Trong my trm ngi i a th mt na l ph n, phn nhiu tn thi, bn ca c Tuyt, b Vn Minh, c Hong Hn, b Ph oan, vn vn... Tht l giai thanh gi lch, nn h chim nhau, ci tnh vi nhau, bnh phm nhau, ch bai nhau, ghen tung nhau, hn h nhau, bng nhng v mt bun ru ca nhng ngi i a ma." Ong lt ty c by con chu "ch hiu": "Mt by con chu ch hiu ch nng rut em chn cho chng ci xc cht ca c t." V sc so, bt ng nht l vic ng lt ty cuc "thanh ton hp ng" kn o, tinh vi gia ng Phn mc sng v Xun Tc : "Xun tc ng cm m nghim trang mt ch bn cnh ng phn mc sng. Lc c Hng mu mo v ngt i th ng ny cng khc to "Ht!... Ht!... Ht!...". Ai cng n ng chu r qu ha y. ng ta khc qu, mun lng i th may c Xun khi ng. N cht vt mi cng khng lm sao cho ng ng hn ln c. Di ci khn trng to tng, ci o thng le xe, ng phn c ot ngi i, khc mi khng thi. - Ht!... Ht!... Ht!... Xun tc mun b quch tay ra th cht thy ng phn di tay n mt ci giy bc nm ng gp t... N nm tay cho khi c ngi nom thy ri i tm c Tng Ph lc trong m ba trm ngi ng bun ru v au n v nhng iu s sut ca kh ch." 3. Ci nhn tro phng sc so ca V Trng Phng thng tm n vi cc hnh thc ngh thut tng xng. T cch b cc ku cu n cch s dng ngn t ca ng u m cht mui tro phng. cp kt cu, hai th php ch yu thng c nh vn s dng kh t: a) kt hp t vin cnh vi t cn cnh; b) to tnh hung kch tnh v duy tr c cng cn thit cho cu chuyn. Vic kt hp t vin cnh vi cn cnh mang tnh ngh thut cao nht l on k v vic "ct m", "a m" v "h huyt". , s kt hp t nhin gia cn v vin rt hi ha, t nhin, nhng vin hay cn u c chc nng ngh thut ring. Cc cu, on t vin cnh - chng hn: "m ma a n u lm huyn no n y....", "m c i...", "m c i..."- thng lm cho ngi ta c ci cm gic l m ma rt to tt, linh nh, "gng mu". (M ngi i th vn hay o lng hiu ngha ca tang gia bng mc to tt, linh nh y). Trong khi , cc cu, on t cn cnh v i khi c t, th li lm cho ngi ta c th soi vo tng gc khut, hay hnh vi, chi tit nh nht thy ht ci gi di, rm i, nh nhng, k quc v "v ngha l" ca ci m tang ny. R rng l ch khi soi mt nhn vo tng gc khut, tng hnh vi nh nht th mi thy c s tht ny: "Ai cng lm ra b mt nghim chnh, song le s tht th vn th thm vi nhau chuyn tr v v con, v nh ca, v mt ci t mi sm, mt ci o mi may.", hoc: "Xun Tc mun b quch ra th cht thy ng Phn di tay n mt ci giy bc nm ng gp t...".

Vy l, nhn t c ly xa nh vn thu tm c trung thnh ci b ngoi c v ging tht, thm ch rt "gng mu", "to tt" ca m ma. Cn nhn t c ly gn, tht gn nh vn lt ty ci gi, ci thc cht cha ng v c che y bn trong ca n: s bt hiu, bt ngha v thi o c gi. Ting ci bt ra, rt t nhin, t mu thun tht- gi ny. Bn cnh vic kt hp gia miu t vin v cn cnh, nh vn cn s dng hp l k thut to tnh hung kch tnh v duy tr c cng cn thit cho cu chuyn. Chng hn, sau khi ng gi "cht tht", "c quan trn khm qua loa", nim vui ca m chu con tng c th n r, th v mt l do no , s sung sng c nguy c b hon li. Lp tc c bao nhiu phn ng ch trch ln nhau gia "phi tr" vi "phi gi": "Phi tr, ngha l bn du con, bt u la ln rng phi gi chm chp. Cu t Tn th c in ngi ln v cu sn sng my ci my nh m mi cu khng c dng n. B Vn Minh th st c rut v mi khng c mc x gai tn thi, ci m mn trng vin en - dernires crations. Nhng ci rt n vi nhau m tim u ha mt khi lng-x ra th c th ban cho nhng ai c tang ng au n v k cht cng c hng cht t hnh phc i. ng Typn rt bc mnh v mi khng c thy nhng s ch to ca mnh ra mt cng chng xem cc bo ch ph bnh ra sao. Ngi ta li cho ng Vn Minh khng kho can thip mi vic phi tr hon, c c Hng c nhm mt li ku kh lm, c b hay l li, v chuyn li thi. Vy y, ngi trong tang gia phi "la ln...", "in ngi ln...", st c rut", "rt bc mnh", " li cho...", "ku kh lm",... Cu chuyn tr nn cng thng v giu kch tnh hn ln. Lnh pht phc ch mi tr hon c mt ngy m ngi ta bc dc, st rut, au kh nh vy, gi s ng gi tm mi ny c "sng mi" th h cn bc dc, st rut, au kh n mc no. Th mi bit, c c nim "hnh phc" nh ca "tang gia" ny cng khng d dng g. cp ngn t, cht mui tro phng c c c trong mt s hnh thc cu vn ni ma. C khi nh vn ma mai bng li vn c cha cc cm t phn ngha, ngc ngha. V d cm t "hnh phc ca mt tang gia" trong nhan on trch, hoc cm t "cng hiu n ni h mt mng" trong on vn ni v "thuc thnh" n Bia ("Ngi ta ngh n c thuc thnh n Bia va mi cha mt ngi ho lao v mt ngi cm thng hn bng bn en v ct tru, cng hiu n ni h mt mng."). C khi ng ma mai bng cu vn vit theo li ni ngc. Chng hn, sau khi ghi li hng lot cu ni "th tho" tr trn, nhm nh ca m "trai thanh gi lch" n d m tang, tc gi vit: "V cn nhiu cu ni vui v, nh khc na, rt xng ng vi nhng ngi i a m ma." n y, c th kt lun rng: T ci "cht tht" ca "ng c gi" n m ma gi ca tang gia, v t ci m ma gi tang gia n nim vui tht ca bn ngi hm danh, hm li, o c gi c k trong chng truyn ny l c mt hnh trnh sng to ca mt ti nng ln - ti nng tro phng V Trng Phng. (In trong Phn tch, bnh ging tc phm vn hc 11 nng cao, NXB Gio dc, 2007) UYN NGN C LP - H CH MINH NGUYN NG MNH

Nh ni, Bc H c mt quan im sng tc ht sc nht qun: trc ht Ngi xc nh i tng vit (vit cho ai?) v mc ch vit (vit lm g?). T mi quyt nh ni dung (vit ci g?) v hnh thc (vit th no?) ca tc phm. Nhng nm c quan im sng tc ca Ngi cha , cn cn phi hiu c im v mt th loi ca mi tc phm ca Ngi na. Vn chnh lun hay vn thm m, th tuyn truyn hay th ngh thut, khng phn bit c iu , s nh gi khng trnh khi h . Ngoi ra cn phi bit c phong cch vit ca Bc na. Nt ni bt ca phong cch vn xui Bc H l gin d, trong sng, ngn gn, sc tch. Chng ta hy vn dng nhng hiu bit ni trn vo vic phn tch bn Tuyn ngn c lp ca Ch tch H Ch Minh. Tuyn ngn c lp l mt bi vn chnh lun. Vn chnh lun thuyt phc ngi khc bng nhng l l, nu nh ch th cng nh ch bng nhng l l. Li kh ca n l nhng l l anh thp, nhng lp lun cht ch, nhng bng chng khng ai chi ci c. Vn chnh lun nu c dng n hnh nh, c gi n tnh cm th chng qua cng ch ph gip thm cho s thuyt phc bng l l m thi. Chng ta s ni n ci hay, ci ti ca Tuyn ngn c lp theo quan nim . Bn Tuyn ngn c lp vit cho ai? Cu hi t ra c v nh tha, bi v li gii p c sn trong vn bn: "Hi ng bo c nc,". "..., chng ti, (...), trnh trng tuyn b vi th gii rng...". Nh vy Bc H vit cho ng bo c nc v nhn dn th gii ch cn cho ai na! Cn vit lm g? Th vit "Tuyn ngn c lp" ch cn mc ch no khc! Thc ra vn khng hn ch c th. Nu ch vit cho ng bo v th gii chung chung th chc Ngi khng dng n lm l l nh vy, v cha hn cn phi m u bng nhng cu trch trong hai bn Tuyn ngn c lp, Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn ca M, Php t th k XVIII. Vy i tng v mc ch ca vn kin lch s ny phi c tm hiu cn k hn na. Cn thy rng khi Bc H c bn Tuyn ngn th pha Nam, thc dn Php np sau lng qun i Anh (thay mt ng minh vo gii gip qun i Nht) ang tin vo ng Dng, cn pha Bc th bn Tu Tng, tay sai ca quc M, chc sn bin gii. Ngi vit Tuyn ngn cng tha hiu rng "mu thun gia Anh - Php - M v Lin X c th lm cho Anh, M nhn nhng vi Php v cho Php tr li ng Dng" [1]. V tn thc dn ny, chun b cho cuc xm lc th hai ca mnh, tung ra trong d lun quc t nhng l l "hng hn" ca bn n cp: ng Dng vn

l thuc a ca Php, Php c cng khai ho t nc ny, nay tr li l l ng nhin, khi pht xt Nht b ng minh nh bi. Nh vy l bn Tuyn ngn c lp khng ch c trc ng bo v mt th gii tru tng, cng khng phi ch tuyn b c lp mt cch n gin. i tng "th gii" y, trc ht l bn quc M, Anh, Php v s khng nh quyn t do, c lp ca dn tc y ng thi cn l mt cuc tranh lun nhm bc b l l ca bn xm lc trc d lun th gii. Trong tranh lun, bc b lun iu ca mt i th no y, khng g th v v ch ng hn l dng chnh l l ca i th y. Ngi ta gi cch lm l "ly gy ng p lng ng". Bc H khng nh quyn c lp, t do ca dn tc ta bng chnh nhng li l ca t tin ngi M, ngi Php ghi trong hai bn Tuyn ngn c lp, Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn tng lm v vang cho truyn thng t tng v vn ho ca nhng dn tc y. Cch ni, cch vit nh th l va kho lo va kin quyt [2]. Kho lo, v t ra rt tn trng nhng danh ngn bt h ca ngi Php, ngi M. Kin quyt v nhc nh h ng phn bi t tin mnh, ng c lm vy bn ln l c nhn o ca nhng cuc cch mng v i ca nc Php, nc M, nu nht nh tin qun xm lc Vit Nam. Ngoi ra, m u Tuyn ngn c lp ca Vit Nam m nhc n hai bn Tuyn ngn ni ting trong lch s nhn loi ca hai nc ln nh th, th cng c ngha l t ba cuc cch mng ngang hng nhau, ba nn c lp ngang hng nhau. Mt cch kn o hn, bn Tuyn ngn ca H Ch Minh dng nh mun gi li nim t ho ca tc gi bi Bnh Ng i co ngy xa khi m u tc phm bng hai v cn xng nh t ngang hng Triu, inh, L, Trn ca Nam quc vi Hn, ng, Tng, Nguyn ca Bc quc. M ng i, cn xng cng l phi, v cuc Cch mng thng Tm 1945 thc ra gii quyt ng nhng nhim v ca hai cuc cch mng ca M (1776) v ca Php (1789). Bn Tuyn ngn nu r: "Dn ta nh cc xing xch thc dn gn 100 nm nay gy dng nn nc Vit Nam c lp". cng l yu cu t ra cho cuc cch mng nc M: u tranh gii phng cc dn tc thuc a Bc M ra khi ch thc dn Anh. Bn Tuyn ngn cng bit: "Dn ta li nh ch qun ch my mi th k m lp nn ch Dn ch Cng ha". y cng l tinh thn c bn ca cuc Cch mng Nhn quyn, Dn quyn ca Php th k XVIII. Nhng i thoi vi bn quc xm lc lc by gi, vn hng u t ra l c lp dn tc. iu gii thch v sao bn Tuyn ngn c lp m u nh th: "Tt c mi ngi u sinh ra c quyn bnh ng. To ho cho h nhng quyn khng ai c th xm phm c; trong nhng quyn y, c quyn c sng, quyn t do v quyn mu cu hnh phc. Li bt h y trong bn Tuyn ngn c lp nm 1776 ca nc M. Suy rng ra, cu y c ngha l: tt c cc dn tc trn th gii u sinh ra bnh ng, dn tc no cng c quyn sng, quyn sung sng v quyn t do". kin "suy rng ra" y qu l mt ng gp y ngha ca Bc H i vi phong tro gii phng dn tc trn th gii. Mt nh vn ho nc ngoi vit: "Cng hin ni ting ca c H Ch Minh l ch Ngi pht trin quyn li ca con ngi thnh quyn li ca dn tc. Nh vy tt c mi dn tc u c quyn t quyt nh ly vn mnh ca mnh" [3]. Vy c th xem ci lun im "suy rng ra" kia l pht sng lnh

khi u cho bo tp cch mng cc thuc a s lm sp ch ngha thc dn trn khp th gii vo na sau th k XX? Nhng k th trc tip v nguy him nht e do nn c lp ca dn tc khi bn Tuyn ngn ra i l bn xm lc Php. y li nguy c y s phi l cuc chin u v trang lu di ca ton dn. Nhng cuc chin u y rt cn n s ng tnh v ng h ca nhn loi tin b. Mun vy, phi xc lp c s php l ca cuc khng chin, phi nu cao chnh ngha ca ta v p tan nhng lun iu xo tr ca bn thc dn mun "hp php ha" cuc xm lc ca chng trc d lun quc t. Bn Tuyn ngn gii quyt c yu cu y bng mt h thng lp lun ht sc cht ch v anh thp. Thc dn Php mun khoe khoang cng lao khai ha ca chng i vi ng Dng ? Th bn Tuyn ngn vch trn nhng hnh ng "tri hn vi nhn o v chnh ngha" ca chng trong 80 nm thng tr nc ta: th tiu mi quyn t do dn ch, chia r ba k, tm mu cc phong tro yu nc v cch mng, thi hnh chnh sch ngu dn; u c bng thuc phin, ru cn, bc lt, v vt n tn xng ty, cui cng, gy ra nn i khin "t Qung Tr n Bc K, hn hai triu ng bo ta b cht i". Thc dn Php mun k cng "bo h" ng Dng ? Th bn Tuyn ngn ch r khng phi l cng m l ti, v "trong 5 nm, chng bn nc ta hai ln cho Nht" [4] . Thc dn Php tuyn b ng Dng l thuc a ca chng v chng c quyn tr li ng Dng ? Nhng ng Dng c cn l thuc a ca Php na u! Bn Tuyn ngn vch r: "S tht l t ma thu nm 1940, nc ta thnh thuc a ca Nht, ch khng phi thuc a ca Php na. Khi Nht hng ng minh th nhn dn c nc ta ni dy ginh chnh quyn, lp nn nc Vit Nam Dn ch Cng ho. S tht l dn ta ly li nc Vit Nam t tay Nht, ch khng phi t tay Php". Lun im ny, ng v ngha php l, cc k quan trng. N s dn ti li tuyn b tip theo ca bn Tuyn ngn: "Bi th cho nn, chng ti, Lm thi Chnh ph ca nc Vit Nam mi, i biu ca ton dn Vit Nam, tuyn b thot li hn quan h thc dn vi Php, xo b ht nhng hip c m Php k v nc Vit Nam, xo b tt c mi c quyn ca Php trn t nc Vit Nam". Sc mnh ca chnh ngha bao gi cng ng thi l sc mnh ca s tht. V khng c l l no c sc thuyt phc cao hn l l l ca s tht. V th, Ngi vit Tuyn ngn lun lun ly i ly li hai ch "s tht": "s tht l...", "s tht l...". V cui cng th "Nc Vit Nam c quyn hng t do v c lp, v s tht thnh mt nc t do, c lp...". y l nhng ip khc ni tip nhau tng thm m hng hng bin ca Tuyn ngn. y l h thng l l bc b lun iu ca bn quc thc dn. Cn i vi dn tc Vit Nam? Dn tc ta c xng ng c hng c lp, t do hay khng, c t cch lm ch t nc mnh hay khng? Bn Tuyn ngn a ra nhng l l khng nh. Nu thc dn Php c ti phn bi ng minh, hai ln bn r ng Dng cho Nht, th dn tc Vit Nam i din l Vit Minh, ng ln chng Nht cu nc v cui cng ginh c ch quyn t tay pht xt Nht. Nu thc dn Php bc l tnh cht hn, tn bo v phn ng ca chng hnh ng "thng tay khng b Vit Minh", "Thm ch n khi thua chy, chng cn nhn tm git nt s ng t chnh tr Yn Bi v Cao Bng", th nhn dn ta vn gi thi khoan hng v nhn o ngay i vi

k th tht th: "Sau cuc bin ng ngy 9 thng 3, Vit Minh gip cho nhiu ngi Php chy qua bin thy, li cu cho nhiu ngi Php ra khi nh giam Nht v bo v tnh mng v ti sn cho h". Mt dn tc phi chu bit bao au kh di ch thc dn tn bo, anh dng chin u cho c lp, t do, ng hn v phe ng minh chng pht xt, nu cao tinh thn nhn o, bc i nh th, "dn tc phi c t do! Dn tc phi c c lp!". Tinh thn khng nh, trong li kt lun, cn c tng cp ln mt bc na: hng c lp t do khng phi ch l mt ci quyn phi c, khng phi ch l mt t cch cn c, m l mt hin thc: "Nc Vit Nam c quyn hng t do v c lp, v s tht thnh mt nc t do, c lp". V v th "Ton th dn tc Vit Nam quyt em tt c tinh thn v lc lng, tnh mng v ca ci gi vng quyn t do, c lp y". Ngi ta gi bi Bnh Ng i co ca Nguyn Tri l "thin c hng vn". Cng c th ni nh th v bn Tuyn ngn c lp ca Ch tch H Ch Minh. Tt nhin bn Tuyn ngn khng ra i trong thi k vn hc cn nguyn hp, vn s bt phn na, tc gi a vo bi chnh lun ca mnh nhng hnh tng ho hng, tng tng lp lp nh bi Co ca ngi xa. Ngy nay vn chnh lun l vn chnh lun. Ti ngh ca ngi vit y l dn dng c mt lp lun cht ch, a ra c nhng lun im, nhng bng chng khng ai chi ci c. V ng sau nhng l l y l mt tm t tng, tm vn ho ln, tng kt c trong mt vn bn ngn gn, trong sng, khc chit, kinh nghim ca nhiu th k u tranh v c lp, t do, v nhn quyn, dn quyn ca dn tc v ca nhn loi. Chnh Bc H t nh gi y l mt thnh cng th ba khin Ngi cm "thy sung sng" [5] trong c cuc i vit vn, lm bo dy kinh nghim ca mnh. In trong Phn tch bnh ging tc phm vn hc 12, Nxb GD, 2003. n thi i hc mn vn: CNH CHO CH TRONG CH NGI T T VN TM "m hm y, lc tri giam tnh Sn ch cn vng ting m trn vng canh, mt cnh tng xa nay cha tng c, by ra trong bung ti cht hp, m t, tng y mng nhn, t rp, t ba bi phn chut, phn gin. Trong mt khng kh khi to nh chy nh, nh sng rc ca mt b uc tm du ri ln ba ci u ngi ang chm ch trn mt tm la bch cn nguyn vn ln h. Khi bc ta cay mt. Mt ngi t c eo gng, chn vng xing, ang m t nt ch trn tm la trng tinh cng phng trn mnh vn. Ngi t vit xong mt ch, vin qun ngc li khm nm ct nhng ng tin km nh du ch t trn phin la ng. V ci thy th li gy g, th run run bng chu mc...". on vn miu t c sc y cht to hnh v in nh trn hn gp phn lm sng t thm nhn nh : Nguyn Tun l mt trong nhng bc thy v ngn ng dn tc ; ng thi cng khng nh thm s phong ph, chnh xc v kin thc lch s, vn ho, x hi...., nng lc quan st lc li v tr tng tng mnh m v bay bng ca tc gi Vang bng mt thi. on vn miu t cnh tng ngi t t tng th php ni ngc tht va thm m va ho hng khin cho c ba nhn vt Hun Cao, qun ngc v th

li bng thng hoa thnh nhng hnh tng k v phi thng - Xy dng c ct cch phi phm, nhng "con ngi khng l" nhng c khi phi ln ngp "di y" x hi, cng l mt c trng ni bt ca bt php lng mn ch ngha ni chung. on vn cha y m c thit tha ca Nguyn s d gi thc tm linh ngi c, cng bi c ba nhn vt, tuy cc v tr x hi xa cch nhau nhng li c kh nng b sung phm tnh cho nhau y, u l nhng mnh hn ca tc gi say m ha thn : tam v nhn vt, nht th ? Nguyn Tun. Bt php on thin tiu thuyt phong cch iu khc ca Nguyn dng nn nhm tng i Thin lng - Tam v nht th sng lng ny dng nh mun to tc mt biu hin lm i chng vi ci hin thc x hi thc dn na phong kin ti t hin hu trc mt tc gi. S thc, ci x hi nhn tin y c Nguyn Tun lch s ho , "Sn Hng Tuyn" ha qua bi cnh cu chuyn ng Hun cho ch ; l mt x hi "hn lon x b" vi nhng th nhn "cn b", nhng "l quay qut" sng bng tn nhn, bng la lc : i vi k sa c tht th th sn sng hung hng "pht cho my ho by gi" - " y, kh gi thin lng"...Khi vit nhng dng Vang bng mt thi, Nguyn Tun v ang c nm tri thm tha ci mi v x hi y - thm ch, mt s nghim sinh kh k lng, tt nhin cha n "c eo gng, chn vng xing l bc dn ti ni on mnh nh ng Hun, nhng bt hnh n mc t y kh nhc ng cay (khong 1929 - 1930) th cuang tng : " nhng tri tim (ca cc t nhn - V.T) thnh thong c ln ting nhng mt cch d di v tn c. Nhng cuc x xt gia t v t gia ba cm mm nh nc pht, thng bt u t vic tranh ginh mt qu t. Qu t nhum nhng nm cm b nhng vn tay vy mu mn m. Nhng ba cm c thi trong mt bu khng kh kinh khng nh vy..." (Mt chuyn i). C th ni nguyn mu nhn vt Hun Cao l ng gio th Cao B Qut dy hc t Sn Ty bn sn a si t trm nm trc ; nhng nguyn mu ca x hi x oi thi ng Hun (triu i Thun Tr, T c) th li chnh l hon cnh x hi Vit Nam trc mt ngi ang sng tc Vang bng mt thi. Vit truyn ngn Ch ngi t t "d c vi kim" (ly xa ni nay) l mt dng kh r rngca tc gi. Bc c ch, bt mn, phn khng ch x hi thc dn a ang tip tc nui dng quy lut au thng : thn phn khng phi l h qu ca bn cht tinh thn dn tc su xa ca nh vn Nguyn Tun yu nc thm trm ch yu l ch . Mt biu hin na ca tinh thn dn tc trong Ch ngi t t l thi luyn tic ca mt nh th vn ho c truyn ang li tn dn trong x hi thi Ty : thng ngon th php. Do ch Nho l th vn t tng hnh, rt nhiu ch ging nh tranh hin i ch ngha (siu thc, tru tng), nt bt lng li rt mm mi d dng bc l c tnh v nhn cch...; do vit ch Nho khng n thun l thao tc k hiu ha ngn ng, m nhhiu kh tr nn mt hnh ng ngh thut ch thc : sng to th php (th php c khi ng ring mt mnh, c khi phi hp cng ngh thut to hnh : xut hin trn tranh thu mc...). Ngi Vit Nam xa s dng ch Nho, ho ng cng truyn thng vn ha phng ng say m th php, v cng sn sinh c khng t nhng nt ch va "Nh Phng ma rng bay", va pht tit nhn phm. Mt trong cc danh s Bc Hv th php chnh l Cao Chu Thun (1808 - 1855) vi vn chng "v tin Hn" v nhn cch th "Mt i ch ci trc hoa mai" (Nht sinh th bi mai hoa")... Xy dng mt nguc quan bit nung nu s nguyn : "C c ch ng Hun m treo, l c mt vt bu trn i", li bit gi gn n cng thi tn knh rt mc trc thin lng v th php kit xut ca ngi t t : "Ngi t vit xong mt ch, vin quan ngc li vi khm nm ct nhng ng tin km nh du ch t trn

phin la ng"...; Nguyn Tun nh ct ln khc vn ca i vi mt mng vn ha truyn thng m n thi ca Nguyn li "vang bng" (nhiu sinh hot vn ho c truyn ng qu khc cng chung s phn). Giai iu vn ca y ngm ngha on hn th cc "Ty Tu nh nhng" phm ti i vi vn ho Vit. V nguyn nhn tinh thn gn b thit tha ca Nguyn Tun i vi vn ha dn tc ngn xa, c th tm thy ngun gc gia nh, cng nh ngay i thng ca Nguyn - mt con ngi ti hoa v am tng v sng chan ho cng folklore Vit (ngh thut sn khu dn gian : cho, tung ; ngh thut to hnh dn gian ; dn ca : o nng ca, trong c ht ca tr...) Cui cng, tnh dn tc trong truyn ngn Ch ngi t t cn th hin s trn trng, Nguyn Tun hc thuc ting m , trong c lp t c to hiu qu li hi cho vic ti hin mt cch rt c th - lch s, rt hi ho iu khc v in nh... nhng cnh v ngi gn trm nm trc. Tt nhin, sc mnh ca ngn ng ngh thut khng phi ch s lng t phong ph m cn kh nng nhy cm v ng ngha ca t, ng iu ca cu...- Nh vn Nguyn Tun c y nhng iu kin . Mt v d nh : tc gi Ch ngi t t dng t "ngc", nhng sch ph lc vn 12 in sai l : "Vin quan coi ngc ngc u" ; "ngc" v "ngc" c phn gn gi v ng m nhng ng ngha kh xa nhau, v v phng din gy ng cm th cng rt khc nhau : ngc u l dng thng dy, gy ng cm ng s (rn ngc u, bn ti phm ngc u...), cn ngc u l nhc u nghing nghing, gy ng cm ti nghip (i vi ngi mt mi, m au...). Cc iu kin thit yu i vi mt con ngi cm bt sng tc vn chng y, mt phn do thin bm m Nguyn c ; phn khc do cng phu hc hi nghim tc xut pht t ci lng gn b vi cng ng. Theo nh vn V Bng : "... khng c th gi cho v, bt c ci g vit ra giy,in ra ch, Tun u thn trng, t ra cng l thn trng hn so vi nhng nh vn, nh th khc (...) Thc ti cha thy bn tho no sch s v vit ch kiu cch, nn nt nh bn tho ca Nguyn Tun. Trong khi a s anh em khc vit trn nhng t giy nham nh, ct xn x b, t to t nh khc nhau, bao gi Tun cng vit ln nhng t giy trng thng hng, ct xn rt u, km kp cn thn v khng bao gi qun ng trn u mt ci du xanh in mt cnh bum "Gi ln", v thng n cui bi li k mt ch bay bm v ng mt ci du son trn mu cnh sen. Sau ny cng c nhiu ngi cng bt chc li chi lp d by gi ci chuyn cng ho ra thng, nhng nu tr nh ca ti khng lm th Tun l nh vn tr u tin bt chc cc c in nhn hiu v ng du vo bn tho v sch v. n ci ch vit ca anh cng cu k. Anh vit nh nh nho vit cu i ch th, un o, ln xung t r thi tn knh ca Nguyn Tun i vi ting dn tc ; ng thi... than i ! cng chng t Nguyn Tun mun noi gt, hoc cng mun... xin ch ng Hun Cao ! Khng phi ngu nhin, m chnh ci t cht ti, tnh v c ca "nh vn c bit Vit Nam" Nguyn Tun hip ng cng nhau to Ch ngi t t - mt trong nhng truyn ngn "c in" trong lch s vn hc Vit Nam hin i. 06/24,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (0) | Bn in n thi i hc mn vn: PHN TCH TC PHM I THA CA NAM CAO NGUYN HONH KHUNG

i tha l truyn v mt nh vn ngho bt c d. ti y khng tht mi: ng thi, c Mc mi nc mt (Lan Khai), N vn (Lng T), nhiu trang tu bt ca Nguyn Tun, nhiu vn th ca Tn , Nguyn V, Trn Huyn Trn..., hai cu th rt quen thuc ca Xun Diu: "Ni i c cc ang gi vut - Cm o khng a vi khch th"... Tt c u ni thm tha v cnh ngho tng ng thng ca ngi cm bt. i tha cng nh mt s sng tc ca Nam Cao gn gi vi n v ti, ging iu, t tng: Trng sng, Nc mt, Sng mn... - ghi li chn tht hnh nh bun thm ca ngi tri thc tiu t sn ngho. Tuy khng n ni qu en ti, "ti nh mc" lm khi "en qunh li" - ch dng ca Nguyn Tun -, nh cuc sng ca qun chng lao ng thng xuyn i rt th thm, nhng cuc sng ca nhng ngi "lao ng o trng", nhng "v sn eo c cn" cng ton mt mu xm nhc nhi: "khng ti en m xam xm nh nh" (Xun Diu). V ngho tng trin min, v "cht mn" v tinh thn. Trong bc tranh chung v cuc sng ngi tiu t sn ngho, Nam Cao gp vo nhng nt bt rt mc chn tht v sc so, lm cho hnh nh va bi va hi ca lp ngi ny tr nn y m nh. Trong mng sng tc v ti tiu t sn ca Nam Cao, i tha c mt v tr c bit. Cng nh tiu thuyt Sng mn, i tha l s tng hp ca ngi bt Nam Cao trong ti tiu t sn, l tc phm th hin kh hon chnh t tng ngh thut c bn ca nh vn. C iu, trong khun kh truyn ngn, s tng hp y khng xy ra trn b rng m ch yu tp trung i vo b su. Gi tr ca i tha khng phi ch ch miu t chn tht cuc sng ngho kh, b tc ca ngi tr thc tiu t sn ngho, vit v ngi tiu t sn khng phi vi ngi bt vut ve, thi v ho, m cn vch ra c nhng thi xu ca h v.v... Cch ni dng nh xc ng, song ch thy mt lp ngha, lp th nht, lp bn trn ca tc phm. M vi Nam Cao, cch nhn nh vy tht tai hi, v n "bt cp", v tnh thu hp v h thp rt nhiu tm t tng ca truyn. Khc vi cc tc phm ca Nguyn Cng Hoan, Ng Tt T, V Trng Phng, truyn ca Nam Cao thuc loi c nhiu lp ngha, t tng truyn khng phi lun trng kht vi ni dung cuc sng c phn nh trong truyn. Trong khi dng li chn tht tnh cnh nhch nhc ca ngi tr thc ngho, ngi bt Nam Cao tp trung xoy su vo tn bi kch tinh thn ca h, qua , t ra mt lot vn c ngha khi qut x hi v trit hc su sc. Chuyn H "m vn", c "hoi bo ln" v vn chng v khao kht tn tui chi sng, l mt hin tng ph bin, c ngha in hnh. [...]

Vi i tha (sau l Sng mn), Nam Cao cp gn nh trc din ti vn c nhn, ni ln yu cu c khng nh v pht trin ca c nhn - vn m lu nay, ngi ta tng u ch t ra trong vn hc lng mn ng thi. Qu l ch c nhn khng c trong sng tc ca Ng Tt T, Nguyn Cng Hoan, nhng li l chu tm huyt ca Nam Cao. V nim khao kht c lm y tri tim, khao kht c sng mnh m, su sc, chi sng, vt ln trn ci bng phng tm thng, s gh s iu sng mn mi, n iu, v v..., l nhng iu da dit tc gi Phn thng vng, Kinh cu nguyn ca nhng k i lm, tc gi Thiu qu hng, Tu bt (I, II), Chic l ng mt cua..., nhng cng chnh l nhng iu nung nu tc gi i tha, Sng mn. Ch y chnh l mt biu hin mi m ca ch ngha nhn o trong vn hc Vit Nam th k XX ny. C iu l, nu nh phn nhiu ci "ti" trong vn hc lng mn trong khi giy gia "ni lon" "chng li x hi th ch vi n, n cng ngy cng khp kn, ch cn t thc hin v t "pht trin" trong s i lp vi x hi; th Nam Cao, yu cu khng nh v pht trin c nhn lun gn lin vi trch nhim x hi, hng theo l tng nhn to tin b. Hoi bo c nhn m H say m t ti t khng nh trc cuc i l mt s nghip vn chng, nhng l th vn chng chn chnh, mang tinh thn nhn o cao p, "n ca ngi tnh thng, lng bc i, s cng bnh"... C l trong vn hc ng thi, khng ai ngoi Nam Cao t ra vn c nhn mt cch ng n v tin b nh vy. Nhng ci x hi y nu kch thch s thc tnh thc c nhn th ng thi, y c nhn vo tnh trng b bp. l tt c tn bi kch ang din ra ngm ngm trong i sng tinh thn th h 1930 khi . "Hoi bo ln" m H quyt t ti bng mt ch phi thng khng th thc hin c. H gp T gia lc ngi con gi bt hnh ang "au n khng b bn": b mt g S Khanh b ri vi a b mi ... H "cui xung ni au kh ca T (...) m rng i cnh tay n ly T". Trc s phn au kh ca con gni, anh khng cn c th coi "ngh thut l tt c" m hnh ng nh mt con ngi chn chnh. Nhng iu gy nn nguy c ph hng s nghip ca anh. T khi "ghp cuc i ca T vo cuc i ca hn, hn c c mt gia nh phi chm lo". H khng th "khinh nhng lo lng tn mn v vt cht" nh trc y, m tri li, phi ra sc kim tin. V "nhng bn rn tp nhp, v ngha l nhng khng th khng ngh ti, ngn mt phn ln th gi ca hn". Nhng khng phi ch th gi. V phi kim tin - trong iu kin, kh nng ca H, cch kim tin duy nht l sng tc - H khng th vit thn trng, nghim tc theo yu cu ca ngh thut chn chnh. Anh "phi cho in nhiu cun vn vit vi vng (...) phi vit nhng bi bo ngi ta c ri qun ngay sau lc c". y l iu v cng au n vi mt ngi nh H. Khng phi anh khng c vit, m l phi vit th vn chng m mt ngi c l tng ngh thut cao p, c lng tm ngh nghip, c kht vng vn ti nh cao ngh tht nh anh, khng th no chp nhn c. Th l, H phn bi li chnh mnh. Nh vn chn chnh ni anh cm thy ht sc au n, nhc nh chng kin g "bt lng", " tin" cng chnh l anh ang lm th hng gi: "Chao i! Hn vit nhng g? Ton nhng ci v v, nht nho, gi nhng tnh cm rt nh, rt nng, din mt vi rt thng thng quy long trong mt th vn bng phng v qu d di. Hn chng em mt cht mi l g n cho vn chng".

L ngi hiu rt r vit vn l mt hot ng sng to khng ngng, phi "khi nhng ngun cha ai khi v sng to nhng ci g cha c", H cay ng nhn ra rng mnh "l mt k v ch, mt ngi tha", bi v, "hn chng em mt cht mi l g n cho vn chng". Ngi ngh s sng to trc y trong H cht. H au bun v hn v cm thy i mnh b i, khng g cu vn c: "Thi th l ht! Ta hng! Ta hng t ri!". Tn bi kch tinh thn au n ca H l . y khng phi ch l bi kch ca mt nh vn khng thnh t, cng khng phi l bi kch "v mng" ca nhng chng trai ngho tnh l cay c mun nhp vo x hi thng lu Pari nhng b nm tr tn nhn trong tc phm ca Banzc. y l bi kch ca con ngi c thc su sc v s sng, mun vn ln mt cuc sng chn chnh, trong c nhn c pht trin bng s nghip tinh thn c ch cho x hi, nhng b nhn chm trong li sng m anh ta rt khinh ght v khng xng ng vi con ngi. "Cn g au n cho mt k vn kht khao lm mt ci g nng cao gi tr i sng ca mnh, m kt cc chng lm c ci g, ch nhng lo cm o m mt?". Trong Sng mn, cun tiu thuyt dy dn trin khai mt cch h thng ch ny, ting ku li ct ln mt cch thng thit: "au n thay nhng kip sng khao kht mun ln cao nhng li b o cm gh st t!" Cng nh nh vn H, anh gio Th au n v cuc i khn nn c bt anh phi sng "ci li sng qu loi vt, chng bit mt vic g ngoi ci vic thc n vo d dy"! l ni au tinh thn to ln, khng ngui v khng g c th xoa du c i vi ngi tr thc kht khao sng to, kht khao khng nh trc cuc i "khao kht mun ln cao"... Xoy su vo bi kch tinh thn ny, Nam Cao ln n su sc ci hin thc tn nhn vi dp mi c m, hoi bo ca con ngi, tc i ngha s sng chn chnh tht s xng ng vi con ngi. * * * Nhng tn bi kch tinh thn ca nh vn H khng ch c th. T ci bi kch au n dai dng v phi sng cuc "i tha", H cng lm vo mt bi kch th hai cng rt au n, thm ch, au n hn na. l bi kch ca con ngi coi tnh thng l nguyn tc, l o l cao nht, nhng li vi phm vo chnh nguyn tc, o l thing ling ca mnh. Trc mt H, c mt con ng gii thot: thot li v con. C th anh mi c th rnh rang theo ui s nghip vn chng l l sng ca i anh. Tc l t c "hoi bo ln", thc hin c l tng m anh hng say m, anh phi t g b si dy rng buc ca tnh thng. c c mt trit l cao siu, y hp dn bnh vc, khuyn khch anh lm iu . Mt trit gia ni ting phng Ty nm ra cu ni hng hn: "Phi bit c, bit tn nhn sng cho mnh m". Cu ni c ging iu ca ch ngha siu nhn ca Nits, t tng gia tin bi ca ch ngha pht xt , khng phi khng c sc hp dn i vi nhng k ang kht khao "sng cho mnh m", khao kht khng nh c nhn nh H. Nhng mc d ni au n v "i tha" to ln n u, ni mong mi c gii thot mnh lit n u. H vn khng th la chn cch gii quyt y. Bi v, thot li v con rnh thn - d l v g chng na - vn c l tn nhn, vt b lng thng. "Hn c th hi sinh tnh yu, th tnh yu v k i; nhng hn khng th b lng thng; c l hn nhu nhc, hn nht, tm thng, nhng hn vn cn c l ngi". Nh vy l, vi H, tnh thng l tiu chun xc nh t cch lm ngi; khng c tnh thng,

con ngi ch l "mt th qui vt b sai khin bi lng t i". Khi cuc i tn nhn buc anh phi la chn mt trong hai th: ngh thut v tnh thng, anh hi sinh ngh thut gi ly tnh thng, hi sinh l sng th nht cho l sng th hai, d y l s hi sinh qu ln i vi anh. Nh vy l, mt ln na, ngi ngh s say m l tng ngh thut, c th hi sinh tt c cho ngh thut y, hi sinh ngh thut cho tnh thng, ci m anh cn thy cao hn c ngh thut. Vic dt khot t tnh thng, trch nhim i vi con ngi ln trn ngh thut nh vy, cng nh li pht biu ca H v th no l mt tc phm vn chng "tht gi tr" cho thy ci gc nhn o su vng ca nh vn ln Nam Cao. S la chn ca H y kh khn, phc tp v cao hn s la chn ca in trong Trng sng. in l s la chn gia hai con ng ngh thut: lng mn thot li v hin thc nhn o; la chn gia hai li sng: hng lc, ph phim, chy theo s quyn r ca nhng "ngi n b nhn nh ng mnh trn nhng ci gh xch u, nhn nhy", phn bi li v con v tt c nhng ngi ngho kh lam l lm than, hay tr v ch ng gia h, chung thu vi h. T b ngh thut lng mn thot li n vi ngh thut hin thc, vi in, l cng li s quyn r ti li, l s thc tnh ca lng tm, s gic ng ca tm hn. S la chn y em n cho in nim yn tm v sc mnh mi. H c khc. Anh t b ngh thut khng phi nh t b mt am m ti li, cng khng phi nh t b mt s thch, s nguyn. Ngh thut vi anh c ngha ln lao, thing ling hn nhiu. l l sng i anh, l l tng anh hng theo ui, l ci chng t s c mt ca anh trn ci i ny. Chnh v vy m, tuy H khng bn khon nhiu khi phi la chn tnh thng, trch nhim thay cho ngh thut, khi t chi li ku gi thot li v con c "sng cho mnh m" v thc hin "hoi bo ln" ca i mnh, nhng sau s la chn y anh khng th yn tm thanh thn m vn au kh dai dng, lc ngm ngm m , lc nhi ln d di. V anh c b giy v bi mc cm cay ng l ang sng mt cch v ch, v ngha, l "mt ngi tha". Con ngi "khao kht bay ln cao" v khng thiu ti nng v ch thc hin khao kht ca mnh y lm sao khng au kh u ut trong tnh cnh ? H c hi vng sau vi nm b ph kim tin, cho ngi v c c ci vn con lm n, anh li c th tr li vi con ng s nghip ca mnh. Nhng cuc sng cm o ngy cng chng d dng khin cho hi vng ca H tr thnh ho huyn v tnh cnh ca H tr nn hon ton b tc. Gnh nng cm o chng h nh i m c ngy cng nng thm mi: "a con ny cha kp ln ln, a con khc vi ra, m a con no cng nhiu n, nhiu si, quy rc, khc mu sut ngy m v quanh nm ung thuc. (...) H in ngi ln v phi xoay tin". V nhng "bn rn tp nhp v ngha l" chng nhng lm tiu tan hi vng v s nghip ca H m cn thng xuyn ph hoi s yn tnh, th thi ca tm hn l iu rt quan trng i vi ngi tr thc sng to: " Hn cn in ln v con khc, nh khng lc no yn tnh cho hn vit hay c sch. Hn thy mnh kh qu, bc bi qu. Hn tr nn cau c v gt gng. Hn gt gng vi con, vi v, vi bt c ai, vi chnh mnh. V nhiu khi, khng cn chu ni ci khng kh bc tc trong nh, hn ang ngi bng ng pht ln, mt chan cha nc, mt hm hm, vng vng i ra ph, va i va nut nghn". i ra ph thot khi "khng kh bc tc trong nh" hay tm ngi bn no ni chuyn vn chng cho vi ni lng, nhng chng i u trn c bn thn mnh, H ch cng nung nu thm tm s u su: "Hn lng l ngh n ci tc phm d nh t my nm nay m chn ngn. Hn th mt ra nh mt k

phi i y, mt bui chiu m thm kia, ngi trong mt ln khi nng u bun m nh qu hng (...) Lng hn r bun"... Nh mt thng l, ngi ngh s bt c ch y tm n s gii su gii ut trong men ru. Nhng c ru cng chng lm vi i m ch nh cng lm cho anh thm tha thm ni kh s ng cay ca mnh. V anh trt n vo v con m anh thy l ngun gc trc tip ca tnh cnh b tc ca i anh. Con ngi giu tnh thng, tng hi sinh nhng g qu gi, thing ling ca mnh cho tnh thng v trch nhim i vi v con , hn mt ln i x ph phng th bo vi v con mnh, nh mt g v li. Anh gy kh cho ngi v rt ng thng, "rt ngoan, rt phc tng, rt tn tm" i vi anh v cng kh s khng km g anh. Tc l anh vi phm vo nguyn tc, o l lm ngi cao nht ca chnh mnh. Thnh ra mun "nng cao gi tr s sng" bng cao vng v s nghip th c phi sng nh mt k "v ch", mt "ngi tha"; ch cn c th c gi ly tnh thng nh l l sng cui cng th li c tn nhn, lun gy kh cho nhng ngi cn c yu thng, ng c yu thng. Ci bi kch th nht - khng thc hin c hoi bo ln - tuy rt au n nhng cn l do an i: hi sinh s nghip v tnh thng,c n bi kch th hai ny - l sng tnh thng b vi phm - th khng c g an i, bin h c. V nu H phi t b con ng s nghip l do p lc ca hon cnh, th s vi phm vo nguyn tc tnh thng li trc tip do bn thn anh. V th m n chua xt v cng,. Tnh ru, nh li hnh vi ca mnh, H hi hn ti au n. Khi rn rn bc li gn ngi v ang nm b con ng mt trn vng, nhn ra t ci "dng nm tht l kh nhc v kh no", "ci tng vt v l ra c n trong gic ng", t khun mt xanh xao, c cnh, c i mt thm qung, n bn tay "xanh trong xanh lc", "lng cng rt nhng xng"..., tt c u "l mt ci g mm yu, mt ci g o l", "mt v bc mnh, mt ci g au kh v cht vt", H "khc nc n", nc mt "bt ra nh nc mt qu chanh m ngi ta bp mnh"... Anh au n v ngh n li c x ti t ca mnh i vi ngi v ng phi c anh an i, che ch ... Ting khc ca H, cng ging nh ting khc ca nhn vt Th trong Sng mn - nghe tin ch m nng, Th thm mong ch cht, v ngay lc y, Th khc -, l nhng ting khc "khc cho ci cht ca tm hn". H nghn ngo ni vi T, ging ni m nc mt: "Anh... anh... ch l... mt thng... khn nn". Anh khng th no tha th cho mnh. Trong sng tc, Nam Cao nhiu ln p v ca ngi nuc mt. Nhn vt tiu t sn ca ng c khng t tt xu v li lm, nhung thng l nhng ngi hay b hi hn giy v v thng khc v hi hn. khng phi l th "hi hn" n o hi ht ca nhng k ly vic x v mnh khoe khoang; cng khng phi th hi hn c chu k c nhiu k tiu t sn dng xoa du ci lng tm rch nt ca mnh trong khi vn bung mnh theo ci xu. M l s ging x chy mu ca nhng tm hn trung thc, kht khao hng thin. Vi Nam Cao, nc mt l biu tng ca tnh thng v ng gi nc mt l "git chu ca loa ngi", l "ming knh bin hnh v tr". Git nc mt ca H lc ny thanh lc tm hn, nng nhn cch ca anh, gi anh lai trc vc thm sa ng. iu ng ch l trong khi miu t rt chn thc tnh trng con ngi b y vo ch phi tn nhn, Nam Cao vn dt khot ln n ci c, bo v tnh thng. Nu ng thi, khng t cy bt gi l "t chn", l "x hi", ng tnh, bin h v cao nhng nhn vt vt b lng tm, vt tnh thng yu ng loi, t cho php lm iu

c nhn danh s tr th x hi bt cng tn bo, th Nam Cao trc sau khng bao gi chp nhn ci c. Nhn vt ca ng d lm vo tnh th bi kch b tc, vn vt v qun qui c vn ln l sng nhn o. Song, nc mt ch l... nc mt; n u phi l sc mnh vn nng c th xoay li cuc i, cu c loi ngi! Nhn vt ca Nam Cao vn b tc v bi kch ca h khng cch g g ra c. Tc phm ca Nam Cao khng m ra trin vng cho s gii thot. V thc ra, lm cho con ngi "thot khi nhng xing xch ca ci i v ci rt" (Sng mn), khng ch hot ng kim sng trong "vng quc tt yu" m cn c th bc ra hot ng trong "vng quc t do" - the cch ni ca Mc - con ngi c th pht trin t do v ton din, l vic m lch s khng d dng thc hin. Nhng, t nhng cu chuyn sinh hot thng nht b ngoi tm thng Nam Cao ging ln ting chung bo ng v s hu dit gi tr s sng v nhn cch. cng l li ku cu thng thit: hy bo v tnh thng cu ly con ngi, v con ngi hy t cu ly mnh! [...] Xy dng nhn vt H, Nam Cao khng quan tm n vic khc ho tnh cch bng nhng nt c tnh c o gy n tng m - khc vi m nhn vt trong Ging t, S , Tt n v c Ch Pho. ng tp trung i su vo i sng ni tm nhn vt v lm ni bt bi kch tinh thn ca ngi tr thc . V y, ni bt s trng miu t, phn tch tm l con ngi ca nh vn, nht l khi miu t s din bin tm l v cho thy quy lut tm l con ngi. C th ni, trong i ng tc gi vn xui ng o nhiu ti nng ng thi, cha c ai c c ngi bt tinh t, su sc trong vic khm ph, th hin tm l nh Nam Cao. Sc hp dn ngh thut ca i tha - v ca mng sng tc v ngi tiu t sn ca Nam Cao - mt phn quan trng cng l . 06/24,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (2) | Bn in n thi i hc mn vn: V NHN VT CH PHO - GS Nguyn Honh Khung Ch Pho l kt tinh nhng thnh cng ca Nam Cao trong ti nng dn v l mt kit tc trong nn vn xui trc Cch mng. Khc vi a s truyn ngn khc, Ch Pho va phn nh x hi nng thn trn bnh din u tranh giai cp va th hin vn con ngi bi tha ha. Qua hnh tng Ch Pho, mt hnh tng nng dn lu manh ha, Nam Cao khng nhng miu t su sc, cm ng cuc sng y a ca ngi nng dn b nn bc lt n cng cc, m cn dng dc khng nh nhn phm ca h trong khi b x hi vi dp n mt c hnh ngi, tnh ngi. 1. Trong lng V i, Ch Pho l mt "thng cng hn c thng cng", khng cha khng m, khng thn thch h hng, khng nh khng ca, khng tc t cm di...; c i Ch Pho "cha bao gi c chm sc bi mt bn tay n b" n ni m c uc chung sng vi mt ngi ph n xu n "ma ch qu hn" cng khng t c, Ch Pho sng cuc sng ti tm ca mt con vt v cht ci cht th thm ca mt con ngi. S phn khn kh y ca Ch Pho cng chnh l s phn ca c mt lp ngi c cng di y x hi nng thn Vit Nam c. T tui th "b v, ht i cho nh ny li i cho nh n" n tui thanh nin "lm canh in cho ng L Kin", Ch Pho sng cuc sng lao ng cc kh ca ngi c nng nng thn. Qung i lng thin y chm dt khi Ch b lo L Kin cho gii ln huyn ri i t.

Sau 7,8 nm bit tch tr v Ch hon ton thay i. Hn tr nn xa l vi dn lng V i v cng xa l vi bn thn. Hn khng cn l ngi nng dn lao ng na m phn t b loi ra khi x hi loi ngi. D vy, hnh tng Ch Pho khng phi l ngu nhin, c bit. X hi thc dn, phong kin trc y khng him nhng trng hp ngi lao ng b nn bc lt n cng cc quay li chng tr bng con ng lu manh. B Kin y Ch vo nh t (giai cp a ch phong kin cn ch no l ch da tt hn b my cai tr ca "nh nc bo h"trong vic n p nng dn!); nh t thc dn, ci nh t bt giam ngi ta lc lng thin v th ra khi tr thnh hung c - git cht ci phn ngi ca Ch, bin Ch thnh Ch Pho, mt ngi nng dn hin lnh thnh mt con th d. Hin tng bi thm y l c quy lut, tnh ph bin trong ci x hi n tht ngi . Trong nhiu truyn ngn khc ca Nam Cao, ta gp nhng h hng x ca Ch Pho : Trch Vn onh (i mng gi), cu L (T cch m)... v ngay trong Ch Pho l Nm Th, Binh Chc, nhng tin bi gn gi ca hn. Ch Pho cht, nhng hin tng Ch Pho phi chng s ht? Nghe tin Ch Pho cht, Th N "nhn nhanh xung bng"v bng "thy thong hin ra mt ci l gch c b khng xa nh ca v vng ngi li qua...". Cu chuyn kt thc . Sau ny Th N c tm n ci l gch c v cho ra i mt Ch Pho con "ni nghip" b hay khng, iu cha chc, nhng c mt iu chc l : hin tng Ch Pho cha ht chng no bn a ch cn tc qui trn u dn lnh khng cho ai c sng. "Tre gi mng mc, c bao gi ht nhng thng du cn!" Sc mnh ph phn ca Ch Pho trc ht l vch ra tht hng hn ci quy lut tn bo, khng khip trong x hi thc dn phong kin . i vo cuc i ngi nng dn lu manh ha - va tiu biu cho s phn cc kh ca ngi nng dn b nn bc lt va tiu biu cho s tha ho ph bin trong x hi tn ph tm hn con ngi - ngi bt Nam Cao t ti mt sc mnh ph phn mnh lit, su sc, t c. 2. Nhng gi tr c o ca Ch Pho khng phi ch . V nn hnh nh ngi nng dn lu manh y th tnh, Nam Cao khng h bi nh nng dn m tri li, i su vo i sng tm hn ca nhn vt khng nh nhn phm p ca ngi nng dn ngay trong khi h b rch nt c b mt ngi, git cht tm hn ngi. Cuc gp g vi Th N lo sng nh mt tia chp trong chui ngy tm ti dng dc ca Ch Pho. Th N khng phi khi dy bn nng sinh vt g n ng Ch Pho m s sn sc gin d, y n tnh cng tnh thng yu mc mc chn thnh ca ngi n b khn kh y khin bn cht ngi lao ng lng thin trong Ch Pho thc dy. Ln u tin sau bao nhiu nm, Ch Pho li mi nghe thy ting chim ht vui v, ting ci ni vui v ca my ngi i ch v, ting anh thuyn chi g mi cho ui c... Nhng m thanh quen thuc trong cuc sng lao ng xung quanh y hm no ch c, nhng hm nay bng vang ng su xa trong lng Ch Pho nh l ting gi tha thit ca s sng vng n i tai ln u tin tnh to ca anh. Ch Pho n bt cho hnh t tay Th N v bng nhn ra rng cho hnh n rt ngon. Hng v cho hnh hay hng v ca tnh yu thng chn thnh cm ng , ca hnh phc gin d m thm tha, ln u tin Ch Pho c hng ? Ln u tin Ch Pho "mt n t nc" v ci ci ci "nghe tht hin". Gi y Ch Pho mi tr li l mnh, anh rng rng v bn ln khi tr v vi cuc sng con ngi. Anh tha thit c tr li vi x hi loi ngi, anh "thm lng thin, mun lm ha vi mi ngi bit bao !"

Lng yu thng, ci tnh ngi cm ng thc dy trong Ch Pho, phn su kn nht trong tm hn, ci bn cht p ca ngi nng dn lao ng b che lp, vi dp bao nhiu lu vn khng tt. Xa kia, Ch Pho tng c m mt cuc sng hnh phc gin di trong lao ng. Tuy cn tr trung nhng, anh cng phn bit c tnh yu chn chnh v thi dm dc xu xa : b gi ln bp chn cho "b ba", "anh ch thy nhc ch yu ng g". Bn cht lng thin , trong trng ca ngi nng dn trong Ch Pho b bn cng ho v nh t thc dn ra sc bp cht. Ch Pho khng chu trch nhim v ti li ca mnh . "Trn tri gia by si", anh khng th hin lnh, m mun sng anh phi cp git, m chm, n v. Mun th phi liu lnh gan gc; nhng th y Ch Pho tm ru. V Ch Pho lun say, "hn say th hn lm bt c th g ngi ta sai hn lm". Ch Pho gy ti c mt cch v thc, linh hn ca anh bi cp i ri. Nhng hm nay Ch Pho khng say. Tnh yu thc tnh anh v h m cho anh con ng tr li lm ngi. Anh hi hp hi vng. Nhng con ng y b chn ng : b c Th N khng cho php chu b "m u i ly mt thng (...) ch c mt ngh l rch mt n v !". Mi ngi qun coi Ch Pho nh mt con vt v khng cng nhn anh l con ngi t lu lm ri. Th l Ch Pho ri vo mt bi kch tm hn au n, bi kch ca con ngi bi c tuyt khng c lm ngi. Ch Pho ung v "m mt khc rng rng". Anh li xch dao i, v nh mi ln, va i va chi. Nhng bc chn ca Ch Pho hm nay khng hn l bc chn ca k say. Anh n thng nh ca lo B Kin ch khng r vo nh ca Th N. C th v anh say nn qun d tnh lc ra i v i theo thi quen. Nhng ng hn l anh i theo s thi thc v lng cm th giai cp vn m cha tt trong y khi c u ti dy c nay bng ln. Qun qui au kh v tuyt vng, Ch Pho cng thm tha ti c cp quyn lm ngi, cp c hnh ngi, hn ngi ca mnh. Trc B Kin, Ch Pho "ch tay vo mt" lo, dng dc i quyn lm ngi. Li dao cm th ca Ch Pho vung ln. Khng phi l mt v git ngi mi ca Ch Pho lu manh m y l hnh ng ly mu ra th ca ngi nng dn cung kh ut c vung ln, vng ln mt cch c c, tuyt vng, manh ng. Git cht k th, Ch Pho cng "ch cn mt cch" kt liu cuc i mnh. thc nhn phm tr v Ch Pheo khng bng lng tr li cuc sng th vt na. Trc y, bm ly s sng, Ch Pho bn linh hn cho qu; gi y, linh hn y tr v, Ch Pho li phi th tiu cuc sng ca mnh ! Ch Pho cht. Cht v khng tm ra ng sng. K th b n ti, "tre gi mng mc, thng y cht cn thng khc".Cuc sng vn ti sm. Qua Ch Pho, Nam Cao nh m h cm thy ci khc lit ca mi mu thun giai cp ngn i gia nng dn v a ch khng g c th xoa du, ci sc mnh gh gm ca mi cm th giai cp ang m trong lng trt t phong kin nng thn, cng nn xungth cng bng n khng g c th dp tt. (In trong Lch s vn hc Vit Nam, tp V, phn II (1930 - 1945), NXB Gio dc, 1978) 06/24,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (0) | Bn in

n thi i hc mn vn: GI TR THM M CH THC CA VI VNG PHAN HUY DNG XUN DIU c vit nhng truyn m ng t gi l "truyn tng". Ch c trong vn xui, trong th ng cng c nhng bi th tng, lun . Vi vng l mt trong s . Bi th c cu t trn "lun " ny : phi tn hng gp gp nhng lc th cuc i, bi i ngi hu hn, tui tr c k m thi gian tri nh nc xit. C bao nhiu on th l c chng y lun im khng nh c s ca hnh ng "vi vng". Gia chng, tng c th t thm nhng quan h t nh "bi l" (sau bn cu u), "nhng" (sau chn cu tip ), "v vy" (trc cu Mau i thi!...). y l mt gi nh c c s, bi chnh trong bi th, nu khng c nhng quan h t va k th cc dng cu v lp t rt c trng ca mt vn bn i hi phi c s lp lun l-gch xut hin kh dy ri (cc cu "Mun... cho...". "Ni lm chi... nu..."; cc t "ngha l", "nn", "phi chng", "cho"...). Tuy nhin, khng nn t t im kh ni bt ny m nh ng gi tr thm m c bit ch thc ca bi th vi gi tr lun c n chng minh. Lun tuy c nt mi m so vi th ca truyn thng nhng chng phi l mt "pht minh" ca tc gi Th th; m n vn l con ca thc v ci ti c nhn - t sn trong vn hc phng Ty th k XIX, n cng c quan h xa gn vi nhng nim bng khung ta tng bt gp trong th ca c in phng ng ca L Bch (C nhn bnh chc d du - Ngi xa cm uc chi m), ca T Thc (Ch khng d thm hoa thu kh - C thiu hoa chc chiu hng trang - Canh khuya nhng s ri hoa ng - Khu ngn n cao ngm v hng), ca Nguyn Tri (Cm uc chi m bi tic xun)... Nh vy, c th thy hng phn tch bi th m sch Vn 11 (dnh cho gio vin) Phn Vn hc Vit Nam (Nxb Gio dc, 1991) ngh l hng phn tch d khin ta b ri mt i tng thm m ch thc ca mnh. Cho d hc sinh (theo s ch dn ca gio vin) gii p c mt cch y cc cu hi trong phn Hng dn hc bi trong sch gio khoa, kiu nh: "i vi nh th... s sng quen thuc quanh ta tr nn hp dn nh th no? u l thin ng tuyt diu i vi Xun Diu?"; "Kha cnh tch cc trong quan nim sng ca tc gi qua bi th?" v.v..., th nhng vic lm cng cha kh nng gip hc sinh thm nhp th gii ngh thut c bit ca bi th. Thc ra, c l trong thc sng to, Xun Diu lun ngh mnh pht ngn theo sc ht ca bn thn lun . Nhng thc t l: lun tr nn hp dn, tr nn "mi m" chnh l nh phn thi t, thi cm "c bit ho" thm vo ca Xun Diu. Thot u, s xut hin ca hai "nhn vt" chnh ca bi th l ti v cuc i (hay thi gian) c v ging nh s hnh tng ho ca lun . Nhng do Xun Diu l mt nh th ca cm gic, tc gi Vi Vng khng bng lng vi s xut hin nht nht ca "nhn vt", v ng tm mi cch lm cho n sng dy. Cuc i (hay thi gian) khng phi hin ra nh mt khi nim kh cng m nh mt thc th sng ng mang nhiu tnh danh. N va l nng, gi, va l tun thng mt, ng ni xanh r, cnh t ph pht, khc tnh si, nh sng chp hng mi, cp mi gn, va l xun, lng i, tri t, thng nm, sng ni, ma... Vi n, ta c th tt (Ti mun tt nng i), buc (Ti mun buc gi li), hn (Thng ging ngon nh mt cp mi gn), cn (Hi xun hng ta mun cn vo ngi), m (Ta mun m), rit (Ta mun rit my a v gi ln), say (Ta mun say cnh bm vi tnh yu), thu (Ta mun thu trong mt ci hn nhiu)... Cng v n, lng ta dy ln bao th tnh cm, va bng khung tic nui

(Nn bng khung ti tic c t tri), va hn gin (Phi chng hn v ni phi bay i?), va s hi (Phi chng s phai tn sp sa?). Tt c nhng hnh ng v tnh cm u c c s, bi cuc i tn ti rt c th bng mu, hng bng m thanh vi ci ngon, v ngt ring ca n. Vic nhn ho, hnh tng ho cuc i c tc gi thc hin t n ni chnh ng cng m ra tin chc c s hin hnh c th ca i tng ngay trc mt mnh, v trong cn t k m th, nh th hi h nu gi cc sc mu, hng v, tham lam v c bn tic cuc i vo vng tay, mun ct ting van v thi gian hy dng li, giy ln trong d cm tuyt vng (Chng bao gi, i! Chng bao gi na...), ri sc tnh v qut ln trong cuc chay thi vi thi gian (Mau i thi! Ma cha ng chiu hm)... n lt c gi, chng kin cuc "ging git" sc gia hai nhn vt, ta bng b tc gi m th, b nhp iu ca bi th chi phi, cng th gp theo ln roi qut ca kh th nm ch vi cch din t anh, gn, cng chong ngp vi ip ng "ny y" mi mc gia s chuyn iu bt ng ca bi th (t cu 5 ch sang cu 8 ch khai m cm xc), cng c mt cm gic "ngon", rt vt cht vi cu: "Thng ging ngon nh mt cp mi gn" m s b tr t "ngon" ri ng vo ch ngt nhp to nn mt hiu qu ngh thut tuyt vi...; sau ht, ngi ta mun reo vang cng nh th cng li phn nh cui cng t mt t th khng nh bn ng y quyn uy ca mt uy quyn xng ng: "Hi xun hng, ta mun cn vo ngi"... Nh vy, s "minh ho" ca Xun Diu bi Vi vng khng dn n ci cht ca th ca, m ngc li, n lm cho ting ni ca th ca tr nn say m hn, v ting ni y ct ln t v i chin thng ca mt c tnh sng to c o i vi ci xc t tng. Khng nghi ng g na, Xun Diu bin ci lun chung chung kia thnh ci lun ca ring mnh, thnh s chim nghim, thnh iu tm huyt ca mt c th, mt c nhn say m s sng. Ngoi nhng iu phn tch trn, c th thy thm ngay trong ci khung lp lun lgich c v cng ngc ca kt cu bi th, bn sc Xun Diu cng th hin r nt. "minh ho" lun , iu cn thit l nu cc lun im. Nhng i vi Xun Diu, s vn tt ca lun im dng nh khng th cha ng ht, hay ng hn l buc tri nhng ni nim, nhng say sa, chunh chong ca ng. Nhm t ci tri buc, ng tn dng trit th php lit k, coi trng cht lung nhng li tham c s lng. Nh th no c th tm bng lng vi mt cu: "Ca ng bm ny y tun thng mt", nhng Xun Diu th khng, tc gi Vi vng phi ni na, ni mi, ni cho tho. V nh v t th trn, ngay on ny, ng ko di bi th ra bn cu. n khi khng th khng dng li, ng vn tic, vn cn c ni vi thm c mt cu na: "V ny y nh sng chp hng mi"... Chnh cu th c lin t "v" ny v mt cu khc na: "v non nc, v cy, v c rng" phn nh ht sc sinh ng c tnh th Xun Diu: mun giy by, mun k l khng thi tnh yu cuc sng. c ton b th Xun Diu, ta s th v nhn ra mt iu: tn s xut hin ca lin t "v" rt cao k c khi n khng hin din trc tip, ta vn thy bng dng lin t ny thp thong khp ni, nh mt m nh. "V"... "v"... "v" l bn tay m nng ca tc gi Th th, Gi hng cho gi cha ra v mi hng trong mt nim khao kht giao cm v bin. (In trong Phan tch va bnh giang tac pham van hoc lp 12, GS Tran nh S-Phan Huy Dung, NXB Giao duc 1996.) 06/24,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (0) | Bn in

n thi i hc mn vn: GI TR NHN O CA TRUYN CH PHO GI TR NHN O CA TRUYN CH PHO

" nhng tc phm hin thc ln, ch ngha hin thc bao gi cng kt hp vi ch nghia nhn o. Khng c cm hngnhn o, "ch ngha hin thc" d ho thnh ch ngha t nhin cng iu qua nhng s nhch nhc,xu x ngi lao ng, xem h nh loi vt. Quan im ca Nam Cao l nh vn phi "c tm m hiu" "cuc sng ng thng" v "ci bn tnh tt" ca ngi ngho thng bi che lp, vi dp. Cm hng nhn o ca Nam Cao th hin s thng cm su sc ca tc gi i vi con ngi Ch Pho. nhn vt xu x v nhch nhc n tuyt vng ny, tc gi vn nhn nhn phn nhn tnh cn li : Sau m u ym vi Th N chng ta thy mt Ch Pho khc. Th N khi dy bn nng sinh vt g n ng, tnh yu thng mc mc thc dy Ch Pho nhng tnh cm nhn tnh s ng nht. Ln u tin, Ch Pho mt n t, "ting ci nghe tht hin". Ln u tin sau bao nhiu nm Ch Pho mi li nghe thyting chim ht vui v, ting ci ni ca my ngi i ch v, ting anh thuyn chi g mi cho ui c...Nhng m thanh y bng vang ng su xa trong lng Ch Pho nh l ting gi tha thit ca cuc sng. Ch Pho l mt kit tc ca xui hin i Vit Nam, tc phm ny mt bt php hin thc xut sc c kt vi mt cm hng nhn o su sc v y l mt vn then cht ca vn hc ln mi thi i. " "Khi u thc s ca cu chuyn Ch Pho l hnh nh biu tng chic l gch c v kt thc cng bng hnh nh - biu tng , hin thong trong tm tr Th N. Ch Pho bi th c kt cu ng. Tnh cht ng kn l l mt hng s ngh thut ca truyn ngn ny. N chng nhng bng vo khng gian v thi gian truyn, hn du trn s phn ca nhn vt, m cn khp ng vi hon cnh ca lng x Vit Nam, nht l ng bng v trung du Bc b trc Cch mng thng Tm nm bn nhm. [...] Nam cao kt thc truyn ngnca mnh bng ci cht ca Ch Pho v s lp li hnh nh ca chic l gch c. Nhng khng v th m Ch Pho ca ng gy n tng l cu chuyn ca mt ngi c th mt lng c th. Bi l Ch Pho tuy cht nhng vn li mt Ch Pho con, mt s "tre gi mng mc" theo ngha trc tip, mc khc, quan trng hn l s ph bin ca chic l gch mt lng qu - mt yu t tng trng cho s lp li ca cu trc lng x. Hn na, Vit Nam xa l t nc ca nhng ngi nng dn bi s p o tuyt i ca h v dn s v din tch trn a bn c tr i vi cc thnh th phng ng tin t bn ch ngha, thng ch l ni u no hnh

chnh, cho nn c s kinh t ca n ll nn kinh t tiu nng, cu trc x hi ca n l cu trc lng x. c chiu ri bi nh sng ca ci nhn , hnh tng Ch Pho bng vt ln ln, bc ra khi mnh t c th ca lng V i, bc ra khi mnh t cht hp ca mt lng ni chung no , ly vc dng ca ton x hi. ng thi v ngc hng vi s pht trintheo chiu kch quy m trn, hnh tng Ch Pho cn pht trin theo chiu hng kch v m. N thu nh li t din mo c th n v din mo, t hu hnh n v hnh. N to thnh mt ci gi l cht Ch Pho gia nhp h hng vi nhng AQ, cht blmp, cht ng Kist...ln qut u trong mi con ngi, m i khi trong nhng iu kin nht nh, ngi ta thong nhn thy, thong nghe thy mt hnh dng, mt hnh vi, mt s n ni kiu Ch Pho...Ch Pho sng vi chng ta, sng gia chng ta, sng trong chng ta l vy. ( LAI THY, TH NHT S K ANH HNG - i tm n s ngh thut truyn "Ch Pho"- In trong tp ch Ngn ng, s 4, 1990) 06/24,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (0) | Bn in n thi i hc mn vn: V CHNG A PH nhng thn phn tru nga, nhng tm hn p v cm hng nhn vn ca vn hc cch mng Trn nh S

V chng A Ph l tc phm trong tp Truyn Ty Bc ca T Hoi, c gii nht tiu thuyt, gii thng Hi Vn ngh Vit Nam 1954-1955. V chng A Ph c sng tc vo khong 1952-1953, l kt qu ca cuc thm nhp i sng vo cc dn tc Thi, Dao, Hmng, Mng trn cc vng cao Ty Bc t nc. Trc v sau khi sng tc truyn ny, T Hoi v vn gi mt tnh cm su nng vi ng bo min ni. ng tng sng chung vi h, ng hc mt t ting Thi, Hmng giao tip, tng o tay kt lm anh em vi mt s ngi, tng nhn mt ngi con Hmng lm con nui, tng l bn thn ca nhiu cn b lnh o ngi min ni [1]. C th ni V chng A Ph cng nh cc truyn khc trong Truyn Ty Bc l kt tinh ca vn sng, vn hiu bit v nht l tnh yu thng, lng knh trng ca nh vn i vi ngi dn min ni Ty Bc nc ta. V chng A Ph v c tp Truyn Ty Bc c mt v tr chc chn trong vn hc ng i Vit Nam. N m rng ti vn hc sang nhng vng ni ho lnh cha c nh vn o xi. N nhn nhn con ngi min ni vi mt tnh cm trn trng, yu thng,

gn gi. V ch yu l truyn ngn xy dng c nhng hnh tng sng ng lm ngi c nh mi. Tc phm c nh vn chuyn th v dng thnh phim. Bn thn truyn V chng A Ph c vit i vit li my ln. Vn bn hin nay l kt qu ca ln vit th ba, khc nhiu so vi ln u tin. Tuy vy tc gi vn thy thnh cng cha u. "Phn sau truyn cn lng lo so vi phn trc". Phn sau l phn k v chng A Ph sau khi n Phing Sa, T Hoi vn mong c vit li. Trong kch phim V chng A Ph ng vit hay hn, c nh vn Nguyn Tun khen. Nhng cu chuyn vit li khng phi l chuyn d dng. Trong tp Truyn ngn Vit Nam 1945-1985 (Nxb Vn hc, H Ni, 1985), khi tuyn truyn ny, tc gi ct b phn sau v truyn kt thc on hai ngi b xa Hng Ngi ti Phing Sa. Cu "Hai ngi nhn l v chng. M tht th A Ph v M thnh v chng" khp li cu chuyn. Ch ca truyn V chng A Ph, theo li T Hoi pht biu vo nm 1960 l: "Nng dn cc dn tc Ty Bc bao nm gian kh chng quc v bn cha t. Cuc u tranh giai cp, ring Ty Bc, mang mt sc thi c bit. Nhn lt qua ni th lc phong kin cn ng ko li t nc li hng trm nm trc", nhng "cc dn tc khng lng l chu ng. H thc tnh. Cn b ca ng ti u th cc dn tc ng ln ti y, trc nht l nhng ngi tr tui. H tht p v yu i... cn mt pht sng vn cn ch i, vn mong, vn tin mt ngy bnh yn, yn vui ca tnh yu v ca t nc". Hn 40 nm sau, khong nm 1994, T Hoi li nhn mnh n s phn ng cay ca ngi ph n min ni, ngoi vic lao ng cc nhc, cn b m tn, thn quyn cm t trong tinh thn. Nhng tnh yu v tui tr chin thng t ngc phong kin v thn quyn. Cuc khng chin ca cc dn tc a hc ln con ng chin u bo v hnh phc ca chnh h. Tc gi c bit lu ti v p ca tui tr v tnh yu ca h, v p ca tm hn M trong gi khc ct dy cu thot cho A Ph v cho chnh mnh. C th coi l nhng gi i su phn tch ni dung v ngh thut tc phm. 1. Nhng thn phn tru nga ni a ngc trn gian M u tc phm, tc gi gii thiu ngay vi ngi c hnh nh ca M, mt c gi, con du thng l, mt bun ri ri: "Lc no cng vy, d quay si, thi c nga, dt vi, ch ci hay i cng nc di khe sui ln, c y cng ci mt, mt bun ri ri" - l nt mt mun thu ca c du tr n, mt sn phm ca ch bc lt n li min ni. B m M vay tin ca thng l lm m ci, mi nm tr li mt nng ng. Mi my nm, b m ra M, M ln, ri m M cht, b M gi yu m vn khng tr ht n! Nh thng l bt M v lm du gn n. Sau ny A Ph cng b buc vay n np pht v phi n. "Bao gi c tin th cho v, cha c tin th phi lm con tru con nga" cho thng l. i ny, "i con, i chu, bao gi ht n th thi". Nh vy l ngi n s tr thnh tru nga i i, khng mong g thot ra c! Hai t "tru nga" trong ming thng l P Tra ni ra hon ton khng phi l ni theo ngha bng, m l theo ngha en. M v lm du ch c vi vo vic c m ln ngy. Quanh nm sut thng, lc no cng ch nh i nh li nhng vic ging nhau, tip nhau v ra trc mt... Tt xong th ln ni hi thuc phin, gia nm th git ay, xe ay, n ma th i nng b bp, v d i hi ci, lc bung ng, lc no cng gi mt b ay trong cnh tay tc si. Bao gi cng th, sut nm sut i nh th.

Chng M khng xem M l ngi, "chng nm no cho M i chi Tt". Khi thy M mun i chi, A S lin bc li, nm M, ly tht lng tri hai tay M. N xch c mt thng si ay ra tri ng M vo ct nh. Tc M xo xung, n qun lun tc ln ct, lm cho M khng ci, khng nghing c u na. Tri xong v, A S tht lng xanh ra ngoi o ri tt n, khp ca bung li. Hn tri v cng nh tht ci dy lng, tt n khp ca, dng dng, lnh lng, khng suy ngh, khng xc ng! on sau, khi M bp thuc cho A S, mt qu thip i, A S tn nhn "p chn vo mt M". Nh P Tra c ln tri ng mt ngi con du cho n cht. n lt A Ph cng b tri ng nh vy! C th ni l mt tc l mt ht nhn tnh. Cng c cho tc l y l t tng m tn d oan. Cp v v, trnh ma, cho ngi vay n, cng trnh ma. Mt th lc v hnh tri buc v h do ngi dn lao ng min ni, lm cho h s hi, cam chu, nm im trong km kp. Cnh ting nhc sinh tin cng ma rp rn, cnh P Tra t hng lm rm khn ma v nhn mt ngi vay n vng tng thm khng kh khng khip ni min ni m u, ma thing nc c. Tc gi khc ho c su sc cnh a ngc trn gian, ni giam hm nhng ngi dn lao ng v ti. l mt bn co trng i vi ch phong kin min ni man r, cu kt vi thc dn Php. Theo T Hoi trong Ct bi chn ai cho bit, t nm 1918, ngi Mo (Hmng) ng Dng trc thuc chnh ph Php m i din l quan cng s u tnh. Ngi Mo t ra thng l, thng soi cai tr t qun. l nhng chc quan t ra t thi Php km kp nhn dn. Khng c cch mng khng th gii phng cho nhng con ngi v ti y. B co trong bn co trng y l A S v P Tra - cha hn. Cho vay nng li, coi mng ngi nh c rc, li dng m tn thn quyn, cu kt vi quan Ty, cha con P Tra l nhng k hin thn cho ci c, cho th lc phn ng. Nh vn khc ha khng nhiu, nhng ch vi nt m ngi c khng qun c b mt tn nhn, mt ht tnh ngi ca chng. 2. Nhn vt M: M l nhn vt chnh, nhn vt trung tm ca truyn V chng A Ph . M l hin thn cho tui tr min ni b vi dp v vng ln t gii thot cho mnh. M l linh hn ca truyn V chng A Ph. M u tc phm, T Hoi gii thiu M l mt c gi lc no, lm g cng ci mt, mt bun ri ri. l hnh bng ca con ngi b ch p v tuyt vng. Nhng M l ai, nhng ai ng ngoi hoc lm khch ca nh thng l th khng th hiu c. Phi l ngi ngho Hng Ngi, nhng ngi cng s phn vi M mi hiu M. i M trong tc phm c th chia lm bn on: on trc khi lm du, on mi v lm du, on lm du quen v on cu A Ph ri b trn cng A Ph. Ta hy phn tch nhn vt M theo bn chng ng i . a) Trc khi b bt v lm du tr n, M l ngi con gi hnh phc. C yu i, thi kn l cng hay nh thi so. C tri qua nhng m tnh ma xun say m. "Trai ng nhn c chn vch u bung M". M li c kht vng t do, mun lm ch i mnh. Khi nh P Tra mun ly c v tr n, b M cha kp c kin g, th M ni ngay: "Con lm nng ng tr n thay cho b. B ng bn con cho nh giu". b) Khi b cp v lm du, b trnh ma nh thng l, M au n, ut c. "C n my thng, m no M cng khc". C khng th chp nhn thn phn lm n l cho nh giu. C hi l ngn (th l c), hai mt hoe, v cho b i cht. Nhng c cht th b phi tr n, m b th qu gi yu ri. C khng th cht. "M ch bng

mt khc. M nm nm l ngn xung t". M khc cho i mnh, cho s phn mnh. M nm nm l ngn nh nm ci kht vng c gii thot cho ring mnh! T y, M s khng ngh v mnh na, c ch sng lm tru nga tr n cho b m thi! c) My nm sau, khi b M cht, M cng khng ngh n ci cht na, bi v "M quen ci kh ri". "By gi th M tng mnh cng l con tru, con nga,... con nga ch bit vic n c, bit i lm m thi". M khng ngh ngi na, m lc no cng ch nh i nh li nhng vic ging nhau, tip nhau... mi nm, mi ma, mi thng li lm i lm li: "Tt xong th hi thuc phin, gia nm th git ay, xe ay, n ma i nng b bp, v d hi ci, lc bung ng, lc no cng gi mt b ay trong cnh tay tc si". i M ch cn l vic v vic ni tip nhau, con ngi M rt li ch l ci cng c, l con vt sai khin. Cha con P Tra cng khng coi M l ngi. A S khng tt no cho M i chi. Thy M mun i chi th A S chng ni chng rng em mt thng si ay li tri ng c vo ct, xong ri khp ca ra i. Ngi nh thy M b tri ng c vo ct, xong ri khp ca ra i. Ngi nh thy M b tri ng nh th sut m cng khng ai hi. Th m lin y, va mi c ci tri th c phi i hi l thuc v xoa bp cho chng, nh mt thip i th A S lin ly chn p vo mt M! Tht khng u mng sng con ngi, nhn cch con ngi b coi r n nh th! Cng khng u con ngi li t coi r mnh mt cch tuyt vng nh th! M cam chu thn phn ca con ra nui trong x ca, ch bit ngi trong ci bung con kn mt trng ra ci ca s vung m m trng trng, "n bao gi cht th thi". Nhng ch l mt phn trong con ngi ca M. Ch su sc ca tc gi, tm lng nhn o ca tc gi khng ch biu hin tnh cm xt thng M, vic t co thi tc phi nhn tnh ca tng lp thng tr, m cn th hin vic nhn ra con ngi bn trong ca M v t trn nim thng yu vo . Nh trn ni M c mt tui tr hnh phc, c mt tnh cch mun lm ch i mnh. Tnh cch y khng bao gi cht, n ch tm thi b nn xung khi c dp li bng ln. Dp y l mt ma xun Tt n, my nm sau, khi u ni c ting so r bn i chi. M nghe ting so thit tha, bi hi, t nhin ngi nhm thm bi ht. Trong khng kh n tt ca mi ngi "M cng ung ru. M ln ly h ru, c ung c tng bt". Cch ung ru ca M nh bo hiu mt hnh ng ni lon chng li thn phn m chnh M cha thc r rt. "Ri say, M lm mt ngi y nhn mi ngi nhy ng... nhng lng M th ang sng v ngy trc". Cn say gip M qun i tnh cnh hin ti sng vi m tnh ngy xa. Thi gian ngy trc nh hin v. M ang sng vi hai con ngi: con ngi thc ti, theo qun tnh th "ng dy", "t t bc vo bung", "ngi xung ging, trng ra ci ca s l vung m m trng trng"; con ngi tm linh th "t nhin vui sng nh nhng m Tt ngy trc". Nhi ln trong tm t M mt tnh cm thng xt mnh: "M tr lm. M vn cn tr", mt tnh cm on hn: "Bao nhiu ngi c chng cng i chi ngy Tt. Hung chi A S vi M, khng c lng vi nhau m vn phi vi nhau", ri t khi, mt tnh cm ut hn: "Nu c nm l ngn trong tay lc ny, M s n cho cht ngay, ch khng bun nh li na". Th l con ngi ch thc tm linh trong M sng li, ho ln vi con ngi thc ti, lm cho c vo trng thi mng du, va sng trong khng gian thc ti, va sng vi thi gian qu kh, chp chn, bt nh. M thm m vo n, qun li tc, ly ci vy hoa... nh sng trong thc ti, nhng thc ra th M ang sng trong m. C khng nghe A S hi, c cng "khng bit mnh ang b tri", tai vn nghe ting so a M i chi. Ch khi vng bc i m khng c, tay chn au

khng ca c, c mi thn thc ngh mnh khng bng con nga. Nhng khuya, nghe ting ch sa xa xa, c li qun ngay hin ti, nn khc v li bi hi vi cuc sng trong mng, lc m, lc tnh. y l on vn tht p v th mng. N chng nhng khc ha c ci sc sng mnh lit khng g dp tt c ca tui tr m cn lm sng li khng kh vn ho ngy hi p , m say ca ngi dn tc chuyn thnh i sng tm hn ca nhn vt. ng thi on vn cng thm m mt nim xt thng v hn cho s phn ngi con du tr n, v nng niu nhng gic m tnh t p ca mt con ngi. Ngi bt ca tc gi qu thm nhp su sc vo nhng bin ha. Ngi bt ca tc gi qu thm nhp su sc vo nhng bin ha, i thay tinh vi ca tnh cm nhn vt, biu hin mt tm lng nhn o tha thit, hiu thu nhng ng nt quanh co, b n ca n. d) nh cao trong cuc ni lon chng li thn phn tru nga ca M l on c ng ln gii thot cho A Ph v cho c chnh mnh. Khi A Ph my m b tri ng vo cy ct chu ti do h n mt b th trng thi v cm ca M ang ln n mc cao nht. M t ng v c thi quen ngi si la m. Nhng khi ngn la bng ln, M thy mt A Ph m trng trng mi bit A Ph cn sng. "Nhng M vn thn nhin thi la, h tay. Nu A Ph l ci xc cht ng y, cng th thi... M ch bit ch cn vi ngn la". M v cm vi sinh mnh ca A Ph v c vi chnh mnh! Nhng ci g thc tnh lng trc n ca M? Mt ln tr dy, khi "ngn la bp bng sng ln, M l mt trng sang thy hai mt A Ph cng va m, mt dng nc mt lp lnh b xung hai hm m xm en li". Ci git nc mt y lm M "cht nh li" vic M b tri ng nm trc, cng nc mt chy nh th m khng lau c; M li nh ti ngi n b b tri cht trong nh ny, v A Ph th ch m mai l cht thi. Ch c tr nh bt cht l lm M sng li. Tr nh c sc sng ring ca n, khng phi mun qun l qun c u. Tt nm trc th, ln ny tr nh li lo ln mt cch v thc, v nh mt phn ng dy chuyn n ni li ba s phn. M khng cn sng vi ngn la na. La vc i m c khng thi. M chm vo tng tng. M ngh mnh c th cht thay cho A Ph. "Ngi kia vic g m phi cht th". M ng ln ly con dao nh ct dy tri cho A Ph trong mt thc chp nhn hi sinh v mnh, sn sng th mng cho anh nu b bt tri th vo ct. l giy pht tuyt p trong i M. C tr thnh con ngi cao c, nn c khng cn cm thy s! Hnh ng tuy khng th on trc, nhng hon ton khng ngu nhin cht no. M tng nguyn lm ry tr n thay b, tng chu kh lm du tr n cho b, tng dm cht c gii thot cho mnh, th sao M li khng dm cht cu mt ngi v ti? Nhng tnh cch M tuy c quy lut m vn y bt ng. Va mi ngh n vic c th cht thay cho A Ph, nhng khi A Ph va chy i, M ng lng trong bng ti, lp tc "M cng vt chy ra, bng i, ui kp A Ph: A Ph cho ti i. y th cht mt!" Lgic cng rt cht ch. M cu sng A Ph th ti sao c li khng t cu mnh?! Nh vn miu t qu trnh din bin ca nhn vt cc k t nhin v sinh ng, y ngu nhin bt ng m vn nm trong quy lut tt yu cua s sng. My giy trc , ai c th ngh rng M li b trn? Th m c vng chy theo A Ph, v khng th khc c! M l mt nhn vt thnh cng bc nht trong vn xui cch mng ng i Vit Nam. Mt trong nhng b quyt ca n l nh vn khc ha qu trnh tm l y bin ho, ngu nhin, bt ng, m vn nm trong vng tnh l ca s

sng. Nhn vt tr nn c hnh khi, a din, y mu thun, khi th mt ny ni ln, khi th mt kia ni ln, nhng lc no cng l nhn vt y, ch khng phi l nhn vt khc lp vo. 3. Nhn vt A Ph : Trong V chng A Ph th A Ph l nhn vt ph thi k Hng Ngi v s tr thnh nhn vt chnh trong on i Phing Sa. Phn u truyn, nh vn ch yu k chuyn di gc nhn v thc ca M, sang phn sau ngi bt nh vn li a y ch yu theo gc nhn ca A Ph. A Ph l a con m ci, nn nhn ca bnh dch v nn i lm cht ngi hng lot. Mi mi tui A Ph b bn xung vng ngi Thi, nhng anh li trn lu lc n Hng Ngi. Quanh nm ch lm thu, A Ph khe nhng ngho th khng th ly v. C th ni A Ph l con ngi di y ca x hi min ni. A Ph b nh p tn nhn ri b bin thnh a tr n, ri b tri ng ch cht... u chng t s phn tru nga ca ngi lao ng ngho vng cao. Nhng A Ph l mt con ngi p ca ni rng. A Ph lm khe nh tru, chy nhanh nh nga, tr thnh mt nim m c ca cc c gi. A Ph cng b tri buc bi m tn v thn quyn. Sau khi b nh p tn nhn sut mt ngy m, A Ph l gi i lm tht ln, lm c cho chc vic n v. Khi P Tra bt A Ph ng cc ly dy tri mnh, A Ph vn ngoan ngon vng theo. Anh khng h ngh n vic trn chy. V bit chy u cho thot? Ci p nht A Ph l tm hn phng khong, hn nhin, yu chnh ngha, t tin ca tui tr m cuc sng n l khng th hu dit c. Chnh ci sc sng y sau ny s a A Ph i theo cch mng. 4. Ngh thut ca truyn ngn V chng A Ph: - Trn y ni qua ngh thut miu t qu trnh tm l ca nhn vt M. l thnh cng tiu biu nht ca nh vn. - T Hoi cng l cy bt snh t cnh. Cnh vt ca ng sng ng, c hn v y khu gi, gp phn biu hin c lc cho nhn vt. Chng hn on miu t ma xun: "Hng Ngi nm y n Tt gia lc gi thi vo c gianh vng ng, gi v rt d di. Nhng trong cc lng Mo , nhng chic vy hoa em ra phi trn mm , xe nh con bm sc s. m tr i Tt, chi quay, ci m trn sn chi trc nh". Ngn ng t mu sc rt phong ph, c o, khng thy c trong t in. Nhng ci chnh, n gi ln mt khng kh sng ng, i thay tng lc, lm nn cho s tri dy ca tm hn M v sau. - c bit ng snh dng ngn ng na trc tip. Li ca tc gi m nh ni ln gan rut, v thc ca nhn vt, v ln loi cung bc trong tnh cm M: lc t tin, lc ai on, lc dn di, ut c, lc c quyt..., chng hn: "M tr lm. M vn cn tr. M mun i chi...". Li vn nh li trm ngm, thn thc ca nhn vt. - Cc chi tit c la chn rt cng phu, chng c miu t nh khu gi, an ci, ci ny gi ra ci kia, mt cch t nhin. ng ch l chi tit ting so v chi tit bp la. Chng va to khng kh, va khu gi vo tm t nhn vt, va miu t mi trng. Chi tit ca V chng A Ph giu cht to hnh ca in nh v giu cht th. y ng l mt tc phm tiu biu cho thnh tu vn xui ca vn hc cch mng. (Trn nh S, in trong Phn tch v bnh ging tc phm vn hc lp 12, Nxb GD, 1997) [1] Xem - T Hoi: Cm ngh v truyn V chng A Ph, trong sch Nh vn ni v tc phm, H Minh c bin son, Nxb Vn hc, H., 1994.

- T Hoi: Ti vit Truyn Ty Bc, trong sch Thai nghn tc phm, Nxb Hi nh vn, H., 1995. - T Hoi: Ct bi chn ai, Nxb Hi nh vn, H., 1995, in ln th ba. 06/24,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (0) | Bn in n thi i hc mn vn: GI TR NHN O TRONG V NHT - GS Trn nh S Vn hc Vit Nam sau nm 1945 khng ch giu tnh chin u m cn giu tnh nhn o. Hai tnh cht ny khng tch ri nhau, bi v cuc chin u ca dn tc hn ba mi nm nhm mc ch khng nh con ngi, gii phng con ngi; v mt khc, mun bo v con ngi, thng yu con ngi, ngi ta phi dn thn vo chin u. V nht ca Kim Ln c hon thnh vo thi gian sau nm 1955, trn c s mt bn tho c vit ngay sau Cch mng thng Tm. Khong cch mi nm gip ng th nghim su sc t tng ca tc phm, lm cho n tr thnh mt tc phm mang nhng gi tr nhn o ht sc su sc v phong ph. Tc phm bt u bng vic miu t s i thay to ln ca xm lng khi nn i trn ti. Anh cu Trng, mt ngi v t, vui tnh, c tr con yu mn l th m nay "i tng bc mt mi (...) ci u trc nhn chi v ng trc". Cc lu ch y nhng ngi i bng b, dt du nhau "xanh xm nh nhng bng ma", sng no cng thy ba bn ci xc ngi cht i nm ngn ngang... Nn i trn n ang gieo rc cht chc v xa mt sinh kh ca xm lng. Lng xm x xc, m v khng nh no c nh n, la. Trn cy go ngoi lng, ting qu ku ha vo ting h khc ngi cht. Hnh nh khng ai tin l mnh c th sng qua nn i, v ngi i, qua biu hin ca c gi m Trng gp ca nh kho trn tnh, ci i ang lm mt dn nhn cch ca c: n ni chua ngoa, chng ln, liu lnh. Gia lc y th Trng nhn ngi n b kia lm v v a c v lng. Ngi ta thng ni nn i lm cho con ngi mt gi, mt c gi phi theo khng mt ngi n ng khng quen bit ch v bn bt bnh c. Nhng ch l ci nhn bn ngai, khng phi l ci nhn ca nh vn. Vi tm lng rt mc nhn hu, nh vn nhn thy kht vng c sng cn bc thit ca c gi. ng cng thy nim kht vng c c v ca anh cu Trng. Anh cng liu lnh, tc li: "K", c n c ta v . Lng yu thng, trn trng ca tc gi i vi nhng ngi bt hnh th hin cuc dt du v lng ca hai ngi. Nh vn khng h c cht r rng no khi miu t cuc v lng ca h. Tri li ngi bt ti vui, di dm, tinh t khc ha mi cm nhn hnh phc ca Trng. Hn hai mi ln truyn ngn nhc n n ci ca Trng: khi th phn ph, khi th bt ci. i bn cnh c gi gy g v rch nh t a Trng khng h gn trong tnh cm mnh mt cht g nh coi thng c gi do c theo khng mnh v bn bt bnh c! Anh khng h c tnh cm ln mt do trong ti mnh ang "rch b cu". Tri li, nh c gi m anh "qun ht nhng cnh sng ch, tm ti hng ngy, qun c ci i kht gh gm ang e da...". l g, nu khng phi do anh thy c gi mt ngun m p, ti sng ta rng i mnh? V pha c gi, c cng khng h c cht mc cm v thn phn "b nht". Trn ng v khi th c giu anh: "B lm y!", khi th c mng anh "Kh gi", ri "pht nh t" vo lng anh v "khom mt li" vi anh. C vn cm thy mnh c y sc mnh i vi phi mnh

nh bt c c gi bnh thng no! H thc s hng v nhau, thch th nhau nh mi i tnh nhn khi bt u lm thn nhau. iu th v l tc gi cho hai ngi dt du nhau diu qua trc mt dn lng. R rng s kt hp ca h em li sinh kh cho ci lng y t kh. Tr con th go ln: "Chng v hi!". Ngi trong xm th "Nhng khun mt hc hc u ti ca h bng dng rng r hn ln. C ci g l lng v ti mt thi vo cuc sng i kht, tm ti y ca h". H khng hiu ni, h th di, h nn lng, bi v h ang tuyt vng. S kt hp liu lnh ca Trng v c gi l mt thch thc quyt lit ca kht vng sng cn v kht vng hnh phc trc mi thc tuyt vng v t lit v nn i, v khng phi khng c tc dng lm cho tm hn h rng r hn. Vit on v lng ny nh vn hon ton ng v pha khng nh s sng v ch sng cn ca con ngi, trn trng v yu mn hnh ng liu lnh ca h. Nhng t tng nhn o ca tc phm khng ch c th. Qua cuc gp g vi ngi m v qua mt m thnh v chng, nh vn khng nh tnh yu cuc sng s thng c cht chc, cuc sng s thay i. B m trc nn i cng tht vng v hoi nghi nh mi ngi: "bit c nui nhau sng qua c cn i kht ny khng?", b cng th di. Nhng b l m, b thy ci s "nht v" cng l may, nn b "mng lng", b nui hy vng cho i tr. B m nhn ngi con du "lng y thng xt", khng cht coi thng. B ngh n vic phi c "dm ba mm cho phi l!", chng t trong lng b khng vng ngh "nht khng ngi n b" cho con mnh. l tnh cm nhn o c tc dng nng cao phm gi cho con ngi. C th ni nh vn Kim Ln chn tnh hung "nht v", mt tnh hung con ngi b nh mt phm gi trong mt mi ngi ngoi cuc nng niu, khng nh phm gi ca h, nhng ngi trong cuc. Sau mt m thnh v chng ti ngi nh nt, sng hm sau, vn trong cn i kht, nhng mt khng kh y sinh kh n vi mi ngi. Ngi nh sch s, gn gng, ang nc y m p... ngi v tr nn hin hu, ng mc, cn Trng th "Bng nhin hn thy hn thng yu gn b vi ci nh ca hn l lng (...). By gi hn mi thy hn nn ngi, hn thy hn c bn phn phi lo lng cho v con sau ny". Mt nim tin vo tng lai gieo vo lng mi ngi: "Hnh nh ai ny u c ngh rng thu xp ca nh cho quang qu, n np th cuc i h c th khc i, lm n c c khm kh hn". "Cha bao gi trong nh ny m con li m m, ha hp nh th". Nhng ba n cho, rau, v nht l ni ch cm ng ngt nhc h tr v vi thc ti. Ch vi lng thng yu, hy vng sung khng th cu h qua khi nn i. Mun sng h cn phi hnh ng. Nhng tin n m h v Vit Minh ph kho thc Nht, chia cho dn ngho, nhng hnh nh v on ngi i trn Sp li gieo vo lng h nhng hy vng mi, gi nhng hnh ng mi. Nhng con ngi vt qua mc cm i ngho, ti hn khng nh s sng, chc chn s i theo ting gi ca Vit Minh ginh li s sng cho mnh, trong cch mng. Nh vn khng d di trong vic miu t gia nh anh Trng tham gia cch mng. Nhng lgc cuc sng s cho thy h s khng c con ng no khc. Tm li V nht ca Kim Ln l mt truyn ngn cha chan t tng nhn o. Chn tnh hung "nht v" do nn i khng khip gy nn, nh vn khng nhm miu t s mt gi, sa a ca con ngi, tri li, khng nh kht vng sng cn v phm gi ca h. Nh vn miu t tnh yu s sng ca nhng con ngi bn b cai cht nh mt ngun sng, ngun m p si m lng ngi, thi thc h i ti, cu ly i mnh. Tc

phm cho thy mi lin h khng kht gia nhu cu sng cn ca mi c nhn lao kh vi cng cuc cch mng x hi. l t tng nhn o mi m, c tnh chin u. In trong Trn nh S, c vn, hc vn, Nxb GD, 2001. 06/24,2010 Posted to N THI I HC MN VN Comments (0) | Bn in n thi i hc mn vn: RNG X NU mt truyn ngn m cht s thi v thi nh M PHAN HUY DNG Rng x nu c vit ra vo gia nm 1965, trong nhng ngy bt u cuc chin tranh cc b ca M min Nam nc ta. " l nhng ngy si sc, nghim trang, nghim trng, lo lng, quyt lit, ho hng, ho hng: dn tc ta bc vo cuc chm trn mt cn trc tip vi quc M" [1]. Tuy k v nhng s kin xy ra trc my nm nhng truyn ngn ny tip c hi th ho hng ca thi hin ti, v hin thc c m t mang m ngha ph qut. Chuyn lng X Man tr thnh chuyn ca c "t nc ng ln" trong cuc i u lch s. Hnh tng ln lao bao trm ton b tc phm l hnh tng nhng cy x nu. Chnh n em li cho tc phm sc khi qut ln cng nh s sinh ng, chn thc nh cuc i. V trc ht n khi ln ngun cm hng dt do ngi vit, tr thnh im ta im gi t nh vn suy ngm v mch sng ca t nc v sc sng ca nhn dn. Khng phi ngu nhin m c mt cu vn c lp li gn y nguyn n hai ln phn u v phn kt thc ca tc phm: "ng trn i x nu y trng ra xa n ht tm mt cng khng thy g khc ngoi nhng i x nu ni tip chn tri". y l mt ip khc trm hng lm nn cho ton b cu chuyn. Tc gi cha bao gi gin on mch k v rng x nu. Cy x nu khi th tch ra, khi th ha nhp vi con ngi. T cy x nu tc gi a dng th php nhn ha, cn khi l con ngi ng li thng xuyn lin h, so snh vi cy x nu. "X nu", "x nu" - tc phm trng trng ip ip vi nhng "x nu" v chnh l im kh c bn quy nh cht th ho hng ca n (th, nh c ngi nhn xt, l mt kt cu trng ip y m vang). Hy tr li vi on m u ca truyn ngn. Nh vn em ht bt lc ca mnh ra t mt khu rng x nu. y khng phi l mt khu rng x nu chung chung m l khu rng xt cnh lng X Man, k bn con nc ln (ngun sng ca con ngi) v lt trong tm i bc ca n gic. Ngay t u ta thy rng x nu phi i din vi nhng th thch c lit, d di. Thng tch l khng th trnh khi: "C rng x nu hng vn cy khng c cy no khng b thng. C nhng cy b cht t ngang na thn mnh, ngang nh mt trn bo". Nhng sc sng mnh lit ca cy x nu mi l iu tc gi mun nhn mnh: "Trong rng t c loi cy sinh si ny n khe nh vy. Cnh mt cy mi ng gc c bn nm cy con mc ln, ngn xanh rn, hnh nhn mi tn lao thng ln bu tri". Chng khe v chng tha thit vi mt tri: "N phng ln rt nhanh tip ly nh nng, th nh nng trong rng ri trn cao xung tng lung ln thng tp, lng lnh v s ht bi vng t nha cy bay ra, thm m mng". Tht l mt on miu t sng ng, giu cht to hnh nhng khng ch c ngha t thc. Rng x nu, y chnh l mt n d v con ngi: con ngi au kh, con ngi bt khut, con ngi kht khao t do, con ngi ca truyn thng anh hng lp trc

lp sau lin tc ng ln bo v phm gi ca mnh ... Thm na, rng x nu y cn l mt hnh tng tng trng, mt biu tng cho con ngi Ty Nguyn, cho c mt dn tc hip s : "rng x nu n tm ngc ln ca mnh ra, che ch cho lng". Trong hnh ng n tm ngc ln cha ng bit bao nhiu l kiu hnh, n biu th mt phm cht phng khong, ho hip v l mt hnh ng t nguyn do xc nh c ng v tr ng u bo tp ca mnh. din t mt ni dung phong ph nh vy qua hnh tng cy x nu, tc gi s dng mt ging vn thit tha pha cht cng iu. Nhiu lc nh khng nn ni nhng xc ng ang trn ngp v yu thng, v yu thng v c knh trng na, nh vn tht ln nhng li nhn xt trc tip, l ci ti ca mnh "Trong rng t c loi cy sinh si ny n kho nh vy", "Cng t c loi cy ham nh sng mt tri n th". Hng lot ng t, trng t gy cm gic mnh c huy ng cho mc ch miu t: o o, a, trn tr, ngo ngt, long lanh, gay gt, bm, ng gc, lao thng, phng, vt, n .v.v. c bit, tc gi s dng rt t ci nhn ca in nh cho s vt hin ln ng v nt hn. ng knh ca ng khi th li ra xa ghi ly ton cnh rng x nu, khi li r st, soi k dng vn ln kiu dng ca nhng cy x nu con. C lc tc gi quay chch ng knh trc mt ta, mn nh nh chao o: mt cnh tng tuyt vi nn th, trng l hin ra: "nh nng trong rng ri t trn cao xung tng lung ln thng tp ...". Mch cm xc c khi ln. Hng i ca ngi bt c hnh dung. im "neo" nhng n tng v quan st phong ph c xc nh vi mt ci lng c th. T y ton b cu chuyn c th m tun chy v hin r trc mt ngi vit, ngi c mn mt tng chi tit tng hnh nh. Chuyn lng X Man c bt u t thi im hin ti: "Ba nm i lc lng ba nay Tn mi c dp gh v thm lng. Thng b Heng gp con nc ln dn anh v" y l nhng li k c c h l mt lch s v bo hiu mt i thay. Qu thc lng X Man i thay nhiu lm so vi ngy Tn ra i. Khp ni rng u cng c cm by ch sn "ch n" qun th. Mt lp ngi mi trng thnh ng ra gnh vc cng vic khng chin. Sinh hot trong mt ln vui ti v c quy c. Tt c tot ln mt v h hi t tin khin cho Tn khng khi c cht ng ngng. Phi ni rng s la chn thi im bt u cu chuyn ht sc thch hp. Tt c phi t hm nay v cho hm nay, cng y nh mc ch k chuyn ti nh ng ca c Mt. l s chun b tinh thn bc vo mt th thch to ln mi. Nhng li nhc nh trm vang nh ting ching, cng ca c Mt: "Ngi Str ai c ci tai, ai c ci bng thng ni, thng nc, hy lng m nghe, m nh ..." cng chnh l li nhn gi ca c gi, trc ht l c gi ca thi k lch s y. Ra i trong mt thi im ho hng ca lch s, li k v nhng s vic c tm vc thi i, ging iu trn thut c mu sc anh hng ca c s dng rt c a. Li k ca tc gi ho ln vi li k ca c Mt v dng hi tng ca Tn mt cch ht sc t nhin. Ci bi trng ca mt giai on cch mng cng kh th chin u bng bng ca bun lng Ty Nguyn ngy ni dy c ti hin vi ng "cht" ca n. Trn di t cao nguyn hng v ny tng c ngi dn sng nght th di ch p bc, khng b bo tn ca M Dim. Khp ni u c du vt ti c ca chng. Thin nhin b tn ph. Nhn dn b chm git. Chng "i trong rng x nu nh con beo" vi nhng "li l dnh mu". Qu l chng ang lm ch c ni rng, nhng l cch lm ch ca beo si. Khi k chuyn Tn hi nh i lin lc b gic bt, c n ba ln tc gi ni n vt dao trn lng em. l

mt chi tit ngh thut tiu biu t co ti c man r ca k th. Ngay tm lng nh b, non tr "rng cha bng b ngang ca ci x lt m li" dng nh sinh ra cha m vut ve cng phi hng chu nhng s vi dp tn bo, ph phng nht. mt on khc, khi ni n tnh th b o p d di ca dn lng X Man trc ngy khi ngha, tc gi c dng m t mt lot m thanh kinh khng, l ting ci sng sc, gin git ca thng Dc c n, ting roi vun vt, ting gy st nn h h xung thn ngi ... Nhng s vic din ra theo ng quy lut c p bc c u tranh, v mt chn l cch mng dn dn c lm sng t: "chng n cm sng, mnh phi cm gio". Rng x nu khng ch chuyn lng X Man trong au thng m ch yu l chuyn lng X Man ng dy. Tc gi rt thnh cng khi xy dng chn dung mt tp th anh hng. H gm nhng c Mt, anh Tn, ch Mai, c Dt, b Heng ... mi ngi mi v nhng u ging nhau s gan gc, lng trung thnh vi cch mng. S gan gc, trung thnh y khng biu hin n o. N t li m dn nn bit bao d di. Tn b bt, c Mt ch ni: "Tn ng lm xu h lng X Man". Tn tr li bng bng mt ci nhn. Gic ci tri cho Tn em ch ch ngi cng sn, Tn bn tay ln bng mnh ni " y ny". Ri i mt ca Mai, ci nhn ca Dt .. r rng l ci im lng ca nhng ngi chu nhiu au kh, ci im lng y sc mnh, y e da vi qun th, n bo trc s bng n gh gm ca lng cm gin. Trong tc phm cn c mt on rt ng ch khc ni v s dng cm ca Dt trc qun c th. C th ni trong khonh khc, Dt ln rt nhiu, thot u Dt khc tht ln khi b chng bn da. Nhng n vin n th mi, Dt chi nc mt, bnh thn nhn v bn gic. y l mt chi tit giu tnh tng trng. Khng th ni s thay i ca Dt nh ni v mt s trn tnh bnh thng. Trong tnh th kh khn con ngi phi t ln vt ln mau chng nu khng s b bp. Dnh dng l cht. iu ng vi c lng X Man, c Ty Nguyn v c cch mng min Nam ngy y. Trong nhiu nguyn nhn to nn sc qut khi ca lng X Man m tc gi c thc nu ln, nguyn nhn thuc v truyn thng lch s c biu hin qua mt hnh tng sinh ng: c Mt. ng l tc gi vit trong mt bi hi c: "ng l ci ngun. L Ty Nguyn ca thi t nc ng ln cn trng tn n hm nay. ng nh lch s bao trm, nhng khng che lp s i ti ni tip v mnh lit, ngy cng mnh lit hn snh si v t gic hn ca th h sau". t c Mt tc gi thng mn nhng c tnh ca cy x nu lm i tng so snh: ngc c "cng nh mt cy x nu ln", cn bn tay "nng nh st" ca c th "sn si nh v cy x nu" ting ni ca c cng tht c bit: "nng trch", " " "di vang trong lng ngc" tng nh ting m vng ca ni rng. ng l khng th hnh dung ni cuc sng chin u ca ng bo cc dn tc Ty Nguyn m li thiu hnh nh c Mt. Ring i vi phng din hnh thc ngh thut ca tc phm, hnh nh to nn mu sc Ty Nguyn m trn tng trang vit v to nhng im nhn gp phn bc l su sc ch , nhng im nhn gn lin vi cc cu ni mang ngha tng kt, gio dc v ku gi ca c: "Nghe r cha, cc con r cha. Nh ly, ghi ly. Sau ny tau cht ri, by cn sng phi ni li cho con chu: chng n cm sng, mnh phi cm gio! ..." c th ni thm: nu thiu hnh nh c Mt, tc phm s thiu i mt c s quan trng s dng ci ging trm hng vang vng rt s thi nh n c. Nhiu m bn bp la trong nh ng, c Mt k cho con chu nghe chuyn v anh Tn. l cu chuyn ca thi hin ti nhng c lch s ho bi n qu tiu biu cho hnh trnh s phn ca cc dn tc Ty Nguyn thi nh M. Cuc i ca Tn

tri qua bit bao th thch khc lit ngay t thu cn th. Chnh nhng th thch y hun c nn mt con ngi mang nhiu phm cht tt p: gan d, trung thc, mt lng mt d gn b vi cch mng. Khi ln ln, hnh phc ring va nh cht ngay trc mt anh m anh khng lm g c. Bn thn anh b gic bt v b chng t ct mi u ngn tay. T ni au thng v cm th , anh tham gia lc lng qun gii phng gp phn bo v qu hng, tr thnh nim t ho ca bun lng, thnh tm gng cho c Mt dng gio dc th h sau. Khc ho nhn vt Tn, tc gi rt ch miu t hai bn tay ca anh - hai bn tay bit k vi chng ta v s phn mt con ngi. Nhn chung, vi nhn vt Tn cng nh vi hu ht cc nhn vt khc, tc gi thng nhc i nhc li mt c im ni bt no ca h. Phi chng y c du vt ca cch gii thiu nhn vt trong s thi? D sao y cng l mt trong nhng c im hnh thc kh ni bt ca truyn ngn ny. Rng x nu l tri nghim mt i vn, mt i chin s c nht cht trong mt khun kh hp. Nim xc ng thing ling v hnh nh k v ca t quc gia nhng ngy th thch thi thc Nguyn Trung Thnh vit nn thin truyn ny. l mt tc phm rt c ng nhng cng ht sc bay bng, gi nn nhng cm xc va trm lng va say m. Mt tc phm xut sc kh xng tm vi thi i nh M oanh lit, ho hng. Phan Huy Dng, in trong Phn tch v bnh ging tc phm vn hc lp 12, Nxb GD, 1997. T tng ngh thut ca Thch Lam Hong Thiu Khang Mi ci ri s tri i, ring s tht cn li "Qua bao bin thin lch s, qua bao chnh kin ngh thut t hu... dc con ng t 45, vn chng v t tng v vn chng ca Thch Lam vn l mt trong nhng gi tr cn li". 1 - Vn chng ca Thch Lam l nhng trang p. Cho n nay, n cng lm li cun tm hn nhng con ngi ng i, nhng con ngi tri qua hai cuc chin c mu v la thm khc. Thot ra khi khng gian v thi gian "Vng trng v qung la", con ngi hm nay tm v Thch Lam nh nhu cu tm v mt ci hin ho, yn tnh, du dng...; v mt ci mnh c th lng nghe mnh - v thi gian ca "Gi u ma", khng gian ca "Nng trong vn", hng v ca "H ni 36 ph phng"... 2 - Vn chng ca Thch Lam l nhng trang hin thc thong qua, nhng du n cn li trong cm nhn ca ta sau mt cn gi nh... du n trong min man. l ch ngha hin thc khng t thc, mt ch ngha hin thc m thut (rolisme pitoresque). y khng c rng rn v bo t, khng c sn si, g gh kch tnh... Tt c ch l p v tinh t; nhng "Di bng hong lan, a con u lng"... i nh vo tm thc ta. 3 - Cng c khi vn chng ca Thch Lam a mi chng ta vo mt t vn v nhn cch, nhn phm, lng tm, danh d... ngha l nhng t vn vng o l, o c tin thin; nhng "Si tc, a con tr v "... mang hnh cu hi tra vn nh nhng.

4 - T thm m cho n t tng, vn chng Thch Lam xu hng v ci p ca cht ngi, v chng ta hiu, v sao Thch Lam li nhiu gi tr hn c so vi nhng gi tr khc trong T lc vn on. Thch Lam cm hng trn hng s ca tinh thn, cho nn vn chng ca ng cng tr thnh mt hng s gi tr trong vn hc Vit Nam. Thi vn hc Vit Nam nhng thp k 30 - 40, cc t tng v ngh thut, du ng pha no, ngh thut v ngh thut hay ngh thut v nhn sinh, ch ngha hin thc hay ch ngha lng mn... cng u trnh gin n, nu khng ni l th s. Cc nh t tng ngh thut th y mang cu trc t duy tam on lun. Cha thy c s xc lp nhiu tin trong mch l gii, bin lun. Do vy, tnh bin chng b vng bng. H cha thy c ngh thut v vn chng l nhng hot ng nhiu chiu v c khi l chng ngc nhau, an dt ngang dc. H tuyt i ho mt tin i ti mt hp duy nht. Cho nn cc cuc tranh lun nh l ri vo tnh trng bt ng ngn ng, khng c giao lu, thng bi. Trong bi cnh v tnh cnh t tng y, Thch Lam xut hin trong mt t tng v s mnh ca vn chng (ngh thut). Thch Lam ang t vn chng i din vi mt s mnh ton vn. Trong li ta tp "Gi u ma", ng vit: "i vi ti, vn chng khng phi l mt cch em n cho ngi c s thot ly hay s qun; tri li, vn chng l mt th kh gii thanh cao v c lc m chng ta c, va t co v thay i mt ci th gii y gi di v tn c, va lm cho lng ngi thm trong sch v phong ph hn... " So vi thi i ca mnh, t tng ngh thut ny t ra hiu vn chng hm c. C th tm thy trong nhng li pht biu y nhng ni dung nh sau: 1 - Thch Lam lc u vi loi vn chng em n cho ngi c thi thot ly, qun lng thc trng cuc sng. Thch Lam ang sng v lm vic vi nhng ngi bn ch thn trong T lc vn an, nhng Th L (Ti ch l ngi b hnh phiu lng, ng trn gian xui ngc th vui chi..), nhng Xun Diu (Ti l con chim, n t ni l, nga c ht chi...), th m ng vn c lc u! Phi cng bng - mt cng bng mang tnh lch s, m ni rng, vn chng thi y c mt loi (m chng ta hay mnh danh l vn hc lng mn), bn cnh nhng t tng ngh thut rt qu gi, vn ri vo ci hn ch m Thch Lam va cp ti (em n cho ngi c s thot ly, s qun). Trong mt cm nhn th v v khm phc Th Mi, chnh nh ph bnh Hoi Thanh (trc 45) vit: "Ta thot ln tin cng Th L, ta phiu trng tnh cng Lu Trng L, ta in cung vi Hn Mc T - Ch Lan Vin, ta m say cng Xun Diu. Nhng ng tin

khp, tnh yu khng bn, in cung ri tnh, say m vn b v... ta ng ngn bun tr v hn ta cng Huy Cn... " (Thi nhn Vit Nam) Thot ly v qun lng, xt n cng, cng l mt thi phn khng thc ti. Nhng n khng nhp cuc. Thch Lam mun c mt ci th nhp cuc ca vn chng. 2 - Vn chng vi Thch Lam phi l mt th kh gii. Con ngi sinh ra vn chng, mong mun n tr thnh mt cng c chin u cho hnh phc ca con ngi. l mt s mnh xt t gc sinh thnh chng loi vn chng - ngh thut. l quan im ngh thut v nhn sinh. Nhng khi vn chng pht trin th cng phi nhn n t gc sinh thnh c th. T gc ny, c th chp nhn thi ngh thut v ngh thut. Bnh din nhn sinh nm ni su ca tim tng, bnh din ngh thut s bay ln nh mt ci ring t ci nn tim tng . Mun v nhn sinh hay v ngh thut th ngh thut vn l ting ni ca tri tim con ngi, vn l cuc giao lu gia tri tim v nhng tri tim. T n, vn chng mang ci vc - t hng vo con ngi, vo cuc i. Vn chng, vi Thch Lam, l mt th kh gii. Nhng n khng mang tnh vt cht th thin, n l th kh gii thanh cao. N n vi ni thanh cao ca tinh thn con ngi. Vit n y, ti t nhin lin tng ti th Sng Hng: Dng cn bt lm n xoay ch Mi vn th - bom n ph cng quyn... 3 - S mnh u tin ca vn chng, theo Thch Lam, l t co v thayi ci th gii gi di v tn c. Vn chng c th no khc nh th c khi con ngi ang b chm tri trong bao bi kch bi s tn c v gi di. a s mnh t co ln hng u, Thch Lam mun vn chng phi mang c mt ch ngha nhn o hin thc (Nh M L) Nhng khi ngi nh ca c ch c nt vn di bu t ca vn chng ph phn, khi thi tn bo v gi di b phi ra di nh nng mt tri... th vn chng cng phi cm nhn c mt mch sng ang chy v u. Vn chng phi gp phn cho cuc thay i. Sinh thnh c th phi nm trong sinh thnh chng loi ca n. 4 - S mnh ch thc ca th kh gii thanh cao ny l lm cho lng ngi thm trong sch v phong ph hn. Vn chng tn gi tm hn con ngi. Sng trong nhng iu kin hin thc, con ngi vng nhiu bi bm. Bn nhng tinh cht, con ngi cng mang nhng tp cht.

Con ngi d ri vo tin ti, danh vng... ri vo chn ph du... Vn chng c tc dng "thanh lc" (Katharsis - ch dng ca Pythagore) tinh thn con ngi. Li na, tng tng nu khng c vn chng - ngh thut th tm hn con ngi s ngho i bit bao nhiu. Vn chng l mt trng th nghim nhng rung ng thm m mnh lit v su lng. N n vi hn ta. N nhn i mi tri tim chng ta. Ti v chn dung Thch Lam vi nhng nt n s nhng y lng cm mn. Hong Thiu Khang (Ngun http://vanhoc.xitrum.net) T Hu - Ngi m ng ca nn th cch mng - V Qun Phng Published on 05/10,2009 ...Sinh nm 1920 ti lng Ph Lai, gn c Hu, T Hu, tn tht l Nguyn Kim Thnh, lm th kh sm. Mi tm tui, ng c th ng. Cng nm , ng gia nhp ng Cng sn ng Dng. Thng 4-1939, ng b ch bt. Thng 3-1942, ng vt ngc c Gly, tip tc hot ng cch mng Thanh Ha. Cch mng Thng Tm, ng lm Ch tch Uy ban khi ngha Hu. Nm 1946, tp th u tay Th ra i (sau i l T y) tp hp cc bi th vit t 1937 n 1946, chia lm ba phn "Mu la" (27 bi), "Xing xch" (30 bi) v "Gii phng" (14 bi). Ba chng th l ba chng hot ng cch mng ca T Hu. Chng u l ci nhn hin thc, t co x hi ng thi, gn vi lng say m l tng xa p bc bt cng, xy dng cuc sng hnh phc, nhn i. Chng th hai l th t, nhng bi th xut sc ca mt tm hn chin s a cm vi mt bt php th ti nng. Chng cui l th vn ng cch mng tin ti khi ngha v cch mng thnh cng, nhng bi th say m, si sc v ho hng. Cch mng t ho c trong i ng ca mnh mt thi s c tm c khai sng cho c nn th tr tnh cch mng. T Hu, vinh d l ngay t cc bi th u, mang tnh cm ngi chin s cch mng. Th T Hu, khi y, v ngh thut, ng c nhng nt tng ng vi Th mi. Tng ng v bt php v tng ng ngay c vic hng cm xc vo ci Ti c th. Nhng ci ti ca T Hu ngc hn vi ci ti ca Th mi. Vi T Hu Ti l con ca vn nh, trong khi ci ti Th mi: Ta l mt, l ring, l th nht/Khng c ai b bn ni cng ta/Ta b i v i cng b ta. Chnh v vy, T Hu, l ngi u tin mang vo th Vit Nam mt phm cht mi: cht tr tnh ring t ca ngi cng sn. y c s ha trn ca i cng v i t - ci ring t ca nhn vt tr tnh trong th T Hu l s nghip cch mng. T Hu rt tinh t, tinh t nh cc nh th ti nng ca phong tro Th mi khi din t nhng bin ng tinh t ca tnh cm con ngi trc cuc i. Ch c khc cuc i T Hu l chin u, l t ti, l chin thng. C th ni, nhng thnh tu m th ca ng thi t c, u tm thy trong T y. T Hu s dng nhng thnh tu y vo mt hng cm xc khc, mt ni dung t tng khc n cch xy dng hnh nh. y l hnh nh con thuyn in bng trn mt nc phng lng ca sng Hng. In c nh, in c m iu: Trn dng Hng giang Em bung mi cho

Tri trong veo Nc trong veo Em bung mi cho Trn dng Hng Giang. (Hy k mt ng ngang di cu th th ba s thy mt cnh i xng gia tri v nc qua cc cp cu th). V ci m iu m cc tc gi Th mi mang vo ting Vit to nn sc gi cm gn nh l thn b cng n hin trong bt php ca nh th - chin s ny. y cnh mt rng chiu, i y Ty Nguyn, m iu tr thnh tm trng: Thng reo b sui r ro Chim chiu chiu cht ai no ku ai Hy nh li thi n Vit Nam nhng ngy u cch mng y cng thy T y qu l mt ma gt bi thu. Vi T y, T Hu ly li lng tin vo ng li vn hc cch mng cho c nh vn ln bn c. Vi T y, T Hu khng nh phm cht thm m mi ca th Vit Nam. Trong chn nm khng chin chng Php, th T Hu vi cc bi Ph ng, Bm i... cng vi th ca ca phong tro qun chng sng tc in hnh l th b i m hi ngi ta gi l th i vin tr thnh mt gi c sc thuyt phc v phng php sng tc hin thc - ly cuc sng thc t lm ct li ca th, hng cm xc ca cng chng vo nhng tnh cm cao c nh gic cu nc. Tp th Vit Bc l ting ht ca ton dn khng chin. Li th bnh d, gn vi li n ting ni ca cng nng binh nh gic. Vi Vit Bc, T Hu i t tm tnh c th n tm tnh ca cng ng. Nh th pht hin v biu dng nhng tnh cm cao c ca ngi dn thng. Ch ca th l lng yu nc. ti ca th l cuc sng nh gic. Tc ng ca th l xy dng tnh cm yu nc, hy sinh chin u. Vi Vit Bc, hnh nh ngi dn thng yu nc c khc ha v tr thnh biu tng m hc cho mt giai on th ca. Nm 1954, min bc hon ton gii phng, nhng k hoch 5 nm xy dng t nc c trin khai. Sng , sng L, sng Hng, sng Chy / No u thc nhy cho in quay chiu. Tp th Gi lng th hin ni nim phn chn ca ngi xy dng t nc: Gi lng ng khi rng t tri. Thi k ny, th T Hu cng lng gi, gi ca tm hn, sc bay cao ca ngh thut. Th T Hu c sc m trm b th v ngh thut th, theo chng ti, l vo im nh ca ng vi Em i Ba Lan, M Tm, Ngi con gi Vit Nam, Ting chi tre... Th T Hu lc ny tr thnh mt ng lc tinh thn tc ng ti i sng x hi rng ln.

Ra trn l tp th khng chin chng M, cu nc. ng vn gi c ging th m thm. ti m rng nh nh du nhng s kin chnh tr, qun s ca i sng. C L th Bn Tre, c li dn ca anh Tri, c k nim 200 nm sinh Nguyn Du, c ngn la Mo-ri-xn, c nc mt khc Bc H... T Hu c khuynh hng khi qut thi i. ng hng ti nhng tnh cm ph qut, cng hng c vi nhiu lng ngi. ti rt thi s m th thm tha, su, bn. Ci ti pht hin cht th trong cuc i, trong nhng vn chnh tr l mt c sc ca th T Hu. Sau ba cu h H Ch MInh mun nm ca Nguyn Vn Tri, T Hu h mt li bnh lun: Pht giy thing anh gi Bc ba ln Bi M Sut, cng l hnh nh ngi dn thng anh hng nhng th hm sc hn so vi bi B m Hu Giang, v cho thy mt chng ng pht trin ca tm hn ngi Vit Nam ta. Tnh biu tng c y cao hn m bi th vn gi nt sinh ng vn c ca i sng. Phm cht nhn dn trong th T Hu ngy cng su sc v nhun nhuyn. T p th gn y nht ca T Hu l tp Mt ting n. ng vn thy chung vi ngun ti ca i sng cch mng, ca ton t nc. i khi tng chm ti mt iu g ring t ca tui cui i nhn li. m cui nm ring mt ngn n. tp th ny, T Hu tr v bt php ni tm, rt gn vi thi k T y. C mt s u tranh ni tm rt mnh. Mi by mi sao gi l gi. Bt php khng tung honh ho sng nhng m trm xung trong chim nghim. Phm cht phn u ni tm vn c ca T Hu vn nguyn vn. Lng nghe trong Mt ting n thy bng dng mt T Hu ca Con c cht na. Cuc i khng phi lc no cng th thun. Tuy vy, T Hu vn ly nim tin, ly kinh nghim cuc sng ca mnh m nhn hin ti Nng t lng ta c m dn. D c phi lm li t u, ng khng nhng b, khng u hng hon cnh. Trong ci bnh m ca ging th, c sc rn li ca ch Ta li i, nh t y ra i / Lng hm h tng nh mnh tr li. T Hu l con chim u n vch hng cho c nn th. T tng tin tin ca thi i cch mng, lng yu su thm i vi nhn dn c th hin trong mt hnh thc ngh thut tinh xo. C nhng giai on th T Hu thnh ch da tm hn cho mi ngi. ng kinh qua nhiu chc v quan trng ca ng, ca Nh nc: Uy vin B Chnh tr, Ph Th tng thng trc Chnh ph. Th i vi ng l phng tin phc v cch mng. Ni nim su kn trong tm hn ng l ni nim ngi chin s cch mng. ng cn ng gp nhiu kin v quan im, phng thc xy dng nn vn ngh. ng bn v ngh thut cng l bn v cch mng, bn v s ng gp ca vn hc ngh thut vo s nghip chung. ..... BI TH "N GHI TA CA LORCA" CA THANH THO TS. Chu Vn Sn T xa xa, song song vi nh "thi trung hu ha", bao gi cng l "thi trung hu nhc". nh y bo rng cng vi ho, nhc l mt yu tnh ca th. Chng no

cn th, chng y th cn nhc. Qu c vy, nhc l phn tinh cht ca cm xc th c iu thc ho. Ngn nga c bn trong c bn ngoi mi ting th, nhc thc s l phn hn ca th. N l hi th ca ngn t th. Tt nhin, y l ni nhc ca ngn ng. Th pht huy bao hiu qu phong ph ca ngn ng ct ln ting ni ring ca mnh. Khng ch vy, lm giu cho mnh, th cn khai thc c ngn ng ca nhc na. Bao i nay, c bit bao yu t nhc t vng quc m nhc vt bin, ri nhp tch vo th, ban u, tm tr, v sau, thng tr. Thm ch, nh s cu mang qu su nng ca th, tri i ny i khc, m nhiu th c... ng ho lun. Dn ng c bin thnh dn s ti. Gc gc m nhc ca chng, i khi, ch cn l k c xa xm. phi chng cng l mt kiu ho nhp tip bin? L mt tay bt ham cch tn, Thanh Tho cng tt sang m nhc vay mn khng t vn ling em v u t cho th mnh. lm cc trng ca Nhng ngi i ti bin, Nhng ngha s Cn Giuc, Bng n ca ma xun, m trn ct..., anh mn cu trc ca nhng bn giao hng v xnt. Khin cho cc thi phm y c ci dng l l nh mt th trng-ca- giao-hng. Cn vit th ngn, lm khi anh li git tm cu trc ca ca khc. C lc th em v lai ghp to ra mt din mo mi. Cng c lc li lm theo kiu bin i gen m to ra ging mi. Nhiu bi th ngn c anh t chc kh ngon lnh theo th thc ca bi ht. Dng ca chng nhang nhc nh nhng ca-khc-th. M cng khng ch vay cu trc thuc vn bn khc ca, anh cn mn c li din tu ca khc lm giu cho hnh thc th na. n ghi-ta ca Lorca l mt "ca" nh th chng? n ghita ca Lorca "Khi ti cht hy chn ti vi cy n ghi-ta" F.G.Lorca Nhng ting n bt nc Ty-ban-nha o chong gt li-la li-la li-la i lang thang v min n c vi vng trng chnh chong trn yn nga mi mn Ty-ban-nha ht nghu ngao bng kinh hong o chong b bt Lorca b iu v bi bn chng i nh ngi mng du ting ghi-ta nu bu tri con gi y ting ghi-ta l xanh bit my ting ghi-ta trn bt nc v tan ting ghi -ta rng rng mu chy khng ai chn ct ting n

ting n nh c mc hoang git nc mt vng trng long lanh trong y ging ng ch tay t dng sng rng v cng Lorca bi sang ngang trn chic ghi ta mu bc chng nm l ba c gi di -gan vo xoy nc chng nm tri tim mnh vo lng yn bt cht li -la li -la li -la... (Rt t tp Khi vung Rubc, NXB Tc phm mi, 1985) Ni ngh s vn d ng bnh tng ln. Do ng bnh m ng iu. Cho nn, c mt cch hiu mt k vit : c xem anh vit v ai, c th bit anh l ai. Trong cc thi s ni, Thanh Tho m nht Nguyn nh Chiu, Cao B Qut, Xun Diu, Hn Mc T, Bch Kh, Vn Cao, ng nh Hng... Cn nhng thi s ngoi, thy anh vit m v Aragng, xnhin, Maicpxki, Pasternac, Lorca... V tng v u c nhng k thc, nhng ng iu ring. Nhng, trong s nhng tay bt Ty phng anh ngng m, th trng hp v Lorca, xem ra, thnh cng hn c. L mt nh th ln ca Ty Ban Nha hin i, Lorca em c cht dn gian Analuxia cng sc sng ca x s b tt vo th mnh. Li tho dn nhc, ng thng thch i khp x nh mt g Digan n c m ht ln nhng bi th ca mnh nh nhng khc romance, ballad. Bi vy, Lorca nh mt ngh s kp : thi si kim nhc s. Cng bi vy nhiu bi th Lorca thng sng cuc i kp : thi phm v nhc phm (1). C ngi s ngh : th v mt ngh s c o nh th, nu c c mt hnh thc kp na th tht l tam hp ! Nhng, tam hp li d sinh tam tai. Thanh Tho khng di th. V, lm th cng u ra v ca anh. Khng thuc kiu thi s mm th cho nhc, cng khng phi mt tay vi nhc vo th. Anh vn i li vi nhc, nhng theo chiu ring : va nhp cu trc ca khc vo lng bi th va khm thm ting nhc vo li th. Nn, d dan du vi nhc, trc sau th anh vn lun l th. Ngoi vn thi liu c ti ch, ti to t di sn th ca chnh Lorca, th ngn ng ca nhc, cu trc ca ca khc s bc nhng nhp cu tng giao hn k hu sinh ni li ng iu vi bc tin nhn ca x s Ty ban cm. Ngn y chng tng thch sao ? n ghi-ta ca Lorca chnh l mt li th m li th cm vo nt nhc, hnh tng th cng cu trc nhc bay i. Thm ch, ting ni ca th mnh thm phong ph, Thanh Tho cn m phng nhng m thanh ta ta cc nt n ghita, m phng c li din tu vn thng m cho ngi ht khi din na. * Thanh Tho chn thi im bi phn nht ca cuc i Lorka cho cm hng ca thi phm : lc ng b bn cht. Lorca lun d cm v b m nh khn ngui bi ci cht. Nhng ng cng khng th ng ci cht ph phng nht p xung thn phn mnh. i vi lng tic thng, mi ci cht u ngang tri. Ci cht ca Lorca cng ngang tri bi phn. V ng b phatxit git hi khi mi 37 tui, xc ng cn b chng qung xung mt ci ging phi tang. Mt mt kinh hong l th, nhng oi

om thay, ci cht cn l mt gii thot. Gii thot bt c d nhng hon ton. Hn suy t Thanh Tho b vy m gia nhng phn tri kia ca ci cht. Nht l lc anh c c ci cu nh mt li nguyn cui, mt di chc vit sm ca Lorca : Khi ti cht hy chn ti vi cy n ghi-ta. V th l thi phm t chn cho n mt hnh hi : va l th ving va nh mt bi ca. * C mt cch m t xa ngi ta dng n "mt mi", trong nhng trng hp th ny, l : ly tn cc tc phm ca ngi y hay li vn trong em ghp li vi nhau cho chng to ra mt ni dung no (2). Thanh Tho chn cch khc. Thi liu anh vit v Lorca ton l nhng thi nh rt m trong th gii ngh thut ca chnh Lorca, m sau nhng lng qun chng vn khng thi eo bm Thanh Tho : n ghita, bi ca mng du, con nga en, vng trng , chng k s n c, o chong u s, sc mu u trng, c gi Di gan, l ba h mnh, hoa t inh hng... V, tt nhin, lm sao c th thiu c dng sng cng vi c mc hoang vn l nhng hnh nh - biu tng t lu vn min man vi ngi th Thanh Tho ! Cm hng vt dy th lin gi lun nhng o qun y v cho cng u qun (u thai th ng hn) vo thi phm ny. Nh , hnh tng Lorca v suy cm Thanh Tho ni chung mt th ting l dng thi liu trn vo nhau . Th tng giao, tm giao cng cn l th ch sao ? Trong x l thi liu, Thanh Tho c dng nhng li kt hp kh ph bin th tng trng. Ta gp nhng Ting n bt nc, ting ghi-ta nu, ting ghi-ta l xanh, ting ghi-ta trn, ting ghi-ta rng rng mu chy, v min n c, vng trng chnh chong, chn ct ting n, ng ch tay, dng sng rng... Nhiu thi nh c tng trng ho, khin chng c dng mt hnh th cha nhiu hnh nh. ng ch tay l hin thn ca thin mnh. ng ch tay t tng trng cho c ging ph phng tri ngang ca s mnh. Chic ghi-ta tng trng cho m nhc v th ca. N l cy n lia ca chng ngh s ti hoa. Chic ghita mu bc l bin nh ca chic ghi-ta nu khi sang ci khc. ng hn, l chic ghi-ta ho, gi sang ci siu sinh. Thi s bi trn chic ghi-ta chnh l bi trn con thuyn ca thi ca ang vt qua bn b sinh t. L ba c gi di-gan l ci p huyn b. Xoy nc l tai ho nh mnh trn dng sng ca s phn, cng l ci dng sng ranh gii gia ci sng v ci cht, gia thc ti v h v. Hnh ng nm l ba v nm tri tim u giu hm tng trng v s gi t, s gii thot ca Lorca... Li vit ny khng cn xa l i vi ngi c th Xun Diu, Hn Mc T, Bch Kh, Ch Lan Vin hay nhm Xun Thu nh tp hi Th Mi. Nhng, n c Thanh Tho dng nhun nh v n nhp to ra cho th mnh mt cch ni hm sc. Ring ci cu git nc mt vng trng trong on by t ni au xt v tic thng trc ci cht ht sc thng tm ca Lorca m li th kt hp c trng trng th ng vi tng trng Th Mi : khng ai chn ct ting n ting n nh c mc hoang git nc mt vng trng long lanh trong y ging cng thy c v sc tch ca n. C phi cu y c vit theo li "ngh thut sp t" khng, m c n gin y nh t hai hnh nh bn nhau : git nc mt - vng trng th thi ? Gia chng chng c mt quan h t no. Th ra, lm khi, vic tc b quan h t li l cch gia tng ngha cho hnh nh v li th. V gi y, gia chng li

c th pht sinh nhiu kiu quan h, to ra nhiu ln ngha : 1) quan h ng lp : git nc mt (v) vng trng ; 2) quan h song song : git nc mt (vi) vng trng ; 3) quan h so snh : git nc mt (nh) vng trng ; 4) quan h s hu : git nc mt (ca) vng trng ; 5) quan h ng nht : git nc mt (l) vng trng... Ngi c c mt thong phn vn : vy thc ca cu th s theo ngha no ? Nhng thong y s qua nhanh bi ch c cu tr li duy nht : n phi l s giao thoa v lung linh ca tt c cc ln ngha y. Chng th sao, trong mch cm xc, trong hnh tng ch o cng nh cu t, cc ln ngha kia u c loi tr nhau. Tri li, chng lm giu v lm p cho nhau c thi. Vy ch sc tch sao? * Cn mch trin khai ca thi phm li l hp lu ca c hai dng t s v nhc. Vic ti hin s kin Lorca b hnh hnh vi nhng din bin ph phng, d ch l chm ph, cng t nhiu em li mt ci "ct" cho thi phm. Mun k, th cng k c i cht. Tm t ngi c b cun ngay vo mch k qua cc din bin y vi nhng kinh hong, au n v tic thng cho mt con ngi v ti, mt bc ti hoa oan khut. Nhng, dng nh ci mch kia cn tun theo cc bc pht trin thuc v cu trc ca mt ca khc na. S kin Lorca b hnh hnh vo bi th ny dn thnh bn phn ni dung vi nhng khc c dng hn hoi v di v tit nhp. u tin, phn gii thiu, l hnh nh Lorca theo li n tng : nhng ting n bt nc / Ty - ban - nha o chong gt / li-la li-la li-la / i lang thang v min n c / vi vng trng chnh chong / trn yn nga mi mn. Tip ni, phn pht trin, Lorca b git : Ty - ban nha / ht nghu ngao / bng kinh hong / o chong b bt / Lorca b iu v bi bn / chng i nh ngi mng du. K , phn cao tro, l ni tic thng trc s thc ph phng : ting ghi-ta nu / bu tri c gi y / ting ghi-ta l xanh bit my / ting ghi-ta trn bt nc v tan / ting ghi-ta rng rng / mu chy // khng ai chn ct ting n / ting n nh c mc hoang / git nc mt vng trng / long lanh trong y ging. V cui cng, phn kt, vi hnh nh Lorca la b tt c v gii thot : ng ch tay t / dng sng rng v cng / Lorca bi sang ngang / trn chic ghita mu bc // chng nm l ba c gi di-gan / vo xoy nc / chng nm tri tim mnh / vo lng yn bt cht / li-la li-la li-la... Tt nhin, trc sau, y vn l sn phm th ch khng phi l mt sn phm nhc. Nn cc bc ca cu trc ny khng th "cp" y s theo li "mt n mt" vi nhng bc chuyn gam nh trong mt nhc phm thc s c. M lm cch y i vi th, chc g trnh khi sng sng? Chiu thc nhun nhuyn nht, c l l th : nhp cu trc ca khc vo vi ct t s chng ng th vi nhau. Nu ch dng li khng thi th sc thi ca khc trong vic t chc mch th hy cn m h, cha thuyt phc. Th v v bt ng nht l vic khm vo mch y nhng m thanh nh cch din tu ca nhc cng khi m cho ngi ht mt ca khc. S c mt ca hai chui li-la lila li-la phn u v phn kt l th. Th thc, khi mi c bi th ny trong tp Khi vung Rubic, ti thy ci chui kia l mt nt l, nhng nhc ngh : li mt tr "tn hnh thc" y. Cha Thanh Tho ny cng by t gm. Nhng c k hn th thy hnh nh c mt ngha l no hay hay, ch khng hn ch l nhng con m rng ngha. Nhng thc h ra sao, th c t m t m. Mi sau, c k hn vo cu trc mi v l : t ra y li l s giao duyn k th ca th v nhc. C th l giao thoa gia thanh m v thi nh. M u l hai cu : Nhng ting n bt nc / Ty Ban Nha o chong

gt. Thanh Tho chn hai hnh nh ny khi u mt thi phm ging nh kiu to nhng m ch cho mt nhc phm. Chng l nhng tng phn kn o m gay gt : m thanh hn nhin - sc mu chi gt, ting n tho dn - o chong u s, v khim nhng - s ngo ngh, nim hn hoan - ni kinh hong, ngh thut - bo lc, thn phn bt bo - thc ti tn khc... Cp hnh nh c ng tng phng no ng li tng tranh. Ni dung ch o m thi phm trin khai s l phn ngi trong mt hin thc y tranh chp i chi nh th. Ri ngay sau hai cu mo u l chui m thanh li-la lila li-la. N nh mt chui nt n bung do ngi m n (ghi ta) lt qua hng dy kt thc phn do, nh du khong ngt cho ngi ht chnh thc bt li trnh din ca khc. V thi phm cng kt thc bng s tr li ca chui m thanh y. N ta nhng ting n m cui cng nhm to nhng d m sau khi li ht ngng. y chng phi l mt li phi m quen thuc trong din tu ca khc sao ? M cng c th hnh dung n nh ting hut so ngu hng ca ngi ca s trn nn nhc khi din tu. Ngu hng m y xao xuyn. Khi m thanh gy nim xao xuyn th t n cng cht cha thi v ch sao ! Song, nu ch c th, th vic phng m nhc y bt qu, cng cha i xa hn bao nhiu mt tr trang sc hoa m. V ngha, lila li chnh l mt loi hoa c mu tm ngt rt c ngi phng Ty a chung : hoa lila - tc hoa t inh hng. Chui m thanh k tip gi hnh nh nhng trng hoa chui hoa bt tm lin tip. l nhng o hoa ngi i, ngi th thm knh ving hng hn Lorca hay chnh l ngn mun o hoa ca s sng ang ny n t ci cht au thng ca nh thi s, th hin sc sng bt dit ca nhng gi tr chn chnh trn ci i ny ? C th l th ny, c th l th kia, m c l l c hai. V th, chnh ci chui m thanh ng khng u y li cha ng rt nhiu cm thng, nim tin v lng ngng m su kn ca ngi vit. Thiu ngha ca mt thi nh, chui li la kia kh vt qua mt tr din m thanh cu k. * Mi ngh phm l mt sn phm khng lp li. Khng ch ni dung, m ngay c hnh thc. Nng lng sng to c th tch t lu di trong c thc v tim thc, bng c vn sng, vn vn ho cng kinh nghim ngh thut. Nhng n ch xut ra c mt ln. Mi bi th l mt ln lo sng, mt tia la khng lp li. Ti ng, bn thn ngi vit cng chng bao gi kim sot ht c nhng g lo ln trong tia la y. Sng to ngh thut l th ; phi th mi l ngh thut. Thanh Tho c th s dng tip nhng chiu y s th ny vit thi phm khc na khng ? Nu c, e rng kh trnh khi hu qu ca nhn bn v tnh v hnh thc. L ngi ham tm ti cch tn, Thanh Tho hiu r iu . "Vi nhng bi th hay - anh vit, thi s sng to vi ton b th cht v tm linh mnh, v khng bit ci no bt u trc : th xc hay tm linh ? l nhng bi th ngi ta ch phng ra c mt ln, xut ra c mt ln, ri ngt. Phn tch in, phn thu gp l c mt qu trnh nhng sng to l khonh khc. Khonh khc y xy ra cng t ngt bao nhiu cng tt by nhiu".V anh cng tm nim : "Nhng ngi tm n s hon m ca hnh thc ngh thut thng d gp nhau. M trong ngh thut, trong th, hnh thc l g ? Hnh thc chnh l s hin din ngh thut ring ca tng ngh s. Khng c ci hnh thc th cng chng bao gi c ngh thut. (3) Ti ngh, vi thi phm nychng hn, anh c c iu . Qui nhn,1985 - H ni, 2005

Thanh Tho - Chng bc ti (sau i thnh Th l lc ang ri) - Sch "Ngn th su ca bn tay", NXb Nng, 1995. 11/26,2008 Posted to N THI I HC MN VN Comments (14) | Bn in BI TH LN CA NGUYN DUY BI TH LN CA NGUYN DUY Thu nh ti ra cng Na cu c nu vy b i ch Bnh Lm bt chim s vnh tai tng Pht v i khi n trm nhn cha Trn. Thu nh ti ln chi n Cy Th chn t i m xem l n Sng mi hu trng quyn khi trm thm lm iu ht vn lo o bng c ng. Ti u bit b ti c cc th b m cua, xc tp ng Quan b i gnh ch xanh Ba Tri Qun cho, ng Giao thp thng nhng m hn. Ti trong sut gia hai b h - thc gia b ti v tin pht thnh thn ci nm i, c dong ring luc sng c nghe thm mi hu trng, hng trm. Bom M gii, nh b ti bay mt n Sng bay, bay tut c cha chin Thnh vi Pht r nhau i u ht b ti i bn trng ga Ln! Ti i lnh, lu khng v qu ngoi dng sng xa vn bn l, bn bi khi ti bit thng b th mun b ch cn l mt nm c thi! 9-1982 LI BNH: Trnh Thanh Sn Ti c bi th tht hay ny, trong nhiu nm v c n thuc lng. Mi dp v qu, i qua Ln, ti li cht gp Nguyn Duy v gp c b ngoi Nguyn Duy na. Ti c nhn m m nhng b gi bn trng trc ca ga, d on xem u l b ngoi ca nh th? ng nhin ti hiu b ngoi Nguyn Duy u cn na, vy nn by gi anh c rt nhiu "b ngoi". Bi th vo hn nhin, nh th k v nhng tr nghch ngm ca tui thiu thi nhng min t ni qu ngoi. No l ra cng Na cu c, no nu vy b i ch Bnh Lm, no bt chim s vnh tai tng pht v i khi n trm nhn cha Trn... Nguyn Duy k tn nhng cng, nhng ch, nhng cha... mt cch ht sc t nhin m xit bao hoi nim, ng nh khng c s gn b mu tht th khng k c. Ri anh k tip trong mch hi c min man ca mnh:

Thu nh ti ln chi n Cy Th chn t i m xem l n Sng mi hu trng quyn khi trm thm lm iu ht vn lo o bng c ng. n kh th th ba, tm th ca nh th chuyn t ngt nh mt tht nt y kch tnh. Nhng tr chi hn nhin n v tm ca thi th u va p vi thc t tht khc nghit. Nh th nh sc tnh v bng ln vt ln nh mt s gi t tui th bc sang tui thnh nin. Nhng li th, v th y suy ngm: Ti u bit b ti c cc th b m cua xc tp ng Quan b i gnh ch xanh Ba Tri Qun cho ng Giao thp thng nhng n hn! Ri qua tm th y, khc tr tnh c thoi trong su thm tim thc bng ct ln, cao vt ri trm lng, bnh tnh m xt xa: Ti trong sut gia hai b h thc gia b ti v tin pht thnh thn ci nm i c dong ring luc sng c nghe thm mi hu trng, hng trm. Sau tt c hn nhin, v t v thc ng y, hin thc khc nghit ca cuc sng, ca chin tranh p ti, lm o ln tt c, mt o ln au n v xt xa. Nh th k bng mt ging rt tnh, mang y cht vn xui, rng: Bom M gii nh b ti bay mt n Sng bay, bay tut c cha chin Thnh vi Pht r nhau i u ht b ti i bn trng ga Ln! Hnh nh cui cng in vo tm khm nh th v hnh nh ngi b ngoi ang bn trng ga Ln. Anh mang hnh nh vo mi trn nh v sut cuc i mnh. Ni xa xt cui cng ca ngi chu thi s y l ngy tr li, ch cn c mt nm c trn mt b: Ti i lnh lu khng v qu ngoi dng sng xa vn bn l bn bi khi ti bit thng b th mun b ch cn l mt nm c thi! Cu th gin d nht, au xt nht: Khi ti bit thng b th mun l tt c linh hn ca bi th. V ti coi Ln l bi th hay nht, mang m phong cch th Nguyn Duy! H Ni, 3-2001 "N GHITA CA LORCA" - Thanh Tho Nghe nhc Nu Ti Cht Hy Chn Ti Vi Cy n Guitar Ti bi ny ti y ( di 7 pht 26 giy) Bt u t nm hc 2008-2009, bi th " n ghi-ta ca Lor-ca" ca nh th Thanh Tho c chnh thc a vo chng trnh ng vn lp 12. gip cc thy

c gio v hc sinh lp 12 c iu kin hiu thm v nh th Lor-ca v sng tc th ca ng, cng nh hiu thm bi th vit v Lor-ca ca Thanh Tho, xin gii thiu mt bi vit ca nh th Thanh Tho v Lor-ca v v xut x ca bi th "n ghi-ta ca Lor-ca". LORCA TRONG TI "Ti khng mun nhn thy mu!" ( ! Que no quiero verla!), Lorca thng tht ku ln trong mt bi th nh mnh ca mnh, bi "Bi ca cho Ignacio Sanchez Mejias". Nhng "mu chy trn" ch mt nm sau khi bi th tuyt tc ny ra i, v mu chnh ca Lorca. Nh th khng nhn thy mu mnh chy trn trn t Ty Ban Nha. Nhng ton th gii thy, v ku nghn ln cu th "Ti khng mun nhn thy mu!". Linh cm v "mt ci cht c bo trc" lun m nh Lorca, v chnh n tr thnh mt trong nhng ng lc ln nht ca th ng. Tnh yu, s cht v ci p l ba ni m nh ln trong th Lorca, n hon i nhau, ci ny l tin cho ci kia, kt thnh mt vng trn vnh hng. Lorca chp nhn v tn vinh s cht nh chp nhn v tn vinh tnh yu, ci p v ng thy trong ci p c s cht cng nh trong ci cht c tnh yu. Trong bi th "Bi ca mng du", khi hai ngi bn m man tro ln lan can cao tt, "lan can ca vng trng - ni nc gieo vang di", h tro ln v li pha sau nhng vt mu, vt nc mt, li pha sau c cuc i h i ti tn cng kht vng ca mnh, tnh yu ca mnh, ci p ca i v ci cht ca mnh. Hnh nh cui cng m h nhn thy l mt nng di-gan ong a, mc ni vo "nh bng vng trng" m ong a, hnh nh r nht ca ci p v s cht ha trn vo nhau. Nhng: "m bng dng thn thit nh mt chn qu no m dn phng say xn p vo ca n o" Ci hnh nh qu xong xnh y bng dng thnh biu tng ca i sng, bng dng thn thit n nghn ngo trc i mt sp khp li vnh vin ca nh th. Trong nhng bi th p nht, du dng nht Lorca thnh thong vn c nhng "c ri" nh th, nhng c ri khin ta phi chi vi hai tay mnh mong gh sit ly i sng, tnh yu v ci p, gh sit m cm mt cch da tht rng mnh ang m gh ci cht. Lorca l nh th ca nhng gic m, ca nhng linh cm nhoi nhi, mt nh th c th bin nhng gic m thnh nhp iu, c th bin nhng linh cm thnh ngn ng. Lorca siu thc mt cch t nhin, v hin thc mt cch t nhin. Nng lng sng to trong ng nhiu ti mc dng nh ng phng bt l thnh th, m ming l thnh nhng khc romance, ballad... "Khi ti cht - hy chn ti vi cy n ghi-ta", cy n ghi-ta y ging nh cy n lyre, l biu tng ca thi ca, khi pht v gi nhp cho th ca, ch khng n gin nh c nhc s ta nhm n l "cy n ghi-ta - ca Victo Hara" hay "cy n ghi-ta, ca i i ba". Lorca mun c cht "t t trn ging mnh", mun c nm trong t cng vi cy n th ca mnh, nhng s Tn Bo li khng mun vy. Bi bn pht xt l ging rui nhng, chng l ci cht mang hnh con nhng, "ci cht trng vo vt thng" nh mt cu th tuyt vi ca Lorca ch chnh xc. M nhng vt thng nh th c qu nhiu trong th Lorca, n song hnh vi hnh nh mt chng k s c n "con nga en, vng trng ", vi hnh nh nng di-gan nh ngn la xanh "xanh thn hnh, xanh tc". V Lorca hi: "H anh khng thy vt thng ti T ngc ln ti c?" Khi Lorca cm trn tay cy n th ca mnh, chng nh mt

torero (u s) bc vo u trng trong cuc chin mt mt mt cn vi con-b-ttnh-mnh, mt "con b c n vi tri tim cao thng". Chng sn sng cht trc cp sng oai dng ca con b trng danh d y, vi "nhng vt thng bc chy nh mt tri". au n thay, chng phi cht v nhng con nhng " trng vo vt thng", chng b m st, m hi mt cch ln lt v hn h. Dng nh khng th phn bit c cuc i ca Lorca vi th ca ng, bi chng quyn cht vo nhau, v th Lorca chnh l cuc i ca ng, ng n tng cu th, tng giy pht mt. Ti nh, ln u tin ti c c mt s bi th Lorca, qua bn dch ca Hong Hng, nhng bn dch c bn b chp tay truyn cho nhau, ti cm nhn v Lorca nh vy, v by gi, sau 40 nm, ti vn cm nhn nh th. Lorca l "mt c quan ca Thin Nhin c sinh ra lm th", nh cu ni ca M.Gorki v X.xnhin. V ci "c-quan-th" hot ng cho ti pht nhng vin n pht-xt gm vo ngc n. Nhng trc ci ngy bi thm ca nm 1936, Lorca n trc nh Mnh ca mnh t lu lm, v n bng tt c nhng bi th ca mnh. V th, c l ci cht i vi Lorca khng t ngt, d n t ngt vi ton th gii. ng bnh thn i ti ci cht, trn tay l cy n th, mt cy ghi-ta mu bc. T nhng cm nhn m h, b ngt qung nhng cng di lu y, vo nm 1979 ti vit bi th "n ghi-ta ca Lorca". C bi th bt ln nh mt cu th ca Lorca dn dt: "Khi ti cht hy chn ti vi cy n", v chnh l qua th Lorca m ti hnh dung ra ci cht ca ng: N GHI-TA CA LORCA "Khi ti cht hy chn ti vi cy n" F.G.Lorca nhng ting n bt nc Ty Ban Nha o chong gt li-la li-la li-la i lang thang v min n c vi vng trng chnh chong trn yn nga mi mn Ty Ban Nha ht nghu ngao bng kinh hong o chong b bt Lorca b iu v bi bn chng i nh ngi mng du ting ghi-ta nu bu tri c gi y ting ghi-ta l xanh bit my ting ghi-ta trn bt nc v tan ting ghi-ta rng rng mu chy khng ai chn ct ting n ting n nh c mc hoang git nc mt vng trng long lanh trong y ging ng ch tay t dng sng rng v cng

Lorca bi sang ngang trn chic ghi-ta mu bc chng nm l ba c gi di-gan vo xoy nc chng nm tri tim mnh vo lng yn bt cht li-la li-la li-la... 1979 THANH THO ( Rt trong tp th Khi vung rubich) Nu l ba c gi di-gan tng trng cho Ci p huyn b c th trn an mi xoy nc hung d nht, th Tnh Yu ca Lorca - chnh l tri tim ng - li c th lm tm hn chng ta khng th no yn c, khng th lnh v lng c. Lorca mang ci p, Tnh Yu n gip mt vi s Cht, ha vo s Cht m ra nhng no ng k o cho Cuc Sng, cho tm hn con ngi. Khi nhng con nhng pht-xt " trng vo vt thng", nhng ci trng ca s hy dit, th Lorca li m nhng ht-gingth ca mnh vo tn trong lng s Cht, cuc sng c th n hoa t . "Li-la li-la li-la" viva Lorca lila Lorca lila lila lila...

HI CHUYN NH TH THANH THO V "N GHITA CA LORCA" Thc ra, Th c v p ring ca Th, n khng hon ton ging v p ca cc m nhn hay hoa hu u. Cng nh vi ti, c khi s chong ngp hay "c sc" n khng phi t sc p cc c gi thi Hoa hu Hon V, m li n t c "direct" ca ng con r Cty Hon Cu-Hon V (n v ng cai t chc cuc thi ny) m thng vo mt phng vin nh Minh Quc - TTXVN khin to mu c! " C m vn ho" m bn sc...lu manh y gy n tng v cng i vi ti, d ngi ra tay ang c quc tch Canada, nhng khng th du i u ci "bn sc c ln da" ca mnh nh mt ngi gc Vit chnh hiu. C T VN @ C nhn nh rng "Th Thanh Tho dnh mi quan tm c bit cho nhng con ngi sng c ngha kh, nhn cch ngi sng d s phn c th ngang tri nh Cao B Qut, Nguyn nh Chiu, -x-nhin, Pa-xtc-nc, Gar-xi-a Lor-ca,..." (sch ng vn 12 nng cao). Nhng ngoi vn chung y, iu g thi thc Thanh Tho (tc l mi trng cm xc trc tip) "n ghi-ta ca Lorca" ra i? Trong , Thanh Tho c gi li tri m hay k thc no khng? Nu c, xin Anh vui lng cho c gi bit thm v iu ny? Thanh Tho: Thc ra, d ti c nhng mi quan tm nh sch gio khoa nng cao ni, th khi vit mt bi th c th, nh bi "n ghi-ta ca Lorca", mi quan tm chnh ca ti ch l mt hnh nh gi m, mt m hng hay mt nhp iu m h no t u , ch tuyt nhin khng c mt "vn " no c! Anh hi ti c gi li tri m hay k thc no vo bi th y khng, ti xin tr li rt tht l ti khng bit.Khi lm th th ch t ng gi t ng, nhp iu y a nhp iu.D nhin, Lorca l mt nh th m ti ht

sc ngng m, c v thi ca ln cuc i v ci cht ca ng u gy cho ti nhiu xc cm v n tng. Chnh nhng hnh nh v nhc iu trong nhiu bi th Lorca dn dt ti khi vit bi th " n ghi-ta ca Lorca" m ti coi nh mt khc tng nim ng. @ Ln u c n ghi-ta ca Lorca" , cng nh nhiu bi trong tp "Khi vung rubch", ti, (v chc cng nhiu ngi nh ti) cm thy chong ngp v lng tng nh ng trc m nhn c v p hin i m khng bit bng cch no tip cn v khm ph c ht v p ca "nng". Xin nh th c th gip chng ti cch vt qua s lng tng y. Thanh Tho: Anh ni lm ti ngh n cuc thi " Hoa hu Hon V" va c t chc ti Nha Trang. Thc ra, Th c v p ring ca Th, n khng hon ton ging v p ca cc m nhn hay hoa hu u. Cng nh vi ti, c khi s chong ngp hay "c sc" n khng phi t sc p cc c gi thi Hoa hu Hon V, m li n t c "direct" ca ng con r Cty Hon Cu-Hon V (n v ng cai t chc cuc thi ny) m thng vo mt phng vin nh Minh Quc - TTXVN khin to mu c! " C m vn ho" m bn sc...lu manh y gy n tng v cng i vi ti, d ngi ra tay ang c quc tch Canada, nhng khng th du i u ci "bn sc c ln da" ca mnh nh mt ngi gc Vit chnh hiu. Th nn trnh xa cc cuc thi hoa hu, d rt m cc c gi p, nu khng mun "xi" nhng qu m thi sn n t nhng i gia yu gi p bng...tin. V th, ti ngh, ngi yu th khng c g phi lng tng khi ng trc th theo kiu ng trc gi p. D nhin, th hay th hon ton khc vi "c gi xu x" ang chiu trn ti-vi. Nhng n cng rt khim nhng,lng l, v c bit gin d.Hy c th Lorca m xem, nhng hnh nh d l ti u, siu thc ti u vn m hoc chng ta mt cch tht t nhin v hn hu. @ Verlaine, nh th Php ni "Th trc ht l nhc". c bi "N GHI TA CA LORCA", ti c cm gic nh c nghe mt bi ht ca ngi ci cht bi trng v s bt t ca LORCA do mt ngh s ht rong ang m n ghita biu din. Nh th c ng tnh vi cm gic trn khng? Nu c, xin Anh ni r thm v tnh nhc ca thi phm ny? Thanh Tho: Ti rt s bi th ca mnh c lin tng vi hnh nh mt ca s( hay ht rong) m n ghi-ta ht vang ln trong nh ht hay gia ph ng ngi. ng nh Verlaine ni, th trc ht l nhc, nhng l "nhc ca th" ch khng phi m nhc by nt hay ng cung bt m. V nhc tnh trong bi th " n ghi-ta ca Lorca" th nh ti ni, chnh nhc tnh trong nhiu bi th Lorca dn dt ti khi vit bi th ny. V ti mun dng li mt s hnh nh( d nhin bin ci) cng nh m h mt vi theme nhc trong th Lorca khi vit bi ny. Ti ngh, mc no , mnh lm c iu mnh mun. Cng nh nhiu bi th ngn khc ca ti, bi " n ghita..." c vit lin mt mch, trong khong thi gian rt ngn, sau khi ngi chi v m o v th Lorca vi vi ngi bn tm c. @ Nhng ting n bt nc Ty Ban Nha o chong gt li-la li-la li-la i lang thang v min n c vi vng trng chnh chong trn yn nga mi mn

Qua my dng ny, Ti nh thy Thanh Tho "bn nhng tia hi quang" cn ng li trong k c ca mnh v x s Ty Ban Nha ln trang th. iu y c trng hp vi ngh ca Nh th khng? Xin Anh ni r hn v cch biu t mi m ny? Thanh Tho:Ti cha tht r lm cu hi ca anh. C l, theo ti on, anh mun bit ti a mt s hnh nh c coi l "c trng Ty Ban Nha" nh "o chong gt" hay "ht nghu ngao"...vo th mnh nh th no ? Thc ra, ng nh anh ni, l nhng hnh nh v Ty Ban Nha ln su vo ti t khi ti c nhng tc phm ca Hemingway-mt nh vn ngi M. Mi cch y my nm, ti mi c dp gh qua Barcelona, trong khi bi th ny vit cch y ngt 30 nm, nn nhng hnh nh Ty Ban Nha m ti c c u qua sch v. Cch biu t ny theo ti cng khng mi m g, nhng n thch ng trong bi th ny, khi Lorca c coi l " con ha mi Ty Ban Nha". Lorca c cu th ti thuc lng t 40 nm nay, qua bn dch Hong Hng: " Con nga en/vng trng /" , cn hoa lila ( hoa lys-hoa hu ty) th khng ch c Ty Ban Nha, nhng dng nh n i vo mt tc phm no vit v Ty Ban Nha m ti nh. Vi li, li-la cn gi m thanh nh mt c "v" ghi-ta-cy n m ngi Vit mnh hay gi l "Ty Ban cm". Mt khng kh hi m o, nhng hnh nh m h lng ng...l nhng g ti c c v x s Andalusia m ti cm nhn qua th Lorca. Ti c gng a vo bi th mnh. May m n li c. @ Trong bi c nhiu hnh nh gi cm: "ting n bt nc", "vng trng chnh chong", "yn nga mi mn"... V sao Thanh Tho li dng nhng hnh dung t ny? ngha ca nhng hnh nh trong vic th hin ch ? Thanh Tho: Anh hi ti th ti bit hi ai ? Thc ra, ti cng dng nhng "hnh dung t" y mt cch tnh c thi, hon ton khng c . Ti vn lm th nh vy, khng c , khng "mi gia ngn t". Nhng lin h( nu c) gia cc t hp t y trong bi th u gn mt cch v thc vi s phn Lorca. Nhng "chnh chong", " mi mn", "bt nc" dng nh c gn xa m nh cuc i Lorca, chng m c vo thi ca ca ng. Ai ngh, "bt nc" s bin mt khng li du vt l nhm. Bt nc lc hin lc tan, nhng tan ri li hin. N mng manh nhng khng th b tiu dit. Th cng vy. Th Lorca cng vy. @ Git nc mt vng trng long lanh trong y ging Xin Nh th cho vi li gi m c gi c th hiu thm hai cu th rt p trn? Thanh Tho: Cm n anh! Nu anh thy p, ngha l hai cu th y c th p. M p ri th khng th ct ngha, khng nn ct ngha. @ Xin cm n Nh th Thanh Tho v nhng kin su sc v tm huyt trn y. Mong Thanh Tho tip tc cho ra i nhiu thi phm nh "NGHITA CA LORCA". Hoa Li la (T inh hng) 11/13,2008 Posted to N THI I HC MN VN Comments (39) | Bn in NGH V "MT NGI H NI" CA NGUYN KHI- Phan Huy Dung

Li tha trc : Bi ny c vit lu, khng phi l bi i thoi vi thy gio Trn Quang i, tc gi ca kin mi c a trn phongdiep.net. Tuy nhin, sau khi c C nn a truyn ngn "Mt ngi H Ni" ca Nguyn Khi vo chng trnh Ng vn ph thng ?, ti ngh c th gi ng n gp phn vo vic lm sng t gi tr tc phm ang c bn ci ny ca Nguyn Khi. Mt ngi H Ni l truyn ngn giu tnh trit lun, c sng tc trong bi cnh i mi vn hc sau 1986. Trit lun vn l mt nt tri trong phong cch vn xui Nguyn Khi thuc giai on sng tc t cui nhng nm by mi (ca th k XX) tr i, gn lin vi vic soi xt i tng di cc gc vn ho, lch s v trit hc. Trc , sng tc ca Nguyn Khi y p cm hng chnh lun, chuyn cp cc vn thi s, chnh tr ca t nc v thng ly tiu ch chnh tr, o c cch mng bn lun, nh gi s kin, con ngi. R rng, s chuyn i t cm hng chnh lun sang cm hng trit lun nh du mt bc pht trin ng ghi nhn trong t duy ngh thut ca nh vn. Hng th quan st, th hin nhng vn th s, c bit l vn khng nh bn lnh c nhn ca con ngi gia mt hon cnh sng m ci "ti" cha c nhn nhn cng bng, tho ng, tt c u lin quan ti vic chuyn i cm hng ni trn. Cc sng tc lc ny vn khng thiu tnh thi s, nhng gi tr ca chng vt ra khi ci khung thi s nht thi gy m nh lu di. Vic nh vn c thc t m kinh nghim, th nghim ca c nhn mnh trong vic trnh by mi vn lm cho nhng trang vit ca ng thm m tinh thn i thoi dn ch, thot li dn kiu p t chn l mt chiu trc y. Vi mt sng tc mang tnh trit lun, vic xp t cc nhn vt c miu t trong vo cc phm tr tt - xu, chnh din - phn din quen thuc mt thi tr nn bt cp. S nh gi v nhn vt c th rt a chiu. Li khen hay li ch ca tc gi (th hin qua nhn vt k chuyn xng "ti") lc ny cng ch c gi tr tham kho thun tu, khng h mang tnh cht "chn l", khng phi l kt lun ti hu. Trong Mt ngi H Ni ", "ti" nhn nhn b Hin l "mt ht bi vng", l quyn ca "ti". Ngi khc c th c cch nhn nhn khc, tt nhin, khng th khng tham kho cch nhn c tnh cht gi m "ti" a ra. Nu khng hiu nguyn tc nh gi ny, li ly cch xy dng nhn vt trong truyn ca Nguyn Khi giai on sng tc trc lm h quy chiu, c gi rt d c nhng phn quyt v l v tc gi trn cc vn quan im, lp trng chnh tr, hoc ngc li, ra sc tn dng nhn vt b Hin, gn cho b nhng phm cht tt p (theo mong mun hay tng tng, suy din ca chnh c gi) m bn thn nhn vt "ti" khng ni ti trong cu chuyn ca mnh. * * * Nu cn c vo nhng g c th hin trong truyn ngn, c gi c th t li tn tc phm Mt ngi H Ni thnh Ngh v mt ngi H Ni. D nhin, y l t cho mnh, nhm mc ch lnh hi ng tinh thn tc phm, cm nhn ng ngha ca "thnh phn" suy ngh trong kt cu truyn ngn ny. Qu l chuyn k khng c g tht c bit, nhng suy ngh, nh gi ca nhn vt "ti" th li cha ng nhiu iu th v. c trng truyn ngn Nguyn Khi vn l th : t trng nhng li phn tch, bnh lun bao gi cng ln, nhiu khi ln t c s miu t, trn thut khch quan v i tng.

Vit Mt ngi H Ni, iu c bn m nh vn hng n cha hn l ca ngi mt con ngi, cho d ngi ng ca ngi bao nhiu i chng na. Cm hng chnh ca ng l khm ph bn sc vn ho H Ni - ci quyt nh vn mnh v v th ca H Ni trong lch s, cng l ci lm nn tng cho bc pht trin mi ca n trong tng lai. Khng phi ngu nhin m khi ngm hnh nh b Hin "lau nh ci bt by thu tin", ng c mt ghi ch tng nh l bng qu : "nu l mt thiu n th phi hn"[1], ri cm thn : "thy Tt qu, H Ni qu, mun thm t ngy n li mt ci Tt H Ni". Cng hon ton hp l gch vic nh vn kt li truyn ngn nh th ny : "Mt ngi nh c phi cht i tht tic, li mt ht bi vng ca H Ni ri xung chm su vo lp t c. Nhng ht bi vng lp lnh u mi gc ph H Ni hy mn gi m bay ln cho t kinh k chi sng nhng nh vng !". L gch th l gch nhng vn l. Ai tng quen vi ging vn tinh sc, tnh to, thm ch l "lc li" ca Nguyn Khi, hn phi ng ngng trc ci ging "bc" ln kh t ngt m nh vn biu l y. Mt cht gin a vi chnh vn mnh hay nim xc ng tn y tm can c bt ra khng nn c ? Tr li quyt hn theo b no cng kh, nhng iu c th khng nh chc chn l : Nguyn Khi tht s yu qu H Ni, c nhng suy ngh thm trm v "t kinh k" v tha thit c thy mt H Ni hin i, p, sang, xng vi b dy vn ho truyn thng ca n. Hnh tng b Hin c xy dng ln nh chng minh c mt tinh thn H Ni, mt linh hn H Ni thc s v ang tn ti, li du n m nt trong nhng ngi con ca n. B Hin khng phi l mt "tm gng" kiu mu hiu theo ngha thng thng cc t chc x hi nu ln cho mi ngi hc tp, theo cch ngi ta vn thng lm nhm mc ch tuyn truyn, vn ng. B ch l ngi dn bnh thng, d xut thn l con nh "t sn", d c mt thi "vang bng" (m thc ra, "t sn" th cng c th l ngi dn bnh thng c ch !). Tc gi (v ngi k chuyn) hiu vy nn chn cch gii thiu, chuyn tr v b tht dung d. B l mt ngi b con xa, ngi d h ca "ti", th thi ! Mi vic b lm u t nhin, nh cuc sng hng ngy, chng gy chn ng g ti xung quanh c. y vy, ai dm bo cht H Ni b khng m c ? V li, mun khm ph b su vn ho ca mt vng t, tuyt i khng c b qua nhng iu tng l nh nht. Nhiu khi chnh chng li cung cp c liu thuyt minh v vn c sc nng hn hn nhng chuyn to tt. Di theo mch k ca nhn vt "ti", ngi c thy qu khng c g ng gi l "s kin" vic b Hin ly chng, qun l gia nh, sinh con, dy con, cho con i b i, tip khch, bi tr ni , duy tr np sinh hot ring,... Mt cu bnh phm ca "ti", rng, vic b ly ai khng ly, li ly mt ng gio cp tiu hc hin lnh chm ch lm chng "khin c H Ni phi kinh ngc", phn nhiu ch l mt cch ni ngoa ngn kh c th ca vn chng. Nu qu ngi ta c kinh ngc, th l s kinh ngc trc mt chuyn khng ng li xy ra bnh thng (thm ch l tm thng) qu nh th. Tuy vy, nu bnh tm suy xt, ta li thy trong tt c nhng ci bnh thng kia li cha ng mt trit l sng ng v n, va th hin bn lnh c nhn mt con ngi, va bc l kiu ng x c trng ca t kinh k. B Hin bit r mnh l ai (cu tuyn b "thng thng" ca b i vi nhn vt "ti" chng thc iu : "Mt i tao cha tng b ai cm d, k c ch "), v cng tng t th, b hiu su xa mnh l ngi H Ni. Sau nm 1954, gia nh b chng di c vo Nam v "khng th ri xa H Ni". y khng n gin ch l mt biu hin ca tnh yu i vi ni sinh ra v nui dng mnh, m cn l mt biu hin ca nim tin

vo th tn ti bn vng ca mnh t tri qua nhiu thng trm ca lch s, c vn ho ring thm vo mu tht c dn ni ny. B Hin c th khng ngh mt cch rnh rt nh vy, nhng tc gi v nhn vt "ti" mt s ho thn ca ng - th thc v iu ny qu su sc. Nhn vt "ti" cng kh lng qun li b Hin rn l con ca anh : "Chng my l ngi H Ni th cch i ng, ni nng phi c chun, khng c sng tu tin, bung tung". Ho ra vy, lm ngi H Ni va l mt vinh d, va l mt trch nhim. B Hin hn l lun au u v vn ny, chng th m d ngoi by mi, b vn l tm s ca mnh khi hi ngi chu ("ti") va mi t thnh ph H Ch Minh ra thm : "Anh ra H Ni ln ny thy ph x th no, dn tnh th no ?" Ng ch l mt cu hi x giao thng thng m thc cht li gi gm bao ni nim, bao php phng v hi vng v tng lai ca H Ni. Nhng iu va ni trn chng minh s gn b lm mt, rt mu tht, gia b Hin v H Ni. Nhng ct li ng x ca ngi H Ni c th hin qua b Hin l ci g ? Khi k v b, nhn vt "ti" rt hay ni n ch tnh : "tnh th l ng", "Mi s mi vic u c cc b tnh trc c. V lun tnh ng...", " tnh l lm", "C ti tnh ton vic nh vic nc i khi l nh th", "c mun m rng s tnh ton...". D nhin, "tnh ng" th ngi l ngi khn ("c khn hn cc b bn ca c"), ngi "c u c rt thc t", bit thch ng. Vi ngi "khn", mi iu kh my xem ra cng c th thu xp c mt cch kh nh nhng : l "t sn" m khi vi chnh quyn mi, gia nh b Hin khng b h hn g, b li c kh nng nui c gia nh n m khng phi dnh dng g ti hai ch "bc lt"... B Hin c th "ci rt ti" mt kiu ci qu i t tin - khi ng chu thc mch : "Ti sao c khng phi hc tp ci to, c giu cng ti nh ?" Ni ra ton nhng chuyn nh th v b Hin, phi chng tc gi mun kt lun rng ci "bn sc" ca ngi H Ni l tnh v khn ? S thc hon ton khng phi th. ng sau mi cu chuyn k v b Hin, tc gi lun lun cho ta thy s tn ti ca mt bn lnh sng vng vng, mt kh nng t thc rt cao, mt lng t trng khng th nghi ng. T trng y gn lin vi vic khng mnh ri vo tnh trng nhc nh, sng gi c ct cch v c bit l khng qun trch nhim vi cng ng (mt tinh thn trch nhim khng cn tuyn b n o, bc ng, hi ht). Nhng li th l ca b Hin xung quanh vic bng lng cho hai a con i b i th hin r iu ny : "Tao au n m bng lng, v tao khng mun n sng bm vo s hi sinh ca bn b. N dm i cng l bit t trng", "Tao khng khuyn khch, cng khng ngn cn, ngn cn tc l bo n tm ng sng cc bn n phi cht, cng l mt cch git cht n", "Tao cng mun c sng bnh ng vi cc b m khc, hoc sng c, hoc cht c, vui l c hay hm g"... Khng phi khng c nhng ng nhn v tnh cch ngi H Ni. Trong truyn, tc gi kho to ra mt tnh hung lm r vn ny. Trong khi nhn vt "ti", gia mt ba tic, "ni hi nhiu" nhng ch trch H Ni trong s so snh n vi nhng vng min khc, th nhn vt Dng, con b Hin, mi t chin trng min Nam tr v, k cho mi ngi nghe v phn ng tm l ca mt ngi m H Ni c con hi sinh : "B nu cht ly mt cnh tay ca chu, ngi b run bn bt nhng khng khc, v b ni run ry : "Nn i con, nn i Dng ! C bit c. C bit t my thng nay ri". ng l mt s i trng. Cu chuyn ca Dng t n ni ln bao iu ! Ta phn tch kh nng tnh ca b Hin, mt ngi H Ni. Tnh khng phi bao gi cng gn vi thi thc dng. Nhiu khi, n l i hi bt buc ca mt cch tn

ti gia thi cuc c nhiu thay i, xo trn kh lng. B Hin qu nhy cm v vn ny. B c chnh kin, ch kin ring v nhiu chuyn "v m" ca nh nc, ch . Khi a chu ni : "Nc c c lp vui qu c nh ?", b tr li : "Vui hi nhiu, ni cng hi nhiu, phi ngh n lm n ch ?". Theo b "Chnh ph can thip vo nhiu vic ca dn qu, no phi tp th dc mi sng, phi sinh hot vn ngh mi ti, v chng phi sng ra sao, trai gi phi yu nhau nh th no, thm ch c tin cng s cho k n ngi ...". B cng nhn ra c ci g khng ph hp trong cch ngh "khng thch c nhn lm giu" : "Ch tuy cha gi nhng nh ngi chi, cc em s i lm cn b, tao s phi nui mt l n bm, d h c ti khng phi sng n bm". c bit, b c mt quan im ht sc khc thng : "X hi lc no cng phi c mt giai tng thng lu ca n lm chun cho mi gi tr...". Cha ht, b cn pht biu v ci huyn vi ca s sng m cng ngy ta cng phi tha nhn : "Thin a tun hon, ci vo ra ca to vt khng th lng trc c". Nh vy, trong ci tnh ca b Hin c cha ng mt "tm nhn xa" ng cho nhn vt "ti" phi tht ln khm phc : "B vn gii qu, b khim tn v rng lng qu. Mt ngi nh c phi cht i tht tic...". Chnh tm nhn xa c b Hin, rng ra l c nn vn ho ca t kinh k to nn ci m trn kia ta gi l th tn ti uyn chuyn v ngoan cng ca H Ni, vt ln trn mi ba ng ca i sng chnh tr. Chi tit b Hin k cho nhn vt "ti" nghe v s hi sinh sau cn bo ca cy si c th n Ngc Sn mang ng trit l su sc. Cc nhn vt trong truyn dng nh ch "lun" v s kin ny xoay quanh s tip ni ca nhiu th h ngi H Ni. K thc, ngha ca n trong cu trc chnh th ca tc phm cn ln hn th. Cng cn lu : nhiu quan im c ni ra t ming b Hin cng l ci m nhn vt "ti" v tc gi t ra tm c. Li trn thut khch quan v i tng quyn cht vi li phn tch mang theo cch nh gi ring ca ngi vit. y qu l mt nt c sc ca vn Nguyn Khi - mt nh vn vn c nhiu ngi vit khc cng th h bi phc v "nng khiu" c th gi lng c vo sng tc ca mnh nhng t tng ring y to bo, khng d pht ngn, v i sng. Ni v "dn" H Ni, ngi nhiu vng min khc vn thng tha nhn thanh lch l c im ni bt. Vy, mt ngi khn ngoan, gii tnh ton nh b Hin, nt thanh lch y c tn ti khng v nu c th n c biu hin nh th no ? Thc ra, khng h c s i chi no gia cc phm cht y trong con ngi b Hin c. ng lm v kiu xng h b b ca b i vi con chu (vn n biu hin r t cch ca con ngi quyt on, thc mnh l "ni tng" trong gia nh), m hy nhn vo thc cht ca vn , biu hin qua thi chu tt trong nt n, nt mc, trong c ch lau nh ci bt ng hoa thu tin, trong vic duy tr mt cch "bng bnh" ci nn np sinh hot xa lng mt thi vn thng b nh kin l "t sn". Khng, trong ngy thng, mt ngi nh b Hin ho nhp rt tt vo cuc sng chung, cng "o bng ngn, qun thm, i dp hoc i guc, vung khn len ti tp buc quanh c hay bt u". Nhng b, cng nh cc bn ca mnh, khng v vy m khng c quyn sng cho mnh. H, lc cn, bit r b "ng phc" ho thn thnh nhng con ngi khc, ng cho nhng k yu ci p ngm nhn : "b ch xut hin trc nh din vin trn sn khu, ri mt lot by tm b tc bc hoc na xanh na bc, o nhung, o d, eo ngc eo dy i li uyn chuyn". Tt c nhng iu cng l biu hin c th

ca bn lnh sng - mt vn ht sc nghim tc cn c nhn nhn thu o trong hon cnh sng ca t nc, ca thi i by gi. Nhn chung, b Hin ng l mt ngi H Ni, d b khng thuc "tp" in hnh quen thuc m vn hc cch mng mt thi a xy dng trong cm hng ngi ca. D nhin, b cng dnh c s ngi ca, qu trng rt mc ca nhn vt "ti", ca tc gi, nhng y l s ngi ca, qu trng xut pht t mt tiu ch nh gi khc vi trc. Ci li ca tiu ch chnh l s khng nh bn lnh c nhn ca con ngi trong i sng - iu s khin cho con ngi trong khi bit thch ng vi thi i th vn ng gp c nhiu cho vic ci bin, ci to mi trng tn ti ca mnh theo hng tch cc. Vit v mt mu ngi nh b Hin, vn Nguyn Khi tr nn khoi hot hn bao gi ht. Hon ton c th ni b Hin chnh l nhn vt l tng (khng nht thit phi l nhn vt anh hng, nhn vt phi thng) ca sng tc Nguyn Khi giai on t khong 1978 tr i (theo s t phn chia ca chnh nh vn). Qua b cng nh qua cc nhn vt khc thuc loi ny, nh vn thc s c ng gp cho vic dn ch ho hot ng sng tc vn hc nc nh. Cc thc o v con ngi, cuc sng tr nn a dng hn, v chnh iu kch thch tinh thn i thoi c gi. Th , nhn vt "ti" trong tc phm u c c xy dng nh mt con ngi nm gi chn l, c quyn a ra li phn quyt sau cng v mi s. Anh ta tng hin ln nh mt k khn ranh, ng x thiu ng hong vi ngi c "t sn" (khng ghi tn b Hin trong l lch cn b), mt k t th v li khi a ra nhng li nhn xt hp tp v H Ni trong mt ba tic. Anh ta cng c th sai, cng phi chu li phn bin t chnh thc t cuc sng. Bit ngh v s "nn lng" (khng ng ngha vi s chp thun) ca ngi khc th cng ng ngha vi vic t mnh bit sn sng nn lng khi nhng " thc" khc ct li. S hp dn ca vn ca Nguyn Khi giai on sng tc th hai chnh c a ti t c im giu tnh i thoi dn ch ny. D khng c p t cho ai v cch nh gi mt con ngi, c th y l b Hin, Nguyn Khi, thng qua nhn vt "ti", vn c kh nng to c s tn ng ca ngi c khi ng a ra nhn xt : b Hin chnh l mt ngi H Ni, tuy ch l ht bi nhng li l ht bi vng ca t kinh k !

[1] Phi chng. qua "ghi ch" , tc gi mun ni rng : nhng g thuc v nt thanh lch Thng Long th khng th cho mai mt. Nhng ngi tr tui phi bit gi gn ci gi l bn sc ca H Ni, tip ni nhng vic m th h i trc lm trn vn ny. "Hai a tr" ca Thch Lam Published on 08/20,2008 Tnh ngh thut trong truyn ngn "Hai a tr" ca Thch Lam Phan Huy Dng

Mi ln c Thch Lam trong tr ti li hin ln hnh nh cnh cng g ca khu vn m c miu t trong truyn Di bng hong lan. Pha ngoi cnh cng l mt th gii n o, phn tp, nng ni, nhng bn trong l bu khng kh mt ri ri thong mi hng tht thch hp cho tm trng suy t v cm nhn, lng nghe nhng iu t nh ca s sng. Vn Thch Lam cng nh khu vn bn trong cnh cng y, t s kin, hnh ng nhng y p nhng bng khung. N cho ta c hi hiu thu su xa nhng cuc i gin d, qua s chim nghim lng l. "Hai a tr" l truyn ngn rt Thch Lam. Cht liu ca n vn l cuc sng t ng, mn mi ni nhng ph huyn ngho nn x xc. Nhng t th cht liu rt "vn xui" , nh vn a li cho chng ta nhng trang vit ht sc thi v, khng c g chung vi s thi v ho cuc sng mt cch tm thng. Thi v ( hay cht th) ca tc phm gn lin vi dng cng ca nh vn mun khu gi tr tng tng ni ngi c v nh ng kh nng cm nhn ca cc gic quan bng li hnh vn hoc cch t chc li vn kh ring bit. y chnh l chiu su ca mt nghch l tng chng kh gii thch : vit v cc s vt, s vic tm thng, n iu m vn vn li cun n th. iu ny ph v mt ng nhn (ch t l ca ngi c) v tnh quyt nh ca vt liu. Thc ra ngh thut chnh l mt s ch ng vt liu, vt liu thng qua nhng phng thc, phng tin din t c th. Cu vn ca Thch Lam t rt st s tht, s vic. Nhng iu khng c ngha y ch c s khp ng n nght th. Tit iu bung chng ca cu m u thin truyn chng t iu : " Ting trng thu khng trn ci chi ca huyn nh; tng ting mt vang xa gi bui chiu". Ci li ng php ca cu ch c nhn ra v sau, nhng s cm nhn ca ngi c thc s c khi hnh t trc cng cm danh t c o ln trn. Trong cu ny ci ng ch cn c t "gi". N xc lp mt tng quan mi (d v hnh) gia cc s vt m t bo hiu chng hn khng ni ln c. D nhin cu vn va nu khng ch Thch Lam mi vit ni. Nhng iu quan trng l n xut hin c quy lut ch khng ngu nhin, nhm nhn mnh mt iu g khc hn nhng s kin ni trn b mt. Xin ch thm hai cu vn khc ng k nhau: " Chiu, chiu ri. Mt chiu m nh ru, vng vng ting ch nhi ku ran ngoi ng rung theo gi nh a vo". Trong cu u dng nh tha mt ch "chiu", xt theo gc thng tin bnh thng. Nhng thc ra y cn c thng tin v tm trng m ring hai ch "chiu ri" cha truyn ti c (do thiu vng nhp iu). Mt khc, nu khng c ch chiu " tha ra" y, s bung li m m ca cu sau s t c hiu qu. Tnh cht tha tip h ng ca mch vn cng thiu trn vn. R rng c gi ang b dn dt bi vn ch khng phi ci g khc. Sut truyn ngn , nh vn nhiu ln nhn mnh s "ngy th" ca hai nhn vt ch em qua cc nhn xt nh: "Lin khng hiu sao...", "Lin tng l...", "tm hn Lin... c nhng cm gic m h khng hiu", "v tr thm thm bao la i vi tm hn hai a tr nh y b mt v xa l...","Lin thy mnh sng gia bao nhiu s xa xi khng bit...". Rt c th nhn vt ca truyn "khng bit", khng hiu tht, nhng iu ng ni l tc gi mn chnh tm trng nhn vt m th ngi c. Cc ph nh t "khng" "by" h sa vo mt khng kh bt nh, mng lung. c gi c ng mnh ang cng nh vn theo di nhn vt, nhng tht s h b ly nhim chnh cm gic ca nhn vt v khng thi thao thc. Cng c gng hiu nhng iu nhn vt "khng hiu" phn bit vi n, anh ta cng ri su vo khng kh ca truyn n ni mt c

ng ra, trong khi tc gi vn khng ngng t, k tri anh ta cht hn vo cu chuyn m ng "ba" ra. Truyn tuy rt t hnh ng nhng vn thp thong nhng li i thoi. Chng c phn b rt u trong tc phm v xut hin gia nhng on miu t cnh vt mt khung cnh lng l, m m, c phn hiu ht, bun b. Chnh khng kh y quy nh sc iu ca li i thoi, trong khi bn thn li i thoi cng mang tnh cht l lng, khng gy nn s t bin no ca mch truyn. Nhng cu hi nu ra c th tr li cng c m khng cng c. N khng nhm mc ch tm bit m ch ch i mt s ph ho, xc nhn iu ngi ni ngh v thm ch c s hin tn m nht ca h na : - Em thp n ln ch Lin nh ! - Ci chng ny sp gy ri ch nh? - Sao hm nay ch dn hng mun th ? - Cn c cha dn hng ? - C phi bui tra em bn cho b Lc hai bnh x phng khng ? - A, c b lm g th ? - Gi mun th ny m h cha ra nh ? - Tu hm nay khng ng, ch nh ? Trc nhng cu hi y ngi i thoi thng l "mi ri mi chp ming tr li", ngm ngh ri p hoc c p cng "p vn v", thm ch "khng p", "khng cn ngonh mt ra". Mt s ngi khi mun chng minh lun im ni rng cnh i c miu t trong truyn tht ngho nn bun t, vin n cc chi tit nh m tr con nht nhnh nhng th ri vi trn nn ch, ch T dn hng n khuya m khng bn c bao nhiu, hai ch em Lin xem ph bc Siu nh mt th qu xa x, mt ngi mua hng n na bnh x phng cng phi mua chu... Tht ra cn ch hn n nhng mu i thoi ri rc ni trn. Dng cng ca Thch Lam cng nh hn vn ca truyn chnh tot ln t y. N a ti cho ngi c khng phi chuyn ny chuyn n m l mt n tung bun nn, xt thng, thm ch bc bi trc cc cu hi tn mn , bng qu, khng cn thit phi tr li v nhng li p qu chng nht nho, phng lng. Nhng n tng kh gy dng hn nhiu so vi cc nhn xt kt lun "ng bao"sn thng thy nhiu truyn tha ging gio hun m thiu tnh ngh thut. Trong truyn cng vi ln ni ln ting reo cha ng nim hn hoan mong i : - Ka, hng ph ca bc Siu n kia ri. - n ghi ra kia ri. Nhng nhng ting reo nhanh chng ph ra tnh cht ti nghip ca chng, nim vui mi nhm ln b trit tiu bi li k nhn nha v tnh m tht "c nghit" : " An v Lin ngi thy mi ph thm, nhng ci huyn nh ny, qu bc Siu bn l mt th qu xa x, nhiu tin , hai ch em khng bao gi mua c " v "chuyn tu hm nay khng ng nh mi khi, tha vng ngi v hnh nh km sng hn". ng l mong i ch m mong i, reo ln ch ri bun tic v tht vng hn. Cm gic tht vng ca nhn vt chc chn l su sc. Nhng u ch nhn vt, c gi cng tht vng khng km. B tri cht bi nhp cu l th ca cu chuyn, h ch i bao nhiu nhng ting reo kia. Tht ra, nim tht vng ny chnh l hiu qu ngh thut ca truyn. Sau s ht hng ny, c gi s v ra nhng ngha ca i sng m truyn mun hng ti. Ngh thut khng phi l ni thng m ni vng, cn c gi th c

c cm gic tht nh ngi trong truyn. Cng vi nhn vt, h t nghim sinh cc gi tr ca i. Hnh nh thin nhin trong truyn gy cho ngi c nhng n tng su m. S m m bun m ta nhn thy mt phn l ca thin nhin vi t cch l cht liu, vt liu, mt phn l ca vn. Nhng bc tranh nho nh c gi xen k vi nhng mu i thoi ri rc, khng hon chnh. Chng lp y nhng khong trng ca li ni v cm gi nhp iu ca thin truyn. Gi s tc gi vit khc i, dn hn nhng on miu t thin nhin v mt pha, v pha kia l hnh nh sinh hot ca con ngi, hn ging iu iu ho ca truyn s bin mt v ch ca truyn s khc i. y thin nhin khng thu ht ton b thn tr con ngi h m man trong . N gn gi, v v, khi gi nhng cm xc du dng v bng khung. N tri ln nh lc hng tm trng bun chn ca nhn vt ( v ca c gi) thng qua mi m m ca t bi, v lung lay ca bng n, bng ngi, nh nhp nhy ca ngn sao v om m, ting ng m h, khe kh ca lot hoa bng rng xung vai...Tuy nhin, vic nh lc hng kia ch din ra tng lc mt, v nhn vt ca truyn li tr v vi thc ti tng thiu, lam l, tip ri vo trng thi chp chn na m , na thc, khc khoi ch mong, hi vng ( du chng bit hi vng ci g). Truyn s d khng ri vo nhm t d i tng hm cha s t nhm, chnh mt phn nh li t, k xen k, chp ni . Hai a tr l truyn ngn giu tnh ngh thut. Tc gi rt ung dung, thoi mi khi x l cht liu hin thc. Tt c cht liu c t chc li nhm khi dy ngi c nhng cm xc ngh thut thun khit . Nh vn a h vo th gii ca ng, thi min h, sau t h ngm nghim v rt ra nhng bi hc cn thit. trn c nhc ti "khu vn Thch Lam". Thc ra "khu vn"y khng ch c ngha l ti. l "khu vn" ca ngh thut - mt ngh thut bit vt thot khi s tri buc ca ti lm vang dy ting ni ring ca nh vn. Ngun VH & TT

NGUYN MINH CHU VI VAI TR M NG TRONG CNG CUC I MI VN XUI SAU 1975
NGUYEN MINH CHAU WITH THE INITIATING ROLE REVOLUTION IN VIETNAMESE LITERATURE AFTER 1975 IN INNOVATIVE

HONG TH HNG Trung tm KHXH & Nhn vn, i hc Nng

TM TT Ba mi nm mit mi trn chng ng sng to vn hc Nguyn Minh Chu li s lng ln nhng sng tc va mang gi tr nhn vn cao c va c o v bt php th hin. C l c cuc i ngi ngh s cch mng ny l s kim tm, khm ph m mi i vi hin thc cuc sng v tm hn con ngi. V trong l trnh vn hc nhc nhn y, ng c cng lun trn trng ghi nhn l ngi m ng y ti hoa v tinh anh. ABSTRACT For thirty years, Nguyen Minh Chau devoted himself to literature creativity. He left a numerous art works, which are not only valuable in human culture, but also show an original penmanship in expression. Perhaps, during his life, this revolutionary artist always busied himself discovering the reality of life and human's soul. And during that itinerary of literature, he was cherished and acknowledged by wide public opinion as "the exquisite talent and a subtle pioneer".

Nguyn Minh Chu ngi bt tiu biu ca thi k vn hc i mi ngi m ng y ti hoa v tinh anh (Nguyn Ngc). Vi mt lot cc bi ph bnh, tiu lun cng nhng tc phm

khng ch minh ha xut sc cho bc chuyn m thm m quyt lit trong quan nim sng tc m cn t ti s hon thin ngh thut, Nguyn Minh Chu to cho mnh mt v tr khng th thay th trong giai on qu ca vn hc trc v sau 1975, tr thnh mt nh vn t nn mng ton din v su sc cho s i mi c v quan nim ngh thut ln phng thc biu t. L nh vn mc o lnh, Nguyn Minh Chu thc ht sc su sc v s mnh thing ling ca ngi cm bt trong giai on khc lit nht ca cuc chin. Tm nim sng tc tr thnh chy bng trong ng lc ny l hng n cuc u tranh v quyn sng ca c dn tc, do vy nh vn dnh gn na cuc i say sa ngi ca, m mi khm ph v p lung linh, k o ca cuc sng v tm hn con ngi trong chin tranh v quc. l nhng con ngi ngp trn tnh cm lng mn, tr trung ti tn nh Lm, Nguyt (trong Mnh trng cui rng), c gi mang nim tin mnh lit vo cuc sng, nim tin y nh si ch xanh ng nh, bao nhiu bom n gii xung, cng khng h t, khng th no tn ph ni. l Kinh, L, Khu, Cn, Lng v.v... (trong Du chn ngi lnh) nhng vin ngc, sng p mt cch rc r, khng c t vt. Kh c th tm thy mt khim khuyt trong phm cht ca h. T gi gia nh, trng hc, t gi cuc sng tng lai p ht sc bo m bt u dng cho h, t b tri hnh phc ang ng hng trong vn nh i vo cuc chin u y vt v, hy sinh kh l v t, lc quan ti tr, l nhng g Nguyn Minh Chu ni v h. ng nh, nh ph bnh N.I.Niculin trong bi vit Nguyn Minh Chu v sng tc ca anh nhn xt: nim tin vo tnh bt kh chin thng ca ci p tinh thn, ci thin c khc x ch, anh tm ra sch s cc nhn vt ca mnh, h ging nh c bao bc trong mt bu khng kh v trng Tuy nhin, khi khng nh ci p, cht th ca i sng Nguyn Minh Chu khng thi v ha n, khng nhn cuc sng mt chiu, d di. ng hiu ra rng, bao gi cng vy cuc u tranh gia nh sng v bng ti, gia ci thin v ci c, gia nhn bn v phi nhn l cuc u tranh vnh vin, cht anh hng ca v cht bi kch ca cuc i i lin nhau. Con ngi dng cm kin cng bit bao trong cuc u tranh . Nhng nhn k li, m c vn xa vi, v dng nh ci xu xa, c c khng mt i m ch thay hnh i dng tip tc honh hnh1. t nc ha bnh, t gi cuc sng y bt trc vi nhng cch khu x bt thng ca thi chin, con ngi tr v vi ci bn cht ngi thc s nh n vn c, do vy vn chng phng s c con ngi cng cn phi khc. V v th thc hng ti mt th vn chng su xa hn tr thnh mt nhu cu ht sc bc xc trong ng. Vi tiu lun Hy c li ai iu cho mt giai on vn ngh minh ha, Nguyn Minh Chu t chia i vn ca mnh ra lm hai: chng ng minh ha v chng ng on tuyt vi li minh ha. Qua dn vt ri quyt tm nh vn chn cho mnh hng i: ly con ngi lm i tng kho st thay cho hin thc i sng. Do , sng tc ca ng cng v sau cng c v nh l minh chng xc thc cho qui lut thuc v bn cht vn hc trc sau g con ngi cng tro ln cc s kin i quyn sng. T tm ng i cho ngh thut, khm ph, o su vo bn cht con ngi vi ng cng l con ng n vi nhng gi tr vnh hng. Khng ph nhn vic vn chng phi quan tm n ci chung, ci cng ng nhng theo Nguyn Minh Chu vn chng cn phi l cu chuyn ca mi ngi. C th xem Min chy l tc phm nh du bc chuyn mnh ca Nguyn Minh Chu t ch ngha hin thc m cht lng mn cch mng v cm hng s thi bc sang ch ngha hin thc tnh to. Gng mt nhng ngi anh hng hin ln trong nhng trang vit ny y khc kh, dn vt, v au u hoi nim. Bng chc ngi c nh ng ra chn l nghit ng: ngi Vit Nam bc ra khi cuc chin cng cn phi c bn lnh khng km khi tham gia cuc chin. Mnh t min Trung xc x trong la n l min chy sau khi la n bom phi bt u t ci g nhanh chng hi sinh trc ngn ngang nt v bn b lo toan! Nhn danh tng lai, nh vn mun cu nguyn cho nhng con ngi b y v bn kia chin tuyn c quay v vi yn m gia nh. Tiu thuyt La t nhng ngi nh cng khc ha r nt hn b mt khc kh ca nhng ngi lnh l anh hng ni chin tuyn nhng xa l vi lo toan i thng sng bt an trong ha bnh. Nguyn Minh Chu tuyn chin vi cch phn nh hin thc t hng mt chiu ca vn hc phi o trc y. Cuc sng hin ln trong trang vit ca ng a chiu, y nhng vt nham nh sn si, c c nim vui ln ni bun, s vt v, bc bi y phc tp v bin ng. Nh vn
1

Nguyn Vn Hnh - Nguyn Minh Chu nhng nm 80 v s i mi cch nhn v con ngi, trch trong Nguyn Minh Chu, v tc gia v tc phm, Nxb Gio dc 2003, tr 229.

tm thy nhng min khut lp ca chin tranh, ca tm hn con ngi, iu m trc y, do nhiu nguyn nhn buc ng phi nhn nhn khc. Bc tranh khng phi l kit tc ca Nguyn Minh Chu nhng l truyn ngn nh mc cho hnh trnh sng to vn hc, d bo mt quan nim, mt m hnh, mt bt php hon ton mi. Trong Bc tranh, con ngi l tng bin mt, thay vo l con ngi a nhn cch: c c tt p ln n hn. T nhng dn vt, i chng ca nhn vt ngi ha s, cu hi ln - nhc nhi t ra cn c tr li ngay trong tc phm l chng ta c th v vinh quang ca cng ng dn tc m b qua s phn c nhn khng?! R rng y, ci nhn ca nh vn thay i theo hng tin dn n s thc hn. Chin tranh khng ch mang nh ho quang m cn c c mt mt, n au, gi di; Chin tranh cn lm cho ngi ta h i hn l tt lm ngi ta tt hn; con ngi cng khng cn lp lnh v p thin thn m hi t c nhng ham mun tm thng, thp hn Ma tri cc min Nam cho thy nhng chim nghim au n nh th y. Ton l anh hng nhng anh hng phi nhn tnh. T chi tnh mu t thing ling, sn sng y ng i vo ci cht cng danh mnh thm rng r c l l chn dung ca ci xu, ci c ang ngm ngm ny n trong cuc sng thi k hu chin. Nguyn Minh Chu lm cho chng ta bng hong, nhc nhi khi dng ln hnh tng nhn vt Ton rt sinh ng, c gi tr ngh thut, bo ng cho x hi mt vn khng nh v o c v s tha ha bi thm trong nhn cch con ngi. Hng lot nhng th nghim sau Bc tranh nh cc truyn ngn Ngi n b trn chuyn tu tc hnh, Chic thuyn ngoi xa, Mt ln i chng, Khch qu ra, Phin ch Git, n C lau khng nh chn chc thm v cch tip cn hin thc nhn t gc con ngi Nguyn Minh Chu, nh quan tm n con ngi m ng nhn u cng ra truyn ngn, to dng c mt phong cch trn thut c chiu su. Nu giai on vn hc trc, con ngi l phng tin biu t lch s th lc ny nh vn lch s li tr thnh phng tin biu t con ngi. Trn c s i mi quan nim ngh thut y, Nguyn Minh Chu nhn su vo tm thc con ngi pht hin nhng khao kht ring t, s xung t k vng gia h v thc t khch quan Hnh nh ngi n b trn chuyn tu tc hnh mang n cho ngi c nhiu m nh. Qu l con ngi c n, sut i lang thang i tm ci chn tri ca nhng gi tr tuyt i hon m. Ni cnh rng Trng Sn trong nhng cuc chin khc lit nht Qu tng l nng cng cha nhng lc quay v i thng ngi n b ny li mang cn bnh mng du. Nhng suy t, trn tr bao lu m Qu p bng tri tim r mu, bng kht vng mnh lit bng nhin tr nn hi hc v cng nhc gia thng nht cuc i. Qu t hiu mnh, hiu ngi, hiu i, hiu tt cc nhng ni au ring chung t di. Ha bnh khng th lm lnh ht nhng vt thng trong c. C l v th Qu lun phi sng c n, phiu du cng hoi nim. S khc nghit ca chin tranh l th ! S khc nghit in du ln cuc i ca mi con ngi C lau, chin tranh khng ch m nh bng hnh nh ni i vi nhng ngi n b m con ch chng n mi mn ha , l b c lau hoang di c sc sng man r m chua cht, au u hn vn l cm gic c n ni Lc mt ngi lnh quay li qu hng sau cuc chin. Mi th i vi anh c sp xp li theo trt t mi m du hon ton ngoi mun ch quan ca mnh th con ngi cng tr nn bt lc. Bi kch cuc i Lc cng chnh l bi kch ca chin tranh. Anh b cht la ra khi cuc i mnh v cui cng tr thnh ngi khch l ngay chnh gia nh. c bit vi lo Khng (trong Phin Ch Git), anh nng dn sut i i sau con b vch nhng lung cy trong m ti hnh nh in hnh ca nng dn Vit Nam lm n c th lc hu th bn lnh ngh thut cng nh qu trnh cch tn vn hc ca Nguyn Minh Chu c khng nh chc chn. Truyn khng khp kn mt ngha no, n m cho mi nhm ngi c mt chn tri S ha thn ngi / b ca ng lo Khng/ Khoang en, s phn i nhn cch y, s kt hp hai thc con ngi/ con vt y, l bi kch ca nhn vt, ca thi i. S quan st x hi di chuyn vo s quan st ni tm, to nn mt tm l vn ng, l ngh thut ca truyn ngn Phin ch Git. Vn bn di ng trn nhiu bnh din: ngn ng, hnh tng, x hi, tm l, qu vng v hin ti, lch s v tng tng[3]. Sut cuc i lo Khng vt kit sc lc ca mnh, ca v con cho t nhng n i con lo chng cn phi i xa hn na, n vi min t cn nhc nhn hn. Lo v con b Khoang cng c lao ng hiu qu nht - lun gn b vi nhau. Khi lo quyt nh th n v rng cng chnh l khi n qu quen vi ci ch n l trn c, vnh vin qun mt t do. S tr v ca con b Khoang cui truyn l s tr v ca bi kch con ngi Dng nh mi lc Nguyn Minh Chu li v gn hn vi nng dn, vi lng qu min Trung i ngho, lam l ca mnh; mi lc cng nh

hiu rng chin tranh i qua, thi gian i qua m sao ni cay cc ca nhng kip ngi vn c cht chng thm Chnh t cch nhn nhn hin thc v quan nim ngh thut v con ngi thay i nh trn nn tt yu ging iu trong nhng trang vit sau ny ca Nguyn Minh Chu khng th dt do cm xc lng mn, ho sng, say m, bay bng. Ging vn ng gi y tng tri, trm tnh hn v xen ln cht chim nghim v suy ngm. iu ny th hin kh r qua pht ngn v tnh cch ca cc nhn vt trong mt s tc phm nh Qu, Lc, Phi Phi, Thai, Lo Khng v..v H y suy t, ngm ngi, m v chn hn khi ni v mnh v mi ngi, k c cch th hin nim vui, ni bun cng khc. Mu sc trit l phng pht u trong cc truyn ngn v sau ca nh vn v thong c cht hi hng ca ci bi khng th trnh khi. Nh vy, c th thy Nguyn Minh Chu l ngi m ng xut sc cho vn hc Vit Nam thi k i mi. Ni nh Nguyn Khi, sau ny c ngi ng trn vai ng m to ln hn nhng v tr tin phong v nhng cng hin c tnh cht khai ph ca ng l khng th ph nhn. Tm ra hng i mi cho vn hc c trn bnh din ni dung phn nh ln bt php th hin nh vn cng khai vi bn c mt cch vit mi: hin i m vn m truyn thng. ng i c mt chng ng xa, d nhc nhn nhng tht nhiu ngha. T Nguyn Minh Chu vn con ngi vi s phn ring cng v vn trn tr u lo c vn hc quan tm khai thc cch nhn mi. Hnh nh ng t mnh bc ph v gip mt th h nh vn dm bc qua li nguyn, t gi ci thi lng mn n vi mt th vn chng chn thnh hn. con ngi c sng tht, khng phi c t ra trng kht vi chnh mnh, vi b o x hi ca n mt cch au n, gi di (Bakhtin). TI LIU THAM KHO [1]. Nguyn Th Bnh, Xung quanh vic biu hin hin thc trong vn xui nc ta t sau 1975 mt vi nhn xt, Tp
ch Vn hc s 04/2003.

[2]. Nguyn Vn Hnh - Nguyn Minh Chu nhng nm 80 v s i mi cch nhn v con ngi, trch trong Nguyn
Minh Chu, v tc gia v tc phm, Nxb Gio dc 2003.

[3]. c Hiu, i mi c v bnh vn, Nxb Hi Nh vn, H.1999. [4]. Nguyn Trng Hon (gii thiu v tuyn chn), Nguyn Minh Chu v tc gia v tc phm, Nxb Gio dc, H.2004. [5]. Tn Phng Lan, Phong cch ngh thut Nguyn Minh Chu s hnh thnh v nhng c trng (chuyn lun),
Nxb Khoa hc X hi, H. 1999.

[6]. Vn hc Vit Nam hin i, Tuyn tp truyn ngn Nguyn Minh Chu, Nxb Vn hoc, H. 1999. [7]. G.N.Pxplp, Dn lun nghin cu vn hc, Nxb Gio dc, H.1998.

hu
Nguyn Minh Chu v sng tc ca anh Nm 1967 xut hin truyn va Ca sng ca Nguyn Minh Chu, vit v nhng ngi mt lng nh ven sng, v cuc chin tranh bng khng qun ca M chng min Bc Vit Nam lm thay i ra sao i sng dn lng v tm trng ca h: Vo thi im th thch nng n i vi T quc, c thanh nin, c nhng ngi lnh phc vin cng ti ng. Ngay c c Lm 80 tui cng thy tic l mnh khng th cm sng nh a chu mnh... Thay th cho nhng ngi n ng ra trn, nhng ngi n b m ng vic ng ng. Cun truyn ti tn do ci nhn m p ca tc gi, do tnh tr tnh ca trn thut. c cun sch ny ngay lc my bay M cn nm bom xung H Ni. Nguyn nh Thi nhn xt: "Ti hiu rng y l s ra i hin nhin ca mt ti nng mi. Con ngi ny nm vng n tuyt vi cht liu mnh vit: Anh bit r c i sng ngi lnh, c i sng ca min Trung, ni cho ng, ci di t gm nhng bi ct trng tri di nm gia mt bn l i ni v mt bn l bin c ni m i sng tht ngho kh, ni m thc n duy nht nui ngi l khoai v c, cng l ni hin tng cho t nc chng ti khng t nhng u c xut chng". Cm hng cc tc phm ca Nguyn Minh Chu, nh t anh ni, trc ht l c gng "tm ci ht ngc n du trong b su tm hn con ngi". V vn l ch m trong sng to ca Nguyn Minh Chu, vi vic xy dng nhn vt chnh din. "Mi con ngi u cha ng trong lng nhng nt p , k diu n ni c mt i cng cha nhn thc, khm ph tt c nhng ci " - anh ni.

Kht vng nhn thc nh vy, c l l im xut pht ca nhng tm ti, l ngn ngun tnh lc quan, ci nhn n hu ca anh i vi cuc i, c th cm thy r sng tc ca anh s biu hin ca nt tao nh lng mn. Nh vn dng nh vt ln khi ci hng ngy v hng v ci p ca cuc i; ci p dng nh c gii thot khi gnh nng ca ci xu, bay vt ln khi ci thng nht. Truyn ngn Mnh trng cui rng c vit chnh bi "cha kha" y. Nhn vt ca truyn - mt ngi li xe ti qun s, mt ngh nghip m thi chin va lng mn, va y nguy him: My bay M nhm bn tt c nhng mc tiu di ng trn cc con ng Vit Nam. Tnh hung c m t trong truyn cng kh c bit: Trn ng i, ngi li xe gp c gi m tht ra nh hn vng mt vi anh. V hn th cha mt ln bit mt v hn phu, nhng vn chung thy vi anh. ti v s dng cm xm nhp vo cu chuyn tnh khc thng thi chin ny. C gi tn l Nguyt (mt trng) - v y c s cng hng r rt vi nhan ca truyn - biu hin s dng cm khi cng v hn phu cu chic xe. Chng trai ch l m on rng c cng ch vi v hn th ca mnh, ri h chia tay, chng ni g vi nhau, nhng gia h ny n mt tnh cm cao thng v trong sng. Nh vn thi y kh trit trong vic thi v ha nhn vt. y va l ch mnh ca anh, li va l ch yu: Nim tin vo tnh bt kh chin thng ca ci p tinh thn, ca ci thin c khc x ch anh "tm ra sch s" cc nhn vt ca mnh, h ging nh c bao bc trong bu khng kh v trng: Nhng s c l ny, cng tt nhin thi, bo th c cho nh vn - nhng tri bom ch nm xung dng nh khng th git ai. Trn thc t mnh bom ch lm xy xt nh trn vai n nhn vt... Du sao vn c th bin h c cho tc gi v gc nhn y, cch cm nhn y i vi cuc i bi tc gi y thc cho ngi li xe rt hnh phc ny ci vai tr phi ng ngi th nht dn dt cu chuyn. i sng thi chin a nh vn n vi nhng ngi tham gia cc trn nh khc lit nht. Ba l trn vai, anh i trn "ng mn H Ch Minh" ni ting... Nm 1972 tiu thuyt Du chn ngi lnh ca anh ra i. Trong cun sch ny c bc chn hnh qun ca s on i trn "ng mn H Ch Minh", c trn Khe Sanh ni ting, c c nhng "nt" ca mt thin "bi kch lc quan" thc s trong cu chuyn k v ci cht ca anh lnh tr lng mn L v ng i. Ma xun nm 1975, Nguyn Minh Chu vi cun s ghi chp ca mnh c mt Hu, Si Gn v nhiu thnh th pha Nam lc y va c gii phng. Ha bnh tr li trn t Vit Nam. n lc san lp cc h bom n, cy nhng cnh ng hoang ha, g sch mn, khi phc cc thnh ph v lng mc nt, sp t gy dng mt cuc sng ha bnh. Kh m k ht nhng hu qu nng n ca cuc chin tranh nhiu nm. Nhng mt trong nhng hu qu y: S chia ct gia hai min t nc tri ngc nhau - cn c khc phc dn dn. V l mt qu trnh kh khn, phc tp. Ch ngha nhn o ca ch mi X hi ch ngha thm ch c biu hin ngay thi i vi nhng ngi nguyn l k th. Trong tiu thuyt Min chy ca mnh, cng b nm 1977, Nguyn Minh Chu ghi nhn thi im chuyn t thi chin sang thi bnh. Cht ngi su sc ca nhng bin i x hi ang din ra min Nam c th hin bi s phn ch b Sinh, con trai tn st nhn, mt s quan ca ch Si Gn c; cu mang a tr l nhng ngi hot ng b mt trc y, nhng ngi m vi h, cha n ch c lm iu c. Trc mt cc nh vn Vit Nam t ra nhng nhim v phc tp, khng d vt qua. V h vin n kinh nghim ca vn hc X vit. Ti nh trong ln ti gp anh gn y H Ni, Nguyn Minh Chu vui v v si ni nh th no khi ni v Quy lut ca mun i ca N. umbatz v Thao thc ca A. Trn. "Nhng tc phm y rt gn gi i vi ti - anh ni, bi v chng ng n mt ci g su kn trong lng ti". Giai on mi trong s pht trin ca vn hc Vit Nam ngy nay - trong c sng tc ca Nguyn Minh Chu - gn b ngy cng trc tip vi s tc ng gia tng ca vn hc X vit. Nm 1983 Nguyn Minh Chu cng b cun sch mi gm mt s truyn ngn v truyn va Ngi n b trn chuyn tu tc hnh, tn truyn va ny c ly lm tn chung ca tp sch. Cun sch gy s hng ng ng k. Trong mt cuc ta m bn trn ti ban bin tp tun bo Vn ngh, cc nh vn v nh ph bnh ni ting em n ra tho lun. "Sau chin tranh, ti i thc t nhiu ln gp nhiu

ng ch ch huy v chin s c, chun b cho mt cun tiu thuyt m bi cnh l cuc chin u anh hng thnh c Qung Tr nm 1972 - Nguyn Minh Chu ni ti cuc tho lun - Nhng khi bt tay vo lm th song song vi nhng vn chin tranh chng M, ci "i sng ca ngy hm nay" n bt ti phi quan tm. Chc cc ng ch cng thy nhng biu hin ca li sng, o c v thm ch l c quan nim sng ca nhng con ngi xung quanh ta - nht l thanh nin - khin chng ta khng th khng quan tm v lo lng". S lo lng y ca nh vn, kht vng bo v tt c nhng g tch cc, y li ci c, bc l r rt trong cun sch mi ny ca anh. Ngay y anh vn gi mt nim tin khng cht dao ng vo ci p tm hn ca con ngi. cc truyn ngn, truyn va ca anh, con ngi b phn xt bi lng tm mnh - khng g khe kht v cng bng hn s phn xt ny. i khi lng tm nh l c nhn cch ha di dng mt ngi khc, v d ph chnh y Kinh, ngi phi mang mt chic chn gi (truyn ngn Hng). Hng nguyn l chnh tr vin chuyn sang "dn s", kho lo thch nghi vi cuc sng, mt dn tnh nguyn tc ca mnh, nhng t trn an, anh thm ch cn ngh ra quan nim "trit l" gin n, theo "x hi loi ngi cng ging nh x hi loi nhm, nu sng k st bn nhau qu th lng con ny s m vo da con kia. Cho nn ngi ta sng k nhau cn phi mt khong cch". Hng b ri vic gip c v ga ngi ng ch ca mnh v con trai ca anh bn, nhng Kinh khng trch Hng - anh hnh ng, bc l s kin tm nhn ni ca mnh, Hng th cn li mt mnh vi lng tm mnh. Chim v tr trung tm trong cun sch l truyn va Ngi n b trn chuyn tu tc hnh. Truyn vit v mt ti khng d, ti m vn hc Vit Nam ch mi bt u chim lnh - ti v ngi ph n trong chin tranh v s phn ca h sau chin tranh, mt s phn khng gin n, khng ngt ngo, bi tn bi kch ca nhng nm chin tranh vn cn li vi con ngi cho n cht cuc i. C Qu xinh p trong chin tranh mt ngi yu - Ha, ngi ch huy trung on; au kh v mt s n hn mun mng; c lc c mun thy Ha mt l tng lng mn no , c ty sch khi mi ci thng ngy, nhng anh vn l mt ngi ti gii m vn l k "khng c g xa l vi con ngi": C th hn h v c thng cp, v c n ngon... Qu au kh trong n c, yu ui. Khi c ly chng - l mt ngi bn c ca Ha - th l mt tng phm tng nh ngi khut v kht vng gip mt con ngi ch khng phi l nh tm hnh phc ring. Truyn ni ln ci ham mun gi gn s trong sng v o c, ni ln tnh cm cao thng v cm gic li lm trc nhng ai em cuc sng t im cho chin thng ca Vit Nam trong cuc chin u tn khc vi b my chin tranh ca quc M. Vn trch nhim o c trc nhng ngi lnh ca cuc chin tranh va qua c nh vn cp n trong truyn ngn rt thnh cng Bc tranh. Nhn vt ca truyn, mt ha s c ti, b qua li ha vi ngi chin s khim nhng, gip mnh vt khi him ha. Ngi ha s khng gi li, v mt bt hnh khng sa cha c xy ra vi b m ngi lnh. Cho n thi gian ha bnh, anh ta li b bt an v cm gic hi li, anh ta ht sc khm phc trc ci ln lao ca tm hn v x s ca ngi lnh c, nay ch l mt anh th ct tc bnh thng. V Nguyn Minh Chu, ngi ta hay ni n anh nh mt nh vn to nn nhng hnh tng con ngi d bit - t nh c Qu, bn khon bng nhng hnh ng bt ng ca mnh, t nh ngi lnh c, chng nhng khng bung ra nhng li trch c ngi ha s hay qun m cn lm nh th khng nhn ra anh ta. Thuc trong loi ny cn c n nhn vt ca truyn ngn Bn ng chin tranh, my chc nm trc, chin tranh chia r ch vi ngi yu, nhng qua sut cuc i, ch vn gi trong lng tnh cm ca mnh, hoc nhn vt chnh trong Du vt ngh nghip ngi th mn gi trc lc cht vn nh n "nhng gi pht huy hong" ca thi trai tr. Tnh lng mn ca cc hnh tng nhn vt ny c Nguyn Minh Chu em i lp vi thi th dn phm tc. Nh vn dt khot khng chp nhn nhng thi tt , d chng xut hin di dng nhng m ng v bn sc, ngu n hay di dng mt thiu ph tn thi, "m-c".

Ti li v o c trc mt ph n, b cht khi sinh n m ngi ta vu oan v hm hi, gin n nh th khng ch tm v c , do mt m t no y gia cc b ch nh vi nhau - l ch truyn ngn Nhng ngi n b khu nh chng ti (tc l truyn a n cp - N.D). Thi phm tc v hn v th i vi nhng ngi cng sng bn cnh, ha ra tuyt nhin khng phi l v hi. Truyn Sm vai dnh cho vic tm hiu hu qu c hi ca s u hng trc li sng tiu dng, phm tc. Nhn vt ca truyn, mt nh vn ng tui, chiu theo c v phm tc xinh p, tht ra l sn sng t b c np sng quen thuc c chnh bn thn mnh, thc cht ca mnh, v th c ngha l t b c s sng to. Nhng nhn vt cn sc t b s m mui y. Vn khc phc thi gia trng cha h mt tnh thi s i vi Vit Nam, ni vn cn nhng tn tch ca nn np phong kin trong phm vi gia nh. Truyn ngn Giao tha trnh by s ri b nhng truyn thng gia nh khng chu c th thch ca thi gian. Thay vo l nhng nguyn tc mi, mm do hn khng ph v khi thng nht gia nh. ng Tha bt u hiu iu , khi ng nh xy dng theo li c nhng mi quan h vi nhng a con trng thnh. Tuy vy ci c khng phi mi ch u rt lui mt cch ha bnh. Truyn ngn Chic thuyn ngoi xa xua tan ln khi lng mn ph ln hnh nh tr nn quen thuc v mt ng ph di cnh bum m o trong khng gian xa rng ca bin c. Ngi ch thuyn tr nn hung bo v cuc sng trng rng v t nht, lun lun nh p ngi v. Nhng truyn cn c mt ngha rng hn: N nh khi gi ngi ta nn nhn k vo nhng g n sau v p in vin b ngoi nh n trch nhim ca ngh s trc cuc sng, trc con ngi. sng tc ca Nguyn Minh Chu, truyn ngn bc l ra nhng c tnh ca mt th loi u vit, m ra cho vn hc nhng ti v vn mi ca i sng nhn dn, nhng hnh tng nhn vt mi. Cc truyn ngn ca Nguyn Minh Chu o su thm nim ca chng ta v nc Vit Nam hin nay, v tim nng tinh thn ca nhng con ngi xy dng X hi ch ngha nc Cng ha X hi ch ngha Vit Nam. N. NIKULIN (Nga) Li Nguyn n dch (Theo Vn ngh s 21, ra ngy 21-5-1988; in li trong Nguyn Minh Chu - con ngi v tc phm NXB Hi Nh vn, H Ni, 1991)

1. h Chu nhng nm 80
Truyn ngn Nguyn Minh Chu nhng nm 80 Sng tc truyn ca Nguyn Minh Chu, c bit l truyn ngn, ra mt dm by nm gn y, tr thnh gn nh mt loi s kin, t ra l i vi gii vn hc. Ti ngh l mnh khng thi phng s vic, bi xung quanh mng sng tc ny ca nh vn c mt lot bi ph bnh, c c mt cuc tho lun dnh ring vi nhiu kin nhn xt khng ging nhau, chng nhng mc khen ch m ngay cch gii thch, ct nghi. Khng dm i vo ci "m cung" ca cc kin tri ngc, ti ch nu sau y cch c cch hiu ca mnh. C mt iu c th tin chc l: khi sng tc ca mt nh vn bng nhin c ch nhiu hn th th no trong cc sng tc ny cng c ci g mi m, ng quan tm trn nhng hng tm ti mi ca c mt phong tro vn hc. Hai tp truyn ngn ca Nguyn Minh Chu, ra mt nm 1983 (tp Ngi n b trn chuyn tu tc hnh) v nm 1985 (tp Bn qu) gm gn hai chc truyn. tp trc, k ta s thy c truyn ghi nm vit l 1967 truyn Ma h nm y cho nn cng d hiu l v sao n ng l phi trong tp truyn Nhng vng tri khc nhau (c vit v in kh lu trc 1975). Nhng y l trng hp ngoi l r rng. Ngay cc truyn Bn ng chin tranh, Hng, vit vo thi gian sau ny, li vn mang du n cch vit thi gian trc. Bn ng chin tranh m t mt k nim p tm li c trn ng ra trn (tc l trn tuyn pha Bc, khong 1978-79). N c ci g na

n nh mt Mnh trng cui rng, d rng cc nhn vt qu na i ri ch khng cn thanh tn g na, v cu chuyn mi tnh u ca h ch cn l "cht ngha c cng" cng trn trng tng nh, chnh v th m cng r rng ci m hng ca mt chuyn n tnh n ngha vi nhng con ngi cao thng. Truyn Hng th v i th li c dng nh kiu "truyn t tng" ca Nguyn Khi hi no, ngha l ton truyn c b tr sao cho tot ra c mt li ku gi, nhn nh ng qun tnh cm trch nhim vi ng i chin trng, ng tr nn th , thu li trong v c ca li ch c nhn v.v Phi ni rng nhng truyn ny vn c vit k cng, i khi hi "vn hoa" na l khc, nhng d sao n vn ch l s lp li nhng ch v cch vit m bn thn nh vn hoc ng nghip tng th hin thnh cng trong mt lot sng tc trc y. Thm na, i sng trc mt c nhng tnh hung v vn m nu trc y ch cn mt li nhn nh cng xong, th nay li nhn nh nh th tr nn qu nh, qu gin n v hu nh khng cn cng hiu my na ri. Cng c th chnh do vy m di ngi bt nh vn nhng truyn ny cng tr nn "vn hoa" th li cng xa vn hc. Con ng tm ti r rng l cn theo hng khc. V cng r rng khng h thng bng m ngay ra trc mt. ngn Bc tranh c l l im nh du rt ng k cho mt hng tm ti ca nh vn. Khng phi ngu nhin ngay u truyn, nhn vt chnh gi cu chuyn ca mnh l "nhng li t th". C th gi y l truyn-ngn-t-th, l truyn t thc v o c. c truyn, ta s ngp dn vo "cm gic phm ti" ca nhn vt, ngp dn vo nhng day dt nh l t hnh h mnh ca ngi . Anh ta, nhn vt ha s c ting y, khng phi l ngi tht bi, tri li, l ngi thnh t trong i. Ci tnh th thc dy anh cm gic c ti, tht ra, cng khng my hin nhin: chuyn b m ngi lnh b m v tng con trai hy sinh v chuyn ngi ha s qun li ha, khng em bc tranh hoc ti thm b c, bo tin con c cn sng khng hn l hai vic c quan h nhn qu tt yu (hoc ch c v l nhn qu tt yu trong cch suy ngh ca nhn vt by gi). Nhng y chnh l nt vn c ca cc chuyn t th v o c: mc ti trng thc t cng m h, cng t xc nh bao nhiu th mc t thc v ti li ca mnh con ngi kia cng phi mnh by nhiu. Vn l anh ta t thy mnh c ti, t thy mnh phi chu trch nhim v tai ha ca ngi khc ch khng phi l tht ra anh ta c ti hay khng, hoc mc nng nh ra sao. Mt ngi thnh cng trong i bng thy mnh c ti li g y vi ai y, t nht cng c ngha l anh ta thy mnh cha hon thin. V cng c ngha l anh ta c kht vng t hon thin. Phng din tch cc, ng khch l ca nhn vt l y. Sc tc ng vo s t thc mi ngi c truyn s t y m ra. Nhng truyn loi ny ca Nguyn Minh Chu khng hp dn ngi c ct truyn gay cn hay chi tit c sc. N hp dn ngi ta ch yu bng cng ca nhng tn kch ni tm, cng ca nhng thao thc dn vt trong b su thc nhn vt. Kh gn gi vi Bc tranh v mt ny l Ngi n b trn chuyn tu tc hnh. Cu chuyn ca n nhn vt chnh qun y s Qu c th gi l lch s mt tm hn. Nhng, vi tt c tnh cht ring t ca con ngi ny, ta vn thy y l mt tm hn mang "h s chung" nhiu hn l mt ngoi l. S khng thy c ci "h s chung" y nu tm n qua s i din v thnh phn, hoc qua mc ph bin ca kiu ngi, kiu tm trng m cc nhn vt ca Nguyn Minh Chu c th i din. "H s chung" y, theo ti l tnh cht kh "tm c" ca nhng tnh th xung t ni tm m r rng l nh vn c dng nhn mnh. Nu nhn nhn nhng trng hp ca Qu, ca anh ha s nh l nhng trng hp thun ty c bit, th d cho l cng iu, l khng "t nhin", khng "ging" nh tht Nhng nh th th s l khng hiu tc gi, v khng hiu ngh thut. Ti s khng c sc thuyt phc bn c bng nhng trch dn cho thy rng trong quan nim m t ngh thut ca phn ng cc ngh s ln ca th k XX, th "i sng ch thc l i sng ni tm" (Romain Roland) "lch s ch thc l lch s c nhn" (M.Gorki), rng

chnh quan nim nh vy lm cho h khng h lo s thu hp sc khi qut thi i khi tp trung s m t vo mt mnh t nh hn mt con tem l th gii bn trong mt con ngi. Ti ch lu l vn xui Nguyn Minh Chu, trong giai on sng tc mi y ca anh, nht l th truyn ngn, nh vn nh ang c sc chuyn nhng tng quan ln ca i sng bn ngoi vo i sng bn trong ca mt vi con ngi c th. V n lt n, ci "quy m bn trong" ca nhn vt, du c hi khc thng, t "t nhin", nhng li cho thy tm vc khng nh b ca con ngi thi nh gic hm qua cng nh thi u tranh xy dng hm nay. Cho n nhng sng tc gn y nht, Nguyn Minh Chu cng cha bao gi t ra l thch th miu t v miu t thnh cng phng din gi l "ci ring nh b" thc s ca con ngi th tc. V ci iu va l u im va l nhc im ny ngi bt anh ch "t co" mt iu: trc sau anh vn l nh vn ca nhng tnh cm cao c nu khng phi ci cao thng ca nhng phm cht ngi th cng l ci cao ln, "tm c" ca nhng tnh th, nhng vn con ngi. Ti ngh s l khng qu ng lm nu ni rng c th tm thy du vt "lch s tm hn" ca mt hoc mt s th h ngi ng thi trong ci "lch s tm hn" ca c y s Qu, "ngi n b qu ham h", c tri ph cho kh nhiu u th gii tnh v cng c mt i sng tnh cm khc thng. C yu nh th b "chinh phc" bi ti nng qun s xut chng ca mt trung on trng, yu t "tm xa", y ngng m, thn phc, nhng khng th gi nguyn c tnh cm y khi gn, khi thy anh cng bnh thng, tm thng nh nhng ngi khc, "cng mng r h hng khi c thng cp cng chn mt n g ring, cng nh mt ci qun x ln i pht ry, cng yu ngi ny, ni xu sau lng ngi kia" v hin thn ca s bnh thng y l bn tay ra m hi "lc no cng dp dnh" khin c kh chu Ri con ngi y hy sinh trong mt trn nh c lit. Trong ni au, c nhn ra lm ln ca mnh: "Ti khng coi h l nhng con ngi ang sng gia cuc i m li i hi ni h mt thnh nhn. Ti i tm ci tuyt i khng bao gi c". Nhng sai lm ny cha qua ht th mt sai lm na li l ra: "Ti inh ninh rng tnh yu ca ti c th cu sng c ht tt c mi ngi". y th m, trn thc t "tnh yu m ti tng ht sc nhim mu, chng cu sng c mt ai c". Cho n qung i sau chin tranh, c vn sng trong quan nim y, v tht ra, ci tnh yu c sc cu vt y khng phi l khng c hiu qu, khi co dnh n cho bn ca ngi lit s nm xa, a anh ta ra khi nh t, tr v v tr ca ngi sng to khoa hc. Ci lch trnh ca mt tm hn mun tm thy mt thnh nhn ngi mnh yu (y l iu nhn vt t cm thy, t ph phn) v mun t mnh lm mt thnh nhn trong tnh yu (iu th hai ny l do ngi k chuyn pht hin v "ph bnh" nhn vt Qu), rt cuc, n nhn vt vn cha vt qua c. V chng, phng cch ng n khng phi l dt b ton b quan nim y. Vn l thc c tnh cht phin din cc oan ca quan nim "i tm tuyt i" y. Yu t t ph phn bc l r trong li nhn vt v li ngi k chuyn chnh l thc hin chc nng thc v t thc. Ci gi l "lm ln" ca Qu, c khi l lm ln thc s, c khi li bao hm mt l sng ng trng. N cha hin nhin cu sng mt ai, cng cha hin nhin "git cht" mt ai, nhng, cng ta nh "cm gic phm ti" ca ngi ha s trong Bc tranh, chnh v nhng hu qu khng c g l hin nhin nn s t thc ca nhn vt cng r rt. Vn l thc cho c ci phn "sng ngoi thc, khng hon ton lm ch c mnh" ch ng n, hoc ni cch khc l thc cho c tng quan gia ch ch quan v thc t khch quan. Cu chuyn lch s mt tm hn, nh vy, tr thnh mt cu chuyn trit l v cch nhn thc, v quan nim sng. ngha n d ca n l kh r. Hn na, ch khi tha nhn bnh din n d ca cu chuyn, ta mi c th chp nhn nhng g t nhiu cng iu nu nhn thun ty theo yu cu miu t "ging" nh thc thng thng. Li cng phi lu iu m nhiu nh nghin cu nhn thy: vn hc th k XX, loi truyn ng , ng ngn, trit l, khng cn ch l mt th con ri cho cc lun . Ngc li, loi truyn ny c dng sinh hot t thc r rt, nhn vt c to dng nh mt tnh cch. V bnh din ng trit l lun lun chm khut sau bnh din sinh hot t thc. Ngi ta thy iu ny truyn ca Camus, Kafka, Golding v.v...

hoc trong vn hc X-vit, Bykov, Aitmatov, Dumbatze v.v Trong vn xui ta gn y, chng ta cng thy c im ny cc truyn ca Nguyn Minh Chu, Nguyn Khi, Nguyn Kin, v.v Dm su cc n trit l vo mch truyn "ging thc" l cch truyn s sng cho tng y, tuy nhin, mt khc, ngi vit loi truyn ny khng th khng tm cch cho n kia thnh thong li l ra, nh ra. Do vy m thng c nhng khng kh khc thng cho nhn vt bc l tm s, tm trng, ging nh b phc ru m phi ni to ln nhng ngh bao qut hn, tru tng hn so vi li ni ca h trong cc cnh ng thng thng. Nhng tnh th t thc, t nhn thc cng tng c cp n trong vn xui ca ta t nhng nm 1960, nht l nhng truyn ngn, truyn va ni n quan h "ring-chung", m mt v d tiu biu l cc truyn ca Nguyn Khi. nhng truyn loi , khi nhn ra lm ln, nhn vt s ni, hoc nu nhn vt cha kp ni th tc gi s ni to ln ci gii php: phi c "tm nhn xa", "hy i xa hn na", ngha l hy xp ci "ring" nh b li. nhng truyn k trn ca Nguyn Minh Chu, hon ton khng th gii quyt c g nu h ln nh th. Khng phi l li h y c ch no "lc hu" so vi tnh hnh. Ci chnh l n khng ng ch so vi tnh hung t ra y. C Qu, anh ha s, c ngi cu th thnh tm ting mt thi trong Du vt ngh nghip ln tc gi cc truyn ny u khng th dng nhng li "nim ch" kia, nh Nguyn Khi v cc nhn vt ca nh vn y dng. iu ny chng t cc tnh th nhn thc cc truyn ny ca Nguyn Minh Chu c t ra trn mt cp , mt bnh din khc hn. Vn l cn nhn ra tnh cht khng hon ton ph hp gia ch ch quan v hiu qu khch quan. V ci trit l nhn thc ny khng phi bin h m l vt qua s phin din u tr tng c mi ngi, mt thi k no . Hu ht cc truyn ngn ca Nguyn Minh Chu u dng trn nhng tn kch nhn thc, u nhn vo s phn bit gia ch quan v khch quan, u ngh ly s phn tch ca l tr tnh to phn bit. kiu k truyn trn Bc tranh, Sm vai, Ngi n b trn chuyn tu tc hnh. Du vt ngh nghip th hin tn kch nhn thc, dng nh tc gi phi da vo nhng nhn vt m ti gi c l l nhn vt ch, nhng con ngi c c v c mt cch mnh m ci kh nng t phanh phui m x thc mnh, li sng ca mnh. D h ang chm trong au kh, dn vt, thm ch hin din trong b dng mt con bnh tm thn, th ta vn thy ci sc vc khc thng, ci n lc khc thng trong hnh vi t ph phn ca h. Ni khc i, kiu truyn ny, ngay khi ph phn ci quan nim tuyt i i hi phi c nhng "thnh nhn" trong i thng, th hin nhin trong truyn vn lp l nhng bng dng thnh nhn, nhng l tr trong sut sng lng ang nhn thc cc l i. Ci v b cng iu, b nhn mnh thi qu cc nhn vt ca kiu truyn ny ch to c sc thuyt phc nh tnh cht "tm c" ca tn kch m h ang lm vo, nh tm h trng, nghim trang ca vn t ra, nh chiu su ca s phn tch m phn nhiu l do tc gi k chuyn m nhn, hoc nu c trao cho nhn vt n t ni ln th tnh hnh cng khng khc i bao lm (v cch x l ca Nguyn Minh Chu trong kiu truyn ny, gia ngi k chuyn v nhn vt t nhn thc khng c khc bit g ln v trnh nhn thc). Khng r c phi l do t nhiu nhn thy ci nguy c "thiu t nhin" ca li dng truyn ni trn hay khng m cng t kh sm, Nguyn Minh Chu tm n mt li dng truyn khc, "t nhin" hn. y, nh vn vn a ra nhng tnh hung c nhng vn ca nhn thc, nhng hot ng nhn thc ch din ra nh vn v ngi c truyn, cn cc nhn vt th vn c nhn nhn, c x nh h vn c, vi tt c nhng nh kin v thin hng, thin cm v c cm ca ring h. y l trng hp ca cc truyn M con ch Hng, a n cp, L tr dy K. Nu c Qu c nhiu nt chung vi ngi ha s trong Bc tranh, vi anh nh vn trong Sm vai, vi ngi cu th gi trong Du vt ngh nghip, th ta cng tm thy bng

dng c Qu c Hong trong L tr dy K, v ln ny l mt c Qu o ngc, nh nhi li c Qu tht. T kha cnh sinh hot thng thng, l mt ngi tt bng. Nhng lng tt ca c cng c ci g ging nh tnh nt ng bng ca c. Ai bit cc hnh ng tht thng ca c s mang n cho mi ngi trong khu tp th nhng g, hm nay l mt nim vui, ngy mai l ni s (v nghi l cng mc bnh ch di) do tr vui hm trc, ngy kia li yn tm v nghi ng kia l lm ln Ai bit ci vic c ng ra bo lnh mt thanh nin h hng khi phi i ci to li m bo khng xy ra chuyn g? Mch ngm cu chuyn nh l bn ct kn o ci kiu ngi rt yn tm vi lng tt ch quan ca mnh, khng bao gi ngh n nhng hu qu ngoi mun, ngoi d tnh. Ngm ra y cng l tn bi hi kch ca c mt li sng. Cch c x ca Hng (trong M con ch Hng) vi b m thc cht l g? c Hng ln b m u cha mt ln t hi v tr li rnh mch. Hng c vic i m mi vi mnh, n vic ca nh, con ci, v ri na, thng ngy c tip tc la mng hch sch m. "Ci vch ngn cch gia tnh nhng nho, lm nng v hay bt nt m ca mt a con gi v thi quen t ra uy quyn ca mt ngi n b ch nh tht l m h, rt kh nhn thy, n ni ngi ta thng d ln ln, thng d t la di v t la phnh mnh" sut truyn, ch c ci l tr phn tch y l cn tnh thc, nhng n l li ca ngi k chuyn, tc l tc gi. Cn c Hng th vn c hn nhin c x nh c, b m vn c hn nhin chu ng nh c. "i lc con ngi ta tr nn tn c mt cch rt hn nhin" y l ci nhn xt kh khng vang ln trong cu chuyn v tt hay ku ca nhng ngi n b trong khu tp th n (truyn ngn a n cp). Hm nay h ku ln nhng li tic thng cho mt "con Thoan" c l cht v bng huyt do phi con mt ni ho lnh, qun mt l cch y cha lu, chnh h ng thanh nghi ng thiu cn c v ti n cp cho c gi y, i phi ui c v ni ho lnh n ngay lc sp n thng . Ci "hn nhin", "thnh thc" ca h c khi ch l thng tnh v hi, nhng c khi li cha ng tai ha, ti c. m nhn vt khng tn y cng nh nhng c Hong, c Hng hnh nh vn rt yn tm sng trong nhng chun mc, nhng khun hnh vi ng x, nhng thi quen gn nh v thc, khng hiu v khng cn hiu cc hnh vi ca mnh c ngha g, c th dn ti nhng hu qu no, tt hay xu, cho nhng ai. Nh vn khng bt h phi lm ci vic qu sc h l t nhn thc v cc hnh vi ca mnh. Anh ch ngh mi ngi hy nhn ra tnh cht nguy hi ca li sng thng tc , bt u t vic nhn ra "nhng ci lut khng bao gi c vit thnh vn" m nh vn nhiu ln ni n trong nhiu truyn ngn khc (Giao tha, Khch qu ra). ngha cnh tnh, ngha khai sng truyn ngn Nguyn Minh Chu l . V cng l t tng nhn bn, nhn o trong sng tc ca anh. Nhn o khng phi l ban pht mt tnh thng v b bng li ni, khng phi ch l nhn vo nhng ci tt c v, ngonh mt lm ng trc cc thi h tt xu, cc cch sng thng tc, vng theo nhng phn x v thc, bn nng, tng c ng i l ci xu s bt, tri li, nhn o l nhn thng vo thc trng li sng, thc trng nhn cch, c gng hiu k con ngi v d bo, cnh tnh trc nhng tai ha ca li sng y. Thot nhn th nhng truyn Hng v Phai, Bn qu, Chic thuyn ngoi xa, Mt ln i chng c v gn ging vi loi truyn th hai va k trn. Cng vn li k "khch quan", "t nhin" nh vy. Cng vn li vit nh vy, c trnh ci vic bt nhn vt gng mnh ln t phn tch. Nhng cng c k th cng thy nhng khc bit. y nhng tnh th i sng c a ra nh l th hin mt s chim nghim l i hn l ph phn mt li sng no . Thay cho vic lt ra mt tri ca li sng thng tc theo nhng thi quen v thc, y nh vn cng im tnh hn trong khi pht hin ra nhng nghch l ca cuc i. Nhn thc nhng nghch l trong cc tnh th ca i sng con ngi, y, tr thnh mt nhu cu ch yu ca nh vn. y, ngi c cng ngy cng nhn ra ci n ci bun bun y cm thng, ci v thm thy kh

gin d ca anh, v c th mm ci m ngh rng khi anh nh ra v thm thy th cha hn tht thm thy, cn khi anh lng l chim nghim nhng tnh th "tri khoy" vn c trong cuc i th hnh nh anh li c v thm thy hn, ng mn hn. Truyn Hng v Phai nh l mt chui ci khc khch trn mt ti "tn dc" mun thu: ci vic ngi ta thnh v thnh chng, ha ra, c khi chng phi do "ng t b nguyt" no ht, chng qua l do s "xp t" ca hai a tr, hai "con nhc"! N ci vui v v lng ny, tuy hin lnh th thi, nhng cng c th ct nh bt i cht cho ngi ta khi ni lo canh cnh v "nhn duyn", "s phn", mt loi "lo u" nhum mu sng bi nh mnh ang c chiu hng tng ln trong tm l con ngi ng thi. Nhng "php tnh hon v" ca hai a tr ha ra li y thin v: bn nh kh gi th c thm ngi coi sc, bn nh tng bn th b bt ngi lo toan, nc c chy vo ch trng! N ci bun bun thong hin trong nghch l tip theo ny s bc l r rt hn trong cc truyn Bn qu, Chic thuyn ngoi xa. C g nghch cnh hn ci tnh th mt ngi n ng sc vc nay lm bnh lit ging, c chm nom nh mt a tr? C g tri khoy hn l mt i i khp th gii nay ch c t chn v mt bn qu bn kia sng thi, cng khng sao thc hin ni? Vi tt c v gin d, thng thng ca n, truyn Bn qu vn nhi ln mt cch tng tri v su sc s cm nhn v ci v hn v ci rt hu hn ca nhng kh nng, nhng tnh th ca con ngi. Khng phi ngi c s m ra bi quan u, do c truyn ngn ny. Ring ti, c n, ti lin tng n Tnh yu cuc sng ca Jack London, n ng gi c i cnh khng l ca G. Marquz, khng phi v c s "vay mn" no ca nh vn Vit Nam, m ch v c s gp g trong cch cm nhn cc l i. C mn vn hc m th tri nghim nhng tnh th tng chng khng th no sng ni, ta s qu i sng hn, d n c mun vn kh i. V, thc c nhng tnh th ngt ngho nh vy, c l chng, ta s nhn hu hn, cng bng hn trong cch nhn cch ngh v cuc i? Vn chng c th "khai sng", "thanh lc" i sng tnh cm b su thc con ngi l nh vy. Mt nh vn X-vit bo nghch l chng qua l mt hnh thc ca chn l, ca s tht. C th ni r thm rng, nhng chn l, nhng s tht mi m thng t ngt hin ra trc mt ngi ta nh nhng nghch l, nhng s tri khoy kh ng ti. Ta s ku "r-ca" ln khi tm c n, ch khng n n li m nhc n n nh khi phi ngng ngng nhc li nhng chn l qu c k thnh thng tc. Nghch l l chn l cng vi s ngc nhin khi con ngi bt gp n. C l chnh cm gic ngc nhin do nghch l gy ra khin nghch l tr thnh phng tin c dng cho nh vn no thch o xi vo lnh vc nhn thc. C nhn ra s tri ngc th mi mong i vo c nhng ng ngch su hn ca s tht. Chic thuyn ngoi xa l truyn ngn th hin kh nhiu nghch l. V p ton bch ca cnh chic thuyn trong sng sm trn bc nh ngh thut tri ngc vi i sng thc trong chic thuyn y. Ni au kh b nh p, hnh h ca ngi n b chi li tri ngc vi vic ch ta khng mun ly d anh chng v phu. cu gip tt p ca ngi k chuyn xng "ti" v ngi bn chnh n ph huyn ca anh tri ngc vi s t chi ca nn nhn v.v Tng bc mt, nh vn dn ngi c i vo nhng tnh th ngc nhin, khi th bng k chuyn, khi th bng i thoi. Ci su sc ca cu chuyn l n khng dng li ch i thc hin bng c ci cng l thng thng, tng nh rt thch ng m ngi chnh n nh thc hin. Nh vn o su hn vo ci nhn tnh th thi ng sau s vic. V sao ngi n b chi li th hng ngy chu n ca ngi chng v phu ch khng chu ly d hn ta? V

trn mt con thuyn chi li khng th thiu mt ngi n ng sc vc, nht l khi sng to gi ln Chnh nhng iu tri ngc a n vic nhn thc v mt ci g bao qut hn: nhn thc hon cnh, nhn thc cc tnh th i sng, nhn thc ci "l i cay cc" cha th no d dng thanh ton bng lng tt ch quan, ch ch quan. Hn na, y cn c c vic nhn thc ci v p gan gc chp nhn i sng kh "tm c" ca ngi n b bnh thng y, thay v ngh thng hi v nh cu gip ban u. Hnh nh cng trin khai s miu t vo vic nhn thc nhng "iu lut" xa rng hn ca i sng con ngi th thc ngh thut ca nh vn Nguyn Minh Chu cng tr nn dn ch hn. Truyn Mt ln i chng nh mun sa li ci cch ngh c th l thnh mt np quen do cc truyn loi vt gy nn, y l ng nht c tnh loi vt v loi ngi, em nhn cch ha con vt ni chuyn con ngi. Np ngh y c th l v hi, nht l trong nhng c l ca truyn ng thoi vit cho tr em. C khi n cn c ch na, min l tip nhn n nh ng ngn thun ty. Nhng ch nh vn quan tm l ch khc. "Vi nhng mu chuyn loi vt cn con vui vui ny, mt i ln sut na ti lm mt cng vic sai lm l em vit thnh sch Kim ng cho tr em c". V sao vy? V y nh vn nhn vo s khc bit gia th gii loi vt v th gii loi ngi, nhc ngi ta ng lm tng, ng ng nht, ng i x nh nhau. "Ti khng mun vit mt cu chuyn m loi vt c nhn cch ha, gn ghp cho loi vt nhng biu hin ca lng nhn i v tr khn m n khng c, xa b ranh gii gia loi vt v loi ngi, bi ti mun rng, chng ta cc bn c v ti nhn danh loi ngi, th lm mt cuc i chng vi loi vt, mt cuc i chng gia thin v c, gia l tr, tr tu v bn nng m qung (cng l mt cuc i chng gia hai mt nhn cch v phi nhn cch, gia ci hon thin v cha hon thin, gia nh sng v nhng khong bng ti vn cn ri rt bn trong tm hn ca mi con ngi ming t nng nu v gieo mm ca li lm v ti c)". Nhng cu khi qut ny c l l ng cho phn ln cc truyn ngn ca Nguyn Minh Chu, tuy c phn hi qu li so vi ring cu chuyn trong truyn ngn ny. Nhng, iu thy rt r y l nhng "hnh ng" ca my con mo mo hoang v mo nh lun lun "sa cha" cch hiu cch x s "nhn cch ha" ca con ngi. Vn khng phi l to ra cm gic "cm ght" my con vt (iu chng c ngha g, cng nh khng th ph bin o c hc ca loi ngi sang th gii loi vt). Mi ln con ngi c i x "nhn cch ha" vi con vt l mi ln gp phi cu tr li tri ngc. iu th tt buc ta phi lun lun nh rng chng sng hon ton trong mt th gii t nhin bn nng. N khc hn th gii l tnh ca con ngi, ci l tnh m tc gi khng nh l c, v mun rng n cn phi c n mc hon thin trong cc quan h con ngi. Cu chuyn ca nh vn a ngi c tr li mt trit l nhn thc cn bn. Trn y, khi nhn xt v xu hng trit l nhn thc trong nhng truyn ngn gn y ca Nguyn Minh Chu, ti tm xp th cc truyn y vo mt s dng chnh, cn c vo phng thc x l ch ca nh vn, vo cch dng truyn. T loi truyn 't th" m trung tm thng l mt nhn vt ang "sm hi", ang t phn tch ph phn bn thn v o c, li sng, nh vn chuyn sang th nghim loi truyn tuy c dng thc "t nhin", khch quan, nhng ph phn gay gt nhng li sng v thc, vng theo nhng chun mc thng tc, khng h lng ti hu qu, khng h bit ti thc cht li sng ca mnh l g. Thm mt mc na, nh vn i ti loi truyn cng c dng khch quan, t nhin, nhng khng phi ln n, ph phn i tng c th no m ch yu nhn thc nhng tnh th, nhng kha cnh tri ngc vn c trong i sng con ngi, qua , tc gi nh mun ngh mt ci nhn hiu bit, lng i vi con ngi. V mt mt no , c l cc dng truyn y cng chnh l biu hin nhng phng din, nhng mc ca s nhn thc bn thn nh vn trn nhng vn

 i sng m anh ang mun tm hiu, phn tch, khm ph, ng thi c l cng chnh l biu hin nhng trnh v kh nng th hin ngh thut ca anh. nhng truyn cui cng ca tp Bn qu, Nguyn Minh Chu nh mun t cho mnh ci mc ch nhn thc tn ti, nhn thc lch s trong mt vin cnh xa rng hn. C Khch qu ra ln Sng mi vi cy xanh u gi n nhng tnh th ca qu trnh th ha, cng nghip ha. c hai truyn ny, tnh lun li tr nn r rt n l liu, m nh vn cng khng che giu. Ngc li, anh tr v li vit y nhng s xp t, b tr khng "t nhin" nhng l cn cho anh, ch t l ni iu cn ni. V hiu qu t c cng khng phi l nh nhau. Ton truyn Khch qu ra va rng hn, li va hp hn li "ph " ca tc gi. Trong truyn c hai mch chnh. Mt l chm ch khc ha lch s mt tnh cch nng dn c hu. V hai l th hin ci lun : qu trnh th ha, cng nghip ha s tc ng ra sao n thc ngi nng dn. Mch th hai ny, mc d c nh vn chun b bng rt nhiu lin h ct truyn, c trong vn bn ln di "mch ngm", c nhng iu hp l ln nhng iu khin cng, nhng xem ra vn cha tr thnh mt cch t vn su sc, c sc nng. Rt cuc sc hp dn ca truyn l bc v c sc v chn dung mt ngi nng dn, y nhng ng nt "g gh, gc cnh" nh nhiu ngi vn ao c. Lo Khng, qua s sng to ca Nguyn Minh Chu, c th ni l mt s b sung xng ng vo b su tp cc hnh tng nng dn trong vn hc Vit Nam hin i. V y, nt khc ring bit ca Nguyn Minh Chu khng phi ch l ghi c trn khun mt nhn vt nhng du n ca vng t Ngh Tnh khc nghit. Ci chnh y l anh nhn mnh kh ng lc, ng ch tnh chp lp nghip, tham vng lp nghip ngi nng dn, v iu ny s cho php nhn vt c th mang tnh cht i din cho ci b phn ngi ng o ngoi c vng t ca n, hn na cho php n mang "hi th" ca thi i. Mt nt kh c sc l ci khng gian sinh tn m tc gi to cho Khng: mt th khng gian hoang vu ho lnh kiu Robinson, n heo ht n ni hnh nh bt c c gi no nh Hu, d l gi thnh th chnh tng lc n l khng c ng v. C l v mun nhn mnh tnh cht c l Khng nn tc gi min cho nhn vt khi b kim tra bi thc t hp tc ha, ci thc t in du m ln din mo nng thn khp min Bc sut ba chc nm rng! C th ni, vi tt c v c sc kh "tm c" ca n, hnh tng Khng khin cho ngi ta thy mu ngi nng dn tht v i, nhng khng th no chp nhn c trong x hi cng nghip th ha tng lai. Mt c gi thnh th phi buc sng sut i vi Khng, c vi Khng n c mt n con m vn khng th yu c y, bi l mt cht ngi khc, th khng th chp nhn. Ci tng v mt tng lai cng nghip ha, th ha, d tc gi em san s cho cc nhn vt cho Hu, v Khng, cho con ci Khng vn c cn l m c hn l mt thc t sp sa n v c sc thay i tt c. Tng lai nh mt th gi nh hiu bn cht nng dn c hu ca Khng hn l nh mt ci g c th "e da" cch sng v s nghip mt i ca ngi nng dn y. Vi mt tnh cch nh vy, vi mt t tng nh tc gi nh thc hin th c l t ra cng phi dng ti hnh thc truyn va mi ch th hin. Nu ta t v ngang tng rt "tm c" ca lo Khng bn cnh v cam chu y kin gan ca ngi n b chi li trong Chic thuyn ngoi xa, hoc v c m ca bc Thng ng gi trng cy "bit ni chuyn vi cy ci" trong Sng mi vi cy xanh th ta c th thy mt hng th sng tc r rt ca Nguyn Minh Chu: hng th pht hin tnh cht "tm c" trong i sng thng ngy ca nhng con ngi lao ng bnh thng. y cng l mt nt na, cho thy tnh dn ch rt cao trong thc ngh thut ca nh vn.

Sng mi vi cy xanh mang nhng nt vin tng. Vin tng chng nhng ch nh vn gi nh rng y l "thin hi k y cm ng ca cy su v cy ct in". Vin tng hin nhin ch nh vn, n on kt, "k li" c nhng hu vn ca "hai mi nm sau". V vin tng r nht l ch nh vn m t con ngi trong s giao ha vi thin nhin, m t nhng cuc tr chuyn gia cy ci, gia cc vt v tri vi con ngi. Tuy vy cng c th hiu rng ci kch thc "vin tng" y ch l cch ni tht rng cc chiu o nu ra vn thc v mi trng vn ha lch s. Dng nh truyn ny, ton b cuc sng ca cy ci v con ngi ph x H Ni c soi di mt nh sng khc, du nh hn, thm mt thi v trong tro, th tr. Ch nhn ra th "nh sng du" mi c th c c thin truyn, v mi nhn ra nhiu nt khc l bt u xut hin di ngi bt Nguyn Minh Chu, khc l so vi chnh ngay cc truyn ca anh trc Sng mi vi cy xanh, khc l so vi nhng trang tuyt bt v ph x v cy ci H Ni ca Nguyn Tun, Nguyn Huy Tng. Di "nh sng du" y, mi con ngi u c nhn khc i, p hn, nhn hu hn d vn c tc gi gi cho nhng nt sinh hot rt mc thng thng. Qua cch k v nhng con ngi bnh thng ngho kh nh bc Thng trng cy, b Ngan bn xi la, c Loan bun tem phiu, v.v chng ta nh c thy tc gi mt nhit hng ngi ca ta nh thi ngi ca ca Victor Hugo i vi "nhng ngi khn kh" ca ng. S d cu chuyn nghe nh mt bi th di ny c c nhiu nt mi m, l do tc gi khng t nhng nhn vt lao ng bnh thng ny vo s i lp vi nhng k giu c lp trn, mt s i lp qu quen tay vi vn xui ta. y ch yu l mt i lp loi khc: i lp gia mt bn l nhng ngi , yu v gn b vi thin nhin cy ci, vi mi trng vn ha c k ngho nn nhng y k nim lu i, t k nim lch s n k nim sinh hot i thng, v bn kia l mt tp hp ng o, khi th n danh, khi th ch danh, t nhng ngi no quyt nh i t trng cy thnh t cht h cy ci n nhng hnh hi c th ang hm h "lm tht cy", v i khi, thuc v m ngi ng trch ny cn c c nhng ngi tuy nhit tnh i mi b mt ph x, nhng qun tnh n mi trng thin nhin, mi trng vn ha lch s ca con ngi. Trong truyn tim tng mt th xung t "m m" khng d nhn ra, v d gia bc Thng v Hun. Khi anh hm h lp d n i mi ci ng ch ti tn y k nim ca cha m mnh, anh c yu mn v ng h. Nhng ch khi anh hy sinh, khi d n bt u c trin khai v c thc hin xong, qua ngh ca bc Thng v ca c Loan v anh, ta mi c thy ci mt tri trong d n ca anh. Ni khng qu, Hun lp l mt c Qu duy ch. V cng ni khng qu, ci vic bc Thng cu mang a con ngi bn lit s y, n y li l ra mt kha cnh tng t nh cu thnh ng "nui ong tay o"! Cnh cht h cy su c th tng to ra c mt mi trng mt m cho mt gc ph, ng thi tng l mt chng tch lch s, c truyn t y biu cm nh l mt cuc hnh hnh thm khc. Nh vn miu t mt cch phn n v tha mn nng ni ca nhng k trit ph mi trng chng nhng nhn danh vic thc hin phn s c giao (dn mt bng ci to khu ph), m cn nhn danh nhng li ch nh mn: nhng tm g ng , nhng mnh v v cnh l lm ci "k c hng bng mt nhiu nht va nghe tin h cy su, lp tc xng vo lt da n nh lt da mt con b l st sinh" "Nhn khong t rng trng su xung quanh cy su v ng t o ln, ngi ta bt gic git mnh c tn mt chng kin ci tng t vn ha ca con ngi, n cng chng ly g lm dy lm". Tnh cht tai ha, thm ha ca s vic c vch ra (du ai c mun ch tc gi l cng iu ln th cng chng sao), v iu ny c sc cnh tnh r rt. trung tm ca th xung t "m m" trong truyn, tc gi t mt nhn vt chnh: mt ngi th trng cy. Con ngi ny du l ngi lao ng bnh thng, ngho kh,

vn c hnh dung trong nhng nt kh c bit, chng phi ch vi ci gc gc ba i lm ngh ny, m ch yu l vi ci nng lc l lng: bit tr chuyn vi cy ci v t ct. V nu trc mt ngi i, con ngi y c coi l "d tnh", l ln thn, th trc thin nhin cy ci, li l v khch duy nht ti "i hi cc loi cy", l ngi thng hiu ngn ng ca cy ci, m "i cn vui c, ngi ta cn yu thng nhau c l nh ba ci anh ln thn bit ni chuyn vi mun loi ny". Ngha l nhn vt c ci pha tm c, rt tm c ca n. Chy theo th minh ha l thuyt th c l s vi bo y ch th l thuc kiu nhn vt lng mn. Tuy nhin, t trong phong cch truyn ngn Nguyn Minh Chu th nn thy ch gn gi trong cch xy dng nhn vt ny vi m-tip tng phn, nghch l ni ti trn. Phi chng hai nt trn ngi trng cy cng l hai pha ca mt nghch l tnh cch? V chng y cng l mt cch nhn mnh ci iu s l ct yu i vi t tng ca truyn, t tng v s cn thit ca vic bo tn mi trng thin nhin, mi trng vn ha lch s cho con ngi trong mt tng lai cng nghip ha, th ha. Cnh cht cy su c th tr thnh nh im ca s pht trin xung t trong truyn v tai ha cho thin nhin y ko theo tai ha cho con ngi, cho nhn vt chnh. Cm thy bt lc trc ci cht ca ci cy m bc coi nh ngi bn, bc Thng tuyt vng sut t t nu khng c b bn lng ging ngn cn. Theo lun iu ca th ph bnh khun so th hnh ng ny ca nhn vt s b trch c l tiu cc, l th tiu u tranh. Song le, sc u tranh, sc cnh co cnh tnh ca truyn s cng mnh khi n cho thy l n c con ngi yu thin nhin nht cng phi bt lc trc vic c m ng nht tr trit h thin nhin mt cch va c t chc va v t chc. V khng c g cho thy tnh cht tai ha ca hnh ng tp th ny hn hu qu thm khc xy ra i vi con ngi cao thng tr nn l loi kia. ng thi, vic ng lo nht nht khng dm th l tnh cm vi b lng ging, nh chu c qunh sut i, cng ngm gi theo ci trch c nhn vt. Hnh nh ci tnh yu thin nhin khng ni ra li c, khng ln ting bo v c ca ng lo cng c g ng trch c nh cch x s ca ng i vi mi tnh gi! on kt, chuyn "v lai" ca hai chc nm sau, khi bc Thng mt, vo mt chiu thu no , b bn gi xa bn xi la v c lng ging bun tem phiu sau ny l nh vn, mt ngi bng k c dai dng ca mt tnh yu khng c chia s khi xa, mt ngi na, nh ngh thut hi ha nh thc tr nh, c hai ngi n b u cng nh n bc Thng. H nh n ngi bn trung thnh ca cy ci n trong hon cnh khu ph hin i mc ln, khng cn bng dng nh ca, cy ci ca ph x c. H mong nghe c ting xe b lc cc ca bc Thng ch cy con i trng, hay ni rng hn l tc gi mong x hi hu cng nghip s xut hin tr li kiu ngi lun lun l bu bn ca thin nhin, lun lun to dng mt cuc sng gn b vi mi trng thin nhin, mi trng vn ha lch s. Trong thin truyn, chnh thin nhin cng tr thnh nhn vt, cng ln ting trong vai cy su gi, cy ct in, b m t. l s "ha thn" ting ni nh vn, nhn danh ci mi trng thin nhin, ci mi trng vn ha lch s m vic bo v bo tn n ang v s ngy cng tr thnh vn cp bch trong i sng chng ta. Nhng truyn ngn c ni dung trit hc, i khi mang c mu sc "vin tng" nh trn, ca Nguyn Minh Chu, nh vy, khng phi l ui theo ci bng m h ca nhng s tru tng t bin, tri li, l nhng sng to in m nhng thao thc suy ngh ca nh vn trn hng lot vn cp thit v ang din ra trong i sng thc ca x hi chng ta. Chiu su mi m trong sng tc truyn ca Nguyn Minh Chu chnh l ny sinh trong s i mi cc bnh din nhn thc i sng, mnh dn i tm nhiu cch th hin khc nhau, t lm phong ph cc kh nng ngh thut ca mnh v ca chung nn vn xui chng ta, vn ang bc vo mt thi k pht trin mi. Li Nguyn n

(Ngun: Tp ch Vn hc, s 3/1987)

Butco Thnh vin c vinh danh Join Date May 2009 Bi gi 696 Thanks 46 Thanked 143 Times in 83 Posts

Giai thoi Hn Mc T
Hn Mc T tn tht l Nguyn Trng Tr, sinh nm 1912 lng L M, huyn ng Lc, tnh ng Hi (nay thuc tnh Qung Bnh). ng sinh ra trong mt gia nh cng gio ngho. Sng Quy Nhn t nh, hc Hu mt thi gian sau li vo hc tip Quy Nhn. Nm 1936, ng mc bnh phong phi a vo nh thng Quy Ho v mt cui nm 1940. Hn Mc T lm th t nm 16 tui, ly bt danh l Phong Trn, L Thanh... n nm 1936 mi i l Hn Mc T. Ngoi sng tc th, ng cn vit vn v kch th. Gi qu l tp th duy nht xut bn khi tc gi cn sng (1936). Sau khi ng mt cc tp th Th in, Xun nh , tp kch th Qun tin hi... u c xut bn. Hn Mc T l ngi ng u "trng th lon", phn nh s khng hong b tc ca phong tro Th mi. Song ng cng c mt s bi th tht trong tro v lnh mnh v con ngi v qu hng Vit Nam. Vo Nam vit bo Nm 1935, Hn Mc T vo lm bo min Nam. Chng ph trch trang vn chng ca bo Si Gn. Chng ra i vi mt va li qun o, m, giy v chic mn len. Chic mn ny ca b ch Hn Mc T. a cho chng, b ch ni: - Ti bit tnh cu ri, cu phi ha trc n Tt ny, cu nh mang chic mn ny v tr cho ti. Hn Mc T gt u ci, v trnh tng ha s lm vui lng ch khi ma xun ti. Qua mt thi gian kh lu Si Gn, mt m xun, vo khong thi gian ti, Hn Mc T hin ra trong cn nh l thn yu Quy Nhn. Cng m hin y, cng cc ch v em ngy xa y, nhng Hn Mc T khc xa rt nhiu. Chng v hai bn tay khng, u khng m v ch mang trn ngi mt b y phc nhu nt. C nh ngc nhin nhn v hi chng ci va ly qun o, m v chic mn len u? Hn Mc T vn ci ri ni: -D c, c c, ba-ga s n sau. Nhng qua my hm m chic xe ch ba-ga ca nh th vn khng thy n. Cho ti khi nn qu, m chng bo: - Hay l ba-ga ca con b k cp trn tu ly ht?

Hn Mc T vn ngi ci lc quan. Ngao ngn v chic va ly qun o, cc ch ca Hn mc T mi hi s tin m chng lm ra c, v hi bo Si Gn tr cho chng mi thng 35 ng cng vi s tin 15 ng ca cc bo khc m chng vit gip. Vi 50 ng lc by gi, k ra cng l mt s tin ln. Hi mi, chng mi cho bit rng chng chia s cng cc bn thn, cc bn vn ngh. n y, v tra hi kt thc vi kt qu: lc ra i y , khi tr v mnh khng.

n dung Hoi Thanh trong Thi nhn Vit Nam

Nu nh by gi, nh ph bnh Hoi Thanh cn sng, chng ta phng vn ng, trong s nghip vn hc ca ng, ng thch nht, tm c nht l tc phm no vy? Ti chc rng, ng s tr li "Thi nhn Vit Nam". Hoi Thanh c nhng cng trnh nghin cu rt c gi tr v thng gy c ting vang, nh nghin cu v truyn Kiu, tranh lun v ngh thut v ngh thut, ngh thut v nhn sinh; ni chuyn th khng chin; kho lun v Ngc trung nht k, hoc th T Hu vn vn... Nhng xem ra ng vn yu th hn c. Nhng cng trnh dn trn, a phn l th loi th. Th mi, Th cch mng, Th phong tro, th ca nhng nh th ln, th ch hn, th truyn, th hin i..., ng u mt n. Ngoi ra, khi pht hin mt ti nng tr, ng khng ngn ngi vit bi hoc ng h. l trng hp ng vit bi lng-x Lu Quang V, cho ng th L Phng Lin trn Bo Vn Ngh v ht sc u i Nguyn Duy nhng trong i hot ng vn hc ca ng, mt cng trnh hng u, mt thi gian, lu li vi th k, chnh l Thi nhn Vit Nam vy. Ti c nhiu ln Thi nhn Vit Nam ca ng, ln no c vn b li cun, b ng r r mnh khm ph thm nhng iu ng ni trong , nhng bi th ng trnh by. V lm lc git mnh t hi: nu nh Phong Tro th mi, hin din mt cc nh th lng ly nh Th L, Phm Huy Thng, Lu Trng L, V Hong Chng, Bch Kh, T Hanh,... m li khng c Hoi Thanh...? Thi nhn Vit Nam l mt bn tng kt, cho n nay, c th gi l hon chnh, l tin cy nht, cho nhng lp ngi sau mun tm hiu v phong tro th mi. Nhng vi ba bi lin hon trong tp l Cung chiu anh hn Tn , Mt thi i trong thi ca, v Nh to cui tc phm, l mt kho lun th mu mc cho th k ny. Cu trc t nhin m cht ch, m ui say m m vn tnh to, tnh cm m vn lun minh mn xt on; thu tm c nt ln ca phong tro t lc th mi ny sinh, u tranh vi li th c ng lut hoc nhng li th so mn c cho n lc th mi hon ton chin thng; dng cm i mt vi nhng ngi vn ang bo v cho nhng trin th c, li cn dng cm i mt vi c nhng nh th mi, khi khng th chiu mun ca tt c cc nh th ng i gi li, ci chun, s chnh xc lc nh gi... Thi nhn Vit Nam cn l mt bn tuyn ngn, mt bn hng ca khi hon ca Phong tro th mi m vi nhng gi tr ca th c vi nh th tiu biu nh Tn , Hoi Thanh vn v cng trn trng. Cng trong Thi nhn Vit Nam, Hoi Thanh kn o ni quan im ph bnh th ca mnh, m sau ny, ng gi trn c mt i vn chng: "Nu bn xem th thy mt, y l li t bn. Quyn sch ny khng phi sch xem ht mt ln. V bn cng khng nn ngh rng, tuy cn b st nhiu t ra ti cng xem nm mi quyn th nh quyn ny. Lm khi xem mt trm bi th ch c mt bi trch c. Ti c tt c mt vn bi th v trong s y c non mt vn bi th d. Nu lm xong quyn sch ny, m khng ch chn v th y l iu ti rt mong mi. Vy nu trong quyn sch ny t khi ti ni n ci d, bn hy tin rng khng phi v ti khng thy ci d. Nhng ti ngh rng d th khng tiu biu g ht. "c sc mi nh th ch trong bi hay". Mi- bi th hay l mt cnh ca m cho ti i vo mt tm hn. Nhng tm hn khng li vo, nhng tm hn bng bt, th ti cn bit g m ni. Ch nhn khng m ca, ti nh chu ng ngoi.

Cho nn gp th hay ti trin min trong . Ti ngm i ngm li hoi "c ly hn ti hiu hn ngi". Thnh thong c ni n ci d, cng l ct cho ni ci hay m thi. Ch d th gia i thiu g m phi i tm trong th! Ni chc bn khng tin, nhng thc tnh ti chng thch ch ai m cng chng mun khen ai. Ti ch mun hiu cho ng khng phi cho - hnh sc cc hn th... " (Nh to - Thi nhn Vit Nam trang 391, 392) Chn dung Hoi Thanh hin rt r trong on vn nh ny: Nghim tc, thng thn, chn tnh, tm huyt v cng hm ngm. Nu cc nh th trong phong tro th mi l B Nha th h c mt T K chnh l Hoi Thanh. ng l ngi bo v, tn dng h, m m h, yu tt c cc nh th ca phong tro nh m cc c gi p, m li cng m ui nhng giai nhn tuyt sc nht ca Phong tro.... V ch c lng yu, say m ca ngi cng th h nh th m mi ngh n v lm nn chuyn mt tc phm ln nh Thi nhn Vit Nam. Vi Thi nhn Vit Nam, Hoi Thanh qu l c mt hn th trong lnh vc ph bnh, hay ni mt cch khc, ng l mt nh th c bit lm th bng nhng trang bnh th vy... "Than i, thi oanh lit nay cn u" Ti mun mn cu th Nh rng ca Th L than cho cnh ph bnh th hin nay. Th vn c ph bnh nhiu lm ch. Nhiu ngi vn ang nm gi quyn ph bnh th cho mnh. Nhng ai tri m tri k nh Hoi Thanh vi Phong tro th mi hoc nh Xun Diu vi cc nh th c in Vit Nam... Thi by gi nhiu nh ph bnh thng hiu thng v bi v ca mnh hn l tm ci hay, ci p nhng trang sch m mnh ngng m.

guyn Bnh, i v th bc mnh

Nhng mi tnh tha thit nht trong tm hn, Nguyn Bnh thng dnh cho nhng ngi n b khng quen. Mi cm thng ca Nguyn Bnh vi nhng ngi ph n mnh yu, b tnh ph, ngoi tm s ca chnh mnh, cn l s giao cm ca nh th vi nh mnh, vi ci cht, tng t nh mi linh cm gia Kiu v m Tin. Nguyn Bnh xut hin ln u trn vn n nm 1936 vi bi Ma xun. Trong Ma xun, thy xut hin hai yu t chnh trong th Nguyn Bnh : th ngm v th thoi, nh hai yu t ny m th Nguyn Bnh sm i vo lng ngi. Bi Ma xun, k chuyn mt c gi qu i gnh ht cho v lng ht trong dp tt, gp ngi yu. Thi y, lm th v cnh sng thn qu l thng, hu nh nh th no cng vit dm ba bc tranh qu, nhiu bi tr thnh bi hc thuc lng cho hc sinh tiu hc nh th ca on Vn C, Anh Th, T Hanh, Bng B Ln... , nhng cu d c, d nh : Chiu hm n mt cng lng Gi hiu hiu thi my vng m tri (Bng B Ln) Th Nguyn Bnh cng d c, d hiu, nhng khng th tr thnh bi hc thuc lng cho tr nh, bi n cn c tnh, n i ra ngoi qu o hn nhin ca nhng bc tranh qu cng thi. D vi ging vui, th Nguyn Bnh lun lun ch ci bi t ca s phn. Tnh cht bi t trong th Nguyn Bnh, gn b vi hai ch bc mnh, tim n ngay trong nhng cu th tng nh v t nht, trong bi Ma xun: Em l con gi trong khung ci Dt la quanh nm vi m gi Lng tr cn nh cy la trng M gi cha bn ch lng xa (Ma xun) y l li ngi con gi t gii thiu mnh: nng v nng nh cy la trng m m cha em bn. Nu ni th Nguyn Bnh c cht ca dao, th quyt khng phi l nhng yu t ngoi da nh thn ng,

thn oi; m y, gi trn trong cu m gi cha bn ch ng xa c cht ca dao (thn em nh tm la o, nng ma gia ch bit vo tay ai) v nh ch bn, n cn c cht Nguyn Du (r ra cho thip bn mnh chuc cha) na. Vy ngay trong nhng cu th khai bt, tui 18, Nguyn Bnh nhn thy s phn bn mnh ca ngi ph n, c th coi nh nh hng Kiu v ca dao giao thoa, trong t tng. Ngi con gi qu trong bi th Ma xun y, rt mi, nng i ngi tnh trong m ht, lng say m: Thn oi vo m ht thu m Em mi tm anh ch thit xem Chc hn m nay ging ci lnh Thoi ng nm nh ngn tay em (Ma xun) Hai cu tuyt bt: Chc hn m nay ging ci lnh / Thoi ng nm nh ngn tay em chng minh mt ngi bt thin ti va chm n. Nhng g trai li hn: Ba y ma xun ngi bay Hoa xoan nt di chn giy Hi cho lng ng v ngang ng M bo:Ma xun cn ngy (Ma xun) Ngi tnh khng n, hi lng ht, ma xun ngi bay, v hoa xoan nt di chn giy, mt cu th tuyt vi na. Tt c chm dt bng li m xun cn ngy nh mt tn li : xun cht. Th xun ca Nguyn Bnh, ngay trong bui u i, gn b vi bt hnh, n au, tuyt vng, tn li. S bc bo ca ngi tnh, ngay trong ma xun, tr thnh vt thng trong thi ca Nguyn Bnh : Nhng ri ngi khch tnh, xun y i bit khng v vi... bn sng my ln xun tri chy mi My ln c gi mi mn trng (C li ) chnh l ci khc bit su xa gia th qu ma ca Nguyn Bnh vi nhng bc tranh qu cng thi: tranh ca cc nh th khc ch l nhng bc t cnh, vui ti, nhn nhp cnh ch, cnh lng, cho hc tr hc. Nguyn Bnh ly cnh qu lm nn, ni ln ci bi kch ca con ngi khut sau, lun lun l bi kch ca ngi ph n b b ri, b phn bi, bi kch ca ngi bc mnh. Nu chiu vo thn phn Nguyn Bnh, th ngi bc mnh y chnh l Nguyn Bnh. * Ra i c ba thng th m mt, khng c hc trng, hc nh vi cha v cu. 13 tui lm th. 15 tui lang thang ln H Ni lp thn, lm ngh bn bo. 18 tui (1936) c th ng bo. 19 tui (1937) c gii thng T Lc Vn on. 20 tui (1938) tr thnh mt trong nhng nh th ni ting nht thi y... Nhng chm trong Nguyn Bnh, vn c mt mc cm su xa v bn thn, khng m, khng c hc n ni n chn: Cn ti sng st l may M hin mt sm gii y lm th (Nh ti). V ci mc cm y, ngi i dy cho Nguyn Bnh. Dy bng nhiu cch. Dy sut cuc i. N s Mng Tuyt k li khi Nguyn Bnh n t tc nh ng b H Tin (tuy b vit l nm 1944, nhng c l y l nm 41 hoc 42) : Ngi khch thm thp. Phong trn hin trn m tc en rm, ri bng, di ti mang tai. B u phc c nhu nt lm cho ngi tng thm phn tiu ty (...) Trong khi nghe anh ng H v ti bn chuyn Tam Quc Ch, Bnh khng gp chuyn c, v Bnh cha tng c Tam Quc bao gi. Bnh thy xu h, cng nh xu h v cha bit i xe p. Cng xu h, khi thy ti v ng H t v ngc nhin v sao m Nguyn Bnh li c th cha c Tam Quc Ch. Th ri, Bnh v tm trong Vn Vn Quyn Lu, c ngu nghin, sut my m lin, ht b truyn (trch nh Nguyn Bnh nhng ngy gh bn H Tin, Vn s 60, ra ngy 15/6/66 ti Si Gn, trang 52 v 55). N s Anh Th, ghi li trong hi k, mi tnh ca b vi B, ngi trong mng, ngi l tng, ngi ti yu bng c tri tim th tha thit, hai ngi tha thit yu nhau qua th t. V b k li v ln gp mt : Ti nh li cnh Kim Trng lng bung tay khu, bc ln dm bng gp Thu Kiu. Chng l mt thi s th , hn l ht sc trang nh, bit mi kiu cch lch s qu yu ti... Bng t qun nc u cu sng Thng, mt anh chng thn hnh ln ngn, ci u hi to, s ln nhng tc, tay vt vi chic iu cy ang ht d, xng li trc mt ti, nhe hai hm rng en cu nha

thuc, ci st mt ti... (T bn sng Thng, nxb Vn hc 1986, trang 101). Ri b gii thch s tan v ny bng c ch sm s ca Nguyn Bnh mt ci hn bt ng chp ln m ti, khin b phi tht thanh gi anh b, b l con nh n np th khng th no yu c B, nn B lun lun b tht vng, t c ny ti c khc, v phi tm qun tim ht, lu xanh (sd, trang 103). y l nhn xt ca hai n s. n nh ph bnh Hoi Thanh v nh th Xun Diu, th s ph chun c tnh cht khc hn. Bi Chn qu ca Nguyn Bnh c cu : Hm qua c i tnh v /Hng ng gi ni bay i t nhiu, trch ngi con gi qu ra tnh hc i theo mt th thnh. Nhng nh ph bnh Hoi Thanh li vn hai cu th vo thn Nguyn Bnh khen m trch Nguyn Bnh nh qu, nhng hnh nh c hi ng thiu hc na. Hoi Thanh thch th Xun Diu. Xun Diu l nh th c hc, li tnh thnh, c nhng cu th rt Ty, y nh dch t ting Php : Yu l cht trong lng mt t, hay Yu tha thit th vn cn cha , hoc : Hy st i u ! Hy k i ngc ! c bit cu Hi xun hng ta mun cn vo ngi c nhiu ngi a chung, Anh Th thuc lng. Nhng chc chn l nh nh ph bnh Hoi Thanh ht li ca ngi nh mt hn th say m tnh yu m Xun Diu tr thnh nh th s mt ca tnh yu. Tht ra, th tnh ca Xun Diu hi ht, v ng l ngi ng tnh, khng th yu con gi. Andr Gide vit c nhng trang v tnh trai, kn o, t nh, th mng v n au lm rung ng tri tim bao nhiu ngi c nam cng nh n trn tri t. Nhng x hi Php khng ging x hi Vit Nam, Xun Diu d c mun cng khng th vit v tnh trai c. ng ch c mt th bi tn l Tnh trai vi cu Ti nh Rimbaud vi Verlaine khng c g c bit. Th Xun Diu hay ch khc : tnh trai ca ng ho thn trong mi Giao cm m Baudelaire gi l Correspondance gia c cy, hoa l, t tri. Chng ti s tr li vn ny khi vit v Xun Diu. D nhin Hoi Thanh c quyn sai lm v Xun Diu v Nguyn Bnh, nhng ci ng trch l sau ny, ngi ta c sao chp li ci sai lm ca Hoi Thanh, trong hu ht nhng bi nhn nh v ph bnh vn hc. V Xun Diu, iu ng ngi nht, l trong thi k Nhn Vn Giai Phm, ng thc s tr thnh bi bt, vit bi m l L t, t co Vn Cao v ring i vi Nguyn Bnh rt tn t. Li Nguyn n, trong bi nghin cu mi, ta :Xun Diu trong nhng nm 1954-58, cho bit: Tc phm mi (1969-1976) m Xun Diu l mt trong s vi ba nhn vt ch cht cm li, hu nh khng nhc g n Nguyn Bnh, lm nh khng h c Nguyn Bnh trong nn th Vit th k XX (...) Phi nh c d lun vn ngh min Nam nhc nh, tn tui Nguyn Bnh mi c sng li vi cng chng min Bc t 1986.

NGUYN MINH CHU V CHIC THUYN NGOI XA "Trong sng tc ca Nguyn Minh Chu, d c l tiu thuyt hay truyn ngn, ct truyn thng khng ng mt vai tr no ng k. Nh vn tp trung ch vo thn phn con ngi, tnh cch nhn vt v huy ng vo y tm hn a cm di do n tng ti mi v xc ng v cuc sng, bt php chn thc v mt ging vn tr tnh trm lng p p" (Nguyn Vn Hnh, Nguyn Minh Chu nhng nm 80 v s i mi cch nhn v con ngi, T.C Vn hc, 1993, s 3, tr.20). C th ni Chic thuyn ngoi xa l mt biu hin ca xu hng tm ti khm ph trong vn ca Nguyn Minh Chu, tr v vi i thng, vi mnh t min Trung cn ci v c cc, au u i tm cu hi cho nhng phn ngi trong cuc sng i thng trm ng ngn cay. Trn tinh thn quyt lit i mi, Nguyn Minh Chu ly con ngi lm i tng phn nh thay cho hin thc i sng. Mc d khng ph nhn vn chng gn vi ci chung, vi cng ng nhng Nguyn Minh Chu cn mun th hin mt quan nim vn chng trc ht phi l cu chuyn ca con ngi, vi mun mt phc tp phong ph vi tt c chiu su. Hin thc ca tc phm Chic thuyn ngoi xa khng phi l bc tranh honh trng ca mnh t chin trng xa A So tng ghi du bao chin cng, cng khng phi l nhng con ngi tc dng ng ho hng ca mnh vo lch s. Nhn vt Phng tr v vi mnh t tng chin u, mt ngi lnh nm xa gi l phng vin nh tr v ghi li nhng v p cuc sng i thng cho b nh lch qu hng t nc, phn nh cuc sng lao ng kho khon ti ri ca nhng con ngi dng xy t nc, i tm v p b n ca mn sng bui sng b sung cho tm nh lch hon chnh (!). Th nhng, nhng g anh chng kin khin anh v nhng ngi bn ca mnh nhn ra mt s tht gn vi cuc sng ca nhng ngi dn chi lam l:

"Cuc sng c lnh nh khp c mt vng ph mnh mng. Ci xin, sinh con ci, hoc lc nhm mt cng ch trn mt chic thuyn. Xm ging khng c. Qu hng bn qun c chc cy s tri nc ch khng c kt vo mt khonh t no". T cuc sng y, nhng bi kch tim n khin con ngi phi ng ngng. Mt cu chuyn n gin nhng cha ng nhng pht hin mi m hm cha quan nim vn chng hng v con ngi ca Nguyn Minh Chu. Nu ch ngh suy mt cch xui chiu n gin, cuc sng khi c nh sng cch mng s i i cho s phn ngi lao ng, s xo tan nhng bi kch nng ln kip ngi. Th nhng Nguyn Minh Chu ch r cho chng ta : cch mng khng phi gii quyt bi kch trong mt sm mt chiu, con ngi vn phi i din vi nhng bi kch i mnh, dung ho vi n. Cch l gii v con ngi ca Nguyn Minh Chu cn n cha nhng suy ngm v s phn dn tc phi tri qua nhng kh au i din vi hin thc bao thch thc. Ngi ngh s nhip nh i tm nhng v p ch thc ca cuc sng, ng nh anh pht hin ra mt khung cnh tht ng yu ng ca tng, hng ngi xem v ci p c th lm qun i nhng phin no cuc sng: "Qua khun hnh nh sng, ti hnh dung thy trc nhng tm nh ngh thut ca ti s l vi ba chic mi thuyn v mt cnh an cho ca nhng tm li ng y nhng git nc, mi mt li s l mt nt nhc trong bn ha tu nh sng v bng ti, tng trng cho khung cnh bnh minh l mt khong sng rc r n mc chi mt, trong khong sng s hin ln trong tm nhn tht xa nhng ng nt ca thn hnh mt ngi n b ang ci lom khom, si cnh tay tht di v pha trc ko tm li ln khi mt nc, v pha sau lng ngi n b, hnh mt ng ph v mt a tr ng thng trn u mi thuyn, dng lc ton thn lm n by nng bng hai chic gng li cha thng ln tri." . V nhng ngi dn vng bin y hin ln tht ng yu, ng ca ngi: cuc sng lao ng m m kho khon, nhng con ngi gp g tht ng yuTt c nhng n tng y s khng b ph v nu nh khng c s xut hin ca chic - thuyn ngoi xa. Ngi n ng xut hin cng vi ngi n b trong khung cnh nn th nhanh chng ph v i cm gic thng hoa ngh thut bng trn n dy lng qut thng tay vo ngi v khng thng xt. C l kh ai hnh dung cnh tng y li din ra trong bi cnh cuc sng mi, n hon ton i lp vi iu chng ta hng xy dng cho cuc sng ny "ngi yu ngi, sng yu nhau" (T Hu). iu bt cng din ra nhc nhi trc mt ngi lnh tng chin u cho s nghip gii phng t nc, gii phng con ngi lm nn mt cn gin bng pht. Bn thn anh ngh v ngi n ng kia nh "g n ng "c c v tn nhn nht th gian", cn ngi ph n xu x mt r kia ch th l nn nhn ng thng nht ca nn bo hnh trong gia nh. Hnh ng tn cng g n ng khin cho anh ng nhn mnh l anh hng: "Ti nn hn bng tay khng, nhng c no ra c y, khng phi bng bn tay mt anh th chp nh m bng bn tay rn st ca mt ngi lnh gii phng tng mi nm cm sng. Ti chin u trong my ngy cui cng chin tranh trn mnh t ny. Bt lun trong hon cnh no ti cng khng cho php hn nh mt ngi n b, cho d l v v t nguyn rc vo trong x bi xe tng kn o cho hn nh". Nhng phn ng ca ngi n b trc ng chnh n khin anh chong vng: "Qu ta bt ti con cng c, pht t con cng c, ng bt con b n...". Ho ra, ngi cn c thng cm li l nhng quan to cch mng c lng tt nhng "cc ch u c phi l ngi lm n... cho nn cc ch u c hiu c ci vic ca cc ngi lm n lam l, kh nhc". Ngi n b khn kh y khng chi b ngi n ng ch thc ca mnh, d trong lng au n khi hng ngy phi chu nhng trn n, phi chng kin cnh hai cha con i x vi nhau nh k th, phi chp nhn cuc sng ng u ni gi bo.C ngi nhn nh: Chic thuyn ngoi xa l hnh tng c ngha biu tng, nh v p ca mt bc tranh ton bch, nhng ng sau hnh nh thin nhin ti p l cuc sng y khc nghit, d di v nhng s phn con ngi vt v trong cuc mu sinh. Ho ra hnh trnh tm kim hnh phc khng h n gin : ngi n ng kia d cc sc nhng trn chic thuyn phi c lc c n ng, hnh phc n gin khi c nh quy qun trong ba n trn chicthuyn khin ngi n b nhn nhc chu ng tt c. Hnh trnh ca gia nh k l kia vn tim n nhng nguy c: a con yu m sn sng nh nhau vi b, th dao gm tm dp tr th, nhng trn n tn khc c th lm cho ngi n b kia gc ng bt c lc noTh nhng trong cuc sng ngho kh, cht vt v ngy ngy phi nui cho mi ming n trn chic thuyn p p, ngi n b y l hin thn ca mt s hy sinh v b bn.Tnh yu chng con

c nhn nhn t cuc i trm ng ngn cay c v p ring khin cho "mt ci g mi va v ra trong u v Bao Cng ca ci ph huyn vng bin". S v l y chnh l s ph v nhng quan nim gin n v tnh yu, hnh phc, v lng nhn i, s khoan dungmang gi tr nhn bn su sc. Nhng kt hp y trong tc phm ca Nguyn Minh Chu em n ci nhn a din v s phn con ngi. Nu nh trc kia, trong vn hc 1945 1975, khi cp n s phn con ngi th bao gi cc nh vn cng cao vo kh nng con ngi vt qua nghch cnh v nhng tc ng ca mi trng, ca x hi mi s gip con ngi tm thy hnh phc. Khi din t s vn ng ca tnh cch con ngi, cc nh vn cng thng ni v s vn ng theo chiu hng tch cc, tng bc vt ln hon cnh, hi sinh tm hn. Cch minh ha t tng y khng trnh khi c phn gin n v phin din. Nguyn minh Chu khng i theo con ng mn . Trong Chic thuyn ngoi xa, nh vn ni v nhng nghch l tn ti nh mt s tht hin nhin trong i sng con ngi. Bng thi cm thng v s hiu bit su sc v con ngi, ng cung cp cho ta ci nhn ton din v ci p cuc sng, hiu c b mt ln chiu su. Nguyn Minh Chu tng pht biu: "Vn hc v i sng l nhng vng trn ng tm m tm im l con ngi" (Phng vn u xun 1986 ca bo Vn ngh), "Nh vn tn ti trn i c l trc ht l v th: lm cng vic ging nh k nng gic cho nhng ngi cng ng, tuyt l, b ci c hoc s phn en i dn con ngi ta n chn tng, nhng con ngi c tm hn v th xc b ht hi v o y n ch, hon ton mt ht lng tin vo con ngi vh cuc i bnh vc cho nhng con ngi khng c ai bnh vc" (Ngi bun vit m chi). T tng y c th hin trong tc phm Chic thuyn ngoi xa nh mt minh chng cho tm lng hng v con ngi, kh nng gii m nhng mt phc tp ca cuc i. Bc thng ip trong tc phm v mi quan h gia ngh thut v cuc sng l nhn thc thm tha : "cuc i vn d l ni sn sinh ra ci p ca ngh thut nhng khng phi bao gi cuc i cng l ngh thut, v rng con ngi ta cn c mt khong cch chim ngng v p ca ngh thut nhng nu mun khm ph nhng b n bn trong thn phn con ngi v cuc i th phi tip cn vi cuc i, i vo bn trong cuc i v sng cng cuc i."(L Ngc Chng- Chic thuyn ngoi xa, mt n d ngh thut ca Nguyn Minh Chu). Kt thc tc phm, ngi ngh s hon thnh kit tc ca mnh em n cho cng chng nhng cm nhn v v p tuyt m ca to ho, th nhng my ai bit c s tht nm sau v p tuyt vi kia? Phn kt ca tc phm li nhiu suy ngm: "Qui l, tuy l nh en trng nhng mi ln ngm k, ti vn thy hin ln ci mu hng hng ca nh sng mai lc by gi ti nhn thy t bi xe tng hng, v nu nhn lu hn, bao gi ti cng thy ngi n b y ang bc ra khi tm nh, l mt ngi n b vng bin cao ln vi nhng ng nt th kch tm lng o bc phch c ming v, na thn di t sng khun mt r nht trng v ko li sut m. M bc nhng bc chm ri, bn chn dm trn mt t chc chn, ha ln trong m ng.".Cuc sng vn vy, vn p ti, vn m , nhng nu khng c tm lng nhn ra nhng un khc s phn th nhng v p nh mu hng hng ca nh sng mai kia cng tr nn v ngha, ngi ngh s phi nhn ra s tht n khut sau mn sng huyn o kia, phi tip cn s tht nhn ra ngha ch thc ca cuc sng v con ngi.

Nguyn Minh chu mt ci nhn ngc sng

huynhtien080 vit ngy 05/11/2010 | C 1 bnh lun | 185 lt xem Ci nhn ngc sng t "Di co Nguyn Minh Chu" PGS.TS. Tn Phng Lan Vin Vn hc 1. Sau hai mi nm i vo ci vnh hng, gi y nhng di co v di bt ca Nguyn Minh Chu vn c v ng - b Nguyn Th Doanh - ct gi, c cng b mt cch kh y vi tn sch Di co Nguyn Minh Chu do Nh xut bn H Ni va pht hnh trong thng 7 nm 2009, vi gn 500 trang. Hai mi nm l qung thi gian khng tht di nhng n cng c th

sng lc nhng gi tr tht o trong vn chng ng i. Nguyn Minh Chu l mt trong nhng ngi tin phong trong cng cuc i mi vn hc m ngoi nhng truyn ngn, tiu thuyt c nhiu c gi bit n, cn l nhng tiu lun xung quanh vn chng v ngh nghip c tuyn chn trong Trang giy trc n. Cn nh i sng vn chng hi cui nhng nm by mi tng n ln v thut ng vn chng phi o ra i trong bi vit ca Hong Ngc Hin m tht ra khng nhiu ngi bit rng tng thot thai t bi tiu lun Vit v chin tranh ca Nguyn Minh Chu ng trn tp ch Vn ngh qun i s 11.1978. Ri khi ln gi i mi bng thi trong ton x hi, bo Vn ngh s 51 ra cui thng 12 nm 1987 ng bi Hy c li ai iu cho mt giai on vn ngh minh ho m l ra c c trong bui gp ca Tng b th Nguyn Vn Linh vi vn ngh s t chc vo cui thng 11. Nhc li nhng mc ny trong lch s pht trin ca vn chng thi hu chin l thy c thc i mi t duy ngh thut ca Nguyn Minh Chu lun lun l ni trn tr, day dt khn ngui trong hn chc nm cui i c th hin r trong mt lot nhng truyn ngn ra i vo nhng nm tm mi tng tr nn mt "hin tng" trn vn n. Di co Nguyn Minh Chu ra i cho chng ta thy r hn phn chm ca nhng tng bng . N th hin mt cch trc din t tng cp tin, c bit l nhng au xt, suy t ca ng v chin tranh, v con ngi, khi con ngi v dn tc b buc phi t vo cuc chin, v trch nhim ca ngi ngh s trc thi cuc. Cng vi ton b nhng sng tc xut bn ca ng, Di co Nguyn Minh Chu gp phn hon chnh thm bc chn dung v ng - mt nh vn - chin s sut i khng ngng trn tr, u lo v s phn con ngi, v dn tc, cho s tn ti ca ngi bt mnh trc s sng lc nghit ng ca thi gian v bn c. 2. T hai mi ba cun s ghi chp ca Nguyn Minh Chu li, nhng ngi lm sch xp li trong ba phn. Phn I: Ting vng, phn II: Ngh vn v phn III: Ring t. S phn chia ny ch c tnh tng i bi nhng ghi chp v nhng cu chuyn, nhng cnh i m ng gp trong nhng ln i vo Qung Tr nm trong phn Ting vng hoc phn T ngm trong Ring T cng th hin rt r quan nim v ngh vn ca ng. Nhng ghi chp y cho thy ng l ngi i nhiu, quan st v ghi chp k. Tht ra thi by gi gn nh khng ring g ng, khng ring g gii nh vn m vic ghi nht k tr thnh thi quen ca rt nhiu ngi. Cho nn khong mi nm tr li y xut hin nhiu nht k chin tranh ca cc nh vn v c nhng thanh nin hc sinh nhng trang vit lm sng dy v khi gi ln ngn la m nng trong i sng lm lo toan ca thi kinh t th trng. (Di co v di bt m Nguyn Thi li sau khi hy sinh d phi n hng ngn trang trong c nhng ghi chp gn nh l mt bn tho kh hon chnh). Phn I ca tp Di co hu ht gm nhng ghi chp ca ng trong chuyn i chin trng Qung Tr t nm 1967 tr i. y l qung thi gian xy ra chin dch ng 9 - Nam Lo, bi cnh m sau ny ng chn vit nn Du chn ngi lnh v mt s truyn ngn khc. c nhng trang ghi chp t m v chin trng Qung Tr: Lng Vy, trn nh Dc Miu (ghi ngy 20.3.1967), trn ng H... vi nhng con ngi c th m Nguyn Minh Chu gp trn ng, t v chnh u n cc anh li xe, t quang cnh hnh qun ca nhng ngi lnh trn ng vo chin dch n cnh vt sng Bn Hi, v phong cnh nhng con sng Lam, Sebangching, n di Trng Sn m ng gi l con trn xanh... ngi c thy nh hin ra mn mt trc mt mnh tt c ci ngn ngang, bn b ca nhng nm chin tranh c lit. Kh khn, gian kh hy sinh din ra hng ngy, mi ni, mi lc va d di li va m thm m khc lit. Vo thi im by gi nhng ngi sinh ra v ln ln sau chin tranh tht kh hnh dung ra nhng cuc i b lun rng hng thng tri tri bao gian nan v him ho gia i ngn Trng Sn tm ng, m ng ri lm ng; ban u l a ngi, sau y l a qun, chuyn v kh, n dc vo chin trng. Nhng ghi chp ca Nguyn Minh Chu ghi li mt cch tht c th, t m v t nhng ghi chp ny, ng cho chng ta thy c nhng hy sinh v b bn ca nhn dn v b i cng nh tnh qun dn, ngha tnh ng i trong bi cnh c lit khn cng ca chin tranh. Nhng mu ngi chin s trong ghi chp ca ng u hin ln vi mt v qu cm trong chin u, gin d trong suy ngh v rt giu tnh thng i vi ng i. T vic nm bt ci hn ct trong cuc sng, trong tm hn mi chin s, mi ngi dn, Nguyn Minh Chu chng ct ln thnh mt Du chn ngi lnh mt m trong cm hng s thi. Nhng con ngi c tht ngoi i bc vo v sng li mt cuc i khc trong tc phm ca ng, trong nn vn hc chng M ca dn tc, ri h li ti sinh trong bn c. C th ni nhng trang ghi chp ca Nguyn Minh Chu v cuc chin u ca nhn dn v chin s trong my t i B ngn, ghi dc ng vo min Trung t Thanh Ho,

Ngh An, H Tnh, c bit l vng t Qung Bnh, Qung Tr cho thy ng rt c thc trong vic ly cht liu c thc. y l thi k trong ng vn thc v chc nng vn hc phi vit v lng hy sinh v b bn ca mi ngi dn, v ch quyt tm bo v T quc ca nhn dn v b i. Cho nn trong ci b bn ngn ngang ca cuc chin u, ng vn ghi li nhng xc ng su sc ca mnh v ngi chin s: ng coi nhng ngi chin s nh nhng thin thn m ngi vit vn, c bit l ngi vit vn xui cn phi hiu bit su sc v h, khm ph tm hn gii p cho s k diu m nhng ngi chin s y lm nn trong chin tranh. Cng vic ny i hi ngi vit vn phi c t cht va ca mt ngh s va ca mt nh khoa hc. ng cho rng chnh l v c con ngi xut hin m i ngn Trng Sn bao i ng yn tr nn sinh ng, c hn. Nhng con ngi x dc Trng Sn i cu nc y em n cho Trng Sn nhng sinh kh mi. Nhng ghi chp v Trng Sn cho thy con mt tinh tng ca Nguyn Minh Chu trong vic khm ph v p ca thin nhin hoang d. Cng trong nhng trang ghi chp ny, lm khi Nguyn Minh Chu bt ng c kt nn mt th trit l gin d, nhng suy ngm v quy lut cuc sng, v l i, lng ngi sau bao tri nghim. Gia nhng trang ghi chp v nhng con ngi anh hng qu cm , l nhng dng t vn: "C lc ti t hi: khng c s tn c, ch c mt tm lng tt m thi, th c sng trn i c khng?". Trc khi ghi li cu chuyn v ngi ho s tng tht ha khin cho ngi m tng con hy sinh khc m c mt m sau ny ng ti hin li trong truyn ngn Bc tranh, ng vit "S lng m ngi trn i vi k di cng l qu nhng khng qu bng lng lng ca mt k di i vi ngi trn". Ngi lnh v danh cho ngi ho s bc tranh ni ting v ri chnh s lng th hin qua s lng l va mang v bt cn va mang v cam chu ca ngi lnh thc tnh lng tm ca ngi ho s khin anh ta cm thy day dt v lun b dy v; iu ri s lm cho anh ta tr nn "ngi" hn. V chnh cu chuyn v ngi ho s vi ngi lnh anh th ct tc cho Nguyn Minh Chu truyn ngn ni ting Bc tranh. Cho nn chng ta thu hiu hn mt l i m Nguyn Minh Chu t ngm: "Ngi ngh s chng ta b ci thc t y n ngha lm nn nhng tc phm ca mnh. Cuc i l ngi m ca thin ti". T vic tht kh khn mi nhen c ngn la vo ma ma m t gi rng, sau ny, ng nng ln thnh hnh nh v ngn la cch mng trong Du chn ngi lnh cng l trn ngha y. C th ni Nguyn Minh Chu l mt trong nhng nh vn suy ngh mt cch su sc v vai tr ca gia nh i vi cuc sng ca ngi chin s. Nm 1969, trong ghi chp ca ng c bi Tin ngi i b i ca H Ni ghi li c khng kh ca dn tc vo thi im T quc lm nguy. Khng kh H Ni trong nhng trang ghi chp sau ny gn nh c a nguyn vo La t nhng ngi nh, cun sch ng vit lu nht, n 7 nm, cng l cun sch m sinh thi ng thch nht. Ngoi vic vit v nhng ngi ph n - hu phng ca ngi lnh vi mt s thng hiu v chia s su sc nhng tnh cm ca h, ng xy dng nhn vt Phong vi s ph phn t tng cng thn, c bit l ph phn vic nhn nhn khng ng v vai tr ca tnh cm gia nh trong cuc sng ca ngi chin s. Nht k ghi 18.3.73 ca ng c ghi li mt cu ht ca lnh li xe m ti ngh, chc chn n cng l mt trong nhng t tng quan trng cho vic tip tc hon thin tiu thuyt La t nhng ngi nh c vit trong qung thi gian : Trung on 13 trung on thp/ Khng cho i php thnh trung on nhm/ Cho i vi hm thnh trung on thp. Phn th t ng gi cho v con trong sut hn ba mi nm c in li mt s trong tp sch ny s b sung thm quan nim i vi tnh yu, vi tnh cm gia nh, cch nhn i vi ph n ca ng m sau ny quan nim c khc x trong C lau, Mnh t tnh yu cng mt s sng tc khc. 3. iu ng ch l vo thi im ng nhn thc c iu cn thit phi lm v c sng trong bu khng kh x hi khi m mi ngi u thc v trch nhim cng dn ca mnh th trong ng cng bt u xut hin du hiu ca s phn tnh: "Ci tnh khch quan ca mnh l mt tnh khng hp vi khng kh by gi. Mi ngi u ang si sc, nh m i trong khng kh git gic. Ci g thuc v ch u khng ra g, ch cn anh phn tch. Ci g thuc v ta u cao c, u gii giang v u thng li. Ch cn anh gii thch na. Trong cu chuyn bnh thng, ngi ta cng cn ng vin cho nhau". iu gii thch cho s tip tc ra i ca nhng sng tc mang cm hng s thi c truyn ti t hin thc i sng nh Min chy, Nhng ngi i t trong rng ra, La t nhng ngi nh, va cho thy ng sau m hng s thi l nhng trn tr h l trong tiu lun ph bnh cng nh mt th m hng khc d di hn, khc lit hn trong cc truyn ngn nh Bc tranh, Ngi n b trn chuyn tu tc hnh... Trong thi k u, nhng ghi

chp ca ng hu nh ch yu l v nhng s kin, con ngi, a danh c th. Cng v sau, s chn lc, suy ngm, tnh trit l cng c tng dn. ng, nh cch ni ca chnh ng, l mt t giy c th thm ht tt c nhng g lt vo tm nhn. Trc vit v nhng s hy sinh ca b i, thanh nin xung phong, ca nhn dn l hu nh ng vit v mt ch ngha anh hng trong chin tranh. Nhng sau ny nhng trang ghi chp ca ng cn l s thm thu mt ni au khng th ni thnh li trc nhng mt mt m chin tranh gy ra cho dn tc ni chung, cho mi con ngi c th ni ring. c bit l sau khi k hip nh Pari, ng c iu kin hn tip xc vi mt s ngi lnh bn kia, c th i li d dng quan st nhng vng t trc l chin a d di, tip xc vi nhiu hng dn khc nhau. V d lc ny cuc chin tranh ang din ra rt c lit, ng vn l nh vn sm nhn ra v thc v vn dn tc. ng hnh dung ra mt cun tiu thuyt chin tranh mang hnh nh mt ngi lnh gii phng cng trn lng mt thng binh ngy, ang i trn mt con ng dc. Mt hnh nh ni ln nhiu iu: S ha hp l iu tt yu, cng nh nhng kh khn trn con ng i ti tng lai l c tht, chng ta s phi vt qua. ng ghi li nhng gia cnh thng tm khi trong mt gia nh c ngi ng c hai chin tuyn, ghi li cm tng au xt ca mnh trc vic "mt tc t, mt thc t trong ho bnh th b y trong qun lng ca mi ngi, vy m c lc phi tr bng mu ca hng chc, hng trm ngi, ginh git nhau, con ngi tr nn hung bo, gm ci cht ln nhau... Con ngi i sn ui v b sn ui n cng, ni no con ngi c th lm ch nng ta u b hng sng nh vo". Trong t trao tr t binh trn b sng Thch Hn, mt ngi s quan bn ta khi c n tn mt t binh ch th ng ng. Khi ng i tp kt, con ng cn nh nn li min Nam cng v. Ngt hai mi nm ng cha mt ln gp mt, nhn tin nn n b bt lnh ri b ta bt ng u khng bit. Kp khi a con cng nhn ra ng v ch kp ku ln "B!" th hai cnh st ngu lao vo kho tay anh v nhanh chng dng ngay xung thuyn qua sng Thch Hn. V ba ngy sau , chng b mt a anh lnh tr va c trao tr ny i th tiu. Ghi chp ngy 9.5.1973, ng H: "Khng mt tu l no nguyn lnh. Khng mt gc cy no nguyn lnh, khng mt vt no nguyn lnh, khng mt tm hn no nguyn lnh". Lc ny "ng H nh thi th ca mt con qui vt cht v qua ma nng, thi ra" (tr287). Nhng ghi chp trong chuyn i 559 (ng mn H Ch Minh) ln th hai l nhng ghi chp vt qua thi quen ghi chp n thun v nhng s tch anh hng. ng c ci nhn ngc sng xuyn vo mt sau ca n. S quan st v suy ngm vo thi k ny mang s tri nghim su sc xut pht t con ngi, v th bao trm ln tt c l mt ci nhn mi v cuc chin tranh. ng nhin, hon ton khng phi l t tng phn chin. y l ni au tht s ca mt ng loi trc nhng mt mt, cng kh m ngi dn hng chu, trc s hu dit tn bo ca chin tranh i vi cuc sng ca con ngi, l cm hng nhn o xut hin trong tri tim mn cm. L ngi sng qua hai cuc chin tranh, c l v th m ng thu ni au kh, kh khn ca ngi dn sng vng t vn l ni tranh chp quyt lit trong bao nm tri: "Ci kh ci cht ging by khp mt t, khp mt tri t ny. Khng, ni khc, ngi ta khng sng th. Hnh nh chin tranh vn cha kt thc... Sau chin tranh m ngi b thng vn nm la lit trong cc ln bnh vin, nhng xt cho cng, ci cht chc thng tt cng khng tc hi ngi ta bng ci kh s, ci thiu thn, ci bnh tt, ci nhch nhc, ci bun ti, ci chia ly, ci chia la m con, v chng, ci m hi v nc mt vn chy thnh i dng v ci mu ch l con sng". Trc ni au tri tim tng nhc nhi ca ng c lc bt ln: "Hai bn, ai s l ngi thch thc i phng mt thi ny: tt c mi vic mnh lm ch cho vic ngi dn bnh thng bt i phn au kh. Ai s ngh n con ngi bnh thng hn mt cht" (11.5.73). Nhng ngy i mt vi cn bnh him ngho, thc c s hu hn ca cuc sng, ng c dp suy ngm v nhng c mt ca mt th h ln ln gia hai cuc khng chin m ng cho rng "cha kp bc vo i nh mt con chim b kp gia hai thanh st nung ". y cng l thi im i mi ca t nc. thc dn ch gii phng cho ng khi "thi quen ca mt ngi vn quen i trong mt hnh lang hp, va hp va thp" khi lt tr nhng suy ngh ca mnh: "Chin tranh? Hnh nh hai ch ny cha h c trong thc v vn t vng ca m thanh nin hai t, hai nhm tui chng ti hi y". Ch n cuc chin tranh chng M, sng vi m lnh tr, quan st, ng mi nhn ra "r rt ci tnh hn nhin nh tr th, thm ch nh chim chc nh thin thn ca m ngi tr tui lun n o vui nhn ang tham gia chin tranh. Mt th tnh hn nhin ng cm phc n d s. Hn nhin trc c ci cht - m nu ta nhn h bng con mt ca nhng ngi cha ngi m h khng bit ta s ly lm au lng bit chng no!". ng nhn

su vo bn tnh, nhn cch ca con ngi c nhn v rt ra rng: nhn thc v s i i, truyn thng yu nc cng vi bn tnh hn nhin v phn no na l lng t trng... nhng c tnh cng xut hin ng thi trong nhng con ngi tham gia chin tranh v to nn mt sc mnh tng hp lm nn chin thng. Tiu thuyt Min chy tuy vit theo cm hng s thi nhng ng th hin c t tng: bc ra khi chin tranh th kh khn by ra trc mt cng khng km trong chin tranh. Trong ghi chp ngy 31-3-1973 ng hnh dung ra "Cun tiu thuyt v chin tranh: mt anh gii phng cng trn lng mt anh thng binh ngy, m i ln mt con ng dc". Ti ngh, phi c mt tnh cm v t tng n no th vo thi im y mi c mt cch ngh, cch nhn nhn vn v chin tranh, mt hnh dung v nhng kh khn m dn tc ta s phi ng u nh vy. Mi y, truyn ngn Ting khc ca Nguyn Vn Th ng trn ph san Vn ngh s Tt K Su cng th hin chin tranh di ci nhn ny. 4. Tot ra t trong nhng trang di co, l tinh thn v thc trch nhim ca Nguyn Minh Chu. Mt thc cng dn? iu khng cn nghi ng g na. ng n cc vng giao tranh c lit trong chin tranh, ghi c nhng t liu qu, vit ra c nhng tc phm xut bn v cn rt nhiu nhng tc phm ang cn dng phc tho, hoc c cng chi tit nh Chn tri v n, hoc ang c nhng d kin v ct truyn, nhn vt nh Nhng ngi anh hng ca tiu i ti ngoi chin ho, Hai b sng Hin Lng, C gi trong lng, Nhng dm ng Nhng ngi tr tui... Tt c nhng iu cho thy tnh chuyn nghip ca nh vn. Vi ng, lun lun l nhng d nh cho nhng sng tc mi khi vit xong tc phm ny ng c th bt tay ngay vo tc phm khc. Ngay c nhng ngy th bnh, hnh nh ng vn ang p nhng truyn ngn, tiu thuyt v con ngi v mnh t Qung Tr, v con ngi Ngh Tnh. Cha k l ng tng tin hnh song song hai cun tiu thuyt vo cng mt thi im nh nhng nm u ca thp nin by mi cng nm 1977, ng cho ra i Min chy v La t nhng ngi nh. c, ngh v lt xi, lun trn tr trong suy ngh, l c tnh ca ngi bt Nguyn Minh Chu. Phn Ngh vn trong Di co cho thy r iu ny. Di tiu Vn hc v Nh vn l nhng trang vit ca Nguyn Minh Chu m khng t tng l phc tho ca mt s bi tiu lun ph bnh c cng b v sau c tuyn chn trong tp ph bnh tiu lun Trang giy trc n. , ng sa sang, o gt cho hon chnh hn nhng cng an ton hn. Cn y l nhng suy ngh dng mc ca ng v vai tr, trch nhim t tm thc ca ngi ngh s, trong yu cu ca mt ngi lm ngh cng nh nhng suy ngh tn mn ca ng v vn hc phng ng v phng Ty... ng cho rng "mi ngi vit c th a ra mt nh ngha vi nhng tiu chun ca mt ngi cm bt chn chnh. Ring ti, c mt iu bt k mt ngi cm bt no cng khng c quyn thiu, l tinh thn trch nhim vi con ngi, vi cuc sng. Nh vn l mt ngi rt nng n vi i. Ti t cho mnh mt nhim v phi c tinh thn trch nhim vi con ngi". ng cho rng con ngi ch thnh ngi khi theo ui mt ci g vt ln khi con ngi. Vn hc ngh thut phi th hin cho c b mt ca ci th gii m ta gi l c th. y l mt cng vic khng h d dng. "Chng ta phi hc tp th gii rt nhiu (v d chng ta c th tip thu cc phong cch v hnh thc tiu thuyt...) nhng d c c hng nghn cun sch cc khuynh hng ca nhng ngi cm bt thin ti th gii, cng tr v vi mnh, tr v vi nhng vn sinh t trong cuc sinh tn ca nhng con ngi Vit Nam, tr v dng ngi bt o su vo nn vn ho, ting ni trit l dn gian thm trm, nhng thi tc, tr v vi tt c nhng g va bc l, va b n c hng ngn nm lm nn hnh hi, tr thc v tm hn nh vn ca chnh ta. V ci hnh trnh o su vo v p cng nh nhng gi tr tinh thn ca dn tc mnh cng l hnh trnh ca nn vn xui ca chng ta i n giao tip vi th gii. Ti trm ngh rng y l con ng nn vn xui ca chng ta t ti tnh hin i". Tr trn, day dt trc thc trng ca t nc ni chung, ca vn hc ni ring sau ba mi nm chin tranh, trong ng lun hi thc nhng suy ngh lm th no nhn dn sng ng vi ngha l Con Ngi, lm sao cho vn chng nc nh t ra c nhng vn ct t ca i sng, ca dn tc. ng vit "Sau ba mi nm chin tranh, dn tc ta lm anh hng, v n by gi dn tc ta ang bt u mt hnh trnh mi - hnh trnh t ho mnh vi nhn loi- c th ni by gi ta mi hc tr li lm ngi. Ni g th ni ta cng ch l mt mnh ca nhn loi. Trong bi cnh , vn hc ta s lm g, lm nn g, v phi lm g? em dn tc ta ho ng vi nhn loi". Suy ngh ca ng, cho n thi im ny, du ngt ba mi nm nhng trong yu cu gi gn bn sc dn tc trong hon cnh hi nhp ca mt "th gii phng", n vn cn nguyn

ngha i vi nhng ngi cm bt. Chng ta c th bt gp y nhng suy ngh nghim tc mang tinh thn phn bin, nhng nhn nh gi cho chng ta phi suy ngh: "Vn hc ta hng chc nm qua lao vo chng minh v gii thch - chng minh th chng minh sai, gii thch th gii thch trt - nhng ci tt chng minh v gii thch vn l mt cn bnh". "Cc nh vn ang c nm bt khng nhng ci thc m c ci h o ca i sng, khng nhng nm bt hin thc m cn mun nm bt ci bng ca hin thc v ci mi l ci hin thc ch thc". Nhng nm cui i ca ng l nhng nm t nc ang trong qu trnh i mi. y cng l thi gian ng c nhng suy ngh su sc v t tng nng dn trong cch mng XHCN Vit Nam, trn tr v nhn cch ca nh vn trong cn lc mu sinh khi "mi tnh cch u b nghin nt, u b tha ho". Gia dng i nh vn khng c qun rng ci c ang tn ti, phi nhn cho ra ci mu m gi tr ang n trong bng ti. "Nh vn khng phi l din vin trn sn din. Nh vn khng phi l loi c cnh. Nh vn phi ng hai chn gia mt t y him ho, gia thp loi chng sinh". Trong nhng trang nht k ghi v chuyn v thm qu hng Qunh Lu ln cui cng, ng c rt nhiu suy ngh su sc v vn chng, v cuc sng. T tng ny sau c ng vit nn Hy c li ai iu cho mt nn vn ngh minh ho v Ngi bun vit m chi. c di co ca ng, qua nhng ghi chp giu cht vn hc v thin nhin, con ngi, nhng suy ngh v ngh nghip... cng thy r hn t cht ngh s ni ng. 5. Nh th Php Ble (Baudelaire) ni: Ngh thut th lu di m th ca th ngn ngi. Hai mi nm. t nc ni chung v vn hc ni ring c nhiu thay i, tin c nhng bc kh di. Vy nhng Di co Nguyn Minh Chu vn mi. Mi v l nhng trang t liu sng m c n, ta nh c sng li mt thi n la, au thng. Mi bi ng l nh vn vit v chin tranh au ni au su thm, tn cng ca con ngi trc s hu dit gh gm ca n. Mi bi ng tht s l mt nh cch tn: ng khng chu va lng vi nhng g c vit ra, lun t lm mi mnh bng nhng suy ngh hng vn chng tr v vi ngha ch thc ca n. "Nh vn trong khi lm ra tc phm mt cch y nhc nhn th tc phm cng l mt ci g y hiu qu to nn din mo ca nh vn". ngh ca Nguyn Minh Chu qu l trng kht vi cm gic ca nhiu ngi khi c ng. Di co Nguyn Minh Chu cn cho chng ta hiu thm v mt th h vn ngh s dn thn, mt th h trong hon cnh c bit lm trn vai tr cng dn nhng cng thy rt r nhng hn hp ca mt nn vn chng thi chin v thc trch nhim ca ngi ngh s chn chnh. Tht tic cho mt ti nng sm ra i khi bao nhiu d nh y ha hn ang c trin khai V P CA NGI PH N VIT NAM XA V NAY TRONG VN HC L XUN V P CA NGI PH N VIT NAM XA V NAY TRONG VN HC V p ca ngi ph n Vit Nam in m du n trong th ca, nhc, ha, iu khc v mi bt t vi thi gian. H gp phn lm nn v p ca vn ho dn tc. Ph n Vit Nam (PNVN) t xa ti nay vn mang v p thm lng thoang thong nh hng qu gia rng xa: Em nh cy qu gia rng Ngt thm ai bit, ly lng ai hay. l v p chn qu, gin d v ng yu. h khng phi lc no cng l liu yu o t, l ci bng ca ngi n ng m lun tim n mt sc mnh chng km g nam gii. H l mt na ca cuc sng nhn loi. Nh vn M. Grky (ngi Nga) ni: Khng c mt tri th hoa khng n/ Khng c m hin, anh hng, thi s hi cn u?.

T xa, ph n ta c truyn thng chng ngoi xm: Gic n nh n b cng nh. Trong cuc dng nc v gi nc c nhiu ph n ni ting nh: B Trng, B Triu, Lan lm cho qun gic nhiu phen bt va kinh hn. Hai B Trng tng: Hng qun nh bc chinh yn ui ngay T nh, dp yn bin thy. Trong khng chin chng Php v chng M xut hin nhiu gng chin u hy sinh anh dng ca cc ch: V Th Su, Nguyn Th Minh Khai, Mc Th Bi, Nguyn Th Nh, Nguyn Th Chin, Trn Th L, Nguyn Th Tuyn, Nguyn Th Hng, V Th Thng, ch t Tch, m Tm, m Sut, b Nguyn Th nh, Nguyn Th Bnh, Trng M Hoa v.v. Quyt tm nh gic n cng ca cc m, cc ch l Cn ci lai qun cng nh (Ngi m cm sng Nguyn Thi) Trn lnh vc Vn hc Ngh thut, Gio dc, Khoa hc nhiu ph n l nhng nh th, nh vn, ho s nhc s, k s, bc s, tin s ti nng nh: Diu Nhn (ngi Ph Th)- mt thin s, n s thi L; Nguyn Th Du (ngi Ch Linh- Hi Dng, b Huyn Thanh Quan (tc Nguyn Th Hinh), ngi H Ni- mt nh th ti hoa th k th XIX; b Bng Nhn (tc L Th Liu)- n s ni ting t Qung Nam; v cc nh th nh H Xun Hng, on Th im cho ti Anh Th, Vn i, Mng Cm, Sng Nguyt nh, Xun Qunh, Phan Th Thanh Nhn, Thu Bc, Lm Th M D, Dng Th Xun Qy v.v. Trn bt k lnh vc no, giai on lch s no ta cng u bt gp tn tui ca nhng ph n ni ting, lm v vang dn tc. C th gii u tn vinh ph n. Chng ta hy nhn li nhng quan nim v v p ca ngi PNVN xa v nay. V p y biu hin qua hnh th, l tng v l sng, tr tu v tm hn. Hay ni mt cch khc l v p v hi ho gia hnh thc v ni dung Trc CMT8 phn ln PNVN nhum rng en, bi tc ui g, mc o t thn, cht khn m qu, i nn quai thao Ca dao-dn ca, th vn, nhc ho ghi li: Mt yu tc b ui g Hai yu n ni mn m c duyn Ba yu m lm ng tin Bn yu rng nhum ht huyn thm xinh Nm yu con mt hu tnh Hay nh nhng cu: Nhng ngi con mt l dm/ Lng my l liu ng trm quan tin Ai lm ci nn quai thao/ cho anh thy c no cng xinh. Ng ln u tc em bao/ Cho khn em bt d no chng xiu. C kia bi tc ui g/ Nm ui c li hi nh c u? Bc ln xe u i khn rn/ Dng i yu iu, ngi gn say m Rng en ai nhum cho mnh/ duyn mnh p, tnh mnh a Nhng ngi tht y lng ong/ Va kho chiu chng li kho nui con.v.v Hoc trong th Nguyn Bnh: No u ci ym la si Ci dy lng i nhum hi sang xun No u ci o t thn Ci khn m qu, ci qun ni en? (Chn qu). Mt thi cha ng ta li quan nim ngi ph n c khun mt ch in mi p Mt ch in lm tin nhiu rung. l v p phc hu, tng i vo th Hn Mc T: Vn ai mt qu xanh nh ngc/ L trc che ngang mt ch in (y thn V D). n thi hin i v p bn ngoi ca ngi ph n tht lm mu nhiu sc. Ci o t thn ca m ta xa c cch iu thnh o di vi nhiu kiu dng. T o em bay bay, bay bay trong nng du dng/ A bay trn ng nh my xung ph/ o trn sn trng ta cnh chim cu. p bit bao qu hng cho em chic o nhim mu! (Mt thong qu hng - T Huy v Thanh Tng).

Nh th Nguyn Duy nh li mt thi o trng sn trng: Tht tha o trng ni ci ta thng nh mt thi o nu (o trng m hng). Nh th L nh Cnh th: u ti cng phi lng Nhng c thn n nu sng o qu (Cnh ngho) Cn nh th Phm nh n li b ht hn bi chic o nu ca c gi: Anh yu o trng, o hng Li cng yu n v cng: o nu! (o nu) Hoc anh cm nhn c v p nn n ca chic o en m em mc trong ci thu ban u: A en ai mc tnh c cho ai nh by gi ai qun? Thanh tao no phi kn mu Sc en ngm nh sng vo bn trong (o en). Nh th Bi Vn Bng trong mt bui chiu t bn b sng Hu khi nhn thy c gi Nam B mc o b ba, cho xung ba l qun c li v, v qu am m trc v p ca t o diu k ny: Dng sng th rng mnh mng A em li tht eo hng lm g Khen ai kho cht ng ly cho t o thm th li qu. (A b ba) V p ca chic o b ba y cng hn mt ln c nhc s Nht Trng- Trn Thin Thanh ngi ca: Chic o b ba trn dng sng thm thm/ Em gi Ninh Kiu tc di chm lng thon. Nhng c l v p lu bn nht ca ngi con gi v c sc quyn r l k l ci duyn ngm. Chng th m khi chng gin, c gi kho nh nh: Chng gin th v lm lnh Ming ci tm tm: rng anh gin g? ch khng nh c gi khc qu vi vng v dt khot chia tay: t xu vt chng nn ni Anh i ly v ti ly chng. Hoc c c thng thng tuyn b: Chng g anh, v g ti Chng qua l ci n i cm tay. Hnh phc ca v chng, ca gia nh i khi ch v mt s t i, mt cht nghi ng thiu cm thng l c th v. Nhng a s PNVN rt giu lng v tha v c c hy sinh. C ngi t h mnh xung tn cng gi gn hnh phc: Chng i ph thip lm chi Thip nh cm ngui khi i lng. Hoc c khi hnh phc tan v, ngi v chia tay anh chng ph bc ri nhng vn cn khuyn v lo cho anh: Anh v ly v bn sng Cn ti t tng ly con ng li Phng khi sng c, gi to ti cn kp ch a anh. Anh c v khc, ti c chng, nhng ti vn lng cu gip anh nhng lc tht c l vn, khi anh gp phi cnh cm chng lnh, canh chng ngt. Th mi bit tm lng v tha ca PNVN p bit chng no!

Cch mng thng Tm 1945 thnh cng, lm mt cuc i i cho dn tc. Nhng c ym thm rng en, st sot qun nu, mc o t thn cm sng, cm cuc i ph ng, cn bc tin ca thc dn Php, gc li mi chuyn gia nh: Nh em phi la cha kh Ng cha vo b, sn thi cha xong Nh em con b con bng Em cng theo chng i ph ng quan. (T Hu) H l nhng ph n ba m ang, ba sn sng vic nc, vic nh chng con yn tm nh gic. c bit bao b m Vit Nam trong khng chin chng Php, chng M Ba ln tin con i, hai ln khc thm lng l/ Cc anh khng v, mnh m lng im (T Hu Yn). C m H Bc v hn hai trm chic o cho b i, chin s: Tm o y by lu nay con thng vn mc/ nh ngy chng con v H Bc/ Qun nhau vi gic, o con rch thm/ Nn cc m gi li phi thc thu m v o/ Tm o y by lu nay con qu hn cm go/ i m ngho thng o rch/ o rch nn thng/ (Nguyn Vn T). Ngi m trong bi th t qu ta mnh mng ca Dng Hng Ly o hm t lc tc cn xanh/ Nay m ph ph u bc/ M vn o hm di tm i bc/ Bao m rng ting cuc vng nm canh. Tm lng m rng mnh mng nh lu nh thnh, c th du c s on di t. Chnh nhng vic lm tng nh nh nhoi ca cc m, cc ch gp phn lm nn mt Dng ng Vit Nam, mt sc mnh Vit Nam tc vo th k. Nhng b m Hu Giang, b Bm Trung du, b B Vit Bc, m Tm Thanh Ho, m Sut Qung Bnh, ch t Tch Cu K, Tr Vinh v bit bao cc m, cc ch i vo th ca, nhc, ho. Ch t Tch vi quyt tm nh M n cng Cn ci lai qun cng nh. Nhng c gi ngi Pa c, Vn Kiu i ti n, v tay vt chng ming ht khng ngh. Nhng c gi Chu Yn Ty Bc vi bn tay vn kho ng vo khung ci vi thnh hoa/ Vung nm tm ho ra n g, th m cc c dng sng trng h thn sm, con ma ca khng lc Hu k. Mi c gi Ng ba ng Lc (H Tnh), tui p nh trng rm t 18 n 20 ng xung lm xanh mt khong tri con gi (Lm Th M D). Nhiu c gi Em nng trng hay ra bin gii ming vn ht vang li ca Cuc i vn p sao, tnh yu vn p sao! Nhng c gio Ty Bc, Vit Bc, Ty Nguyn hay vng su, vng xa hy sinh c tui xun em ch C H ti n em th cc bn lng dn tc xa xi, ho lnh. C gio ngi Ty T Th Rnh dng ting n thu ht cc em hc sinh ngi Hmng ti lp, ly ng lng t i ca mnh mua tp v cho cc em. Ta hy nghe li t ht, t ru lng mnh n ri nc mt ca cc c gio mt bn lng heo ht vng cao: rng t ht ru nhau L tru ch ho, qu cau em gi c ao c mt gian nh C tra a vng n b ln chi (Em i - L nh Cnh). Nhng ngi PNVN p trong lao ng, p trong chin u, v trong i thng h cng p hn. Ngi v nn ni au, tin chng ra trn v ha vi anh: La tt lm anh i/ Gii thi ua em git (Trn Hu Thung), vn lun xo bn tay bm t , nhn hoa bi, hoa chanh m mong ngy anh v. Ch khng mang ni bun bi lu nh ngi chinh ph xa trong bui tin a: Cng trng li m cng chng thy Thy xanh xanh nhng my ngn du Ngn du xanh ngt mt mu Lng chng thip ai su hn ai? (Chinh ph ngm) Nh th Phan Th Thanh Nhn cm nhn c v p kn o ca mt c gi nng thn gi bng bi vo chic khn tay tng ngi yu ngy mai ra trn: Nh hng thm ni h tnh yu/Hai ngi chia tay sao chng ni iu chi/ M hng thm thm mi bc ngi i. Nhiu cuc chia tay p nh cnh nhn lai bng di mt tri phng .

Nhng ngi m, ngi v hu phng lun lm yn lng ngi i chin u. Nng du v m chng cng thng nhau hn: Phi u m ca ring anh/ M l m ca chng mnh y thi/ M tuy khng khng nui/ M em n m sut i cha xong (Xun Qunh). Ngi m no m chng thy mt lng h d khi nghe nhng li tm tnh ca nng du nh th! Ngi ph n hm nay khng cn l nhng c gi xa trong th Nguyn Bnh: Em l con gi trong khung ci/ Dt la quanh nm vi m gi. H cng khng ho nh nng T Th xa. H l mt na ca v p cuc sng, v chim hn 50% dn s nhn loi. V p hnh th v v p tm hn ca ngi PNVN ngy nay c nng ln mt bc ph hp vi thi i trong xu th hi nhp ton cu, nhng vn gi c tnh dn tc m . H vn pht huy v p ca mt thi anh hng, bt khut, trung hu, m ang v cn mang v p v tr tu. Nhiu ch em l nhng gio s, tin s, nh khoa hc, k s, bc s ngang hng hoc vt nam gii. Nhng hoa hu, hu, hoa khi, ngi p thi trang hm nay l nhng sinh vin cc trng i hc, Cao ng, bit ht hay, ma gii, tr li ng x tinh thng. H khng cn l nhng ngi p trong cung cm xa im t cho ngai vng phong kin. H ang vit tip trang s oanh lit ca B Triu, B Trng di thi i mi, v h c mt khp ni trn mi no ng ca T quc. V p ca ngi PNVN in du n m trong th ca, nhc, ha, iu khc v mi bt t vi thi gian. H gp phn lm nn v p ca vn ho dn tc. Chng ta hy cng chia st ni au ca cc m, cc ch trong qu kh, v cng vui, cng t ho vi nhng g m cc m, cc ch gp phn lm nn v p ca ph n trong cuc sng hm nay v mai sau. Nguyn Minh Chu v thi php gi ro trong Chic thuyn ngoi xa

CHU VN SN

Nguyn Minh Chu v thi php gi ro trong Chic thuyn ngoi xa

T chc sao cho vn bn t n sc tch nht vn l i hi mun thu ca ngh thut ngn t. Trong nhng tnh th x hi no , i hi ny cn kht khe hn, c khi l chuyn sng cn. Khi y, vn bn khng ch l mt ting ni ngh thut c c, m cn l mt n ng. N trng ch ngi c khng phi mt tc lng tri m thng thng. Trong thin tiu lun ni ting Hy c li ai iu cho mt giai on vn ngh minh ha, Nguyn Minh Chu tng c nhng tm s cay ng v vit vn ta, rng nh vn va mun ph din t tng, ch ming ra gia hai hng ch cnh tnh vi i mt ci iu g tin cm thy trong i sng nhng li mun giu i, gi n trong bao ln l, ro n sau bao tng ch1. Gi trong bao ln l, ro sau bao tng ch, ci iu cc chng y, oi om thay tr thnh mt nt thi php kh ph bin ca chnh ng v khng ch ring ng. Tm gi l thi php gi ro. l cch t chc vn bn theo li ph php: ly thc lm h, ly h lm thc; ph lm chnh, chnh lm ph; chm lm ni, ni lm chmsao cho t tng n kn, k cn lng kh nhn ra, k hp lng kh bt b. Cng c th gi l h chiu2. C l khi gi ro, Nguyn Minh Chu ch cu k, cu kn t tng c th qua c nhng sm soi thi. Hn ng khng mong gi ro tr thnh chiu php g. y th m n thnh mt chiu c sc, khin tc phm ca ng c c s sc tch ca nhng n ng hp dn. Vit trc thi i mi, nu khng rnh chiu ny, Nguyn Minh Chu khng th c c nhng tc phm c o nh Bc tranh, Bn qu, Khch qu ra, C lau, Phin ch Git, Ch tt, c bit l Chic thuyn ngoi xa. n lt ngi c, nu khng bit g ro, m gi th kh nhn thy t tng thc c tc gi giu kn.

1. Gi ro tnh hung v trit lun v ngn Mi th loi ngh thut l mt ngn ng. Dn thn vo mt th loi thc cht l n lc khng ngng lm ch th ngn ng y. K vit thng phi qua nhng tri nghim sng to lu di, thm ch sinh t, mi c th ni c ting ni ca n. Mun gi ro, cng phi lo luyn ting ni ny. Cn ngi c, chng no nghe c ting ni ring , chng y mi c th xem l c c n. Truyn ngn cng th thi. Truyn ngn vn ni bng mt ngn ng ring. Th nhng, ngi ta thng c truyn ngn nh l truyn th nhiu, cn c truyn ngn nh l truyn ngn th cha nhiu. V nh, vo mt truyn ngn, mi ch dng li nhn vt, tnh tit, chi tit, ngn ng m cha nm bt c tnh hung truyn, th xem nh cha nghe c ting ni thc s ca n. V tnh hung mi chnh l ht nhn ca mt chnh th truyn ngn3. Nhng ch ra tnh hung l iu u c d. Trong nhng tc phm gi ro li cng khng d. Ch th m xung quanh Chic thuyn ngoi xa, vn c hai cch nhn nhn khc hn nhau: 1) cho l tnh hung nghch l4; 2) xem l tnh hung nhn thc5. Vy tnh hung ca Chic thuyn ngoi xa l nghch l hay nhn thc ? Ti cho rng n gm c hai. Tuy nhin, chng khng ng ng. C th ni y l dng tnh hung hai trong mt. Chng phi th sao? c truyn ny, c l ai cng b ht vo cu chuyn gia nh hng chi v xem n l ht nhn duy nht ri, nhng tnh tit khc ch l ru ria. Theo , tnh hung truyn c xc nh l mt tnh th, c th l tnh th nghch l. Mt ngi v tt m lun b chng hnh h; lun b hnh h d man m lun t chi mi can ngn; c i b bo hnh m mt mc gn b vi k bo hnh; th b b t ch nht quyt khng b k hnh h mnh; chng nh v, con nh b; b chng nh p au n th nn thinh, nhn con nh b v che ch mnh li van xin khc lc Mt cuc sng nh th cn g nghch l hn? Nhng, l tt c cha? Cha. Li xa mt cht s thy chuyn gia nh ny li nm lt thm trong mt ci khung rng hn: chuyn i thc t ti lng chi min duyn hi ca ngh s Phng. y mi l s kin trm ln c thin truyn. Bnh thng, vic k bt u bng mt chuyn cng tc ch l phn dng, to khng kh, ngha l mt phn rt ph nhm dn vo phn chnh6. Nhng y khng th. Phn tng ph, ha ra khng h ph. Bi trong chuyn i theo lnh v trng phng ny, din ra trong Phng mt cuc i chng m thm gia thc t khch quan vi tng ch quan ca chnh v th trng y. Mt chuyn i ph v hon ton nhn thc lu nay ca Phng, o ln nhng g thnh l thi c hu trong li lm ngh thut ca anh v c quan. Trong vai ngi k chuyn, Phng khng ch mun k v mt gia nh hng chi, m cn mun trnh by nhng v l ca mt ngh s khi gip mt vi ci thc t t hi y. Bi th, kiu tnh hung bao trm ton truyn li l mt s kin nghing v nhn thc. Cn ci tnh th nghch l ca gia nh hng chi kia ch l mt tnh hung nh lng vo tnh hung ln. V cnh i nghch l chnh l nt tht ca c hai s nhn thc Phng: 1) nhn thc hp v thc trng cuc sng; 2) v nhn thc rng v s tri ngc gia thc trng cuc sng vi ngh thut ca trng phng. Nh vy, c th tm gi tnh hung ln l tnh hung nguyn pht, cn tnh hung nh l tnh hung th pht. y, th pht xut hin sau m li hin hnh trc, trong

khi nguyn pht xut hin trc nhng ch hin hnh y sau khi ton truyn hon tt. K cn lng, theo thi quen, thng b ht hon ton vo tnh tit trung tm (cuc sng gia nh hng chi - th pht), d qun i tnh tit dn chuyn (chuyn cng tc ca Phng theo lnh trng phng nguyn pht), bi xem n ch nh phn dng truyn thi. Nhng, u chnh? u ph? Lm sao ni chc. Chiu gi ro ny khc no mt tr n np, tim? Nu mi tnh hung l mt ting ni, th y ta cn nghe thy c hai ting ni, chng va song hnh va ha ging vi nhau. Mun nghe ng ting ni ca tnh hung, khng th khng t n trong tng quan vi ton truyn. Theo tnh thng nht ca mt chnh th, tnh hung, nhn vt v ngn ng trong mt truyn ngn phi n nhp vi nhau nh dng cho tc phm. Thng thng, mt truyn ngn c tnh hung nhn thc lm ht nhn, th theo l t nhin, n hay hng ti mt kiu nhn vt tng ng l kiu con ngi t tng, v tm ti mt ngn ng tng thch l ngn ng nghing v trit l. c ba yu t ny, th n c din mo chung l truyn ngn trit lun. Dng ny kho vit th mi tc phm nh mt thin trit lun sng ng bng t s, cn vit vng th thnh truyn ngn lun . Khng t truyn ca Nguyn Minh Chu sa vo lun . Chnh ng t thy nhc im 7. Thuc kiu truyn ngn trit lun, Chic thuyn ngoi xa vt thot tnh lun l liu cng nh li trit lun quen dng tr thnh mt tuyt phm. Bng cch no vy? Cch gi ro: trit lun m nh khng, nh khng m trit lun. Tinh thn trit lun n ch khng ph. H chiu l th. C nhn vt v tc gi khng cn ra mt thuyt l rng di bng li trc tip. ng nh cch ng tm c l khi to c mt tnh hung, mt ci ct c sc cha gn ch th ngi bt truyn ngn cng khng cn phi chy rng na, v cng c th bt i nhng on bin lun trit l lng thng8. Ting ni trit lun ca Chic thuyn ngoi xa trc ht c n kn trong mt ct truyn vi mt kiu tnh hung nh th. Cc kha cnh trit lun c ci trong tng chng ca mch truyn, gn vi nhng v l ca Phng. Kha cnh u tin tht d dng nhn thy. Bi n bt ngay ln qua hai cnh i lp m Phng lin tip chm mt khi ti lng chi. Cnh chic thuyn ngoi xa ti sng, th mng, m m. V cnh bo hnh ti t, d man, nhc nhi ca chnh ci gia nh sng trn chic thuyn . Mt nhn b ngoi, t xa. Mt nhn vo trong, st gn. i mt vi nghch cnh y, iu ang v ra trong nhn thc ca ngi ngh s ny l g, nu khng phi ci p b ngoi thng che lp ci xu bn trong? n vi cuc sng m ch ng ngoi, ng t xa, anh s ch thy c ci b ngoi. Ngh thut ch bng lng vi vic chp nh ci b ngoi l th ngh thut gi di. Ci p gi di l ci p phi o c. Ngi ngh s ch ng t xa v chp hin thc l ngi khng bao gi n c, thy c s thc cuc i. K bng lng vi li lm ngh thut nh th l loi ngh s hi ht, v trch nhim vi cuc sng ny. Song, nu ch c th, tinh thn trit lun cha khc l bao so vi Nam Cao my chc nm trc. Vo su trong gia cnh y, chng kin ngi v hng chi van xin k l ta n, Phng cn bit thm nhiu iu khc. Th ra, pha sau ci dng chu n n tr l v cm kia ca ngi v, l s kin cng, gan gc. Pha sau b dng chu xc phm n nhn nhc, l lm, l c hy sinh ln ca tnh mu t. Pha sau v l tht hc, li l mt ngi sc so, thm trm trong vic hiu thu cc l i. V, khut sau hnh vi cn , v o ca thng con nh b, l tnh thng su nng dnh cho ngi m. Vic nh b ca thng Phc ch l hnh vi tr a manh ng ca mt tnh thng b tc. Song, bt ng hn l nhng nhn thc v ci g hng chi c c v tn nhn nht th gian. Hn ban

u, nhn thc gin n kiu thi chin khin Phng inh ninh rng ci xu ci c ny c ngun gc t pha ch, chc g l lnh ngy c. Nghe b v ni, ha ra khng. Hn th, g cn trn lnh. N c ngun gc t ru ch chng? Cng khng. Thm ch, ngi v ao c: Gi m lo ung ruth ti cn kh. Hay ngun gc t bn tnh ca lo? Cng khng nt. Trc, lo vn l mt anh con trai cc tnh nhng hin lnh, khng bao gi nh p v. V by gi, mi khi nh v, lo cng khng c b mt h h hay lnh lng thng thy nhng k c bn cht tn c, tri li, lo cng rn r au n. Khng phi t pha ch, khng phi t t nn x hi thng thng, cng khng phi t bn tnh. Vy, t u ? Cch trn thut nh th dng nh n cha cu tr li. Th ra, ci c ci xu ny c ngun gc t tnh trng mng mui v thc lm ngi. C th l mng mui v gi tr ngi, gi tr sng. Do t hm trong mt i sng qun quanh, quay lng vi th gii bn ngoi, do t cm t trong mt tp qun lc hu, mt kiu thc tm ti, m con ngi v cuc sng y b hoang ha 9. H khng bit n th no l cuc sng xng ng ca con ngi. Khng bit n quyn lm ngi, gi tr ngi. Hnh phc ln nht i vi h ch l khi con ngi c n no. H coi nhiu con l mt ci ti ng chu bo hnh. Hnh h tr thnh mt th sinh hot thng nht. Thi tn nhn ca n ng cng nh s chu ng v l ca n b, tht oi om, tr thnh phong tc lu i. H c sng hoang d nh loi th m vn inh ninh ang sng cuc sng ngi. T ra, g va l ti phm, li va l nn nhn. Chng phi th sao? L k ng u cuc sng m lun bo hnh cuc sng, lo l ti phm. B chm l trong mt kiu thc m la trm ln c chn ny qu lu i, lo l nn nhn. i mt vi nhng s thc y, iu g ang v ra trong u ngi ngh s ny, nu khng phi l trong i sng, ci xu b ni thng che lp nhng ci p, ci ng cm thng b su ? Bi vy, mt ngi ngh s, ch ng ngoi chp nh hin thc, th khng bao gi hiu thu c cuc i. S tht v ci p s lun trn chy trc h. Ch khi no t trn vn ci tm ca mnh vo cuc i, lun dn thn vo cuc sng, ngi ngh s mi c c n c vi s tht v ci p, mi lm trn trch nhim ca mnh. Mt kha cnh trit lun khc hin ln khi Phng nhn thc c ci g va v toang ra trong u bn mnh. Phng l mt ngh s, u l mt cn b ta n, nn mi quan tm ca h khng ging nhau. Nu v l ca Phng thuc mi quan h gia i sng v ngh thut, th u l con ngi v nhng gii php x hi. Vn l mt ngi lnh, u em nguyn vn li ngh thi chin hiu v gii quyt vic thi bnh. Thy ba ngy mt trn nh, nm ngy mt trn nng m vn khng khng gn b, gi li hn li ly lc xin ng, th u phi ku ln khng th no hiu c!. n khi thu ht li ngi n b hng chi, th trong u v Bao cng cp huyn y mi c ci g cht v toang ra. Trc s tht y, ci va v toang kia cn c th l g nu khng phi trong cuc sng, bao vic tng v l nhng xem ra li c l ring, nhiu chuyn ng n gin, k thc, ht sc phc tp? Khng th em thin ch v ch n thun gii quyt m xong c. Nh th, Phng v u ch l hai na ca mt Nguyn Minh Chu, cng by t mt mi lo u chung v cuc i, cng ni ln mt nhn thc chung v trch nhim ca nhng ngi cho li cuc sng i vi s phn con ngi. Song, ngm li, trit lun ny d su sc v y trn tr l th, nhng vn ch l nhn thc hp v u gai gc g. Tinh thn trit lun trn c ni ln, ch yu, qua tnh hung th pht. Phi n khi n hon tt, ngha l lc Phng ri khi lng chi v li c quan, kt thc chuyn i, th tnh hung nguyn pht mi l dng y , ngha l kha cnh nhn thc rng mi hin hnh.

By gi ngi ta mi nghe r ting ni ca n: cuc sng hon ton khc nhng g ng trng phng mun; tun theo trng phng, ch c th lm c th ngh thut xa ri s tht i sng, ch thnh th ngh s v tm trc s phn con ngi. Xem ra, ting ni cn mc phi chng trn kia gi k, ro kn ci ting ni quan trng v gai gc ny. K cn lng inh ninh cu chuyn ch c ting ni th nht v khng ng c ting ni th hai. y l h chiu vy. Mt tnh hung nh th, qu thc, gip tc gi bt c kh nhiu li bin lun trit l lng thng. Ni ng hn, tc gi giu kn nhng li cn ni vo trong tnh hung v mch truyn, c th yn tm vi dng trit lun v ngn - trit lun khng bng li trit l. 2. Biu tng hay n tng L mt th loi t s, nhng truyn ngn cn ni bng c mt loi n ng tng ch l c quyn ca hi ha v th ca: nhng hnh nh giu tnh tng trng. iu ny khng cn xa l. Tuy nhin, do tnh m h a ngha v tnh c lp tng i ca n, nn vic ct ngha nhng hnh nh ny rt d ty tin. S ct ngha ch tin cy khi t n trong tng quan vi ton th cu chuyn, tnh hung truyn, hay ni theo cch ca chnh ng, l phi nhn n trong con mt xt nt ca ch 10. Tnh cht nhn thc, phm cht trit lun ca Chic thuyn ngoi xa chc chn s km sc nt, nu thiu i ting ni t nhng hm tng trng n trong cc hnh nh, hnh tng bng bc khp truyn. Yu cu gi ro khin Nguyn Minh Chu kin tr mt h chiu: mi nhn ht nhng cnh sc nh ra, dm su n vo lng mi hnh nh. Bi th nhng tng trng thng thng dng nh thnh n tng. C l t ai khng nm bt c hm ngha tng trng trong hnh nh Chic thuyn ngoi xa nm ngay nhan . N l hnh nh mt cuc sng nhn t xa, nhn b ngoi tng m m, ti p, th mng; li gn, vo trong th ti t, man r, nhc nhi. Gn cui truyn, vn l hnh nh chic thuyn y, nhng trc mt cn ging t ln ang p n. Hm tng trng mnh hn. Ngi ngh gn ch xem n l cnh bo v mt cuc sng trc cn bo bo lc. Ngi ngh xa c th thy n l d cm v cn bo i thay ln ang n gn. t trong mch truyn, nu ngha trc thuc v lp ni, th ngha sau mi thuc lp chm, lp gan rut nht. Du vy, vn cha phi nhng g kh thy. cp nhn vt trng phng v Phng th hm ngha tng trng c l kn hn, bi c v n ch thuc phn dng truyn, thuc ngoi bin ca mch truyn, ch cha phi ni dung chnh, y nh ch c g quan trng. Nhng, chnh y l mt h chiu thn tnh v mi quan h gia lnh o v ngh s, chnh tr v vn ngh trc thi i mi. Ch vi nt m ra ngay chn tng trng phng. ng ch mun th ngh thut nh b lch kia thi. B lch Khng c con ngi. Hon ton th gii tnh vt. Mt th ngh thut khng quan tm n con ngi. Hin thc trong ch l nhng hnh nh tht m m, ti p v th mng. D vo ma y ht sng th cng phi i tm cho bng c sng. ng mun, th phi c. Xa ri thc t, bt chp s tht, ch quan, duy ch, chng phi l thi quen ca lnh o vn ngh trc i mi hay sao? Nu rm rp tun th, Phng ch lm c th ngh thut minh ha cho ca trng phng. Chuyn vo thc t ny khin anh v l: cuc sng khng phi nh th, ngh thut chn chnh khng phi nh th. Phng lng lng tri qua mt i chng chua xt gia ngh thut minh ha cp trn v ngh thut ni ln mun cuc sng.

V cng trong chuyn thc t ny, Phng mi thy ra ci mn sng m trng phng mong mun. Sut c chuyn i, mn sng trng nh sa khi mt tri chiu vo c mu hng hng l hnh nh lun m nh Phng, v m vo c thin truyn11. y l h chiu n mc qui chiu. Phi l ngi bt bc thy mi c th to c n tng trng kiu y. ng mn sng t ni, tnh khng h ra bt c trit l bng li no v n. Mn sng hng t im lng chi - ph ln cnh tr mt cht th cuc sng lun hin ra trong v m m, ti p - khng khi khin ngi c lin tng n nh trng xanh la di tng ph ln cuc sng lm than trong Ging sng ca Nam Cao my chc nm trc. y, n l g, nu khng phi l mt tng trng v th ngh thut t hng cuc sng nhan nhn trc i mi? K li nhng i lp gay gt gia cnh chic thuyn ngoi xa m trong sng vi cnh bo hnh d man nhc nhi, Phng chia s nhng day dt trong lng mnh. Anh ang tri qua mt i chng rit rng gia ngh thut ca mn sng hng v ngh thut ca cuc sng lm than. Tuy nhin, tnh th trong tc phm, Phng cha th cng khai t b. Phng vn phi mang bc nh mn sng hng v cho trng phng. V n vn cn c treo nhiu ni, nht l trong nhng gia nh snh ngh thut. iu ng ni l, nu nhn lu hn, bao gi Phng cng thy ngi n b khn kh y ang bc ra khi tm nh. Ngi n b l hin thn ca cuc sng by gi. Cuc sng thc khng chu yn trong ci bc nh hi ht y. Bc nh sng m ngay c chp bng en trng cng c thy hin ra ci mu hng hng ca th ngh thut nng v t hng hin thc vn ng tr sut thi . Vng, v cng vic, Phng vn cn phi giao np nhng bc sng hng, nhng, v t tng, thc ca anh xuyn thng mn sng hng, lng ngi ngh s ny thuc v nhng kip lm than ri. T su thm lng Phng, l cuc li khai vi th ngh thut m trng phng ch trng. Chng phi hnh nh ny chnh l mt tuyn ngn lng l ? C th coi Chic thuyn ngoi xa l mt Ging sng ca thi i mi ch sao! Nam Cao thi trc l cuc la chn quyt lit t b th ngh thut l nh trng la di, n vi ngh thut l ting au kh thot ra t nhng kip lm than, ngha l t b ngh thut v ngh thut n vi ngh thut v nhn sinh. Cn Nguyn Minh Chu by gi c khc. Cng day dt gia ngh thut l mn sng hng v ngh thut l ting au kh thi mi, nhng y l la chn khc, la chn quyt lit gia: ngh thut v nhn sinh v ngh thut v cp trn12. V mt ny, c th xem Chic thuyn ngoi xa chnh l mt li ai iu cho mt giai on vn ngh minh ha c vit bng truyn ngn. Mt m nh khc l nhng chic xe tng hng v xe r mn st g trn bi bin. Bao gi cnh bo hnh cng din ra bn nhng chic xe hng ny l mt sp t y n thuc v h chiu ca Nguyn Minh Chu. c ngi l m cm thy trong hnh nh ny cha mt n no . Tuy nhin, cho rng chng l mt m ch v ci xu v ci c kia nh mt tn tch ca chin tranh, th e khng st. n ng no trong hnh nh ny? l cuc i chng gia hai th bo lc: bo lc ca thi chin v bo lc ca thi bnh; mt b tiu dit, mt ang honh hnh. Bo lc ny cn cha li xa, sinh ra bo lc khc. Bo lc thi chin khng khip l th b nh gc. Cn bo lc thi bnh, ha ra, dai dng v ng s hn nhiu. Bi bo lc thi chin n t pha ch, bo lc thi bnh nm sn trong ta. y l cuc i chng ca hai th xe tng: xe tng st thp v xe tng m. Xe tng st thp th tiu dit sinh mnh con ngi, cn chic xe tng m ang hng ngy trt bo lc xung cuc sng vn y nhc nhn ny th hy dit th khc, kh thy hn: phm gi ngi, cht ngi trong cuc sng con ngi. M chng li th xe tng m ny, xem ra,

kh khn phc tp gp bi phn. Nhng khng chng c n, th ri cuc sng s ra sao? i sng con ngi, t cch ngi, phm gi ngi trong cuc sng ny s ra sao ? Cuc i chng ny hn s cn m nh lu di i vi ht thy ngi c chng ta. Cng khng th khng thy n ca Nguyn Minh Chu trong con dao gm ca thng Phc. Khng hiu sao ci thng Phc ny li c xui ti nh n thng b Heng ca Nguyn Ngc (di bt danh Nguyn Trung Thnh) trong truyn ngn ni ting Rng x nu. ng l mt a b ca vn hc s thi v mt thng b ca vn hc th s. Thi s thi, ngi ln l hnh mu ca tr con. Heng ht sc hnh din khi thy mnh ging anh lc lng TN. Thng b Heng l hnh nh ca s tip bc, l bng chng cho sc sng bt dit ca x nu: cy m ng xung cy con mc ln, chng n dit ht rng x nu ny y!. Khu sng trng pht t ca n mang nim tin mnh lit ca tc gi vo chn l thi s thi: chng n cm sng, mnh phi cm gio!13. Cn y, b thng Phc, k ng u i sng ang nu mt tm gng xu xa ti t. Th thng Phc l mt s tr a i vi ngi ln. Con dao gm l nim lo u v s ri lon trong gia o hay li cnh bo au n v mt tt yu rng: hm nay b n cm xanhtuya, th ngy mai n s cm dao gm ? Tht l ng s. Mt chiu php h, mt nguy c thc. C l, trong Chic thuyn ngoi xa nhng hnh nh kiu nh th khng ch c th. 3. Ni dzy m khng phi dzy Ti mn cch ni hi hc ny, nhng ni n mt kha cnh hon ton nghim tc: cch gi ro ca Nguyn Minh Chu trong li vn ngh thut. Sut i, ng lun mit mi noi theo cc bc thy truyn ngn gng t ti ci mi cu, mi ch, mi tnh u thm m ch 14. Bnh thng k th, khi phi gi ro, cn k hn na. Bi, gi y, hn c s sc tch, mi tnh ca ch li cn phigiu i, phi gi trong bao ln l, ro sau bao tng ch na. Gi ro i vi tnh hung v biu tng, du sao, vn d yn b hn. Bi n c ch n nu l tnh m h. Cn vi li vn l loi vt liu hin th, gi lm sao? ro lm sao? qu l rch vic mun phn. Vy m Nguyn Minh Chu vn c h chiu c o, gi vui l ni dzy m khng phi dzy ! Tc l cch tng tc v ngn t trong vn bn th no li hin n, li hng ny, hng khc, mun hiu trng li ring phi t vo mch chung, vo ng lung tng tc . Mi li vn trong vn bn thng mang mt ging iu tng ng. Ging iu l phn hn ca li vn. Bi ging l thi cm xc ca ch th, l mt hin thn ca t tng tc gi. Trong ngh thut ca ngn t, nhiu khi khng nm trong ngha ca li m li nm ging bao bc mi li, bao bc c mt chui pht ngn. Vic nhp ging vi li, tch ging khi li, tro ging cho li to nhng hiu qu ngh thut ring, u l dng cng ca nhng tay bt bc thy. i vi yu cu gi ro, dng cng ny thc s thnh mt tuyt chiu. Trong Chic thuyn ngoi xa, nhn vt trng phng l i tng b ph phn. Nhng ph phn bng ging gay gt trc din th bt li v tht cch. Nguyn Minh Chu gi thi ph phn vo ging bnh m, c khi cn l ging tn dng, hm n na. Nu c ph trc din th ch nh nhng phn nn vt vnh v hi v tiu tit, ta h trch yu thi: Trng phng ti l mt ngi su sc, li cng lm sng kin n ci mc c khi bn chng ti trong c quan pht mt v anh. V th, v lnh o hin ra ton bng nhng li cao, no l su sc, lm sng kin, no l qu quyt, cp mt y tinh khn Ngay c khi ni n ci ch trng rt ng ln n l ch mun lm tp lch v thuyn v bin, Khng c ngi. Hon ton th gii tnh vt, tc gi cng ch k li khch quan bnh thn. Thong c, hn ai cng thy thun nhng nh gi u i y

ch ! Vy sc thi ph phn u? Ta ch thy tht r nt khi cu chuyn dn dn hon tt. Nht l qua s i lp gay gt gia ci ngh thut m trng phng mun vi ci thc trng ti t ca hin thc i sng. S i lp y lt ngc ht nhng g trc . Lc ny, n mi lm bt ln tnh cht mai ma su cay i vi nhng phm cht su sc, qu quyt, tinh khn, lm sng kin kia, cng nh dy ln ci v cay ng, phn ut ca ngi k khi thut li nhng li qu quyt Khng c ngi. Hon ton th gii tnh vt . By gi, cng qu quyt, cng t hi. Chng ta cng c th thy mt hiu qu nh th i vi ging iu ngy ngt cng nhng li m t y hoa m lng mn ca Phng trc ci cnh p tuyt nh phn u truyn. Ch sang phn sau, khi ci thc trng man r, kinh hong, v o c by ra, nhng au xt su sc v chn thc ca Phng trc s thc i sng c bc l, ta mi thy ra thi mai ma, phn ut ca Nguyn Minh Chu i vi s ngy ngt, vi v lng mn th mng, vi ci c gi l ci p tuyt nh ca ngoi cnh . V mai ma nht chnh l ci cu tm tc tn dng: chng bit ai ln u pht hin ra bn thn ci p chnh l o c. Bi trong tng quan i lp ny, ci p kiu mi v o c lm sao! Ghm thi vo ging, giu ging vo mch, dng tnh hung o ln ging trong li trn thut, chng phi mt h chiu phc v yu cu gi ro tht kn k ca Nguyn Minh Chu sao? L ngi ht sc am tng truyn ngn, ng lun thc rng th loi kht khe ny khng cho php tha, d ch l mt tiu tit vn v: Mt on t cnh, mt on i thoi, mt nhn vt ch v phc qua hay t k lng, mt s vic hoc mt chi tit c hay khng c, tt c u c qui nh bi con mt xt nt ca ch 15. i hi tr nn gt gao hn khi ngi vit cn phi gi ro. c Chic thuyn ngoi xa khng th khng bit n mt h chiu khc ca Nguyn Minh Chu, tm gi l bng qu ha. ng to ra nhng nhn vt thong qua, nhng tnh tit khng u, nhng li ni bng qu, tng chng ch ng tm, nhng k thc, tt c u c qui nh bi con mt xt nt ca ch . Cuc sng ti t y nghch l ca gia nh hng chi l hnh nh thu nh ca mt thc trng nhc nhi. Ngi n b khn kh kia l hin thn ca i sng y. Thc trng c nguy c tiu dit mt i sng ny. Mt nh vn nng lng vi i khng th khng trn tr v nhng gii php. Trong Chic thuyn ngoi xa, qua nhng nhn vt rt ph, qua nhng li tng rt bng qu, ta thy Nguyn Minh Chu kn o ni n nhiu gii php. Qua li ca u, c th thy hai gii php: hoc li hn, hoc ha thun. Li hn l iu khng th, bi ngi n b nng lng gn b ny t chi. Ku gi ha thun cng khng th, bi nh vy v hnh trung tip tay cho nn bo lc, l ku gi con ngi chu ng s bo hnh d man v l, l duy tr tnh trng sng hoang ha, man r, khng ra con ngi. y l nhng gii php d thy. Qua li c y t, mt gii php tiu cc khc c ni ln: t chi cuc sng, ty chay thc ti th ti cht gi, cc anh ng tng, th ti lm gi gi sut i. Ngi ta sinh ra cn phi sng cuc i mnh trong thc ti ny nh mt con ngi, t chi, ty chay u phi tch cc. Con dao gm ca thng Phc cng chnh l mt gii php v l gii php v cng lo ngi. B nh m l iu khn nn, con nh b cn khn nn hn. Khng th ly bo lc v o gii quyt bo lc tri o c. N khng nhng khng gii quyt c g m cn chnh l biu hin t hi nht ca mt cuc sng man r, mt thc ti kh nhc. Vy th gii php no? Thiu n o tm p nh nng tin c ang i trn chic mng dp dnh ngoi bn kia, a con gi sp sa vo i c c sng cuc sng xng ng vi con ngi khng, hay li lp li kip sng khn kh ca m n? Gii php no cho

nim mong ch au u, khc khoi ny? Bng tin cm ca mt ngh s thit tha vi s phn con ngi v t nc, Nguyn Minh Chu t k vng vo mt gii php khc, cng c ni n ngay trong tc phm ny. y l li phi cch mng. V cng bng cch ni c ci v ngoi rt bng qu, k thc y tm huyt, tm gi l qun tnh ch. c th ni c ch cch mng y, ng phi gi bc n di bao ln l, ro n bng bao tng ch. C th, ng cho ch ny xut hin trc qua ming ngi n b hng chi nhiu ln: t ngy cch mng v i kh , ri t ngy cch mng v, cch mng cp t cho, ri mong cc ch cch mng thng cm cho. Theo ci , ci qun tnh ca nhng ch y, ng mi kn o a ra ch cn thit, nhn khi ni v thng Phc ging nh lt ra t ci lo n ng tng hnh h m, v khng kho s cn hnh h m cho n khi cht nu cch mng khng v. Do qun tnh ca cc ch cch mng c dng trc , k cn lng d ng nht ch ny cng ging, cng mang ngha nh cc ch trn kia. Tc l ch cuc cch mng gii phng va qua. Nhng khng phi. Trc kia, m u c b hnh h th ny. M ch b bo hnh tn bo sau khi nc gii phng, cch mng v thi. V hin thi m ang b hnh h khng khip kia m. V th, ch cch mng trong cu ci lo n ng tng hnh h m, v khng kho s cn hnh h m cho n khi cht nu cch mng khng v khng cn ch cuc cch mng qua, m m ch mt cuc cch mng khc, cuc cch mng s cu ngi n b y khi tnh trng hnh h hin thi. ng vy, ch c th gii quyt c tnh trng ny bng mt cuc i thay ln, mt cuc cch mng tht s thi. Vit nhng dng y vo cui nm 1983, Nguyn Minh Chu dng nh tin cm v mt cuc thay i ln cn phi n v ang n gn. Hnh nh cn ging t ln cui truyn khc su, t m thm iu ny. Vi nm sau , t nc tin hnh mt cuc i thay ngang tm mt cuc cch mng. chng phi l bng chng cho tin cm tuyt vi ca nh vn hay sao ? Nh chiu qun tnh ch y, nh vn ca chng ta mi c th k thc, cnh tnh vi i mt ci iu g tin cm thy trong i sng mt cch kn nhm th. Tht h va, vo nm 1983, k c hp lng m nhn ra ngha ca ch cch mng kia, hn l mng ng b cch ri. Mt chiu khc ca Nguyn Minh Chu l vu hi ch. Ngha l dng gi ro, bng cch: mun hiu ng ngha ca ch ang c, phi vng li sau hiu ngha ca n c dng trc . Khng t k cn lng khi c cu kt M bc nhng bc chm ri, bn chn dm trn mt t chc chn, ha ln vo m ng yn ch rng ch chc chn ny l kt thc lc quan. Bi n th hin sc mnh, lng t tin, ha hn rng ngi n b y bt u ng ln u tranh. B ci nhm. Trong ton truyn chng c bng chng no cho thy m c u tranh c. Trc sau, ch c cam chu, nhn nhc. V li, ch chc chn y c nhm ni v sc mnh bn trong ca m cng nh nim lc quan ca tc gi u! Ch cn vng tr li on trc, s thy ngay ch chc chn chng qua ch din t ci dng min bin nhn vt m thi. Bi, t dng i ca g chng v phu, Nguyn Minh Chu cng dng ch ny: Lo i ch bt, bc tng bc chc chn. Nh th, dng bc chc chn ha vo m ng ca m khng phi l tn hiu ca nim lc quan, tri li, th hin nim lo u ca tc gi. Bi n chnh l khi qut cui cng: tnh trng khn kh ny khng h c bit, c m ng kia, ai cng l mt ngi n b nh th. Phi lo luyn nhng h chiu ny, ng phc thay, cng ng thng thay ! Cn Sn, thng 3/2010
TRM TCH VN HO NGI VIT TRONG Y THN V D CA HN MC T

Lng Minh Chung TRM TCH VN HO NGI VIT TRONG Y THN V D CA HN MC T

Mi tc phm vn hc u c mt i sng vn ho tinh thn t tr ring. i sng y din tin k t khi nh vn chia tay a con tinh thn ca mnh, v tc phm c chuyn n tay bn c. Tu thuc vo tng trng nhn m ngi ta thu nhn c nhng kt qu nht nh. iu rt ng i vi bi th y thn V D ca Hn Mc T. Xut pht t tnh yu i vi vn chng, con ngi v mnh t min duyn hi, chng ti xin mnh dn cp thm mt hng tip cn tc phm di gc nhn vn ho. Cng xin bn c xem bi vit ny nh mt s cm nhn ch quan ca ring ti. V l s cm nhn ch quan th l mt y thn V D trong mt ti. Bn c c ai quan tm n nhng dng ny, xin hiu cho iu y. Cn phi ni ngay rng, xuyn sut ba kh th l mt s tri nghim bun. Trong khung cnh bng bc ca ni bun, Hn mc T hin din nh mt c nhn xut sc mang theo s mnh thing ling, l mt m di truyn vn ho m t tin ngi Vit t thu xa xa cn gi li trn t nc ny. V thp thong sau cu hi tu t Sao anh khng v chi thn V?, cn c nhng biu tng m ngi ho s ngn t kho dng t im cho phng nn ca khu vn vi nhng ng nt, mu sc giu tnh nhn sinh. Bi ni n nng hng cau ta u ch tri nhn bng th gic. nh rng, khi nng mi ln, bnh minh y s gt ra cho khu vn thn V sau mt m sng thnh l ngc cnh vng. tng c kin cho rng, kh th u din t nhng cung bc tnh cm no nc, vui ti. Ring ti, ti thy bi th bun ngay t u. Bi khi nhc n hng cau s khin nhiu ngi c lin tng n mt biu tng kt hp th v khc, l dy tru. Phi chng, dng m tc gi mun c gi suy ngm y l mt ci g khc cao thng hn, su sc hn. R rng, trong dng chy ca nn vn hc Vit Nam hin a, motiv tru cau thng c nhiu nh th nhc n nh mt n d ph bin ca cu chuyn tnh duyn. Chng hn Nh em c mt gin giu/ Nh anh c mt hng cau lin phng/ Thn oi th nh thn ng,/ Cau thn oi nh giu khng thn no ? (Tng t - Nguyn Bnh), hoc Bng cui ma chim qun gic ti/ Ng cha chy nhng thn cau/ Mi ng li thi nh li hn/ u ng lc mt tin nhau (Ni i - V Cao). Tuy nhin, biu tng tru - cau hay cu chuyn tnh duyn trong y thn V D chng th ho quyn vo nhau c, v c hng cau nhng thiu i bng dng ca dy tru. D cho hng cau thn V trong mt ci ti tr tnh c nh ln nhng sc bic xanh, nhng ch l mt na chng trn y. V vy, t trong su thm y lng ngi thi s vn c nhc nhi mt cu hi tu t, v ci mu xanh ngc di nh nng ban mai c nh tru ngi, nh xoy vo lng ngi xa mt ni bun ti nghip. Quan st rng hn s d dng nhn thy, chen ln trong khu vn ai mt qu c th c sc xanh non t ca tru vng. Khi y, khu vn tng tng trong mt thi nhn s bin i thnh mt vin ngc qu khng l, v nh km theo n l mt tp hp mu tim n, cng th nh sng diu k ang ta ra ln vi th hng v cay nng cn thm trong k c, tng ng vi v p xa xa ca hng cau cn ng lng chng tri. C nh vy mi gp thm mt phn na tng

xng vi cau xanh, nhng tt c ch l gi nh, l vn ai, v chen ln trong khu vn thn V l mt khun mt ti nghip, khut lp ca ci ti tr tnh. l hnh bng con ngi v chi m len ln, nh c mt ni nim g mun ni nhng chng nn li. V biu tng cau v s lin i ca cu chuyn ny vi S tch tru cau, chng ti xin ni thm phn sau. kh th th hai, c mt cp phm tr c Hn Mc T t trong tng quan nghch chiu nh Gi theo li gi my ng my. Cnh tng y c nh th kin trc nh mt gic m diu k, m sau khi bng tnh, ngi c rt kh on nh cho tht r rng v dng thi gian c hc kiu Newton. Hnh nh trong mt m trng bun, c mt bn tay v hnh no ang tung ni bun trng xo vo dng nc gi v ci xa xm. Khi tri nhn khng gian trng v ni bun thiu y, ngi c cm gic nh c mt ln hi lnh v ni c n thi trn trn da tht. Cng vy, hai cu th tip Thuyn ai u bn sng trng / C ch trng v kp ti nay cng rt m h v kh minh nh. Phi chng, chng ta nn l gii hai cu th ny theo logic k diu ca gic m, ca huyn thoi. Ch trong gic m, con ngi mi c th nut vo mnh nhng khonh khc tuyt vi ca ci p tho mn trong khng gian v thi gian. Tng c nh nghin cu vit rt tinh t v hai cu th ny ta dng nh khng nghe ting ng thc no, d lng trong m hng ca hai t ch v kp cn thy ht ra nh nh hi th chn phm trn, v ta thy thuyn trng lt i thc thm vo nim lo u m h va c nh thc[1, 169]. Tuy nhin, con thuyn trng v ci p mng lung y vn nh mt ci g qu ti, con ng t ci m tr v ci thc vn cn qu xa vi, ci duy nht cn ng li l mt s hoi nghi. Mt khc, dng thi gian trn c v b xo nha nh thi gian trong c tch, nh ci m lnh m ba ngi trong S tch tru cau c v tnh nng ta vo nhau bn mt dng sui ln. y l s thng nht trong chnh th ngh thut. Chnh v vy, kh th cui, tm hn ngi tr v vn cn mt im ta no bu nu mt min hoi nim thu xa xa. Tip na, bng vic lp li cm t ch khch th tr tnh khch ng xa, con ng tr v vi khu vn thn V ca ch th vn nh l khng tng. Chc chn hai cu th trn cn c mt s kt dnh cht ch vi kh th u, vi biu tng hng cau. V con ng tr v ch l gi nh nn ngi trong cuc tt yu phi mng m. c tip cu th o em trng qu nhn khng ra chng ta tht s b m nh bi sc mu c tng. n y, chng ti xin c tr li vi tch tru cau lun im trn, v hiu thm gi tr ca cc biu tng trong ton bi th. C th, biu tng tru vn cn ln khut u y trong khu vn thn V, mt lc no s nh ln, cng hng vi hng cau, th mu o trng qu gi cho ta lin tng n mt biu tng tng ng khc, l vi trng. Tng t nh vn hc dn gian, biu tng t o trng y ngoi ngha tinh khit, trinh nguyn ca mt ngi con gi, chc chn n cn l nim kht khao hnh phc n tt cng ca nh th, ca s ho quyn cau xanh, vi trng, tru vng. Ni cch khc, n sau hng ch gm l i mt m l ca mt con ngi ang c o trn con ng i tm cu ht L thng nhau (dn ca Ngha Bnh), t gip ta d dng nhn ra gi tr ch thc ca tc phm qua lp biu tng trm tch [2, 269]. C phi Hn Mc T qu yu thng cuc i m ph vo gic m ca mnh mt dng hnh ho . Mt khc, ngi c cng d dng nhn thy vic nh th sp xp cc cc biu tng vn ho ny nh mt s sao chp bt cht cc k nim c nh hnh t gic m. Do vy,

c biu tng rt tng minh nh hng cau, li c biu tng nhp nho nh mu vi trng, v trong vn ai bit u c s che khut, an xen, trn ln vi mu xanh ca loi tho mc khc m ta rt kh, hoc khng th nhn ra bng dng l tru. C phi do nhng gii hn phn cch ca khng gian tr v hay s m nho ca nc mt ! Bn cnh s chia ct, phn mnh ri rc, s trng vng ca mt trong ba biu tng, cho ta thu hiu hn v bi kch c n mun thu ca con ngi trn hnh trnh i tm hnh phc. D sao i chng na, nim kht khao hnh phc, s tin tng vo mt mi lng duyn cng chng bao gi trn vn, v trong tam v nht th kia cn thiu biu tng l tru.Thm na, trong th Hn Mc T, c mt gam mu m nh thng tr i tr li l mu trng. Chng hn Ngy mai ti b lm thi s/ Em ly chng ri ht c m/ Ti s i tm mm trng/ Ngi ln th ci hn th (Em ly chng). Ti sao khi ngi con gi y i ly chng, nh th li i tm mm trng ? i tm mm trng hay tm li chnh mnh v ho nh S tch tru cau ! C l v th m mi khi mu trng tr li, ci mu c lin quan n tnh yu la i v hnh phc v chng, khin tc gi khng t ln ku ln khc khoi ng qun vo vn ln u gi/ Da tht, tri i! Trng rn mnh, hoc Cht ri xim o trng nh tinh, hay Ch y nm nay cn gnh thc/ Dc b sng trng nng chang chang... Nh li S tch tru cau ca ngi Vit, chng ta c cm gic thm cay nng nn trong ming, cng tht s cm phc v sc sng bn b ca dng chy vn ho trong vn chng. Dng chy y vn nh nhng mch nc ngm cht phun tro, v nh ln nhng va tuyt p nh sc nng ca con ch, d cho Hn Mc T khng thc c tch trn ! V mt chn bt nh no , hnh bng con ngi vn cn che lp sau mt ln khi sng o m, tt c s nh l o nh. Bi th y thn V D khp li bng mt cu hi bun, Hn Mc T s hi cho tt c nhng ai cn vng t lng vi ci p, v nng n vi tnh yu, hnh phc. D m ca bi th vn cn mt cht ngm ngi, mt ni nim thng cm pha cht lo u, trch mc, di hn. cng l tnh hai mt ca tnh yu. TI LIU THAM KHO 1. Phan Huy Dng, y thn V D v ni nim ca H Mc T, in trong Phan Huy Dng, L Huy Bc, Th mi trong trng ph thng, Nxb Gio dc, H Ni, 2008. 2. Chu Vn Sn, Ba nh cao Th mi : Xun Diu, Nguyn Bnh, Hn Mc T, Nxb Gio dc, H Ni, 2006. Bi ng tp ch Ngn ng v i sng S c bit, xun Canh Dn
"n ghi ta ca Lorca" ca Thanh Tho di gc nhn lin vn bn

Phan Huy Dng

"n ghi ta ca Lorca" ca Thanh Tho di gc nhn lin vn bn

Theo l thuyt vn hc lin vn bn, bt c vn bn no cng l mt lin vn bn, khng ph thuc vo vic tc gi ca vn bn c thc c iu hay khng. c n ghi ta ca Lorca, c th thy, mi t, mi chi tit, hnh nh v c hnh tng trung tm trong u l u mi ca mt quan h giao tip ngh thut rng ln, m nu thiu tri thc v cc vn bn (hiu theo ngha rng) c trc th c gi khng th cm nhn c, hiu c ngha ca chng. Lorca l nh th nh th no? n ghi ta ca ng c ci g c bit? Vng trng, yn nga, bc chn lang thang, ting ht nghu ngao, bi bn, tm o chong b bt , git nc mt vng trng trong y ging, l ba c gi di gan... l nhng ci g y? c th l nhng cu hi thm vang ln trong tm tr c gi bnh thng khi tip nhn bi th. Nu khng chu b cuc trn hnh trnh gii m vn bn ny v quyt tm ti nhng vn bn khc lm nn cho n (theo s ch dn ca cc cu th trong bi), c gi s thc s c n b. Trc mt chng ta lc s l mt th gii thi ca chi lo ca thin ti Lorca, l bc tranh bi trng v thn phn ngi ngh s trong mt thi i bin ng nh bo tp, l v p lung linh ca ngh thut vt ln trn mi s e do ca cc th lc bo tn, nguy him. T nhng iu va thy, nhn ngc li vn bn th to c hi m rng chn tri hiu bit cho mnh bi n ghi ta ca Lorca ca Thanh Tho ta s nhn ra t y mt s cng hng ca nhng kht vng sng to, mt kh nng nhp cm su sc vo th gii ngh thut th Lorca, mt suy nghim thm trm v ni au v nim hnh phc ca nhng cuc i dng hin trn vn cho ci p. Trong na u bi th, mt khng gian Ty Ban Nha c th, nht l khng gian min qu Andaluca yu du ca Lorca c gi ln. Gia khng gian , ni bt hnh tng ngi ngh s lng du c tm hn phng khong, tha thit yu ngi, yu i, nhng nghch l thay, li khng ngng i theo mt ting gi huyn b no hng v min n c: nhng ting n bt nc Ty Ban Nha o chong gt li-la li-la li-la i lang thang v min n c vi vng trng chnh chong trn yn nga mi mn ... ting ghi ta nu bu tri c gi y ting ghi ta l xanh bit my ting ghi ta trn bt nc v tan Ti sao tc gi li c th gi ln c nhng iu y? Trc ht l nh "n ghi ta ca Lorca". Tt nhin, y ta khng ni ti mt cy n c th, d vn bit Lorca l ngh s trnh tu rt xut sc ghi ta v dng cm. n ghi ta y chnh l th Lorca, l bn mnh ca Lorca. c th Lorca, ta thng bt gp hnh tng mt chng k s i mi mit, v nh di vng trng khi , khi en, khi rng ngi, khi u ti, khi nng nn, khi but lnh,... Ta cng thng c ngp mnh trong

phong v, hng sc ring khng th no qun c ca min qu Granada thuc x Andaluca, ni ngy xa tng c xem l "mt trong nhng vng quc p nht ca chu Phi" do ngi Rp dng nn. c nhng chng hip s u b tt khoc trn mnh tm o chong , c nhng c gi di gan nc da nu gi tnh trn tr sc sng, c nhng vn cam, nhng rng liu xanh mt mu xanh huyn hoc. c bit, lun vang vng ting n ghi ta m thanh nc n, th than lm v toang cc ru bnh minh, ta ting ht ca mt con tim b t thng bi nm u kim sc, khng g c th bt n im ting ( th trong bi n ghi ta)... Thanh Tho qu nhp thn vo th gii th Lorca ly ra v a vo bi th ca mnh nhng biu tng m nh bn chn vn ca chnh thi ho Ty Ban Nha. Nhng vn khng n gin ch l s "trch dn". Tt c nhng biu tng kia c t chc li xung quanh biu tng trung tm l cy n, m xt theo "ngun gc", vn cng l mt biu tng c bit trong th Lorca ngi m dn ca, "chng ht rong thi trung c", "con sn ca x Andaluca". Cy n t ch mang hm ngha ni v mt nh hng sng to gn th vi dng nhc dn gian, rng ra, ni v mt tnh yu v b v khc khoi i vi qu hng, n Thanh Tho, n nhp mt vi hnh tng Lorca, hay ni cch khc, n tr thnh hnh tng "song trng" vi hnh tng Lorca. Cy n ct ln ting lng ca Lorca trc cuc sng, trc thi i. N l tinh thn th Lorca, l linh hn, v cao hn c l s phn ca nh th v i ny. Bi th, trn nhng vn bn th trc y ca Lorca l mt vn bn mi ca nh th Vit Nam mun lm sng dy hnh tng ngi con ca mt t nc, mt dn tc yu ngh thut, a chung cuc sng t do, phng khong. Hn th na, tc gi mun hp nht vo y mt "vn bn" khc ca i sng chnh tr Ty Ban Nha ma thu 1936 ci "vn bn" k vi chng ta v s bo ngc ca bn pht xt khi chng bt u ra tay tn ph nn vn minh nhn loi v nhn tm ct t cuc i ang thanh xun ca nh th c c chu u yu qu: Ty Ban Nha ht nghu ngao bng kinh hong o chong b bt Lorca b iu v bi bn chng i nh ngi mng du ... ting ghi ta rng rng mu chy trn, bi th ca Thanh Tho c (hay b) trch theo li ct ta, phc v cho vic lm tng minh cc th c trong . Trn thc t, n ghi ta ca Lorca c mt cu trc y ngu hng, vi s tng tc, x nhau, an ci nhau ca cc vn bn ( ni). Chnh nh vy, ting ht yu i ca Lorca c Thanh Tho gi li, cng tr nn tha thit hn gia tan nt dp vi v nhng m nh tng phi l lun dy v nh th Ty Ban Nha bng tr thnh s tin tri sng sut. Sng to ngh thut ca Thanh Tho c bc l r trn cc giao im ny. Nhng hnh nh, biu tng vn c trong th Lorca c lm mi chuyn ch nhng cm

nhn v chnh th Lorca v v thn phn cc nh th trong thi honh hnh ca bo lc. Cu th nhng ting n bt nc u bi nu c ni kt vi cc cu th khc l ting ghi ta trn bt nc v tan v ting ghi ta rng rng mu chy, s bc l mt tim nng ngha ln hn nhiu so vi ngha d nhn thy gn lin vi vic din t m thanh tun tro, si ng ca ting n. Ting n ging nh ting ku cu ca con ngi, ca ci p trong thi khc b y ti ch tuyt dit. Khng c g kh hiu khi di ngi bt Thanh Tho, ting n cng c mu (nu, xanh), c hnh th (trn), c sinh mnh (rng rng mu chy), bi ting n y chnh l s cm nhn ca nh th nay v ting n xa. Theo , ting n khng cn l ting n c th na, n l s sng mun mu hin hnh trong th Lorca v l sinh quyn vn ho, sinh quyn chnh tr x hi bao quanh cuc i, s nghip Lorca. Ri mu gt ca tm o chong, khng nghi ng g, l sng to ca Thanh Tho. N khng n thun l mu ca mt trang phc. N c kh nng m gi mt iu kinh rn s c ni r ra trong kh th sau: o chong b bt tc l tm o chong m mu ca Lorca, ca bao con ngi vn ch bit ht nghu ngao nim yu cuc i vi tri tim hn nhin, ngy th, trong trng, khi b iu v bi bn mt cch tn nhn, ph phng, phi l (cu th chng i nh ngi mng du c phn th hin s phi l khng th no nhn thc ni ny). Cng mt cch nhn nh th, c gi s thy nhng thi liu ca th Lorca (m truy nguyn, mt phn khng nh vn l thi liu ca nhng bi dn ca Andaluca) nh hnh nh ngi k s i lang thang, yn nga, vng trng thc s c ti sinh ln na trong mt hnh hi mi v gy c nhng n tng mi. Cc t min n c, chnh chong, mi mn gn vi chng to ra mt trng ngha ch s mt mi, bt lc, bn chn, thc thm khng yn ca con ngi khi i din thc s vi ci bn cht phong ph v tn ca cuc sng. Vi kiu to im nhn ngn t ca Thanh Tho, ta hiu rng cm gic khng ch c Lorca. N l mt hin tng c tnh ph qut, khng ca ring ai, khng ca ring thi no, tt nhin, ch c biu hin m nt v thc s tr thnh "vn " trong th ca nhng nh th lun thc mc v ngha ca tn ti. Gm mt chui m thanh m h kh gii thch, dng th li-la li-la li-la xut hin hai ln trong thi phm mt mt c tc dng lm nhe ng vin ngha ca tng hnh nh, biu tng c nm ra chng nh ln xn, mt khc, m nhim mt phn chc nng lin kt chng li thnh mt chnh th, nhm biu hin tt nht ci nhn ngh thut ca tc gi v gii phng bi th khi s tri buc ca vic thut, k nhng chuyn xy ra trong thc t. Qu vy, d khng c s kin no ca cuc i Lorca c k li mt cch rnh mch, chi tit, nhng c gi hiu th khng v th m cho rng thiu. Ci ngi ta thy ng quan tm lc ny nm ch khc. l s t bc l ca ch th sng to khi ro rit suy ngh v s phn y bt trc ca ngh thut v kh nng lm tan ho nhng suy ngh y trong mt th nhc th tc ng vo ngi tip nhn bng hnh thc m gi tng trng hn l hnh thc gii by, k l kiu lng mn. Tt nhin, chng ta c quyn ct ngha ti sao li li la ch khng phi l ci g khc. Hoa li la (t inh hng) vi mu tm m hoc, nao lng, tng l i tng th hin quen thuc ca nhiu thi phm v ho phm kit xut trong

vn hc, ngh thut phng Ty chng? Hay l m thanh li m (phn nhiu mang tnh sng to t xut) ca phn din tu mt ca khc, hoc na l m thanh m phng ting ngn m m ca cc nt n ghi ta di tay ngi ngh s?... Tt c nhng lin h y u c ci l ca chng! na sau ca bi th, tc gi suy tng v sc sng k diu ca th Lorca ni ring v v s trng tn ca ngh thut chn chnh ni chung, vn c sng to bng chnh tri tim nng tru tnh yu cuc sng ca cc ngh s: khng ai chn ct ting n ting n nh c mc hoang git nc mt vng trng long lanh y ging ng ch tay t dng sng rng v cng Lorca bi sang ngang trn chic ghi ta mu bc chng nm l ba c gi di gan vo xoy nc chng nm tri tim mnh vo lng yn bt cht li-la li-la li-la... Cu th khng ai chn ct ting n c l c bt ra trong tm thc sng to ca Thanh Tho khi ng ngh ti li thnh cu ca Lorca trong bi Ghi nh li thnh cu c dng lm t cho bi th n ghi ta ca Lorca. Khng, y khng c thao tc i lp sc lm ca l tr m nhiu thi s a dng trong cc bi th "chn dung" hay "ai iu", nhm lm ni bt nhng t th "mi" mang tnh cht "n theo". Ch c s au n trc ci cht thm khc ca mt thi ti mnh lit, m xc b qung xung mt ging su (hay vc?) gn Granada. D nhin, nguyn ca Lorca mt nguyn th hin phm cht ngh s hon ho ca nh th, ni ln s gn b v cng su nng ca ng i vi ngun mch dn ca x s khng c thc hin. Nhng ngh v iu , nhng lin tng dn ti v ta bng v ra mt chn l: khng ai chn ct ting n v d mun chn cng khng c! y l ting n, mt gi tr tinh thn, ch khng phi l mt cy n vt th. Ting n y trng cu cng t nhin v hn th, bn thn n chnh l t nhin. N vn khng ngng vn ln, lan to, ngay khi ngi ngh s sng to ra n cht. D tht s thm tha chn l ni trn, tc gi vn khng ngn ni lng mnh khi vit ra nhng cu th au xt ht mc, thm m mt cm gic xa vng, b v, ci ct, nh cm gic ca ta khi thy c mc hoang ang ht bi ca vng ngi gia mang mang thin a. Khng phi ngu nhin m trong t nht hai phng n ngn t c th dng, Thanh Tho la chn cch din t khng ai chn ct ch khng phi l khng ai chn c! n lt c gi, git nc mt vng trng c mi lm ta thao thc, d n long lanh trong im lng, v hnh nh cng im lng trong thm thm y ging, n li cng long lanh hn bao gi ht(1). T cu ng ch tay t n cui bi, nhp iu, tit tu ca thi phm khng cn gp gp v dn bc na. N chm ri v lng su. iu ny tun theo ng l

gch ti hin v suy ngm (tm quy v phm tr "ni dung") m tc gi chn la. Nhng quan trng hn, n tun theo l gch tn ti ca chnh cuc i : tip lin ci cht l s sinh thnh, sau bc pht, si tro l tnh lng, trm t, ni theo s m lo, khng hong (ca x hi loi ngi) l s khn ngoan, chn chn... Trong mun nghn iu m con ngi phi ngh li khi "khn dn ln", s hin din ca ngh thut trong i sng l mt trong nhng iu khin ta trn tr nhiu nht. Vic quy ti, kt ti cho mt i tng c th no i x th bo vi ngh thut khng cn l chuyn thit yu na. Hy lng lng chim ngng mt s siu thot, mt s ho thn. Trn dng sng ca cuc i, ca thi gian vnh cu m trong khonh khc bng tnh thot khi m lm, ta tng thy n hin hnh c th v dng chiu ngang tri, c bng chng ngh s Lorca ang bi sang ngang trn chic ghi ta mu bc. Chng ang vy cho nhn loi i vo ci bt t. Chic ghi ta, cng l con thuyn th ch chng, c nh bc bing bic, h o mt mu huyn thoi... Trn thc t, ci cht ca Lorca l ci cht tc ti do bn pht xt Franco gy nn. Nhng nhn sut chiu di lch s, ta thy Lorca khng phi l trng hp ngh s u tin hay cui cng chu kt cc bi thng bi cc th lc th ch vi ci p. Vy phi chng c th xem nhng kh nn lin tc l mt phn tt yu trong nh mnh ca h? Hn Thanh Tho ngh vy khi vit tip nhng cu th tht gn ngh, "nh nhm" v "mnh mang" (ta hy ch ti im ri cui dng th ca cc t, cm t nh t, v cng, sang ngang). D ai tic thng mc lng, i vi ngi ngh s nh Lorca, khi ng ch tay t (ng ch tay nh du n ca s mnh ng ln c th con ngi), chng dt khot c gii thot. Cn nui lm chi l ba h mnh c xem l vt tng tr nhng sc mnh thn diu m c gi di gan trao cho. Chng, dt khot v mnh m, nm n "chm lm" (ch ca Hn Mc T) vo xoy nc h v, nh nm tri tim mnh vo lng yn bt cht ci lng yn ca s "n ng", ci lng yn su thm, anh minh, m , li ni tan i trong chnh n. Chng ot ly th ch ng trc ci cht ca mnh. Chng thng khng ch l c nhn m cn thng c chnh nh mnh v h v na. T im ny nhn li, ta bng thy cu th chng i nh ngi mng du phn trn c thm tng ngha mi. B li n ch hnh hnh, Lorca vn sng nh ngi trong ci khc. Chng ang bn tm ui theo nhng ngh xa vi. Chng u thm ch ti mu la quanh mnh lc . Chng khng chp nhn s tn ti ca bo lc. Chng cht, nhng k bt lc li chnh l l git ngi! y, c mt ci g gi ta nh ti s tun nn ca Cha Gi su trn ni Golgotha (ni S). Li thm mt "vn bn" na n hin t m di vn bn th ca Thanh Tho(2)!... Trong on th cui bi va phn tch, ngi c cng nhn thy r hn s vng vng ca tc gi trong vic phi tr cc hnh nh, biu tng ly t nhiu "vn bn" khc nhau vo mt tng th hi ho. Tng khng c g chung gia ng ch tay, l ba, xoy nc v c lng yn na. Vy m, nh c "tm" trong mt "dung mi" cm xc c cng mnh cng s suy t c chiu su trit hc, tt c chng tr nn n vi nhau l lng cng ct ting khng nh ngha ca nhng cuc i dng hin hon ton cho ngh thut, cng l cho mt nhu cu tinh thn vnh cu ca loi ngi. L sn phm tinh tu ca nhng cuc i nh th, th ca lm sao c th cht? N tn ti nh l hi th xao xuyn ca

t tri. N gieo nim tin v hi vng. N khi dy kht khao hng v ci p. N thanh lc tm hn ta c c tm th sng an nhin gia cuc i khng thi xo ng, vnh vin xo ng. Mun m t n ? Ch c th, nh Thanh Tho, sau mt thong mc tng, bt tht ln: li-la li-la li-la... lng mnh ngn theo chui m thanh y, ta hiu rng trong cuc tng tranh khng ngng v ht sc th v gia nhng cch din t "c hu" ca vn hc v cch din t mang tnh cht m gi huyn h ca m nhc, cui cng, bi th ca Thanh Tho, cch din t ca m nhc chim u th. iu ny hin nhin l mt s la chn c thc. ni v ni c n, ci cht, s lng yn, "li" vn thng gy vng vu, gy nhiu. Ch c nhc vi kh nng thot khi du n vt cht ca s vt khi phn nh n, trong trng hp ny, l phng tin thch hp. Tt nhin, Thanh Tho khng phi ang lm nhc m l lm th. Ni nhc y khng c g khc l ni ti cch th vn dng phng thc ca nhc ci phng thc m th, khc t m t trc quan thu nhp b su, "b xa" ca s vt. T lu, cc nh th tng trng ch ngha hng ti iu ny. D khng nht thit phi quy n ghi ta ca Lorca vo loi hnh th no, ta vn thy n m nt tng trng. Chng c g l khi vi bi th ny, Thanh Tho mun th hin mi ng cm su sc i vi Lorca . cy n th l lng trong nn thi ca nhn loi na u ca th k XX y bi kch1 ________________ (1) Ti y ging ny ca th Thanh Tho, hn c s hin v ca c hn th Hn Mc T na. Trong bi Trng t t , nh th ca au thng vit : Ming ging m ra - Nut c bao la - Nut v sao ri - Lon ri ! Lon ri, i ging lon Ta hong hn, hong va, ta hong thin - Nhy m xung ging vt xc trng ln. (2) Tng cng l iu th v nu bit thm rng: trong bc tranh Ci cht ca Lorca (1979, Vin bo tng tranh Tretiakov, Moskva), ho s ngi Nga A. Minnikov xy dng hnh tng Lorca ging nh mt cy thp gi vi hai tay ging ngang, mt nga ln tri v lng ngc v toang, ni bt ln gia nn tranh nhum mt sc xanh xm tang thng, bi t; pha trc Lorca c mt bi gai. Tp ch Nghin cu Vn hc s 12.2008
Hnh tng Lorca trong n ghita ca Lorca ca Thanh Tho. Tng Vi

Hnh tng Lorca trong n ghita ca Lorca ca Thanh Tho

Lorca lc no cng b m nh bi ci cht. iu y trn c vo th ng. ng tng ku ln thng tht: Ti khng mun nhn thy mu. Nhng ri, vo ci ngy nh mnh 19-8-1936, mu chy trn khp t nc Ty Ban Nha. V mu y li l mu ca a con trung thnh v v i ca x b tt dng mnh. Cuc i Lorca l mt chui di nhng ngy rong rui qua nhng min k c ri rc, ri ngi chng nhn v truyn li cho hu th l nhng sng tc ca chnh ng. Thanh Tho chp ni chng

li thnh mt cuc i, v vit tip s gii thot cho ci cht n au ca cuc i y bng n ghita ca Lorca. i tm trong nhn gian, s chng c my ngi ngh s thng thit vi tnh yu ngh thut n : Khi ti cht hy chn ti vi cy n ghita (Lorca). Ngi ngh s y khn cu nhn gian chn mnh chung vi cy n vi tnh yu ca mnh u ni min cc lc, mnh c m cy n ct ln mt ngu khc cho nh thng ngh thut. V hy chn ti chung vi ngh thut ca ti, ngh thut khng b m nh bi nh cao ca ai , ngh thut vt ln, tip tc hnh trnh cch tn ca mnh. Khi ti cht hy chn ti vi cy n ghita. Mt cu th (trong bi Ghi nh ca Lorca) c ln thy hnh nh ci cht hin v. Mt gng mt ngm ci nh chp nhn vi ci cht on trc c v chun b mi hnh trang, k c di chc. Nhng i mt th tha thit bun, kht khao sng, kht khao rong rui, kht khao cng hin, kht khao ht v vit. V th m trong lng nhn loi, ci cht y tr nn tc ti, au n. Thanh Tho i din cho nhn loi ct ln ting khc: nhng ting n bt nc Ty Ban Nha o chong gt li-la li-la li-la i lang thang v min n c vi vng trng chnh chong trn yn nga mi mn... Kh th nh li t s k li cuc i Lorca m Thanh Tho l nh chp s cn mn v y nhy cm. Mi chi tit trong bi th u gi li hnh nh ca Lorca, chng ngh s, ngi chin s cch mng c l tng cao p nhng s phn bt hnh. Fe-de-ri-co Gar-ci-a Lor-ca l mt ngi Ty Ban Nha. Anh sinh nm 1898, ng vo giai on ch ngha pht xt Franco ang honh hnh trn x s b tt. V th m, nh mi thanh nin khc, anh m nhim vai tr mt ngi chin s, chin u ht mnh v t do. V vi thin chc tri ban, anh cn l con chim ha mi vng ca x Espagna. Ti nng v nim kht khao t do ang pht trin, th anh b bn pht xt th tiu. Xc ng c tm thy trong ng xc 1500 ngi b bn vo ngy 19/8/1936 trn ming mt vc su gn Granada. Tm lc li nhng iu trn, ta mi thy kh th u bi th dng nh tm lc c tnh yu v cuc i Lorca. Bi th m u vi hnh nh nhng ting n bt nc ngay lp tc gi cho ta ci g mong manh, chng chnh, v vn v. Ni chnh xc hn l cuc i Lorca mong manh, ch khng phi ngh thut ca ng mong manh, m n mnh m, kht khao nh tnh yu ca ng. Cu th m u gi cm gic mng manh, xt thng theo ngi c sut c bi th. Lin tip , tc gi gii thiu vi ngi c Lorca l ngi Ty Ban Nha, l ai cha bit g v ng, cng hnh dung c mt thanh nin chong trn vai chic o chong gt oai v chin u vi nhng con b tt, gia mt u trng my nghn khn gi. V cn mt u trng ln hn trn t nc b tt ny, l u trng gia phe pht xt v dn tc Ty Ban Nha. Cuc chin khng h cn sc v c hu cho nhng con ngi thc th. Cu th chm li vi ting lila lila lila mang m hng dn ca Ty Ban Nha vang v u trong k c, nghe tha thit, du dt, m au n, xt thng. Trong ting n y, Lorca i lang thang v min n c/ vi vng trng chnh chong/ trn yn nga mi mn... Mt min n c, mt vng trng chnh chong, mt yn nga mi mn. Tt c gi v s mn mi trong tm hn, nhng bc chn th khng h chn li, hay hng ht. Mi mn trong tm hn d hiu bi nhng tin cm v ci cht. Ngi ta lm sao c th thi ng mt mi khi ci cht lun chc sn u trn mi con ng ta qua!? Nhng v tnh yu ngh thut, yu ci p, m cha bao gi bc chn Lorca chn li trc kh khn no. Th mi thy tnh yu ngh thut ca ngi ngh s t do y ln th no. Trong kh th tip theo, Thanh Tho khc ha hnh nh mt ngi ngh s yu i: Ty Ban Nha ht nghu ngao Nh bao chng trai tr khc, yu i, chung t do c th nghu ngao ht trn bt c vng t no ca t nc. L ngi ngh s, cn g vui sng hn c rong rui trn nhng con ng mnh

mun qua, ct ln li ca ting ht. Nhng c n ghita ca Lorca, nt nhc vui no cng gi v nhng d cm khng lnh. Chng th trch Thanh Tho sao li ph i nhng giy pht m m. Bi cuc i vn th thi! bng kinh hong o chong b bt Lorca b iu v bi bn chng i nh ngi mng du Ti nh tng xem mt b phim v hn ma mt b gi. C b y cng c ci cht tc ti nh Lorca. n my th k tri qua, khi l mt linh hn gi ci, c b mi gp c mt con ngi ng iu. C b y a gic m ngi y v qu kh, chng kin cuc i ca c y. Nh mt cch gii by ting khc hng th k. Lorca c bao gi v li trong gic m Thanh Tho cha nh!? Tr v v mt ln k cu chuyn cuc i mnh, mt ln c nhi lng vi ai , mt ln c ct ting khc khi ting sng git cht mnh vang ln. Chic o chong gt c nhc n vi nim t ho trn kia, gi b bt . Cng l mu thi! Nhng mi mu n khc nhau: Mt mu gt ca truyn thng, mt mu b bt ca mu. Giy pht trong d cm n ri y! Chng bc ra bi bn nh mt ngi mng du. C b trong b phim ti k bc i qua nhng au kh bng i mt lnh tanh ca thi gian v s chua cht, nhng git mnh nhi au khi chic gh di chn mnh b bn cp bin i, v xc mnh treo lng lng trn x nh. Lorca cng i qua s chua cht, cng c khng t thi gian chun b cho ci cht, nhng ging c b y, cng nhi au lc li lim thn cht k vo c. Thanh Tho chn thi im bi phn nht cuc i Lorca khc ha. Vn bit, l ngi mang s mnh cch tn, l ngi chin s l chp nhn ci cht vui sng nh cy xong tha rung, nhng sao vn c thy ut nghn mi khi nhc v. sinh ra ci p, sao cn c s bo tn?! c ting ht yu i n th ca ngi ngh s, sao cn c ting sng bi phn lm tt lm cu ht nghu ngao? Ti bng nh v cun tiu thuyt Gng sng n bnh minh ca tc gi ngi Nga no ti khng nh r tn. Cun tiu thuyt k v mt ngi lnh trong m trc khi ri xa th gii. n v ca anh b ch tiu dit hon ton. Anh cng trng n ch, b thng rt nng. Trong giy pht nm trong rng, cht nhin anh mun nhn thy bnh minh. Th l anh bt u hnh trnh di hn bao gi ht trong cuc i. Trong m ti mt mng, anh trn qua mt chng ng di, n qung rng trng c th nhn thy bnh minh. Anh cht khi bnh minh sng rc r trn nhng tn l rng lp lnh. Lorca cng c mt cuc hnh trnh di trc khi cht. Anh i qua ht ting n mnh: ting ghi-ta nu bu tri c gi y ting ghi-ta l xanh bit my ting ghi-ta trn bt nc v tan ting ghi-ta rng rng mu chy Mi khi c n ghita ca Lorca, mt cm gic n lnh li chy dc sng lng ti, ging nh lc c nhng vn th ngp nga th gii si m ca t thn ca Lorca. Dng nh Thanh Tho khc ha c ng ci cht Lorca ngay c vn iu, m sc, hnh nh. Mt ngi ngh s khng ngt ngng, khng ngng, nhng t do, l tng. Bi th m n ghita ca Lorca khng h c dng no vit hoa, khng mt du cu, khng ch bt vn. Chy vo lng ngi c, ch c th, tnh yu, v t do. Hnh nh trong bi th bin i sc thi lin tc. Mi nghu ngao ht , vy m o chong b bt . Kh th ny cng vy. T bu tri c gi y, ting ghita hin v nh mu chy rng rng. S bin i t nhin nh chnh cuc i Lorca chy ht c vo th vy. Mt lot n d chuyn i cm gic c tc gi s dng khc ha trn nhng cung bc ca ting n.

ting ghi-ta nu bu tri c gi y ting ghi-ta l xanh bit my Ting n khng ch cn l m thanh, m ha thnh mu sc. Ti bng mun bit v c gi Lorca yu. C gi no vy nh!? M bu tri c gi y trn ngp gam mu nu m p, gam mu nu ca g rng, ca socola ngt ngo, ca cafe ng, ca hng vani du ngt, v gam mu nu ca mt tnh yu nng nn, say m. Hay l mu da ca nhng c gi Digan? Nhng c gi n l ba ca mnh ln tri tim chng!? chng tha thit yu cuc i. Ting n cn ha thnh mu xanh ca l. l ting ghita yu i ca mt thi nghu ngao ht, mt thi ngp trn hi vng, mt thi tha thit yu ngh thut, tha thit yu t do, nn thy cuc i ny tht hnh phc. Ri Lorca nh v ting ghita ca mnh nhng thng ngy khng khip: ting ghi-ta trn bt nc v tan ting ghi-ta rng rng mu chy Hnh nh bt nc u bi th tr li. Nhng lc ny, bt nc v tan. Ting n c hnh khi, c linh hn mong manh, v c s phn n au. Tt c vn v di chn nh vn ca ming knh b p nt. V mu rng rng chy. C l, ngh n y, Lorca bng nhin nhi lng, v nc mt bt u chy ra y ut nghn, nn cu th cui tt li, ch cn hai ch: mu chy. Trong trng ca Nhng ngi i ti bin, Thanh Tho tng vit: Chng ti i khng tic i mnh Nhng tui hai mi lm sao khng tic Nhng ai cng tic tui hai mi th cn chi T quc? c l l tm trng Lorca lc ny: Chp nhn ci cht nh l t nhin trong i chin s, nhng tui hai mi lm sao khng tic? Ri chng ai chn ct ting n c, nh iu Lorca mong mun. C l, ngi i mun ting n ng mi ct ln gia cuc i. Ch c mnh Lorca, vi c m cch tn ngh thut, mi hiu, nu khng chn i ci c, th ci mi chng th no pht trin c. Ting n Lorca tip tc ngn nga gia nhng tri tim yu ting n ng, tip tc mc ln khng nh hng nh c mc hoang nu gi bc chn ngi i. Ti cng nhiu ln t hi, mnh s nhn tm chn i ting n ca Lorca thc hin di nguyn ca ng, hay s mi l nhng git nc mt vng trng? Ti khng bit, v c l nhn loi cng khng bit. Nn mt ngy, mt thng, mt nm, mt trm nm tri qua, long lanh trong y ging vn l nhng git nc mt vng trng. Cuc i Lorca l mt ni au ln, cn mi vi tri t, nhng l mt ni au rt p. Khi ta ni: git nc mt v vng trng c ngha ni au v s vnh hng. git nc mt ca vng trng c ngha t tri khc thng cho ci cht ca Lorca. git nc mt nh vng trng c ngha ni au ln ca Lorca v ngi i trc ci cht oan khut ca ng. D kha cnh no cng ni ln s vnh hng ca Lorca. Vy phi chng di nguyn ca Lorca l qu sc vi nhn gian!? Kia ri! Lorca n c vi ni bnh minh ta sng: ng ch tay t dng sng rng v cng Lorca bi sang ngang trn chic ghi-ta mu bc chng nm l ba c gi di-gan vo xoy nc chng nm tri tim mnh

vo lng yn bt cht li-la li-la li-la... ng ch tay t nh nhng g linh gic Lorca mch trc. Nhng dng sng t cuc i sang bn kia th gii th tht di v rng, m li khng c con cu no c. Ngi ta ch c th vt li sau lng nhng h ly th mi c th i tip n mt th gii tt p hn cho tt thy mi linh hn. V, chng chn cch: nm l ba c gi di-gan vo xoy nc chng nm tri tim mnh vo lng yn bt cht Nm li sau lng nhng n au, nui tic mt cch dt khot, chng bi qua dng sng sinh t bng chic ghita mu bc tnh yu ngh thut, n ci siu thot. Thanh Tho gii thot cho Lorca, dn ng Lorca n ni nhn thy c bnh minh lng lnh trn nhng phin l rng. V ni xa xi no , Lorca ct ting n: li-la li-la li-la... Hay l ting ghita ngi i ang tic thng cho Lorca!? Lila cn l tn ca loi hoa lu li. C mt cu chuyn k li rng c mt i trai gi yu nhau tha thit. Mt hm, c gi thy mt bng hoa mu tm bn b sng rt p. Chng trai mun hi bng hoa tng ngi yu. Nhng khng ng, chng trt chn ng xung dng nc chy xit. Trc khi chm vo dng nc, chng trai ni vi li rng Forget-me-not. T y, Forget-me-not c ngha l lu li tr thnh tn loi hoa y. li-la li-la li-la..., ip ng lp li ba ln lin tip, nh mt trng hoa tm thanh t nhn loi dng tng n Lorca: Chng ti s khng bao gi qun ting n bt t ca ngi u!, khng bao gi qun bng mt k s n c khut ni cui chn tri. ip khc li-la li-la li-la... u bi th c lp li nh ln cui cng ngn mt nim khc cui dnh cho ngi ngh s ti hoa, ngi chin s yu t do nhng c cuc i au kh. T Hu tng thit tha p li Bt tri tam bch d nin hu/ Thin h h nhn khp T Nh: Ting th ai ng t tri Nghe nh non nc vng li nghn thu Nghn nm sau nh Nguyn Du Ting thng nh ting m ru nhng ngy (Knh gi c Nguyn Du). V nm 1985, Thanh Tho cng tri n Lorca bng tm lng thng cm v trng hoa lu li tm ngt. Li th dt, nhng ting n th ngn vang mi, v trong mi chng ta vng vn mu tm ngt ca mt vng hoa lu li. Phongdiep.net

Mt s hnh nh biu tng trong k Hong Ph Ngc Tng

Trn Th Thu Nga

Hong Ph Ngc Tng nhp su vo tng s vt cht lng, dng tng cho i nhng dng vn ngha. Mi hnh nh biu tng cha ng v p ring mang chiu su ca tr tu uyn thm trit hc.

> Hong Ph Ngc Tng - 'ngi ham chi'/ Bi th hay v l ca Hong Ph Ngc Tng
c vn xui Hong Ph Ngc Tng, ta thy c nhng hnh nh c tc gi nhc n nhiu ln. khng ch l nhng hnh nh ngu nhin m c sc m nh ln i vi tc gi v mang tnh biu tng cao nh: hoa, c, ting chim, la, du chn. Nhng biu tng c ngha su sc bi qua , tc gi gi gm nhiu thng ip n ngi c. Ngh thut xy dng hnh nh v biu tng trong vn xui Hong Ph Ngc Tng c mt v p ring mang chiu su ca tr tu uyn thm trit hc ca nh vn. c nhng dng hnh nh mang tnh biu tng trn trang vn Hong Ph Ngc Tng ta nh thy ng hin tm v tr ca ngi ngh s ang nhp su vo tng s vt cht lng, dng tng cho i nhng dng vn ngha. i vi Hong Ph Ngc Tng, cng vi mng, hoa cng l mt bu vt ca tri cho khi ngi ta cn tr. Hoa khng ch l sc p ca thin nhin m cn l linh hn ca bit bao k nim dc i ngi. Nm thng dn tri nhng nh vn khng bao gi qun nhng bng hoa gp trn mi no ng i qua. Khng nhc n hoa, t tm ng l ni nh da dit v cm thy c li i vi nhng ngi bn tm tnh. Hn bn mi loi hoa tng n trong k Hong Ph. Ci ti mang tnh ngh thut ca Hong Ph Ngc Tng chnh l ng khng ch p ln trang vn nhng xc hoa v hn m mi bng hoa bng n l mt ni nim, mt n d v cuc i, s phn con ngi. Hoa ph dung i mu thay sc, sm n ti tn l biu tng ca ci p mong manh, l thi gian tri chy chng mt, cng l tng trng cho ci hu hn ca i ngi trn trn ai (trong Hoa bn tri). Bng ng sc hoang di ta vn thng thy dc ven ng v th v tm th vi Hong Ph Ngc Tng, n l biu tng cho tr nh ca t (Bng hoa ng sc). Bng hoa di nh xu, thm mong manh bm trn l biu tng ca sc sng v s cng hin ht mnh (Hoa bn tri). Hoa c may l biu tng cho "ci l cv-khng" (S thi bun)... Ting chim vo von khc nhc ng qu bu bn cng Hong Ph Ngc Tng t thu u th. N lp i ly li trong ni nh quay qut tui th ca tc gi. Nn, biu tng u tin, ting chim chnh l ting hn ca qu hng thn thng. Bn cnh , tc gi cng xy dng nhiu biu tng ngha qua m thanh ting chim nh: ting chim g kin tng trng cho dng thi gian u u (i rng); chim bch thanh l hnh nh ca nhng thi hc i n mc nh mt chnh mnh (Chim bch thanh); chim chng lng l biu tng ca ting ht t do (Rng tui di); chim cuc l biu tng cho ngun la v cng l biu tng cho tnh yu chung tnh (Bc ti o Ngang);... c bit, ting chim ca ct tr i tr li nhiu ln trong k Hong Ph Ngc Tng l biu tng cho lng chung tnh "Tri tim v nt - Lng vn yu ngi (nh gic trn hng ro in t); l ting vng hn thing t nc, biu tng cho lng yu nc (Chu th ngn nm, t nc, nh gic trn hng ro in t). Khi ta ln, cuc hnh trnh m Trn du chn tng lp ngi i qua V nhng du chn ngi i trc m nh Hong Ph Ngc Tng, nh vn lun cm nhn l nhng du chn t thu no xa xa vnh hng theo thng nm, in du hin ti v tng lai. Trong khng gian ngh thut ca ha s L B ng, ng nhn ra hnh nh bn chn nh mt im sng trung tm ca tc phm: y l bn chn ngi Giao Ch, bi dng to b c bit ca ngn ci, v nhng du h n l ch trn gt v dm d lu nm trong nc mn; hay khi qua cu Long Bin, nhn nhng du chn mng manh trn ct bn bi sng Hng, nh vn cng thy: Nhng du chn c hai ngn ci chch vo nhau ca ngi Giao Ch in ln vng bi ny t lc n mi bi nn nhng lp ph sa u tin. V mc cho bao ma l, nc triu, bao nhiu k xm lc mun vi xa n, nhng du chn n vn cn y, y nguyn t ti trn mt t chu th nh mt du n ca vnh vin (Chu th ngn nm). Bn chn y l biu tng cho lp lp ngi Vit vt qua mi kh khn gian kh v cng l sc mnh trng tn ca dn tc. T chu th ngn nm, n min cng cui t nc, HPNT li cm nhn thy qua nh n nhng du chn ca mt on ngi: Nhng ci bng bp bng ca mt dng ngi v tn, sng vi np mang trn vai, du chn in cn ti trn mt bn rng c. y l biu tng cho lp lp ngi Vit trn hnh trnh bo v T quc. Du chn in ti trn mt bn ca cha ng nh ko gn qu kh v hin ti, xo i khong khng mng lung v o ca thi gian, kha lp vo l hi m s sng, ca tnh ngi. Trn no ng hnh qun, nhng ngi chin s vn cm nhn: Ngi trc qua y hnh qun git gic

Ngi sau qua y thy du ng cha (Ti i trn nhng con ng c) Ch c nhng ai tng tri qua, tng trn trng mi thu hiu c sc nghn nm khi phc gia tm hn khi t bn chn mnh vo du chn qu kh. Trn nhng no ng vng heo ht rng sui trong chin tranh: Ngi li sui khng ai bo ai, vn t bc ng vo nhng phin thun tin cho bn chn; ngi i trin min thng nm, du dp cao su lm su vo in r mn mt con ng di ngha qun. Ngi lnh Lam Sn thu xa chc cng ln li sui khe nh thi ti, dng dp con ng vn cha m trong cu th Nguyn Tri: Du ngi i l mn. Nc vn chy ngy m trong lng khe, khng lm tri i nhng du chn ngi in trn (Bn di chc ca c lau). Du chn v th khng ch l biu tng cho du n lch s, sc mnh dn tc m cn l biu tng ca sc mnh vnh hng. Ngi ngi qua i, l gi l my, l ct bi h khng v nc chy mn, cn du chn vn in hn r nt khng h phi pha. Hi con ngi c bn chn nh, sao c th i qua nhng bin ng ca lch s nh gi thi qua i dng? (Cn C ngy thng). Cu hi ca nh vn cng ng thi l li khng nh cho sc mnh ca con ngi, ca dn tc Vit Nam. y khng phi l vn mi trong vn hc nhng bng cch xy dng hnh nh bn chn vi nhng biu tng nh trn, Hong Ph Ngc Tng c cch ni ring ca mnh. Khng li l i ngn, hoa m, ch qua mt hnh nh bnh d, nh vn khc ghi trong tm khm ngi c mt tnh cm dn tc thing ling. L nh vn c nhng trang k rt nhiu nh la (Nguyn Tun), qu l HPNT truyn n ngi c mt cm gic m nng t nhng trang k ca mnh. Sc m nng t nhng nh la thc, nh la biu tng v hn c l t la trong tm ca mt nh vn lun au u ni i, trn tr tm n nh sng ca mt cuc sng ngy cng ti p hn. c k Hong Ph Ngc Tng, v th, ta c lin tng n hnh nh chng Danko trong cu chuyn ca Maxim Gorky x toang lng ngc ca mnh, ly tri tim soi sng ng cho mi ngi tin bc. Khng hn c s tng ng vi Danko nhng Hong Ph Ngc Tng cng l ngi ngh s thp la tri tim, tm hn mnh t nng sng tnh yu cuc sng i thng v i, cm, vit, ri truyn n ngi c nhng tnh cm cao p. Nhiu ln nhc n la nhng mi ln, nh la c tc gi miu t, cm nhn vi nhng hng nhn khc nhau. La l biu tng cho lng yu nc chy bng: ngn la t thiu chy mnh ca ngi cch mng kin cng (Ming tru ); ngn la im tnh, b bng t cy n nh thp sng cuc i chin u ca ngi chin s trong nhng m rng ti thm (Bn di chc ca c lau)... L biu tng cho c vng chy bng ca con ngi nh: ngn la nh b t chic n du ngi m lng Tr (Ming tru ) sut my mi nm trng vn bn b sng khng ngui, cng nh cuc i ca m lun p iu, gn gi kht vng sng mnh lit ca ngi Vit Nam; l c vng ca nhng ngi dn Cn Hn (Rt nhiu nh la) khao kht hng n nh sng tri thc qua tng bui hc m sau nhng ngy lm vic mt mi... La cng c khi l biu tng cho mt nt vn ho khng th thiu c m nh vn cm nhn ra trong mn cm hn dn d quen thuc x Hu (Chuyn cm hn). nh la cn l biu tng cho nhp cu ni gia qu kh v hin ti: nh la hin v trong su thm tm linh nh mt min o nh trn dng Hng giang bui chiu sng sa - nh la trn con thuyn Phan Bi Chu thu no (S thi bun); nh la thuyn chi ca mt linh hn m t xa c trong nhng m c y sng (Ai t tn cho dng sng?); nh la ca nhng bp bn Thng bp bng trong k c su thm khi Hong Ph Ngc Tng ngi bn la tri trn nh Bch M (Ngn ni o nh)... Ngn la v th khng phi ch l hnh nh thc m n cn l qu kh cn co, nng bng, l hi m ca s sng lun m chy sng trong tm hn mi ngi. N chnh l k nim, l mu tht ca cuc sng i ngi mt thi, l than ca qu kh cn co trong lng t. Qu hng ai cng c mt dng sng, nn dng sng lun l mt hnh nh biu tung cho qu hng. Vi HPNT cng vy, sng Hng chnh l Hu. Dng sng va l mt cnh quan thin nhin, va l mt thnh phn ca vn ha phi vt th ca c Hu; v l tm lng ngi dn ni Chu Ha xa mi mi chung tnh vi qu hng x s. Khng ch l hnh nh dng chy lng hn thing x s, dng sng cn mang nhiu biu tng khc qua cm nhn ca Hong Ph Ngc Tng. Dng sng l biu tng cho l v thng. Vi tnh cm su nng, ti quan st t m ca mt nh a l c tm vn ha su rng v mt vn ngn t ngh thut phong ph, nh vn ti hin thy trnh ca sng Hng cng l biu hin cho s bin dch ca t nhin. Sng un khc thng trm qua nhiu vng min khi d di, hoang di, khi du dng, mm mi. V c bit, dng sng lun bin dch khng ngng theo thi gian, khng ch theo ma m cn trong tng khonh khc ca mt ngy: Sm xanh,

tra vng, chiu tm v Sng Hng rt nhy cm vi nh sng, n thay mu nhiu ln trong mt ngy nh hoa ph dung v i khi mu nc khng bit t u m c, khng ging vi mu tri. l mt nt ng trong ci tnh ca thnh ph... (S thi bun). L biu tng cho l v thng, nn dng sng cng ng thi l biu tng cho i ngi. Ngi Trung Hoa cng cho rng 64 qu trong Kinh dch, qu k t ( qua sng) li trc qu v t (cha qua sng) mang mt ngha tht su xa v cuc i, ni ln cuc hnh hng v tn ca con ngi trong thi gian, v tr. ng l trong mi con ngi cng c nhng dng sng, l nhng dng mu, vn hnh trong l tun hon ca v tr v chuyn ch bit bao iu huyn nhim ca cuc sng. Ngc li, mi dng sng cng gi trong lng n bit bao thn phn i ngi nh: A Png, dng sng i Ngi, i con sng Hu, n chy y phn ngi t thu tng git a cht sinh ra. Nguyn Du c ln th di: "Hng giang nht phin nguyt - Kim c ha a su, th vy! (S thi bun). Tip nhn sng Hng t phng din trit hc, Hong Ph Ngc Tng cho ta thy r hn s m nh v ni bt lc ca kip ngi hu hn trc dng tri v thy v chung ca thi gian. Nhn dng Hng tri chy, ng nh n xa kia: "C mt ngi Hi Lp tn l Hraclit khc sut i v nhng dng sng tri i qu nhanh!; hay khi ng ngm dng thc Xai-t- trn nh Bch M mi mit qua ghnh, qua vng m hng b n t y su, ng li t hi: Dng nc , chy mi th sao, ngy m khng ngh, chy nh sng Th, sng T ni qu nh ca ng Thnh ngi vit Kinh Dch.... Thi gian vi nhng quy lut nghit ng ca mt - cn lun l ni trn tr ca loi ngi. Sng y chy, ang chy v vn s lun chy nhng mt trm nm mi... ch ti ngi..., b sng bi l, vt i sao di, i du b v ci g cn, ci g mt? c tc phm Thin vn ca Nguyn Huy Thip, ta cng thy bi kch au n ny: "Ny nh: ny l dng sng nh mnh c cun cun chy Bi v l" Thu hiu hn ai ht, Hong Ph Ngc Tng nhp th, sng ht mnh, ha ci ti ca mnh vo dng chy cuc sng nng niu trn trng nhng gi tr ang hin hu. M c l cng v th, ng mi yu qu tha thit iu chy lng l nh iu slow tnh cm ca sng Hng khi n ngang qua thnh ph... Hnh nh ngn c i vo nhiu ng vn th ca c kim ng ty vi nhng ngha khc nhau. L nh vn ca "min c thm", t nhn rng mnh sinh ra t c, nhng lc bun vui u tm v vi c... Hong Ph Ngc Tng xy dng hnh nh c nh mt biu tng a ngha. C l khng gian x s, khng gian vn ha ca Hu. Khng phi ch Hu mi nhiu c, nhng, HPNT nhn thy "Hu l mt c mang linh hn ca c". V, bng tri tim giao cm tinh t, nh vn nu gi c tng ln hng c m du, nng nn. C cn l chic cu ni con ngi tha kht vng ha nhp vi thin nhin, v tr. Theo quan nim ca ngi Hu sng trong khng gian nh vn cng l ni con ngi c sng vi c cy trong mt tnh bn ln: qua , con ngi c th t ngi nh nh ca mnh bc vo ngi nh ln ca v tr. C ha nhp vi tm hn con ngi, n mc nhng nng thiu n sng Hng ngi ln vt c tm lu ngy tm hn h nhim phi cn bnh trm ut sinh ra bi nhng bi phn tm ca bng c ma xun . i vi cc ng tin hin khi cn ti tit tho hoc khi i khng cn nhim v g th nh thnh quay v cn nh vnh hng ca tm thc gia lng v tr xanh bic. Hong Ph Ngc Tng cng kht vng mun lm Lit T ci gi m i khp ni trn thnh ph kinh xa (...) thnh ph nm phi mnh gia non xanh nc bic, ta rng linh hn v u thnh thnh trong hng c (Min c thm). V, ni nh tc gi L Th Hng trong bi c bt k "min c thm" ca Hong Ph Ngc Tng th: Nh bn nng ca mt a tr m bu v m, Hong Ph Ngc Tng th hin tht tinh t cn kht chy lng ha nhp vi v tr. Phi kht n chy lng (Tm), phi quan st tht t m (Tr), phi bit chn nhng con ch tht sng, tht c hn (Ti) nh vn mi bin ru, c, sng, v... ti, thnh mt cn m cung ha nhp: Nhng m ru mi lc mt dy hn, v ri hin ra nhng chm bi nc li ti trn nhng cng bng ru nh nh si tc... Ti ung cn vng nc y bng hi th m ui ca mt chic hn; xong nm ph phc gia lng con sui kh, ging nh mt con tc k ung sng, th li n nhng git nc ti sinh nh sa m (S thi bun). C cng l biu tng cho s vnh hng. Qu kh qua nhng vi HPNT, n lun l vnh hng. S vnh hng c khi ng trong mt dng c. l hnh nh ca thi s Ng Kha bt t nm p mt xung c vi mt vt n hng sau gy; l thng nm chin tranh khi la vi khonh khc yn bnh lng ng qua hnh nh: Mt con ng ven sng c thm c dy, v hng c m khuya thm l lng lm ngi ta ngh n mt ni bnh yn no khng c i; hay mi mi trong tm tr

Hong Ph l hnh nh: Khi ng say, Ng Kha i nht u nhng cnh hoa phng v hng, em ri quanh ngi anh, khi anh ng dy, cn li du vt mt hnh ngi trn mt c... C cn l biu tng cho ting ni ca tm linh bi, c nhng iu ngi ta qun i nhng c vn lu nh. C l tr nh su thm ca t ai, ca min tm linh linh thing: t ny th ti nhiu mu, nn cy c hoa mu . C nhiu iu quan trng ca mnh t ny m con ngi qun i cy c nhc li. C thm mu nn c l tr nh ca t; nhng cng v th m nhc n c, ngi ta cn ngh n s bi bc, lng qun ca con ngi v c cng l biu tng cho th gii hoang tn. C nhng con ng khng cn ai i, ch c c lau bt ngn ph li, nhng c mc khng nhanh bng tr nh bi bc ca con ngi (Bn di chc ca c lau). Thnh C ghi du nhng cuc chin oanh lit mt thi, gi l th gii hoang ca c di: "Lau lch, t, tranh, chui hoang v trm nghn th c trn tri t, c sau mt cn ma li mc ln ti tt phn vinh v phi cn n mt ngn sch c trch nhim ca Nh nc, nhng iu d nhin khng c ai ngh ti. Ngn ni o nh Bch M mt thi huy hong gi ch l mt th gii tan hoang gia rng lau: Khng cn g c ngoi my mnh tng v vi ngp di lay sy lt u . Tuyt tnh cc in du nhng thng ngy tui tr say m y mng ca HPNT v bn b "by gi nh xiu vch , c ng mc lt c chn thm"... C cn l biu tng cho s v thng ca ci c c - khng khng. HPNT nhn ra iu ny khi ngm nhng bng hoa c may tim tm hoang di trong chui chung ngn nga trn cha Thin M (S thi bun). V, trong trong bi k Ch ng ct, ta thy ct lp c, c b vi su di ct nhng ri c li mc trn trin xanh tt v: "C mt vng ct mnh mng ven bin dy ln trong sc p ca c hoa ng ni. cng l s bin ha c c - khng khng theo vng xoay ca sinh - tr - d - dit... Qua vic tm hiu ngh thut xy dng mt s hnh nh v biu tng nh trn, chng ta phn no thy kh r ti nng, s sng to v v p tm hn ca tc gi. V, gp trang sch li, nhng hnh nh, biu tng cn vng khc mi trong tm tr ngi c, hay cng chnh l sc sng ca nhng trang k su sc! HPNT khng nh tn tui ca mnh trong dng k Vit Nam hin i. Tt c khng ch l l thuyt, l cu ch so rng m l khi c v tri tim ca mt ngi ngh s chn chnh. c bit, khng dng li vi nhng g c, nh vn vn lun gng gng vi mi ni au bi kch dng cho i nhng trang hoa p ti. Vit k l vit tip trang vn ca s sng, l tri tim cn p v cuc i cn nim vui, hnh phc. Vit bng tt c huyt l ca mt i con tm nh t, con yn nh mu xy t. Vit bng ngn bt dng cm, bng vn sng v min tm cm, tm linh p tri tim thm tnh ngi, tnh yu T quc!