1

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht

I. Tng quan
1. Mc ch ca vic phi trn xng Hu ht cc xng gc thu c trong qu trnh ch bin du m hay c tng hp bng cc con ng tng hp ha hc khc nhau u khng p ng c tt c cc ch tiu ha l ca xng thng phm. Chng hn, xng gc thu c bng cch ch bin su (cracking, reforming) thng c tr s octan cao nhng c RVP thp, iu ny ngc li so vi xng thu c t chng ct du m. V vy, cc nh my ch bin du m hay cc nh kinh doanh thng tin hnh phi trn cc sn phm du m ny vi nhau nhm mc ch thu c xng thng phm p ng c y cc ch tiu cn thit ca a s cc ng c t trong v thu c gi tr kinh t cao hn. Tuy nhin vic phi trn chng li vi nhau t c cc mc ch trn li khng h n gin, ngay c vi vic phi trn 2 hp phn vi nhau. 2. Bn cht ca phi trn V mt cng ngh, pha ch xng t cc cu t hp phn khng bao gm cc qu trnh bin i ha hc, m ch n gin l cc qu trnh pha trn vt l gia cc thnh phn theo mt t l c tnh ton k lng nhm t c cc ch tiu cht lng theo yu cu. Nu nh trong cng ngh, vic pha ch (t ng, lin tc, th cng hay bn th cng..) l n gin th vic xc nh t l pha ch hay xc nh c mt gii php pha ch linh hot li ph thuc vo nhiu yu t, nhng cng ch c th t ti gi tr gn ng khi tnh ton. V vy, vic la chn cc thnh phn pha ch v t l ca chng trong qu trnh pha ch to ra sn phm mi l vn chnh v phc tp. Gii php pha ch linh hot chnh l hng n vic sn xut ra cc sn phm thng mi nh mong mun, trn c s pha trn cc cu t khc nhau theo mt t l tnh ton trc thu c sn phm c cht lng ph hp v t hiu qu kinh t cao nht. 3. Cc ch tiu phi trn Trong cc ch tiu k thut ca xng, c th phn ra lm 2 loi ch tiu: Nhng ch tiu l cc i lng cng tnh hay cn gi l cng tnh (l cc i lng khi pha ch tun th theo quy lut tuyn tnh) th vic tnh ton t l pha ch tun theo t l thun nh bnh thng, cc ch tiu tuyn tnh c th thng gp trong pha ch xng l: o hm lng lu hunh (% khi lng); o hm lng nc (% th tch); o hm lng benzen (% th tch); o hm lng olefin (% th tch); 1|Page

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht o t trng (kg/m3, gn ng); o hm lng aromat (% th tch)... Nhng ch tiu l cc i lng qung tnh, tc l khng tun theo quy lut tuyn tnh. tnh ton c t l pha ch, trc ht ngi ta chuyn chng v dng ch s pha ch, sau , cc ch s pha ch ny c coi nh l cc i lng cng tnh v c th p dng m hnh tuyn tnh. Thuc v loi ny gm c: o tr s octan; o p sut hi bo ha...

4. Thnh phn phi trn Bao gm xng gc + ph gia a. Xng gc Nh trnh by trn, cc cu t pha xng (xng gc) chim t l th tch ch yu trong thnh phn ca xng thng phm. Ch mt lng nh cc loi ph gia c s dng lm tng cc tnh cht c bn ca xng v p ng cc nhu cu s dng khc nhau. Thnh phn v cht lng ca xng gc thu c trong qu trnh ch bin du m v kh cng khc nhau. N ph thuc vo bn cht ca du m, cng ngh v mc ch ch bin. Cc xng gc l xng thu c trong qu trnh chng ct hoc ch bin du m hay c tng hp bng cc con ng tng hp ha hc khc nhau, thng thng c cc loi sau: Xng chng ct - phn on xng thu c t qu trnh chng ct phn on trc tip t du m p sut kh quyn. y l lng xng ch yu thu c trong qu trnh ch bin du m. Xng isomerisat - l xng thu c t qu trnh isome ha (ng phn ha) phn on xng chng ct nh v condensat. Bn cht ca qu trnh isome ha l bin cc nC5 C6 (chim t 80 98%kl xng nh) thnh cc iso C5 C6 c tr s octan cao hn. Xng reformat l xng thu c ca qu trnh reforming xc tc phn on xng chng ct nng. y l ngun nguyn liu chnh phi trn to xng c cht lng cao, chng c cha mt hm lng cc hp cht aromatic cao nn c ch s octan cao (RON = 95 - 102), c RVP b, t khi ln v nhit chy cao. Xng crackat - l xng thu c t qu trnh cracking nhit, cracking xc tc, hydrocracking phn on cn sch ca thp chng ct kh quyn, qu trnh cracking gim nht, qu trnh sn xut than cc, cn chng ct chn khng loi nha ng y l ngun cho xng ln nht trong nh my lc du.

2|Page

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht

b. Ph gia Ph gia l nhng hp cht hu c, c kim v v c, thm ch l cc nguyn t, c thm vo nng cao cc tnh cht ring bit vn c hoc b sung cc tnh cht cha c ca xng gc nhm thu c xng c phm cht tt hn tho mn cc yu cu tnh nng i vi mt mc ch s dng no . Thng mi loi ph gia c dng nng t 0,01 n 5%. Tuy nhin, trong nhiu trng hp mt ph gia c th c a vo khong nng dao ng t vi phn triu n trn 10%. Thng thng cu trc ca mt ph gia bao gm 3 thnh phn chnh: Nhm tan trong du (xng gc): thnh phn HC tng ng vi xng gc. - Nhm ni (c th c): c 2 nhim v chnh l ni nhm tan v nhm chc nng v lm bn ph gia. - Nhm chc nng: y l thnh phn thc hin chc nng ca ph gia, trong nhm ny li chia lm 3 loi nh: o Cc hp cht c kim: ch yu l cc hp cht cha st, mangan carbonyl. o Cc hp cht cha oxy. o Cc hp cht thm amin. Trong pha ch xng, cc ph gia thng c s dng nh: ph gia tng tr s octan, ph gia chng oxy ha, ph gia chng to cn, ph gia lm sch cacburat C ch hot ng ca cc ph gia pha xng ch yu theo c ch ph hy, c ch cc hp cht peoxit, hydropeoxit, gc t do sinh ra trong qu trnh tin chy ca nhin liu. Mt c ch khc cng cn phi k n l tnh tng h, li ko ca ph gia i vi xng gc, y cng c th c coi l c ch tng tr s octan ca cc cu t pha ch vo xng. ph gia pha ch vo xng cng phi p ng c cc yu cu k thut nghim ngt nh: - Ph gia phi b sung hoc lm tng cng cc tnh cht vn c ca xng v khng c lm gim hoc thay i khng ng k, c th chp nhn c cc tnh cht khc ca xng. V d, khi pha ph gia tng tr s octan th phi m bo khng lm gim p sut hi bo ha hoc thnh phn chng ct phn on ca xng. - Khng c hi i vi mi trng v con ngi, khng nh hng n cc chi tit ca ng c. - C th m nhim nhiu chc nng cng lc hay p ng c nhiu mc ch s dng khc nhau (a chc). V d: pha etanol vi t l 3|Page

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht thch hp ngoi mc ch lm tng tr s octan, n cn lm gim mt phn no s ph thuc qu ln vo du m hay lm cho qu trnh chy ca nhin liu trit hn nn gim thiu cc tc ng khng tt n mi trng, ng c v con ngiChnh v vy, ph gia pha ch vo xng phi c kho st mt cch k lng.

II. Quy trnh phi trn xng thng phm

1. Xc nh yu cu k thut ca xng thng phm cn pha ch: y l c s la chn cu t xng gc, ph gia, t l pha trn. 2. La chn xng gc: Thng thng xng gc c u tin la chn phi l xng gc sn c hoc l sn phm chim a s ca mt nh my. Tt nhin i vi mt Nh my lc du th y l cc sn phm xng thu c trc tip t qu trnh chng ct du m. Cc hp phn pha trn khc c la chn trn c s b sung hoc lm tng ch tiu ca xng gc c la chn trn. 3. La chn ph gia: Cc ph gia pha xng thng thng c la chn v kho st t trc i vi tng sn phm (tr trong cc trng hp nghin cu, kho st). Hm lng cc ph gia s dng khng nhiu nhng li quyt nh rt ln n cht lng ca xng thng phm. 4. Thit lp n pha ch: Nh trnh by trn, thit lp c mt n pha ch xng thng phm khng h n gin. n pha ch cn phi m bo 3 yu t chnh l: cc yu t k thut, tnh kinh t v tnh linh hot ca n pha ch. i khi rt kh t c ba yu t trn nn ch cn dung ha c 3 yu t n kh nng c th chp nhn c. Ngy nay, vi s gip ca my tnh, cc phn mm, thut ton quy hoch thc nghim vic thit lp n pha ch tr ln d dng hn, nhng cng khng th khng k n kinh nghim ca ngi thit lp n pha ch. Ngi ta thng da vo mt hoc nhiu cc tnh cht ha l lm c s cho vic thit lp n pha ch. Trong pha xng cc tnh cht thng c s dng, c yu t quyt nh l: tr s octan, p sut hi bo ha, t trng, nht Trong , da vo tr s octan, p sut hi bo ha c s dng nhiu nht. 5. Phn tch cc ch tiu ha l: Tin hnh phn tch cc ch tiu ha l ca xng gc, ph gia v xng thng phm gip ngi pha ch a ra cc iu chnh ph hp nht vi xng cn pha trn.

III. Phng php phi trn

1. Phi trn da vo tr s octan Nh ta bit, tr s octan l mt trong nhng thng s hng u m xng thng phm phi t c. Hu ht cc xng chng ct khng t c tr s octan theo yu cu. V vy ngi ta thng pha trn vo xng cc hp phn c ON cao nh: xng isomerisat, reformat, ankylat hoc cc ph gia pha xng. Tuy

4|Page

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht nhin, tr s octan l mt i lng khng cng tnh nn vic iu chnh ON trong pha xng thng mang tnh thc nghim. Trong thc t, ngi ta s dng cc thut ton ti u vi s tr gip ca cc phm mm xc nh chnh xc n pha ch xng. Mt trong cc phng php c bn phi trn xng l xy dng mi quan h gia yu t cht lng xem xt v thnh phn cc cu t phi trn nh vo cc cng c ton hc (Regression trong Excel) a. Cng c ton hc Regression trong Excel Cng c ton hc Regression trong Excel cho php th nhiu m hnh ton hc mt cch nhanh chng. Cng c ny tnh ton cc h s trong phng trnh hi qui da trn c s phng php bnh phng nh nht. Da vo cng c ny ta thc hin xy dng phng trnh hi qui t tuyn tnh cho n phi tuyn v thng qua cc i lng phn tch hi qui (gi tr R2; lch chun) nh gi mc chnh xc ca phng trnh hi qui t c th la chn c phng trnh hi qui thch hp (c tin cy cao). V d: Cn pha trn cc xng gc: condensat Bch H vi Reformat nhp khu c s dng cc ph gia PT-10515G v ph gia MMT (hm lng Mn l 5 mg/l) t cht lng xng thng phm RON 92. Sai s cho php ca tr s octan xng pha ch gia l thuyt v thc nghim sai lch khng qu 0,5 RON. Reformat nhp c tnh k thut condensat Bch H khu Tr s octan (RON) 65,8 100 Hm lng ch, mg/l Thnh phn ct phn on, 0C - IBP - 10% - 50% - 90% - EBP - Cn cui, %V Thnh phn hydrocacbon, %V - n-paraphin - iso-paraphin - Olefin - Naphten - Aromatic (Hydrocacbon thm) n mn mnh ng 50 0C/3h < 2,5 36 45 55 97 145 0,8 47,28 39,89 0 10,43 2,40 1a < 2,5 37 69,4 100 152 184,2 1,0 7,52 28,71 2,88 2,99 45,03 1a 5|Page

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht Hm lng nha thc t, mg/100ml n nh xy ha, pht Hm lng lu hunh, %kl p sut hi (Reid) 37,8 0C, kPa Khi lng ring ( 15 0C), kg/l Hm lng mangan, mg/l MTBE, % th tch Metanol, % th tch Hm lng nc Benzen, % th tch Ngoi quan

0,9 0,006 76,12 0,6762 < 0,25 0,0 0,0 0,0 1,39 Trong sut

1,4 > 480 0,0095 55,7 0,7692 < 0,25 12,86 0,0 0,0 3,99 Vng trong sut

xc nh phng trnh c trng RON cho xng pha ch cha 5mg/l Mn, ta lm thc nghim xc nh cc thng s pha trn nh bng sau: Mu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Nguyn liu (%V) Ph gia Cond BH Reformat PT-10515G, %V Mn (mg/l) 100 0 0 5 40 59,7 0,3 5 42 57,5 0,5 5 38 61,4 0,6 5 40 59,2 0,8 5 50 49 1 5 42,5 56,5 1 5 44 54,8 1,2 5 55 43,5 1,5 5 52 46 2 5 58 39,6 2,4 5 73 24 3 5 70 26,5 3,5 5 95,2 0 4,8 5 83 12 5 5 0 100 0 5 RON o 66,4 90,2 90,1 91,9 91,9 89,6 92,0 92,3 90,0 92,5 92,1 90,0 92,2 88,9 92,8 100,5

Dng phng trnh c trng RON c la chn: RONa(x, y,z) = b1*x + b2*y + b3*z + b4*xy + b5*xz + b6*yz

6|Page

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht Trong : x, y, z ln lt l %V ca condensat, reformat v ph gia PT10515G trong xng pha ch; bi l cc h s trong phng trnh; a l hm lng Mn trong xng. Qui hoch cc s liu phng trnh c trng RON, ta c: x 100 40 42 38 40 50 42,5 44 55 52 58 73 70 95,2 83 0 y 0 59,7 57,5 61,4 59,2 49 56,5 54,8 43,5 46 39,6 24 26,5 0 12 100 z 0 0,3 0,5 0,6 0,8 1 1 1,2 1,5 2 2,4 3 3,5 4,8 5 0 xy 0,0 2388,0 2415,0 2333,2 2368,0 2450,0 2401,3 2411,2 2392,5 2392,0 2296,8 1752,0 1855,0 0,0 996,0 0,0 xz 0,0 12,0 21,0 22,8 32,0 50,0 42,5 52,8 82,5 104,0 139,2 219,0 245,0 457,0 415,0 0,0 yz 0,0 17,9 28,8 36,8 47,4 49,0 56,5 65,8 65,3 92,0 95,0 72,0 92,8 0,0 60,0 0,0

S dng hm LINEST trong excel tm cc h s ca phng trnh v cc gi tr thng k hi quy: b6 0,295003 0,026228 R = 0,999999 1779840 130920,4
2

b5 0,324415 0,027765 lch chun = 0,110723 10 0,122596

b4 0,00084 5,04E-05 #N/A #N/A #N/A

b3 -25,5164 2,630214 #N/A #N/A #N/A

b2 1,004916 0,001095 #N/A #N/A #N/A

b1 0,664023 0,001106 #N/A #N/A #N/A

Vy phng trnh c trng RON pha ch xng cha 5mg/l Mn c thit lp nh sau:
RON5(x,y,z) = 0,664023x + 1,004916y 25,5164z + 0,00084xy + 0,324415xz + 0,295003yz

7|Page

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht Vi phng trnh thu c, ta tnh c cc gi tr ca RON l thuyt (RONlt) nh bng sau: Mu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Nguyn liu (%V) Cond BH Reformat 100 0 40 59,7 42 57,5 38 61,4 40 59,2 50 49 42,5 56,5 44 54,8 55 43,5 52 46 58 39,6 73 24 70 26,5 95,2 0 83 12 0 100 Ph gia PT-10515G, %V Mn (mg/l) 0 5 0,3 5 0,5 5 0,6 5 0,8 5 1 5 1 5 1,2 5 1,5 5 2 5 2,4 5 3 5 3,5 5 4,8 5 5 5 0 5 RON o 66,4 90,2 90,1 91,9 91,9 89,6 92,0 92,3 90,0 92,5 92,1 90,0 92,2 88,9 92,8 100,5 RONlt 66,40 90,08 90,24 91,85 91,98 89,66 91,95 92,22 89,98 92,61 92,19 89,80 92,21 88,98 92,76 100,49 Sai s 0,00 0,12 -0,14 0,05 -0,08 -0,06 0,05 0,08 0,02 -0,11 -0,09 0,20 -0,01 -0,08 0,04 0,01

Qua cc s liu trong bng trn, ta nhn thy gia gi tr RON thc t v RON l thuyt, sai lch dng nhiu nht l 0,2 RON v sai lch m nhiu nht l 0,14 RON. Nhng sai lch ny hon ton nm trong sai s cho php, nh iu kin ban u t ra la chn dng phng trnh c trng RON ( 0,5 RON). Nhn xt: Cng thc hin VD trn nhng s dng phng php vi m hnh Du Pont th phng php s dng cng c ton hc Regression ca Excel cho sai s gia gi tr o v gi tr thu c t l thuyt thp hn nhiu so vi phng php xy dng phng trnh c trng RON theo m hnh ca Dupont. Cc h s trong phng php dng cng c ton hc Regression ca Excel c kim nh. Phng trnh thu c cho php d dng tm c cc cng thc ti u. b. Cc cng c khc Nh cp, ngoi cng c ton hc trong Excel cn c cc phng php khc cho php tnh ton tr s octan mt cch tng i chnh xc nh: Phng php tng tc Du Pont: 8|Page

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht M hnh hin i nht da trn phng php tng tc c Morris xut. Theo m hnh ny, cc nh sn xut s phi th nghim tr s octan ca cc cu t ring bit v ca hn hp 50:50 ca tt c cc i cu t tham gia pha ch. i vi hn hp xng khng ch, c 2 cu t, phng trnh pha ch tng tc nh sau: ONhh = ON1V1 + ON2V2 + IC12V1V2 Trong : ONhh = tr s octan ca hn hp ON1 = tr s octan ca cu t 1 ON2 = tr s octan ca cu t 2 V1 = % th tch ca cu t 1 V2 = % th tch ca cu t 2 IC12 = h s tng tc gia cu t 1 v cu t 2 i vi hn hp xng c ch, phng trnh tng tc phi c m rng. Cc phng php ca Ethyl: Ngi ta cng xut mt phng php tnh ton tr s octan ca hn hp pha ch da trn cc tnh cht ca cc cu t (phng php Ethyl). T xy dng cc cng thc tnh tr s octan cho cc hn hp cng nh tr s octan cho cc cu t ring r. Phng trnh xc nh ON pha ch Ethyl Phng trnh xc nh ON pha ch Ethyl-Suntide

2. Phi trn nhm iu chnh p sut hi bo ha Trong nhiu trng hp, xng thu c t qu trnh lc du l xng nng, c p sut hi bo ha nh (v d xng reforming xc tc). khc phc nhc im ny, ngi ta thng pha thm cc phn nh vo tng p sut hi bo ha, m bo v ch tiu phn ct phn on c th khi ng ng c trong iu kin ngui. Cc thnh phn nh c pha trn thng l condensat c chng ct tch bt kh ha lng hoc c isome ha, isomerisat l sn phm ca qu trnh isome ha xng nh cng c s dng vo mc ch ny. Ty theo tnh cht ca xng gc ban u v p sut hi bo ha cu sn phm cui m t l pha trn s khc nhau. Mt phng php hay c s dng v rt c hiu qu l pha trn thm nbutan vi phn on c nhit si 1930C to cho xng p sut hi bo ha t yu cu. Lng butan cn dng c tnh theo cng thc: Mt.(RVP)t = Mi.(RVP)i Trong : - Mt tng lng mol pha trn - (RVP)t p sut hi bo ha Reid ca sn phm, psi - Mi, (RVP)i l phn mol v p sut hi bo ha Reid ca cu t i. 9|Page

10

Tiu lun Sn Phm Du M & Ph Gia Nhm 2 LHD K52 i hc M a Cht

TI LIU THAM KHO

1. Cc sn phm du m v ph gia Dng Vit Cng, B mn Lc Ha Du, i hc M a Cht. 2. Cc sn phm du m v ha du ThS. Kiu nh Kim NXB KH&KT.

10 | P a g e