CHAÁT THAÛI RAÉN

Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng (Boä TN&MT), Ngaân haøng Theá giôùi vaø Döï aùn Kinh teá chaát thaûi
do Cô quan Phaùt trieån Quoác teá Canada (CIDA) taøi trôï cuøng ñoùng goùp xaây döïng Baùo caùo naøy. Moät
nhoùm chuyeân gia tö vaán ñaõ ñöôïc thaønh laäp nhaèm taäp hôïp vaø thoáng nhaát caùc thoâng tin, döõ lieäu ñöôïc
caäp nhaät ñeán naêm 2003 töø raát nhieàu nguoàn khaùc nhau, bao goàm heä thoáng caùc baùo caùo ñaõ coâng boá
chính thöùc cuûa caùc cô quan Chính phuû, caùc tröôøng ñaïi hoïc, caùc toå chöùc phi chính phuû, caùc caù nhaân vaø
taøi lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi cuõng nhö cuûa caùc ñoái taùc quoác teá khaùc.
Nhoùm coâng taùc cuûa Ngaân haøng Theá giôùi goàm caùc oâng/baø Traàn Thò Thanh Phöông (Nhoùm
tröôûng), Catalina Marulanda, John Morton, Priya Mathur. Nhoùm coâng taùc cuûa Boä TN&MT, ñaïi dieän laø
Cuïc Baûo veä Moâi tröôøng goàm caùc oâng/baø Traàn Hoàng Haø, Phuøng Vaên Vui, Döông Thò Tô, Leâ Bích
Thaéng, Nguyeãn Hoøa Bình, Toâ Kim Oanh, Nguyeãn Vaên Thuøy vaø Traàn Huyeàn Trang. Caùc chuyeân gia
tö vaán trong nhoùm coâng taùc cung caáp döõ lieäu vaø thoâng tin veà moâi tröôøng cho Baùo caùo goàm: caùc oâng/
baø Virginia White Maclaren, Nguyeãn Danh Sôn, Taêng Theá Cöôøng, Phaïm Ngoïc Chaâu, Leâ Minh Ñöùc,
Ñaëng Kim Chi, Nguyeãn Kim Thaùi, Ñaøo Chaâu Thu, Vuõ Xuaân Nguyeät Hoàng, Doaõn Ñöùc Haïnh, Nguyeãn
Vaên Laâm, Nguyeãn Ngoïc Sinh vaø Mai Kyø Vinh. Baùo caùo ñaõ ñöôïc caùc oâng David Hanrahan vaø Daniel
Hoornweg thaåm ñònh kyõ löôõng. Leâ Thanh Höông Giang hoã trôï caùc coâng vieäc haäu caàn. Jeffrey Lecksell
chòu traùch nhieäm thieát keá caùc baûn ñoà.
Chuùng toâi xin caûm ôn nhöõng yù kieán ñoùng goùp vaø tö vaán cuûa caùc Boä Coâng nghieäp, Noâng nghieäp
vaø Phaùt trieån Noâng thoân, Y teá, Xaây döïng, Ngoaïi giao, Taøi chính, Keá hoaïch & Ñaàu tö vaø nhieàu chuyeân
gia, nhaø khoa hoïc Vieät Nam, caùc oâng/baø Magda Lovei, Phillip Brylski, Dan Biller, Bekir Omusal, Alan
Coulthart, Bill Kingdom, Leâ Duy Höng, Ñaëng Ñöùc Cöôøng, Rob Swinkels, Soren Davidsen, Philip Gray
vaø Keiko Sato laø caùn boä cuûa Ngaân haøng Theá giôùi, Chris Furedy töø Coâng ty Tö vaán vaø Nghieân cöùu
Furedy.
Chuùng toâi ñaùnh giaù cao söï uûng hoä vaø khích leä cuûa oâng Mai AÙi Tröïc, Boä tröôûng Boä TN&MT vaø
oâng Phaïm Khoâi Nguyeân, Thöù tröôûng Boä TN&MT, oâng Klaus Rohland, Giaùm ñoác Quoác gia Ngaân haøng
Theá giôùi taïi Vieät Nam, Baø Teresa Serra, Giaùm ñoác Ban Phaùt trieån Moâi tröôøng vaø Xaõ hoäi Khu vöïc
Ñoâng AÙ vaø Thaùi Bình Döông cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Caùc quan ñieåm ñöôïc theå hieän trong baùo caùo Dieãn bieán Moâi tröôøng Vieät Nam hoaøn toaøn laø nhöõng quan ñieåm cuûa caùc taùc giaû vaø khoâng ñöôïc
trích daãn neáu khoâng coù söï xin pheùp tröôùc. Caùc quan ñieåm naøy khoâng nhaát thieát phaûn aùnh caùc quan ñieåm cuûa Ngaân haøng Theá giôùi, caùc Giaùm
ñoác ñieàu haønh cuûa Ngaân haøng Theá giôùi hoaëc cuûa nöôùc maø hoï ñaïi dieän. Thoâng tin trong baùo caùo ñöôïc thu thaäp töø nhieàu nguoàn ñaùng tin caäy,
tuy vaäy vaãn chöa haén laø ñaày ñuû vaø coù theå coøn chöa chaéc chaén.

Untitled-1 2 4/19/01, 1:16 PM

 MUÏC LUÏC CHAÁT THAÛI RAÉN

Muïc luïc

Caùc chöõ vaø cuïm töø vieát taét .......................................................................................................................................................

Lôøi noùi ñaàu ...........................................................................................................................................................................................
Trích yeáu ................................................................................................................................................................................................
PHAÙT SINH CHAÁT THAÛI ......................................................................................................................................................
Chaát thaûi sinh hoaït ...........................................................................................................................................................
Chaát thaûi coâng nghieäp ....................................................................................................................................................
Chaát thaûi nguy haïi .............................................................................................................................................................
Phaùt sinh chaát thaûi trong töông lai ôû Vieät Nam ...........................................................................................
XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI ...................................................................................................................................................................
THU GOM, XÖÛ LYÙ VAØ TIEÂU HUYÛ ...........................................................................................................................
Thu gom chaát thaûi ..............................................................................................................................................................
Xöû lyù vaø tieâu huyû chaát thaûi: ........................................................................................................................................
Chaát thaûi sinh hoaït ...........................................................................................................................................................
Chaát thaûi nguy haïi .............................................................................................................................................................
TAÙI SÖÛ DUÏNG, TAÙI CHEÁ VAØ TAÄN THU .......................................................................................................................
Taùi söû duïng vaø taùi cheá ....................................................................................................................................................
Cheá bieán phaân höõu cô (compost) vaø taän thu ..................................................................................................
TROÏNG TAÂM CHÍNH: Ngheøo ñoùi vaø chaát thaûi .....................................................................................................
QUAÛN LYÙ .............................................................................................................................................................................................
Chính saùch vaø quy hoaïch ..............................................................................................................................................
Khung theå cheá.......................................................................................................................................................................
Naêng löïc theå cheá .................................................................................................................................................................
Vai troø cuûa xaõ hoäi daân söï ..............................................................................................................................................
Ngaân saùch vaø taøi chính ...................................................................................................................................................
THAÙCH THÖÙC VAØ ÖU TIEÂN .............................................................................................................................................
Caùc phöông thöùc ñieån hình vaø kinh nghieäm toát veà quaûn lyù chaát thaûi raén ..........................................
Phöông phaùp luaän .............................................................................................................................................................................
Caùc thuaät ngöõ ......................................................................................................................................................................................
Phuï luïc 1. Danh muïc caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät vaø chính saùch lieân quan ...........................
Phuï luïc 2. Danh muïc caùc döï aùn ODA coù lieân quan ..............................................................................................
Vieät Nam – Thoâng tin chung .................................................................................................................................................

Untitled-1 3 4/19/01, 1:16 PM

 CHAÁT THAÛI RAÉN CAÙC CHÖÕ VAØ CUÏM TÖØ VIEÁT TAÉT

Caùc chöõ vaø cuïm töø vieát taét

ADB Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ

AusAID Cô quan Phaùt trieån Quoác teá UÙc
Boä CN Boä Coâng nghieäp
Boä KH&CN Boä Khoa hoïc vaø Coâng ngheä
Boä KH&ÑT Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö
Boä TN&MT Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng
Boä XD Boä Xaây döïng
BOD Nhu caàu oxy sinh hoaù
CEETIA Trung taâm Kyõ thuaät Moâi tröôøng Ñoâ thò vaø Khu coâng nghieäp
(TTKTMTÑT&KCN)
CENTEMA Trung taâm Coâng ngheä vaø Quaûn lyù Moâi tröôøng
CIDA Cô quan Phaùt trieån Quoác teá Canada
CITENCO Coâng ty Moâi tröôøng Thaønh phoá Hoà Chí Minh
CP Chính phuû
Cuïc BVMT Cuïc Baûo veä Moâi tröôøng
Cuïc MT Cuïc Moâi tröôøng
Danida Cô quan Phaùt trieån Quoác teá Ñan Maïch
IAEA Cô quan Naêng löôïng Nguyeân töû Quoác teá
ILO Toå chöùc Lao ñoäng Quoác teá
INEST Vieän Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Moâi tröôøng (Vieän KH&CNMT)
JICA Cô quan Hôïp taùc Quoác teá Nhaät Baûn
Kg Kilogram
KfW Chöông trình Hoã trôï Taøi chính cuûa Ñöùc
µg Microgram
MTÑT Moâi tröôøng ñoâ thò
NORAD Cô quan Hôïp taùc Phaùt trieån Na Uy
SDC Cô quan Phaùt trieån Thuî Syõ
Sida Cô quan Hôïp taùc Phaùt trieån Thuî Ñieån
TCTK Toång cuïc Thoáng keâ
TCVN Tieâu chuaån Vieät Nam
TW Trung öông
UBND Uyû ban Nhaân daân
UNIDO Toå chöùc Phaùt trieån Coâng nghieäp Lieân hôïp quoác
USAID Cô quan Phaùt trieån Quoác teá Hoa Kyø
VNCC Coâng ty Tö vaán Xaây döïng Daân duïng Vieät Nam
WB Ngaân haøng Theá giôùi
WHO Toå chöùc Y teá Theá giôùi

Untitled-1 4 4/19/01, 1:16 PM

 LÔØI NOÙI ÑAÀU CHAÁT THAÛI RAÉN

Lôøi noùi ñaàu

Baùo caùo Dieãn bieán Moâi tröôøng Vieät Nam taäp trung moâ taû caùc xu theá, caùc thaùch thöùc vaø öu
tieân trong lónh vöïc moâi tröôøng nhaèm cung caáp thoâng tin vaø neâu leân moät soá löu yù cho caùc nhaø
hoaïch ñònh chính saùch vaø caùc beân lieân quan. Ñaây laø cuoán baùo caùo laàn thöù ba trong loaït Baùo caùo
Dieãn bieán Moâi tröôøng ñöôïc khôûi xöôùng töø naêm 2002. Baùo caùo Dieãn bieán Moâi tröôøng laàn ñaàu tieân
moâ taû caùc xu theá moâi tröôøng chung ôû Vieät Nam. Baùo caùo Dieãn bieán Moâi tröôøng laàn thöù hai taäp
trung chính vaøo caùc vaán ñeà veà quaûn lyù taøi nguyeân nöôùc. Baùo caùo Dieãn bieán Moâi tröôøng naêm 2004
taäp trung vaøo caùc vaán ñeà veà quaûn lyù chaát thaûi raén.

Phaùt trieån kinh teá, phaùt trieån xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng luoân laø ba noäi dung khoâng theå
taùch rôøi trong moïi hoaït ñoäng nhaèm baûo ñaûm phaùt trieån beàn vöõng. Theo döï baùo, Vieät Nam seõ laø
moät trong nhöõng nöôùc coù toác ñoä phaùt trieån kinh teá nhanh nhaát treân theá giôùi vôùi toác ñoä taêng
tröôûng ñöôïc döï baùo laø 7% trong thaäp kyû tôùi. Söï taêng tröôûng maïnh meõ naøy ñaõ giuùp hôn 20 trieäu
ngöôøi daân Vieät Nam thoaùt ñöôïc caûnh ngheøo ñoùi trong voøng chöa ñaày 1 thaäp kyû qua. Tuy nhieân,
taêng tröôûng kinh teá moät caùch nhanh choùng vaø maïnh meõ cuõng ñoàng thôøi seõ taïo neân nhöõng thaùch
thöùc khoâng löôøng tröôùc ñöôïc veà maët moâi tröôøng, nhö gaây ra caùc taùc ñoäng nghieâm troïng ñoái vôùi söùc
khoeû vaø moâi tröôøng, ñaëc bieät laø ôû caùc vuøng coâng nghieäp vaø ñoâ thò môùi.

Chaát thaûi raén laø vaán ñeà ñang noåi coäm ôû Vieät Nam. Moãi naêm, khoaûng hôn 15 trieäu taán chaát
thaûi phaùt sinh trong caû nöôùc vaø theo döï baùo thì toång löôïng chaát thaûi raén phaùt sinh trong nöôùc vaãn
tieáp tuïc taêng leân nhanh choùng trong thaäp kyû tôùi ñaây. Caùc vuøng ñoâ thò, vôùi daân soá chieám khoaûng
24% daân soá caû nöôùc, phaùt sinh moãi naêm hôn 6 trieäu taán chaát thaûi (hay xaáp xæ 50% toång löôïng chaát
thaûi sinh hoaït cuûa caû nöôùc). Theo öôùc tính, ñeán naêm 2010, toång löôïng chaát thaûi sinh hoaït phaùt sinh
seõ taêng leân 60%. Hôn nöõa, quaù trình môû roäng caùc khu ñoâ thò cuøng vôùi phaùt trieån coâng nghieäp
maïnh meõ vaø hieän ñaïi hoaù caùc cô sôû y teá, khaùm chöõa beänh seõ laøm taêng ñaùng keå löôïng chaát thaûi
nguy haïi phaùt sinh maø neáu khoâng ñöôïc xöû lyù moät caùch phuø hôïp seõ coù khaû naêng gaây ra nhöõng
aûnh höôûng nghieâm troïng tôùi söùc khoeû.

Vieät Nam cuõng ñaõ coù nhöõng bieän phaùp ñaùp öùng vôùi moät khung phaùp lyù toát, keá hoaïch ñaàu tö
naêng ñoäng vôùi söï hoã trôï cuûa nhieàu nhaø taøi trôï vaø taäp trung vaøo muïc tieâu naâng cao chaát löôïng cuûa caùc
dòch vuï ôû caáp ñòa phöông, ñaëc bieät laø ôû caùc thaønh phoá chính. Tuy nhieân, ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu
quoác gia veà quaûn lyù vaø tieâu huyû chaát thaûi raén theo phöông thöùc coù tính chi phí - hieäu quaû cao vaø an
toaøn thì ñoøi hoûi phaûi huy ñoäng, gaén keát vaø taäp hôïp ñöôïc noã löïc cuûa moïi thaønh phaàn: caùc cô quan
Chính phuû, caùc cô sôû coâng nghieäp, caùc beänh vieän, caùc cô sôû kinh doanh, saûn xuaát vaø xöû lyù chaát thaûi raén
vaø ngöôøi daân.

Ñeå goùp phaàn giaûi quyeát vaán ñeà môùi naûy sinh naøy, Baùo caùo Dieãn bieán Moâi tröôøng 2004 ñöôïc xaây
döïng nhaèm: (a) Nghieân cöùu hieän traïng, caùc xu theá veà toång löôïng, loaïi vaø nguoàn phaùt sinh chaát
thaûi raén; (b) Neâu baät nhöõng vaán ñeà chính trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén nhö xöû lyù, vai troø
vaø naêng löïc theå cheá, khung phaùp lyù vaø caùc vaán ñeà taøi chính; vaø (c) Xaùc ñònh roõ nhöõng thaùch thöùc
ñoái vôùi vieäc naâng cao chaát löôïng coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ôû Vieät Nam.

Untitled-1 5 4/19/01, 1:16 PM

 CHAÁT THAÛI RAÉN LÔØI NOÙI ÑAÀU

Baùo caùo laø keát quaû ñoàng thöïc hieän giöõa Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, Ngaân haøng Theá giôùi
vaø Cô quan Phaùt trieån Quoác teá Canaña (CIDA) thoâng qua Döï aùn Kinh teá chaát thaûi. Caùc baûn ñoà
ñöa vaøo baùo caùo naøy chæ laø theå hieän nhöõng ñòa ñieåm coù theå thu thaäp ñöôïc thoâng tin ñeå ñöa vaøo
baùo caùo. Caùc ñöôøng, ranh giôùi, maøu saéc, ñòa danh vaø baát kyø thoâng tin naøo khaùc trình baøy treân caùc
baûn ñoà naøy khoâng bao haøm baát kyø söï phaùn quyeát naøo ñoái vôùi hieän traïng phaùp lyù cuûa baát kyø vuøng
laõnh thoå naøo, hoaëc baát kyø söï chaáp thuaän hay chaáp nhaän naøo ñoái vôùi caùc ñöôøng ranh giôùi ñoù.

Phaïm Khoâi Nguyeân Klaus Rohland Teresa Sera Dean Frank

Thöù tröôûng Giaùm ñoác Quoác gia Giaùm ñoác Giaùm ñoác Chöông trình
Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, Ngaân haøng Theá giôùi taïi Ban Phaùt trieån Moâi tröôøng vaø Xaõ hoäi Vieät Nam
Vieät Nam Vieät Nam Khu vöïc Ñoâng AÙ vaø Thaùi Bình Döông Cô quan Phaùt trieån Quoác teá
Ngaân haøng Theá giôùi Canaña

Untitled-1 6 4/19/01, 1:16 PM

 TRÍCH YEÁU CHAÁT THAÛI RAÉN

Trích yeáu

Giôùi thieäu
Theo döï baùo, trong boái caûnh taêng tröôûng kinh teá vôùi toác ñoä nhanh chöa töøng thaáy ôû Vieät Nam,
löôïng phaùt sinh chaát thaûi töø caùc hoä gia ñình, caùc cô sôû coâng nghieäp vaø thöông maïi, caùc beänh vieän seõ taêng
leân nhanh choùng trong thaäp kyû tôùi ñaây. Quaûn lyù löôïng chaát thaûi naøy laø moät thaùch thöùc to lôùn vaø laø moät
trong nhöõng dòch vuï moâi tröôøng ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi Vieät Nam khoâng chæ vì chi phí cho hoaït
ñoäng naøy raát lôùn maø coøn vì nhöõng lôïi ích to lôùn vaø tieàm taøng ñoái vôùi söùc khoeû coäng ñoàng vaø ñôøi soáng
cuûa ngöôøi daân. Ñieàu naøy cuõng raát quan troïng ñoái vôùi vieäc naâng cao chaát löôïng soáng cho phaàn lôùn daân
ngheøo ôû Vieät Nam, laø nhöõng ngöôøi deã phaûi chòu nhöõng aûnh höôûng khoâng toát ñoái vôùi söùc khoeû do coâng
taùc quaûn lyù chaát thaûi chöa phuø hôïp vaø laø nhöõng ngöôøi maø nguoàn sinh keá cuûa hoï phaûi phuï thuoäc raát
nhieàu vaøo caùc hoaït ñoäng thu gom vaø taùi cheá chaát thaûi thuoäc khu vöïc phi chính thöùc. Nhaän thöùc roõ ñöôïc
nhöõng taùc ñoäng veà kinh teá vaø xaõ hoäi do coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi yeáu keùm, Chính phuû Vieät Nam ñang
coá gaéng taäp trung moïi noã löïc nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà lieân quan baèng caùch phoái hôïp caùc bieän phaùp
chính saùch, taøi chính vaø caùc hoaït ñoäng naâng cao nhaän thöùc vaø thu huùt söï tham gia cuûa ngöôøi daân.
Baùo caùo Dieãn bieán Moâi tröôøng Vieät Nam 2004 ñaõ goùp phaàn vaøo nhöõng noã löïc keå treân baèng caùch
trình baøy toång quan veà lónh vöïc quaûn lyù chaát thaûi raén, bao goàm: phaùt sinh chaát thaûi; xöû lyù chaát thaûi
bao goàm thu gom, tieâu huyû, xöû lyù vaø taùi cheá; vaø caùc vaán ñeà veà quaûn lyù nhö chính saùch, theå cheá, taøi
chính vaø ngaân saùch. Phaàn keát luaän laø toùm löôïc veà caùc thaùch thöùc maø Vieät Nam phaûi thöïc hieän nhaèm
quaûn lyù chaát thaûi raén coù tính chi phí - hieäu quaû cao ñeå coù theå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu xoaù ñoùi ngheøo,
caûi thieän söùc khoeû ngöôøi daân vaø naâng cao chaát löôïng moâi tröôøng. Do chöa coù nhieàu keát quaû ñieàu tra,
khaûo saùt ñöôïc tieán haønh ôû quy moâ toaøn quoác neân nhieàu soá lieäu ñöôïc trình baøy trong baùo caùo laø do
nhoùm chuyeân gia tö vaán vaø caùn boä cuûa Ngaân haøng Theá giôùi öôùc tính. Caên cöù ñeå tieán haønh caùc pheùp
öôùc tính naøy ñöôïc trình baøy roõ trong phaàn “Phöông phaùp luaän” ôû cuoái Baùo caùo.
Thuaät ngöõ “Chaát thaûi raén” ñöôïc ñeà caäp trong baùo caùo naøy bao goàm chaát thaûi sinh hoaït, chaát
thaûi coâng nghieäp vaø chaát thaûi y teá, khoâng bao goàm buøn coáng, pheá thaûi noâng nghieäp, chaát thaûi xaây
döïng vaø pheá thaûi töø hoaït ñoäng khai thaùc moû.

Phaùt sinh chaát thaûi raén

Moãi naêm, coù hôn 15 trieäu taán chaát thaûi raén phaùt sinh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau ôû Vieät Nam.
Khoaûng hôn 80% soá naøy (töông ñöông 12,8 trieäu taán/naêm) laø chaát thaûi phaùt sinh töø caùc hoä gia ñình, caùc
nhaø haøng, khu chôï vaø khu kinh doanh. Toång löôïng chaát thaûi phaùt sinh töø caùc cô sôû coâng nghieäp moãi
naêm khoaûng 2,6 trieäu taán (chieám 17%), do vaäy coâng nghieäp coù theå coi laø nguoàn phaùt sinh chaát thaûi lôùn
thöù hai. Khoaûng 160.000 taán/naêm (chieám 1%) trong toång löôïng chaát thaûi raén phaùt sinh ôû Vieät Nam
ñöôïc coi laø chaát thaûi nguy haïi, trong ñoù bao goàm caû chaát thaûi y teá nguy haïi, caùc chaát deã chaùy vaø chaát
ñoäc haïi phaùt sinh töø caùc quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp, vaø caùc loaïi thuoác tröø saâu, thuøng chöùa thuoác
tröø saâu phuïc vuï caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp. Maëc duø laø phaùt sinh vôùi löôïng ít hôn raát nhieàu, song neáu
khoâng ñöôïc quaûn lyù toát thì vôùi caùc tính chaát ñoäc haïi, khaû naêng gaây ung thö, tính nguy haïi ñoái vôùi söùc
khoeû vaø caùc tính chaát nguy haïi khaùc, chaát thaûi nguy haïi ñang laø moái hieåm hoaï lôùn ñoái vôùi söùc khoeû
ngöôøi daân vaø moâi tröôøng.
Chaát thaûi chuû yeáu taäp trung ôû caùc vuøng ñoâ thò. Caùc khu ñoâ thò tuy coù daân soá chæ chieám 24%
daân soá cuûa caû nöôùc nhöng laïi phaùt sinh ñeán hôn 6 trieäu taán chaát thaûi moãi naêm (töông öùng vôùi 50%
toång löôïng chaát thaûi sinh hoaït cuûa caû nöôùc) do coù loái soáng khaù giaû hôn, coù nhieàu caùc hoaït ñoäng thöông

Untitled-1 7 4/19/01, 1:16 PM

 CHAÁT THAÛI RAÉN TRÍCH YEÁU

maïi hôn vaø ñoâ thò hoaù cuõng dieãn ra ôû cöôøng ñoä
cao hôn. Chaát thaûi ôû caùc vuøng ñoâ thò thöôøng coù
tyû leä caùc thaønh phaàn nguy haïi lôùn hôn nhö
caùc loaïi pin, caùc loaïi dung moâi söû duïng trong
gia ñình vaø caùc loaïi chaát thaûi khoâng phaân huyû
nhö nhöïa, kim loaïi vaø thuyû tinh. Ngöôïc laïi,
löôïng phaùt sinh chaát thaûi sinh hoaït cuûa ngöôøi
daân ôû caùc vuøng noâng thoân chæ côõ baèng moät
nöûa möùc phaùt sinh cuûa daân ñoâ thò (0,3 kg/ngöôøi/
ngaøy so vôùi 0,7 kg/ngöôøi/ngaøy) vaø phaàn lôùn chaát
thaûi ñeàu laø chaát thaûi höõu cô deã phaân huyû (tyû leä
caùc thaønh phaàn deã phaân huyû chieám 99% trong
pheá thaûi noâng nghieäp vaø 65% trong chaát thaûi
sinh hoaït gia ñình ôû noâng thoân, trong khi chæ
chieám côõ 50% trong chaát thaûi sinh hoaït ôû caùc
khu ñoâ thò).
Chaát thaûi coâng nghieäp chuû yeáu taäp trung
ôû caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm, khu coâng nghieäp,
ñoâ thò phaùt trieån. Khoaûng 80% trong soá 2,6 trieäu
taán chaát thaûi coâng nghieäp phaùt sinh moãi naêm
laø töø caùc trung taâm coâng nghieäp lôùn ôû mieàn Baéc vaø mieàn Nam. Côõ 50% löôïng chaát thaûi coâng
nghieäp cuûa Vieät Nam phaùt sinh ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc tænh laân caän vaø 30% phaùt sinh
ôû caùc vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng vaø Baéc Trung Boä. Theâm vaøo ñoù, gaàn 1.500 laøng ngheà maø chuû yeáu
laø taäp trung ôû caùc vuøng noâng thoân mieàn Baéc moãi naêm phaùt sinh côõ 774.000 taán chaát thaûi coâng
nghieäp khoâng nguy haïi.
Chaát thaûi nguy haïi laø moái hieåm hoïa ngaøy caøng lôùn. Nguoàn phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi lôùn
nhaát laø caùc cô sôû coâng nghieäp (vôùi 130.000 taán/naêm) vaø caùc beänh vieän (21.000 taán/naêm). Ngoaøi ra, noâng
nghieäp cuõng laø nguoàn phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi, moãi naêm phaùt sinh khoaûng 8.600 taán caùc loaïi
thuoác tröø saâu, bao bì vaø thuøng chöùa thuoác tröø saâu vaø khoaûng 37.000 taán toàn löu caùc loaïi hoaù chaát noâng
nghieäp bò thu giöõ vaø thuoác tröø saâu quaù haïn söû duïng. Löôïng chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh ôû caùc vuøng
khaùc nhau khaùc bieät roõ reät, ñaëc bieät laø ñoái vôùi chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh töø hoaït ñoäng coâng nghieäp.
Löôïng chaát thaûi coâng nghieäp nguy haïi phaùt sinh töø vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam chieám tôùi 75%
toång löôïng chaát thaûi coâng nghieäp nguy haïi cuûa caû nöôùc. 27% toång löôïng chaát thaûi y teá nguy haïi phaùt
sinh töø Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Haø Noäi vaø Thanh Hoaù trong khi ñoù chaát thaûi nguy haïi töø noâng
nghieäp chuû yeáu phaùt sinh ôû vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long.
Theo öôùc tính löôïng phaùt sinh chaát thaûi seõ taêng leân ñaùng keå. Theo döï baùo ñeán naêm 2010 seõ coù
theâm khoaûng 10 trieäu cö daân sinh soáng ôû caùc vuøng ñoâ thò; tieâu duøng seõ taêng leân vaø saûn xuaát cuõng
seõ taêng maïnh vôùi vieäc phaùt trieån theâm nhieàu ngaønh coâng nghieäp coù tieàm naêng phaùt sinh nhieàu
chaát thaûi nguy haïi; vaø caùc cô sôû y teá seõ tieáp tuïc ñöôïc hieän ñaïi hoaù. Nhöõng bieán ñoäng naøy seõ laøm
löôïng phaùt sinh chaát thaûi sinh hoaït taêng theâm 60%; löôïng phaùt sinh chaát thaûi coâng nghieäp seõ taêng
côõ 50% vaø löôïng phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi seõ taêng hôn 3 laàn, maø chuû yeáu laø töø caùc nguoàn coâng
nghieäp. Neáu tính ñeán chi phí cao cho caùc hoaït ñoäng thu gom vaø tieâu huyû chaát thaûi moät caùch an
toaøn thì vieäc trieån khai caùc saùng kieán nhaèm giaûm thieåu phaùt sinh chaát thaûi nhö caùc chöông trình

Untitled-1 8 4/19/01, 1:16 PM

 TRÍCH YEÁU CHAÁT THAÛI RAÉN

naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng, saûn xuaát saïch hôn vaø aùp duïng caùc bieän phaùp khuyeán khích veà
kinh teá döïa treân nguyeân taéc “Ngöôøi gaây oâ nhieãm phaûi traû tieàn”, chuùng ta seõ tieát kieäm ñaùng keå
nguoàn kinh phí. Ví duï nhö, öôùc tính moãi naêm seõ tieát kieäm ñöôïc 200 tyû ñoàng chi cho hoaït ñoäng xöû
lyù chaát thaûi sinh hoaït vaø 130 tyû ñoàng chi cho xöû lyù chaát thaûi y teá nguy haïi neáu thöïc hieän giaûm
thieåu ñöôïc 10% löôïng chaát thaûi phaùt sinh.

Xöû lyù chaát thaûi

Xöû lyù chaát thaûi, bao goàm caùc hoaït ñoäng taùi söû duïng, taùi cheá, thu gom, xöû lyù vaø tieâu huyû, laø
khaâu raát quan troïng coù tính quyeát ñònh ñoái vôùi vieäc taïo laäp ñöôïc moät heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi
mang tính chi phí - hieäu quaû ñeå coù theå giaûm thieåu caùc ruûi ro ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoeû ngöôøi
daân. Phaàn lôùn chaát thaûi sinh hoaït ôû Vieät Nam khoâng ñöôïc tieâu huyû moät caùch an toaøn, tuy nhieân,
hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò (URENCO), laø cô quan ñöôïc giao traùch nhieäm thöïc
hieän thu gom vaø tieâu huyû chaát thaûi sinh hoaït, ñaõ coù nhöõng caûi toå ñaùng keå. Xöû lyù moät caùch hôïp lyù
chaát thaûi nguy haïi ñöôïc quy ñònh laø traùch nhieäm cuûa caùc cô sôû y teá vaø coâng nghieäp phaùt thaûi, tuy
nhieân vieäc trieån khai thöïc hieän vaãn coøn haïn cheá. Taùi cheá vaø taùi söû duïng chaát thaûi laø moät ngaønh
coâng nghieäp naêng ñoäng ôû Vieät Nam, vôùi ñoäng löïc thuùc ñaåy laø moät maïng löôùi nhöõng ngöôøi nhaët raùc
ôû caùc baõi choân laáp, caùc cô sôû thu gom vaø thu mua chaát thaûi thuoäc khu vöïc phi chính thöùc.

Chaát thaûi sinh hoaït

Tyû leä thu gom chaát thaûi sinh hoaït ôû caùc thaønh phoá lôùn hôn. Hoaït ñoäng thu gom chaát thaûi raén
ôû caùc thaønh phoá ñang ñöôïc caûi thieän nhöng ôû caùc vuøng noâng thoân vaãn coøn raát haïn cheá. Tyû leä thu
gom chaát thaûi ôû caùc vuøng ñoâ thò trung bình ñaït khoaûng 71% vaø keå töø naêm 2000, tyû leä thu gom ñang
taêng daàn. Nhìn chung, caùc thaønh phoá lôùn coù tyû leä thu gom chaát thaûi ñaït ôû möùc cao hôn (76%) so
vôùi caùc thaønh phoá nhoû (70%) trong khi ôû caùc vuøng noâng thoân tyû leä thu gom nhìn chung thaáp hôn
20%. Moät tyû leä lôùn ngöôøi ngheøo (9 trong soá 10 hoä daân ngheøo nhaát) khoâng ñöôïc höôûng caùc dòch vuï
thu gom chaát thaûi raén. Hieän ñang coù nhieàu saùng kieán môùi nhaèm caûi thieän tình traïng thieáu caùc
dòch vuï thu gom chaát thaûi ñoâ thò. Ví duï nhö, caùc chöông trình thu gom chaát thaûi döïa vaøo coäng
ñoàng hoaëc do khu vöïc tö nhaân ñaûm nhieäm ñang ñöôïc trieån khai ôû caùc khu vöïc ñoâ thò chöa coù dòch
vuï thu gom chaát thaûi hoaëc ôû caùc vuøng noâng thoân.
Caùc phöông thöùc tieâu huyû chaát thaûi sinh hoaït ñang ñöôïc caûi tieán nhöng vaãn coøn laø moái hieåm
hoaï ñoái vôùi söùc khoeû vaø moâi tröôøng. Hình thöùc tieâu huyû chaát thaûi phoå bieán vaãn laø ñoå thaûi ôû caùc baõi
raùc loä thieân vaø trong soá naøy coù 49 baõi raùc bò xeáp vaøo soá caùc cô sôû gaây oâ nhieãm nghieâm troïng nhaát coù
khaû naêng cao gaây ra nhöõng ruûi ro ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoeû con ngöôøi. Trong soá 91 ñieåm tieâu huyû
chaát thaûi trong caû nöôùc, chæ coù 17 ñieåm laø caùc baõi choân laáp hôïp veä sinh maø phaàn lôùn ñeàu ñöôïc xaây döïng
baèng nguoàn voán ODA. ÔÛ nhieàu vuøng, vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp töï tieâu huyû chaát thaûi nhö ñoát,
hoaëc choân chaát thaûi, ñoå boû ra caùc con soâng, keânh, raïch vaø caùc khu ñaát troáng khaù phoå bieán. Caùc baõi
choân laáp ñöôïc vaän haønh khoâng ñuùng kyõ thuaät vaø caùc baõi raùc loä thieân gaây ra nhieàu vaán ñeà moâi tröôøng
cho daân cö quanh vuøng nhö nöôùc raùc laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm, caùc chaát oâ nhieãm
khoâng khí, oâ nhieãm muøi, ruoài, muoãi, chuoät, boï, oâ nhieãm buïi vaø tieáng oàn vaø laøm taêng tyû leä ngöôøi bò maéc
caùc beänh veà da, tieâu hoaù vaø hoâ haáp.

Chaát thaûi nguy haïi

Caùc heä thoáng xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp nguy haïi coøn chöa ñaày ñuû. Vieäc thieáu caùc cô sôû
xöû lyù taäp trung vaø caùc cô cheá khuyeán khích ñeå thuùc ñaåy thöïc hieän caùc bieän phaùp tieâu huyû an toaøn

Untitled-1 9 4/19/01, 1:16 PM

 CHAÁT THAÛI RAÉN TRÍCH YEÁU
seõ daãn ñeán tình traïng laø caùc cô sôû coâng nghieäp hieän vaãn tieáp tuïc thöïc hieän caùc phöông phaùp xöû
lyù vaø tieâu huyû khoâng an toaøn nhö laø tieâu huyû chung vôùi caùc loaïi chaát thaûi ñoâ thò khaùc, löu giöõ
ngay taïi cô sôû, baùn cho caùc cô sôû taùi cheá hoaëc thaäm chí laø ñoå boû moät caùch tuyø tieän. ÔÛ moät soá cô
sôû coâng nghieäp quy moâ lôùn vaø caùc khu coâng nghieäp, hieän ñaõ coù moät soá nôi baét ñaàu aùp duïng caùc
phöông thöùc cuøng duøng chung heä thoáng xöû lyù, tieâu huyû chaát thaûi nhö caùc loaïi loø ñoát ñôn giaûn, caùc
loaïi loø hôi coâng nghieäp hoaëc laø caùc cô sôû xöû lyù chaát thaûi chuyeân duïng ôû gaàn cô sôû mình.
Naêng löïc xöû lyù chaát thaûi y teá nguy haïi ñang ñöôïc taêng cöôøng nhöng bò haïn cheá do vaän haønh
khoâng ñuùng kyõ thuaät. Hieän taïi, toång möùc ñaàu tö cho vieäc trang bò caùc loø ñoát vôùi coâng suaát toång
coäng ñaõ ñuû ñeå ñaûm baûo thöïc hieän thieâu huyû khoaûng 50% toång löôïng chaát thaûi y teá nguy haïi. Tuy
nhieân, do thieáu kinh phí ñeå vaän haønh vaø baûo döôõng caùc loø ñoát naøy neân daãn tôùi tình traïng khoâng
vaän haønh caùc loø ñoát theo ñuùng quy trình kyõ thuaät, do vaäy maø laøm taêng khaû naêng phaùt thaûi caùc
loaïi khí dioxin vaø furan ñoäc haïi hoaëc thöïc hieän tieâu huyû chaát thaûi y teá nguy haïi gioáng nhö chaát
thaûi ñoâ thò. Caàn phaûi xaây döïng vaø aùp duïng caùch tieáp caän coù tính gaén keát vaø nhaát quaùn ñoái vôùi
hoaït ñoäng quaûn lyù chaát thaûi raén y teá.
Caùc hoaù chaát noâng nghieäp toàn löu ñang ñöôïc xöû lyù. Gaàn moät nöûa löôïng chaát thaûi laø caùc hoaù
chaát duøng trong noâng nghieäp toàn löu ôû caùc kho chöùa ñaõ ñöôïc xöû lyù trong naêm 2002 baèng caùch thieâu
ñoát hoaëc laø baèng caùc kyõ thuaät hoaù hoïc. Tuy nhieân chi phí xöû lyù coøn cao vaø caùc bieän phaùp xöû lyù naøy
cuõng chöa thöïc söï thoaû ñaùng do vaãn coøn taïo ra caùc loaïi buøn, tro, khí thaûi coù nhieàu khaû naêng gaây ra
caùc ruûi ro veà moâi tröôøng nhö caùc kim loaïi naëng, caùc chaát dioxin vaø furan.

Taùi söû duïng vaø taùi cheá chaát thaûi.

Taùi cheá chaát thaûi laø phöông thöùc xöû lyù khaù phoå bieán ôû Vieät Nam. Caùc hoä gia ñình thöôøng coù
thoùi quen choïn caùc loaïi chaát thaûi coù khaû naêng taùi cheá ñöôïc nhö kim loaïi vaø giaáy ñeå baùn cho nhöõng
ngöôøi thu mua ñoàng naùt hoaëc laø baùn thaúng cho caùc cô sôû thu mua trong vuøng. Caùc loaïi chaát thaûi coù
khaû naêng taùi söû duïng vaø taùi cheá coøn ñöôïc nhöõng ngöôøi laøm ngheà thu nhaët raùc phaân loaïi vaø sau ñoù
ñem baùn cho caùc cô sôû taùi cheá. Thò tröôøng taùi cheá ôû Vieät Nam khaù soâi ñoäng maø phaàn lôùn laø do khu
vöïc phi chính thöùc kieåm soaùt. Ví duï ôû Haø Noäi thò tröôøng naøy cho pheùp thöïc hieän taùi cheá vôùi khoaûng
22% löôïng chaát thaûi phaùt sinh. Trong lónh vöïc coâng nghieäp, moät soá ngaønh coâng nghieäp coù khaû naêng
thöïc hieän taùi cheá ñöôïc ñoái vôùi 80% löôïng chaát thaûi cuûa ngaønh. Nhöõng ngöôøi thôï thuû coâng myõ ngheä
vaø coâng nhaân laøm vieäc trong caùc laøng ngheà ñaõ raát thaønh coâng trong vieäc taùi cheá vaø taùi söû duïng treân
90% chaát thaûi raén coù khaû naêng taùi cheá ñöôïc cuûa cô sôû mình. Haøng naêm, seõ coù khaû naêng tieát kieäm ñöôïc
moät khoaûn kinh phí raát lôùn do khoâng phaûi chi phí cho hoaït ñoäng tieâu huyû löôïng chaát thaûi taùi cheá
ñöôïc naøy. Ví duï nhö moãi naêm seõ tieát kieäm ñöôïc khoaûng 54 tyû ñoàng neáu nhö moãi cô sôû coâng nghieäp
thuoäc 6 ngaønh coâng nghieäp chuû choát tieán haønh taùi cheá ñöôïc khoaûng 50% toång löôïng chaát thaûi coù khaû
naêng taùi cheá ñöôïc cuûa cô sôû mình, vaø tieát kieäm ñöôïc 200 tyû ñoàng neáu nhö giaûm thieåu ñöôïc 10% löôïng
phaùt sinh chaát thaûi sinh hoaït.
Thò tröôøng caùc chaát thaûi taùi cheá ñöôïc raát coù tieàm naêng môû roäng. ÔÛ Vieät Nam, khoaûng 32%
toång löôïng chaát thaûi sinh hoaït ñoâ thò (töông ñöông vôùi 2,1 trieäu taán/naêm) hieän ñang ñöôïc ñem tieâu
huyû ôû caùc ñòa ñieåm tieâu huyû chaát thaûi taïi caùc khu ñoâ thò, laø caùc chaát thaûi coù khaû naêng taùi cheá ñöôïc
nhö giaáy, nhöïa, kim loaïi vaø thuyû tinh. Neáu tieán haønh taùi cheá vôùi löôïng chaát thaûi naøy thì seõ coù khaû
naêng giaûm moät caùch ñaùng keå chi phí tieâu huyû chaát thaûi vaø taïo cô hoäi giuùp khu vöïc phi chính thöùc
vaø raát nhieàu ngöôøi ngheøo coù theâm nguoàn thu töø vieäc baùn caùc vaät lieäu taùi cheá. Chæ rieâng ôû Thaønh

10

Untitled-1 10 4/19/01, 1:16 PM