You are on page 1of 200

Phn th hai

hng dn thc hin chun kin thc, k nng mn ng vn lp 10 CHNG TRNH CHUN
A - KHI QUT V CC CH
Chng trnh Gio dc ph thng mn Ng vn lp 10(*) quy nh mc cn t v chun kin thc, k nng i vi cc ch nh sau :
CH MC CN T GHI CH

1. Ting Vit 1.1. Phong cch ngn ng v bin php tu t Ngn ng dng ni v - Hiu c im ca ngn ng dng ni v ngn ng dng vit. Nu c cc c im, ly c v d dng vit - Bit vn dng hiu bit v ngn ng dng ni v dng vit vo vic minh ho. to lp v lnh hi vn bn. Phong cch ngn ng - Hiu c im ca phong cch ngn ng sinh hot. Bit s dng t ng a phng, bit sinh hot - Bit vn dng hiu bit v phong cch ngn ng sinh hot vo vic ng x hi, t ng ngh nghip, cu rt gn ph hp vi cc tnh hung giao tip to lp v lnh hi vn bn. c th.

*) B Gio dc v o to, Chng trnh Gio dc ph thng, mn Ng vn, NXB Gio dc Vit Nam, H., 2009, tr. 105.

13

CH

MC CN T

GHI CH

Phong cch ngn ng - Hiu c im ca phong cch ngn ng ngh thut ; bit phn bit Vit c mt s vn bn t s, miu ngh thut phong cch ngn ng ngh thut vi phong cch ngn ng sinh hot. t, biu cm c yu t ngh thut. Bit vn dng nhng hiu bit trn vo vic c - hiu v to lp cc vn bn thuc phong cch ngn ng ngh thut. 1.2. Hot ng giao tip Hot ng giao tip bng ngn ng Hon thin hiu bit v hot ng giao tip bng ngn ng. Hiu c im ca giao tip bng ngn Nhn thc c s ph bin v a dng ca hot ng giao tip ng, cc chc nng ca ngn ng trong trong mi lnh vc ca i sng x hi, bng nhiu knh khc nhau : giao tip, cc nhn t tham gia giao tip. m thanh, ch vit, hnh nh,... Bit vn dng kin thc v giao tip bng ngn ng trong c hiu v to lp vn bn.

1.3. Mt s kin thc Hiu c mt cch khi qut ngun gc, quan h h hng v qu khc trnh pht trin ca ting Vit. Bit vn dng kin thc v lch s ting Vit vo vic tm hiu tin Lch s ting Vit trnh lch s vn hc Vit Nam vi thnh tu vn hc ch Nm v ch quc ng. Yu cu v s dng Hiu c cc yu cu v s dng ting Vit. Nm c nhng yu cu chung v ting Vit Bit vn dng nhng hiu bit trn vo vic ni, vit v c - hiu ng m, ch vit, t ng, ng php, phong cch. cc vn bn. T Hn Vit 1.4. Cng c, hon thin kin thc, k nng hc Hiu mt s yu t Hn Vit thng dng cu to t. Hiu c ngha ca mt s yu t Hn Vit c trong cc vn bn hc lp 10.

Hon thin nhng kin thc v k nng hc Trung hc c s v Cng c kin thc v k nng thng qua t vng, ng php, hot ng giao tip, cc bin php tu t. thc hnh, luyn tp.

14

CH

MC CN T

GHI CH

2. Lm vn

Hon thin kin thc v vn bn v c im ca vn bn ; hiu Phn tch c nhng c im ca vn bn qua cc v d c th. 2.1. Nhng vn chung nhng iu kin to lp vn bn v lin kt trong vn bn. v vn bn v to lp Vn dng c nhng kin thc trn vo qu trnh c - hiu vn bn vn bn. Nm c mt s iu kin tm , trin khai : quan st, lin tng, tng tng ; chn s vic, chi tit tiu,... 2.2. Cc kiu vn bn Vn bn t s Hon thin kin thc v vn bn t s ; hiu ngha v bit cch Nhn ra cc c im ca vn t s a yu t miu t, biu cm vo vn bn t s. qua cc vn bn c - hiu trong chng Bit tm tt vn bn t s, bit trnh by ming vn bn tm tt trnh lp 10. trc tp th. Bit vn dng nhng kin thc trn c - hiu vn bn t s. Bit tm tt cc vn bn t s (truyn dn gian, truyn trung i) theo nhn vt chnh.

Bit vit bi vn t s theo ct truyn c hoc t mnh xy dng kt hp vi miu t, biu cm ; bit iu chnh dung lng ca Bit s dng cht liu trong nhng vn bn vn hc lm bi vn t s. bi vn. Vn bn thuyt minh Hon thin kin thc v vn bn thuyt minh (c im, yu cu v phng php thuyt minh, cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh). Bit cch tm tt vn bn thuyt minh, bit trnh by ming mt vn bn thuyt minh trc tp th. Bit vit bi thuyt minh v mt tc Bit vit on vn, bi vn thuyt minh c s kt hp cc phng phm, tc gi, mt th loi vn hc thc biu t ; bit iu chnh dung lng ca bi vn. hc lp 10.

15

CH

MC CN T

GHI CH

Vn bn ngh lun

Hon thin nhng hiu bit v vn bn ngh lun (c im, vai tr Bit cch phn tch mt vn ngh ca lun im, yu cu ca vn v ngn ng ca bi vn ngh lun (c im, yu cu,...) lun,...) Bit vit on vn, bi vn theo cc Hiu cch thc trin khai cc thao tc lp lun : gii thch, chng thao tc gii thch, chng minh... ; bit minh,... huy ng cc kin thc v tc phm vn Bit vn dng kin thc v vn ngh lun c - hiu vn bn hc c hc lp 10 vit bi. ngh lun. Bit vit on vn, bi vn ngh lun v mt vn x hi hoc vn hc ; bit iu chnh dung lng ca bi vn. Bit trnh by ming mt vn trc tp th.

Mt s kiu vn bn khc

Hiu mc ch, ni dung, c im, yu cu v cch thc xy dng k hoch c nhn ; hiu tm quan trng ca thc v thi quen lp k hoch lm vic. Hiu mc ch, c im, ni dung, yu cu v cch to lp vn bn qung co ; hiu tm quan trng ca tnh n tng v tnh trung thc trong qung co. Bit xy dng k hoch hc tp, sinh hot ca c nhn ; bit vit cc vn bn qung co thng thng.

3. Vn hc

Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc trch on s thi Vit Nam v nc ngoi (m Sn ; -i-x H-me-r ; Ra-ma-ya-na 3.1. Vn bn vn hc S thi Vit Nam v nc Van-mi-ki) : phn nh mt nt din mo tinh thn ca thi k c i ; ca ngi k tch v phm cht ca cc nhn vt anh hng ; s dng ngoi ngn ng anh hng ca. Nhn bit mt s c im c bn ca th loi s thi. Bit cch c - hiu tc phm s thi theo c trng th loi. 16

Nh c ct truyn, pht hin c cc chi tit ngh thut, nhn xt c nhng c im ni dung ca cc trch on s thi. Nhn bit mt s nt c bn v ti, hnh tng, ngn ng s thi. Nhn bit c tc phm s thi theo

CH

MC CN T

GHI CH

c im th loi. Truyn thuyt Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca truyn An Dng Vng v M Chu Trng Thu : mt truyn thuyt v lch s dn tc qua lng knh tng tng ; thi v cch nh gi ca nhn dn v cc nhn vt lch s ; bi hc gi nc ; mi quan h gia s tht lch s v h cu. Hiu mt s c im c bn ca th loi truyn thuyt. Bit cch c - hiu tc phm truyn thuyt theo c trng th loi. Truyn c tch Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca truyn Tm Cm : Nh c nhng bin c, kiu nhn xung t thin c, c m cng bng x hi ; vai tr ca yu t vt, m tp thng gp ca truyn c tch hoang ng, k o v li kt thc c hu. qua truyn Tm Cm. Hiu mt s c im c bn ca truyn c tch. Trnh by c cch phn loi v ni Bit cch c - hiu tc phm truyn c tch theo c trng th loi. dung chnh ca truyn c tch. Nhn bit c tc phm truyn c tch theo c im th loi. Truyn ci Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc truyn ci Nhng n phi bng hai my ; Tam i con g : ngha chm bim su sc v nhng bi hc thit thc ; ngh thut phng i v to tnh hung gy ci. Hiu mt s c im c bn ca th loi truyn ci. Bit cch c - hiu tc phm truyn ci theo c trng th loi. Hiu i tng, ngha ca ting ci, ngh thut gy ci trong cc truyn c hc. Trnh by c cch phn loi, ni dung v ngh thut chnh ca truyn ci. Nhn bit c tc phm truyn ci theo c im th loi. Nh c ct truyn, pht hin c cc chi tit ngh thut, nhn ra ngha v bi hc lch s ca tc phm. Phn bit c truyn thuyt v s thi. Nhn bit c tc phm truyn thuyt theo c im th loi.

Truyn th dn gian

Nhn bit c sc v ni dung v ngh thut ca truyn th dn gian 17

CH

MC CN T

GHI CH

Tin dn ngi yu qua mt on trch tiu biu. Ca dao Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca mt s bi ca dao tr tnh v ca dao chm bim, hi hc : i sng tnh cm a dng, phong ph ca nhn dn lao ng ; cch th hin va hi hc, chm bim va tinh t, su sc. Hiu ni dung phn nh, tnh cm, cm xc, ngha ; pht hin c cc chi tit ngh thut tiu biu ca cc bi ca dao c hc.

Hiu tnh cht tr tnh v kh nng biu t ca th th lc bt Bit tm hiu mt bi ca dao qua cc trong ca dao. phng din : ti, ch , nhn vt tr tnh, hnh nh, ngn ng,... Bit cch c - hiu ca dao theo c trng th loi. Th trung i Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v gi tr ngh thut ca cc tc phm th trung i (Thut hoi Phm Ng Lo ; Bo knh cnh gii, s 43 Nguyn Tri ; Nhn Nguyn Bnh Khim ; c Tiu Thanh k Nguyn Du ; cc bi c thm : Quc t Php Thun ; Co tt th chng Mn Gic ; Quy hng Nguyn Trung Ngn) : l tng v nhn sinh quan ca con ngi thi trung i, tm s v s phn con ngi v thi cuc ; cch s dng sng to th th ng lut v cch th hin cm xc tr tnh. Hiu mt vi c im c bn ca th tr tnh trung i Vit Nam. Bit cch c - hiu tc phm th tr tnh trung i theo c trng th loi. Th ng v th hai-c Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc bi th (Hong Nhn bit c mt bi th ng qua Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng L Bch ; Thu hng th th, ti, cm hng, ngh thut, Ph ; cc bi c thm : Hong Hc lu Thi Hiu ; Khu on biu t. Vng Xng Linh ; iu minh gin Vng Duy) : ti, cu t, bt php tnh cnh giao ho ; phong thi nhn vt tr tnh ; tnh cch lut v v p hm sc, c in. 18 Nhn ra c ch , t tng, ngha ca tc phm ; ni lng, tnh cm ca tc gi ; pht hin c cc chi tit ngh thut ca mi bi th. Hiu c im v th loi, ti, cm hng, ngh thut biu t ca th trung i.

CH

MC CN T

GHI CH

Hiu mt s c im c bn ca th ng ; bit lin h hiu mt s c im ca th ng lut Vit Nam. Bit cch c - hiu tc phm th ng theo c trng th loi. Bc u nhn bit v p ni dung v ngh thut ca mt s bi th hai-c ca M. Ba-s (Nht Bn). Ph Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca bi Ph sng Bch ng Trng Hn Siu : tinh thn yu nc, t ho dn tc, Nm c mt s nt v s phn loi v li kt cu v li vn kt hp bin ngu vi th. cch th hin ni dung ca th ph. Nhn bit mt vi c im c bn ca th ph. Bit cch c - hiu mt bi ph theo c trng th loi. Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca mt on trch trong Chinh ph ngm khc ng Trn Cn - on Th im (?) : tnh cnh c n v kht vng hnh phc ; bt php by t ni lng, Nm c mt s nt v th th, nhn "t cnh ng tnh" ; sc biu t ca th song tht lc bt. vt tr tnh, ni dung ca th ngm khc. Nhn bit mt vi c im c bn ca th ngm khc. Bit cch c - hiu mt vn bn thuc th ngm khc. Nhn ra b cc, ni dung, ngha, mch lp lun, pht hin cc chi tit ngh thut c sc ca cc vn bn hc. Nhn bit v tr, ngha ca cc th co, ta trong vn hc trung i Vit Nam, v cu vn bin ngu trong bi co.

Ngm khc Vit Nam

Ngh lun trung i Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc tc phm, Vit Nam i co Bnh Ng Nguyn Tri : bn tuyn ngn ho bnh giu t tng nhn ngha ; tinh thn yu nc, t ho dn tc ; s kt hp hi ho gia yu t chnh lun v tr tnh ; lp lun cht ch, sc bn ; ging iu ho hng. Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca bi Ta "Trch dim thi tp" Hong c Lng ; bi c thm Hin ti l nguyn kh ca quc gia Thn Nhn Trung : cao vic bo tn vn ho, trn trng hin ti ; ngh thut lp lun cht ch. Nhn bit mt vi c im c bn ca th co, ta. 19

CH

MC CN T

GHI CH

Bit cch c - hiu tc phm ngh lun trung i theo c trng th loi. S k trung i Vit Nam Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca cc on trch trong i Vit s k ton th Ng S Lin : quan im nh gi v ti nng Nhn bit li vit s : kt hp gia bin v c ca nhn vt lch s ; cch la chn chi tit, s vic, cch nin vi t s, cch k chuyn kim li, trn thut. giu kch tnh. Nhn bit mt vi c im ca th loi s k trung i. Bc u bit cch c - hiu mt vn bn s k trung i.

Truyn trung i Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca Chuyn chc phn s n Nhn bit ni dung v cc m tp k o Vit Nam Tn Vin Nguyn D : ngi ca ngi tr thc cng trc ; li k thng gp trong truyn truyn k. chuyn v cch xy dng nhn vt ca truyn truyn k. Nhn bit mt s c im c bn ca th loi truyn truyn k. Bit cch c - hiu mt truyn trung i Vit Nam. - Truyn th Nm Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut mt s on trch tiu biu ca tc phm Truyn Kiu Nguyn Du : gi tr hin thc v nhn o su sc ; ngh thut k chuyn v miu t tm l ; nhng ng gp vo vic hon thin ngn ng th ca dn tc. Hiu mt vi c im c bn ca truyn th Nm. Bit cch c - hiu mt on trch truyn th Nm theo c trng th loi. Nhn bit ni dung t tng, cm xc, pht hin cc chi tit ngh thut ca mi trch on. Nhn bit hai loi truyn th Nm : bc hc v bnh dn ; ni dung v ngh thut ca truyn th Nm bc hc.

- Tiu thuyt chng hi Trung Quc

Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca cc on trch trong tc Nhn bit mt s c im v cch t phm Tam quc din ngha La Qun Trung : ngi ca phm cht ca chc tc phm, xy dng hnh tng nhn con ngi trung ngha ; khuynh hng "tn Lu bim To" ; mi vt, li k chuyn. quan h gia lch s v hnh tng ngh thut ; cch k chuyn sinh ng, giu kch tnh, ngh thut xy dng nhn vt. 20

CH

MC CN T

GHI CH

Nhn bit mt vi c im ca tiu thuyt chng hi. Bit cch c - hiu mt vn bn tiu thuyt chng hi (bn dch). 3.2. Lch s vn hc Qu trnh vn hc Hiu c nhng nt chnh v qu trnh pht trin v nhng c Nu c cc c im v gi tr ca cc im c bn ca vn hc Vit Nam. giai on vn hc, ly c cc v d Hiu nhng nt chnh v c trng v gi tr ca vn hc dn gian minh ho. Vit Nam. Hiu c nhng nt chnh v qu trnh pht trin, c im v thnh tu c bn ca vn hc trung i Vit Nam. Bit vn dng nhng hiu bit trn c - hiu tc phm vn hc dn gian, vn hc trung i v lm bi ngh lun vn hc. Tc gi vn hc Bit mt s nt chnh v thi i, thn th v s nghip ca mt s Nm c nhng kin thc v tc gi tc gi c hc trong chng trnh. qua nhng bi c - hiu vn bn v bi Bit nhng nt c bn v thi i, thn th v s nghip ca khi qut v tc gia, giai on vn hc. Nguyn Tri : cuc i ho hng v bi thng, t tng nhn ngha cao c, s nghip sng tc phong ph, a dng ; cht anh hng ca v cht tr tnh trong th vn ; nhng ng gp to ln vo th loi th Nm. Trnh by c nhng nt chnh v cuc i v s nghip ca Nguyn Tri v Nguyn Du, minh ho c mt s gi tr ni dung v ngh thut ni bt qua Bit mt s nt chnh v thi i, thn th v s nghip ca tc gia nhng tc phm hc, c. Nguyn Du : cuc i thng trm trong mt thi k lch s y bin ng ; tm lng nhn o cao c ; nhng ng gp to ln vo s pht trin ca th loi truyn th Nm. Bit vn dng nhng hiu bit trn c - hiu tc phm v lm bi ngh lun v tc gi vn hc. 21

CH

MC CN T

GHI CH

3.3. L lun vn hc Vn bn vn hc

Bc u hiu cc c im ca vn bn vn hc, mi quan h gia ngn t, hnh tng, ngha. Bit vn dng kin thc trn vo vic c - hiu vn bn vn hc.

Th loi

Bit mt s nt chnh v c im ca cc th loi vn hc dn Nm c cc c im th loi qua gian (s thi, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ci, ca dao,...), cc bi c - hiu vn bn. vn hc trung i (th, ngh lun, ph, co, truyn, ngm khc), vn hc nc ngoi (th ng, th hai-c, tiu thuyt chng hi) c hc trong chng trnh. Bit vn dng kin thc th loi vo vic c - hiu v to lp vn bn.

Mt s khi nim l lun vn hc khc

Hiu s lc v mt s yu t ca tc phm vn hc (nhn vt tr Nm c khi nim qua cc bi khi tnh, ct truyn, kt cu,...). qut, c - hiu vn bn. Bit vn dng kin thc trn vo c - hiu vn bn v vit bi ngh lun vn hc.

22

B - HNG DN THC HIN CHUN KIN THC, K NNG TNG QUAN VN HC VIT NAM
I - MC CN T - Thy c hai b phn hp thnh ca vn hc Vit Nam : vn hc dn gian v vn hc vit ; - Nm c mt cch khi qut tin trnh pht trin ca vn hc vit ; - Hiu c nhng ni dung th hin con ngi Vit Nam trong vn hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhng b phn hp thnh, tin trnh pht trin ca vn hc Vit Nam v t tng, tnh cm ca ngi Vit Nam trong vn hc. 2. K nng Nhn din c nn vn hc dn tc, nu c cc thi k ln v cc giai on c th trong cc thi k pht trin ca vn hc dn tc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Cc b phn hp thnh ca vn hc Vit Nam : vn hc dn gian v vn hc vit. Hai b phn ny c mi quan h mt thit vi nhau. - Vn hc dn gian : gm cc th loi nh thn thoi, s thi, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ng ngn, truyn ci, tc ng, cu , ca dao, dn ca, v, truyn th, cho ; l sng tc tp th v truyn ming, th hin tnh cm ca nhn dn lao ng. 23

- Vn hc vit : c vit bng ch Hn, ch Nm v ch quc ng ; l sng tc ca tr thc, mang m du n sng to ca c nhn. b) Hai thi i ln ca vn hc Vit Nam Nhn tng qut, c th thy lch s vn hc Vit Nam tri qua hai thi i ln : vn hc trung i v vn hc hin i. - Vn hc trung i (t th k X n ht th k XIX) : l thi i vn hc vit bng ch Hn v ch Nm ; hnh thnh v pht trin trong bi cnh vn ho, vn hc vng ng Nam , ng ; c quan h giao lu vi nhiu nn vn hc khu vc, nht l Trung Quc. - Vn hc hin i (u th k XX n ht th k XX) : tn ti trong bi cnh giao lu vn ho, vn hc ngy cng m rng, tip xc v tip nhn tinh hoa ca nhiu nn vn hc th gii i mi. c) Vn hc Vit Nam th hin t tng, tnh cm, quan nim chnh tr, vn ho, o c, thm m ca ngi Vit Nam trong nhiu mi quan h : quan h vi th gii t nhin, quan h quc gia dn tc, quan h x hi v trong thc v bn thn. 2. Luyn tp - Khuyn khch HS nu nhn nh (ly t cc lun im chnh trong bi) v tp phn tch, ly dn chng lm sng t nhn nh . - Rn luyn k nng nm bt, nhn nhn mt nn vn hc, nu ra c nhng nhn nh khi qut, c bn v nn vn hc y. 3. Hng dn t hc - Nh mc, cc lun im chnh ca bi Tng quan. - S ho cc b phn ca vn hc Vit Nam.

HOT NG GIAO TIP BNG NGN NG


I - MC CN T - Nm c kin thc c bn v hot ng giao tip bng ngn ng : bn cht, hai qu trnh, cc nhn t giao tip ; - Nng cao nhng k nng trong hot ng giao tip bng ngn ng c hai qu trnh to lp v lnh hi vn bn, trong c k nng s dng v lnh hi cc phng tin ngn ng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim c bn v hot ng giao tip bng ngn ng : mc ch (trao i thng tin v nhn thc, t tng, tnh cm, hnh ng,...) v phng tin (ngn ng). - Hai qu trnh trong hot ng giao tip bng ngn ng : to lp vn bn (ni hoc vit) v lnh hi vn bn (nghe hoc c). - Cc nhn t giao tip : nhn vt, hon cnh, ni dung, mc ch, phng tin v cch thc giao tip. 2. K nng - Xc nh ng cc nhn t trong hot ng giao tip. - Nhng k nng trong cc hot ng giao tip bng ngn ng : nghe, ni, c, vit, hiu. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Thng qua vic tm hiu hai ng liu (giao tip Hi ngh Din Hng v giao tip qua vn bn trong SGK Ng vn), tr li cc cu hi trong bi, hnh thnh ba ni dung : 24

- Khi nim v hot ng giao tip bng ngn ng, phng tin v mc ch. - Hai qu trnh trong hot ng giao tip bng ngn ng : to lp (ni, vit) v lnh hi vn bn (nghe, c). - Cc nhn t trong hot ng giao tip bng ngn ng : nhn vt, hon cnh, ni dung, mc ch, phng tin v cch thc giao tip. 2. Luyn tp Lu n s khc nhau v ni dung v yu cu ba bi tp (bi u lm ti lp, hai bi tp cui c th t hc) : - Bi tp 1 : giao tip gia hai nhn vt trong ca dao (li t tnh ca chng trai vi c gi vo m trng thanh, nn cch ni bng by, nh, kn o). - Bi tp 2 : giao tip i thng gia hai ng chu (c s thay i vai ni v nghe, c hnh ng ni trc tip v gin tip, c li hi v p,...). Bi tp 3 : giao tip gia tc gi v c gi thng qua hnh tng vn hc (bnh tri nc) ni ln thn phn cng phm cht ca ngi ph n trong x hi trc y. 3. Hng dn t hc - c k phn Ghi nh v nm vng khi nim hot ng giao tip bng ngn ng, kin thc v hai qu trnh v cc nhn t trong hot ng giao tip bng ngn ng. - Vn dng kin thc trn lm hai bi tp. Lu thm : + Bi tp 4 c mc ch : luyn tp k nng to lp mt vn bn vit (thng bo) giao tip, do cn ch p ng cc yu cu v

dng vn bn, ni dung ph hp vi ngi tip nhn thng bo, vi mc ch v hon cnh giao tip,... + Bi tp 5 : vn dng kin thc trong bi phn tch hot ng giao tip bng ngn ng thng qua bc th Ch tch H Ch Minh gi hc sinh nhn ngy khai trng u tin ca nc Vit Nam Dn ch Cng ha. Tm thm nhng hot ng giao tip bng ngn ng khc trong i thng v trong tc phm vn hc.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) V khi nim vn hc dn gian - Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming c tp th sng to, nhm mc ch phc v trc tip cho nhng sinh hot khc nhau trong i sng cng ng. - Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming : Thc cht ca qu trnh truyn ming l s ghi nh theo kiu nhp tm v ph bin bng ming cho ngi khc. Vn hc dn gian thng c truyn ming theo khng gian (t vng ny qua vng khc), v theo thi gian (t i trc n i sau). - Vn hc dn gian l kt qu ca nhng qu trnh sng tc tp th : lc u do mt ngi khi xng, tc phm hnh thnh v c tp th tip nhn. Sau nhng ngi khc (a phng khc, thi i khc) tham gia sa cha, b sung lm cho tc phm bin i dn, phong ph, hon thin hn. - Vn hc dn gian gn b v phc v trc tip cho cc sinh hot khc nhau trong i sng cng ng. b) V c trng ca vn hc dn gian - Tnh truyn ming - Tnh tp th - Tnh biu din - Tnh d bn - Tnh a phng. Lu : y l nhng c im c th phn bit r rng gia vn hc dn gian v vn hc vit ; trong , tnh truyn ming v tnh tp th l hai c trng quan trng nht. 25

KHI QUT VN HC DN GIAN VIT NAM


I - MC CN T - Nm c nhng nt khi qut v vn hc dn gian cng vi nhng gi tr to ln, nhiu mt ca b phn vn hc ny. - Bit yu mn, trn trng, gi gn, pht huy vn hc dn gian. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim vn hc dn gian. - Cc c trng c bn ca vn hc dn gian. - Nhng th loi chnh ca vn hc dn gian. - Nhng gi tr ch yu ca vn hc dn gian. 2. K nng - Nhn thc khi qut v vn hc dn gian. - C ci nhn tng qut v vn hc dn gianVit Nam.

c) H thng th loi ca vn hc dn gian Vit Nam Vn hc dn gian Vit Nam gm nhng th loi chnh sau : thn thoi, s thi dn gian, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ci, truyn ng ngn, tc ng, cu , ca dao dn ca, v, truyn th, cc th loi sn khu (cho, tung, ma ri, cc tr din mang tch truyn). d) Nhng gi tr c bn ca vn hc dn gian - Vn hc dn gian l kho tri thc v cng phong ph v i sng ca cc dn tc. Kho tri thc ny phn ln l nhng kinh nghim lu i c nhn dn ta c kt t thc t, thng qua s m ho bng nhng ngn t v hnh tng ngh thut, to ra sc hp dn ngi c, ngi nghe, d ph bin, d tip thu v c sc sng lu bn cng nm thng. - Vn hc dn gian ngi ca, tn vinh nhng gi tr tt p ca con ngi. N c gi tr gio dc su sc v truyn thng dn tc (truyn thng yu nc, c kin trung, lng v tha, lng nhn o, tinh thn u tranh chng ci c, ci xu,...). Vn hc dn gian gp phn hnh thnh nhng gi tr tt p cho cc th h. - Vn hc dn gian c gi tr to ln v ngh thut. N ng vai tr quan trng trong vic hnh thnh v pht trin nn vn hc nc nh, l ngun nui dng, l c s ca vn hc vit. 2. Rn luyn k nng K li mt cu chuyn c dn gian tng nghe ; ghi nhn nhng c tnh : truyn ming, tp th, biu din, d bn, a phng,... 3. Hng dn t hc - Nh li nhng cu chuyn, nhng li ru ca b, ca m,... m anh (ch) tng nghe. 26

- Tp ht mt iu dn ca quen thuc.

VN BN
I - MC CN T - Hiu khi qut v vn bn, cc c im c bn v cc loi vn bn ; - Vn dng c nhng kin thc v vn bn vo vic phn tch v thc hnh to lp vn bn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim v c im ca vn bn. - Cch phn loi vn bn theo phng thc biu t, theo lnh vc v mc ch giao tip. 2. K nng - Bit so snh nhn ra mt s nt c bn ca mi loi vn bn. - Bc u bit to lp mt vn bn theo mt hnh thc trnh by nht nh, trin khai mt ch cho trc hoc t xc nh ch . - Vn dng vo vic c - hiu cc vn bn c gii thiu trong phn Vn hc.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Vn bn : l sn phm c to ra trong hot ng giao tip bng ngn ng. - c im vn bn : mi vn bn trin khai mt ch trn vn ; c xy dng theo mt kt cu mch lc, cc cu trong vn bn c s lin kt cht ch ; c du hiu th hin tnh hon chnh v ni dung ; thc hin mt mc ch giao tip nht nh. - Phn loi : + Theo phng thc biu t : vn bn t s, miu t, biu cm, ngh lun, thuyt minh, iu hnh (hnh chnh - cng v). + Theo lnh vc v mc ch giao tip : vn bn thuc phong cch ngn ng sinh hot ; vn bn thuc phong cch ngn ng ngh thut ; vn bn thuc phong cch ngn ng khoa hc ; vn bn thuc phong cch ngn ng hnh chnh ; vn bn thuc phong cch ngn ng chnh lun ; vn bn thuc phong cch ngn ng bo ch. 2. Luyn tp - Phn tch cc c im ca vn bn v to lp mt s loi hnh vn bn quen thuc. V d : + So snh c im khc bit gia mt vn bn hnh chnh v mt vn bn vn hc v cc phng din trn. + Vit n xin hc lp ting Anh ti trng ; vit on vn trin khai t mt cu ch ,... - Vn dng nhng kin thc v vn bn vo vic c - hiu cc vn bn c gii thiu trong phn Vn hc. 27

V d : hiu tnh chnh th v ni dung v hnh thc ca mt cu tc ng, thnh ng ; hiu mc ch giao tip ca vn bn vn hc khc vi vn bn chnh lun,... 3. Hng dn t hc Tm hiu thm cc vn bn nhn din cc vn bn theo phong cch biu t.

CHIN THNG MTAO MXY


(Trch s thi m Sn) I - MC CN T - Hiu c cuc chin u v danh d, hnh phc v s thnh vng ca cng ng l l sng v nim vui ca ngi anh hng thi xa ; - Thy c ngh thut miu t, xy dng nhn vt, s dng ngn t v cc bin php ngh thut thng dng trong s thi anh hng qua on trch. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - V p ca ngi anh hng s thi m Sn : trng danh d, gn b vi hnh phc gia nh v thit tha vi cuc sng bnh yn, phn thnh ca cng ng c th hin qua cnh chin u v chin thng k th. - c im ngh thut tiu biu ca th loi s thi anh hng (lu phn bit vi s thi thn thoi) : xy dng thnh cng nhn vt anh hng s thi ; ngn ng trang trng, giu hnh nh, nhp iu ; php so snh, phng i.

2. K nng - c (k) din cm tc phm s thi. - Phn tch vn bn s thi theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - m Sn l thin s thi anh hng tiu biu ca dn tc - ni ring v kho tng s thi dn gian nc ta ni chung. - on trch nm phn gia tc phm, k v cuc giao chin gia m Sn v Mtao Mxy. m Sn chin thng, cu c v v thu phc c dn lng ca t trng Mtao Mxy. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Cnh chin u v chin thng ca m Sn : cuc chin ca m Sn vi Mtao Mxy din ra trong bn hip. , m Sn lun ch ng, thng thn, dng cm v mnh m, cn Mtao Mxy th th ng, hn nht, khip s. Vi s gip ca thn linh, m Sn git cht k th. Nh vy, trong tng tng ca dn gian, m Sn l biu tng cho chnh ngha v sc mnh ca cng ng, cn Mtao Mxy l biu tng cho phi ngha v ci c. - Cnh m Sn thu phc dn lng ca Mtao Mxy ri cng h v ti t tr v : S hng ng, t nguyn mang ca ci theo m Sn ca dn lng v lng trung thnh tuyt i vi m Sn ca ti t th hin s thng nht cao gia quyn li, kht vng v s yu mn, tun phc ca c nhn i vi cng ng. l s suy tn tuyt i ca cng ng vi ngi anh hng s thi. - Cnh n mng chin thng : con ngi - v thin nhin Ty Nguyn u tng bng trong men say chin thng. y, nhn vt s 28

thi m Sn thc s c tm vc lch s khi c t gia mt bi cnh rng ln ca thin nhin, x hi v con ngi Ty Nguyn. b) Ngh thut - T chc ngn ng ph hp vi th loi s thi : ngn ng ca ngi k bin ho linh hot, hng ti nhiu i tng ; ngn ng i thoi c khai thc nhiu gc . - S dng c hiu qu li miu t song hnh, n by, th php so snh, phng i, i lp, tng tin,... c) ngha vn bn on trch khng nh sc mnh v ngi ca v p ca ngi anh hng m Sn - mt ngi trng danh d, gn b vi hnh phc gia nh v thit tha vi cuc sng bnh yn, phn vinh ca th tc, xng ng l ngi anh hng mang tm vc s thi ca dn tc - thi c i. 3. Hng dn t hc - c (k) theo cc vai vi ging quyt lit, hng trng ca m Sn, khn kho, mm mng ca Mtao Mxy, tha thit ca dn lng,... - Tm trong on trch nhng cu vn s dng bin php so snh, phng i v phn tch lm r hiu qu ngh thut ca chng.

TRUYN AN DNG VNG V M CHU - TRNG THU


(Truyn thuyt)

I - MC CN T - Hiu c bi hc gi nc, nguyn nhn mt nc m ngi xa gi gm trong cu chuyn v thnh C Loa v mi tnh M Chu Trng Thu ; - Nm c c trng c bn ca truyn thuyt. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bi kch nc mt nh tan v bi kch tnh yu tan v c phn nh trong truyn thuyt Truyn An Dng Vng v M Chu - Trng Thy. - Bi hc lch s v tinh thn cnh gic vi k th v cch x l ng n mi quan h gia ring vi chung, nh vi nc, c nhn vi cng ng. - S kt hp hi ha gia "ct li lch s" vi tng tng, h cu ngh thut ca dn gian. 2. K nng - c (k) din cm truyn thuyt dn gian. - Phn tch vn bn truyn thuyt theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Truyn An Dng Vng v M Chu - Trng Thy c trch t Truyn Ra Vng trong Lnh Nam chch qui - tp truyn dn gian c su tp vo cui th k XV. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung 29

- An Dng Vng xy thnh, ch n gi nc : thnh xy t Vit Thng nhng "h p ti u li l ti y". Nh s gip ca Ra Vng, An Dng Vng xy c thnh, ch n thn, chin thng Triu , buc hn phi cu ha. Thng qua nhng chi tit k o trong truyn thuyt (c s gip ca thn linh), dn gian ngi ca nh vua, t ho v chin cng xy thnh, ch n, chin thng ngoi xm ca dn tc. - Bi kch nc mt nh tan v bi kch tnh yu tan v + V ch quan, mt cnh gic, hai cha con An Dng Vng mc mu Triu dn n vic nc u Lc tht bi. Cng vi nc mt l nh tan. Trc li kt ti ca Ra Vng, An Dng Vng "rt gm chm M Chu". Cu ni ca Ra Vng lm An Dng Vng tnh ng, nhn ra bi kch. Hnh ng "rt gm chm M Chu" th hin s dt khot, quyt lit v s tnh ng mun mng ca nh vua. + Mi tnh M Chu - Trng Thu tan v bi m mu xm lc ca Triu . Ci cht ca M Chu, Trng Thy l kt cc bi thm ca mt mi tnh o le lun b tc ng, chi phi bi chin tranh. + Nhn dn khng ng tnh vi s ch quan, mt cnh gic ca An Dng Vng v nu bi hc lch s v thi cnh gic vi k th ; va ph phn hnh ng v tnh phn quc, va rt lng vi M Chu, hiu nng l ngi c tin, ngy th b li dng. Hnh nh "ngc trai - nc ging" th hin thi va nghim khc va nhn i ca nhn dn ta vi cc nhn vt trong truyn. b) Ngh thut - Kt hp nhun nhuyn gia "ct li lch s" v h cu ngh thut.

- Kt cu cht ch, xy dng nhng chi tit k o c gi tr ngh thut cao (ngc trai - ging nc). - Xy dng c nhng nhn vt truyn thuyt tiu biu. c) ngha vn bn Truyn An Dng Vng v M Chu - Trng Thy gii thch nguyn nhn vic mt nc u Lc v nu bi hc lch s v vic gi nc, tinh thn cnh gic vi k th, cng cch x l ng n mi quan h gia ring vi chung, nh vi nc, c nhn vi cng ng. 3. Hng dn t hc - Ch ra nhng h cu ngh thut trong truyn thuyt v phn tch ngha ca chng. - Quan im ca anh (ch) v kin cho rng truyn thuyt ny l ting ni ngi ca tnh yu chung thu v phn khng chin tranh.

2. K nng - Xy dng c dn cho mt bi vn t s theo cc phn : m bi, thn bi, kt bi. - Vn dng c cc kin thc hc v vn t s v vn sng ca bn thn xy dng dn . III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Tm hiu cc ni dung ca bi hc (dn v yu cu ca mi phn trong dn ) gn vi cc vn bn t s c hc trong SGK, qua nhn ra c : + Lp dn bi vn t s l xc nh nhng ni dung chnh ca cu chuyn m mnh s vit, s k. + Yu cu ca lp dn : d kin ti, xc nh cc nhn vt, chn v sp xp s vic, chi tit tiu biu mt cch hp l. - Lp dn cho mt s vn t s vi cc phn : m bi (gii thiu cu chuyn s k) ; thn bi (nhng s vic, chi tit chnh theo din bin ca cu chuyn) ; kt bi (kt thc cu chuyn). 2. Luyn tp S dng cc v d trong SGK tm hiu, phn tch (c th ly thm nhng vn bn ngoi SGK) v yu cu HS tm thm cc vn bn luyn tp. V d : Lp dn bi vn k v "hu thn" ca ch Du trong tc phm Tt n (Ng Tt T) ; lp dn cho bi vn k v mt k nim su sc trong cuc i ca anh (ch). 3. Hng dn t hc Lp dn mt s vn t s. 30

LP DN BI VN T S
I - MC CN T Bit cch lp dn khi trin khai bi vn t s. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Dn v cc yu cu ca vic lp dn . - Yu cu ca mi phn trong dn .

UY-LT-X TR V
(Trch s thi -i-x - H-ME-R) I - MC CN T - Thy c din mo tinh thn ca ngi Hi Lp c i th hin tr tu v lng chung thy ca nhn vt l tng ; - Nm c c im ca ngh thut s thi -i-x. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tr tu v tnh yu ca Uy-lt-x v P-n-lp, biu tng ca nhng phm cht cao p m ngi c i Hi Lp kht khao vn ti. - c sc ca ngh thut s thi H-me-r : miu t tm l, li so snh, s dng ngn t, ging iu k chuyn. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi. - Phn tch nhn vt qua i thoi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - H-me-r, ngi c coi l tc gi ca hai s thi ni ting I-li-t v -i-x, l nh th m, sinh vo khong th k IX - VIII (trc CN). - on trch thut li chuyn sau hai mi nm nh thng thnh T-roa v lnh nh phiu bt, Uy-lt-x tr v qu hng, chin thng bn cu hn P-n-lp, on t cng gia nh.

2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Ca ngi v p tm hn : tnh yu x s, tnh v chng, tnh cha con, m con, tnh ch - khch, tnh ch - t ; - cao v p tr tu : khn ngoan, mu tr, dng cm, tnh to, sng sut ca nhn vt l tng. (Thng qua vic phn tch nhng li thoi gia P-n-lp v nh mu -ri-cl thy c nim vui sng v s hoi nghi ca ngi v khi chng tr v ; gia P-n-lp v T-l-mc thy c phn ng ca con trai trc thi c v tn nhn ca m i vi cha mnh ; gia P-n-lp v Uy-lt-x thy c nim hnh phc tt cng sau cuc u tr bng "php th" v b mt ca chic ging) b) Ngh thut - Miu t tm l nhn vt mt cch chi tit c th, li so snh c ui di rt sinh ng, giu hnh nh mang c trng ca s thi. - Ngn ng trong sng, ho hng, ging iu k chuyn chm ri, tha thit. c) ngha vn bn Ca ngi sc mnh k diu ca tr tu Hi Lp c i v kht vng u tranh bo v hnh phc gia nh. 3. Hng dn t hc - c theo kiu i thoi nhn vt kch, th hin din bin tm l nhn vt v xung t kch. - Hc theo nhm, phn vai nh tp din mt hi kch.

31

RA-MA BUC TI
(Trch s thi Ra-ma-ya-na - VAN-MI-KI) I - MC CN T - Thy c v p tinh thn ca ngi n c i trong cuc chin v danh d, ngha v v tnh yu ; - Hiu c c im ngh thut s thi Ra-ma-ya-na. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Quan nim ca ngi n c i v nhn vt v hnh ng ca nhn vt l tng. - c sc c bn ca ngh thut s thi n : th hin ni tm nhn vt, xung t giu tnh kch, ging iu k chuyn. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi (s thi). - Phn tch tm l, tnh cch nhn vt, s pht trin ca xung t nhn vt. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Ra-ma-ya-na l thin s thi n ni ting, c nh hng su sc ti vn hc, vn ha n v nhiu nc trong khu vc, ra i vo khong th k III trc CN.

- c b sung v gt gia qua nhiu th h tu s - nh th v c hon thnh nh tr nh tuyt vi v ngun cm hng c bit ca o s Van-mi-ki. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Ca ngi phm cht ca ngi anh hng l tng Ra-ma, v vua tng lai ca t nc : dng cm chng li s tn bo v lng nhc ca k th, bo v danh d v ting tm ca dng h, bit da vo sc mnh ca anh em, ng i, bit cm ha v thu phc lng ngi (phn tch thi v li buc ti ca Ra-ma i vi Xi-ta). - Ca ngi phm cht ca ngi ph n l tng Xi-ta : lng chung thy, quyt gi gn s trong trng khi trong tay k th, ni au n v gin d tt cng khi b xc phm, nim kiu hnh v ngun gc xut thn cao qu (phn tch li bin h ca Xi-ta trc li buc ti ca chng v thi ca nng khi bc ln gin la). b) Ngh thut - Xy dng nhn vt l tng vi tm l, tnh cch, trit l, hnh ng. - S dng hnh nh, in tch, ngn ng miu t v i thoi, ging iu, xung t kch tnh... giu yu t s thi. c) ngha vn bn - Quan nim v ng minh qun v ngi ph n l tng ca ngi n c i, bi hc v gi v sc sng tinh thn bn vng cho n ngy nay. - Ngi n tin rng : "Chng no sng cha cn, ni cha mn th Ra-ma-ya-na cn lm say m lng ngi v cu vt h thot khi ti li". 32

3. Hng dn t hc Hot ng theo nhm, phn vai, th hin on trch di dng mt hi kch.

- S vic tiu biu : l s vic quan trng gp phn hnh thnh ct truyn v gn vi nhn vt chnh trong tc phm t s. - Chi tit tiu biu : l chi tit c gi tr ngh thut cao, lm cho cc s vic thm sinh ng. 2. Luyn tp - Nhn din cc s vic, chi tit tiu biu trong mt s vn bn t s c nu trong SGK hoc c cung cp thm. V d : Tm tt cc s vic chnh trong truyn Tm Cm ; An Dng Vng v M Chu - Trng Thu, t mt s vic nu v phn tch ngha, tc dng ca cc chi tit tiu biu. - Qua vic nhn din v phn tch hiu vai tr, tc dng ca s vic, chi tit tiu biu trong mt bi vn t s : dn dt cu chuyn, t m tnh cch nhn vt, tp trung th hin ch ca cu chuyn. 3. Hng dn t hc Luyn tp thm v nhn din s vic, chi tit trong mt s vn bn t s hc.

CHN S VIC, CHI TIT TIU BIU TRONG BI VN T S


I - MC CN T Bit chn s vic, chi tit tiu biu vit bi vn t s. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim s vic, chi tit tiu biu trong vn bn t s. - Vai tr, tc dng ca s vic, chi tit tiu biu trong mt bi vn t s. - Cch la chn s vic, chi tit tiu biu khi to lp vn bn t s. 2. K nng - Nhn din s vic, chi tit trong mt s vn bn t s hc. - La chn s vic, chi tit tiu biu to lp vn bn theo yu cu c th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - T s : phng thc trnh by mt chui s vic, s vic ny ni tip s vic kia, cui cng dn n mt kt thc, th hin mt ngha. 33

TM CM
(Truyn c tch) I - MC CN T - Hiu c ngha ca nhng mu thun, xung t trong truyn v s bin ho ca Tm ; - Nm c c trng c bn ca truyn c tch thn k qua mt truyn c th.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nhng mu thun, xung t gia d gh v con chng trong gia nh ph quyn thi c, gia thin v c trong x hi. Sc sng mnh lit ca con ngi v nim tin ca nhn dn. - Kt cu ca truyn c tch : ngi ngho kh, bt hnh tri qua nhiu hon nn cui cng c hng hnh phc. S dng hp l, sng to cc yu t thn k. 2. K nng - Tm tt vn bn t s. - Phn tch mt truyn c tch thn k theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Truyn c tch c ba loi : c tch v loi vt, c tch thn k, c tch sinh hot. - Tm Cm thuc loi c tch thn k. c trng quan trng ca c tch thn k l s tham gia ca cc yu t thn k vo s pht trin ca cu chuyn. c m chy bng v hnh phc, l cng bng, phm cht v nng lc tuyt vi ca con ngi l ni dung ch yu ca c tch thn k. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Mu thun ch yu trong tc phm l mu thun gia c Tm m ci, xinh p, hin lnh vi d gh v Cm c c, tn nhn. Mu 34

thun ny pht trin t thp n cao : ban u ch l nhng hn thua v vt cht, tinh thn, s ganh ght m gh con chng,... Khi , Tm lun l ngi nhng nhn, chu thua thit. Cng v sau, mu thun chuyn thnh s k, mt mt mt cn, tiu dit ln nhau. y l nhng mu thun trong gia nh ph quyn thi c nhng trn ht l mu thun gia thin v c trong x hi. Mu thun ny c tc gi dn gian gii quyt theo hng thin thng c. - ngha nhng ln bin ho ca Tm : d b m con Cm tm mi cch tn dit, Tm vn ti sinh di cc dng thc khc nhau (chim vng anh, cy xoan o, khung ci, qu th). Cng v sau, Tm cng u tranh quyt lit ginh li s sng. Qua nhng ln bin ho, dn gian mun khng nh : ci thin khng bao gi chu khut phc, chnh ngha khng bao gi u hng, ci thin s chin u n cng bo v l phi v cng l. l nguyn nhn quan trng nht lm nn chin thng. - ngha vic tr th ca Tm : hnh ng tr th ca Tm l hnh ng ca ci thin trng tr ci c. N ph hp vi quan nim " hin gp lnh", "c gi c bo" ca nhn dn. b) Ngh thut - Xy dng nhng mu thun, xung t ngy cng tng tin. - Xy dng nhn vt theo hai tuyn i lp cng tn ti v song song pht trin. , bn cht ca tng tuyn nhn vt c nhn mnh, t m. - C nhiu yu t thn k song vai tr ca yu t thn k cng khc nhau trong tng giai on. - Kt cu quen thuc ca truyn c tch : ngi ngho kh, bt hnh tri qua nhiu hon nn cui cng c hng hnh phc.

c) ngha vn bn Truyn Tm Cm ngi ca sc sng bt dit, s tri dy mnh m ca con ngi v ci thin trc s vi dp ca k xu, ci c, ng thi th hin nim tin ca nhn dn vo cng l v chnh ngha. 3. Hng dn t hc - c (k) bng ging ph hp vi c im nhn vt : Tm hin thc, Cm chanh chua, Bt nhn t, d gh c c. - Trnh by nhng suy ngh ca anh(ch) v cnh kt thc truyn. - Ti sao ni Tm Cm rt tiu biu cho c im ngh thut ca th loi truyn c tch nht l truyn c tch thn k ?

- Quan st, lin tng, tng tng v vai tr ca quan st, lin tng, tng tng i vi vic miu t v biu cm trong vn bn t s. 2. K nng - Nhn din v phn tch vai tr ca cc yu t miu t, biu cm trong mt s vn bn t s. - Bit quan st, lin tng, tng tng trong khi trnh by cc chi tit, s vic. - Bit vn dng cc kin thc trn c - hiu cc vn bn t s c gii thiu trong phn Vn hc v cc vn bn t s khc ngoi SGK. - Thc hnh vit vn bn t s c s dng yu t miu t, biu cm, vn dng k nng quan st, lin tng, tng tng. III - HNG DN THC HIN

MIU T V BIU CM TRONG BI VN T S


I - MC CN T - Hiu vai tr, tc dng ca cc yu t miu t v biu cm trong bi vn t s ; - Bit kt hp s dng cc yu t miu t v biu cm trong bi vn t s. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Yu t miu t, biu cm v vai tr, tc dng ca cc yu t miu t, biu cm trong bi vn t s.

1. Tm hiu kin thc c bn - Yu t miu t : gip cho cc s vic c ti hin li mt cch sinh ng. - Yu t biu cm : gip cho cu chuyn c sc truyn cm mnh m. - Quan st l xem xt nhn r, bit r s vt hay hin tng ; lin tng l t s vic, hin tng no m ngh n s vic, hin tng c lin quan ; tng tng l to ra trong tm tr hnh nh ca ci khng h c trc mt hoc cha h gp. - Quan st, lin tng, tng tng l nhng iu kin quan trng gip cho vic tm , trin khai khi miu t, biu cm c c th, sinh ng. 35

2. Luyn tp - Nhn din v phn tch tc dng ca cc yu t miu t, biu cm trong bi vn t s. V d : tm hiu nhn vt chnh, chi tit tiu biu, cc yu t miu t, biu cm,... trong cc vn bn t s hc. - Vit on vn, bi vn t s c yu t miu t, biu cm. V d : vit on vn k v mt chuyn i mang li cho anh (ch) nhiu cm xc. 3. Hng dn t hc Kt hp luyn tp ti lp v luyn tp nh pht trin k nng vit vn t s.

- Kt cu truyn ngn gn, cht ch ; li k chuyn t nhin, kt thc truyn bt ng ; s dng hiu qu ngh thut phng i, "nhn vt t bc l". 2. K nng - Phn tch mt truyn ci thuc loi tro phng. - Khi qut ho ngha v nhng bi hc m tc gi gi gm. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Truyn ci c hai loi : truyn khi hi (ch yu gii tr) v truyn tro phng (ch yu nhm ph phn). i tng ph phn ca truyn tro phng l nhng thi h tt xu ca cc hng ngi trong x hi. - Tam i con g l truyn ci thuc loi tro phng. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - S vic gy ci th nht : gp ch k (ngha l g), thy khng bit, tr hi gp, b qu, thy ni liu "D d l con d d". Ngi c ci v s dt nt, ni liu ca thy. - S vic gy ci th hai : "Thy cng khn, s nh sai, ngi no bit th xu h, mi bo tr c khe kh". Ngi c bt ci v s giu dt v s din ho ca thy. - S vic gy ci th ba : thy khn Th cng, "xin ba i m dng" th c c ba. Thy c ch, t tin cho tr c to "ci s dt". Ngi c bt ci v ci dt v tnh c khuch i. Ci dt c nhn ln khi c thm mt nhn vt dt na l Th cng. y, mi 36

TAM I CON G
(Truyn ci) I - MC CN T - Thy c mu thun tri t nhin trong cch ng ph ca nhn vt "thy", hiu c ngha ph phn ca truyn ; - Nm c nhng c trng c bn ca truyn ci tro phng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bn cht ca nhn vt "thy" qua nhng vic gy ci v ngha ph phn ca truyn : ci dt khng che y c, cng giu cng l ra, cng lm tr ci cho thin h.

tn bn trng hai ch, truyn "kho" c Th cng vi "thy" vo ch giu. - S vic gy ci th t : chm trn bt ng vi ch nh, "thy" t thy ci dt ca mnh (v c ci dt ca "Th cng nh n") nn tm cch chng ch, che giu bng "l s cn" nhng ci dt cng l r. Ngi c bt ci v thi giu dt b lt ty, thy t ph by ci dt ca mnh. Nh vy, mu thun tri t nhin y l ci dt v s giu dt ; cng che giu th bn cht dt nt cng l ra. b) Ngh thut - Truyn ngn gn, kt cu cht ch, ch xoay quanh mt mu thun gy ci l dt - giu dt, mi chi tit u hng vo mc ch gy ci. - Cch vo truyn t nhin, cch kt thc truyn rt bt ng. - Th php "nhn vt t bc l" : ci dt ca nhn vt t hin ra, tng dn theo mch pht trin ca truyn cho n nh im l lc kt thc. - Ngn ng truyn gin d nhng rt tinh, nht l phn kt, s dng yu t vn iu tng tnh bt ng v yu t gy ci. c) ngha vn bn Khng ch nhm vo mt con ngi c th, truyn Tam i con g cn ph phn thi dt hay ni ch, dt hc lm sang, dt li bo th, qua nhn nh n mi ngi phi lun hc hi, khng nn che giu ci dt ca mnh. 3. Hng dn t hc - c (k) truyn Tam i con g bng ging hi hc, chm bim (nhn ging cu d d l con d d : ln u c nhanh (v 37

e d), ln sau c to, chm (v t tin) ; c c ng iu tro phng cu cui. - Hy ghi li nhng ngha m anh (ch) cm nhn c t truyn Tam i con g. - Su tm mt s truyn ci dn gian ca Vit Nam v th gii cng th loi vi truyn ny.

NHNG N PHI BNG HAI MY


(Truyn ci) I - MC CN T - Thy c tnh cnh bi hi ca ngi lao ng xa khi lm vo cnh kin tng v thi ca nhn dn i vi nn tham nhng ca quan li a phng ; - Hiu c ngh thut gy ci ca truyn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - S kt hp gia li ni v ng tc trong vic th hin bn cht tham nhng ca thy l v tnh cnh va ng thng va ng trch ca ngi lao ng khi lm vo cnh kin tng. - Truyn ngn gn, cht ch, li k chuyn t nhin, kt thc bt ng. Th php chi ch, kt hp gia ngn ng v hnh ng ca cc nhn vt. 2. K nng - Phn tch cc tnh hung gy ci.

- Khi qut, rt ra ngha v nhng bi hc m tc gi gi gm. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Nhng n phi bng hai my l truyn ci thuc loi tro phng, ph phn quan li tham nhng trong x hi Vit Nam xa. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Truyn ph phn cch x kin ca thy l v vch trn bn cht tham nhng ca quan li a phng trong x hi Vit Nam xa. + Vi thy l, l phi c o bng tin, thuc v k nhiu tin. ng tin l thc o cng l, l "tiu chun" x kin. + Vic "ni ting x kin gii" ch l hnh thc che giu bn cht tham lam ca l trng ni ring v quan li a phng ni chung. - Truyn cng th hin thi va thng, va trch ca dn gian i vi nhng ngi lao ng nh Ci. Ci va l nn nhn, va l th phm ; va ng ci, li va ng thng, ng trch. b) Ngh thut - To tnh hung gy ci : thy l x kin "gii c ting". Ci lt nm ng v yn tm l mnh thng. Nhng Ci bt ng v b thua kin, phi n pht cui mi bit Ng lt tin cho thy l nhiu gp hai ln mnh. - Xy dng c nhng c ch v hnh ng gy ci nh trong kch cm, mang nhiu ngha. 38

- Kt hp c ch gy ci v li ni gy ci, gia ngn ng ni v ngn ng c ch. - Chi ch : phi l t ch tnh cht c dng kt hp vi t ch s lng to s v l (trong x kin) nhng li hp l (trong quan h thc t gia cc nhn vt). c) ngha vn bn Truyn Nhng n phi bng hai my vch trn bn cht tham nhng ca hng ng quan li xa. 3. Hng dn t hc - c (k) nhn mnh vo nhng t ng ch s lng, c ch. - Su tm mt s truyn ci ca Vit Nam v th gii c ni dung gn gi vi Nhng n phi bng hai my.

CA DAO THAN THN, YU THNG TNH NGHA


I - MC CN T - Cm nhn c ni nim v tm hn ca ngi bnh dn xa qua nhng cu ht than thn v li ca yu thng tnh ngha ; - Nhn thc r thm ngh thut m mu sc dn gian trong ca dao. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Ni nim xt xa, ng cay v tnh cm yu thng thu chung, m thm n tnh ca ngi bnh dn trong x hi c. - Nhng c sc ca ngh thut dn gian trong vic th hin tm hn ngi lao ng.

2. K nng c - hiu ca dao theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - V ni dung : Din t i sng tm hn, t tng, tnh cm ca nhn dn. - V ngh thut : th th lc bt ; ngn ng giu hnh nh, gn gi vi li ni hng ngy ; s dng nhiu so snh, n d,... 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Bi 1 : thc v phm cht v s phn ca ngi ph n. - Bi 2 : Khng nh gi tr ch thc nhng cng l ni ngm ngi v thn phn ca ngi ph n. - Bi 3 : Din t ni chua xt v l duyn ; qua , ca ngi tnh ngha thu chung, bn vng ca con ngi. - Bi 4 : Din t c th, sinh ng ni nim thng nh ca trai gi trong tnh yu. - Bi 5 : Li t tnh kn o, duyn dng m rt to bo (khai thc ngha ca hnh nh bc cu di ym). - Bi 6 : Ca ngi li sng tnh ngha, thu chung ca ngi bnh dn xa. b) Ngh thut

- Cng thc m u : c mt h thng nhng bi ca dao m u bng cm t "Thn em..." - Hnh nh biu tng - Cch so snh, n d, th th lc bt, song tht lc bt. c) ngha vn bn Ngi ca v khng nh v p i sng tm hn, t tng, tnh cm ca ngi bnh dn Vit Nam xa trong ca dao - dn ca. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng su bi ca dao. - Su tm thm nhng bi ca dao c m u bng "Thn em..." v "c g"...

C IM CA NGN NG NI V NGN NG VIT


I - MC CN T - Nm c nhng c im v tnh hung giao tip, cc phng tin ngn ng ch yu v cc phng tin h tr ca ngn ng ni v ngn ng vit. - C k nng s dng ngn ng thch hp vi dng ni v dng vit. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - c im ca ngn ng ni v ngn ng vit xt theo cc phng din : - Phng tin ngn ng : m thanh / ch vit. 39

- Tnh hung giao tip : cc nhn vt giao tip tip xc trc tip, c s i vai, phn hi tc khc, nhng ngi ni t c iu kin la chn, gt gia cc phng tin ngn ng, ngi nghe t c iu kin suy ngm, phn tch (dng ni) / khng tip xc trc tip, khng i vai, c iu kin la chn, suy ngm, phn tch (dng vit). - Phng tin ph tr : ng iu, nt mt, c ch, iu b,... (dng ni) / du cu, k hiu vn t, s , bng biu,...(dng vit). - T, cu, vn bn : t khu ng, cu vn linh hot v kt cu, v kiu cu, vn bn khng tht cht ch, mch lc (dng ni) / t c la chn, cu v vn bn c kt cu cht ch, mch lc mc cao (dng vit). 2. K nng - Nhng k nng thuc v hot ng ni v hot ng nghe trong giao tip dng ngn ng ni (ni : pht m, ng iu, phi hp c ch, iu b, nt mt, quan st ngi nghe, iu chnh li ni,... ; nghe : chm ch theo di, phn ng li, i vai ni, hi p ngi ni,...) - Nhng k nng thuc hot ng vit v hot ng c trong giao tip dng ngn ng vit (vit : xc nh cc nhn t giao tip, lp cng, la chn t ng, thay th t ng, la chn kiu cu, dng du cu, lin kt cu,... ; c : c thnh ting, c din cm, c hiu, tm tt ni dung,...) - K nng phn bit khng s dng nhm ln gia ngn ng ni v ngn ng vit : trnh ni nh vit, hoc vit nh ni. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung c im ca ngn ng ni v ngn ng vit v bn phng din : 40

- Phng tin ngn ng : m thanh / ch vit. - Tnh hung giao tip : trc din, tc thi (ni)/ khng trc din, c iu kin thi gian (vit). - Phng tin ph tr : ng iu, nt mt, c ch, iu b (ni)/ du cu, cc hnh nh, s , bng biu (vit). - H thng cc yu t ngn ng : khc nhau v cc t ng, kiu cu, kt cu vn bn c trng cho tng dng ngn ng 2. Luyn tp - Nhn din v phn tch c im ca ngn ng ni v ngn ng vit qua cc ng liu c th (Bi tp 1 v 2 trong SGK). Vn dng nhng c im ca hai dng ngn ng xem xt ng liu. - Pht hin, phn tch v sa li s dng ln ln ngn ng ni v ngn ng vit (Bi tp 3 trong SGK) 3. Hng dn t hc - K bng i chiu ngn ng ni v ngn ng vit theo tng c im. - Xem li cc bi lm vn ca anh (ch) pht hin v sa cc li "vit nh ni "(nu c). - Tp chuyn on hi thoi Bi tp 2 trong SGK (dng ngn ng ni) thnh mt on vn thuc ngn ng vit theo hnh thc k li din bin ca cuc hi thoi.

CA DAO HI HC
I - MC CN T - Cm nhn c ting ci lc quan yu i ca ngi bnh dn trong x hi xa ;

- Thy c ngh thut tro lng thng minh, hm hnh trong cc bi ca dao hi hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tm hn lc quan yu i v trit l nhn sinh lnh mnh ca ngi lao ng Vit Nam ngy xa c th hin bng ngh thut tro lng thng minh, hm hnh. 2. K nng Tip tc rn luyn k nng tip cn v phn tch ca dao. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Ca dao hi hc chim mt s lng ln trong kho tng ca dao Vit Nam, th hin tm hn yu i, lc quan ca ngi bnh dn xa. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Bi 1 : Ting ci t tro trong cnh ngho ; ting ci vt ln cnh ng. Tp trung phn tch li dn ci v thch ci thy r : ngi lao ng d trong cnh ngho vn lun lc quan, yu i. Qua , nhn thc c trit l nhn sinh cao p : t tnh ngha cao hn ca ci. - Bi 2, 3, 4 : Ting ci ph phn trong ni b nhn dn, nhm nhc nh nhau, trnh nhng thi h, tt xu. 41

+ Bi 2, 3 : Hai bc tranh sinh ng va c th, va mang tnh khi qut cao, ch giu nhng ngi n ng yu ui, khng "ng nn trai" v loi n ng li nhc, khng c ch ln. + Bi 4 : Chm bim nh nhng, ch giu nhng ngi ph n ng nh, v duyn ; ng thi bc l ci nhn nhn hu ca tc gi dn gian. b) Ngh thut - H cu, dng cnh ti tnh, khc ho nhn vt bng nhng nt in hnh. - Cng iu, phng i, tng phn. - Dng ngn t i thng m y hm . c) ngha vn bn Tm hn lc quan yu i v trit l nhn sinh lnh mnh ca ngi lao ng Vit Nam trong ca dao dn ca. 3. Hng dn t hc - Hc thuc bn bi ca dao. - Nu cm ngh v li thch ci ca c gi trong bi ca dao s 1. Qua , cho bit ting ci t tro ca ngi lao ng trong cnh ngho ng yu, ng trn trng ch no? - Su tm nhng bi ca dao hi hc ph phn thi li nhc, n qu vt, nghin ru ch, t nn a th, to hn, m tn d oan.

C THM

LI TIN DN
(Trch Xng ch xon xao - Truyn th dn tc Thi) I - MC CN T - Thy c ni xt thng, au kh tuyt vng ; cm nhn c kht vng t do yu ng, thy chung gn b ca chng trai v c gi Thi ; - Hiu c s kt hp gia yu t t s v tr tnh, cch din t tm trng nhn vt trong truyn th dn gian. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Ni xt thng ca chng trai v nim au kh tuyt vng ca c gi. - Kht vng hnh phc, tnh yu chung thy ca chng trai, c gi. - S kt hp gia t s v tr tnh, cch th hin tm trng nhn vt. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. III- HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Gii thiu v tm tt Xng ch xon xao, v tr on trch (SGK). 42

2. c - hiu a) Ni dung - Nim xt thng ca chng trai v ni au kh tuyt vng ca c gi c th hin sinh ng trong on th : "Em ti rng t [...] ngng trng". - Kht vng hnh phc v tnh yu chung thu ca chng trai, c gi c th hin trong li tin dn u : "i ta yu nhau i [...] ga ba v gi" ; li tin dn sau : "V vi ngi ta thng [...] chung mt mi song song". c mun sng cng nhau n lc cht, "du c phi cht cng cht cng nhau". Cui on trch : "Yu nhau yu trn [...] khng nghe". Chng trai, c gi kht vng c gii phng, c sng trong tnh yu. b) Ngh thut - La chn t ng, hnh nh th hin c trng, gn gi vi ng bo Thi. - Cch miu t tm trng nhn vt chi tit, c th qua li ni y cm ng, qua hnh ng sn sc n cn, qua suy ngh, cm xc mnh lit.. c) ngha vn bn on trch th hin tm trng ca chng trai, c gi ; t co tp tc hn nhn ngy xa, ng thi l ting ni cha chan tnh cm nhn o, i quyn yu ng cho con ngi. 3. Hng dn t hc Nu cm nhn ca anh (ch) v hai li tin dn trong on trch.

LUYN TP VIT ON VN T S
I - MC CN T - Hiu khi nim v on vn ; ni dung v nhim v ca on vn trong vn bn t s.

- Bit vit on vn t s. II - TRNG TM KIN THC K NNG 1. Kin thc - on vn, ni dung v nhim v ca on vn trong vn bn t s. - V tr ca cc on vn trong vn bn t s. 2. K nng - Vit on vn t s k v mt s vic cho trc hoc t mnh xc nh. - S dng cc phng tin lin kt cu on vn c mch lc, cht ch. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Thc hnh luyn tp nhn din v on vn, hiu c ni dung v nhim v ca on vn, v tr ca mi on vn trong vn bn t s ; t c th vit c cc on vn t s. + Trong vn bn t s, mi on vn thng c cu ch nu khi qut v cc cu khc din t nhng c th nhm thuyt minh, miu t, gii thch,... cho khi qut. + V tr ca cc on vn trong vn bn t s : mi vn bn t s thng gm nhiu on vn vi nhng nhim v khc nhau nhng u c chung nhim v l th hin ch v ngha ca vn bn. - Trng tm ca bi hc l luyn tp vit on vn, tm hiu v ni dung v nhim v ca on vn cn gii thiu nhanh. Sau khi thc 43

hnh nhn din v vit on vn t s, cn cht li cch vit on vn t s. 2. Luyn tp Tr li cc cu hi, lm bi tp trong SGK, hoc GV c th a thm mt s ni dung luyn tp. V d : Cho vn : "K v mt cu chuyn xy ra trong cuc sng li cho anh (ch) tht nhiu n tng". + Vit on vn m bi cho vn trn. + Vit on vn trin khai mt ca thn bi. 3. Hng dn t hc Yu cu HS luyn tp vit mt s on vn t s nh.

N TP VN HC DN GIAN VIT NAM


I - MC CN T - Nm c mt cch c h thng cc tri thc v c trng, th loi, gi tr ca cc tc phm vn hc dn gian qua cc tc phm hc ; - Bit vn dng kin thc hc tm hiu cc tc phm vn hc dn gian c th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc c trng, th loi, cc gi tr c bn ca vn hc dn gian qua h thng cc tc phm va hc.

2. K nng Nhn bit mt cch c thc v cc tc phm vn hc dn gian. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - nh ngha : Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming, c hnh thnh, tn ti v pht trin nh tp th. Tc phm vn hc dn gian gn b v phc v cho cc hot ng khc nhau trong i sng cng ng. - c trng : Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming (tnh truyn ming), l sng to mang tnh tp th (tnh cng ng), gn b v phc v cho cc sinh hot cng ng (tnh thc hnh cn gi l tnh biu din). - Cc th loi chnh : thn thoi, s thi dn gian, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ci, truyn ng ngn, tc ng, cu , ca dao dn ca, v, truyn th, cc th loi sn khu (cho, tung, ma ri, cc tr din mang tch truyn). - c trng ch yu ca mt s th loi vn hc dn gian : + Thn thoi : Chuyn v th gii thn linh ; ra i vo thu bnh minh ca loi ngi nhm ct ngha ngun gc th gii. Nhn vt ch yu l thn linh. Ngh thut c bn l tng tng. + S thi (cn gi l anh hng ca) : thng cp ti nhng vn c ngha ln i vi i sng ca cng ng ; l nhng tc phm t s c quy m ln, hnh tng ngh thut honh trng, cu vn trng ip, ngn ng trang trng, giu hnh nh,... 44

+ Truyn thuyt : thng k v nhng s kin v nhn vt lch s (hoc c lin quan n lch s) theo quan im nh gi ca dn gian ; l nhng tc phm vn xui t s c dung lng va phi, c s tham gia ca nhng chi tit, s vic c tnh cht thing ling, k o (cc nhn vt thn, cc vt k o c php l,...). + Truyn c tch : k v s phn ca nhng con ngi bnh thng hay bt hnh trong x hi (chng trai ngho, ngi thng minh, em b m ci,...), th hin tinh thn nhn o v s lc quan ca ngi lao ng ; l nhng tc phm vn xui t s, ct truyn v hnh tng u c h cu rt nhiu, c s tham gia ca nhiu yu t k o, hoang ng (nhn vt thn, cc vt thn hoc nhng s bin ho k o,...), thng c mt kt cu quen thuc : nhn vt chnh gp kh khn hon nn cui cng vt qua v c hng hnh phc. + Truyn ci : phn nh nhng iu kch cm, rm i trong x hi, nhng s vic xu hay tri vi l t nhin trong cuc sng, c tim n nhng yu t gy ci ; c dung lng ngn, kt cu cht ch, mu thun pht trin nhanh, kt thc bt ng v c o. + Truyn th : din t tm trng v suy ngh ca con ngi khi hnh phc la i v s cng bng x hi b tc ot ; l nhng tc phm va c tnh t s (c ct truyn) va giu tnh tr tnh, thng s dng nhng hnh nh so snh, v von, cc bin php tu t,... v c dung lng ln. 2. Luyn tp Vn dng kin thc hc tm hiu, phn tch mt tc phm vn hc dn gian theo c trng th loi. Hng dn t hc Lp bng cc th loi, so snh cc th loi vn hc dn gian.

KHI QUT VN HC VIT NAM T TH K X N HT TH K XIX


I - MC CN T - Hiu c s hnh thnh v pht trin ca vn hc trung i qua cc giai on ; - Nm c ni dung v nhng c im ngh thut c bn ca vn hc thi k ny. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Vn hc trung i bao gm hu nh mi vn bn ngn t, t vn ngh lun chnh tr, x hi, s hc, trit hc, vn hnh chnh nh chiu, biu, hch, co,... cho n vn ngh thut nh th, ph, truyn, k,... do tng lp tr thc sng tc. - Cc thnh phn, cc giai on pht trin, c im v ni dung v ngh thut ca vn hc trung i. 2. K nng Nhn din mt giai on vn hc ; cm nhn tc phm thuc giai on vn hc trung i. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Thi i v lch s - y l mt thi k di, bt u t khi quc gia phong kin Vit Nam c thit lp n lc suy vong. T tng ch o ca thi i ny chu nh hng Pht gio v Nho gio. - Thi i ny gn lin vi nhiu cuc chin tranh chng ngoi xm, gi nc v i nhng cng v sau, chin tranh ch yu l s st 45

pht, tng tn ln nhau ca cc tp on phong kin, gia giai cp thng tr vi nhn dn. b) Khi nim - Do nn vn hc ny chu nh hng ch yu t tng ca giai cp phong kin nn cn c tn gi l vn hc phong kin. - Nn vn hc ny ch yu do cc tr thc phong kin, cc nh khoa bng sng tc nn cn c tn gi l vn hc bc hc. - Khi nim vn hc trung i l cn c vo thi k lch s (t th k X n ht th k XIX). c) Cc giai on pht trin Chia thnh bn giai on : - Cc giai on vn hc t th k X n ht th k XIV, t th k XV n ht th k XVII, t duy ngh thut chu s chi phi mnh m ca quan nim vn d ti o, thi d ngn ch. Cm hng ch o ca vn hc l cm hng yu nc. Th loi vn hc ch yu tip thu t Trung Quc (t th k XV mi c nhng sng tc bng ch Nm tiu biu v c gi tr). - Hai giai on sau, t th k XVIII n na u th k XIX, giai on na sau th k XIX, t duy ngh thut c s phn bit vn vi s, trit. Vn hc gn vi hin thc cuc sng nhiu hn. Cm hng ch o l cm hng nhn vn, cm hng v con ngi. Cc th loi vn hc dn tc v vn hc ch Nm u pht trin vt bc v c nhng thnh tu ln. d) Ni dung ch yu - Cm hng yu nc, cm hng nhn o, cm hng th s l nhng c im ln v ni dung ca vn hc trung i Vit Nam.

- S th hin : + Cm hng yu nc : Sng ni nc Nam, Chiu di , Hch tng s, T lng,... + Cm hng nhn o : Chuyn ngi con gi Nam Xng, Truyn Kiu, Bnh tri nc,... + Cm hng th s : Vo ph cha Trnh (Trch V trung ty bt), Truyn Lc Vn Tin,... e) V ngh thut, vn hc Vit Nam t th k X n ht th k XIX c nhng c im ln nh tnh quy phm v s ph v tnh quy phm, khuynh hng trang nh v xu hng bnh d, tip thu v dn tc ho tinh hoa vn hc nc ngoi. 2. Luyn tp Lp bng khi qut tnh hnh pht trin ca vn hc Vit Nam thi trung i :
Giai on vn hc Ni dung Ngh thut S kin vn hc, tc gi, tc phm

II - TRNG TM KIN THC. K NNG 1. Kin thc - Khi nim ngn ng sinh hot : li n ting ni hng ngy, dng thng tin, trao i ngh, tnh cm, p ng nhng nhu cu trong cuc sng thng nht. - Hai dng ngn ng sinh hot : ch yu dng ni (khu ng), i khi dng vit (th t, nht k, nhn tin,...) - Ba c trng c bn ca phong cch ngn ng sinh hot (tnh c th, tnh cm xc, tnh c th) v cc c im v phng tin ngn ng ph hp vi ba c trng. 2.K nng - Lnh hi v phn tch ngn ng thuc phong cch ngn ng sinh hot. - S dng ngn ng thch hp giao tip trong sinh hot hng ngy. III - HNG DN THC HIN

3. Hng dn t hc Hc li ton b bi khi qut, tm mt s tc phm vn hc thi trung i minh ho.

1. Tm hiu chung Phong cch ngn ng sinh hot rt gn gi vi mi ngi trong cuc sng hng ngy, do cn tn dng nhng hiu bit sn c hnh thnh kin thc, k nng, nng t hiu bit theo kinh nghim ln thnh hiu bit khoa hc. - Ngn ng sinh hot cn gi l khu ng, hoc ngn ng hi thoi, l li n ting ni hng ngy, dng trao i ngh, tnh cm. N c dng ch yu dng ni, i khi dng vit (nht k, tin nhn,...) . 46

PHONG CCH NGN NG SINH HOT


I - MC CN T Nm c khi nim ngn ng sinh hot, phong cch ngn ng sinh hot, cc c trng c bn ca phong cch ngn ng sinh hot.

- Phong cch ngn ng sinh hot c ba c trng c bn : tnh c th, tnh cm xc, tnh c th. Lm r cc c trng qua vic phn tch ng liu c th. 2. Luyn tp Yu cu ch yu ca cc bi tp l xc nh nhng c trng ca phong cch ngn ng sinh hot th hin qua cc phng tin ngn ng v tnh c th (thi gian, a im, con ngi, s vic,... c th trong tng cuc hi thoi), tnh cm xc (ging iu ni, t cm thn, cu cm thn, biu hin ni tm,...), tnh c th (li ni mang ging iu ring ca tng ngi). 3. Hng dn t hc - Vn dng kin thc c bn trong phn Ghi nh nhn xt v ngn ng sinh hot hng ngy trong gia nh hoc gia bn b. - Tm on hi thoi gia cc nhn vt trong tc phm vn hc v xem xt nhng biu hin ca tnh c th, tnh cm xc v tnh c th.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - V p ca con ngi thi Trn vi tm vc, t th, l tng cao c ; v p ca thi i vi kh th ho hng, tinh thn quyt chin thng. - Hnh nh k v ; ngn ng hm sc, giu tnh biu cm. 2. K nng c - hiu mt bi th ng lut. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi : Phm Ng Lo (1255 - 1320) l anh hng dn tc, c cng ln trong cng cuc chng xm lc Mng - Nguyn. b) Tc phm Hon cnh ra i v th th tht ngn t tuyt (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Vc dng hng dng + Hnh nh trng s : hin ln qua t th "cm ngang ngn gio" (honh sc) gi non sng. l t th hin ngang vi v p k v mang tm vc v tr. + Hnh nh "ba qun" : hin ln vi sc mnh ca i qun ang si sc kh th quyt chin thng. 47

T LNG
(Thut hoi - PHM NG LO) I - MC CN T - Cm nhn c "ho kh ng A" th hin qua v p ca con ngi v thi i ; - Nhn thc c bt php th trung i th hin trong bi th.

+ Hnh nh trng s lng trong hnh nh "ba qun" mang ngha khi qut, gi ra ho kh dn tc thi Trn - "ho kh ng A". - Kht vng ho hng Kht vng lp cng danh tho "ch nam nhi", cng l kht vng c em ti tr "tn trung bo quc"- th hin l sng ln ca con ngi thi i ng A. b) Ngh thut - Hnh nh th honh trng, thch hp vi vic ti hin kh th ho hng ca thi i v tm vc, ch hng ca ngi anh hng. - Ngn ng c ng, hm sc, c s dn nn cao v cm xc. c) ngha vn bn Th hin l tng cao c ca v danh tng Phm Ng Lo, khc ghi du n ng t ho v mt thi k oanh lit, ho hng ca lch s dn tc. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bn dch th. - T nh gi v quan nim "ch lm trai" ca Phm Ng Lo.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - V p ca bc tranh cnh ngy h c gi t mt cch sinh ng. - V p tm hn Nguyn Tri : nhy cm vi thin nhin, vi cuc sng i thng ca nhn dn, lun hng v nhn dn vi mong mun "Dn giu khp i phng". - Ngh thut th Nm c o, nhng t ly sinh ng v cu th lc ngn t nhin. 2. K nng c - hiu mt bi th Nm ng lut theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Xut x : l bi s 43 thuc chm th Bo knh cnh gii trong Quc m thi tp. - Ch : bc l ni lng, ch hng ca tc gi.

CNH NGY H
(Bo knh cnh gii, bi 43 - NGUYN TRI) I - MC CN T - Cm nhn c v p ca bc tranh thin nhin ngy h v v p tm hn ca Nguyn Tri ; - Nhn thc c c im ca th Nm Nguyn Tri. 48

2. c - hiu vn bn a) Ni dung - V p rc r ca bc tranh thin nhin + Mi hnh nh u sng ng : ho lc n n, rp mt nh ging che rp ; thch lu phun tro sc , sen hng ang nc ngt mi hng. + Mi mu sc u m : ho lc, lu , sen hng.

- V p thanh bnh ca bc tranh i sng con ngi : ni ch c dn d th "lao xao", tp np ; chn lu gc th "dng di" ting ve nh mt bn n. C thin nhin v cuc sng con ngi u trn y sc sng. iu cho thy mt tm hn kht sng, yu i mnh lit v tinh t, giu cht ngh s ca tc gi. - Nim kht khao cao p + m mnh trong cnh ngy h, nh th c c cy n ca vua Thun, gy khc Nam phong cu ma thun gi ho "Dn giu khp i phng". + Ly Nghiu, Thun lm "gng bu rn mnh", Nguyn Tri bc l ch hng cao c : lun khao kht em ti tr thc hnh t tng nhn ngha yu nc thng dn. b) Ngh thut - H thng ngn t gin d, tinh t xen ln t Hn v in tch. - S dng t ly c o : n n, lao xao, dng di,... c) ngha vn bn T tng ln xuyn sut s nghip trc tc ca Nguyn Tri - t tng nhn ngha yu nc thng dn - c th hin qua nhng rung ng tr tnh dt do trc cnh thin nhin ngy h. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Bi th gip anh (ch) hiu g v Nguyn Tri ? - Anh (ch) c nhn xt g v ting Vit trong bi th ?

TM TT VN BN T S
I - MC CN T Bit tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Mc ch, yu cu ca vic tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh. - Cch thc tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh 2. K nng - Tm tt cc vn bn t s hc lp 10 (truyn dn gian, truyn trung i) theo nhn vt chnh. - Trnh by vn bn tm tt trc tp th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Tch hp ni dung ca bi hc vi cc vn bn t s tiu biu hc t c kin thc : + Tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh l vit hoc k li mt cch ngn gn nhng s vic c bn xy ra vi nhn vt chnh trong vn bn. + Mc ch : nm vng tnh cch v s phn ca nhn vt i su tm hiu v nh gi tc phm 49

+ Yu cu : bn tm tt phi trung thnh vi vn bn gc. + Cch thc tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh : cn c k vn bn gc, xc nh nhn vt chnh, chn cc s vic c bn xy ra vi nhn vt chnh v din bin ca cc s vic ; tm tt cc hnh ng, li ni, tm trng ca nhn vt theo din bin ca ct truyn. - Dnh nhiu thi gian cho vic thc hnh luyn tp hnh thnh k nng tm tt vn bn t s. 2. Luyn tp C th xut cc bi tp : + So snh nhn din cc cch tm tt vn bn theo mc ch khc nhau. + Tm tt vn bn hc v c thm. 3. Hng dn t hc Su tm mt s vn bn tm tt (trong SGK v cc vn bn tm tt ngoi SGK) tm hiu, phn tch, qua nm vng cch thc tm tt vn bn t s.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Mt tuyn ngn v li sng ho hp vi thin nhin, ng ngoi vng danh li, gi ct cch thanh cao c th hin qua nhng rung ng tr tnh, cht tr tu. - Ngn ng mc mc, t nhin nhng n thm trm, giu tnh tr tu. 2. K nng c - hiu mt bi th Nm ng lut. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi : Nguyn Bnh Khim (1491 - 1585) l ngi thng minh, uyn bc, chnh trc, coi thng danh li, "ch nhn dt". b) Tc phm : Nhan do ngi i sau t nhng cng l mt s tri m vi tc gi. Ch nhn trong bi nhm ch mt quan nim, mt cch x th. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung

NHN
(NGUYN BNH KHIM) I - MC CN T - Bc u hiu c quan nim nhn ca Nguyn Bnh Khim. - Thy c c im ngh thut ca bi th. 50

- Nhn th hin s ung dung trong phong thi, thnh thi, v s trong lng, vui vi th in vin. - Nhn l nhn di v mnh, nhng khn cho ngi, xa lnh chn danh li bon chen, tm v "ni vng v", sng ho nhp vi thin nhin "di dng tinh thn". - Nhn l sng thun theo l t nhin, hng nhng thc c sn theo ma ni thn d m khng phi mu cu, tranh ot.

- Nhn c c s t quan nim nhn cuc i l gic mng, ph qu ta chim bao. T , cm nhn c tr tu uyn thm, tm hn thanh cao ca nh th th hin qua li sng m bc, nhn tn, vui vi th in vin thn d. b) Ngh thut - S dng php i, in c. - Ngn t mc mc, t nhin m v, giu cht trit l. c) ngha vn bn V p nhn cch ca tc gi : thi coi thng danh li, lun gi ct cch thanh cao trong mi cnh ng i sng. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Anh (ch) nh gi nh th no v li sng nhn ca Nguyn Bnh Khim?

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc -Ting khc cho s phn ngi ph n ti sc bc mnh ng thi l ting ni khao kht tri m ca nh th. - Hnh nh th mang ngha biu trng su sc. 2. K nng c - hiu th ng lut theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Bi th ch Hn tiu biu cho ti nng ngh thut v t tng nhn o ca Nguyn Du. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Hai cu : Ting th di ca tc gi trc l "bin thin du b" ca cuc i v nim thn thc ca mt tm lng nhn o ln : vn vt i thay, Tiu Thanh b vi lp trong qun lng nhng nh th nh v ving nng qua "nht ch th". - Hai cu thc : Ni xt xa cho mt kip ti hoa bc mnh ; gi nh li cuc i, s phn bi thng ca Tiu Thanh : ti hoa, nhan sc hn ngi nn b k, phi lm l v b y i n cht vn khng c bung tha. - Hai cu lun : Nim cm thng i vi nhng kip hng nhan, nhng ngi ti hoa bc mnh. T s phn ca Tiu Thanh, Nguyn Du khi qut v quy lut nghit ng "ti mnh tng ", "hng nhan 51

C TIU THANH K
(c Tiu Thanh k - NGUYN DU) I - MC CN T - Cm nhn c nim cm thng m Nguyn Du dnh cho Tiu Thanh, cho tt c nhng kip ngi ti hoa trong x hi v tm s khao kht tri m hng v hu th ca nh th ; - Thy c ngh thut c sc ca th tr tnh Nguyn Du.

bc phn" v t nhn thy mnh cng l k cng hi cng thuyn vi Tiu Thanh, l nn nhn ca ni oan khin l lng, bc l mi ng cm su xa. - Hai cu kt : Ting lng khao kht tri m. Khc Tiu Thanh, Nguyn Du "trng ngi li ngh n ta" v hng v hu th t by ni khao kht tri m ca mi kip ngi ti hoa m phi chu au kh trn i. b) Ngh thut - S dng ti tnh php i v kh nng thng nht nhng mt i lp trong hnh nh, ngn t. - Ngn ng tr tnh m cht trit l. c) ngha vn bn Nim cm thng m Nguyn Du dnh cho Tiu Thanh v tm s khao kht tri m hng v hu th ; v p ca ch ngha nhn o Nguyn Du. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bn dch th. - Da vo ni dung bi th, l gii ti sao Nguyn Du li c s ng cm, tri m su sc vi Tiu Thanh ? - Anh (ch) hiu g v tm s ca Nguyn Du c gi gm trong bi th ny ?

52

THC HNH PHP TU T N D V HON D


I - MC CN T - n luyn, cng c v nng cao kin thc c bn v hai php tu t : n d, hon d ; - C k nng nhn din, phn tch v cm th hai php tu t ny trong vn bn ; - Bc u c th s dng n d, hon d ph hp vi ng cnh mang li hiu qu giao tip nht nh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim c bn v tng php tu t : n d, hon d. - Tc dng ca tng php tu t ni trn trong ng cnh giao tip. 2. K nng - Nhn din ng hai php tu t trong vn bn. - Phn tch c cch thc cu to ca hai php tu t (quan h tng ng hoc tng cn). - Cm nhn v phn tch c gi tr ngh thut ca hai php tu t. - Bc u bit s dng n d, hon d trong nhng ng cnh cn thit. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu kin thc c bn - Nh li (hoc xem li) kin thc v n d, hon d hc THCS. - Gii cc bi tp cng c, khc su v nng cao kin thc. 53

+ n d hnh thnh trn c s nhn thc c s tng ng no gia cc i tng trong hin thc, t chuyn tn gi t i tng ny sang i tng khc, nh th t (tn gi) c ngha mi . n d p ng nhu cu biu hin v nhu cu thm m ca con ngi trong giao tip ngn ng + Hon d hnh thnh trn c s nhn thc c quan h tng cn (lin quan n nhau, hay i i vi nhau) ca cc i tng trong hin thc, t cng c s chuyn tn gi v t c dng theo ngha mi. Hon d cng p ng nhu cu biu hin v nhu cu thm m ca con ngi trong giao tip. + n d v hon d tu t v bn cht ging vi n d v hon d t vng, nhng khc tnh cht mi m, lm thi, tnh hp dn v gi tr ngh thut. 2. Luyn tp - Phn tch mi php tu t gn vi tc dng, hiu qu thm m ca chng. Mun th cn lnh hi ng ni dung thm m m vn bn hoc phn trch vn bn biu hin. - Cc loi bi luyn tp : + Nhn bit v phn tch hai php tu t trong vn bn. + Cm nhn v phn tch tc dng ngh thut ca hai php tu t trong vn bn. + S dng hai php tu t khi vit bi lm vn trong trng hp cn thit. 3. Hng dn t hc - Tm thm n d v hon d trong cc vn bn vn hc SGK Ng vn 10. - Tm hiu thm mi quan h gia cc php tu t so snh, nhn ha, n d, hon d.

C THM

2. c - hiu vn bn

VN NC
(Quc t - PHP THUN) I - MC CN T - Hiu c quan nim ca mt bc i s v vn nc. T thy c tm lng i vi t nc ca tc gi ; - Nm c cch s dng t ng v so snh ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Quan nim v vn nc, thc trch nhim ca nh s vi T quc. - S la chn t ng v cch so snh trong th. 2. K nng - c - hiu th th ng ngn t tuyt theo c im th loi. - Hiu c t ng mang tnh trit l. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi, bi th, ngha ca t "v vi" (SGK).

a) Ni dung - Hai cu u : t nc trong cnh thi bnh, thnh vng. Khai thc hnh nh "my qun" thy t nc trong hon cnh ho bnh, bn vng, pht trin thnh vng. Qua thy tm lng tc gi vi t nc. - Hai cu cui : Vai tr ngi ng u t nc v truyn thng dn tc. Mun t nc pht trin thnh vng, nh vua phi lm nhng vic thun vi t nhin, vi lng ngi, khng xy ra chin tranh, dn c an c, lc nghip, vn nc ngi vua mi vng bn. y cng l truyn thng dn tc. b) Ngh thut Cch s dng t ng, hnh nh so snh. (V d "My qun" l hnh nh biu tng cho s bn chc. Vi hnh nh ny tc gi mun so snh vi s bn chc ca ngi vua v vn nc). c) ngha vn bn Biu hin lng yu nc, kht vng sng ha bnh v s quan tm ti vn nc ca tc gi. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi th.

54

C THM

- Bn cu u : Ma xun v hoa mang n s m p, ti tn, trn y sc sng. S bin i ca con ngi trc thi gian n cha bao ni nim nui tic ca kip ngi ngn ngi trc ci i.

CO BNH BO MI NGI
(Co tt th chng - MN GIC) I - MC CN T - Cm nhn c tinh thn lc quan, sc sng mnh lit ca con ngi thi i, vt ln trn quy lut ca to ho ; - Nm c cch s dng t ng, ngh thut xy dng hnh nh ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Sc sng mnh lit v ci p ca tinh thn lc quan. - Xy dng hnh nh, la chn t ng. 2. K nng c - hiu bi k. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v bi k (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung 55

- Hai cu cui : Hnh nh cnh mai vt ln trn quy lut vn ng v bin i ca thin nhin. Cnh mai y th hin sc sng mnh lit ca con ngi. N vt ln tt c s sng, cht, thnh, suy,... b) Ngh thut - S dng t ng, hnh nh tng phn, giu biu tng. - Kt cu cht ch. c) ngha vn bn Bi th th hin tinh thn, ch bt dit ca con ngi. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi th.

C THM

HNG TR V
(Quy hng - NGUYN TRUNG NGN) I - MC CN T - Cm nhn c ni nh qu hng, x s, lng yu t nc, nim t ho dn tc ca nh th ; - Thy c h thng t ng gin d, hnh nh gn gi, quen thuc.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Ni lng hng v x s v mong mun tha thit quay tr v qu hng khc khoi trong tm trng nh th. - T ng v hnh nh quen thuc, dn d nhng lm xc ng lng ngi. 2. K nng c - hiu bi th ng lut theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Vi nt v tc gi v tc phm (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Hai cu th u : Cnh ng qu v sinh hot i thng chn tht, mc mc lm rung ng lng ngi. - Hai cu th cui : Ting gi tr v nghe tha thit khc khoi trong lng k xa qu. Tnh yu qu hng t nc, nim t ho v dn tc l cm xc ch o ca bi th. b) Ngh thut - Cch ni chn tht, gin d. - Nhng hnh nh gi cm. c) ngha vn bn Bi th thc tnh tm trng ca nhng ngi xa qu. 56

3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi th.

TI LU HONG HC TIN MNH HO NHIN I QUNG LNG


(Hong Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng - L BCH) I - MC CN T - Cm nhn c tnh bn chn thnh, trong sng ca L Bch. - Hiu c phong cch th t tuyt ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tnh cm chn thnh, trong sng, cm ng ca nh th i vi bn. - Hnh nh, ngn ng th ti sng, gi cm. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi. - Phn tch theo nhng c trng c bn ca th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - L Bch (701 - 762), nh th lng mn ln ca Trung Quc, c gi l "Thi tin".

- Mnh Ho Nhin, mt nh th ni ting thi ng. - Ti lu Hong Hc tin Mnh Ho Nhin i Qung Lng l tc phm tiu biu nht ca L Bch v ch tin bit. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Tnh cm lu luyn, bn rn, c c s no nc ca k i vi ngi i : bn ra i gia mt ngy xun p (yn hoa, tam nguyt hoa khi, thng ba), ri Hong Hc n Dng Chu, th phn hoa vo bc nht thi ng. - Cnh cng trng vng, c n nh con ngi : ch mt cnh bum, ri cnh bum cng mt ht vo khong khng, xa mi. Cui cng cn li mt dng Trng Giang mnh mng chy vo ci tri : Bng bum khut bu khng Trng theo ch thy dng sng bn tri. b) Ngh thut - Hnh nh th chn lc, ngn ng th gi cm, ging iu th trm lng. - Tnh ha trong cnh ; kt hp gia yu t tr tnh, t s, v miu t. c) ngha vn bn Tnh bn su sc, chn thnh - iu khng th thiu c trong i sng tinh thn ca con ngi mi thi i. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Lin h vi mt vi bi th Vit Nam trung i v tnh cm bn b. 57

CM XC MA THU
(Thu hng - PH) I - MC CN T - Hiu c tm trng bun ru ca nh th trong cnh t nc lon li : ni nh qu hng v ni ngm ngi xt xa cho thn phn ca ngi xa qu ; - Bit thm mt kha cnh v c im ca th ng lut : kt cu cht ch, tnh c ng, hm sc ca hnh nh v ngn ng th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Cnh bun ma thu v tm trng con ngi cng bun nh cnh. - Qua vic tip nhn vn bn, cng c nhng kin thc hc v hnh thc v c im ngh thut ca th ng lut. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi. - Phn tch cm hng ngh thut, hnh nh, ngn t v ging iu th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Ph (712 - 770), nh th hin thc v i, c ngi Trung Quc tn vinh l "Thi thnh". - Thu hng gm 8 bi, y l bi m u c xem nh "cng lnh sng tc" ca c chm th.

2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Cnh ma thu vi nhng yu t gi bun : sng trng, l cy phong chuyn mu, nhng a danh gi s him tr, hiu ht, my m u s gip mt t,... khin lng ngi cng bun nh cnh. - Khm cc n hoa hai ln, con thuyn l loi gn vi mi tnh nh v m thanh ca ting chy p vi khin lng ngi khch xa x cng thm su no. Bi th khng miu t trc tip x hi nhng vn mang ngha hin thc su sc v chan cha tnh i. b) Ngh thut Kt cu cht ch, hnh nh c trng, ngn t nhiu tng ngha, ging iu v m hng th th hin ng tm trng u bun,... c) ngha vn bn Bi th th hin ni bun ring thm tha v tm s cha chan lng yu nc thng i ca tc gi. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - K tn mt vi bi th cng ti ma thu ca nh th Vit Nam.

II - TRNG TM KIN THC K NNG 1. Kin thc - Tm quan trng v yu cu ca vic trnh by mt vn trc tp th. - Cc bc chun b trnh by mt vn . 2. K nng - Nhn ra cc tnh hung cn trnh by mt vn trc tp th. - Lp cng v trnh by mt vn trc tp th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Tm quan trng : trnh by mt vn l mt k nng giao tip quan trng trong cuc sng. - Trc khi trnh by vn cn tm hiu k v i tng, la chn ni dung v lp cng cho bi trnh by. Cc bc trnh by cn theo th t : cho hi, t gii thiu, trnh by cc ni dung, kt thc v cm n. - Cn m bo cc yu cu ca giao tip khu ng bi trnh by c sc thuyt phc.

TRNH BY MT VN
I - MC CN T Nm c cc yu cu c bn v bit cch trnh by mt vn trc tp th. 58

2. Luyn tp Xy dng cng, trnh by mt vn trc tp th. V d : Trnh by v vn bo v mi trng ; trnh by v li ch ca vic c sch.

3. Hng dn t hc p dng thc hnh, luyn tp trnh by mt vn trong cc tnh hung hc tp v sinh hot.

- S cn thit ca vic lp k hoch c nhn, tm quan trng ca thc v thi quen lp k hoch lm vic : gip hnh dung trc cc vic cn lm, phn b c thi gian hp l, hnh thnh c phong cch lm vic khoa hc, ch ng. - Nhng ni dung cn xy dng trong mt bn k hoch c nhn : ni dung hot ng, thi gian, a im, d kin kt qu t c. - Li vn v hnh thc trnh by trong bn k hoch c nhn ; ngn gn, sng r. Trng tm bi hc l thc hnh luyn tp theo cc tnh hung c nu trong bi luyn tp. 2. Luyn tp Lm cc bi tp trong SGK hnh thnh thi quen lp k hoch trong hc tp v sinh hot. V d : Hon thnh k hoch chun b i hi Chi on ; Lp k hoch n tp mn Ng vn hc k I, lp 10. 3. Hng dn t hc Rn luyn thc v k nng lp k hoch c nhn trong hc tp v sinh hot. (Hc sinh thc hin lp k hoch c nhn cho mt tun sinh hot v hc tp ; cho Hc k II ca nm hc).

LP K HOCH C NHN
I - MC CN T - Nm c cch lp k hoch c nhn ; - Hnh thnh thi quen v k nng lp k hoch c nhn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim v bn k hoch c nhn. - S cn thit ca vic lp k hoch c nhn. - Tm quan trng ca thc v thi quen lp k hoch lm vic. 2. K nng - Bit cch lp k hoch c nhn. - Hnh thnh c thi quen xy dng k hoch hc tp, sinh hot cho bn thn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Bn k hoch c nhn : l bn d kin ni dung, cch thc hnh ng v phn b thi gian hon thnh mt cng vic nht nh. 59

C THM

TH HAI-C CA BA-S
I- MC CN T - Hiu c th no l th hai-c ; - Cm nhn c ci hay, ci p trong th hai-c ca Ba-s .

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Th hai-c v c trng ca n. - Th hai-c ca Ba-s. - Hnh nh th mang tnh trit l, giu lin tng. 2. K nng - Bit c - hiu mt bi th hai-c. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Nhng c im ca th hai-c (SGK). - Tc gi Ba-s (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Bi 1 : Ch nhng t ng ch thi gian (qu ng - ch ma) : Mi ma sng, tc mi nm sng ni t khch. V qu li nh -. Tnh yu qu hng v t nc l mt. - Bi 2 : Qua ting chim quyn, cm nhn c ting lng da dit, xen ln bun, vui m h v mt thi xa xm. - Bi 3 : Hiu c m tc, di vt cn li ca m, Ba-s cm trong tay. Hnh nh "Ln sng thu" m h gi ra ni bun trng tri bi cng sinh thnh dng dc cha c bo n. Tnh mu t khin ngi c rng rng. 60

- Bi 4 : Ch chi tit ting vn h v gi ma thu.Vn h lin tng ti ting than khc ca tr con b b ri trong rng v cha m ngho khng nui c. Gi ma thu ti t gi ni bun nhn th. - Bi 5 : Ch hnh nh ma ging y tri v ch kh con thm c. Mn ma ni v mt hin thc no ca cuc i ngho i. Ch kh hay nhn vt tr tnh mong mi con ngi trong cuc i ny khi i, khi rt, khi kh. Nim mong c, kht vng tht bnh d, chn thnh. - Bi 6 v 7 : S chuyn ma c th hin trong ci nhn v lng nghe m thanh. Xc cm y ca nh th tht tinh t. Hoa o, sng h Bi-oa, ting ve ngn l s giao cm ca con ngi vi thin nhin v to vt. - Bi 8 : Hnh nh con ngi ang trn ging bnh m vn y kht vng sng tip tc du hnh. Th m tinh thn lc quan. b) Ngh thut - Cu th ngn, hm sc. - Hnh nh thin nhin, to vt y gi cm trong lin tng. c) ngha vn bn Th Ba-s thc dy ni nh da dit trong lng nhng ngi xa qu hng v x s. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi 3 v bi 5.

C THM

III - HNG DN THC HIN

LU HONG HC
(Hong Hc lu - THI HIU) I - MC CN T - Cm nhn nhng suy t su lng y tnh trit l trc cnh lu Hong Hc th hin ni bun v ni lng nh qu hng ca tc gi. - Nm c ngh thut t cnh ng tnh, li th ngn gn, hm sc, c ng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Suy t su lng y tnh trit l ca tc gi v mi tng quan gia ci hu hnh v v hnh, gia qu kh v hin ti th hin qua li th. - Ni bun, ni lng thng nh qu hng ca nh th. - Th giu tnh trit l, suy tng, to nhiu mi quan h trong th. 2. K nng c - hiu mt bi th ng lut theo nhng mi quan h c trng.

1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v bi th (SGK). 2. c - hiu a) Ni dung - Bn cu u : Khung cnh t tri v cm xc v ci vnh cu. T th c to thnh t s lin tng lu Hong Hc v chim, my trng ngn nm v hc vng mt thu, ci mt v ci cn. iu th hin v p ca lu Hong Hc v nhng suy t su lng ca nhn vt tr tnh. - Bn cu cui : Ni lng thng nh qu hng. Nh th tr v vi cuc i thc vi dng sng, khi sng,... Tt c gi nh v mt qu hng thn thng trong xa cch. b) Ngh thut - Nhng ph lut c o ca bi th : khng kt vn (cu 1, 2), cc thanh trc - thanh bng i lin nhau (cu 3, 4),... - Th php i lp c s dng hiu qu. c) ngha vn bn Bi th miu t khung cnh lu Hong Hc nhng ch yu bc l ni hoi vng v thi xa xa v ni nh qu hng da dit ca nh th. 3. Hng dn t hc Cm nhn v hai cu cui ca bi th.

61

C THM

NI ON CA NGI PHNG KHU


(Khu on - VNG XNG LINH) I - MC CN T - Thy c din bin tm trng ca ngi chinh ph, qua ln n chin tranh phi ngha, cao kht vng sng hnh phc ca con ngi ; - Nhn ra c cu t c o ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tm trng ca ngi thiu ph din bin theo tc ng ca ngoi cnh ; tinh thn phn i chin tranh ca bi th. - Bi th c cu t c o. 2. K nng Nhn bit cu t ca bi th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung V tc gi v c im th Vng Xng Linh (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung 62

- Hai cu u : Ngi thiu ph "khng bit su". Nng trang im lng ly, bc ln lu cao thng ngon cnh xun. Tm l nhn vt, khng gian v thi gian c s hi ha tuyt i. - Hai cu cn li : Hnh nh cy liu gi s li bit. Bao cm xc lin tng, hi c dy ln. Nng nh li pht chia tay v ngm bao ngy thng sng trong c n, ngh ti tui xun dn qua, nhng g ri ro m chng mnh c th gp t t on mnh, ln n chin tranh phong kin. b) Ngh thut Li vo c bit, cch chuyn i v tm l nhn vt. c) ngha vn bn Qua din bin tm trng ca ngi thiu ph, nh th gp thm mt ting ni chng chin tranh phi ngha. 3. Hng dn t hc Phn tch cu t bi th.

C THM

KHE CHIM KU
(iu minh gin - VNG DUY) I - MC CN T - Cm nhn v p tm hn tinh t ca nh th trong m trng thanh tnh ;

- Thy c mi quan h gia ng v tnh trong cch th hin ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tm hn nhy cm, tinh t ca nh th trong m trng thanh tnh. - Mi quan h gia tnh v ng trong bi th. 2. K nng c - hiu th ng theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi, tc phm (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Hai cu th u : S tnh lng ca m v s bnh yn ca tm hn. Trong m xun thanh tnh, nh th ha cm vi thin nhin, nghe c ting ri ca hoa qu. - Hai cu cn li : Ting m xao ng tm hn bnh yn. Trng ln lm "kinh sn iu". Ci tnh lng ca m c cm nhn qua ting ng ca nhng m thanh kh khng... b) Ngh thut - Quan st, la chn hnh nh, t ng. - To ra s i lp gia tnh v ng, gia hnh nh v m thanh. c) ngha vn bn 63

V p tm hn ca thi nhn trc cnh vt. 3. Hng dn t hc Cm nhn ca anh (ch) v tm hn ca nh th.

CC HNH THC KT CU CA VN BN THUYT MINH


I - MC CN T - Nm c cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh ; - Xy dng c kt cu cho vn bn ph hp vi i tng thuyt minh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Hon thin cc kin thc v vn bn thuyt minh hc THCS : yu cu, phng php thuyt minh. - Cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh. 2. K nng La chn hnh thc kt cu v xy dng c kt cu cho vn bn ph hp vi i tng thuyt minh. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh :

- Theo trnh t thi gian (qu trnh hnh thnh, vn ng v pht trin) ; - Theo trnh t khng gian (theo t chc vn c ca s vt) ; - Theo trnh t l gch (cc mi quan h nguyn nhn - kt qu, chung - ring) ; - Theo trnh t hn hp (kt hp nhiu trnh t khc nhau). 2. Luyn tp - Nhn din cc hnh thc kt cu trong vn bn thuyt minh qua cc vn bn c cung cp. - La chn hnh thc kt cu v xy dng kt cu cho mt s vn thuyt minh. V d : Xy dng kt cu cho bi thuyt minh v mt th loi vn hc, mt tc gi, tc phm vn hc. 3. Hng dn t hc Su tm v phn tch mt s vn bn thuyt minh nhn ra tnh hp l trong kt cu ca vn bn.

- Cch lp dn khi trin khai bi vn thuyt minh. 2. K nng - Vn dng nhng kin thc hc v vn thuyt minh v k nng lp dn lp c dn cho mt bi vn thuyt minh c ti gn gi, quen thuc. - Thc hnh lp dn cho bi vn thuyt minh c ti gn gi, quen thuc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Cc yu cu v lp dn cho mt bi vn thuyt minh : c kin thc, k nng xy dng dn ; c cc tri thc y , chun xc v i tng ; tm c cch sp xp cc tri thc theo mt h thng hp l, cht ch. 2. Luyn tp - Lp dn cho mt s vn thuyt minh. V d : Xy dng dn cho bi thuyt minh v mt th loi vn hc, mt tc gi, tc phm vn hc. - C th s dng cc v d trong SGK tm hiu, phn tch hoc ly thm nhng vn bn ngoi SGK, tm thm cc vn bn luyn tp. 3. Hng dn t hc T a ra vn thuyt minh v luyn tp lp dn cho bi vn thuyt minh.

LP DN BI VN THUYT MINH
I - MC CN T Lp c dn cho mt bi vn thuyt minh c ti gn gi, quen thuc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Dn v yu cu ca mi phn trong dn ca mt bi vn thuyt minh. 64

PH SNG BCH NG

(Bch ng giang ph - TRNG HN SIU) I - MC CN T - Cm nhn c ni dung yu nc v t tng nhn vn ca bi Ph sng Bch ng qua hoi nim v qu kh v lng t ho v truyn thng dn tc ca tc gi ; - Nm c c im c bn ca th ph, c bit l nhng nt c sc ca bi Ph sng Bch ng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nim t ho v truyn thng yu nc v truyn thng o l nhn ngha ca dn tc. - S dng li "ch - khch i p", cch dng hnh nh in c chn lc, cu vn t do phng tng,... 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi Trng Hn Siu (? - 1354) l ngi c hc vn uyn thm, tng tham gia cc cuc chin u ca qun dn nh Trn chng qun Mng - Nguyn, c cc vua Trn tin cy v nhn dn knh trng. b) Tc phm - Th loi : ph c th. 65

- Hon cnh ra i : khi vng triu nh Trn ang c biu hin suy thoi, cn phi nhn li qu kh anh hng cng c nim tin trong hin ti. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Hnh tng nhn vt "khch" + "Khch" xut hin vi t th ca con ngi c tm hn khong t, c hoi bo ln lao. Trng ch bn phng ca "khch" c gi ln qua hai loi a danh (ly trong in c Trung Quc v nhng a danh ca t Vit). + Cm xc va vui sng, t ho va bun au, nui tic. - Hnh tng cc b lo (c th l nhn dn a phng, c th l h cu) + Cc b lo n vi "khch" bng thi nhit tnh, hiu khch, tn knh khch. Sau mt cu hi tng v vic "Ng cha ph Hong Thao", cc b lo k cho "khch" nghe v chin tch "Trng Hng nh thnh bt M" (k theo trnh t din bin ca s kin vi thi , ging iu y nhit huyt, t ho). Li k ngn gn, c ng, sc tch,... + Sau li k v trn chin l suy ngm, bnh lun ca cc b lo v chin thng trn sng Bch ng : ch ra nguyn nhn ta thng, ch thua ; khng nh v tr, vai tr ca con ngi. l cm hng mang gi tr nhn vn v c tm trit l su sc. + Cui cng l li ca ca cc b lo mang ngha tng kt, c gi tr nh mt tuyn ngn v chn l : Bt ngha th tiu vong, c nhn ngha th lu danh thin c.

- Li ca v cng l li bnh lun ca "khch" : Ca ngi s anh minh ca "hai v thnh qun", ng thi ca ngi chin tch ca qun v dn ta trn sng Bch ng. Hai cu cui va bin lun va khng nh chn l : Trong mi quan h gia a linh v nhn kit, nhn kit l yu t quyt nh. Ta thng gic khng ch "t him" m quan trng hn l bi nhn ti c "c cao". b) Ngh thut - S dng th ph t do, khng b g b vo nim lut, kt hp gia t s v tr tnh, c kh nng bc l cm xc phong ph, a dng,... - Kt cu cht ch, th php lin ngm, li din t khoa trng,... c) ngha vn bn Th hin nim t ho, nim tin vo con ngi v vn mnh quc gia, dn tc. 3. Hng dn t hc Bnh lun v ngha trit l trong li ca ca nhn vt "khch" cui bi ph : "Bi u t him, ct mnh c cao".

- Nhn thc c v p ca ng "thin c hng vn" vi s kt hp hi ho ca sc mnh l l v gi tr biu cm ca hnh tng ngh thut. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bn anh hng ca tng kt cuc khng chin chng qun Minh xm lc gian kh m ho hng ca qun dn i Vit. - Bn Tuyn ngn c lp sng chi t tng nhn ngha, yu nc v kht vng ho bnh. - Ngh thut mang m tnh cht s thi, l l cht ch, anh thp, chng c giu sc thuyt phc. 2. K nng Phn tch tc phm theo c trng th loi co. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Hon cnh ra i : u nm 1428, sau khi dp xong gic Minh, L Li ln ngi vua, giao cho Nguyn Tri vit bi co tuyn b kt thc chin tranh, lp li ho bnh cho dn nc. - Th loi co v li vn bin ngu (SGK).

I CO BNH NG
(Bnh Ng i co - NGUYN TRI) I - MC CN T - Cm nhn c lng yu nc v tinh thn t ho dn tc th hin tp trung t tng nhn ngha xuyn sut bi co. Thy r y l yu t quyt nh lm nn thng li trong chin tranh chng xm lc.

2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Lun chnh ngha : nu cao t tng nhn ngha yu nc thng dn, khng nh nn c lp dn tc, quyn t ch v truyn 66

thng lu i vi nhng yu t c bn v vn ho, cng vc lnh th, phong tc tp qun v s t thc v sc mnh dn tc. - Bn co trng ti c c xy dng trn t tng nhn ngha v lp trng dn tc, v dn m ln n ti c ca gic nn li vn gan rut, thng thit ; chng c y sc thuyt phc. - Qu trnh khng chin v chin thng : hnh nh o qun nhn ngha t dn m ra, v dn m chin u, chin u bng sc mnh ca dn m ni bt l hnh nh lnh t ngha qun Lam Sn vi nhng c im ca ngi anh hng mang y phm cht v sc mnh ca cng ng trong cuc chin tranh nhn dn thn thnh. - Li tuyn ngn c lp v ho bnh trang trng, hng hn trong khng gian, thi gian mang chiu kch v tr vnh hng. b) Ngh thut Bt php anh hng ca m tnh cht s thi vi cc th php ngh thut so snh, tng phn, lit k ; ging vn bin ho linh hot, hnh nh sinh ng, honh trng. c) ngha vn bn Bn anh hng ca tng kt cuc khng chin chng qun Minh xm lc, gian kh m ho hng ca qun dn i Vit ; bn Tuyn ngn c lp sng chi t tng nhn ngha yu nc v kht vng ho bnh. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bn dch bi co (nhng on ch to trong SGK). - Chng minh rng i co bnh Ng l mt bn tuyn ngn nhn ngha. 67

TNH CHUN XC, HP DN CA VN BN THUYT MINH


I - MC CN T - Hiu th no l tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh ; - Bit vit vn bn thuyt minh c tnh chun xc, hp dn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Yu cu v tnh chun xc v hp dn ca vn bn thuyt minh. - Mt s bin php m bo s chun xc v hp dn ca vn bn thuyt minh. 2. K nng - Nhn din v cc biu hin ca tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh qua cc v d c th. - Bc u bit vit vn bn thuyt minh c tnh chun xc, hp dn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Cn rt ra nhng kin thc v tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh qua vic tm hiu, phn tch cc v d c th. + Tnh chun xc : cc ni dung trnh by cn khch quan, khoa hc, ng tin cy.

+ Tnh hp dn : vn bn thuyt minh cn phi hp dn thu ht s ch theo di ca ngi c, ngi nghe. + Mt s bin php m bo s chun xc ca vn bn thuyt minh : cn tm hiu thu o vn trc khi vit, cn thu thp y ti liu tham kho, cc kin ca chuyn gia v c quan c thm quyn v vn thuyt minh, cc s liu, c liu cn cp nht,... + Mt s bin php m bo tnh hp dn ca vn bn thuyt minh : a ra nhng chi tit c th, sinh ng ; so snh lm ni bt s khc bit, khc su tr nh ngi c ; cu vn bin ho, trnh n iu, phi hp nhiu loi kin thc soi ri i tng t nhiu mt. - Mc nm bt kin thc ca bi hc : thng qua vic hiu v tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh, tng cng rn luyn cch vit vn bn thuyt minh m bo tnh chun xc, hp dn. 2. Luyn tp - Nhn din v phn tch tnh chun xc, hp dn ca mt s vn bn thuyt minh c gii thiu trong SGK (hoc ly bn ngoi). - Vit on vn, bi vn thuyt minh m bo tnh chun xc, hp dn. V d : Vit on vn, bi vn thuyt minh v mt th loi vn hc, mt tc gi, tc phm vn hc. 3. Hng dn t hc Su tm v tm hiu mt s vn bn thuyt minh c tnh chun xc, hp dn.

TA "TRCH DIM THI TP"


("Trch din thi tp" t - HONG C LNG) I - MC CN T - Hiu c nim t ho su sc v thc trch nhim ca tc gi trong vic bo tn di sn vn hc ca dn tc ; - Nm c ngh thut lp lun ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - thc trch nhim trong vic bo tn di sn vn hc ca tin nhn v li nhc nh cc th h sau hy bit trn trng v yu qu di sn vn hc ca dn tc mnh. - Cch lp lun cht ch kt hp vi tnh biu cm. 2. K nng Rn k nng lp lun cht ch th hin quan im ca ngi vit mt cch thuyt phc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Hong c Lng l mt tr thc giu lng yu nc, coi nn vn hin dn tc nh l mt b phn cu thnh ca thc c lp dn tc. Su tm, bin son Trch dim thi tp (tuyn tp nhng bi th hay) l mt trong nhng minh chng c th v tiu biu nht cho thc dn tc. Vic bin son Trch dim thi tp nm trong tro lu 68

phc hng dn tc, phc hng vn ho ca cc nh vn ho nc ta th k XV. - Li ta cho tp th ny c vit vo nm 1497. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Phn mt : L do bin son Trch dim thi tp. + Khng do mun ch quan ca tc gi m l yu cu ca thi i. + Nhng nguyn nhn th vn khng lu hnh ht i (bn nguyn nhn ch quan v hai nguyn nhn khch quan). - Phn hai : Thut li qu trnh hnh thnh Trch dim thi tp, ni dung v kt cu tc phm. + ng c lm Trch dim thi tp : au xt trc thc trng vn bn th ca ca dn tc, thy lng t tn dn tc b tn thng. + Nhng kh khn khi bin son : Th tch c khng cn, tc gi phi nht nhnh, hi quanh... ri phn loi, chia quyn. + Ni dung v kt cu gm su quyn chia hai phn : phn chnh l th ca ca tc gia thi Trn, u L ; phn ph lc l th ca ca Hong c Lng. b) Ngh thut - Cch lp lun cht ch. - S ha quyn gia cht tr tnh v ngh lun. c) ngha vn bn

Nim t ho su sc, lng yu nc v thc trch nhim cao trong vic trn trng bo tn di sn vn hc ca dn tc. 3. Hng dn t hc Nhn xt no di y l chnh xc nht v sc thuyt phc ca bi Ta "Trch dim thi tp" ? A. Vn phong sc so, tnh to. B. S kt hp hi ho gia cht tr tnh v ngh thut ngh lun. C. Dn chng sinh ng. D. Tnh cm chn thnh, si ni.

C THM

HIN TI L NGUYN KH CA QUC GIA


(Trch Bi k danh tin s khoa Nhm Tut, nin hiu i Bo th ba - THN NHN TRUNG) I - MC CN T - Thy c quan nim ng n v vai tr ca ngi hin ti i vi vn mnh t nc v ngha ca vic khc bia biu dng h ; - Hiu c cch vit vn chnh lun sc so, lp lun, kt cu cht ch, thuyt phc ngi c, ngi nghe.

69

II- TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - "Hin ti l nguyn kh ca quc gia", mi quan h gia hin ti v vn mnh nc nh. - ngha ca vic khc bia ghi tn tin s. - Cch lp lun, kt cu cht ch, s dng ngn ng chnh lun. 2. K nng c - hiu bi vn chnh lun theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v Thn Nhn Trung v bi vn bia (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Vai tr ca hin ti i vi t nc + Hin ti l ngi ti cao, hc rng, c o c tt, c mi ngi tn nhim suy tn. + Hin ti c vai tr quyt nh s hng thnh ca t nc, gp phn lm nn s sng cn ca quc gia v x hi. - ngha ca vic khc bia ghi tn tin s + Th hin tinh thn trng ngi ti ca cc ng minh vng "Khin cho k s trng vo m phn chn hm m, rn luyn danh tit,

gng sc gip vua". k c "ly lm rn, ngi thin theo m gng...". + L li nhc nh mi ngi, nht l tr thc nhn r trch nhim vi vn mnh dn tc. b) Ngh thut Lp lun cht ch, c lun im, lun c r rng, li l sc so, thu l, t tnh. c) ngha vn bn Khch l k s ng thi luyn ti, rn c, nu nhng bi hc cho mun i sau ; th hin tm lng ca Thn Nhn Trung vi s nghip xy dng t nc. 3. Hng dn t hc Pht hin nhng lun im, lun c ca vn bn.

KHI QUT LCH S TING VIT


I - MC CN T - Nm c cc khi nim h, dng, nhnh ngn ng ni chung v trong ting Vit ni ring ; hiu c quan nim v ngun gc, cc thi k pht trin ca ting Vit, h thng ch vit ca ting Vit cng nhng c im ca ch quc ng ; - Bi dng v nng cao tnh cm qu trng ting Vit, di sn lu i v qu gi ca dn tc ; 70

- C k nng vit ng cc quy nh hin hnh ca ch quc ng, k nng pht hin v sa cha nhng sai st v ch vit (chnh t). III - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim v ngun gc ngn ng, v quan h h hng, dng, nhnh ngn ng ni chung v ting Vit ni ring : h ngn ng Nam , dng Mn - Khmer, nhnh Vit Mng. Mt s biu hin v quan h gn gi gia ting Vit vi ting Mng v nhng ngn ng khc cng h, dng, nhnh. - Nhng im ch yu trong tin trnh pht trin lch s ca ting Vit qua cc thi k : dng nc, Bc thuc v chng Bc thuc, c lp t ch, Php thuc v t sau Cch mng thng Tm 1945. - Ch vit ca ting Vit : ch Nm v ch quc ng (nhng nt chnh trong lch s hnh thnh, nguyn tc cu to, u im c bn ca ch quc ng). 2. K nng - Phi hp kin thc c bn v lch s ting Vit v lch s ch vit ca ting Vit vi kin thc v tin trnh vn hc Vit Nam v nhng thnh tu vn hc ch Hn, ch Nm v ch quc ng. - Vn dng c im ca ch quc ng vo vic rn luyn k nng vit ng chnh t trong vn bn.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Thng qua quan h gia con ngi trong mt h, mt gia nh hnh thnh khi nim v quan h ngun gc, quan h h hng, cng cc khi nim h, dng, nhnh ngn ng. - Dng ng liu c th lm r vn ting Vit thuc h ngn ng Nam , dng Mn-Khmer, nhnh Vit - Mng, nht l khi dy, hc bi ny vng song ng. Dng bn chu minh ha cho a bn ca h ngn ng Nam . - Lin h n kin thc v lch s : cc thi k ch yu trong lch s Vit Nam. - Thng qua mt s v d c th, ch r u im cng mt s hn ch ca ch quc ng v mt s sai st thng gp khi vit ch quc ng. 2. Luyn tp - Nhn bit v phn tch u im ca ch quc ng. Cn cn c vo nguyn tc ghi m, nht l ghi m v ca ch quc ng thy ch quc ng d hc, d c, d s dng. ch quc ng c s thng nht kh cao gia m v ch (c th so snh vi ch trong ting Anh, ni c s khc bit kh xa gia ch vi m v cch c). - Su tm thm ng liu v s Vit ha t ng Hn. C th tm bng t Hn Vit cui sch Ng vn 10, v da vo cc v d mu trong bi. - Tm thm v d v ba cch thc t thut ng khoa hc nu trong bi : phin m, vay mn, t thut ng bng cch dch hay

71

sao phng. C th tm cc mn hc thuc cc ngnh khoa hc khc nh ton, l, ha, sinh, s, a,... 3. Hng dn t hc - Tm cc v d tiu biu v cc tc phm vn hc Vit Nam vit bng ch Hn, ch Nm, ch quc ng. - Nhn thc thm v s pht trin ca ting Vit thng qua qu trnh m rng cc chc nng : thi xa, ting Vit ch c chc nng lm cng c giao tip trong sinh hot v chc nng sng to vn chng, n thi k hin i mi hnh thnh v pht trin dn cc chc nng trong cc lnh vc bo ch, khoa hc, chnh lun, hnh chnh.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nhn cch cao p v ng gp ln lao ca Hng o i Vng vi t nc. - Cch dng nhn vt lch s qua li ni, c ch, hnh ng ; kt hp gia bin nin v t s ; li k chuyn kim li, giu kch tnh. 2. K nng - c - hiu s k trung i. - t on trch trong tng quan vi tc phm Hch tng s v cc on s k Thi s Trn Th , Thi ph T Hin Thnh. III - HNG DN THC HIN

HNG O I VNG TRN QUC TUN


(Trch i Vit s k ton th - NG S LIN) I - MC CN T - Cm nhn c v p nhn cch v ng gp ln lao ca Hng o i Vng cho t nc qua ng x ca b ti i vi vua, ca con i vi cha ; - Thy c cch xy dng nhn vt lch s qua li ni, c ch v hnh ng ; ngh thut kt hp gia bin nin v t s ; li k chuyn kim li, giu kch tnh.

1. Tm hiu chung - Trn Quc Tun l mt v tng c c, nhn, tr, ngha, dng, c nhn dn phong thnh th phng cc n trong nc. - V i Vit s k ton th v gii ngha cc ch thch (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Phn tch nhn vt Trn Quc Tun qua cc s kin : - xut k sch gi nc vi vua Trn Anh Tng : thin h trn di mt lng, dn khng la, vua ti ng tm, anh em ho mc, c nc gp sc, tu thi to th. - Vic gi tit b ti c th hin qua cc chi tit tiu biu : + Ghi li cha trong lng nhng khng cho l phi.

72

+ Khi quyn qun quyn nc trong tay, ng dng chuyn c th lng gia n v cc con... - Dn con cch chn ct mai tng khi mnh qua i. - Tin c ngi hin ti cho t nc. - Son sch khch l tng s : Su tp binh php cc nh lm thnh bt qui cu cung , t tn l Vn Kip tng b truyn th. - Uy lc ca Trn Quc Tun sau khi cht, s hin linh ca bc i thnh + Chu huyn Lng Giang h c bnh dch, mi ngi cu o ng. + Khi c gic vo, n l n ng h trp dng kim c ting ku th th no cng thng. b) Ngh thut - La chn chi tit tiu biu, c sc khi qut cao. - Cch dng nhn vt lch s qua li ni v c ch, hnh ng ; kt hp gia bin nin v t s ; li k chuyn kim li, giu kch tnh. c) ngha vn bn Ca ngi nhn cch cao p v ng gp ln lao ca Hng o i Vng cho t nc. 3. Hng dn t hc - Tm c nhng t liu lch s v Hng o i Vng Trn Quc Tun. - Th l gii vic Hng o i Vng Trn Quc Tun c dn gian th phng v coi l thnh nhn vi hiu "c thnh Trn".

THI S TRN TH
(Trch i Vit s k ton th - NG S LIN) I - MC CN T - Nhn thc c v p nhn cch ca con ngi lun trng ngha nc hn tnh nh qua ng x ca Trn Th ; - Thy c c im ca ngi bt s k Ng S Lin trong ngh thut k chuyn, khc ho tnh cch nhn vt, kt cu, din t,... II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bn s kin v cch ng x ca Trn Th . - Ngh thut k chuyn hp dn, khc ho tnh cch nhn vt sc nt, kt cu r rng, din t gn, hnh vn mch lc. 2. K nng Tm tt s kin v nh gi nhn vt lch s mt cch ng n. III- HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v b i Vit s k ton th (SGK).

C THM
73

2. c - hiu a) Ni dung ng x ca Trn Th trc bn s kin trong cuc i hot ng chnh tr - x hi ca ng - Vi ngi hc ti mnh : thng thn v nghim khc vi bn thn ; khch l cp di trung thc v dng cm, vch sai lm ca ngi khc, cho d l b trn. - Vi ngi lnh qun hiu gi thm cm : khch l ngi gi nghim php nc, khng v ngi v yu qu ca mnh m vi phm k cng php nc. - i vi k cy nh xin chc tc : rn e k khng t cch, hay lun lt nh cy ; kho nhc nh v khng c da vo quyn th ca chng lm by. - Gt b nh ca Trn Thi Tng mun a ngi anh ca Trn Th lm tng : thng thn, cng trc, khng v quyn li c nhn mnh m ph v k cng php nc. Bn s kin lm r nhn cch ca Trn Th . b) Ngh thut - Li vit s hp dn, to c yu t bt ng, c kch tnh. - Rt kim li, khng miu t nhiu m nhn cch nhn vt vn hin ln r nt. c) ngha vn bn Nu bt nhn cch cao c, trng ngha nc hn tnh nh ca Trn Th . Vn bn c ngha gio dc su sc. 3. Hng dn t hc Phn tch mt trong bn s kin v cch ng x ca Trn Th .

PHNG PHP THUYT MINH


I - MC CN T - Hiu tm quan trng ca phng php thuyt minh v nhng yu cu i vi vic vn dng phng php thuyt minh ; - Nm c mt s phng php thuyt minh c th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tm quan trng ca cc phng php thuyt minh trong vn bn thuyt minh. - Cc phng php c s dng trong vn bn thuyt minh. - Cc yu cu v nguyn tc la chn, vn dng v phi hp cc phng php thuyt minh. 2. K nng - Nhn din v phn tch hiu qu ca mi phng php thuyt minh qua cc v d c th. - La chn, vn dng v phi hp cc phng php thuyt minh ph hp vi i tng, lm ni bt c im ca i tng v tng sc hp dn cho vn bn thuyt minh. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Kin thc v phng php thuyt minh hc THCS. Trn c s cng c kin thc, rn luyn cch vn dng cc phng php thuyt minh ph hp trong vic to lp vn bn thuyt minh. 74

- Cc phng php c s dng trong vn bn thuyt minh : nh ngha, ch thch, phn tch, phn loi, lit k, ging gii nguyn nhn - kt qu, nu v d, so snh, dng s liu,... - Cc yu cu v nguyn tc la chn, vn dng v phi hp cc phng php thuyt minh : khng xa ri mc ch thuyt minh, lm ni bt bn cht v c trng ca s vt, hin tng ; lm cho ngi c, ngi nghe tip nhn d dng, hng th. 2. Luyn tp - Tm hiu phng php thuyt minh c s dng trong mt s vn bn hc. - La chn phng php thuyt minh ph hp trong vic to lp vn bn thuyt minh. 3. Hng dn t hc Su tm thm mt s vn bn thuyt minh v tm hiu cc phng php thuyt minh c s dng trong cc vn bn .

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Mt s c trng c bn ca th loi truyn k. - V p ca nhn vt Ng T Vn - i din cho ngi tr thc nc Vit dng cm, kin cng, yu chnh ngha, trng cng l v c tinh thn dn tc mnh m. - Nim tin chnh ngha lun thng gian t v li nhn nh : phi u tranh n cng tiu dit ci c, ci xu. - Ct truyn giu kch tnh ; kt cu truyn cht ch, l gch ; cch dn chuyn kho lo, k chuyn linh hot ; miu t sinh ng, hp dn. 2. K nng - c, tm tt mt tc phm t s trung i. - Phn tch nhn vt trong truyn truyn k. III - HNG DN THC HIN

CHUYN CHC PHN S N TN VIN


(Tn Vin t phn s lc, trch Truyn k mn lc - NGUYN D) I - MC CN T - Thy c phm cht dng cm, kin cng, trng cng l, chnh ngha v tinh thn dn tc ca nhn vt Ng T Vn ; - Thy c cch k chuyn sinh ng, hp dn, giu kch tnh ca tc gi. 75

1. Tm hiu chung a) Tc gi Nguyn D (? - ?), sng vo khong th k XVI. ng xut thn trong mt gia nh khoa bng, tng i thi v ra lm quan, nhng khng lu th lui v n dt. b) Tc phm - Truyn k l mt th vn xui t s thi trung i phn nh hin thc qua cc yu t k l, hoang ng. Tuy nhin, ng sau cc chi tit c tnh cht k l, phi hin thc, ngi c vn c th tm thy nhng vn ct li ca hin thc cng nh quan nim ca tc gi.

- Tc phm rt ra t Truyn k mn lc - mt "thin c k bt" vit bng ch Hn, gm 20 truyn, ra i vo na u th k XVI . 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Nhn vt Ng T Vn + Cng trc, yu chnh ngha : Ng T Vn l ngi rt khng khi, "thy s t gian th khng th chu c" nn t n, tr hi cho dn ; sn sng nhn chc phn s n Tn Vin thc hin cng l. + Dng cm, kin cng : khng run s trc li e do ca hn ma tng gic, chng vch mt tn hung thn ; ci li qu v tn hung thn h Thi, dng li l cng ci, khng chu nhn nhng tu trnh Dim Vng,... + Giu tinh thn dn tc : u tranh n cng dit tr hn ma tn tng gic, lm sng t ni oan v phc hi danh v cho Th thn nc Vit. Chin thng ca Ng T Vn - mt k s nc Vit - l s khng nh chn l chnh s thng t v th hin tinh thn dn tc mnh m, quyt tm u tranh n cng bo v cng l v chnh ngha. - Ng ca tc phm : vch trn bn cht xo quyt, hung c ca hn ma tng gic h Thi ; phi by thc trng bt cng, thi nt ca x hi ng thi v nhn nh hy u tranh n cng chng li ci c, ci xu. - Li bnh cui truyn cao bn lnh ca k s. b) Ngh thut - Xy dng ct truyn giu kch tnh, kt cu cht ch. 76

- Dn dt truyn kho lo, nhiu chi tit gy s ch , hp dn. - Cch k chuyn v miu t sinh ng, hp dn. - S dng nhiu yu t k o, nhng vn mang nhng nt hin thc. c) ngha vn bn Chuyn chc phn s n Tn Vin cao nhng ngi trung thc, ngay thng, giu tinh thn dn tc ng thi khng nh nim tin vo cng l, chnh ngha ca nhn dn ta. 3. Hng dn t hc - Bnh lun chi tit Ng T Vn c nhn chc Phn s n Tn Vin. - Xc nh nhng chi tit k o trong truyn v cho bit tc dng ca chng. - Suy ngh ca anh (ch) v li bnh ca tc gi cui truyn.

LUYN TP VIT ON VN THUYT MINH


I - MC CN T Bit vn dng nhng kin thc hc v on vn, vn bn thuyt minh vit c on vn thuyt minh c ti quen thuc, gn gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - on vn, cc yu cu vit mt on vn ni chung.

- Cc yu cu vit on vn thuyt minh. 2. K nng - So snh nhn ra nhng im khc nhau gia on vn t s v on vn thuyt minh. - Vn dng nhng kin thc, k nng v on vn, v vn thuyt minh vit on vn thuyt minh c ti gn gi, quen thuc trong hc tp v i sng. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - n tp v cng c nhng kin thc v on vn thuyt minh qua nhng cu hi v gi ca SGK, t nm vng cc kin thc v k nng v on vn v vit on vn thuyt minh ; c kin thc cn thit v i tng thuyt minh ; sp xp cc kin thc theo mt trt t hp l ; vn dng cc phng php thuyt minh hp l on vn sinh ng, hp dn. - Rn k nng vit on vn thuyt minh, nhn ra v sa cc li thng dng khi vit on vn. 2. Luyn tp Tng cng cc bi luyn tp ph hp vi mi i tng. V d : vit on vn thuyt minh v mt danh lam thng cnh, mt tc phm vn hc.

3. Hng dn t hc Kt hp luyn tp ti lp v luyn tp thm nh nng cao k nng vit on vn thuyt minh.

NHNG YU CU V S DNG TING VIT


I - MC CN T - Nm c nhng yu cu v s dng ting Vit cc phng din ng m, ch vit, dng t, t cu, cu to vn bn, phong cch ngn ng,... - Vn dng c nhng yu cu trn vo vic s dng ting Vit, vo vic phn tch v sa cha li v ting Vit. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nhng yu cu s dng ng ting Vit theo cc chun mc v ng m v ch vit, v t ng, v ng php, v phong cch ngn ng. - Nhng yu cu s dng hay t hiu qu giao tip cao. 2. K nng - S dng ting Vit theo ng cc chun mc ngn ng. - S dng sng to, linh hot theo cc phng thc chuyn i, theo cc php tu t. - Pht hin, phn tch v sa li v pht m, v ch vit, dng t, t cu, cu to vn bn, v phong cch ngn ng,... 77

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Chun mc v ng m v ch vit : yu cu pht m theo m chun ca ting Vit, vit ch theo ng cc quy tc hin hnh ca ch quc ng. - Chun mc v t ng : yu cu dng t ng theo ng hnh thc, cu to, ngha, c im ng php ca chng trong ting Vit. - Chun mc v ng php : yu cu t cu theo ng cc quy tc ng php, din t ng cc quan h ngha, s dng du cu thch hp v c s lin kt cu to nn mch lc cho vn bn. - Chun mc v phong cch ngn ng : yu cu s dng cc phng tin ngn ng ph hp vi ng cnh giao tip, vi phong cch chc nng ngn ng. - Yu cu s dng hay, t hiu qu giao tip cao c thc hin bng cc php tu t, chuyn ha linh hot, sng to, nhng vn tun theo cc quy tc v phng thc chung ca ting Vit. 2. Luyn tp - Pht hin, phn tch v sa li : cn so snh i chiu vi chun mc, vi vic s dng ng. - Nhn din ci ng, ci chun mc trong s dng ting Vit, t s dng ting Vit theo ng chun mc. - Pht hin ci hay trong s dng ting Vit, t nng cao trnh s dng ting Vit t hiu qu giao tip cao.

3. Hng dn t hc - Xem li cc bi lm vn ca anh (ch), phn tch v sa cc li mc phi (nu c) v ch vit, t ng, cu vn, on vn v cu to c bi vn. - Pht hin v phn tch hiu qu ca cc php tu t trong mt s on vn, th hay m anh (ch) yu thch.

TM TT VN BN THUYT MINH
I - MC CN T - Hiu mc ch, yu cu ca vic tm tt vn bn thuyt minh ; - Bit cch tm tt vn bn thuyt minh c ni dung n gin. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Mc ch, yu cu v cch thc tm tt vn bn thuyt minh. 2. K nng - Tm tt mt vn bn thuyt minh c ni dung n gin. - Trnh by vn bn tm tt trc tp th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Tm hiu, cng c cc kin thc v tm tt vn bn ni chung v tm tt vn bn thuyt minh qua cc v d c th, qua rt ra nhng ni dung c bn. 78

- Mc ch : ghi nh nhng ni dung c bn ca vn bn thuyt minh, gii thiu vi ngi khc v i tng, v vn bn thuyt minh. - Yu cu : ngn gn, rnh mch, st vi ni dung c bn ca vn bn gc. - Cch thc tm tt vn bn thuyt minh : xc nh mc ch, yu cu tm tt ; c vn bn gc nm vng i tng thuyt minh ; tm b cc ca vn bn ; vit tm lc cc hnh thnh vn bn tm tt. 2. Luyn tp Tm tt mt vn bn thuyt minh v trnh by bi tm tt . V d : Tm tt vn bn n Ngc Sn v hn th H Ni trong SGK. 3. Hng dn t hc Tm thm cc vn bn thuyt minh v luyn tp tm tt vn bn.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Hi trng C Thnh - hi trng thch thc, minh oan v on t. - Tnh cht k chuyn (vit k) biu hin ct truyn, ngn t, hnh ng, nhn vt mang tnh c th cao. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi. - Phn tch, rt ra c im tnh cch nhn vt. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - La Qun Trung (1330? - 1400?), ngi c nhng ng gp xut sc cho trng phi tiu thuyt lch s thi Minh - Thanh Trung Quc. - Hi trng C Thnh thut li vic Quan Cng i tm minh ch Lu B, qua nm ca i, chm su tng To, v n C Thnh b Trng Phi nghi ng bi ngha, quyt sng mi vi ngi anh em. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Ca ngi mt Trng Phi cng trc n nng ny ; trung thnh v cm ght s phn bi, khng tin li ni, ch tin vic lm nhng bit cu th, khoan dung. (Phn tch thi , lp lun, li suy din, hnh ng ca Trng Phi i vi Quan Cng). - cao mt Quan Vn Trng tr dng song ton, bit tin bit thoi, khim nhng, nhn nhn khi th "tnh ngay l gian" ; bit dng hnh ng chm tng minh oan, th hin lng trung ngha. 79

HI TRNG C THNH
(Trch Tam quc din ngha - LA QUN TRUNG) I - MC CN T - Hiu c tnh cch cng trc, biu hin lng trung ngha ca Trng Phi v tnh cm keo sn gn b ca nhng ngi anh em kt ngha ; - Cm nhn c khng kh chin trn qua on trch.

(Phn tch thi , l l v hnh ng ca Quan Cng nhm minh oan, th hin lng trung ngha). b) Ngh thut - Tnh cch nhn vt nht qun, xung t giu kch tnh. - Li k chuyn li cun, hp dn. c) ngha vn bn cao lng trung ngha. 3. Hng dn t hc Lc thut cu chuyn Hi trng C thnh bng vn vit hoc k lp.

- Cch miu t nhn vt qua c ch, ngn ng, qua li k chuyn giu kch tnh. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v v tr on trch (SGK). 2. c - hiu a) Ni dung - Nhn vt To Tho + Ch ng mi ru bn v anh hng trong thin h nhm thm d thi ca Lu B. + C tr tu sc so, tm nhn xa trng rng nhng rt t ph, kiu ngo, nham him, khng coi ai ng l anh hng (mn hnh nh rng ni v anh hng trong thin h). - Nhn vt Lu B + Hon ton bt ng khi To Tho cho ngi n mi. + Rt khim nhng v t ra khn ngoan khi To Tho hi v anh hng trong thin h ; x l tnh hung rt thng minh. + Lu B thng trong cuc u tr vi To Tho. b) Ngh thut - Khc ho tnh cch nhn vt qua li ni, c ch, dng iu, chi tit giu kch tnh, tng sc hp dn ca li k.

C THM

TO THO UNG RU LUN ANH HNG


(Trch Tam quc din ngha - LA QUN TRUNG) I - MC CN T - Hiu c tnh cch ca To Tho v Lu B. - Thy r ngh thut k chuyn giu kch tnh thng qua c ch, thi , ngn ng ca tng nhn vt v chi tit chn lc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Lu B khim nhng, thn trng, kn o, khn ngoan. To Tho gian hng, nhng ch quan nn tht bi trong cuc u tr.

80

- S dng hp l hnh nh thin nhin lm r tnh cch nhn vt. c) ngha vn bn Ngi ca Lu B - mt con ngi khim nhng, thn trng, kn o, khn ngoan. 3. Hng dn t hc Phn tch nhn vt Lu B (hoc To Tho).

TNH CNH L LOI CA NGI CHINH PH


(Trch Chinh ph ngm - NG TRN CN - ON TH IM (?)) I - MC CN T - Cm nhn c tm trng c n, su mun ca ngi chinh ph trong tnh cnh l loi khi chng i chinh chin ; thy c ting ni t co chin tranh phong kin v cao hnh phc la i ; - Thy c s ti hoa, tinh t trong ngh thut miu t ni tm nhn vt. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ting ni t co chin tranh phong kin, i quyn c hng hnh phc la i th hin qua vic miu t th gii ni tm y nhng mong nh, c n, khao kht,... ca ngi chinh ph. 2. K nng c - hiu, tip cn th loi ngm khc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Tc gi, dch gi v tc phm, v tr on trch (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Tm cu u : Ni c n, l bng ca ngi chinh ph. + Ni c n th hin qua hnh ng mt mnh do hin vng, bung, cun rm nhiu ln, mong tin vui m "Ngoi rm thc chng mch tin". 81

+ Ni c n th hin qua s i bng gia ngi chinh ph v ngn n khuya ; vn ch l "Mt mnh mnh bit, mt mnh mnh hay". - Tm cu tip : Ni su mun trin min. + Ni su mun c th hin qua cm nhn v thi gian tm l. Ngi chinh ph nh m tng bc thi gian nng n tri m cm nhn mt khc gi "ng ng nh nin". + gii to ni su, nng c tm n nhng th vui nh : soi gng, t hng, gy n nhng vic g cng ch l "gng". Su chng nhng khng c gii to m cn nng n hn. - Tm cu cui : Ni nh thng au u. + Ni nh c th hin qua mt khao kht chy bng - gi lng mnh n non Yn- mong c chng thu hiu, s chia. Mc ca ni nh c gi ln qua nhng t ly thm thm, au u,... + Khao kht ca nng khng c n p v s xa cch v khng gian qu ln (ng ln bng tri). b) Ngh thut - Bt php t cnh ng tnh, miu t tinh t ni tm nhn vt. - Ngn t chn lc, nhiu bin php tu t,... c) ngha vn bn Ghi li ni c n bun kh ca ngi chinh ph trong tnh cnh chia la ; cao hnh phc la i v ting ni t co chin tranh phong kin. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng on trch. - Tm v phn tch tc dng ca cc t ly trong on trch. 82

LP DN BI VN NGH LUN
I - MC CN T - Nm c cch lp dn bi vn ngh lun ; - Lp c dn bi vn ngh lun. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tc dng, yu cu ca vic lp dn khi vit bi vn ngh lun. - Cc bc lp dn bi vn ngh lun . 2. K nng - Vn dng nhng kin thc hc v vn ngh lun lp c dn cho mt vn ngh lun. - Thc hnh lp dn cho mt s vn ngh lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Bi hc l s cng c nhng kin thc v vn bn ngh lun hc THCS, thng qua luyn tp rt ra cc kin thc v dn ca bi vn ngh lun : + Lp dn l la chn v sp xp nhng ni dung c bn theo b cc ba phn ca vn bn (m bi, thn bi, kt bi), gip ngi vit bao qut c nhng ni dung ch yu, nhng lun im, lun c cn trin khai, phm vi ngh lun,...

+ lp dn cho bi vn ngh lun, trc ht cn xc nh lun , lun im, lun c, t sp xp vo b cc ba phn : m bi (gii thiu v nh hng trin khai vn ) ; thn bi (trin khai cc lun im, lun c theo trt t hp l) ; kt bi (nhn mnh hoc m rng vn ). 2. Luyn tp Cc bi luyn tp ph hp - Bi tp nhn din, phn tch dn . - Bi tp v lp dn cho vn ngh lun. V d : Lp dn cho cc vn sau : - Suy ngh ca anh (ch) v hnh phc. - Bn v vn "cho" v "nhn" trong cuc sng. - V mt tc phm vn hc li cho anh (ch) nhng n tng su sc. 3. Hng dn t hc Kt hp luyn tp ti lp v luyn tp nh pht trin k nng vit bi vn ngh lun.

- Bit trn trng v t ho v mt Danh nhn vn ha v mt di sn vn hc v gi ca dn tc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nhng yu t v thi i, gia nh v cuc i lm nn thin ti Nguyn Du cng s nghip vn hc v i ng. - Nhng ni dung v ngh thut ch yu ca Truyn Kiu. 2. K nng Nhn nhn s tip nhn vi mc ph thng mt nh cao vn hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi Nguyn Du - Nhng yu t kt tinh nn mt thin ti Nguyn Du + Thi i : l mt thi i bo tp ca lch s. Nhng cuc chin tranh dai dng, trin min gia cc tp on phong kin lm cho cuc sng x hi tr nn iu ng, s phn con ngi b ch p th thm + Qu hng v gia nh : Qu hng ni Hng sng Lam cng vi truyn thng gia nh khoa bng ln cng l mt yu t quan trng lm nn thin ti Nguyn Du + Bn thn cuc i gi bi, phiu bt trong lon lc chnh l yu t quan trng nht Nguyn Du c vn sng v t tng lm nn mt nh cao vn hc c mt khng hai : Truyn Kiu. 83

TRUYN KIU
(NGUYN DU) I - MC CN T - Nm c nhng yu t kt tinh nn thin ti Nguyn Du. - Bit c nhng ni dung c bn v ngh thut ch yu ca Trun Kiu.

- S nghip vn hc (SGK). b) Tc phm Truyn Kiu - Ngun gc : T ct truyn Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn (Trung Quc) vi ti nng ngh thut bc thy, nht l vi tm lng nhn o bao la, Nguyn Du sng to ra mt kit tc vn chng bt h. - S sng to ca Nguyn Du + V ni dung : T cu chuyn tnh ca Thanh Tm Ti Nhn, Nguyn Du to nn mt "Khc ca mi t rut" (on trng tn thanh), nhn vo ni au bc mnh v gi gm nhng xc cm v nhn sinh ca nh th trc "nhng iu trng thy". + V ngh thut : Lc b cc tnh tit v mu mo, v bo on,... (trong tc phm ca Thanh Tm Ti Nhn), bng th lc bt truyn thng, vi mt ngn ng trau chut tinh vi, chnh xc n trnh c in, trong mt truyn th Nm, Nguyn Du tp trung th hin ni tm nhn vt mt cch ti tnh. - Ni dung t tng + Ting khc cho s phn con ngi : khc cho tnh yu trong trng, chn thnh b tan v ; khc cho tnh ct nhc b la tan ; khc cho nhn phm b ch p ; khc cho thn xc con ngi b y o. + Li t co mnh m, anh thp : t co th lc en ti trong x hi phong kin, phanh phui sc mnh lm tha ho con ngi ca ng tin. B rng buc bi th gii quan trung i, Nguyn Du tuy cng ln n to ho v s mnh, nhng bng trc cm ngh s, ng vch ra ng ai l k ch p quyn sng ca con ngi trong thc t. + Bi ca tnh yu t do v c m cng l. 84

- Ngh thut + Ngh thut xy dng nhn vt ; + Ngh thut k chuyn ; + Ngh thut s dng ngn ng. - Kt lun : Truyn Kiu l kit tc s mt ca vn hc dn tc Vit Nam, di sn vn hc ca nhn loi, l mt "tp i thnh" ca truyn thng ngh thut, vn ho Vit Nam, tiu biu cho cm hng nhn o ch ngha, va l nim thng cm su sc, l tm lng "ngh ti mun i", va l thi nng niu, trn trng nhng gi tr nhn bn cao p ca con ngi. 2. Luyn tp - Tm tt Truyn Kiu ; chn nhn vt mnh yu thch. - Rn cch tip nhn mt Danh nhn vn ho - mt nh th li lc nht ca dn tc bng mt cng : + Nhng yu t lm nn mt thin ti ; + S nghip sng tc ; + V tr trong nn vn ho, vn hc dn tc v nhn loi. 3. Hng dn t hc - Su tm nhng tranh nh v Nguyn Du v Truyn Kiu. - K li Truyn Kiu v su tm nhng giai thoi v Nguyn Du v Truyn Kiu.

PHONG CCH NGN NG NGH THUT


I - MC CN T - Nm c cc khi nim : ngn ng ngh thut, phong cch ngn ng ngh thut, cc c trng c bn ca phong cch ngn ng ngh thut ; - C k nng phn tch, cm th ngn ng ngh thut, bc u bit s dng mt s bin php ngh thut nng cao hiu qu din t. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim ngn ng ngh thut : (vi ngha chuyn mn) ngn ng dng trong tc phm vn chng, khng ch c chc nng thng tin m quan trng hn l c chc nng thm m. Ngn ng ngh thut bao gm ngn ng trong cc tc phm t s, tr tnh v tc phm sn khu. - Phong cch ngn ng ngh thut c ba c trng c bn : tnh hnh tng, tnh truyn cm, tnh c th ha. 2. K nng - Nhn din, cm th v phn tch ngn ng ngh thut : cc bin php ngh thut v hiu qu ngh thut ca chng. - Bc u s dng ngn ng t c hiu qu ngh thut khi ni, nht l vit : so snh, n d, hon d, ip ng, tng trng,...

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Phn tch cc ng liu trong bi hnh thnh kin thc. - C th thng qua so snh bi ca dao v cy sen vi li gii thch v t sen trong T in ting Vit thy c chc nng thm m ca ngn ng ngh thut. - Nu v d phn bit ngn ng ngh thut thuc ba lnh vc ch yu : tc phm t s, tr tnh v sn khu. - Hnh thnh kin thc v ba c trng c bn ca phong cch ngn ng ngh thut cng thng qua con ng phn tch ng liu v ngn ng ngh thut, thng qua s so snh vi phong cch ngn ng sinh hot. 2. Luyn tp - Bi tp 1 : cn nm c nhng php tu t thng c s dng to nn tnh hnh tng : so snh, n d, hon d, tng trng v nhng cch ni hm n,... - Bi tp 2 : tnh hnh tng l c trng tiu biu ca phong cch ngn ng ngh thut. - Bi tp 3 : yu cu chn la v in t thch hp nht vo ch trng. Ch n ngha hnh tng v biu cm ca t cn la chn, tng quan v ngha gia cc t, ngha chung ca c cu, c on, v ph hp vi lut th. - Bi tp 4 : So snh ba on th v t ng to hnh tng, v nhp iu th, cm xc th thy s khc nhau ca ba nh th ba thi i. 3. Hng dn t hc - Tm trong SGK Ng vn hc nhng vn bn ngh thut v xp vo ba loi : t s, th tr tnh v vn bn sn khu (kch, cho). 85

- Tm v phn tch tnh hnh tng ca ngn ng ngh thut trong hai cu th : Qu hng ti c con sng xanh bic Nc gng trong soi tc nhng hng tre
(T Hanh)

on trch t cu 723 n cu 756 ca Truyn Kiu, m u cho cuc i au kh ca Kiu. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung on 1 (18 cu u) : Thu Kiu nh Thu Vn thay mnh tr ngha cho Kim Trng. - Kiu nh cy Vn (ch sc thi biu cm ca cc t ng "cy", "ly", "tha"). Li xng h ca Kiu va nh trng cy va nh ni p, ph hp ni v vn t nh "tnh ch duyn em". - Nhc nh mi tnh ca mnh vi chng Kim : thm thit nhng mong manh, nhanh tan v. Ch cch k nhn v pha mong manh, nhanh tan v ca mi tnh. - Kiu trao duyn cho em. Ch cch trao duyn - trao li tha thit, tm huyt ; trao k vt li dng dng, na trao, na nu - thy tm trng ca Kiu trong thi khc on trng ny. on 2 (cn li) : Tm trng ca Kiu sau khi trao duyn. - D cm v ci cht tr i, tr li trong tm hn Kiu ; trong li c thoi ni tm y au n, Kiu hng ti ngi yu vi tt c tnh yu thng v mong nh. - T ch ni vi em, Kiu chuyn sang ni vi mnh, ni vi ngi yu ; t ging au n chuyn thnh ting khc, khc cho mnh, khc cho mi tnh u trong sng, p va mi chm n tan v. b) Ngh thut - Miu t tinh t din bin tm trng nhn vt. - Ngn ng c thoi ni tm sinh ng. 86

TRAO DUYN
(Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) I - MC CN T - Cm nhn c tnh yu su nng v ni au ca Thy Kiu trong on trch ; - Nm c ngh thut miu t ni tm nhn vt ti tnh ca Nguyn Du. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bi kch tnh yu, thn phn bt hnh v s hi sinh qun mnh ca Kiu v hnh phc ca ngi thn qua li "trao duyn" y au kh. - Ngh thut miu t tm l nhn vt, s dng thnh cng li c thoi ni tm . 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung

c) ngha vn bn V p nhn cch Thy Kiu th hin qua ni au n khi duyn tnh tan v v s hi sinh n qun mnh v hnh phc ca ngi thn. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng on th. - Tm nhng cu th trong on trch cho thy Kiu nh v cc k nim ca tnh yu. - ang ni chuyn vi Thu Vn, Kiu chuyn sang nhn gi Kim Trng. S chuyn i i tng tr chuyn y ni ln iu g trong tnh cm ca Kiu?

2. K nng - Cng c k nng c - hiu mt on th tr tnh. - Rn luyn k nng phn tch nhng cu th hay. II - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung on trch t cu 1229 n cu 1248 trong Truyn Kiu miu t cnh sng nhc ca Kiu lu xanh. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Cnh sng x b lu xanh vi nhng trn ci, cuc say,... din ra trin min.

NI THNG MNH
(Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) I - MC CN T - Hiu c tm trng ca Kiu trong cnh ng t mt thiu n ti sc, tm hn trong trng b y vo chn lu xanh nh bn ; - Cm nhn c tm lng trn trng, s cm thng su sc ca Nguyn Du i vi nhn vt ; - Thy c c sc ngh thut ca on trch. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Ni thng thn v s thc cao v nhn phm ca Kiu. - S dng cc php tu t, hnh thc i xng. 87

- Tm trng, ni nim ca Kiu + Tnh dy khi m tn canh, git mnh i din vi chnh mnh. "Git mnh" : va l s t thc v nhn phm, va l ni thng thn xt phn. + S i lp gia thc ti v qu kh th hin s tic thng thn mnh b vi dp v ni au v s thay thn i phn. - Ni c n, au kh n tuyt nh ca Kiu + Cnh vt vi Kiu l s gi to ; nng th vi tt c cnh vt xung quanh. + Th vui cm, k, thi, ha vi Kiu l "vui gng" - c t ra vui v khng tm c tri m. b) Ngh thut - Khai thc trit cc hnh thc i xng. - S dng c l, ip t, v.v.

c) ngha vn bn Ni xt xa, au n ca Kiu khi sng lu xanh v s thc cao v nhn phm ca nng. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng on th. - Nu nhng bin php ngh thut din t hon cnh v thn phn ca Kiu trong on trch.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Cng c v nng cao hiu bit v yu cu v cch thc xy dng lp lun hc THCS. - Qua luyn tp, rt ra cc kin thc v lp lun trong bi vn ngh lun : + Khi nim v lp lun trong bi vn ngh lun : lp lun l a ra cc l l, bng chng nhm dn dt ngi nghe (ngi c) n mt kt lun no m ngi ni (ngi vit) mun t ti. + Cc yu cu xy dng lp lun trong vn ngh lun : xy dng lp lun cn xc nh lun im chnh xc, cc lun c thuyt phc, vn dng cc phng php lp lun hp l. 2. Luyn tp - Nhn din, phn tch lun im, lun c v phng php lp lun qua mt s vn bn ngh lun (trong SGK hoc c cung cp). - Xy dng lp lun V d : Xy dng lp lun trin khai cc lun im sau : + Mu xanh ca nhng cnh rng ang dn mt i trn hnh tinh ca chng ta. + Vn hc dn gian l nhng vin ngc qu trong kho tng vn hc dn tc. 3. Hng dn t hc Luyn tp thm v xy dng lp lun theo mt s vn ngh lun.

LP LUN TRONG VN NGH LUN


I - MC CN T - Nm vng yu cu v cch thc xy dng lp lun trong vn ngh lun ; - Xy dng c lp lun trong bi vn ngh lun. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim v lp lun trong bi vn ngh lun. - Cc yu cu xy dng lp lun trong vn ngh lun. 2. K nng - Tm v phn tch cc lun im, lun c v phng php lp lun trong mt s on vn, bi vn ngh lun. - Nhn din cc thao tc trong on vn, bi vn ngh lun. - Vit on vn ngh lun trin khai mt lun im cho trc theo cc lun c, thao tc v phng php lp lun ph hp. 88

CH KH ANH HNG
(Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) I - MC CN T - Hiu c c m cng l ca Nguyn Du qua ch kh lm lit ca T Hi ; - Thy c nhng c sc trong ngh thut miu t nhn vt ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - c m cng l ca Nguyn Du gi gm qua hnh tng T Hi, mt con ngi c phm cht v ch kh phi thng. - Sng to c sc trong vic xy dng hnh tng anh hng T Hi. 2. K nng - Cng c k nng c - hiu mt on th tr tnh. - Bit cm th v phn tch nhng cu th hay. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung on trch t cu 2213 n cu 2230 ca Truyn Kiu : T Hi t bit Thu Kiu ra i lp s nghip ln. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung 89

- Kht vng ln ng (bn cu u on trch) Kht khao c vy vng, tung honh bn phng l mt sc mnh t nhin khng g c th ngn cn ni. - L tng anh hng ca T Hi (phn cn li). Ch cc ng thi ca T : + Khng quyn luyn, bn rn, khng v tnh yu m qun i l tng cao c. + Trch Kiu l ngi tri k m khng hiu mnh, khuyn Kiu vt ln trn tnh cm thng thng snh vi anh hng. + Ha hn vi Kiu v mt tng lai thnh cng. + Khng nh quyt tm, t tin vo thnh cng. b) Ngh thut Khuynh hng l tng ho ngi anh hng bng bt php c l v cm hng v tr ; trong , hai phng din c l v cm hng v tr gn b cht ch vi nhau. c) ngha vn bn L tng anh hng ca T Hi v c m cng l ca Nguyn Du. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng on th. - Anh hng theo quan nim xa l ngi phi thng. Theo anh (ch), ngn t v cch t T Hi trong on trch nu ln nt phi thng nh th no?

C THM

TH NGUYN
(Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) I - MC CN T - Cm nhn c v p ca mi tnh Kim - Kiu v kht vng hnh phc ca i trai ti gi sc. - Thy c ngh thut c sc trong vic s dng t ng, xy dng hnh nh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - V p ca mi tnh Thy Kiu- Kim Trng, kht vng tnh yu t do. - La chn t ng, hnh nh,... 2. K nng Phn tch tm trng nhn vt tr tnh. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Gii thiu v tr on trch v hon cnh bui th nguyn (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - V p ca mi tnh Thu Kiu - Kim Trng : S ch ng ca Kiu v s m say trn trng ngi yu ca chng Kim lm ni bt v p ca mi tnh Kim - Kiu. - Nim khao kht hnh phc la i 90

+ Li ca Thu Kiu ni vi Kim Trng bc l kn o kht vng vt qua ro cn ca x hi, ngi i : "Nng rng : "Khong vng m trng V hoa nn phi tr ng tm hoa" + Li th nguyn ghi xng khc ct "trm nm tc mt ch ng" chn thnh, tha thit, ng cm vi tm hn bao chng trai, c gi. b) Ngh thut - La chn hnh nh, t ng,... - Cc bin php tu t, cch s dng in c,... c) ngha vn bn Ngi ca v p ca tnh yu v tm lng ng cm ca Nguyn Du vi kht vng hnh phc ca con ngi. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng on th.

VN BN VN HC
I - MC CN T - Nm c nhng tiu ch ch yu v cu trc ca mt vn bn vn hc ; - Vn dng nhng hiu bit trn tm hiu tc phm vn hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Cc tiu ch ch yu ca vn bn vn hc.

- Cu trc ca vn bn vn hc vi cc tng ngn t, hnh tng, hm ngha. 2. K nng - Phn tch tc phm theo c trng th loi. - Cm th tc phm c chiu su. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Cc tiu ch ca vn bn vn hc - Vn bn vn hc phn nh hin thc khch quan v khm ph th gii tnh cm v t tng, tha mn nhu cu thm m ca con ngi. - Vn bn vn hc c xy dng bng ngn t ngh thut, c hnh tng, c tnh thm m cao ; thng hm sc, gi lin tng, tng tng. - Vn bn vn hc c xy dng theo phng thc ring, theo c trng mt th loi nht nh (truyn, th, kch). b) Cu trc ca vn bn vn hc : - Tng ngn t - Tng hnh tng - Tng hm ngha,... c) Phn bit c s khc nhau c bn gia vn bn vn hc v vn bn phi vn hc : tnh thm m, tnh hnh tng, tnh k hiu. 2. Luyn tp - Cu ca dao sau y c phi l mt vn bn vn hc khng? V sao? "Gi a cnh trc la , Ting chung Trn V, canh g Th Xng. 91

Mt m khi ta cnh sng, Nhp chy Yn Thi, mt gng Ty h". - Phn tch ngha hm n trong kh th : ..." Vn cn bao nhiu nng vi dn cn ma Sm cng bt bt ng Trn hng cy ng tui".
(Hu Thnh, Sang thu)

3. Hng dn t hc Nu v phn tch nhng tiu ch ch yu ca vn bn vn hc (cn c vo mt vi tc phm hc).

THC HNH CC PHP TU T : PHP IP V PHP I


I - MC CN T - Cng c v nng cao kin thc v php ip v php i. - C k nng nhn din, cm th v phn tch php ip v php i trong tc phm ngh thut. - Bc u bit s dng php ip v php i khi cn thit. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Kin thc v php ip : php tu t lp li mt yu t ngn ng trong vn bn (m, vn, t, ng, cu, nhp, kt cu ng php,...) nhm

nhn mnh hoc bc l cm xc, hoc to nn tnh hnh tng cho ngn ng ngh thut. - Kin thc v php i : php sp xp t ng, cm t, cu vn sao cho cn xng nhau v m thanh, nhp iu, v c im ng php v ng ngha nhm mc ch to ra mt v p hon chnh, hi ha trong din t, phc v cho mt ngh thut nht nh. 2. K nng - Nhn din, phn tch cu to ca php ip v php i. - Cm th, lnh hi v phn tch hiu qu ngh thut ca hai php tu t trn. - Bc u bit s dng hai php tu t trn trong nhng ng cnh cn thit. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Lm cc bi tp thc hnh cng c v nng cao kin thc v hai php tu t c hc s lc SGK Ng vn lp 7. - V php ip, ch n cc trng hp ip m, vn, t, ng, cu,... v tc dng ca chng trong tng ng cnh c th. - V php i, ch n php i trong thnh ng, tc ng, vn bin ngu, th ng lut, trong vn xui,... Ch n s cn xng v i chi ca t ng v cc phng din m thanh, nhp iu, ng ngha, ng php (t loi). - c hai php tu t, cn quan tm n hiu qu ngh thut trong vn bn.

2. Luyn tp - Nhn din hai php tu t trong vn bn ngh thut. - Phn tch cu to v tc dng (hiu qu) ngh thut ca hai php tu t. - Su tm nhng cu thnh ng, tc ng c php i hoc nhng cu i c lu truyn trong dn gian. 3. Hng dn t hc - Su tm ng liu v php ip trong ca dao, trong cc khu hiu. - Su tm thm ng liu v php i trong thnh ng, tc ng, th ca, vn bin ngu, cu i,...

NI DUNG V HNH THC CA VN BN VN HC


I - MC CN T - Nm vng cc khi nim v ni dung v hnh thc vn bn vn hc. - Bit vn dng nhng tri thc tm hiu vn bn vn hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Cc khi nim v ni dung vn bn vn hc : ti, ch , t tng ca vn bn, cm hng ngh thut.

92

- Cc khi nim v hnh thc ca vn bn vn hc : ngn t, kt cu, th loi. 2. K nng - Xc nh c cc khi nim v ni dung v hnh thc vn bn vn hc khi c mt truyn ngn hay mt bi th ngn. - Cm nhn c chiu su vn bn vn hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Cc khi nim v ni dung vn bn vn hc - ti l lnh vc i sng c nh vn th hin trong vn bn. - Ch l vn c bn c th hin trong vn bn. - T tng ca vn bn l cch m nh vn l gii vn c bn, l iu nh vn mun chuyn ti n ngi c. - Cm hng ngh thut l tnh cm ch o ca vn bn. b) Cc khi nim v hnh thc vn bn vn hc - Ngn t l yu t u tin vn bn vn hc khc vi cc loi vn bn khc. Ngn t bao gi cng mang du n tc gi. - Kt cu l s sp xp, t chc cc yu t ca vn bn tr thnh mt chnh th. - Th loi l nhng quy tc t chc hnh thc vn bn thch hp vi tng ni dung vn bn khc nhau. 2. Luyn tp - Nu ti, ch , t tng ca vn bn, cm hng ngh thut ca truyn ngn Lng l Sa Pa (Nguyn Thnh Long) v Nhng ngi sao xa xi (L Minh Khu). 93

- Cm hng ngh thut ca Phm Tin Dut trong Bi th v tiu i xe khng knh v ca Y Phng trong Ni vi con. 3. Hng dn t hc - Ghi nh cc khi nim v ni dung v hnh thc vn bn vn hc. - Chn mt vi tc phm vn xui v th hc, tp phn tch ti, ch , t tng vn bn, cm hng ngh thut ; ngn t, kt cu, th loi.

CC THAO TC NGH LUN


I - MC CN T - Hiu th no l thao tc lp lun. - Nm c mt s thao tc ngh lun thng gp v cc yu cu i vi vic vn dng cc thao tc . II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim thao tc ngh lun . - Cch thc trin khai cc thao tc ngh lun : gii thch, chng minh, phn tch, tng hp, din dch, quy np. - Yu cu vn dng cc thao tc ph hp vi tng vn ngh lun.

2. K nng - Nhn din v phn tch vai tr ca cc thao tc ngh lun hc qua cc vn bn ngh lun. - Vn dng cc thao tc ngh lun ph hp vi cc vn nng cao hiu qu ca bi vn ngh lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Qua vic phn tch v d, rt ra v ghi nh kin thc : + trin khai mt vn nhm thuyt phc ngi c, ngi nghe, cn s dng cc thao tc ngh lun ph hp. + Cch thc trin khai cc thao tc ngh lun : gii thch, chng minh, phn tch, tng hp, din dch, quy np. + Mi thao tc c mt vai tr, u th ring ; cn hiu yu cu vn dng cc thao tc ph hp vi tng vn ngh lun. - Qua vic phn tch v d nhn ra v phn bit thao tc so snh vi cc thao tc hc. 2. Luyn tp - Nhn din v phn tch thao tc so snh trong mt s vn bn (trong v ngoi SGK). - Trin khai thao tc so snh trong mt s vn ngh lun. V d : Vn dng cc thao tc ph hp trin khai cc lun im sau :

+ Mu xanh ca nhng cnh rng ang dn mt i trn hnh tinh ca chng ta. + Vn hc dn gian l nhng vin ngc qu trong kho tng vn hc dn tc. 3. Hng dn t hc Kt hp luyn tp trn lp v nh cng c v pht trin k nng vit vn ngh lun.

N TP PHN TING VIT


I - MC CN T - H thng ha ni dung kin thc v phn ting Vit trong nm hc cng c v nng cao nhn thc. - Tip tc rn luyn v nng cao nhng k nng cn thit lin quan n nhng ni dung kin thc v ting Vit c hnh thnh trong nm hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi qut v lch s ting Vit : ngun gc, quan h h hng, lch s pht trin v ch vit ca ting Vit. - Hot ng giao tip bng ngn ng : khi nim giao tip ngn ng, hai qu trnh trong giao tip ngn ng, cc nhn t giao tip, c im ca dng ni v dng vit trong giao tip ngn ng. 94

- Hai phong cch ngn ng (phong cch ngn ng sinh hot v phong cch ngn ng ngh thut) : khi nim, cc dng biu hin, cc c trng c bn ca tng phong cch v nhng c im v phng tin ngn ng ca tng phong cch - Nhng yu cu v s dng ting Vit : s dng ng chun mc v s dng hay. 2. K nng - K nng tng hp, h thng ha kin thc : so snh, i chiu, khi qut ha. - K nng lp bng tng kt h thng ha kin thc. - K nng luyn tp thc hnh cng c, nng cao kin thc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Khi qut ha v h thng ha theo bn ch : lch s ting Vit, hot ng giao tip ngn ng, phong cch ngn ng, yu cu v s dng ting Vit. - Gi nh li kin thc theo h thng cu hi v bi tp trong SGK, t h thng ha kin thc. - Nn lp bng tng kt, so snh, i chiu nh yu cu ca cc bi tp trong SGK, sau t in nhng ni dung c th. 2. Luyn tp - So snh, i chiu v h thng ha kin thc bng hnh thc lp bng tng kt v ghi nhng ni dung tng ng vo tng ct (Bi tp 2, 3, 4, 6).

- Trnh by kin thc l thuyt di hnh thc tr li cu hi trong SGK (Bi tp 1, 3, 5) - Nhn din cu ng, pht hin cu sai, t nhn thc c yu cu v s dng ting Vit (Bi tp 7). 3. Hng dn t hc - Lp nhng bng tng kt khc cho nhng kin thc hc trong nm hc v ting Vit. V d : bng so snh n d v hon d v nhng im ging nhau v khc nhau. - Hai phong cch ngn ng sinh hot v ngh thut c t rt sm tt c cc ngn ng, k c ngn ng cc dn tc thiu s v cc ngn ng cha c ch vit (cc ngn ng ny c th cha c cc phong cch khoa hc, bo ch, ngh lun, hnh chnh). Tm thm v d v vn ny.

LUYN TP VIT ON VN NGH LUN


I - MC CN T Bit vit on vn ngh lun ph hp vi v tr v chc nng ca chng trong bi vn ngh lun. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Hon thin cc kin thc v on vn, cc yu cu vit on vn ni chung. - Vai tr v cc yu cu vit on vn trong bi vn ngh lun. 95

2. K nng - So snh nhn ra nhng im khc nhau gia on vn t s, on vn thuyt minh v on vn ngh lun. - Vn dng nhng kin thc, k nng v on vn, v vn ngh lun vit c on vn ngn ph hp vi v tr v chc nng ca chng trong bi vn ngh lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Thng qua luyn tp hon thin v cng c kin thc v on vn ngh lun, vai tr v cc yu cu vit on vn trong bi vn ngh lun : on vn m bi, on vn trin khai lun im ca thn bi, on vn kt bi. - Thng qua luyn tp tng cng hiu bit v cc ni dung ngh lun. 2. Luyn tp - Luyn tp theo cc yu cu ca bi hc. - Mt s yu cu tng t HS luyn tp. V d : Cho bi sau : "Suy ngh ca anh (ch) khi nhn nhng em nh ang ngy ngy lang thang trn h ph". + Lp dn cho vn trn. + Vit on vn ngh lun trin khai mt ca dn bi trn. - Kt hp luyn tp trn lp v nh pht trin k nng vit on vn ngh lun.

3. Hng dn t hc Tng cng luyn tp thm v vit on vn ngh lun.

VIT QUNG CO
I - MC CN T - Hiu yu cu v cch vit qung co. - Bit vit vn bn qung co. II - TRNG TM KIN THC K NNG 1. Kin thc - Khi nim vn bn qung co, vai tr ca qung co trong i sng. - Yu cu v cch vit qung co cho mt sn phm hoc mt dch v. 2. K nng - Bit la chn hnh thc qung co ph hp vi ni dung qung co. - Bit vit cc vn bn qung co thng thng.

96

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Vai tr ca qung co trong i sng : l loi vn bn nhm thng tin, thuyt phc khch hng v cht lng, li ch,... ca sn phm, dch v. - Yu cu v cch vit qung co cho mt sn phm hoc mt dch v : Vn bn qung co cn ngn gn, sc tch, hp dn, trung thc, tn trng php lut v thun phong m tc. vit qung co cn xc nh nhng ni dung c bn, ni bt ca sn phm, dch v ; la chn hnh thc qung co ph hp ; la chn cch trnh by n tng. 2. Luyn tp - Nhn din v phn tch cc c im v yu cu ca vn bn qung co. - Vit vn bn qung co. V d : Qung co cho mt sng kin gi gn trng lp xanh, sch, p ; Qung co v mt d hi ting Anh ca trng. 3. Hng dn t hc Kt hp vi cc tnh hung thc tin xy dng vn bn qung co p ng cc yu cu t ra.

I - MC CN T - H thng c nhng kin thc hc trong SGK Ng vn lp 10. - C kh nng phn tch tc phm vn hc theo tng cp : ngn ng, hnh tng vn hc, s kin, tc gi, tc phm. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cch nhn tng qut v ni dung v hnh thc ngh thut ca tng b phn vn hc. 2. K nng So snh gia cc b phn vn hc ; h thng ha nhng kin thc hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tng kt khi qut v vn hc Vit Nam Vn hc Vit Nam gm hai b phn ln : vn hc dn gian v vn hc vit ; mang nhng c im truyn thng : tinh thn yu nc chng xm lc, tinh thn nhn vn, cao o l, nhn ngha. Nhng hai b phn vn hc ny cng c nhng c trng ring (c th lp bng so snh Vn hc dn gian v Vn hc vit v Thi im ra i, Tc gi, Hnh thc lu truyn, Hnh thc tn ti, Vai tr, v tr). 2. Tng kt b phn vn hc dn gian - Ch ba c trng c bn ca vn hc dn gian : + L nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming. + L kt qu ca qu trnh sng tc tp th. + Gn b vi nhng hot ng khc nhau trong i sng cng ng (vn hc dn gian mang tnh nguyn hp). 97

TNG KT PHN VN HC

- H thng th loi vn hc dn gian : C th tng kt theo loi th : + T s : gm thn thoi, truyn thuyt, s thi, truyn c tch, truyn ng ngn, truyn ci, truyn th, v. + Tr tnh : gm ca dao - dn ca. + Sn khu dn gian (kch) : bao gm cho, tung dn gian, ma ri. Ch : Ring tc ng v cu c nhng c trng ring (thng tn ti di dng nhng cu vn nhng c vn, c i, c khi cng rt giu hnh nh v nhc iu). Nh th, n va mang nhng c trng ca th loi t s li va mang nhng c trng ca th loi tr tnh. - Nhng gi tr ca vn hc dn gian truyn thng : gi tr nhn thc, gi tr gio dc, gi tr ngh thut. 3. Tng kt b phn vn hc vit - Vn hc vit Vit Nam c chia thnh hai thi k ln : thi k vn hc trung i v thi k vn hc hin i. - c im chung : + Vn hc vit phn nh hai ni dung ln l ni dung yu nc v ni dung nhn o. + Th hin t tng, tnh cm ca con ngi Vit Nam trong nhng mi quan h a dng nh quan h vi th gii t nhin, quan h vi quc gia, vi dn tc, quan h x hi, quan h bn thn. - c im ring (c th lp bng so snh vn hc trung i v vn hc hin i v c im ch vit, th loi, s giao lu vn ho, in vo ct vi cc ni dung tng ng).

Mt s tc phm v tro lu vn hc chng t vn hc Vit Nam pht trin trong s nh hng qua li vi cc yu t truyn thng dn tc, tip bin vn hc nc ngoi : Truyn Kiu ca Nguyn Du (trong s so snh vi Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn), th ca lng mn 1930 - 1945 (nh hng th tng trng, th lng mn Php,...), vn hc hin thc (nh hng ca vn hc hin thc phng Ty th k XIX),... 4. Tng kt vn hc vit Vit Nam thi k t th k X n ht th k XIX - Vn hc trung i gm hai thnh phn vn hc : ch Hn v ch Nm ; c chia thnh bn giai on vn hc : t th k X n ht th k XIV, t th k XV n ht th k XVII, t th k XVIII n na u th k XIX, na cui th k XIX. - Nhng c im ln v ni dung v ngh thut ca vn hc trung i Vit Nam : V ni dung : Hai ni dung ch o, xuyn sut ca vn hc trung i Vit Nam l ni dung yu nc v ni dung nhn o. + Ni dung yu nc vi nhng biu hin phong ph, a dng, va phn nh truyn thng yu nc bt khut ca dn tc, va chu s tc ng ca t tng "trung qun i quc". + Ni dung nhn o trong vn hc trung i c xy dng trn c s truyn thng nhn o ca dn tc Vit Nam, kt hp nhng nh hng t tng tch cc vn c ca Nho gio, Pht gio v o gio. Truyn thng nhn vn ca ngi Vit Nam biu hin qua li sng tng thn tng i, qua nhng nguyn tc o l, nhng cch ng x tt p gia ngi vi ngi trong x hi,...T tng nhn vn ca Pht gio l lng t bi, bc i ; ca o gio l sng thun theo l t 98

nhin, ho hp vi t nhin ; ca Nho gio l hc thuyt nhn ngha, t tng thn dn. V ngh thut : nhng im ln l tnh quy phm, tnh trang nh, va tip thu tinh hoa vn ho nc ngoi, va sng to nhng gi tr vn hc mi mang bn sc dn tc. 5. c im ca nhng th loi vn hc trung i hc (C th lp bng lit k nhng th loi v nu c im ca th ng lut, th Nm ng lut, ph, co, k, truyn k, tiu thuyt chng hi, ngm khc, truyn th Nm vo cc ct tng ng). 6. Tng kt phn vn hc nc ngoi Nu nhng thnh tu ngh thut tiu biu ca vn hc c Hi Lp, n , vn hc trung i Trung Quc, Nht Bn, nhng th loi ln nh s thi, th ng lut, th hai-c, tiu thuyt chng hi. Cn lp bng thng k theo loi th, ng thi so snh cc tc phm vn hc Vit Nam c loi th tng ng vi vn hc nc ngoi hoc cc tc phm vn hc nc ngoi tng ng vi nhau tm ra nhng im tng ng v khc bit. - V s thi (C th lp bng nu c im ring, chung ca m Sn, -i-x, Ra-ma-ya-na vo cc ct tng ng). - V th ng v th hai-c (C th lp bng nu c im v ni dung, ngh thut ca th ng v th hai-c vo cc ct tng ng). - V tiu thuyt chng hi

Tam quc din ngha thuc loi tiu thuyt chng hi vi c im ni bt l k li s vic theo trnh t thi gian. Tnh cch nhn vt thng c th hin thng qua hnh ng v i thoi l chnh. 7. Tng kt phn l lun vn hc n tp li nhng kin thc theo yu cu ca SGK bng bng tng kt vi cc mc : tiu ch ch yu, cu trc, cc yu t thuc ni dung, cc yu t thuc hnh thc ca vn bn vn hc. Lu : - y l bi khi qut vi ni dung kin thc nhiu. Tuy nhin gio vin khng cn phi trnh by tt c. HS trnh by theo nhm. Sau cho cc nhm t chm im cho nhau. - C th lp cc bng nh trn h thng ho kin thc. - C th tp phn tch ni dung yu nc v ni dung nhn o qua mt s tc phm vn hc.

N TP PHN LM VN
I - MC CN T - Cng c v hon thin cc kin thc v k nng v cc kiu vn bn hc THCS v nng cao lp 10 ; n tp cc kiu vn bn mi hc. - Chun b tt cho bi thi cui nm.

99

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - c im ca cc kiu vn bn t s, thuyt minh, ngh lun. - Dn ca bi vn t s c s dng yu t miu t v biu cm. - Cc phng php thuyt minh, cch lp dn bi vn thuyt minh m bo tnh chun xc, hp dn. - Cc thao tc lp lun v cch lp dn bi vn ngh lun. - Yu cu v cch thc tm tt vn bn t s, thuyt minh. - c im v cch vit k hoch c nhn v qung co. 2. K nng - Phn tch , lp dn bi vn t s, thuyt minh, ngh lun. - Vit on vn t s, thuyt minh, ngh lun. - Tm tt vn bn t s, thuyt minh.

- Vit k hoch c nhn v qung co. - Trnh by mt vn . III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Cng c kin thc c bn qua vic t c SGK, chun b trc cng n tp theo cc cu hi. - Luyn tp hon thin, nng cao kin thc. 2. Luyn tp Lp dn , vit on vn, tm tt vn bn. 3. Hng dn t hc Cng c v hon thin kin thc, k nng qua vic thc hnh lp dn , vit on vn t s, thuyt minh, ngh lun (lm nh).

100

CHNG TRNH NNG CAO


A - KHI QUT V CC CH
Chng trnh gio dc ph thng mn Ng vn lp 10 (Nng cao)(*) quy nh mc cn t v chun kin thc, k nng i vi cc ch nh sau :
CH MC CN T GHI CH

1. Ting Vit 1.1. Phong cch ngn ng v bin php tu t Ngn ng dng ni v - Hiu c im ca ngn ng dng ni v ngn ng dng vit. Nu c cc c im, ly c v d dng vit - Bit vn dng hiu bit v ngn ng dng ni v dng vit vo vic minh ho. to lp v lnh hi vn bn. Phong cch ngn ng - Hiu c im ca phong cch ngn ng sinh hot. Bit s dng t ng a phng, bit sinh hot - Bit vn dng hiu bit v phong cch ngn ng sinh hot vo vic ng x hi, t ng ngh nghip, cu rt gn ph hp vi cc tnh hung giao tip to lp v lnh hi vn bn. c th.

*) B Gio dc v o to, Chng trnh gio dc ph thng, mn Ng vn, Sd, tr. 105.

101

CH

MC CN T

GHI CH

Phong cch ngn ng - Hiu c im ca phong cch ngn ng ngh thut ; bit phn bit Vit c mt s vn bn t s, miu ngh thut phong cch ngn ng ngh thut vi phong cch ngn ng sinh hot. t, biu cm c yu t ngh thut. Bit vn dng nhng hiu bit trn vo vic c - hiu v to lp cc vn bn thuc phong cch ngn ng ngh thut. 1.2. Hot ng giao tip Hot ng giao tip bng ngn ng Hon thin hiu bit v hot ng giao tip bng ngn ng. Hiu c im ca giao tip bng ngn Nhn thc c s ph bin v a dng ca hot ng giao tip ng, cc chc nng ca ngn ng trong trong mi lnh vc ca i sng x hi, bng nhiu knh khc nhau : giao tip, cc nhn t tham gia giao tip. m thanh, ch vit, hnh nh,... Bit vn dng kin thc v giao tip bng ngn ng trong c hiu v to lp vn bn.

1.3. Mt s kin thc Hiu c mt cch khi qut ngun gc, quan h h hng v qu khc trnh pht trin ca ting Vit. Bit vn dng kin thc v lch s ting Vit vo vic tm hiu tin Lch s ting Vit trnh lch s vn hc Vit Nam vi thnh tu vn hc ch Nm v ch quc ng. Yu cu v s dng Hiu c cc yu cu v s dng ting Vit. Nm c nhng yu cu chung v ting Vit Bit vn dng nhng hiu bit trn vo vic ni, vit v c - hiu ng m, ch vit, t ng, ng php, phong cch. cc vn bn. T Hn Vit 1.4. Cng c, hon thin kin thc, k nng hc Hiu mt s yu t Hn Vit thng dng cu to t. Hiu c ngha ca mt s yu t Hn Vit c trong cc vn bn hc lp 10.

Hon thin nhng kin thc v k nng hc Trung hc c s v Cng c kin thc v k nng thng qua t vng, ng php, hot ng giao tip, cc bin php tu t. thc hnh, luyn tp.

102

CH

MC CN T

GHI CH

2. Lm vn

Hon thin kin thc v vn bn v c im ca vn bn ; hiu Phn tch c nhng c im ca vn bn qua cc v d c th. 2.1. Nhng vn chung nhng iu kin to lp vn bn v lin kt trong vn bn. v vn bn v to lp Vn dng c nhng kin thc trn vo qu trnh c - hiu vn bn vn bn. Nm c mt s iu kin tm , trin khai : quan st, lin tng, tng tng ; chn s vic, chi tit tiu,... 2.2. Cc kiu vn bn Vn bn t s Hon thin kin thc v vn bn t s ; hiu ngha v bit cch Nhn ra cc c im ca vn t s a yu t miu t, biu cm vo vn bn t s. qua cc vn bn c - hiu trong chng Bit tm tt vn bn t s, bit trnh by ming vn bn tm tt trnh lp 10. trc tp th. Bit vn dng nhng kin thc trn c - hiu vn bn t s. Bit tm tt cc vn bn t s (truyn dn gian, truyn trung i) theo nhn vt chnh.

Bit vit bi vn t s theo ct truyn c hoc t mnh xy dng kt hp vi miu t, biu cm ; bit iu chnh dung lng ca Bit s dng cht liu trong nhng vn bn vn hc lm bi vn t s. bi vn. Vn bn thuyt minh Hon thin kin thc v vn bn thuyt minh (c im, yu cu v phng php thuyt minh, cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh). Bit cch tm tt vn bn thuyt minh, bit trnh by ming mt vn bn thuyt minh trc tp th. Bit vit bi thuyt minh v mt tc Bit vit on vn, bi vn thuyt minh c s kt hp cc phng phm, tc gi, mt th loi vn hc thc biu t ; bit iu chnh dung lng ca bi vn. hc lp 10.

103

CH

MC CN T

GHI CH

Vn bn ngh lun

Hon thin nhng hiu bit v vn bn ngh lun (c im, vai tr Bit cch phn tch mt vn ngh ca lun im, yu cu ca vn v ngn ng ca bi vn ngh lun (c im, yu cu,...) lun,...) Bit vit on vn, bi vn theo cc Hiu cch thc trin khai cc thao tc lp lun : gii thch, chng thao tc gii thch, chng minh... ; bit minh,... huy ng cc kin thc v tc phm vn Bit vn dng kin thc v vn ngh lun c - hiu vn bn hc c hc lp 10 vit bi. ngh lun. Bit vit on vn, bi vn ngh lun v mt vn x hi hoc vn hc ; bit iu chnh dung lng ca bi vn. Bit trnh by ming mt vn trc tp th.

Mt s kiu vn bn khc

Hiu mc ch, ni dung, c im, yu cu v cch thc xy dng k hoch c nhn ; hiu tm quan trng ca thc v thi quen lp k hoch lm vic. Hiu mc ch, c im, ni dung, yu cu v cch to lp vn bn qung co ; hiu tm quan trng ca tnh n tng v tnh trung thc trong qung co. Bit xy dng k hoch hc tp, sinh hot ca c nhn ; bit vit cc vn bn qung co thng thng.

3. Vn hc

Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc trch on s thi Vit Nam v nc ngoi (m Sn ; -i-x H-me-r ; Ra-ma-ya-na 3.1. Vn bn vn hc S thi Vit Nam v nc Van-mi-ki) : phn nh mt nt din mo tinh thn ca thi k c i ; ca ngi k tch v phm cht ca cc nhn vt anh hng ; s dng ngoi ngn ng anh hng ca. Nhn bit mt s c im c bn ca th loi s thi. Bit cch c - hiu tc phm s thi theo c trng th loi. 104

Nh c ct truyn, pht hin c cc chi tit ngh thut, nhn xt c nhng c im ni dung ca cc trch on s thi. Nhn bit mt s nt c bn v ti, hnh tng, ngn ng s thi. Nhn bit c tc phm s thi theo

CH

MC CN T

GHI CH

c im th loi. Truyn thuyt Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca truyn An Dng Vng v M Chu Trng Thu : mt truyn thuyt v lch s dn tc qua lng knh tng tng ; thi v cch nh gi ca nhn dn v cc nhn vt lch s ; bi hc gi nc ; mi quan h gia s tht lch s v h cu. Hiu mt s c im c bn ca th loi truyn thuyt. Bit cch c - hiu tc phm truyn thuyt theo c trng th loi. Truyn c tch Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca truyn Tm Cm : Nh c nhng bin c, kiu nhn xung t thin c, c m cng bng x hi ; vai tr ca yu t vt, m tp thng gp ca truyn c tch hoang ng, k o v li kt thc c hu. qua truyn Tm Cm. Hiu mt s c im c bn ca truyn c tch. Trnh by c cch phn loi v ni Bit cch c - hiu tc phm truyn c tch theo c trng th loi. dung chnh ca truyn c tch. Nhn bit c tc phm truyn c tch theo c im th loi. Truyn ci Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc truyn ci Nhng n phi bng hai my ; Tam i con g : ngha chm bim su sc v nhng bi hc thit thc ; ngh thut phng i v to tnh hung gy ci. Hiu mt s c im c bn ca th loi truyn ci. Bit cch c - hiu tc phm truyn ci theo c trng th loi. Hiu i tng, ngha ca ting ci, ngh thut gy ci trong cc truyn c hc. Trnh by c cch phn loi, ni dung v ngh thut chnh ca truyn ci. Nhn bit c tc phm truyn ci theo c im th loi. Nh c ct truyn, pht hin c cc chi tit ngh thut, nhn ra ngha v bi hc lch s ca tc phm. Phn bit c truyn thuyt v s thi. Nhn bit c tc phm truyn thuyt theo c im th loi.

Truyn th dn gian

Nhn bit c sc v ni dung v ngh thut ca truyn th dn gian 105

CH

MC CN T

GHI CH

Tin dn ngi yu qua mt on trch tiu biu. Ca dao Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca mt s bi ca dao tr tnh v ca dao chm bim, hi hc : i sng tnh cm a dng, phong ph ca nhn dn lao ng ; cch th hin va hi hc, chm bim va tinh t, su sc. Hiu ni dung phn nh, tnh cm, cm xc, ngha ; pht hin c cc chi tit ngh thut tiu biu ca cc bi ca dao c hc.

Hiu tnh cht tr tnh v kh nng biu t ca th th lc bt Bit tm hiu mt bi ca dao qua cc trong ca dao. phng din : ti, ch , nhn vt tr tnh, hnh nh, ngn ng,... Bit cch c - hiu ca dao theo c trng th loi. Th trung i Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v gi tr ngh thut ca cc tc phm th trung i (Thut hoi Phm Ng Lo ; Bo knh cnh gii, s 43 Nguyn Tri ; Nhn Nguyn Bnh Khim ; c Tiu Thanh k Nguyn Du ; cc bi c thm : Quc t Php Thun ; Co tt th chng Mn Gic ; Quy hng Nguyn Trung Ngn) : l tng v nhn sinh quan ca con ngi thi trung i, tm s v s phn con ngi v thi cuc ; cch s dng sng to th th ng lut v cch th hin cm xc tr tnh. Hiu mt vi c im c bn ca th tr tnh trung i Vit Nam. Bit cch c - hiu tc phm th tr tnh trung i theo c trng th loi. Th ng v th hai-c Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc bi th (Hong Nhn bit c mt bi th ng qua Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng L Bch ; Thu hng th th, ti, cm hng, ngh thut, Ph ; cc bi c thm : Hong Hc lu Thi Hiu ; Khu on biu t. Vng Xng Linh ; iu minh gin Vng Duy) : ti, cu t, bt php tnh cnh giao ho ; phong thi nhn vt tr tnh ; tnh cch lut v v p hm sc, c in. 106 Nhn ra c ch , t tng, ngha ca tc phm ; ni lng, tnh cm ca tc gi ; pht hin c cc chi tit ngh thut ca mi bi th. Hiu c im v th loi, ti, cm hng, ngh thut biu t ca th trung i.

CH

MC CN T

GHI CH

Hiu mt s c im c bn ca th ng ; bit lin h hiu mt s c im ca th ng lut Vit Nam. Bit cch c - hiu tc phm th ng theo c trng th loi. Bc u nhn bit v p ni dung v ngh thut ca mt s bi th hai-c ca M. Ba-s (Nht Bn). Ph Vit Nam Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca bi Ph sng Bch ng Trng Hn Siu : tinh thn yu nc, t ho dn tc, Nm c mt s nt v s phn loi v li kt cu v li vn kt hp bin ngu vi th. cch th hin ni dung ca th ph. Nhn bit mt vi c im c bn ca th ph. Bit cch c - hiu mt bi ph theo c trng th loi. Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca mt on trch trong Chinh ph ngm khc ng Trn Cn - on Th im (?) : tnh cnh c n v kht vng hnh phc ; bt php by t ni lng, Nm c mt s nt v th th, nhn "t cnh ng tnh" ; sc biu t ca th song tht lc bt. vt tr tnh, ni dung ca th ngm khc. Nhn bit mt vi c im c bn ca th ngm khc. Bit cch c - hiu mt vn bn thuc th ngm khc. Nhn ra b cc, ni dung, ngha, mch lp lun, pht hin cc chi tit ngh thut c sc ca cc vn bn hc. Nhn bit v tr, ngha ca cc th co, ta trong vn hc trung i Vit Nam, v cu vn bin ngu trong bi co.

Ngm khc Vit Nam

Ngh lun trung i Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc tc phm, Vit Nam i co Bnh Ng Nguyn Tri : bn tuyn ngn ho bnh giu t tng nhn ngha ; tinh thn yu nc, t ho dn tc ; s kt hp hi ho gia yu t chnh lun v tr tnh ; lp lun cht ch, sc bn ; ging iu ho hng. Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca bi Ta "Trch dim thi tp" Hong c Lng ; bi c thm Hin ti l nguyn kh ca quc gia Thn Nhn Trung : cao vic bo tn vn ho, trn trng hin ti ; ngh thut lp lun cht ch. Nhn bit mt vi c im c bn ca th co, ta. 107

CH

MC CN T

GHI CH

Bit cch c - hiu tc phm ngh lun trung i theo c trng th loi. S k trung i Vit Nam Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca cc on trch trong i Vit s k ton th Ng S Lin : quan im nh gi v ti nng Nhn bit li vit s : kt hp gia bin v c ca nhn vt lch s ; cch la chn chi tit, s vic, cch nin vi t s, cch k chuyn kim li, trn thut. giu kch tnh. Nhn bit mt vi c im ca th loi s k trung i. Bc u bit cch c - hiu mt vn bn s k trung i.

Truyn trung i Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca Chuyn chc phn s n Nhn bit ni dung v cc m tp k o Vit Nam Tn Vin Nguyn D : ngi ca ngi tr thc cng trc ; li k thng gp trong truyn truyn k. chuyn v cch xy dng nhn vt ca truyn truyn k. Nhn bit mt s c im c bn ca th loi truyn truyn k. Bit cch c - hiu mt truyn trung i Vit Nam. - Truyn th Nm Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut mt s on trch tiu biu ca tc phm Truyn Kiu Nguyn Du : gi tr hin thc v nhn o su sc ; ngh thut k chuyn v miu t tm l ; nhng ng gp vo vic hon thin ngn ng th ca dn tc. Hiu mt vi c im c bn ca truyn th Nm. Bit cch c - hiu mt on trch truyn th Nm theo c trng th loi. Nhn bit ni dung t tng, cm xc, pht hin cc chi tit ngh thut ca mi trch on. Nhn bit hai loi truyn th Nm : bc hc v bnh dn ; ni dung v ngh thut ca truyn th Nm bc hc.

108

CH

MC CN T

GHI CH

- Tiu thuyt chng hi Trung Quc

Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca cc on trch trong tc Nhn bit mt s c im v cch t phm Tam quc din ngha La Qun Trung : ngi ca phm cht ca chc tc phm, xy dng hnh tng nhn con ngi trung ngha ; khuynh hng "tn Lu bim To" ; mi vt, li k chuyn. quan h gia lch s v hnh tng ngh thut ; cch k chuyn sinh ng, giu kch tnh, ngh thut xy dng nhn vt. Nhn bit mt vi c im ca tiu thuyt chng hi. Bit cch c - hiu mt vn bn tiu thuyt chng hi (bn dch).

3.2. Lch s vn hc Qu trnh vn hc Hiu c nhng nt chnh v qu trnh pht trin v nhng c Nu c cc c im v gi tr ca cc im c bn ca vn hc Vit Nam. giai on vn hc, ly c cc v d Hiu nhng nt chnh v c trng v gi tr ca vn hc dn gian minh ho. Vit Nam. Hiu c nhng nt chnh v qu trnh pht trin, c im v thnh tu c bn ca vn hc trung i Vit Nam. Bit vn dng nhng hiu bit trn c - hiu tc phm vn hc dn gian, vn hc trung i v lm bi ngh lun vn hc. Tc gi vn hc Bit mt s nt chnh v thi i, thn th v s nghip ca mt s Nm c nhng kin thc v tc gi tc gi c hc trong chng trnh. qua nhng bi c - hiu vn bn v bi Bit nhng nt c bn v thi i, thn th v s nghip ca khi qut v tc gia, giai on vn hc. Nguyn Tri : cuc i ho hng v bi thng, t tng nhn ngha cao c, s nghip sng tc phong ph, a dng ; cht anh hng ca v cht tr tnh trong th vn ; nhng ng gp to ln vo th loi th Nm. Trnh by c nhng nt chnh v cuc i v s nghip ca Nguyn Tri v Nguyn Du, minh ho c mt s gi tr ni dung v ngh thut ni bt qua Bit mt s nt chnh v thi i, thn th v s nghip ca tc gia nhng tc phm hc, c. Nguyn Du : cuc i thng trm trong mt thi k lch s y bin 109

CH

MC CN T

GHI CH

ng ; tm lng nhn o cao c ; nhng ng gp to ln vo s pht trin ca th loi truyn th Nm. Bit vn dng nhng hiu bit trn c - hiu tc phm v lm bi ngh lun v tc gi vn hc. 3.3. L lun vn hc Vn bn vn hc Bc u hiu cc c im ca vn bn vn hc, mi quan h gia ngn t, hnh tng, ngha. Bit vn dng kin thc trn vo vic c - hiu vn bn vn hc. Th loi Bit mt s nt chnh v c im ca cc th loi vn hc dn Nm c cc c im th loi qua gian (s thi, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ci, ca dao,...), cc bi c - hiu vn bn. vn hc trung i (th, ngh lun, ph, co, truyn, ngm khc), vn hc nc ngoi (th ng, th hai-c, tiu thuyt chng hi) c hc trong chng trnh. Bit vn dng kin thc th loi vo vic c - hiu v to lp vn bn. Mt s khi nim l lun vn hc khc Hiu s lc v mt s yu t ca tc phm vn hc (nhn vt tr Nm c khi nim qua cc bi khi tnh, ct truyn, kt cu,...). qut, c - hiu vn bn. Bit vn dng kin thc trn vo c - hiu vn bn v vit bi ngh lun vn hc.

110

B - HNG DN THC HIN CHUN KIN THC, K NNG TNG QUAN NN VN HC VIT NAM QUA CC THI K LCH S
I - MC CN T Thy c hai b phn hp thnh ca vn hc Vit Nam : vn hc dn gian v vn hc vit ; Nm c mt cch khi qut tin trnh pht trin ca vn hc vit ; Hiu c nhng ni dung th hin con ngi Vit Nam trong vn hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhng b phn hp thnh, tin trnh pht trin ca vn hc Vit Nam v t tng, tnh cm ca con ngi Vit Nam trong vn hc,... 2. K nng Nhn din c nn vn hc ca mt dn tc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu kin thc c bn a) Cc b phn hp thnh ca vn hc Vit Nam : vn hc dn gian v vn hc vit. Hai b phn ny c mi quan h mt thit vi nhau. Vn hc dn gian : gm cc th loi nh thn thoi, s thi, truyn thuyt, truyn c tch, ng ngn, truyn ci, tc ng, cu , ca dao, dn ca, truyn th, cho ; l sng tc tp th v truyn ming, th hin tnh cm ca nhn dn lao ng. 111 Vn hc vit : c vit bng ch Hn, ch Nm v ch Quc ng ; l sng tc ca tr thc, mang m du n sng to ca c nhn. b) Ba thi k ln ca vn hc Vit Nam - Thi k t th k X n ht th k XIX : cn gi l vn hc trung i ; vn hc vit bng ch Hn v ch Nm ; hnh thnh v pht trin trong bi cnh vn ho, vn hc vng ng Nam , ng ; c quan h giao lu vi nhiu nn vn hc khu vc, nht l Trung Quc. - Thi k t u th k XX n Cch mng thng Tm 1945 : ch yu vit bng ch quc ng, c nhiu chuyn bin ln, phn nh nhng thay i su sc ca t nc v mt x hi v thc. - Thi k t Cch mng thng Tm 1945 n ht th k XX : tn ti trong bi cnh giao lu vn ho, vn hc ngy cng m rng, tip xc v tip nhn tinh hoa ca nhiu nn vn hc th gii i mi. c) Vn hc Vit Nam th hin t tng, tnh cm, quan nim chnh tr, vn ho, o c, thm m ca ngi Vit Nam trong nhiu mi quan h : quan h vi th gii t nhin, quan h quc gia dn tc, quan h x hi v trong thc v bn thn. 2. Luyn tp Khuyn khch HS nu nhn nh (ly t cc lun im chnh trong bi) v tp phn tch, ly dn chng lm sng t nhn nh . HS c c k nng : nm bt, nhn nhn mt nn vn hc, nu ra c nhng nhn nh khi qut, c bn v vn hc. 3. Hng dn t hc Nh mc, cc lun im chnh ca bi. V s cc b phn ca vn hc Vit Nam.

VN BN
I - MC CN T Hiu khi qut v vn bn v cc c im ca vn bn ; Vn dng c kin thc v vn bn vo c - hiu vn bn v lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi qut v vn bn. c im ca vn bn. 2. K nng D on c ni dung ca vn bn qua cc du hiu hnh thc (tn gi, th loi, th thc cu to vn bn,...). To lp vn bn hon chnh ph hp vi mc ch v i tng giao tip. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Khi qut v vn bn : + Vn bn l nhng li ni hoc bi vit trong giao tip thng do nhiu cu kt hp vi nhau to thnh. + Mun to lp mt vn bn, ngi ni, vit phi xc nh r mc ch, i tng, ni dung, th thc cu to v quy tc ngn ng c vn dng trong vn bn. 112

Cc c im ca vn bn : vn bn c tnh thng nht v ti, t tng, tnh cm v mc ch ; vn bn c tnh hon chnh v hnh thc ; vn bn c tc gi. 2. Luyn tp Cc Bi tp 1, 2 trong phn Luyn tp (SGK) nn HS chun b trc nh v trnh by trc nhm, trc lp trong phn l thuyt. (C th tp cho HS cch thc trnh by theo li trnh chiu, theo phng php d n). Cc Bi tp 3, 4 nn hng dn HS t hc. Sau phn l thuyt, GV hng dn HS lm Bi tp 5 cng c hiu bit v ba c im ca vn bn. HS c th tho lun trong nhm, ri c i din trnh by trc lp. 3. Hng dn t hc GV lu HS nm vng cc cu hi cn tr li trc khi to lp mt vn bn v ba c im c bn ca vn bn. Vn dng kin thc trn lm cc Bi tp 3, 5.

PHN LOI VN BN THEO PHNG THC BIU T


I - MC CN T Nm vng cc c im c bn ca cc kiu vn bn v phng thc biu t ; Vn dng c nhng kin thc v cc kiu vn bn v phng thc biu t vo vic c - hiu v to lp vn bn.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Vn bn theo phng thc biu t : vn bn t s, miu t, biu cm, ngh lun, thuyt minh, iu hnh (hnh chnh cng v) ; trnh by c c im ca mi loi vn bn theo phng thc biu t. Phn bit cc kiu vn bn theo phng thc biu t. 2. K nng Nhn din c kiu vn bn v phng thc biu t qua cc v d c th. Nhn ra v phn tch c tc dng ca s kt hp cc phng thc biu t trong mt vn bn. Vn dng kin thc hc v mc ch, yu cu ca kiu vn bn v phng thc biu t lp , vit on vn theo cc yu cu khc nhau. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Ni dung ca bi hc l s cng c li nhng kin thc v k nng c hc THCS, do vy cn tng cng thc hnh luyn tp qua vic phn tch cc vn bn c th. 2. Luyn tp - Nhn din cc kiu vn bn v phng thc biu t. Nhn din v phn tch s kt hp ca cc phng thc biu t trong vn bn.

3. Hng dn t hc T su tm v phn loi cc vn bn theo phng thc biu t.

KHI QUT VN HC DN GIAN VIT NAM


I - MC CN T Nm c khi nim v c th phn bit c cc th loi ca vn hc dn gian Vit Nam ; Hiu c nhng c trng v gi tr c bn ca vn hc dn gian Vit Nam. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi nim, c trng c bn v gi tr nhiu mt ca vn hc dn gian Vit Nam. Cc th loi chnh ca vn hc dn gian Vit Nam. 2. K nng : Bit nhn dng v tip nhn cc tc phm vn hc dn gian Vit Nam. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu kin thc c bn a) Khi nim Vn hc dn gian l mt b phn c v tr v vai tr quan trng trong lch s hnh thnh v pht trin ca vn hc dn tc. 113

Vn hc dn gian l nhng sng tc tp th, truyn ming lu truyn trong nhn dn. Vn hc dn gian ra i t rt sm. Khi vn hc vit xut hin, vn hc dn gian vn tip tc pht trin ch yu trong cc tng lp bnh dn, v c nhng tr thc m t tng, sinh hot gn gi vi nhn dn lao ng. Vn hc dn gian gn b vi i sng v t tng, tnh cm ca qun chng lao ng, l hnh thc ngh thut tp th th hin thc cng ng ca cc tng lp dn chng. Vn hc dn gian Vit Nam l vn hc ca nhiu dn tc. Cc dn tc Vit Nam d khc nhau v dn s, trnh pht trin kinh t x hi nhng u c gia ti vn hc dn gian mang bn sc ring, ng gp vo kho tng vn hc dn gian chung. b) Nhng gi tr c bn Vn hc dn gian Vit Nam c ni dung phong ph, phn nh chn thc cuc sng, l tng x hi v o c ca nhn dn lao ng c nh gi nh "sch gio khoa v cuc sng". Vn hc dn gian cha ng mt kho tng cc truyn thng ngh thut m bn sc dn tc. Vn hc dn gian c tc ng mnh m ti s hnh thnh v pht trin ca vn hc vit. Trong lch s vn hc Vit Nam (trc y v trong s nghip xy dng, pht trin nn vn hc ngh thut hin i m bn sc dn tc hin nay), vn hc dn gian vn xng ng c coi nh ngn ngun v tn cho s sng to ngh thut. c) c trng

Vn hc dn gian c nhng c trng khc vi vn hc vit v phng thc sng tc v lu truyn, v phng php miu t v biu hin i sng. Vn hc dn gian l nhng sng tc truyn ming v tp th Truyn ming l phng thc sng tc v lu truyn ca vn hc dn gian. Phi hiu phng thc truyn ming nh mt nhu cu vn ho, nhu cu sng tc v tip nhn trc tip, giao tip trc tip gia cc thnh vin ca cng ng. Phng thc truyn ming to nn tnh din xng v lin quan cht ch ti phng thc sng tc tp th ca vn hc dn gian. c im v truyn ming v sng tc tp th to nn tnh d bn v c trng v ni dung ca tc phm vn hc dn gian : ch quan tm ti nhng g chung cho c cng ng ngi, l ting ni chung ca cng ng. Cho nn, trong cc tc phm vn hc dn gian thng c nhng yu t c lp i lp li nhiu ln, nhng cch thc cu to hnh tng tng ng gia cc tc phm. Mt s c im v ngn ng v phng php ngh thut ca vn hc dn gian Ngn ng vn hc dn gian thng gin d v cn gi li nhiu c im ca ngn ng ni. Vn hc dn gian c cch nhn thc v phn nh hin thc c trng. l cch cm, cch ngh hn nhin gn vi tn ngng, tp tc dn gian ; l phng php phn nh hin thc mt cch k o, m t qua tr tng tng. d) Th loi Vn hc dn gian Vit Nam c nhng th loi chnh nh thn thoi, s thi dn gian, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ci dn gian, truyn ng ngn, tc ng, cu , ca dao dn ca, v, truyn th 114

dn gian, cc th loi sn khu dn gian (cho, tung , cc tr din mang tch truyn,...). 2. Hng dn t hc Ghi li tn nhng bi ca, nhng cu chuyn c tng c nghe v nu ln mt vi cm nhn ca mnh. K bng ghi nh c im chnh ca tng th loi vn hc dn gian Vit Nam.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Khi nim phong cch chc nng ngn ng : Phong cch chc nng ngn ng l nhng kiu din t nht nh thc hin chc nng giao tip ca ngn ng. Phn loi vn bn theo phong cch chc nng ngn ng : vn bn sinh hot, vn bn hnh chnh, vn bn khoa hc, vn bn bo ch, vn bn chnh lun, vn bn ngh thut. 2. Luyn tp Tm v d v cc loi vn bn theo phong cch chc nng ngn ng (Mi loi nn ly t 2 n 3 v d). Su tm mt s vn bn hnh chnh v nhn xt v nhng c im chung lin quan n cu to ca cc vn bn . Xp loi v nu nhn xt v th thc cu to ca mt bi hc trong SGK. 3. Hng dn t hc Vit v trnh by n xin hc mt mn th thao cu lc b.

PHN LOI VN BN THEO PHONG CCH CHC NNG NGN NG


I - MC CN T Nm c cch phn loi vn bn theo phong cch chc nng ngn ng ; Vn dng c hiu bit ni trn vo vic c - hiu vn bn v lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi nim phong cch chc nng ngn ng. Phn loi vn bn theo phong cch chc nng ngn ng. 2. K nng Xc nh phong cch chc nng ngn ng ca vn bn c th. To lp mt loi vn bn thng dng theo ng phong cch chc nng ngn ng. 115

CHIN THNG MTAO MXY


(Trch s thi m Sn) I - MC CN T Thy c y l on trch th hin trc tip ti chin tranh ti trung tm ca s thi anh hng v ngha chin cng ca ngi anh hng ;

Nm c mt s c im ca s thi anh hng qua on trch. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc ngha ca ti chin tranh v chin cng ca ngi anh hng m Sn trc Mtao Mxy. c im ngh thut tiu biu ca th loi s thi anh hng : xy dng thnh cng nhn vt anh hng ; ngn ng trang trng, giu hnh nh, nhp iu ; php so snh, phng i c s dng t hiu qu cao. 2. K nng c (k) din cm tc phm s thi. Phn tch vn bn s thi anh hng theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung m Sn l thin s thi anh hng tiu biu ca dn tc - ni ring v kho tng s thi dn gian Vit Nam ni chung. on trch nm phn gia tc phm, k v cuc giao chin gia m Sn v Mtao Mxy. m Sn thng, cu c v v thu phc c dn lng ca t trng Mxy. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung V p ca nhn vt m Sn trong cuc chin u vi Mtao Mxy v trong quan h vi cng ng

- Trong cuc chin u vi Mtao Mxy : m Sn lun ch ng, thng thn, dng cm v mnh m, cn Mtao Mxy th b ng, hn nht, khip s. m Sn l biu tng cho chnh ngha v sc mnh dn lng. Chng chin u vi Mtao Mxy ginh li v nhng ng thi cng l bo v cuc sng yn bnh ca c cng ng. V th, chin cng ca m Sn l nim t ho ca c cng ng. - Trong cnh n mng chin thng, m Sn hin ln vi sc mnh phi thng, mt t trng oai phong, giu mnh. Tm vc chin cng ca ngi anh hng m Sn nh trm ln c x s -. - ngha : tn vinh ngi anh hng m Sn. Chng quy t c dn lng v ti t ca Mtao Mxy thnh mt tp th ln mnh. H t nguyn theo chng v quyn li ca cng ng nh mt ngha v thing ling. Cnh n mng chin thng tng bng t m ngha ca chin tranh b tc trong s pht trin ca cng ng. b) Ngh thut Ngn ng ph hp vi s thi : ngn ng ca ngi k bin ho linh hot ; ngn ng i thoi c khai thc nhiu gc . S dng c hiu qu nhng bin php tu t thng thy trong s thi : li miu t song hnh, n by, xy dng nhng i thoi trc tip, ngh thut so snh, phng i, i lp, tng tin. c) ngha vn bn on trch khng nh sc mnh v ngi ca v p, chin cng ca ngi anh hng m Sn mt ngi trng danh d, gn b vi hnh phc gia nh v thit tha vi cuc sng bnh yn, phn vinh ca th tc, xng ng l ngi anh hng mang tm vc s thi ca dn tc - thi c i. 116

3. Hng dn t hc So snh li ni, c ch, hnh ng ca m Sn v Mtao Mxy. Nhn xt v cch nh gi khc nhau ca tc gi dn gian vi hai nhn vt ny. Tm trong on trch nhng cu vn s dng bin php so snh, phng i v phn tch lm r hiu qu ngh thut ca chng.

117

C THM

T NC
(Trch s thi t nc) I - MC CN T Thy c nhn thc ca ngi Mng c v v tr, con ngi bui ban u ; Nhn bit c c im c bn ca th loi s thi thn thoi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhn thc ca ngi Mng c v v tr, con ngi bui ban u. c sc ngh thut ca on trch. 2. K nng c - hiu v s thi thn thoi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v s thi t nc (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Nhn thc ca ngi Mng c tht hn nhin v s l gii khng khoa hc. Trong con mt ngi Mng c, v tr l mt khi hn 118

mang (con ngi "cha c t", "cha c tri", "cha c ngi", "th g cng cha c, cha nn") : cha hon chnh v loi sinh vt, cha c tin cho s hnh thnh, cha c h thng,... b) Ngh thut Php lp c s dng mt cch sinh ng (cha c, cha nn). c) ngha vn bn on trch gip ngi c nhn ra quan nim ca ngi Mng c v s hnh thnh v tr. 3. Hng dn t hc Phn tch nhn thc ca ngi Mng c v v tr, con ngi.

VN BN VN HC
I - MC CN T - Nm c khi nim vn bn vn hc, hiu c cc c im ca vn bn vn hc ; Bit vn dng kin thc vo c - hiu vn bn vn hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi nim v vn bn vn hc, nhng c im ca vn bn vn hc. 2. K nng c vn bn vn hc theo phong cch chc nng.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Khi nim : Vn bn vn hc l loi vn bn s dng ngn t mt cch ngh thut sng to nn tc phm vn hc. b) Vn bn vn hc c ngha rng v ngha hp. Theo ngha rng, vn bn vn hc gm cc vn bn hch, co, chiu, biu, s k,... Theo ngha hp, vn bn vn hc gm cc tc phm vn hc nh th, truyn, kch bn, tu bt,... c) c im ca vn bn vn hc V ngn t gm cc c im : c tnh ngh thut v thm m, c tnh hnh tng, c tnh biu tng v a ngha. V hnh tng c cc c im : l th gii i sng do ngn t gi ln trong tm tr ngi c, l mt phng tin giao tip c bit. V ngha : vn bn vn hc l tt c nhng g hnh tng vn hc gi ln trong ngi c. N th hin qua nhn vt, s kin, cnh vt, chi tit,... Cc lp ngha ca vn bn vn hc bao gm ti, ch ,... V c tnh sng to ca nh vn : Vn hc dn gian do c trng truyn ming nn khng cn du n c nhn nhng c du n ca vng min. Mi vn bn vn hc vit u c du n c nhn. C tnh sng to ca nh vn lm cho vn hc tr nn a dng. 2. Luyn tp Tip nhn vn bn ng ca V nh Lin. Sng tc bng phng tin ngn ng ting Vit, ch quc ng c vn, c nhp, c s cng hng gia cc yu t ngn ng (m hng ngn ng). 119 th.

Hnh tng : ng ma xun hoa o, mc, bt, ch,... Tng ngha : ng : ng : ng : Hn hc Nn vn ho Nho gio V p truyn thng,...

+ Phong cch :

m bun, trn tr, nui tic, xt xa,... ca nh

3. Hng dn t hc : Vit mt vn bn vn hc theo ch t chn.

UY-LT-X TR V
(Trch s thi -i-x - H-ME-R) I - MC CN T Thy c din mo tinh thn ca ngi Hi Lp c i th hin phm cht nhn vt l tng ; Nm c c im ngh thut ca s thi Hi Lp ni chung v s thi -i-x ni ring. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tr tu v tnh yu ca Uy-lt-x v P-n-lp, biu tng ca nhng phm cht cao p m ngi c i Hi Lp kht khao vn ti. D bo thin ti ca H-me-r v hnh thi u tin ca x hi mi : s hnh thnh gia nh v quan h hn nhn mt v mt chng chung thu.

c sc ca ngh thut s thi H-me-r : miu t tm l, li so snh, s dng ngn t, ging iu. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. Phn tch nhn vt qua i thoi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung H-me-r, ngi c coi l tc gi ca hai s thi ni ting I-li-t v -i-x, l nh th m, sinh vo khong th k IX VIII (trc CN). on trch thut li chuyn sau hai mi nm nh thng thnh T-roa v lnh nh phiu bt, Uy-lt-x tr v qu hng chin thng bn cu hn P-n-lp, on t gia nh. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung V p tm hn : tnh yu x s, tnh v chng, cha con, m con, tnh ngi. V p tr tu : khn ngoan, mu tr, dng cm, tnh to, sng sut ca nhng nhn vt l tng. (Thng qua vic phn tch nhng li thoi gia P-n-lp v nh mu -ri-cl thy dc nim vui sng v s hoi nghi ca ngi v khi chng tr v ; gia P-n-lp v T-l-mc thy c phn ng ca con trai trc thi c v tn nhn ca m i vi cha mnh ; gia P-n-lp v Uy-lt-x thy c nim hnh phc tt cng sau cuc u tr bng "php th" v b mt ca chic ging). 120

b) Ngh thut Miu t tm l nhn vt chi tit c th, li so snh c ui di sinh ng, giu hnh nh mang c trng ca s thi. Ngn ng trong sng, ho hng, ging k chm ri, tha thit. c) ngha vn bn Ca ngi sc mnh k diu ca tr tu Hi Lp c i v kht vng u tranh bo v hnh phc gia nh. cao quan h tnh cm mu mc khi hnh thi gia nh xut hin, ch cng x tan r, ngi Hi Lp bc vo ngng ca ch chim hu n l. 3. Hng dn t hc c theo kiu i thoi nhn vt kch, th hin din bin tm l nhn vt v xung t kch. Hc theo nhm, phn vai. So snh vi on trch Chin thng Mtao Mxy (Trch s thi m Sn).

THC HNH LP V VIT ON VN THEO CC YU CU KHC NHAU


I - MC CN T Bit vn dng cc kin thc hc v mc ch, yu cu ca kiu vn bn v phng thc biu t vo vic thc hnh lp , vit on vn theo cc yu cu khc nhau.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Kin thc v kiu vn bn v phng thc biu t. Cc yu cu v tm , lp dn cho mt vn. Cc yu cu v vit on vn. 2. K nng Nhn din v phn bit c cc vn theo cc yu cu khc nhau. Lp c dn cho cc vn. Vit c on vn trin khai mt trong bi III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Cc yu cu v kin thc v k nng qua vic thc hnh luyn tp. 2. Luyn tp C th ra cc bi nh trong SGK hoc ra thm cc vn khc ph hp vi i tng HS v yu cu ca bi hc. V d : Vit on vn t s, miu t, biu cm vi cc yu cu c th. 3. Hng dn t hc Rn luyn thm v lp v vit on vn theo yu cu c th.

RA-MA BUC TI
(Trch s thi Ra-ma-ya-na - VAN-MI-KI) I - MC CN T Hiu c thc v hnh ng ca Ra-ma v Xi-ta trong vic bo v danh d ; Nm c ngh thut trn thut v xy dng nhn vt qua on trch. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Quan nim ca ngi n c i v nhn vt v hnh ng ca nhn vt l tng. c sc ca ngh thut s thi n : tnh quy m s, tnh gio hun su sc, tnh xung t gay gt, tnh a dng ca h thng nhn vt. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. Phn tch tm l, tnh cch nhn vt, s pht trin ca xung t v cch gii quyt xung t.

121

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Ra-ma-ya-na l mt trong hai b s thi n ni ting c nh hng su sc ti vn hc, vn ho n v nhiu nc trong khu vc, ra i vo khong th k III trc CN. Tc phm c b sung v trau chut qua nhiu th h tu s nh th v c hon thnh nh tr nh tuyt vi v ngun cm hng c bit ca o s Van-mi-ki. on trch thuc Khc ca th su, chng 79 ca tc phm. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Ca ngi phm cht ca ngi anh hng l tng Ra-ma, nh vua tng lai ca t nc : dng cm chng li s tn bo v lng nhc ca k th, bo v danh d v ting tm ca dng h, bit da vo sc mnh ca anh em, ng i, bit cm ho v thu phc lng ngi (phn tch thi v li buc ti ca Ra-ma i vi Xi-ta). Ca ngi phm cht ca ngi ph n l tng Xi-ta : lng chung thu, quyt gi gn s trong trng khi trong tay k th, ni au n v gin d tt cng khi b xc phm, nim kiu hnh v ngun gc xut thn cao qu (phn tch li bin h ca Xi-ta trc li buc ti ca chng v thi ca nng khi bc ln gin la) - on trch phn no th hin Ra-ma-ya-na l thin s thi v i y cht bi hng, chi li nh ho quang huyn thoi. b) Ngh thut Xy dng nhn vt l tng vi tm l, tnh cch, trit l, hnh ng. 122

S dng hnh nh, in tch, ngn ng miu t v i thoi, xung t kch tnh,... giu yu t s thi. c) ngha vn bn Quan nim v v vua sng v ngi ph n l tng ca ngi n c i, bi hc v gi v sc sng tinh thn bn vng cho n ngy nay. Ngi n tin rng : "Chng no sng cha cn, ni cha mn th Ra-ma-ya-na cn lm say m lng ngi v cu vt h thot khi ti li". 3. Hng dn t hc c nhiu ln v suy ngm v li phn bc ca Xi-ta trc li buc ti ca Ra-ma : "C sao chng li dng nhng li l gay gt kh t nh vy i vi thip [...]. Tnh yu ca thip, lng trung thnh ca thip nay xem ra hon ton v ch !". Hot ng theo nhm, phn vai, th hin on trch ny di dng mt hi kch hay mt phin to. - Tho lun nhm (t) : Tm nhng nt c trng trong cch th hin on trch Ra-ma buc ti. Th so snh hai trch on s thi Hi Lp Uy-lt-x tr v v s thi n Ra-ma buc ti.

TRUYN AN DNG VNG V M CHU TRNG THU

I - MC CN T Thy c bi kch nc mt nh tan v thc lch s ca nhn dn th hin trong tc phm ; Hiu c mt s nt c sc ca th loi qua mt truyn thuyt c th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Vai tr ca An Dng Vng trong s nghip gi nc ; bi kch tnh yu ca M Chu Trng Thu gn vi bi kch u Lc ri vo thm ho mt nc cng nh thc lch s ca nhn dn c phn nh trong truyn thuyt. - Mt s nt c sc v ngh thut : kt cu cht ch, nhiu cht k o, xy dng nhn vt tiu thuyt tiu biu. 2. K nng c (k) din cm truyn thuyt dn gian. Phn tch vn bn truyn thuyt theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Truyn An Dng Vng v M Chu Trng Thu c trch t Truyn Ra Vng trong Lnh Nam chch qui tp truyn dn gian c su tp vo cui th k XV. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung 123

Vai tr ca An Dng Vng trong s nghip gi nc : c quyt sch sng sut v bn lnh vng vng khi di xung ng bng (C Loa) ; c tinh thn cnh gic, bo v t nc, quyt tm chng gic ngoi xm. V th, t nc ngy vng mnh, Triu khng thng ni bn phi cu ho. Vic tng tng v s gip ca thn linh th hin s ngi ca, khng nh vai tr ca nh vua trong s nghip gi nc. Bi kch mt nc v bi kch tnh yu + Bi kch mt nc Nguyn nhn : do Triu c m mu en ti, An Dng Vng mt cnh gic, M Chu ngy th, nh vua ch quan. Trc li kt ti ca nhn dn i vi ti li ca M Chu (cu ni ca Ra Vng), nh vua rt gm chm M Chu. Hnh ng dt khot, quyt lit ny cho thy s tnh ng mun mng ca nhn vt, nu ln bi hc xng mu v mi quan h c nhn cng dn v gi ngh v s thm khc ca chin tranh. Trong tm tr ca nhn dn, An Dng Vng mi mi bt t. + Bi kch tnh yu ca M Chu Trng Thu V M Chu ngy th, trong sng b la di nn phi tr gi t. Tng tng cnh M Chu cht b bin, mu chy xung nc, trai s n phi u bin thnh ngc chu l s cm thng, bao dung ca nhn dn i vi M Chu. Trng Thu l mt nhn vt y mu thun. S ngu trung m qung i vi cha git cht chnh tnh yu v v mnh. Ci cht ca Trng Thu l do ni giy v, n hn, v l mt s t trng pht hp l.

Hnh nh "ngc trai nc ging" th hin tp trung nhn thc v lch s, s cm thng ca nhn dn i vi cc nhn vt trong truyn. b) Ngh thut Kt hp nhun nhuyn gia "ct li lch s" v h cu ngh thut. Kt cu cht ch, xy dng nhng chi tit k o c gi tr ngh thut cao (ngc trai ging nc). Xy dng c nhng nhn vt truyn thuyt tiu biu, th hin qua suy ngh, hnh ng, nhng mu thun ni tm nht nh. c) ngha vn bn Truyn An Dng Vng v M Chu Trng Thu gii thch nguyn nhn vic mt nc u Lc, qua nu ln bi hc lch s v vic gi nc, tinh thn cnh gic vi k th, cng cch x l ng n mi quan h gia ring vi chung, nh vi nc, c nhn vi cng ng. 3. Hng dn t hc C kin cho rng truyn thuyt ny l mt ting ni ca ngi tnh yu v phn khng chin tranh. Quan im ca anh (ch) nh th no ? Theo anh (ch), M Chu c ng l gic nh li kt ti ca Ra Vng hay khng ? V sao ?

Nm c mt s nt c sc ngh thut ca truyn Tm Cm ni ring v c tch thn k ni chung. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc S phn ca c gi m ci, bt hnh, c m hn nhn hnh phc. c m cng l ca nhn dn. Cuc u tranh gia thin c cng nh sc sng mnh lit ca con ngi v quan nim v hnh phc ca nhn dn. Kt cu quen thuc ca truyn c tch : ngi ngho kh, bt hnh tri qua nhiu hon nn cui cng c hng hnh phc. S dng hp l, sng to cc yu t thn k ; li k chuyn sinh ng, hp dn. 2. K nng Tm tt vn bn t s. Phn tch mt truyn c tch thn k theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Truyn c tch l tc phm t s dn gian m ct truyn v hnh tng c h cu c ch nh, k v s phn con ngi bnh thng trong x hi, th hin tinh thn nhn o v lc quan ca nhn dn lao ng. Truyn c tch c ba loi : c tch v loi vt, c tch thn k v c tch sinh hot. Tm Cm thuc loi c tch thn k. c trng c bn ca c tch thn k l s tham gia ca cc yu t thn k vo s pht trin ca 124

TM CM
I - MC CN T Hiu c c m ca ngi xa v tinh thn lc quan, nhn o ca nhn dn qua cuc u tranh gia thin v c ;

cu chuyn. C tch thn k thng th hin c m chy bng ca nhn dn v hnh phc, cng bng, v phm cht v sc mnh tuyt vi ca con ngi. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Mu thun ch yu trong truyn : c Tm m ci, xinh p, hin lnh vi d gh v Cm c c, tn nhn. y l nhng mu thun trong gia nh ph quyn thi c nhng trn ht l mu thun gia thin v c trong x hi. Mu thun c pht trin t thp n cao : ban u l nhng hn thua v vt cht, tinh thn, ganh ght m gh con chng, v sau chuyn thnh k, mt mt mt cn, tiu dit ln nhau. iu ny c dn gian gii quyt theo hng thin thng c. l chin thng tt yu ca ci thin, lng nhn o v lc quan. Cuc u tranh ginh hnh phc ca Tm + Lc mi b ch p, Tm ch bit khc. Qua bn ln b tn dit v hi sinh (thnh chim vng anh, cy xoan o, ting ku ca con c trn khung ci, n mnh trong qu th), Tm vn c sc tri dy phi thng v quyt tr v tm hnh phc. iu ni ln sc sng mnh lit ca ci thin. + Hnh ng tr th ca Tm : t tng m dn gian mun gi gm l " hin gp lnh", "c gi c bo". Hnh ng tr th ca Tm l hnh ng ca ci thin trng tr ci c. iu ny ph hp vi quan nim ca nhn dn. + ngha s ho thn ca Tm : phn nh m c v cng bng x hi, quan nim v c m rt thc t v hnh phc ca ngi lao ng. S tr v lm hong hu ca Tm cui tc phm l biu hin

cao nht ca c m. N chng t tm hn lng mn, s lc quan yu i v nim khao kht vn ln ca nhn dn lao ng. b) Ngh thut Mu thun, xung t trong truyn c xy dng theo chiu tng tin. Nhn vt c xy dng theo hai tuyn i lp cng tn ti v pht trin song song. , bn cht ca tng tuyn nhn vt c nhn mnh, t m. C nhiu yu t thn k nhng vai tr ca yu t ny cng m nht khc nhau. Kt cu quen thuc ca truyn c tch : ngi ngho kh, bt hnh tri qua nhiu hon nn cui cng c hng hnh phc. c) ngha vn bn Truyn Tm Cm ca ngi sc sng, s tri dy mnh m ca con ngi, ca ci thin trc s vi dp ca k xu, ci c, ng thi qua th hin c m v cng bng x hi v hn nhn hnh phc. 3. Hng dn t hc Chng minh rng : Tm ng l nhn vt ca truyn c tch. Nhn din nhng yu t k o v phn tch thy tc dng ca chng. Trnh by nhng suy ngh ca anh (ch) v cnh kt thc truyn.

C THM

CH NG T
125

I - MC CN T Cm nhn c kht vng hnh phc v t do hn nhn, c m i i ca ngi lao ng ; - Thy c lng hiu tho v tnh cm hn nhin, chn thnh ca con ngi ; Thy c cch la chn chi tit, yu t thn k qua truyn thuyt c c tch ho. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cuc gp g t nhin gia Ch ng T v Tin Dung th hin kht vng t do hn nhn, hnh phc ca con ngi. Cch k chuyn, t cnh v s dng yu t thn k. 2. K nng c - hiu truyn c tch theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Tm tt truyn theo nhn vt chnh. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Cuc gp g t nhin, nn v nn chng Ch ng T l ngi con hiu tho. Tin Dung l cng cha nhng rt trng tnh ngha, cm thng vi ni bt hnh ca ngi 126

khc. Cuc hn nhn gia Tin Dung v Ch ng T din ra trong bi cnh thin nhin rt th mng th hin kht vng hnh phc, tnh yu t do, phng khong. c m i i Cung in mc ln t bi t v m ly phn nh c m chinh phc thin nhin, kh nng k diu ca con ngi. Nhng c m bnh d m lng mn. N th hin lng yu i v mang m ngha nhn vn. b) Ngh thut Xy dng nhn vt mang m nt c tch. Tnh tit gy c n tng su sc. c) ngha vn bn Truyn gio dc con ngi lng hiu tho, bit sng c tnh ngha, trng tnh cm v cao kht vng hnh phc, t do hn nhn. 3. Hng dn t hc Phn tch cuc gp g t nhin nn v, nn chng gia Ch ng T v cng cha Tin Dung.

TM TT VN BN T S
(Theo chuyn ca nhn vt chnh)

I - MC CN T Nm c yu cu v cch thc tm tt chuyn ca nhn vt chnh trong vn bn t s. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tm tt vn bn t s theo chuyn ca nhn vt chnh. Mc ch ca vic tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh. Cch thc tm tt vn bn t s theo nhn vt chnh. 2. K nng Tm tt cc vn bn t s hc lp 10 (truyn dn gian) theo chuyn ca nhn vt chnh. Trnh by ming vn bn tm tt trc tp th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Tm tt vn bn t s theo chuyn ca nhn vt chnh l vit hoc k li mt cch ngn gn nhng s vic c bn xy ra vi nhn vt chnh trong vn bn t s. Tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh qua nm vng tnh cch v s phn ca nhn vt, t i su tm hiu v nh gi tc phm. tm tt, cn c k vn bn gc, chn cc s vic c bn xy ra vi nhn vt chnh v din bin ca cc s vic ; tm tt cc 127

hnh ng, li ni, tm trng ca nhn vt theo din bin ca ct truyn. 2. Luyn tp Tm tt cc vn bn t s hc. V d : Tm tt truyn Tm Cm theo chuyn ca nhn vt Tm hoc nhn vt Cm. Tm tt on trch Uy-lt-x tr v theo nhn vt Uy-lt-x. 3. Hng dn t hc Tp tm tt cc tc phm t s hc trong chng trnh theo nhn vt chnh.

NHNG N PHI BNG HAI MY


I - MC CN T Hiu c i tng, nguyn nhn v ngha ca ting ci trong truyn ; Nm c mt s c sc ca truyn ci qua mt truyn c th.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc S kt hp gia li ni v ng tc trong vic th hin bn cht tham lam ca thy l v tnh cnh bi hi va ng thng va ng trch ca ngi lao ng khi phi lm vo cnh kin tng. Truyn ngn gn, cht ch, li k chuyn t nhin, kt thc bt ng. Cc th php ngh thut : chi ch, kt hp gia ngn ng v hnh ng ca cc nhn vt c s dng mt cch ti tnh. 2. K nng Phn tch cc yu t, tnh hung gy ci. Khi qut, rt ra ngha v nhng bi hc m tc gi gi gm. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Truyn ci c hai loi : truyn hi hc (nhm mc ch gii tr) v truyn tro phng (nhm mc ch ph phn). i tng ph phn, kch ca truyn tro phng l cc thi h tt xu ca cc hng ngi trong x hi. Nhng n phi bng hai my l truyn ci thuc loi truyn tro phng, ph phn quan li tham nhng trong x hi Vit Nam xa. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Truyn ph phn cch x kin ca thy l v vch trn bn cht tham nhng ca quan li a phng trong x hi Vit Nam xa.

+ Vi thy l, l phi c o bng tin. S cng bng, l phi tri trn cng ng c gii quyt theo hng : nhiu tin, nhiu l vt lo lt th ng, thng kin ; t tin, t l vt lo lt th sai, thua kin. ng tin l thc o cng l, l "tiu chun" x kin ca l trng trong truyn. + M u, l trng c gii thiu l "ni ting x kin gii". Nhng cui truyn, ci gi l "x kin gii" bc l y bn cht. Ci "ni ting x kin gii" ch l hnh thc giu bn cht tham lam ca l trng ni ring v m quan li a phng ni chung. Truyn cng th hin thi va thng, va trch ca dn gian i vi nhng ngi lao ng nh Ci. Ci va l nn nhn, va l th phm ; va ng ci, li va ng thng, ng trch. b) Ngh thut To c tnh hung gy ci : thy l x kin gii c ting. Ci lt nm ng v yn tm l mnh thng. Nhng Ci bt ng v b thua kin, phi n pht cui mi bit Ng lt tin cho thy l nhiu gp hai ln mnh. Xy dng c nhng c ch v hnh ng gy ci ging nh trong kch cm, mang nhiu ngha. Kt hp c ch v li ni gy ci, gia ngn ng ni v ngn ng c ch. Chi ch bng s a ngha ca t phi : (1) phi l l phi, ch ci ng, ngi ng ; (2) phi l bt buc, nht thit phi c : mc tin lo lt (!). c) ngha vn bn Truyn ci Nhng n phi bng hai my vch trn bn cht tham nhng ca hng ng quan li xa. 128

3. Hng dn t hc Th l gii ti sao tc gi dn gian li t tn cho truyn l Nhng n phi bng hai my. Su tm mt s truyn ci ca Vit Nam v th gii c ni dung gn vi truyn ci ny. Tp phn tch c im ngh thut ca th loi truyn ci tro phng qua mt truyn ci tro phng Vit Nam khc.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Tam i con g l truyn ci tro phng, ph phn thy dt. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Ln ci th nht : gp ch k (ngha l g), thy khng bit l ch g, tr li hi gp, thy cung ni liu "D d l con d d". Nh vy, ta ci v thy dt c kin thc sch v v thc t. Ln ci th hai : "Thy cng khn, s nh sai, ngi no bit th xu h, mi bo tr c khe kh". Ta ci v s "xu h" v cch giu dt, s din ho ca thy. Ln ci th ba : ta ci khi thy tm n Th cng, "xin ba i m dng" th c c ba c. Thy c ch, t tin cho tr c to "ci s dt". Ci dt v tnh c khuch i nhn ln. Ln ci th t : ta ci khi thy bc l n cng s thm hi ca thi giu dt trong cuc chm trn bt ng vi ch nh. Ln ny, ting ci r nht. b) Ngh thut Truyn ngn gn, kt cu cht ch, tt c u xoay quanh mt mu thun gy ci l dt giu dt. Cch vo truyn rt t nhin, cch kt thc truyn bt ng. Th php "nhn vt t bc l". Ci dt ca nhn vt c hin ra mt cch t nhin v tng dn theo mch truyn. Ngn ng gin d nhng rt tinh, nht l ngn ng nhn vt phn kt, s dng yu t vn iu lm tng bt ng v gy ci. 129

TAM I CON G
I - MC CN T Hiu c i tng, nguyn nhn v ngha ca ting ci trong truyn ; Nm c mt vi c sc ca truyn ci qua mt truyn c th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhng chui ci v s ph phn thi giu dt v s din ho ca k dt hay ni ch. Kt cu truyn ngn gn, cht ch ; li k chuyn t nhin, kt thc truyn bt ng ; th php phng i, "nhn vt t bc l",... 2. K nng Phn tch mt truyn ci thuc loi tro phng. Khi qut ngha v nhng bi hc m tc gi gi gm.

c) ngha vn bn Khng ch nhm vo mt con ngi c th, truyn Tam i con g cn ph phn thi dt hay ni ch, dt hc lm sang, dt li bo th, qua nhn nh n mi ngi phi lun hc hi, khng nn che giu ci dt ca mnh. 3. Hng dn t hc Su tm mt s truyn ci dn gian ca Vit Nam v th gii cng th loi vi Tam i con g. Qua hai truyn Tam i con g v Nhng n phi bng hai my, lm r cc c trng (ni dung, ngh thut) ca th loi truyn ci tro phng.

S kt hp gia yu t t s v tr tnh, cch din t tm trng nhn vt. 2. K nng c - hiu truyn th dn gian. Lin h vi nhng truyn th khc c hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Truyn th Tin dn ngi yu, v tr ca on trch (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Li tin dn u : ch ch i. i l th hin tnh ngha thu chung. i cng c ngha l chp nhn cuc sng hin ti, th hin s bt lc trc tp tc : cha m t u con ngi y. Li tin dn sau : tp trung vo ch cng ; khng nh thu chung gn b. Li cui on t by kht vng c gii phng, c sng trong tnh yu ca nhng chng trai, c gi Thi. b) Ngh thut S dng nhiu t ng, hnh nh gn gi vi i sng ng bo dn tc thiu s. Miu t tm trng nhn vt sinh ng. c) ngha vn bn Phc tho chn dung chng trai, c gi nn nhn ca ch phong kin min ni t co phn khng tp tc hn nhn bt cng v l, ng thi by t kht vng sng cho con ngi. 130

LI TIN DN
(Trch truyn th Tin dn ngi yu) I - MC CN T Cm nhn c kht vng t do yu ng v tnh yu thu chung gn b ca cc chng trai, c gi Thi ; Hiu c ngh thut ca truyn th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tm trng xt thng ca chng trai v ni au kh tuyt vng ca c gi ; kht vng hnh phc, tnh yu chung thu ca h.

3. Hng dn t hc Tm hiu nt c sc ca cch din t tm trng nhn vt trong truyn th dn gian th hin qua on trch Li tin dn.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung V ni dung : din t i sng tm hn, t tng, tnh cm ca nhn dn. V ngh thut : th th lc bt, ngn ng gn gi vi li ni hng ngy, giu hnh nh so snh, n d. 2. c - hiu vn bn a) Bi 1, 2, 3 Nt chung + Ni dung : By t c mun giao kt nn la, nn i. + Ngh thut : Cch ng li kn o, duyn dng m rt to bo qua li ni v von, m tp m u quen thuc v vic o ho cc yu t thc (khai thc ngha ca hnh nh sng rng mt gang, cu di ym, cu cnh hng, gng soi, ci tru, cau ti, tru vng...). Nt ring + Bi 1 : Li t by tnh cm kn o m mnh m ca ngi con trai. + Bi 2, 3 : Li t by tnh cm to bo m duyn dng, du dng, rt n tnh ca ngi con gi (ch cc vt dng v quan h thn thuc vi ch th tr tnh : di ym, gng soi, ci tru, cau ti, tru vng). b) Bi 4 : Din t ni nh thng ngi yu ca c gi. Ni nh (tm trng bn trong) c th hin c th, sinh ng qua cc s vt ("khn, n, mt"), qua cu trc lp ca ngn t v cch thc s dng cu hi tu t. C gi hi khn, hi n, hi mt l hi chnh lng mnh. Mi mt ln hi l mt ln ni nh tro dng. Bi ca l ni nh thng dng tro cao trong trng thi tng t ca c gi. 131

CA DAO YU THNG, TNH NGHA


I - MC CN T Cm nhn c v p tm hn ca ngi bnh dn xa qua li ca yu thng, tnh ngha ; Thy c gi tr, tc dng ca nhng hnh nh n d, nhng hnh thc lp v th th truyn thng trong ca dao. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tnh cm yu thng m thm, n tnh, thu chung ca ngi bnh dn trong x hi c. Nhng hnh nh n d, nhng hnh thc lp v th th truyn thng trong ca dao. 2. K nng Phn tch ca dao theo c trng th loi.

c) Bi 5, 6 : Qua biu tng cy a, bn nc, con , khng nh, ca ngi li sng tnh ngha, thu chung ca ngi bnh dn xa. Ch : Bi 5, khng nh c bc l trc tip ; Bi 6 khng nh qua mt nghch cnh : s i thay ca cnh vt hm cha li trch, ngm ngi, bng khung inh ninh mt iu k nim xa khc nhng ngha tnh vn vn. d) ngha vn bn V p i sng tm hn, tnh cm ca ngi bnh dn Vit Nam xa trong ca dao dn ca. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng cc bi ca dao. Nhn bit cch ni hm trong cc bi ca dao trn. ngha ca cc hnh nh c dng bc l ting ni tr tnh trong cc bi ca dao. Su tm cc hnh nh cng loi trong th tr tnh ca vn hc vit nhn din v so snh.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ni xt xa, ng cay, thc su sc v thn phn cng l ting ni khng nh gi tr nhn phm, ting ni phn khng ca ngi ph n, ngi bnh dn trong x hi c ; Nhng nt c sc ca ngh thut dn gian trong th hin xc cm tr tnh. 2. K nng Tip tc rn luyn vic phn tch ca dao theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. c - hiu vn bn a) Bi 1, 2, 3 - Nt chung + Li than ca ngi ph n trong x hi c v thn phn ph thuc v cuc i kh cc, ng cay.

CA DAO THAN THN


I - MC CN T Hiu c thn phn, ni nim ca ngi ph n ni ring, ngi bnh dn trong x hi xa ni chung qua nhng cu ht than thn ; Thy c gi tr ngh thut ca nhng hnh nh so snh, n d, biu tng v th th truyn thng trong ca dao ; - Nm c phng php phn tch ca dao. 132

+ Dng hnh nh so snh, n d. - Nt ring + Bi 1 : Thn phn ngi ph n c so snh vi "tm la o" p, bn, ti tn. Ngi ph n thc c tui thanh xun v gi tr ca mnh nhng s phn ca h li chng chnh, khng c g m bo. + Bi 2 : Thn phn ngi ph n c v nh "ging gia ng". Ni ngm ngi v thn phn hon ton ph thuc hon cnh. Hai bi ca dao mang m gi tr nhn vn v ting ni t co.

+ Bi 3 : Dng th hng (tc cnh sinh tnh) thng gp din t ni bun kh ca thn phn ph n trong hn nhn phong kin, nht l trong cnh to hn. b) Bi 4 : C gi tm s vi ngi yu, bc bch ni lo s ca mnh khi cng chng i n hn nhn. Ni lo s ca c gi c biu hin mt cch sinh ng khi th hnh thc i cnh sinh tnh, khi trc tip qua cc hnh nh so snh, n d. Bi ca l ting ni thng yu nhng mang tm trng lo lng cho s phn, cho duyn tnh v trong x hi xa tnh yu tha thit u dn n hn nhn. c) Bi 5 : Con c trong bi ca l mt n d, mt hnh nh mang tnh biu tng v ngi nng dn. Tnh cnh v tm s ca con c ngm din t cnh sng lm than v ni chua xt ng cay ca thn phn nhng quan trng hn l s khng nh phm cht tm hn cao p ca ngi nng dn trong x hi xa (ch phn tch s i lp v tnh gia li ku cu khn thit vi c nguyn c "xo nc trong" ca con c). d) ngha vn bn Thn phn, ni nim ca ngi ph n ni ring, ngi bnh dn ni chung trong x hi ngy xa. 2. Hng dn t hc Hc thuc lng cc bi ca dao. ngha ca cc hnh nh biu tng c dng trong cc bi ca dao trn, su tm cc cu ca dao c hnh nh biu tng. Pht biu suy ngh v kin : "Cc nh th hc c th trong ca dao" ( Bnh Tr).

CA DAO HI HC, CHM BIM


I - MC CN T Hiu c i tng, ngha ca nhng bi ca dao hi hc, chm bim ; Thy c th php ngh thut phng i, i lp, chi ch ca chm ca dao hi hc, chm bim. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tm hn lc quan yu i v trit l nhn sinh lnh mnh ca ngi lao ng xa. - Ngh thut tro lng thng minh, hm hnh. 2. K nng Tip tc rn luyn k nng tip cn v phn tch ca dao. II - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - V tr : Ca dao hi hc, chm bim chim mt s lng ln trong kho tng ca dao Vit Nam. - ngha th hin tm hn yu i, lc quan v trit l nhn sinh lnh mnh ca ngi bnh dn xa. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Bi 1 : l trit l y bt ng ca ngi bnh dn v sc mnh vnh hng ca ting ci thng minh, hm hnh trong cuc sng. 133

(Ch hnh nh Cui ngi gc cy a trn cung trng vi thnh ng "Ni di nh Cui" v hnh nh Cui trong dn gian). Bi 2, 3, 4 : l ting ci ph phn trong nhn dn, nhm nhc nh nhau, trnh nhng thi h tt xu. Ch giu loi ngi v tch s trong x hi (tham n tc ung, li nhc, yu ui, thiu ch, bt ti m li hunh hoang,...). Bi 5 : l ting ci a vui thoi mi m thm trm su sc da trn nhng nghch l trong cch ni ngc vi nhiu mc ch : + Hi hc, mua vui, gim bt phin mun trong cuc sng. + Ch giu nhng tn ti tri ngang, phi l i. + Hm t by c mong lt nho nhng trt t, thay thn i phn. b) Ngh thut H cu, chi ch ti tnh. Cng iu, phng i, tng phn i lp. Dng ngn t gin d m hm cha ngha su sc. c) ngha vn bn Tm hn lc quan yu i v trit l nhn sinh lnh mnh ca ngi lao ng Vit Nam. 3. Hng dn t hc Hc thuc nm bi ca dao. Nu tc dng gy ci ca th php tng phn trong ca dao hi hc, chm bim. Nhn din ngha v gi tr ca cch ni ngc trong ca dao hi hc, chm bim v truyn ci dn gian Vit Nam. 134

C THM

THNG GING, THNG HAI, THNG BA, THNG BN...


I - MC CN T Cm nhn c hon cnh v tm trng ca nhn vt trong tng bi ca, hiu c tnh cm chn tht ca h ; - Hiu c cuc sng d khn kh nhng cha ng ta vn giu tnh giu ngha ; Thy c s sng to ngn ng, hnh nh tng bi ca. II - TRNG TM KIN THC K NNG 1. Kin thc S vt v trin min v nhng bt hnh ca ngi nng dn (Bi 1). S vt v trin min v tnh cm chn tht ca ngi nng dn qua ni nim thng nh s vt (Bi 2). S sng to ngn ng, hnh nh trong cch th hin ca tng bi ca. 2. K nng c - hiu ca dao theo c trng th loi. So snh vi cc bi ca khc cng ti.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Gii thiu nhng bi ca cng chung cch m u : "Thng ging thng hai, thng ba, thng bn...". 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Tm trng ca nhn vt tr tnh Bi 1 Cch m tng thng phn nh ni lo lng ca ngi nng dn. Ni au kh c din ra hng ngy vi cuc sng ca h. Nhn vt tr tnh phi tri qua cuc sng au kh, thiu thn trin min. Bi ca c nhiu lp ngha : mt cng c lao ng v mt ci quan trng v thing ling trong cuc i l ngi yu. Cch th hin tm trng ca chng trai ny tht t nh m su sc gi s cm thng, chia s ni bt hnh ca chng trai ngho. Tm trng ca nhn vt tr tnh Bi 2 Cch xng ti c lp li ti bn ln to ra m hng da dit trong ni nh thng, au u. Ci qun cng l ni nhng ngi nng dn ngho gp g. Tnh cm ca ngi nng dn ngho chn tht, gin d. Cng kh, cng kh, h cng thng nhau. b) Ngh thut S dng sng to nhng t ng, hnh nh. Miu t tm trng ca nhn vt tr tnh. c) ngha vn bn

S cm thng, chia s vi nhng khn kh v tnh cm chn thnh, gn b ngi ca nhng ngi lao ng. 3. Hng dn t hc Bnh ging mt trong hai bi ca dao.

C THM

MI TAY
I - MC CN T Cm nhn c li than thn v ni kh trm b ca ngi ph n Mng trong x hi phong kin v tnh yu thng ca h vi con ci ; Hiu cu t ca bi ca dao, hnh nh n d, li ru c lp li u, cui, cch ngt nhp linh hot. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ni kh cc ca ngi m v tnh cm dnh cho con. Hnh nh n d, th lc bt bin th, cch ngt nhp linh hot. 2. K nng c - hiu bi ca theo th loi. So snh bi ca dao vi nhng cu, nhng bi ca dao than thn ca ngi ph n.

135

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Mi tay l bi ca dao c sc ca dn tc Mng. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Ni kh ca ngi m Ngi m Mng ngho kh c c mi tay lm c nhiu vic trong gia nh, t nui con n lo lng mi mt trong i sng. T th y da trn c hi sinh ca ngi m, th hin qua hnh nh bn tay. Tnh cm dnh cho con Ngi m gnh chu mun b kh nhc min sao con mnh khi au, khi i : "Bng bng con nn con i". Li ca t tri tim m gi lin tng ti bao b m trn th gian ny. b) Ngh thut Hnh nh c o bn tay gi s vt v, cay ng ca ngi m. Php lp u cui to ra mt m hng va da dit va ngn nga. c) ngha vn bn Bi ca l li c nhng thc cht l li k v s vt v ca ngi m Mng. ng sau nhng li ca y l kht vng ca ngi ph n. 3. Hng dn t hc - Trnh by nhng suy ngh v on kt. - Hc thuc lng bi ca dao. 136

LUYN TP V NGHA CA T
I - MC CN T Cng c hiu bit v t nhiu ngha, t ng ngha, t tri ngha, t ng m ; Vn dng nhng hiu bit trn vo vic c - hiu vn bn v lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cng c hiu bit v t nhiu ngha, t ng ngha, t tri ngha, t ng m ( c hc t Tiu hc v THCS). 2. K nng Tm cc t nhiu ngha, ng ngha, tri ngha, ng m trong vn bn c th. Xc nh ngha v tc dng ca cc t nhiu ngha, ng ngha, tri ngha, ng m trong mt s trng hp c th. t cu vi mt s t ng ngha. III - HNG DN THC HIN 1. Luyn tp y l bi luyn tp, thc hnh nn GV t chc HS lm bi tp theo trnh t trong SGK :

Xc nh ngha ca t nhiu ngha trong vn cnh c th ; phn bit ngha gc vi ngha chuyn ca t nhiu ngha ; tm thm v d v t nhiu ngha. Phn bit sc thi ngha ca cc t ng ngha ; nhn xt v tc dng ca mi t trong vn cnh c th ; tm t ng ngha vi mt t cho trc v t cu phn bit cc t . Tm v phn tch tc dng ca cc t tri ngha trong mt s cu tc ng, ca dao. Phn tch tc dng ca hin tng ng m trong mt s trng hp c th. 2. Hng dn t hc Tp vit mt on vn trong c s dng cc t ng ngha, tri ngha (hoc t ng m).

2. K nng Nhn din nhng s vic, chi tit tiu biu trong mt s vn bn. Chn s vic v chi tit tiu biu th hin thi v tnh cm ca ngi vit. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung HS t rt ra kin thc v hnh thnh, pht trin k nng qua thc hnh. 2. Luyn tp - Bi tp nhn din s th hin tnh cm thi ca ngi vit qua cc s vic, chi tit tiu biu trong mt s vn bn. - Bi tp la chn s vic, chi tit khi vit bi vn theo mt ni dung cho trc. 3. Hng dn t hc

CHN S VIC, CHI TIT TIU BIU


I - MC CN T Bit chn s vic v chi tit tiu biu th hin thi v tnh cm khi vit. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhng s vic, chi tit tiu biu trong vn bn. Cch la chn s vic v chi tit ph hp th hin thi v tnh cm khi vit. 137

Tm thm mt s vn bn t s v luyn tp la chn s vic, chi tit tiu biu.

TC NG V O C, LI SNG
I - MC CN T Hiu c ni dung c bn ca tc ng : c kt kinh nghim, phn nh t tng v li sng ca cng ng ; Thy c hnh thc th loi ca tc ng : li ni c tnh ngh thut.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Trit l nhn sinh lnh mnh v nhng kinh nghim su sc v t tng, o c, li sng ca ngi lao ng c tng kt, c rt qua thc tin v th hin bng nhng cu ni ngn gn, c c, thng c vn iu. 2. K nng c - hiu tc ng theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Gii thiu chung Tc ng ny sinh trn c s c kt nhng kinh nghim i sng, kinh nghim lch s x hi ca ngi dn, c coi l ti khn dn gian, l kho tng tri thc bch khoa dn gian. Tc ng giu mu sc trit l, thng din t ni dung t tng bng cc hnh thc phn on v c th hin qua nhng li ni c tnh ngh thut vi cc phng thc c bn nh hip vn, to hnh thc i xng, s dng so snh, n d,... 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Tm hiu ngha ca t v cc nhm t c bn : tay quai, ming tr, c c, mu o, thun, si li, so o,... v gii ngha, xc nh chnh xc ngha en, ngha bng tng cu. Tp hp cc cu theo tng ch , nhm ch v khi qut ni dung o c, li sng c th hin trong cc cu tc ng ri rt ra 138

nhng nhn thc v nhng nt tnh cch v phm cht truyn thng ca con ngi Vit Nam. b) Ngh thut Cch hip vn. Hnh thc i xng. Cch s dng cc bin php tu t so snh, n d. c) ngha vn bn S c kt trit l nhn sinh lnh mnh v nhng kinh nghim su sc v t tng, o c, li sng ca ngi lao ng trong cuc sng. 3. Hng dn t hc Lm r nhn nh tc ng l ti khn dn gian, l kho tng tri thc bch khoa dn gian bng kin gii ca bn thn v cc minh chng c th t i sng. Tm hnh nh ca tc ng trong th Nguyn Tri, H Xun Hng, Nguyn Khoa im.

HOT NG GIAO TIP BNG NGN NG


I - MC CN T Hiu c hot ng giao tip bng ngn ng v cc chc nng chnh ca ngn ng trong giao tip ;

Nm c cc nhn t ca hot ng giao tip bng ngn ng v tc ng ca chng i vi hiu qu giao tip. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Hot ng giao tip bng ngn ng v cc chc nng chnh ca ngn ng trong giao tip. Cc nhn t ca hot ng giao tip bng ngn ng v tc ng ca chng i vi hiu qu giao tip. 2. K nng Xc nh ng cc nhn t trong hot ng giao tip. To lp vn bn (ni, vit) v lnh hi vn bn (nghe, c) trong hot ng giao tip bng ngn ng. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Hot ng giao tip bng ngn ng : hot ng trao i thng tin gia con ngi vi con ngi trong x hi thng qua phng tin ngn ng. Hot ng ny gm hai qu trnh : sn sinh vn bn v lnh hi vn bn. Cc chc nng chnh ca ngn ng trong giao tip : thng bo s vic, bc l (biu cm), tc ng. Cc nhn t ca hot ng giao tip bng ngn ng : nhn vt giao tip ; cng c giao tip v knh giao tip ; ni dung giao tip ; hon cnh giao tip.

2. Luyn tp Xc nh cc nhn t giao tip lin quan n mt vn bn c th. T nhng hiu bit v hot ng giao tip, l gii s la chn t xng h ca ngi Vit. Phn tch cch xng h gia cc nhn vt trong mt tc phm truyn. Tm mt s cu tc ng, ca dao khuyn mi ngi nn cn thn, bit la chn cch ni nng cho ph hp trong giao tip hng ngy. 3. Hng dn t hc T chn mt vn bn vn hc dn gian trong SGK Ng vn 10 Nng cao tp mt v phn tch cc nhn t giao tip c biu hin trong vn bn .

QUAN ST, TH NGHIM I SNG


I - MC CN T Hiu vai tr ca quan st, th nghim i sng i vi vic lm vn ; Vn dng c nhng kt qu quan st v th nghim i sng vo vic to lp vn bn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Quan st v th nghim. Vai tr ca quan st, th nghim i sng i vi vic lm vn. 139

2. K nng Nhn din v phn tch c vai tr, ngha ca quan st, th nghim trong mt s vn bn. Vn dng kt qu quan st v th nghim i sng vit bi vn, on vn theo yu cu. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Quan st l xem xt s vt mt cch chm ch, tinh t pht hin nhng i thay, nhng iu n kn m thng ngy d b b qua ; th nghim l qu trnh ngi th nghim thm nhp vo i sng bng mi gic quan. - Quan st v th nghim gip cho vic vit vn c phong ph, linh hot, giu sc thuyt phc. 2. Luyn tp Nhn din v phn tch vai tr, ngha ca quan st, th nghim trong mt s vn bn. Vit on vn vn dng kt qu quan st, th nghim. V d : quan st, th nghim v miu t mt cnh lao ng mt nhc. 3. Hng dn t hc Trau di thm k nng quan st, th nghim trong cuc sng c thm vn sng.

(Trch cho Kim Nham) I - MC CN T Hiu c ni dung v ngha ca v cho qua mt on trch c th t bit trn trng ngh thut truyn thng c o ca dn tc ; Nm c ngh thut th hin ni tm c sc ca nhn vt Xu Vn trong on trch. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tm trng ri bi cng nh tnh cnh ng thng ca Xu Vn v ci nhn nhn o ca nhn dn. Ngh thut khc ho ni tm nhn vt rt c sc. 2. K nng c din cm on trch. Phn tch nhn vt trong tc phm cho. III - HNG DN THC HIN 1. Gii thiu chung Xut x : trch t v cho Kim Nham. Th loi : cho c 2. c - hiu vn bn a) Ni dung

XU VN GI DI
140

Tnh cnh bi kch ca Xu Vn : c gi m ang, kho lo, c mong c nh b, bnh thng v mt gia nh m m, chng cy v cy ; cuc hn nhn do cha m sp t m khng h c tnh yu ; trong khi , Kim Nham li ch lo hc, lo thi vi gic mng lm quan. M c ca Xu Vn khng gp c mng cng danh ca chng v gia nh nh chng. Khi gp Trn Phng, khao kht yu ng tri dy, Xu Vn dng cm vt qua l gio. Nhng nng gp phi k ph tnh, t ch gi in nng in cung, r di thc s. Tm trng ri bi, y tnh bi kch ca Xu Vn : khi t thy mnh d dang, l lng : "Ti cng ch cng i, cng tra chuyn ", lc t nhn thy mnh sng lc lng, v ngha trong gia nh Kim Nham ; khi tht vng bun au gia khao kht v c m hnh phc vi thc ti, lc li m c c n nh "Con c r nm vng chn tru". b) Ngh thut Kt hp an ci nhng cu ht tnh vi nhng cu ht di, c bit l nhng cu ht ngc, nhng cu ht giu hnh nh n d. Kt hp gia ht vi ni, ht vi ma vi ting , ting ci,... Ho quyn gia li gi v nhng li t than thn. c) ngha vn bn on trch Xu Vn gi di th hin nim cm thng su sc vi nhng au kh, b tc ca con ngi c kht vng tnh yu t do v hnh phc chnh ng nhng khng th thc hin trong x hi phong kin. 3. Hng dn t hc Nhn din mt s c trng ca cho c qua on trch. 141

Tm c v cho Kim Nham. So snh cho vi cc loi hnh sn khu dn gian khc.

C - HIU VN BN VN HC
I - MC CN T Hiu c mc ch, yu cu ca vic c - hiu vn bn vn hc ; Nm c cc bc c - hiu vn bn vn hc ; - Hiu c tm quan trng ca vic tch lu kin thc v cch c tch lu kin thc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Mc ch, yu cu ca c - hiu vn bn vn hc. Cc bc c - hiu vn bn vn hc v mi quan h gia c hiu vi thng thc vn hc. Vai tr ca c tch lu kin thc v cch c tch lu kin thc. 2. K nng c - hiu vn bn vn hc theo c trng th loi. Cch c tch lu kin thc.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Mc ch, yu cu ca c - hiu vn bn vn hc c tip nhn gi tr t tng v ngh thut ca vn bn, giao lu vi tc gi v c gi khc, by t thi i vi vn bn. Thc hin cc bc c hiu, c nhiu v c chiu su, nng dn nng lc v trnh thng thc. b) Cc bc c - hiu vn bn vn hc c - hiu ngn t. c - hiu hnh tng ngh thut. c - hiu t tng, tnh cm ca tc gi. Thng thc vn hc. c) S cn thit phi tch lu kin thc v cch c tch lu kin thc 2. Luyn tp Tm hiu ngn t v hnh tng ngh thut trong cu ca dao : Gi a cnh trc la , Ting chung Trn V, canh g Th Xng. Mt m khi to cnh sng, Nhp chy Yn Thi, mt gng Ty H. v trong Chinh ph ngm : Cng trng li m cng chng thy, Thy xanh xanh nhng my ngn du. 142

Ngn du xanh ngt mt mu, Lng chng thip ai su hn ai ? Tm hiu t tng, tnh cm ca Nguyn Bnh Khim qua bi th Nhn. Mun tch lu vn kin thc vn hc dn gian phi lm nhng g v lm nh th no ? 3. Hng dn t hc Nh cc bc c - hiu vn bn vn hc. Hot ng theo nhm : + C nhn t chn mt bi ca dao hay mt vn bn t s ( hc hoc c), trnh by kt qu c - hiu. + Tho lun. + Bn lun thm v cu hi : Nu ch theo ng cc bc nu trn, vic c - hiu v thng thc vn hc c t ti tm cao ca s rung cm v hng th ngh thut khng ? V sao ? + Trnh by kinh nghim c nhn trong vic c tch lu kin thc. Nu mt s v d.

C TCH LU KIN THC


I - MC CN T Hiu ngha ca vic c tch lu kin thc ; Bit cch c tch lu kin thc vit bi vn.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc ngha ca vic c tch lu kin thc. Mt s phng php c tch lu kin thc. 2. K nng Nhn din v phn tch ngha, gi tr ca vic tch lu kin thc qua mt s vn bn. c tch lu kin thc vit bi vn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung c chnh l cch thu nhn cc thng tin, lm giu vn kin thc ca mi ngi. tch lu kin thc cn bit cch la chn ti liu, bit cc cch c lt, c k, c su ; c phng php ghi chp v s dng trong bi vit,... 2. Luyn tp Nhn din v phn tch ngha ca vic c tch lu kin thc trong mt s vn bn. V d : Thc hnh cc phng php c mt s vn bn theo nhng yu cu, mc ch khc nhau. 3. Hng dn t hc T rn luyn k nng c tng bc tch lu kin thc cho bn thn.

KHI QUT VN HC VIT NAM T TH K X N HT TH K XIX


I - MC CN T Hiu c s hnh thnh v pht trin vn hc trung i qua cc giai on ; Nm c ni dung v nhng c im ngh thut ch yu ca thi k vn hc ny. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cc giai on pht trin. Nhng c im c bn v ni dung v ngh thut. 2. K nng Nhn din c mt thi k vn hc di nht trong lch s vn hc dn tc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Cc giai on pht trin T th k X n ht th k XIV : y l thi k t nn mng c tnh cht nh hng cho vn hc trung i ni ring, cho vn hc Vit Nam ni chung t ch vit n th loi, t ni dung n hnh thc, t phng thc tip thu, k tha tinh hoa vn ho nc ngoi, vn ho dn gian trong nc n vic Vit ho cc gi tr vn hc dn tc. T th k XV n ht XVII : vn hc chuyn mnh theo hng dn tc ho t ngn ng n th loi, t ni dung n hnh thc. Vn hc ch Hn c thnh tu ni bt v ngh thut chnh lun, truyn truyn k v cc loi vn s k, ta, bt, th, t, ph,... Vn hc ch 143

Nm pht trin, ln u tin c nhng tp th Nm ring. Hai th th thun Vit l lc bt v song tht lc bt hnh thnh, m ra chn tri mi cho th tr tnh v th t s ting Vit. T th k XVIII n na u th k XIX : ch yu phi by hin thc x hi bt cng v quan tm n s phn ca con ngi bnh thng, u tranh i quyn sng, hnh phc la i. Th loi truyn Nm v ngm khc n r, t n trnh mu mc ; th ht ni n nh v c nhiu tc phm xut sc ; th Nm ng lut t n trnh iu luyn ; tiu thuyt chng hi cng c nhiu thnh tu. Th loi k xut hin phong ph. y l thi k ton thnh ca nn vn hc Vit Nam cho thy nhng bin i su sc v cht so vi cc giai on vn hc trc. Na cui th k XIX : mt mt phn nh tinh thn yu nc trong thc truyn thng, mt khc xut hin nhng xu hng canh tn t nc. Th ca tro phng c nhng thnh tu xut sc vi nhng tn tui ln. Vn hc vit bng ch quc ng bt u xut hin Nam B. y l giai on chng kin nhng bc chuyn u tin ca vn hc trung i Vit Nam sang thi k hin i. Vn hc trung i Vit Nam c mt v tr v cng quan trng, lun gn b vi vn mnh t nc v s phn con ngi, lun hp thu mch ngun truyn thng vn hc dn gian ; hp thu tinh hoa vn hc Trung Hoa trn tinh thn dn tc, to nn nhng gi tr vn hc m bn sc Vit Nam. Vn hc Vit Nam lun lun vn ng theo hng dn tc ho v dn ch ho. b) Nhng c im c bn ca vn hc trung i Vit Nam Vn hc gn b vi vn mnh t nc v s phn con ngi. Vn hc vit lun hp thu mch ngun vn hc dn gian. Vn hc hp thu tinh hoa vn hc Trung Hoa trn tinh thn dn tc, to nn nhng gi tr vn hc m bn sc Vit Nam.

Trong khun kh thi php trung i, vn hc Vit Nam lun vn ng theo hng dn tc ho v dn ch ho. Nhng c im c bn v ngh thut : tnh sng c, tnh tng trng v c l ; sng tc vi tnh quy phm cht ch nhng cng lun ph v tnh quy phm to nn nhng sng to c o. 2. Luyn tp Nhn din cc tc phm vn hc thi k ny. Vn dng vo vic tm hiu v h thng ho nhng tri thc v cc tc phm ca thi k ny. 3. Hng dn t hc Nh li nhng tc phm vn hc trung i hc th so snh nhng tc phm y vi nhng tc phm vn hc dn gian va hc.

T LNG
(Thut hoi - PHM NG LO) I - MC CN T Cm nhn c "ho kh ng A" v kh phch anh hng ca v tng gii thi Trn trong cuc khng chin chng qun Mng - Nguyn ; Thy c nhng hnh nh c sc din t mnh m cc bi th.

144

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc V p ca con ngi thi Trn vi tm vc, t th ln lao, l tng cao c ; v p ca thi i vi kh th ho hng, tinh thn quyt chin thng. Hnh nh k v ; ngn ng hm sc, giu tnh biu cm. 2. K nng c - hiu th ng lut. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi : Phm Ng Lo (1255 - 1320) l anh hng dn tc, c cng ln trong cng cuc chng xm lc Mng - Nguyn. b) Tc phm Hon cnh ra i v th th tht ngn t tuyt (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Vc dng hng trng + Hnh nh trng s vi t th hin ngang, v p k v mang tm vc v tr. + Hnh nh "ba qun", vi sc mnh ca mt i qun ang si sc kh th quyt chin, chin thng. + Hnh nh trng s lng trong hnh nh ba qun mang ngha khi qut, gi ra ho kh dn tc thi Trn "ho kh ng A". Kht vng ho hng 145

Kht vng lp cng danh tho "ch nam nhi", cng l kht vng c em ti tr "tn trung bo quc" th hin l sng ln ca con ngi thi i ng A. b) Ngh thut Hnh nh th honh trng, thch hp vi vic ti hin kh th ho hng ca thi i v tm vc, ch hng ca ngi anh hng. Ngn ng c ng, hm sc, c s dn nn cao v cm xc. c) ngha vn bn Th hin l tng cao c ca v danh tng Phm Ng Lo, khc ghi du n ng t ho v mt thi k oanh lit, ho hng ca lch s dn tc. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bn dch th. Quan nim "ch lm trai" ca Phm Ng Lo c g gn gi vi "ch nam nhi" trong cc sng tc phm vn hc trung i Vit Nam ? Quan nim ch lm trai ca Phm Ng Lo cn c ngha nh th no i vi thanh nin ngy nay ?

NI LNG
(Cm hoi - NG DUNG) I - MC CN T Cm nhn c tm trng bi trng ca ngi anh hng c th hin trong bi th ; Thy r nhng hnh nh k v c sc din t mnh m cm xc tr tnh.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tm trng bi trng ca ngi anh hng c l tng cao c trong bi kch ca mt thi mt nc. Ngn ng hm sc, hnh nh trng l, giu sc biu cm. 2. K nng c - hiu th ng lut. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi ng Dung (? - 1414). ng tham gia khi ngha chng xm lc Minh thi Hu Trn, cui cng m mi hn cu nc nhng khng thnh. b) Tc phm Th th tht ngn bt c. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Hai cu : Nu tnh hung bi kch ca nh th : tui gi xc n khi vic i cn dang d ; mt mnh n c gia v tr mnh mng, m mnh vo nhng cn cung say c qun th s. Ni bi phn cao ca mt con ngi khng lm trn l tng "tr qun trch dn", m trong lng mi hn vong quc. Hai cu thc : i lp bc anh hng vi ngi lm ngh hng tht v k cu c, nu bt quy lut v thi th nh c xoa du ni 146

au ln trong lng mnh, c ly ci chung ca th s an i, thanh minh cho tht bi ca cuc i ring. Hai cu lun : Nhn li mnh ngm su ni au. S i lp gia cu 5 (ch ln, kht vng ph vua gip nc em ti tr ca mnh "tn trung bo quc") v cu 6 (bt lc trc thi cuc, khng th thc hin c ci ch ca mnh) : tm trng bi kch ln n nh im, mang tm v tr. Hai cu kt : ng li bi th, khp li cm xc tr tnh bng mt hnh nh th bi trng : cha tr xong th nc u bc ; nhng khng bung xui tuyt vng m vn hnh ng y ch kh. Hnh ng bao ln "mi gm di bng trng" biu hin ch cu nc khng bao gi ngui ngoai, vi cn trong tm hn con ngi ang tht th v cng l vang bng ca "ho kh ng A" trong tm trng bi kch ca ngi anh hng cu nc khng thnh ny. b) Ngh thut Ngn t c ng, hnh nh th honh trng. Hnh nh th c ngha biu tng. c) ngha vn bn Th hin l tng yu nc, ch u tranh cu nc khc ghi du n ng t ho v mt ngi anh hng trong thi k bi thng ca lch s dn tc. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bn dch th. Lm r v p bi trng ca ngi anh hng tht th m vn y ch kh trong bi th.

L gii v sao bi th cht cha tm trng bi kch nhng vn phng pht "ho kh ng A".

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Xut x : thuc chm th Bo knh cnh gii trong Quc m thi tp. Ch : bc l ni lng, ch hng ca tc gi. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung V p rc r ca bc tranh thin nhin + Mi hnh nh u sng ng : ho n n, rp mt nh ging , c lng ; thch lu phun tro sc hoa, sen ang nc ngt mi hng. + Mi mu sc u m : ho lc, lu , sen hng. V p thanh bnh ca bc tranh i sng con ngi : ni ch c dn d th "lao xao", tp np ; chn lu gc th "dng di" ting ve nh mt bn n. C thin nhin v cuc sng con ngi u trn y sc sng. iu cho thy mt tm hn yu sng, yu i mnh lit v tinh t, giu cht ngh s ca tc gi. Nim kht khao cao p m mnh trong cnh ngy h, nh th c c cy n ca vua Thun, gy khc Nam phong cu ma thun gi ho "Dn giu khp i phng". Ly Nghiu, Thun lm "gng bu rn mnh", Nguyn Tri bc l ch hng cao c : lun khao kht em ti tr thc hnh t tng nhn ngha yu nc thng dn. b) Ngh thut Ngn t t cnh ng tnh, s dng i v in tch. 147

CNH NGY H
(Bo knh cnh gii, bi 43 - NGUYN TRI) I - MC CN T Cm nhn c nt c sc ca cnh ngy h v trong cch s dng t ng sinh ng ca tc gi. Thy c thc ca Nguyn Tri trong vic tm ti, sng to mt th th c bn sc ring cho th ca Vit Nam. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc V p ca bc tranh cnh ngy h c gi t mt cch sinh ng. V p tm hn Nguyn Tri qua bc tranh trong cnh ngy h : nhy cm vi thin nhin v cuc sng i thng ca nhn dn, lun hng v nhn dn vi mong mun "Dn giu khp i phng". Ngh thut th Nm c o, nhng t ly sinh ng v cu th lc ngn t nhin. 2. K nng c - hiu th Nm ng lut.

S dng t ly tinh t, t nhin. c) ngha vn bn T tng ln xuyn sut s nghip trc tc ca Nguyn Tri t tng nhn ngha yu nc thng dn c th hin qua nhng rung ng tr tnh dt do trc cnh thin nhin ngy h. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi th. Bnh lun v c vng cao p ca Nguyn Tri trong bi th, nht l hai cu cui bi. thc ca Nguyn Tri trong vic tm ti, sng to th th vit bng ting Vit c th hin nh th no trong bi th ?

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Quan nim v vn nc, thc trch nhim ca nh s vi T quc. La chn t ng v cch so snh trong th. 2. K nng c - hiu th th ng ngn t tuyt theo c im th loi. Hiu c t ng mang tnh trit l. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung

C THM

Vi nt v tc gi, bi th v ngha ca t "v vi" (SGK).

VN NC
(Quc t - PHP THUN) I - MC CN T Hiu c quan nim ca mt bc i s v vn nc, t thy c tm lng i vi t nc ca tc gi ; Thy c cch s dng t ng v li so snh ca bi th.

2. c - hiu vn bn a) Ni dung Hai cu u : t nc trong cnh thi bnh, thnh tr. Khai thc hnh nh "my qun" thy t nc trong hon cnh ho bnh, bn vng, pht trin thnh vng. Qua thy tm lng tc gi vi t nc. Hai cu cui : Vai tr ngi ng u t nc v truyn thng dn tc. Mun t nc pht trin thnh vng, nh vua phi lm nhng vic thun vi t nhin, lng ngi, khng xy ra chin tranh, dn c an c, lc nghip, vn nc ngi vua mi vng bn. y cng l truyn thng dn tc. 148

b) Ngh thut Cch s dng t ng, hnh nh so snh. c) ngha vn bn Biu hin lng yu nc, kht vng sng ho bnh v s quan tm ti vn nc. 3. Hng dn t hc Tm lng ca tc gi i vi t nc c th hin nh th no ? Hc thuc lng bi th.

Xy dng hnh nh, la chn t ng. 2. K nng c - hiu bi k. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v bi k (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Bn cu u : Xun qua ri xun ti, hoa rng ri hoa ti ; thi gian i th tui tr qua, tui gi n. Con ngi bin i trc thi gian. y n cha bao ni nim nui tic ca kip ngi ngn ngi trc ci i. Hai cu cui bi : Hnh nh cnh mai ph nhn quy lut vn ng v bin i ca thin nhin. Cnh mai cn th hin sc sng mnh lit ca con ngi. N vt ln tt c s sng, cht, thnh, suy,... b) Ngh thut S dng t ng, hnh nh tng phn, giu biu tng. Kt cu cht ch. c) ngha vn bn Bi th th hin tinh thn, ch bt dit ca con ngi. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Phn tch hnh nh cnh mai cui bi th.

C THM

CO BNH, BO MI NGI
(Co tt th chng - MN GIC) I - MC CN T Cm nhn c s nui tic ca kip ngi ngn ngi trc ci i. T ta thy tinh thn lc quan, sc sng mnh lit ca con ngi thi i, vt qua quy lut ca to ho ; Nm c cch s dng t ng, ngh thut xy dng hnh nh ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Sc sng mnh lit v ci p ca tinh thn lc quan. 149

C THM

HNG TR V
(Quy hng - NGUYN TRUNG NGN) I - MC CN T Cm nhn c ni nh qu hng, x s, lng yu t nc, nim t ho dn tc ca nh th ; Thy c h thng t ng gin d, hnh nh gn gi, quen thuc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ni lng hng v x s v ting gi tr v tha thit, khc khoi trong tm trng nh th. T ng v hnh nh quen thuc. 2. K nng c - hiu bi th ng lut theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v tc phm (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung

Hai cu u : Cnh ng qu v sinh hot i thng chn tht, mc mc lm rung ng lng ngi. (Ch cc hnh nh la, tm, cua gy n tng v qu hng sau lu tre lng). Hai cu cui : Ting gi tr v nghe tha thit, khc khoi trong lng k xa x. Tnh yu v s gn b vi qu hng ngho kh. N th hin ca tc gi. Tnh yu qu hng t nc, nim t ho v dn tc l cm xc ch o ca bi th. b) Ngh thut Cch ni chn tht, gin d. Nhng hnh nh gi cm. c) ngha vn bn Bi th thc tnh tm trng ca nhng ngi xa qu. 3. Hng dn t hc - Phn tch tm trng ca nhn vt tr tnh. - Hc thuc lng bi th.

C IM CA VN BN NI V VN BN VIT
I - MC CN T Nm c nhng c im khc nhau gia vn bn ni v vn bn vit ; 150

Bit vn dng nhng kin thc trn vo vic c - hiu vn bn v lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi qut v vn bn ni v vn bn vit. Nhng c im khc nhau gia vn bn ni v vn bn vit. 2. K nng Tip nhn vn bn ni v vn bn vit. To lp vn bn ni v vit. Trnh ni nh vit hoc vit nh ni. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vn bn ni : vn bn dng trong giao tip vi s c mt ca ngi ni v ngi nghe ; s dng m thanh v cc phng tin phi ngn ng lm phng tin biu hin ; thng c cc yu t d tha v hnh thc tnh lc ; nhn chung t c trau chut. Vn bn vit : vn bn dng trong giao tip vng mt ngi tip nhn trc tip ; s dng ch vit v h thng cc du cu, cc k hiu quy c ; c nhng t ng c th v cc kiu cu di ; thng c ng v trau chut.

2. Luyn tp Lp bng phn bit vn bn ni v vn bn vit theo ba tiu ch : iu kin s dng, phng tin vt cht, c im ngn ng. Trnh by ming phn Tiu dn ca mt bi hc tc phm vn chng trong SGK Ng vn 10 Nng cao. Ch ra s khc nhau gia cch trnh by vi cch vit ca phn Tiu dn. Xc nh cc trng hp : vn bn ni c ghi li bng ch vit v vn bn vit c trnh by bng hnh thc ni. Ch ra cc c im ca vn bn ni v vn bn vit qua mt s trng hp c th. 3. Hng dn t hc Vit li truyn ci Tam i con g m khng dng hnh thc i thoi.

NHN
(NGUYN BNH KHIM ) I - MC CN T Bc u hiu c li sng thanh cao ca Nguyn Bnh Khim ; Thy c nt c sc v ngh thut ca bi th : li l t nhin, gin d m v.

151

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Mt tuyn ngn v li sng ho hp vi thin nhin, ng ngoi vng danh li gi ct cch thanh cao c th hin qua nhng rung ng tr tnh, cht tr tu. Ngn ng mc mc, t nhin nhng n thm trm, giu tnh tr tu - mt bng chng v s trng thnh ca ngn ng th Nm. 2. K nng c - hiu th Nm ng lut. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi : Nguyn Bnh Khim (1491 - 1585) l ngi thng minh, uyn bc, chnh trc, coi thng danh li, "ch nhn dt". b) Tc phm : Nhan do ngi i sau t nhng cng l mt s tri m vi tc gi. Ch nhn trong bi nhm ch mt quan nim, mt cch x th. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung "Nhn" th hin s ung dung trong phong thi, thnh thi, v s trong lng, vui vi th in vin. "Nhn" l nhn di v mnh, nhng khn cho ngi, xa lnh danh li bon chen, tm v "ni vng v", sng ho nhp vi thin nhin "di dng tinh thn". "Nhn" l sng thun theo l t nhin, hng nhng thc c sn theo ma ni thn d m khng phi mu cu, tranh ot. 152

"Nhn" c c s t quan nim nhn cuc i l gic mng, ph qu ta chim bao. T , cm nhn c tr tu uyn thm, tm hn thanh cao ca nh th th hin qua li sng m bc, nhn tn, vui vi th in vin thn d. b) Ngh thut S dng php i, in c. Ngn t mc mc, t nhin m v, giu cht trit l. c) ngha vn bn V p nhn cch ca tc gi : thi coi thng danh li, lun gi ct cch thanh cao trong mi hon cnh. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi th. Li x th ca Nguyn Bnh Khim tin b hay lc hu ? V sao ? Hin nay, chng ta c th hc tp c g cch x th ny ?

C TIU THANH K
(c Tiu Thanh k - NGUYN DU) I - MC CN T Cm nhn c nim cm thng m Nguyn Du dnh cho tt c nhng kip ngi ti hoa bc mnh v tm s khao kht tri m hu th ca nh th ; Thy c ngh thut c sc ca th tr tnh Nguyn Du.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ting khc cho s phn ngi ph n ti sc bc mnh ng thi l nim khao kht tri m ca nh th. Hnh nh th mang ngha biu tng. 2. K nng c - hiu th ng lut. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Th th, v tr tiu biu ca bi th trong sng tc ca Nguyn Du. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Hai cu : Ting th di ca trc l bin thin "du b" ca cuc i v nim thn thc ca mt tm lng nhn o ln : vn vt i thay, Tiu Thanh b vi lp trong qun lng nhng nh th nh v ving nng qua "nht ch th". Hai cu thc : Ni xt xa cho mt kip ti hoa bc mnh gi nh li cuc i, s phn bi thng ca Tiu Thanh : ti hoa, nhan sc hn ngi nn b k, phi lm l v b y i n cht vn khng c bung tha. Hai cu lun : Nim cm thng i vi nhng kip hng nhan, nhng ngi ti hoa bc mnh : t s phn ca Tiu Thanh, Nguyn Du khi qut v quy lut nghit ng "ti mnh tng ", "hng nhan bc 153

phn" v t nhn thy mnh cng l k "cng hi cng thuyn" vi Tiu Thanh, l nn nhn ca ni oan khin l lng bc l mi ng cm su xa. Hai cu kt : Ting lng khao kht tri m : khc Tiu Thanh, Nguyn Du "Trng ngi li ngh n ta" v hng v hu th t by ni khao kht tri m ca mi kip ngi ti hoa m phi chu au kh trn i. b) Ngh thut S dng ti tnh php i v kh nng thng nht nhng mt i lp trong hnh nh, ngn t. Ngn ng tr tnh m cht trit l. c) ngha vn bn Nim cm thng m Nguyn Du dnh cho Tiu Thanh v tm s khao kht tri m hu th ; v p ca ch ngha nhn o Nguyn Du. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bn dch th. Da vo ni dung bi th, l gii v s tri m su sc Nguyn Du vi Tiu Thanh. C th hiu g v tm s ca Nguyn Du c gi gm trong bi th ny ?

LUYN TP V BIN PHP TU T

I - MC CN T Nm vng cc bin php tu t : n d ; ni gim, ni trnh ; ni qu ; Bit vn dng nhng kin thc trn vo c - hiu vn bn v lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cng c hiu bit v cc bin php tu t : n d ; ni gim, ni trnh ; ni qu ( c hc THCS). 2. K nng Xc nh ng cc bin php tu t : n d ; ni gim, ni trnh ; ni qu. Phn tch tc dng ca cc bin php ny trong cc trng hp c th. Vn dng cc bin php tu t (n d ; ni gim, ni trnh ; ni qu) vo hot ng giao tip ngn ng nhm nng cao hiu qu giao tip. III - HNG DN THC HIN 1. Luyn tp Phn tch tc dng ca bin php n d trong mt bi ca dao. Phn tch tc dng ca bin php ni gim, ni trnh trong mt s cu th. Phn tch tc dng ca bin php ni qu trong mt s cu tc ng.

T t hoc tm trong ca dao, tc ng v cc bi vn, bi th hc hai cu c dng bin php tu t n d ; hai cu c dng bin php tu t ni gim, ni trnh ; hai cu c dng bin php tu t ni qu. 2. Hng dn t hc Tm v ch ra tc dng ca cc bin php tu t (n d ; ni gim, ni trnh ; ni qu) trong mt bi lm vn ca bn thn.

LIN TNG, TNG TNG


I - MC CN T Hiu ni dung v vai tr ca lin tng, tng tng trong lm vn. C thc vn dng lin tng, tng tng vo lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ni dung v vai tr ca lin tng, tng tng trong lm vn. Cch vn dng lin tng, tng tng trong qu trnh vit vn. 2. K nng Nhn din v phn tch vai tr ca lin tng, tng tng ca nh vn qua mt s vn bn. Bit lp dn v vit on vn, bi vn c s dng lin tng hoc tng tng.

154

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Lin tng l hot ng tm l : t s vic ny ngh n s vic kia, t ngi ny m lin h n ngi khc ; lin tng nhm lm ni bt tnh cht, c im ca mt s vt, hin tng i sng ; lin tng c cc loi : lin tng tng cn, lin tng tng ng, lin tng i snh, tri ngc, lin tng nhn qu,... - Tng tng l hot ng tm l nhm ti to, bin i cc biu tng (hnh nh) trong tr nh v sng to ra hnh tng mi ; tng tng c cc loi : tng tng ti to v tng tng sng to. - Cn vn dng lin tng, tng tng ph hp vi i tng trong qu trnh vit vn bi vit sinh ng, hp dn. 2. Luyn tp Nhn din, phn tch vai tr ca lin tng, tng tng ca nh vn qua mt s vn bn. Vit on vn, bi vn c s dng lin tng hoc tng tng. V d : Vn dng lin tng, tng tng vit cc on vn v : + Vai tr ca rng trong cuc sng. + T o di Vit Nam. + Thng Long H Ni, mnh t rng bay. Cn c cc hnh thc nh gi mc nm bt kin thc v hnh thnh k nng ca HS trong qu trnh hc. 3. Hng dn t hc T rn luyn kh nng lin tng, tng tng khi vit vn. 155

TI LU HONG HC TIN MNH HO NHIN I QUNG LNG


(Hong Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng L BCH) I - MC CN T Thy c tnh cm thm thit ca L Bch th hin qua mt bui a tin ; Nm c c im tnh v cnh ho quyn trong mt bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tnh cm chn thnh, trong sng, cm ng ca nh th i vi bn. Hnh nh, ngn ng th trong sng, gi cm. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. Phn tch theo nhng c trng c bn ca th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung L Bch (701 - 762), nh th lng mn ln ca Trung Quc, c gi l "thi tin". Mnh Ho Nhin, mt nh th ni ting thi ng.

Bi th l tc phm tiu biu nht ca L Bch v ch tin bit. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Tnh cm lu luyn, bn rn ca k i vi ngi i : bn ra i gia mt ngy xun p (yn hoa, tam nguyt hoa khi, thng ba), ri Hong Hc n Dng Chu, th phn hoa vo bc nht thi ng. Cnh cng trng vng, c n nh con ngi : ch mt cnh bum, ri cnh bum cng mt ht vo khong khng, xa mi. Cui cng cn li mt dng Trng Giang mnh mng chy vo ci tri : Bng bum khut bu khng, Trng theo ch thy dng sng bn tri. b) Ngh thut Hnh nh th chn lc, ngn ng th gi cm, gng iu th trm lng. Tnh ho trong cnh, kt hp gia yu t tr tnh v t s, miu t. c) ngha vn bn Tnh bn su sc, chn thnh iu khng th thiu c trong i sng tinh thn ca con ngi mi thi i. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi th. i chiu bn dch ngha vi bn dch th thy nhng ch t hoc cha t. Nu mt vi bi th Vit Nam trung i v tnh cm bn b, t xem xt mi lin h mt thit gia th ng vi th Vit Nam. 156

Phn tch bin php ngh thut ly ci c (hu) ni ci khng c (v) v ngc li, mt bin php thng thy th ng trong bi th Ti lu Hong Hc tin Mnh Ho Nhin i Qung Lng.

CM XC MA THU
(Thu hng - PH) I - MC CN T Cm nhn c lng yu nc, thng nh su lng ca Ph trc cnh chiu thu bun ni t khch ; Thy c kt cu cht ch v tnh cht c ng, hm sc ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cnh bun ma thu v tm trng con ngi cng bun nh cnh. c im ca th ng lut. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. Phn tch cm hng ngh thut, hnh nh, ngn t v ging iu th.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Ph (712 - 770), nh th hin thc v i, c ngi Trung Quc tn vinh l "thi thnh". Thu hng gm tm bi, y l bi m u c xem nh cng lnh sng tc ca c chm th. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Cnh ma thu vi nhng yu t gi bun : sng trng, l cy phong chuyn mu, nhng a danh gi s him tr, hiu ht, my m u s gip mt t,... khin lng ngi cng bun nh cnh. Khm cc n hoa hai ln, con thuyn l loi gn vi mi tnh nh v m thanh ca ting chy p vi khin lng ngi khch xa x cng thm su no. Bi th khng miu t trc tip x hi nhng vn mang ngha hin thc su sc v chan cha tnh i. - Bn cu th cui th hin mt cch su sc s quan tm n vn mnh t nc v lng thng nh qu hng khn ngui ca tc gi. b) Ngh thut Kt cu cht ch, hnh nh c trng, ngn t nhiu tng ngha, ging iu v m hng th th hin ng tm trng u bun. c) ngha vn bn Bi th va l ni bun ring thm tha, va l tm s cha chan lng yu nc thng i. 157

3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi th. i chiu bn dch ngha vi bn dch th tm ra nhng ch t v cha t. Ch ra tnh nht qun gia yu t cm xc v yu t ma thu ca tng dng th.

T B HNH
(BCH C D) I - MC CN T Hiu c ni xt thng ca nh th gi gm qua ting n v li t thut v cuc i bt hnh ca ngi ca n trn bn Tm Dng ; Thy c s kt hp nhun nhuyn cc yu t miu t, t s v tr tnh trong tc phm. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cnh ng v tm s ca thi nhn v ca n. c sc ngh thut trong vic miu t ting n t b. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. Phn tch c s kt hp hi ho gia yu t miu t, t s v tr tnh trong bi th.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Bch C D (772 - 846) l ngi hc rng t cao, trc tnh. Th ng giu yu t ph phn hin thc x hi v l ting ni ng cm vi nhng bt hnh ca con ngi. T b hnh c coi l mt trong nhng bi th ng hay nht trong kho tng th c in Trung Hoa, c vit mt nm sau s kin tc gi b y v lm mt chc quan nh nhn ri, ni xa xi ho lnh Giang Chu. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung ngha ph phn x hi trong vic vi dp, y o nhng con ngi ti sc (cnh ng, tm s ca ngi ca n v ca nh th). Tinh thn nhn o th hin s cm thng, chia s nhng bt hnh ca ngi i. on th cui th hin r s ng cm, ng iu gia thi nhn v ca n tuy h nhng v tr x hi khc nhau : Nghe no nut khc tay n trc, Khp tic hoa st mt l ri. L ai chan cha hn ngi ? Giang Chu T m m mi o xanh. b) Ngh thut Miu t ting n. Kt hp cc yu t tr tnh vi miu t, t s. 158

c) ngha vn bn Nhng bt hnh cuc i ca nhng con ngi a ti, a cm v s ng iu, ng cm gia nhng s phn y. Bi th mang gi tr hin thc v nhn o su sc. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng nhng on th hay, c bit nhng cu th miu t ting n t b. V sao ni T b hnh l mt vn bn tr tnh mc d bi th c nhiu yu t miu t v t s ?

C THM

NI ON CA NGI PHNG KHU


(Khu on - VNG XNG LINH) I - MC CN T Thy c din bin tm trng ca ngi chinh ph, qua ln n chin tranh phi ngha, cao kht vng sng ca con ngi ; - Cm nhn c t tng nhn o ho bnh ; Nhn ra c cu t c o ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tm trng ca ngi thiu ph din bin theo tc ng ca ngoi cnh, tinh thn phn i chin tranh ca bi th. Bi th c cu t c o.

2. K nng Nhn bit cu t ca bi th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung V tc gi v c im th Vng Xng Linh (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Hai cu u : Ngi thiu ph "khng bit su". Nng trang im lng ly, bc ln lu cao thng ngon cnh xun. Tm l nhn vt, khng gian v thi gian c s hi ho tuyt i. - Hai cu cui : Hnh nh cy liu gi s li bit. Bao cm xc lin tng, hi c dy ln. Nng nh li pht chia tay v ngm bao ngy thng sng trong c n, ngh ti tui xun dn qua, nhng g ri ro m chng mnh c th gp t t on mnh, ln n chin tranh phong kin. b) Ngh thut Li vo c bit, cch chuyn i v tm l nhn vt. c) ngha vn bn Qua din bin tm trng ca ngi thiu ph, nh th gp thm mt ting ni chng chin tranh phi ngha. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Phn tch cu t bi th. 159

C THM

LU HONG HC
(Hong Hc lu -THI HIU) I - MC CN T Cm nhn nhng suy t su lng y trit l trc cnh lu Hong Hc th hin ni bun v ni lng nh qu hng ca tc gi ; Nm c ngh thut t cnh ng tnh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Suy t su lng y trit l ca tc gi v mi tng quan gia ci hu hnh v v hnh, gia qu kh v hin ti. Ni bun, ni lng thng nh qu hng. Th giu trit l, suy tng, to nhiu mi quan h trong th. 2. K nng c - hiu mt bi th ng lut theo nhng mi quan h c trng. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v bi th (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Bn cu u : Khung cnh t tri v cm xc v s vnh cu. T th c to thnh t s lin tng lu v loi chim qu, my

trng ngn nm v hc vng mt thu, ci mt v ci cn. iu th hin v p ca lu Hong Hc v nhng suy t su lng ca nhn vt tr tnh. Bn cu cui : Ni lng thng nh qu hng. Nh th tr v vi cuc i thc vi vi dng sng, khi sng,... Tt c gi nh v mt qu hng thn thng trong xa cch. b) Ngh thut Cch ph lut c o ca bi th : khng kt vn (cu 1, 2), cc thanh trc thanh bng i lin nhau (cu 3, 4).... Th php i lp c s dng hiu qu. c) ngha vn bn Bi th miu t khung cnh lu Hong Hc nhng ch yu bc l ni hoi vng xa xa v ni nh qu hng da dit ca nh th. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Cm nhn v hai cu cui ca bi th.

- Thy c tm lng yu thin nhin, t nc ti p ; Thy c mi quan h gia ng v tnh trong cch th hin ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tm hn nhy cm, tinh t ca nh th trong m trng thanh tnh. Mi quan h gia tnh v ng trong bi th. 2. K nng c - hiu th ng theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi, tc phm (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Hai cu th u : S tnh lng ca m v s bnh yn ca tm hn. Trong m xun thanh tnh, nh th ho cm vi thin nhin, nghe c ting ri ca hoa qu. Hai cu cn li : Ting m xao ng tm hn bnh yn. Trng ln lm "kinh sn iu". Ci tnh lng ca m c cm nhn qua ting ng ca nhng m thanh kh khng,... Tnh yu qu hng, t nc th hin qua cm nhn ca tm hn tinh t v n hu. b) Ngh thut Quan st, la chn hnh nh, t ng. To ra s i lp gia tnh v ng, gia hnh nh v m thanh. 160

C THM

KHE CHIM KU
(iu minh gin - VNG DUY) I - MC CN T Cm nhn v p tm hn tinh t ca nh th trong m trng thanh tnh ;

c) ngha vn bn V p tm hn ca thi nhn trc cnh vt. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Cm nhn ca anh (ch) v tm hn nh th.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Ba-s (1644 - 1694) xut thn trong mt gia nh v s o, thch thin v giao tip bn b, ch trng cuc sng tm linh, a ngao du sn thu. Nhiu bi th, k c vit trong nhng hnh trnh . Bu-son (1716 - 1783) xut thn trong mt gia nh giu c. Bu-son cn l mt danh ho, nn th m cht hi ho, gn gi cuc i, c phong cch ring v l gng mt tiu biu ca th hai-c. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Th Ba-s + Bc tranh thin nhin v nhng cm nhn tinh t v thin nhin : ma thu vi cnh kh v chim qu ; vi cy chui, gi v ting ma ri ; ma xun vi hoa anh o, my tri v ting chung. + Th hin tm trng bun, c n, hiu qunh trc thin nhin, v tr. Th Bu-son + Ma xun ti tn vi m thanh ca nc chy ; cy l m chi ; vi ma v hoa xun n trn, con ngi i li, mua sm. + Bc tranh xun c thanh m, mu sc, c hot ng ca con ngi. chnh l biu tng ca tnh yu, tui tr. b) Ngh thut Th cc ngn : 3 cu, 17 m tit. Ngn ng th tht hm sc c ng, nhiu tng ngha. 161

TH HAI-C
I - MC CN T Bc u lm quen vi th hai-c, th loi th truyn thng ca Nht Bn ; Hiu c ngha v cm nhn c v p ca nhng bi th hai-c. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc c im hnh thc v ni dung th hai-c. Ba-s v gi tr ni dung, ngh thut ca bi th. Bu-son v gi tr ni dung, ngh thut ca bi th. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. Phn tch ngha, ni dung v c sc ngh thut th hai-c.

Hnh nh ch ma (qu ng) gi ra nhiu s lin tng, tng tng v thi gian, tm trng. c) ngha vn bn Th hng v ci p ca thin nhin, tnh ngi. S ho ng, thn thin gia thin nhin v con ngi s to nn cuc sng ngy cng tt p. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng cc bi th hai-c ca Ba-s v Bu-son. Nhng nt tng ng gia th hai-c ca Ba-s v Bu-son vi th Nguyn Tri v Nguyn Bnh Khim.

2. K nng Vn dng quan im ca Vin Mai vo nh gi th, vn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v Vin Mai v s nghip ca ng (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Th phi chn tht : "Vn chng truyn ci chn tht ch khng truyn ci gi di". Vin Mai nhn mnh : "Lm th khng th khng c ci ti", "Nh th khng ti th khng th vn chuyn c tm linh", "Khng c tnh th khng th c ti". Tnh l iu kin s mt. "Th, vn qu l ch cong". Th, phi kn, khng th ni thng ra c. Th ni c nhng iu su sc, thm kn, t nh tc ng ti thc thm m ca ngi c, ngi nghe. Dng in c trong th. Vin Mai ph phn mnh m li sng bi ngi xa, dng in c him hc. Tuy nhin, ng khng ph nhn ngha vic hc tp ngi xa. b) Ngh thut Cch ni hm sc, c hnh nh. La chn t ng din t nhng iu su sc. c) ngha vn bn on trch gip ta thy c v p ca th v qua c cch tip nhn th mt cch c hiu qu nht. 162

C THM

VIN MAI BN V TH
(Trch Tu Vin thi thoi) I - MC CN T - Cm nhn c tinh thn c bn trong quan im ca Vin Mai v th ; - Bit vn dng quan im ca tc gi phn tch th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Quan im vn hc ca Vin Mai.

3. Hng dn t hc Bnh lun nhn nh sau ca Vin Mai : "Th nn mc mc khng nn kho lo, nhng phi l ci mc mc trong ci kho lo ln m ra. Th nn nht khng nn nng, nhng phi l ci nht sau khi nng".

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Cng c kin thc c bn qua vic t c SGK, chun b trc cng n tp theo cc cu hi. Qua luyn tp hon thin, nng cao kin thc. 2. Luyn tp

N TP V LM VN
(Hc k I) I - MC CN T Cng c v hon thin cc kin thc, k nng v cc kiu vn bn hc THCS v nng cao lp 10. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc c im ca cc kiu vn bn t s, miu t v biu cm. Dn ca bi vn t s, miu t v biu cm. Cch tm tt vn bn t s theo chuyn ca nhn vt chnh. Quan st, th nghim, lin tng, tng tng. 2. K nng Phn tch , lp dn bi vn t s, miu t, biu cm. Vit on vn, bi vn t s, miu t, biu cm. Tm tt vn bn t s theo chuyn ca nhn vt chnh. 163

Lp dn , vit on vn, tm tt vn bn. Chn s vic, chi tit tiu biu ; quan st, lin tng, tng tng to cho bi vit c ngun phong ph. 3. Hng dn t hc Cng c v hon thin kin thc, k nng qua vic thc hnh lp dn , vit on vn t s, miu t, biu cm.

N TP VN HC
(Hc k I) I - MC CN T Nm c nhng khi nim c bn v ni dung t tng v c sc ngh thut ca cc b phn vn hc hc, t bit nhn xt, phn tch v nh gi c nhng t tng, tnh cm ca con ngi Vit Nam trong vn hc ; Bit vn dng kin thc vn hc vo c hiu tc phm.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhng khi nim v ni dung v ngh thut ca vn hc dn gian, vn hc trung i, th ng, th hai-c. Tnh cm, t tng ca con ngi Vit Nam trong vn hc. 2. K nng Phn tch, nh gi, nhn xt cc tc phm vn hc mt cch c l lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung H thng ho cc tri thc v vn hc. 2. Luyn tp Tr li cc cu hi trong SGK. 3. Hng dn t hc c li ton b cc bi khi qut. V sao vn hc trung i c tnh quy phm cht ch ?

Bit vn dng nhng kin thc trn vo vic c - hiu v to lp cc vn bn theo phong cch ngn ng sinh hot. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Phong cch ngn ng sinh hot v cc c im chung ca phong cch ngn ng sinh hot. Cch s dng phng tin ngn ng trong phong cch ngn ng sinh hot. 2. K nng Phn tch cc yu t ngn ng thuc phong cch ngn ng sinh hot. S dng ngn ng mt cch ph hp v hiu qu trong giao tip sinh hot hng ngy. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Khi nim phong cch ngn ng sinh hot : phong cch ngn ng dng trong giao tip hng ngy, mang tnh cht t nhin, thoi mi, sinh ng, giu cm xc v t c trau chut. Cc c im chung ca phong cch ngn ng sinh hot : tnh c th ; tnh sinh ng, c th ; tnh cm xc. Cch s dng cc phng tin ngn ng : pht m thoi mi, c mu sc c nhn ; dng cc loi du cu th hin ging iu, cm xc ; t ng biu cm, nhiu khi c mu sc sung s, thng tc, dng 164

PHONG CCH NGN NG SINH HOT


I - MC CN T Nm c nhng kin thc c bn v phong cch ngn ng sinh hot (khi nim, cc c im chung v cch s dng phng tin ngn ng) ;

nhiu tnh thi t, ph t nhn mnh, t ng a y ; dng tt c cc kiu cu, c mt s kiu kt cu cu ring ; a dng li v von, so snh, ni qu, cc li "ic ho", tch t ; b cc, cch trnh by t nhin, khng c nh, c s trng lp (t, cu, on). 2. Luyn tp Ch ra cc c im chung ca phong cch ngn ng sinh hot trong mt on trch tc phm vn hc. Phn tch nt c o ca mt s cu ni theo phong cch ngn ng sinh hot, sau tm nhng cch din t tng t. 3. Hng dn t hc Ghi li cuc tr chuyn ca bn thn v cc bn cng lp trong gi gii lao v ch ra nhng cch s dng phng tin ngn ng ca phong cch ngn ng sinh hot trong vn bn va ghi. L gii vn sau : C nn tun theo cch s dng phng tin ngn ng ca phong cch ngn ng sinh hot khi lm bi vn ngh lun hay khng ?

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc K hoch c nhn, s cn thit ca vic lp k hoch c nhn. Cc yu cu v cch lp k hoch c nhn. 2. K nng Bit cch xy dng k hoch c nhn. Hnh thnh c thi quen xy dng k hoch hc tp, sinh hot cho bn thn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - K hoch c nhn l bn d kin ni dung, cch thc hnh ng v phn b thi gian hon thnh mt cng vic nht nh. - Bn k hoch c nhn cn m bo cc yu cu : tnh khoa hc, tnh c th ; nhng ni dung chnh cn xy dng trong mt bn k hoch c nhn l phn b thi gian, cng vic d kin, kt qu t c ; li vn v hnh thc trnh by trong bn k hoch c nhn cn sng r. 2. Luyn tp Lp k hoch c nhn theo mt hot ng cho trc. V d : Lp k hoch chun b i hi Chi on ; lp k hoch n tp mn Ng vn Hc k I, lp 10. 3. Hng dn t hc Rn k nng vit k hoch c nhn c th ch ng trong hc tp v sinh hot. 165

VIT K HOCH C NHN


I - MC CN T Nm c mc ch, ni dung v c im ca bn k hoch c nhn ; Bit xy dng mt bn k hoch c nhn.

PH SNG BCH NG
(Bch ng giang ph - TRNG HN SIU) I - MC CN T Cm nhn c nim t ho v truyn thng dn tc v t tng nhn vn ca tc gi vi vic cao vai tr, v tr ca con ngi trong lch s ; Nm c c im c bn ca th ph, c bit l nhng nt c sc ca bi Ph sng Bch ng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nim t ho v truyn thng yu nc v truyn thng o l nhn ngha ca dn tc. Nhn vt "ch - khch i p", cch dng hnh nh in c chn lc, cu vn t do phng tng,... 2. K nng Phn tch tc phm theo th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi Trng Hn Siu (? - 1354) l ngi c hc vn uyn thm, tng tham gia cc cuc chin u ca qun dn nh Trn chng qun Mng Nguyn, c cc vua Trn tin cy v nhn dn knh trng. 166

b) Tc phm Th loi : ph c th. Hon cnh ra i : khi vng triu nh Trn ang c biu hin suy thoi, cn phi nhn li qu kh anh hng cng c nim tin trong hin ti. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Hnh tng nhn vt "khch" + "Khch" xut hin vi t th ca con ngi c tm hn khong t, c hoi bo ln lao. Trng ch bn phng ca "khch" gi ln qua hai loi a danh (ly trong in c Trung Quc v nhng a danh ca t Vit). + Cm xc va vui sng, t ho va bun au, nui tic. Hnh tng cc b lo (c th l nhn dn a phng, c th l h cu) + Cc b lo n vi "khch" bng thi nhit tnh, hiu khch, tn knh khch. Sau mt cu hi tng v vic "Ng cha ph Hong Thao", cc b lo k cho "khch" nghe v chin tch "Trng Hng nh thnh bt M" (k theo trnh t din bin ca s kin vi thi , ging iu nhit huyt, t ho). Li k ngn gn, c ng, sc tch,... + Sau li k v trn chin l suy ngm, bnh lun ca cc b lo v chin thng trn sng Bch ng : ch ra nguyn nhn ta thng, ch thua ; khng nh v tr, vai tr ca con ngi. l cm hng mang gi tr nhn vn v c tm trit l su sc. + Cui cng l li ca ca cc b lo mang ngha tng kt, c gi tr nh mt tuyn ngn v chn l : Bt ngha th tiu vong, c nhn ngha th lu danh thin c.

Li ca v cng l li bnh lun ca khch : Ca ngi s anh minh ca hai v thnh qun, ng thi ca ngi chin tch ca sng Bch ng. Hai cu cui va bin lun va khng nh chn l : Trong mi quan h gia a linh v nhn kit, nhn kit l yu t quyt nh. Ta thng gic khng ch "t him" m quan trng hn l bi nhn ti c "c cao". b) Ngh thut S dng th ph t do phng tng, kt hp gia t s v tr tnh, c kh nng bc l cm xc phong ph, a dng,... Kt cu cht ch, th php lin ngm, li din t khoa trng,... c) ngha vn bn Th hin nim t ho, nim tin vo con ngi v vn mnh quc gia, dn tc. 3. Hng dn t hc Ni dung t tng gi gm trong bi ph, nht l trong li ca ca nhn vt "khch" cui bi : "Bi u t him, ct mnh c cao" c ngha nh th no i vi vic cng c nim tin ca ngi dn i Vit trong hon cnh triu nh nh Trn bt u c biu hin suy thoi ?

Nm c ging iu tro lng v cch s dng t ng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cnh ngho kh v th vui trong cnh ngho ca nh nho. La chn t ng, ging th tro lng. 2. K nng c - hiu bi ph theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi, tc phm v c im ca th ph (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Cnh ngho kh Bi ph miu t cnh ngho. Bn v u ca on trch tc gi nhn mnh ci ngho : "Chm cha ci kh [...] hn c". Lc cc (su iu cc ca con ngi) gm : cht non, bnh tt, bun lo, ngho kh, xu xa, yu hn. Hai ting "ka ai" din t ci nhn vo chnh mnh, gi cho ngi c cm thng v chia s v nhng tiu cc ca con ngi. Th vui trong cnh ngho ca nh nho Cnh nh nho ngho c din t qua nh ca, n, cch mc. Tng nh rt y , phong lu, hnh phc v c ting tr con, 167

C THM

PH NH NHO VUI CNH NGHO


(Trch Hn nho phong v ph - NGUYN CNG TR) I - MC CN T Cm nhn c th vui trong cnh ngho, tinh thn "an bn lc o" ca bc tc nho ;

mo,... Tm hn nh nho ho vi trng, sao, gi mt, m mnh vi thin nhin, nh khng bit, chng ti vinh nhc. Hai ting "phong v" c tc gi dng theo ngha ma mai, chm bim, t tro. Cch ni ph trng, ngc gia s lng v cht lng, gia danh v thc. b) Ngh thut Cch s dng t ng, ging iu tro lng. c) ngha vn bn Bi ph gip ta cng thm yu cuc sng ca chnh mnh, du cn nhiu kh khn. 3. Hng dn t hc Phn tch th vui ca nh nho trong cnh sng bn hn.

Yu cu xy dng vn bn thuyt minh. Mt s hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh. 2. K nng Nhn din v phn tch s hp l v hnh thc kt cu trong mt s vn bn thuyt minh. Xc nh hnh thc kt cu ca mt s vn thuyt minh. Vn dng cc hnh thc kt cu ph hp vit bi vn thuyt minh. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Vn bn thuyt minh i hi phi sp xp theo mi lin h bn trong ca s vt hay theo qu trnh nhn thc ca con ngi. - Vn bn thuyt minh thng kt cu theo trnh t thi gian, kt cu theo trnh t khng gian, kt cu theo trnh t l gch. - Cn la chn hnh thc kt cu v xy dng c kt cu cho vn bn ph hp vi i tng thuyt minh. 2. Luyn tp Nhn din cc hnh thc kt cu trong vn bn thuyt minh. La chn hnh thc kt cu v xy dng kt cu cho mt s vn thuyt minh. V d : Xy dng kt cu cho bi thuyt minh v mt th loi vn hc, mt tc gi, tc phm vn hc.

CC HNH THC KT CU CA VN BN THUYT MINH


I - MC CN T Nm c cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh ; Bit vn dng cc hnh thc kt cu ph hp vit mt vn bn thuyt minh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Vn thuyt minh, cc loi vn bn thuyt minh. 168

3. Hng dn t hc Su tm v phn tch mt s vn bn thuyt minh nhn ra tnh hp l trong kt cu ca vn bn.

b) Hon cnh ra i Trc tnh th ln mnh ca ngha qun Lam Sn, Tng binh Vng Thng c th trong thnh ng Quan, ch vin binh. Nguyn Tri vit th d hng v lm tan r tinh thn gic Minh. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Phn 1 : Lun v thi th tin cho h thng lp lun. M u bng cch gi dn mt vn t tng qun s quan trng thi trung i : vai tr ca thi th. Hiu bit thi th l tiu ch nh gi tng ti v "c thi, c th th bin mt thnh cn, ho nh thnh ln ; mt thi v khng th th mnh ho ra yu, yn li thnh nguy". Mc ch ca tc gi l nhm ch nho kch ng cc tng Minh khng hiu thi th nn "ch l hng tht phu n hn". Phn 2 : Ch ra thc trng v thi th ca qun Minh. Nhng bt li v thi th trong nc : chnh s h khc, tn ngc, l nguy c dn n dit vong ; pha bc c gic Thin Nguyn e do b ci ; trong nc c ni lon. Nhng bt li v thi th ng Quan : "k cng, lc kit lnh trng mi mt, trong khng lng tho, ngoi khng vin binh" ; dn Nam trong thnh on ght ; qun lnh khng chu c kh s ch ch c hi ni lon. T , tc gi ch ra su ci c bi vong tt yu ca chng. Phn nu thc trng khng ch chng t s am hiu tng tn ni tnh ca gic, th hin tm tr tu ln lao m cn th hin ti lp lun sc so ca Nguyn Tri. 169

TH LI D VNG THNG
(Ti d Vng Thng th - NGUYN TRI) I - MC CN T Cm nhn c ch quyt chin thng, nim tin vo chnh ngha, lng yu ho bnh ca qun dn ta cng chin lc "tm cng" c o ; Thy c ngh thut lp lun sc bn, giu sc thuyt phc ca bc th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc H thng lp lun v l l sc so phn tch r s bt li v thi th, vch trn s di tr v lm tiu tan hi vng vin binh ca gic. 2. K nng c - hiu vn bn chnh lun thi trung i. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Xut x : rt t Qun trung t mnh tp.

Phn 3 : xut gii php, khuyn nh Vng Thng cng cc tng Minh. Gii php th nht : "chm u Phng Chnh, M K em n ca qun dng np", s c ho hiu. iu ny ngoi mc ch d hng cn nhm gy chia r ni b ch. Gii php th hai : nn dn trn giao chin gia ng bng. Theo tc gi, Vng Thng nn u hng. V nu nh, chc chn qun Minh s tht bi. b) Ngh thut Hnh thc lp lun a dng, ging iu phong ph : khi th so snh, nu gng khi th phn tch r li hi ; c ch dng li l x mng h uy th ch, c ch li v yn ha hn vin cnh tt p,... c) ngha vn bn Th hin t th cao c ca ngi chin thng, nim tin tt thng da vo chnh ngha, lng yu chung ho bnh ca c dn tc v tr tu thin ti ca Nguyn Tri. 3. Hng dn t hc Chin lc "mu pht tm cng" c th hin nh th no qua cc bin thi trong ging iu ca bc th ny ?

I - MC CN T Nm c nhng kin thc c bn v phong cch ngn ng ngh thut (khi nim, cc c im chung v cch s dng phng tin ngn ng) ; Bit vn dng nhng kin thc trn vo vic c - hiu vn bn v lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi nim phong cch ngn ng ngh thut v cc c im chung ca phong cch ngn ng ngh thut. Cch s dng phng tin ngn ng trong phong cch ngn ng ngh thut. 2. K nng Phn tch, cm th ngn ng ngh thut. S dng phng tin ngn ng theo phong cch ngn ng ngh thut nng cao hiu qu din t (ni v vit). III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung

PHONG CCH NGN NG NGH THUT

Khi nim phong cch ngn ng ngh thut : phong cch ngn ng dng trong cc vn bn thuc lnh vc vn chng (th, kch, truyn...). Cc c im chung ca phong cch ngn ng ngh thut : tnh thm m, tnh a ngha ; du n ring ca tc gi. 170

Cch s dng cc phng tin ngn ng : khai thc ti a cc yu t ng m v ch vit xy dng hnh tng v gia tng gi tr biu hin ; s dng c chn lc tt c cc lp t ng khc nhau ; dng rng ri mi kiu cu, c bit c cch vn dng c th cc kiu cu to nn kiu c php thi ca ; tn dng mi bin php tu t xy dng hnh tng v t chc tc phm ; coi trng v p cn i, hi ho trong chiu su b cc, trnh by ca tc phm. 2. Luyn tp Trnh by khi nim, cc c im chung v cch s dng phng tin ngn ng ca phong cch ngn ng ngh thut. Ch ra cc c im chung ca phong cch ngn ng ngh thut trong mt s (on) vn bn vn hc. Phn tch cch s dng phng tin ngn ng trong phong cch ngn ng ngh thut mt s (on) vn bn vn hc. 3. Hng dn t hc T chn hai vn bn th (hoc on trch vn xui) trong chng trnh Ng vn 10 v phn tch c im chung cng cch s dng phng tin ngn ng trong phong cch ngn ng ngh thut hai vn bn .

I - MC CN T Cm nhn c lng yu nc v tinh thn t ho dn tc c th hin tp trung t tng nhn ngha xuyn sut bi co. Thy r y l yu t quyt nh lm nn thng li trong chin tranh chng xm lc ; Nm c nhng c trng c bn ca th co v nhng sng to c sc ca ngh thut trong ng vn ; Nhn thc c v p ca ng "thin c hng vn" vi s kt hp hi ho ca sc mnh l l v gi tr biu cm ca hnh tng ngh thut. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Bn anh hng ca tng kt cuc khng chin chng qun Minh xm lc gian kh m ho hng ca qun dn i Vit. Bn Tuyn ngn c lp sng chi t tng nhn ngha, yu nc v kht vng ho bnh. Ngh thut mang m tnh cht s thi, l l cht ch, anh thp, chng c giu sc thuyt phc. 2. K nng Phn tch tc phm theo c trng th loi co.

I CO BNH NG
(Bnh Ng i co - NGUYN TRI)

171

III - HNG DN THC HIN 1. Gii thiu chung Hon cnh ra i : u nm 1428, sau khi dp xong gic Minh, L Li ln ngi vua, giao cho Nguyn Tri vit bi co tuyn b kt thc chin tranh, lp li ho bnh cho dn nc. Th loi co v li vn bin ngu (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Lun chnh ngha : nu cao t tng nhn ngha yu nc thng dn, khng nh nn c lp dn tc, quyn t ch v truyn thng lu i vi nhng yu t c bn v vn ho, cng vc lnh th, phong tc tp qun v s t thc v sc mnh dn tc. Bn co trng ti c c xy dng trn t tng nhn ngha v lp trng dn tc, v dn m ln n ti c nn li vn gan rut, thng thit, chng c y sc thuyt phc. Qu trnh khng chin v chin thng : hnh nh o qun nhn ngha t dn m ra, v dn m chin u, chin u bng sc mnh ca dn m trng tm l hnh nh lnh t ngha qun Lam Sn, linh hn cuc khi ngha, vi nhng c im ca ngi anh hng mang y phm cht v sc mnh ca cng ng trong cuc chin tranh nhn dn thn thnh (ch phn tch v p s thi ca hnh tng). Li tuyn ngn c lp v ho bnh trang trng, hng hn trong khng gian, thi gian mang chiu kch v tr vnh hng. b) Ngh thut

Bt php anh hng ca m tnh cht s thi vi cc th php ngh thut so snh, tng phn, lit k ; ging vn bin ho linh hot, hnh nh sinh ng, honh trng. c) ngha vn bn Bn anh hng ca tng kt cuc khng chin chng qun Minh xm lc gian kh m ho hng ca qun dn i Vit ; bn Tuyn ngn c lp sng chi t tng nhn ngha, yu nc v kht vng ho bnh. 3. Hng dn t hc Phn tch s th hin t tng nhn ngha yu nc ca Nguyn Tri trong bi i co bnh Ng.

NGUYN TRI
I - MC CN T Thy c Nguyn Tri l mt nhn cch ln, mt nh vn ho ln v mt nh t tng v i, nh vn, nh th ln ; Hiu c ng gp to ln ca Nguyn Tri cho vn hc dn tc ; Bi dng lng t ho, thc trn trng lch s v vn ho dn tc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nguyn Tri l ngi anh hng ton c ton ti, yu nc thng dn, c cng hin nhiu mt cho dn tc. Nguyn Tri l nh t tng nhn ngha nhn vn.

172

Nguyn Tri l ngi c cng u t nn mng thi ca ting Vit... nhng chu ni oan khut ln nht trong lch s. 2. K nng Tip cn tm hiu nh gi tc gia vn hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Cuc i ng l con ngi v i, ton c, ton ti. D sng di nhiu thi i, ng lun chng t l ngi yu nc, thc thi, ti ba li lc, c nhiu ng gp vi t nc nhng lun b nghi k gim pha cui cng chu tai ho thm khc. b) S nghip sng tc Nguyn Tri vit loi gm : vn hc, lch s, a l,... Loi tc phm no cng c tnh cht khai m cho ngi sau. V qun s, chnh tr : Qun trung t mnh tp c mnh danh l c sc mnh hn mi vn qun v i co bnh Ng mt "thin c hng vn" ca t nc, l nhng tc phm tiu biu. V th ca, ng c c Trai thi tp tp th ch Hn v Quc m thi tp tp th Nm nh du s hnh thnh nn th ca ting Vit. Ngoi ra, ng cn c cc tc phm v lch s nh Lam Sn thc lc, Vn bia Vnh Lng v tc phm D a ch mt tc phm c gi tr c v a l, lch s v dn tc hc. Nguyn Tri l nh vn chnh lun kit xut. Vi Qun trung t mnh tp v i co bnh Ng, Nguyn Tri th hin ni bt t tng nhn ngha m thc cht l t tng yu nc, thng dn. Vn chnh lun ca Nguyn Tri t n trnh ngh thut mu mc. 173

c) T tng yu nc, thng dn, trit l th s v tnh yu thin nhin ca Nguyn Tri trong vn chng T tng nhn ngha mang ni dung yu nc thng dn : dn l trn ht, dn c mt sc mnh v ch. Dn sng yn n, hnh phc l kht vng sut i ca Nguyn Tri. Th vn Nguyn Tri th hin nhng t tng trit l th s, nhng tri nghim au n trong cuc i. Th vn Nguyn Tri trn y tnh yu thin nhin, t nc, con ngi, cuc sng. V p thin nhin, t nc c ti hin sinh ng trong th ng, khi th trang trng y tnh c l ca ng thi, lc li bnh d, dn d, nguyn s. d) Nguyn Tri l nh th ln, ngi t nn mng cho thi ca vit bng ting Vit. Vi Quc m thi tp, th Nm c a v chnh thc, l mt thnh phn ca vn hc Vit Nam, snh vai cng th ch Hn c t lu. 2. Luyn tp Nhn din mt chn dung vn ho ln ca mt thi i. (Cc yu t v thi i xut th anh hng v bi kch,...). 3. Hng dn t hc c li ton b bi vit ca SGK.

C THM

HIN TI L NGUYN KH CA QUC GIA

((Trch Bi k danh tin s khoa Nhm Tut nin hiu i Bo th ba - THN NHN TRUNG) I - MC CN T Thy c quan nim ng n v vai tr ca ngi hin ti i vi vn mnh t nc v ngha ca vic khc bia biu dng h ; - Cm nhn c lng yu t nc v t ho dn tc ; Hiu c cch vit vn chnh lun sc so, lp lun, kt cu cht ch, thuyt phc ngi c, ngi nghe. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc "Hin ti l nguyn kh ca quc gia", mi quan h gia hin ti v vn mnh nc nh. ngha ca vic khc bia ghi tn tin s. Cch lp lun, kt cu cht ch, s dng ngn ng chnh lun. 2. K nng c - hiu bi vn chnh lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v Thn Nhn Trung v bi vn bia (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Vai tr ca hin ti i vi t nc 174

+ Hin ti l ngi ti cao, hc rng, c o c tt, c mi ngi tn nhim suy tn. + Hin ti c vai tr quyt nh s hng thnh ca t nc, gp phn lm nn s sng cn ca quc gia v x hi. ngha ca vic khc bia ghi tn tin s + Th hin tinh thn trng ngi ti ca cc ng minh vng. "Khin cho k s trng vo m phn chn hm m, rn luyn danh tit, gng sc gip vua". k c "ly lm rn, ngi thin theo m gng...". + L li nhc nh mi ngi, nht l tr thc nhn r trch nhim vi vn mnh dn tc. b) Ngh thut Lp lun cht ch, c lun im, lun c r rng ; li l sc so, thu l, t tnh. c) ngha vn bn Khch l k s ng thi luyn ti, rn c, nu nhng bi hc cho mun i sau ; th hin tm lng ca Thn Nhn Trung vi s nghip xy dng t nc. 3. Hng dn t hc - Pht hin nhng lun im, lun c ca vn bn. - Suy ngh ca anh (ch) v quan im, thi i vi t nc ca tc gi.

C THM

PHM BNH NHN VT LCH S

(Trch i Vit s k ton th - L VN HU) I - MC CN T Thy c t tng tnh cm, thi ca L Vn Hu vi cc nhn vt lch s ; - Cm nhn c nim t ho dn tc ca tc gi ; Lp lun cht ch, sc bn ging iu ho hng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc nh gi ca L Vn Hu v cc nhn vt lch s (Trng Trc, Trng Nh, Tin Ng Vng, inh Tin Hong) ; quan nim v iu lnh v vic ban thng. La chn t ng, lp lun cht ch, ging iu ho hng. 2. K nng c - hiu tc phm ngh lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v tc phm (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Vai tr ca cc nhn vt lch s Hai B Trng c vai tr quyt nh trong cuc ni dy nh ui T nh. Tin Ng Vng (Ng Quyn) nh qun Nam Hn trn 175

sng Bch ng m ra k nguyn mi cho dn tc k nguyn c lp t ch ca quc gia phong kin Vit Nam. inh Tin Hong ti nng sng sut hn ngi, dng lc bc nht trn i, c cng trong vic dp lon mi hai s qun ng xng Hong . Quan nim ca L Vn Hu v im lnh v vic ban thng ng ng tnh vi ngi xa trong quan nim v "im lnh" : dng c ngi hin c ti cao, c hnh tt v ma mng bi thu. V vic ban thng, L Vn Hu khng ng tnh vi vic dng hu trng ca Nguyn Lc v Nguyn T Khc ln vua L Thn Tng v cch ban thng ca vua, cho l lm thng v di vua. b) Ngh thut Ngn ng sc so, vn giu hnh nh, ging iu mnh m ho hng. c) ngha vn bn L Vn Hu cao v khng nh vai tr ca nhn vt c ti nng v c vi lch s dn tc. ng thi cng ph phn nhng con ngi km ti c. Qua , th hin tm lng yu nc, t ho dn tc ca tc gi. 3. Hng dn t hc - Thi ca tc gi trong bi vit nh th no ? - Phn tch yu t ngn ng c s dng trong vn bn (t ng, hnh nh, ging iu).

TA "TRCH DIM THI TP"

("Trch dim thi tp" t - HONG C LNG) I - MC CN T Hiu c nim t ho su sc v thc trch nhim ca tc gi trong vic bo tn di sn vn hc ca dn tc ; t c thi trn trng v yu qu di sn vn ho dn tc ; Nm c ngh thut lp lun ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - thc trch nhim trong vic bo tn di sn vn hc ca tin nhn v li nhc nh cc th h sau hy bit trn trng v yu qu di sn vn hc ca dn tc mnh. Cch lp lun cht ch kt hp vi tnh biu cm. 2. K nng Rn k nng lp lun cht ch th hin mt cch thuyt phc quan im ca ngi vit. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Hong c Lng l mt tr thc giu lng yu nc, coi nn vn hin dn tc nh l mt b phn cu thnh ca thc c lp dn tc. Su tm, bin son Trch dim thi tp (tuyn tp nhng bi th hay) l mt trong nhng minh chng c th v tiu biu nht cho thc dn tc y. Vic bin son Trch dim thi tp nm trong tro lu 176

phc hng dn tc, phc hng vn ho ca cc nh vn ho nc ta th k XV. Li ta cho tp th ny c vit vo nm 1497. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Phn mt : L do bin son Trch dim thi tp. + Khng do mun ch quan ca tc gi m l yu cu ca thi i. + Nhng nguyn nhn th vn khng lu hnh ht i (bn nguyn nhn ch quan v hai nguyn nhn khch quan). Phn hai : Thut li qu trnh hnh thnh Trch dim thi tp, ni dung v kt cu tc phm. + ng c lm Trch dim thi tp : au xt trc thc trng vn bn th ca ca dn tc, thy lng t tn dn tc b tn thng. + Nhng kh khn khi bin son : Th tch c khng cn, tc gi phi nht nhnh, hi quanh,... ri phn loi, chia quyn. + Ni dung v kt cu : gm su quyn chia hai phn : phn chnh l th ca ca tc gia thi Trn, u L ; phn Ph lc l th ca ca Hong c Lng. b) Ngh thut Cch lp lun cht ch. S ho quyn gia cht tr tnh v ngh lun. c) ngha vn bn Bng ngh thut lp lun cht ch, li l thit tha bi Ta th hin nim tu ho, s trn trng v thc bo tn di sn vn ho dn tc.

3. Hng dn t hc Nhn xt v sc thuyt phc ca bi Ta "Trch dim thi tp".

a) Ni dung T Hin Thnh trc mu ph lp ca Thi hu : T Hin Thnh tng bc nh bi m mu ph lp ca Thi hu. Trc s liu lnh, bt chp ca Thi hu, Hin Thnh kin quyt dng lut php gi vng k cng, khng cho Thi hu thc hin mu t ph lp. T Hin Thnh vi vic chn ngi thay th mnh : Chc T tng v chc Thi u l nhng trng trch ln nht trong triu nh. Vic chn ngi thay th cc v tr y l rt h trng. s kin chn ngi thay th mnh, cng cho thy s sng sut v tinh thn trch nhim v t nc ca ng. b) Ngh thut Vit s theo li bin nin, chn lc nhng s vic, li ni ca nhn vt c gi tr biu t lm ni bt phm cht nhn vt. To kch tnh bt ng : chn la a ra mt cnh hung c tht nhng tri vi suy on thng thng ca ngi i khc ho tnh cch nhn vt. Ngn ng c ng, li vn ngn gn,... c) ngha vn bn V p nhn cch ca con ngi v dn v nc, bit t quyn li quc gia dn tc trn li ch c nhn. 3. Hng dn t hc o ca ngi qun t Nho gio xa l "Ph qu bt nng dm, bn tin bt nng di, uy v bt nng khut". Trong on trch, T Hin Thnh gi vng o nh th no ?

THI PH T HIN THNH


(Trch i Vit s lc) I - MC CN T Nhn thc c v p nhn cch ca con ngi T Hin Thnh ; Hiu c c im cch vit s ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cch ng x ca T Hin Thnh : ch cng v t, uy v khng khut phc, danh li khng i lng,... Khc ho tnh cch nhn vt lch s qua vic la chn hon cnh, s kin, li ni, vic lm,... 2. K nng Rn k nng nh gi nhn vt trong s k. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc phm v T Hin Thnh (SGK). 2. c - hiu vn bn 177

THI S TRN TH
(Trch i Vit s k ton th - NG S LIN) I - MC CN T Nhn thc c v p nhn cch ca con ngi lun trng ngha nc hn tnh nh qua ng x ca Trn Th ; Thy c c im ca ngi bt vit s Ng S Lin. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc V p nhn cch ca con ngi Trn Th qua ng x trc bn s kin i sng. Kt cu r rng, din t gn, mch lc, li vit kim li, la chn cc s kin tiu biu. 2. K nng Rn k nng nh gi nhn vt trong s k. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi, tc phm, vai tr v v tr ca Trn Th trong triu nh nh Trn (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung ng x ca Trn Th trc bn s kin i sng : 178

Vi ngi hc ti mnh : thng thn v nghim khc vi bn thn ; khch l cp di trung thc v dng cm, vch sai lm ca ngi khc, cho d l b trn ca mnh. Vi ngi lnh qun hiu gi thm cm : khng v ngi v yu qu ca mnh m vi phm k cng php nc. i vi k cy nh xin chc tc : rn e k khng t cch, hay lun lt nh cy ; kho nhc nh v khng c da vo quyn th ca chng lm by. Gt b nh ca Trn Thi Tng mun a ngi anh ca Trn Th lm tng : thng thn, cng trc, khng v quyn li c nhn m ph v k cng, php nc. b) Ngh thut Cc s kin u cha ng bt ng ; bt ng sau hn bt ng trc, kch tnh cao. Rt kim li, khng miu t nhiu m nhn cch nhn vt vn hin ln su sc. c) ngha vn bn V p nhn cch Trn Th : khng tnh ring ln t k cng, php nc. 3. Hng dn t hc So snh Trn Th vi T Hin Thnh trong on trch Thi ph T Hin Thnh.

C THM

HNG O I VNG TRN QUC TUN

(Trch i Vit s k ton th - NG S LIN) I - MC CN T Thy c cch ng x v s ng gp ca Hng o i Vng i vi t nc ; Hiu c cch ti hin nhn vt lch s, li k chuyn kim li, giu kch tnh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Ti nng c ca Hng o i Vng qua cch ng x. K chuyn ngn gn, khc ho nhn vt qua c ch, li ni. 2. K nng c - hiu s k trung i. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Gii thiu s lc v Trn Quc Tun (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Nhng phm cht ca ngi anh hng dn tc Trn Quc Tun xut k sch gi nc gip vua Trn Anh Tng : thin h trn di mt lng, dn khng la, vua ti ng tm, anh em ho mc, c nc gp sc, tu thi to th.

Gi tit b ti : Bn thn c vua trao quyn phong tc cho ngi c cng, nhng Trn Quc Tun khng h phong cho ai. ng ly chuyn K Tn cht thay cho Hn Cao T, Do Vu cha lng chu gio cu S Chiu Vng, ct cho tng s tm mnh trong o thn ch. Dn con cch chn ct mai tng khi mnh qua i. Tin c ngi hin ti cho t nc. ng tin ngi ti gii cho t nc nh D Trng, Yt Kiu, Phm Ng Lo, Trng Hn Siu,... Tt c u ni ting v vn chng v chnh s. ng qu l ngi c c ti mu lc v gi gn trung ngha. Son sch khch l tng s : su tp binh php cc nh lm thnh bt qui cu cung , t tn l Vn Kip tng b truyn th. b) Ngh thut Khc ho nhn vt lch s qua vic la chn s kin, tnh tit,... Cch k chuyn kim li, giu kch tnh,... c) ngha vn bn Ngi ca nhn cch v i ca Trn Quc Tun. 3. Hng dn t hc - Quan im ca tc gi c th hin nh th no trong vn bn ? - Hy lm sng t Trn Quc Tun t ngha nc trn tnh nh.

LUYN TP C - HIU VN BN VN HC

179

I - MC CN T Nm vng nhng yu cu v c - hiu vn bn vn hc ; Vn dng nhng hiu bit trn vo vic c - hiu vn bn vn hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhng yu cu c - hiu vn bn vn hc. 2. K nng Rn k nng c - hiu vn bn vn hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Nhng yu cu ca c - hiu vn bn vn hc : c v hiu c ngha ca t, ngha ca cu, ca on trong vn bn vn hc. c v hiu c mch ngha ca on vn. Cm nhn c hnh tng vn hc. Khi qut ngha, gi tr t tng v ngh thut ca vn bn (on trch hay tc phm). 2. Luyn tp Vn dng nhng yu cu v c - hiu vn bn vn hc vo vic c - hiu nhng tc phm hc trong chng trnh. V d : - c - hiu ngha ca t, ngha ca cu v t tng ch o ca cu th. 180

- c v hiu c mch ngha ca on vn. - c v cm nhn hnh tng ngh thut trong cu th. - Khi qut t tng, quan im ca on trch. 3. Hng dn t hc Nm vng cc yu cu c - hiu vn bn vn hc. c nhiu on th, vn xui hnh thnh k nng c - hiu vn bn vn hc.

CHUYN CHC PHN S N TN VIN


(Tn Vin t phn s lc NGUYN D) I - MC CN T Thy c tm gng dng cm, trng cng l, chng gian t ca Ng T Vn v qua thy c tinh thn yu nc ca ngi tr thc nc Vit ; Thy c ngh thut k chuyn sinh ng, hp dn ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Mt s c trng c bn ca th loi truyn k. Tnh cch cng trc, trng cng l, "thy s t gian th khng th chu c" ca Ng T Vn. K chuyn c lp lang, kt cu truyn giu kch tnh, hp dn ; to dng th gii thc o xen ln, ho quyn,...

2. K nng c, tm tt mt tc phm t s. Phn tch nhn vt trong truyn truyn k. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi Nguyn D (? ?), sng vo khong th k XVI. ng xut thn trong mt gia nh khoa bng, tng i thi v ra lm quan, nhng khng lu th lui v n dt. b) Tc phm Truyn k l mt th vn xui t s thi trung i phn nh hin thc qua cc yu t k l, hoang ng. Tuy nhin, ng sau cc chi tit c tnh cht k l, phi hin thc, ngi c c th tm thy nhng vn ct li ca hin thc cng nh quan nim ca tc gi. Tc phm rt t tp Truyn k mn lc mt "thin c k bt" vit bng ch Hn, gm 20 truyn, ra i vo na u th k XVI. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Ng T Vn l ngi cng trc, can m, mnh m, quyt lit, "thy s t gian th khng th chu c" nn t n, tr hi cho dn. Chng dng cm, kin cng u tranh n cng dit tr hn ma tn tng gic, lm sng t ni oan v phc hi danh v cho Th thn nc Vit ; sn sng nhm chc Phn s thc hin cng l.

Chin thng ca con ngi (do Ng T Vn i din) vi thn linh, ma qu (Minh ti, hn vin Bch h,...) khng nh chnh ngha thng gian t, thin phi thng c. Trong bi cnh thi i Nguyn D, thn linh, ma qu trong truyn phn nh th lc cng quyn b phi hm hi nhn dn ; ng thi, truyn cn ln n l gic xm lc, d cht vn cn gy ti c. b) Ngh thut S dng dy c yu t truyn k. Xy dng ct truyn giu kch tnh, kt cu cht ch. Dn dt truyn kho lo, nhiu chi tit cng phu, giu tnh biu tng. Cch k chuyn v miu t sinh ng, hp dn,... c) ngha vn bn Chuyn chc phn s n Tn Vin cao nhng ngi trung thc, ngay thng, giu tinh thn dn tc ng thi khng nh nim tin vo cng l, chnh ngha ca nhn dn ta. 3. Hng dn t hc Bnh lun chi tit Ng T Vn c nhm chc Phn s n Tn Vin. Suy ngh ca anh (ch) v li bnh ca tc gi cui truyn. So snh Chuyn chc phn s n Tn Vin vi Chuyn ngi con gi Nam Xng v ngh thut k chuyn, xy dng nhn vt,...

LUYN TP V LIN KT TRONG VN BN


181

I - MC CN T Nm vng kin thc v cc bnh din lin kt v hng lin kt trong vn bn ; Bit vn dng nhng kin thc trn vo vic c - hiu vn bn v lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cng c kin thc v cc bnh din lin kt trong vn bn (lin kt ni dung, lin kt hnh thc). Cng c kin thc v hng lin kt trong vn bn (lin kt cu vi cu, nhng cu ng trc n ; lin kt cu vi cu, nhng cu ng sau n ; lin kt cu vi cu / nhng cu ng trc v sau n). 2. K nng Nhn din, phn tch cc bnh din lin kt v hng lin kt trong vn bn. Vn dng cc php lin kt hnh thc vo vic to lp vn bn. III - HNG DN THC HIN 1. Luyn tp n li cc php lin kt hnh thc hc THCS. Ly v d v tng php lin kt. Nhn din, phn tch s thiu lin kt v ni dung trong mt on vn. Nhn xt v tnh l gch ca lp lun trong hai cch sp xp khc nhau ca mt on vn. 182

Xc nh cc phng tin lin kt cu, cc php lin kt v phn tch tc dng ca tng phng tin lin kt trong mt s on vn. Tm cc phng tin lin kt ph hp hon thnh mt s on vn. Cho bit cc phng tin lin kt y thuc cc php lin kt no. Qua vic phn tch mt vn bn (gi nh l b i mt cu trong vn bn ), ch ra vai tr, tm quan trng ca lin kt cu trong vn bn. Phn tch cc hng lin kt ca cc cu trong mt s on vn. Tm cc t c tc dng ch hng lin kt trong mt s cu vn v xp chng vo ng nhm ca chng : t ng lin kt cu sau vi cu trc ; t ng lin kt cu trc vi cu sau. Sp xp cc cu vn ( cho) theo mt trnh t hp l thnh mt on vn hon chnh. 2. Hng dn t hc Phn tch cc bnh din lin kt v cc hng lin kt khc nhau trong mt s on ca bi lm vn.

TM TT VN BN THUYT MINH
I - MC CN T Hiu yu cu tm tt mt vn bn thuyt minh ; Bc u bit tm tt vn bn thuyt minh v s dng kt qu tm tt.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Mc ch, yu cu tm tt vn bn thuyt minh. Cch tm tt mt vn bn thuyt minh. 2. K nng Tm tt mt vn bn thuyt minh c ni dung n gin. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Mc ch ca vic tm tt vn bn thuyt minh l ghi nh nhng ni dung c bn ca vn bn thuyt minh, gii thiu vi ngi khc v i tng, v vn bn thuyt minh. Yu cu tm tt l ngn gn, rnh mch, st vi ni dung c bn ca vn bn c tm tt. tm tt mt vn bn thuyt minh cn xc nh mc ch, yu cu tm tt ; c vn bn gc nm vng i tng thuyt minh ; ghi li nhng cu vn mang chnh, lc cc ph ; vit tm lc cc hnh thnh vn bn tm tt. 2. Luyn tp Tm tt vn bn thuyt minh c a ra trong SGK hoc c GV cung cp. 3. Hng dn t hc T rn luyn cch tm tt vn bn thuyt minh pht trin k nng ca bn thn. 183

HI TRNG C THNH
(Trch hi 28 - Tam quc din ngha - LA QUN TRUNG) I - MC CN T Hiu c tnh cch, phm cht ca Trng Phi v ngha ca vn "trung thnh hay phn bi" m tc gi mun t ra trong on trch ; Thy c ngh thut khc ho tnh cch nhn vt v khng kh chin trn ca tiu thuyt chng hi Tam quc din ngha. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Hi trng C Thnh hi trng thch thc, minh oan v on t. Tnh cht chuyn k (vit k) biu hin ct truyn, ngn t, hnh ng, nhn vt mang tnh c th cao. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi. Phn tch, rt ra c im tnh cch nhn vt. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung La Qun Trung (1330 ? - 1400 ?), ln ln vo cui thi Nguyn, u thi Minh, ngi c nhng ng gp xut sc cho tiu thuyt lch s thi Minh Thanh.

Hi trng C Thnh thut li vic Quan Cng i tm minh ch Lu B, qua nm ca i, chm su tng To, v n C Thnh th b Trng Phi nghi ng bi ngha, quyt sng mi vi ngi anh em. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Ca ngi mt Trng Phi cng trc, trung ngha, cm gin s phn bi, khng tin li ni, ch tin vic lm nhng li bit cu th, khoan dung. (Phn tch thi , lp lun, li suy din, hnh ng ca Trng Phi i vi Quan Cng). cao mt Quan Vn Trng tr dng song ton, bit tin bit thoi, khim nhng, nhn nhn khi th "tnh ngay l gian" ; bit dng hnh ng chm tng minh oan, th hin lng trung ngha. (Phn tch thi , l l v hnh ng ca Quan Cng nhm minh oan, th hin lng trung ngha). - Nhn mnh ni dung ct li ca on trch : ngha ca vn "trung thnh hay phn bi". b) Ngh thut Tnh cch nhn vt nht qun, xung t giu kch tnh. Li k chuyn li cun, hp dn. c) ngha vn bn cao lng trung ngha. 3. Hng dn t hc - Lc thut cu chuyn Hi trng C Thnh bng mt on vn vit hoc bng hnh thc k lp. - "Tnh cch vn hc va l nt ring ni bt ca mt nhn vt vn hc, va l nt c ngha khi qut no , lm cho nhn vt tr 184

thnh tiu biu cho mt loi ngi v c ngha x hi". Phn tch nhn vt Trng Phi (v c th mt vi nhn vt khc trong Tam quc din ngha) lm sng t lun im trn.

LUN IM TRONG BI VN NGH LUN


I - MC CN T Hiu tnh cht v yu cu ca lun im trong bi vn ngh lun ; Bit cch nu lun im. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi nim, tnh cht ca lun im trong bi vn ngh lun. Cc yu cu, cch thc xy dng lun im. 2. K nng Nu lun im trn c s ti liu c cung cp. Trin khai lun im thnh lun c, lp lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Lun im l t tng, quan im ca ngi vit i vi vn ngh lun ; lun im trong bi vn ngh lun phi ng n, sng t, tp trung, mi m, c tnh nh hng. - Cn xc nh lun im chnh xc, cc lun c thuyt phc, vn dng cc phng php lp lun hp l.

2. Luyn tp Nu lun im t mt vn (theo cc bi tp trong SGK). Trin khai lun im t mt vn (theo cc bi tp trong SGK). 3. Hng dn t hc T xut mt s vn ngh lun, tp nu v trin khai lun im.

2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v v tr on trch (SGK). 2. c - hiu vn bn

C THM

a) Ni dung Nhn vt To Tho + Ch ng mi ru bn v anh hng trong thin h nhm thm d thi ca Lu B. + C tr tu sc so, tm nhn xa trng rng nhng rt t ph, kiu ngo, nham him, khng coi ai ng l anh hng (mn hnh nh rng ni v anh hng trong thin h). Nhn vt Lu B + Hon ton bt ng khi To Tho cho ngi n. + Rt khim nhng v t ra khn ngoan khi To Tho hi v anh hng trong thin h ; x l tnh hung rt thng minh. + Lu B thng trong cuc u tr vi To Tho. b) Ngh thut Khc ho tnh cch nhn vt qua li ni, c ch, dng iu, chi tit giu kch tnh, tng sc hp dn ca li k. S dng hp l hnh nh thin nhin lm r tnh cch nhn vt 185

TO THO UNG RU LUN ANH HNG


(Trch hi 21 - Tam quc din ngha - LA QUN TRUNG) I - MC CN T Hiu c tnh cch ca To Tho v Lu B qua cuc u tr cng thng ; Thy r ngh thut k chuyn giu kch tnh thng qua c ch, thi , ngn ng ca tng nhn vt v cc chi tit chn lc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Lu B khim nhng, thn trng, kn o, khn ngoan. To Tho gian hng, nhng ch quan nn tht bi trong cuc u tr. Cch miu t nhn vt qua c ch, ngn ng, k chuyn giu kch tnh.

c) ngha vn bn Ngi ca Lu B mt con ngi khim nhng, thn trng, kn o, khn ngoan. 3. Hng dn t hc - Phn tch nhn vt Lu B (hoc To Tho). - Hy lm sng t To Tho lun anh hng thc cht l cuc u tr cng thng.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi, tc phm (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Hin thc i sng : i tm d hay chi l mt tr chi ca tr con nhng B Tng Linh mn tr chi miu t bc tranh hin thc i sng, mt h thng chnh tr thi nt ng thi. Hu qu bi thm : L hin d chi gy ra cho gia nh Thnh Danh v nhiu gia nh khc bao phin toi, au kh dn n thm ho khn lng. b) Ngh thut Kt cu truyn cht ch. Chn chi tit li k bin o, cch k chuyn hp dn,... c) ngha vn bn Tc phm ln ting ph phn mt h thng chnh tr t trn xung di v mt tr chi ca thng tr m gy ra bao thm ho cho dn lnh. 3. Hng dn t hc Phn tch hnh nh d chi.

C THM

D CHI
(Trch Liu Trai ch d - B TNG LINH) I - MC CN T Nhn bit c hin thc i sng v ngha t co su xa qua cu chuyn thng thng ; Hiu c mt vi c sc ngh thut ca tc phm. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Hin thc i sng v hu qu bi thm m l hin d chi gy ra cho gia nh Thnh Danh. Chi tit li k y th v, truyn mch lc, kt cu cht ch,... 2. K nng c - hiu vn bn mang bt php Liu Trai. 186

TNH CNH L LOI CA NGI CHINH PH


(Trch bn din Nm Chinh ph ngm)
Nguyn tc ch Hn : NG TRN CN Bn din Nm : ON TH IM (?)

I - MC CN T Cm nhn c ni au kh ca ngi chinh ph phi sng trong cnh c n, chia la v hiu c ngha cao hnh phc la i qua on trch ; Thy c s ti hoa, tinh t trong ngh thut miu t ni tm nhn vt. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ting ni i quyn c hng hnh phc la i th hin qua vic miu t th gii ni tm y nhng mong nh, c n, khao kht,... ca ngi chinh ph c chng i chinh chin trong chin tranh phong kin. 2. K nng c - hiu th loi ngm khc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Tc gi, dch gi v tc phm, v tr on trch (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Tm cu u : Ni c n, l bng ca ngi chinh ph. + Ni c n th hin qua hnh ng mt mnh do hin vng, bung cun rm nhiu ln mong tin vui m "Ngoi rm thc chng mch tin". 187

+ Ni c n th hin qua s i bng gia ngi chinh ph v ngn n khuya ; vn ch l "Mt mnh mnh bit, mt mnh mnh hay". Tm cu tip : Ni su mun trin min. + Ni su mun c th hin qua cm nhn v thi gian tm l. Ngi chinh ph nh m tng bc thi gian nng n tri m cm nhn mt khc gi cng "ng ng nh nin". + gii to ni su, nng c tm n nhng th vui nh : soi gng, t hng, gy n nhng vic g cng ch l "gng". Su chng nhng khng c gii to m cn nng n hn. Tm cu cui : Ni nh thng au u. + Ni nh c th hin qua mt khao kht chy bng gi lng mnh n non Yn mong c chng thu hiu, s chia. Mc ca ni nh c gi ln qua nhng t ly thm thm, au u,... + Khao kht ca nng khng c n p v s xa cch v khng gian qu ln (ng ln bng tri). b) Ngh thut Bt php t cnh ng tnh, miu t tinh t ni tm nhn vt. Ngn t chn lc, nhiu bin php tu t,... c) ngha vn bn Qua vic miu t ni c n, bun kh ca ngi chinh ph vi nhng sc thi khc nhau, on trch th hin ting ni t co chin tranh phong kin v by t ni khao c sng trong tnh yu, hnh phc la i ca ngi ph n ni ring, ca con ngi ni chung.

3. Hng dn t hc So snh s th hin tm trng ca nhn vt chinh ph trong on trch vi tm trng nhng ngi chinh ph trong cc bi th ng m anh (ch) bit.

- vn ngh lun l nhng yu cu c t ra i vi ngi vit bi ngh lun ; c vn ngh lun chnh tr x hi v ngh lun vn hc. - Khi tm hiu vn ngh lun cn xc nh c ni dung trng tm cn bn bc, sng t ; loi vn ngh lun v cc thao tc lp lun chnh c vn dng ; phm vi t liu cn huy ng cho bi vit. 2. Luyn tp Nhn din cc loi vn ngh lun x hi, ngh lun vn hc. Phn tch mt vn ngh lun (xc nh ni dung trng tm cn bn bc, sng t ; loi vn ngh lun v cc thao tc lp lun chnh c vn dng ; phm vi t liu cn huy ng cho bi vit). 3. Hng dn t hc Xem xt cc vn ngh lun c a ra trong cc bi vit, nhn din cc loi v luyn tp phn tch mt s vn.

VN NGH LUN
I - MC CN T Hiu c c im, yu cu ca vn ngh lun ; Bit tm hiu, phn tch mt vn ngh lun. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc c im v yu cu ca vn ngh lun, cc dng ngh lun. Nhng vn c bn cn xc nh khi tm hiu vn ngh lun. 2. K nng Nhn din cc loi vn ngh lun. Tm hiu, phn tch mt vn ngh lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung

NI SU ON CA NGI CUNG N
(Trch Cung on ngm NGUYN GIA THIU) I - MC CN T Cm nhn c tnh cnh c n, tm trng tht vng chn chng ca ngi cung n, thy c ting ni cao kht vng hnh phc la i ; Nhn bit mt vi c im c bn ca th ngm khc v s ti hoa, tinh t trong ngh thut th hin ca tc gi. 188

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Th gii ni tm y bi phn ca ngi cung n v nim khao kht hnh phc la i ngm n bn trong. - Bt php tng trng, t cnh ng tnh v s ti hoa, tinh t trong ngh thut th hin ca tc gi. 2. K nng Bit cch c - hiu, tip cn th loi ngm khc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi Nguyn Gia Thiu l ngi c ti nng a dng, tinh thng nhiu b mn ngh thut. ng sng tc c ch Hn v ch Nm, tc phm hu ht b tht lc. Cung on ngm l kit tc ch Nm cn li. b) Tc phm Cung on ngm l bi ca ai on ca ngi cung n c ti sc, trc c vua yu chung, nhng chng bao lu b rung b. Qua khc ngm, tc gi cn gi gm quan nim ca mnh v cuc i bc bo, ph du. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Bn cu u : Chui ngy c n, mi mn ni cung cm. Ch khng gian ni cung cm, thi gian ban m ph hp vi vic c t tm trng ca cung n ang c n su ti v on hn : 189

"lu i nguyt", "gc tha lng", "phng tiu",... ni cung n ng ngi khng yn, bn chn ra vo trng ngng v mi mn trong au kh. on cn li : Tm trng tht vng chn chng ca ngi cung n Cung n thy mnh nh bng hoa p b vua n lng qun ; chng khc no b git dn, git mn bng "ci u su" khng khip hn gm sc ; cung cm l m chn bit bao nhan sc v ti. B b ri, cung n ht ngy li m ng ti ngi su, khc khoi ngng trng trong v vng. Trong tnh cnh chn n gi chic, ca mc sn ru, ngi cung n thc rt r v thn phn mnh v k gy tai ho khng khip cho i mnh v hnh thnh thc phn khng quyt lit, ngm n bn trong nim khao kht hnh phc la i. b) Ngh thut Ngh thut t cnh ng tnh c sc. Cch s dng t ng th hin tm trng nhn vt : chn lc, giu sc biu cm v t hiu qu cao. c) ngha vn bn Cm hng nhn vn mang du n thi i v nhu cu khng nh quyn sng con ngi biu hin ra bng nim ai on v ni bi phn trc s phn bt hnh ca ngi cung n. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng on trch. So snh s th hin tm trng ca nhn vt ngi cung n trong on th trch vi tm trng ngi chinh ph trong on trch Tnh cnh l loi ca ngi chinh ph (trch Chinh ph ngm).

TRUYN KIU CA NGUYN DU


I - MC CN T Nm c ngun gc Truyn Kiu v s sng to ca Nguyn Du ; Hiu c cc gi tr t tng v ngh thut ca Truyn Kiu. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhng gi tr t tng v ngh thut ca Truyn Kiu. 2. K nng Nm bt nhng nt c bn v ni dung v ngh thut ca mt tc phm ln. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Ngun gc "Truyn Kiu" v s sng to ca Nguyn Du Ngun gc : t ct truyn Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn (Trung Quc) vi ti nng ngh thut bc thy, nht l vi tm lng nhn o bao la, Nguyn Du sng to ra mt kit tc vn chng bt h Truyn Kiu. S sng to ca Nguyn Du + Ni dung : T cu chuyn tnh ca Thanh Tm Ti Nhn, Nguyn Du to nn mt "Khc ca mi t rut" (on trng tn thanh), nhn vo ni au bc mnh v gi gm nhng xc cm v nhn sinh ca nh th trc "nhng iu trng thy". 190

+ Ngh thut : Lc b cc tnh tit mu mo (thng thy tiu thuyt Trung Quc), bng th th lc bt truyn thng, vi mt ngn ng trau chut tinh vi, chnh xc n trnh c in, trong mt truyn th Nm, Nguyn Du tp trung th hin ni tm nhn vt. + Truyn Kiu nh du s pht trin rc r nht ca vn hc Vit Nam bng ting Vit, l thnh tu cao nht v t tng nhn o v ngh thut th hin ni tm nhn vt. b) Tm tt "Truyn Kiu" Tc phm gm 3254 cu th, chia thnh ba phn : Gp g v nh c, Gia bin v lu lc, on t. c) Nhng gi tr ca "Truyn Kiu" Gi tr t tng + L bi ca v tnh yu t do v c m cng l. + L ting khc cho s phn con ngi. + L bn co trng anh thp : t co v quyn sng b ch p, t co cc th lc en ti, ln n ng tin lm tha ho con ngi. + L ting ni "hiu i" : Nguyn Du "c con mt nhn xuyn su ci, c tm lng ngh sut nghn i" th hin mt tm lng rt mc cm thng, bao dung i vi con ngi. Gi tr ngh thut + Ngh thut xy dng nhn vt sng ng. + Ngh thut k chuyn c s an xen gia t s v tr tnh. + Ngn ng trong sng, trau chut, giu sc biu cm. 2. Hng dn t hc Su tm nhng t liu, tranh nh v Nguyn Du v Truyn Kiu.

LUYN TP V T HN VIT
I - MC CN T Hiu c ngha v cch dng mt s t Hn Vit trong cc bi tp ; C kh nng tm hiu ngha v dng nhng t Hn Vit khc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ngha v cch dng mt s t Hn Vit. 2. K nng Tm hiu ngha ca t Hn Vit (tra t in, phn tch ngha ca t Hn Vit trong ng cnh,...). S dng t Hn Vit mt cch ng n v hiu qu. III - HNG DN THC HIN 1. Luyn tp y l bi luyn tp tm hiu ngha v cch dng mt s t Hn Vit dn ra trong bi tp nn GV t chc cho HS lm cc bi tp theo trnh t SGK. Tm hiu ngha ca ting "ti", ting "sinh" v t "ti sinh" trong mt cu th. Tm nhng t Hn Vit khc c ting "ti", "sinh" vi ngha nh trong t "ti sinh". t cu vi mt cm t c ting "ti" theo ngha nh trn.

Phn bit ngha ca cc t "trng sinh", "hi sinh" vi "ti sinh" v t cu vi mi t. Xp cc t cho thnh hai nhm theo hai nt ngha ca t "sinh" : ra (trng sinh...) ; sng, tri vi cht (vo sinh ra t...). Ch ra t Hn Vit b dng sai trong mt cu vn (t "ti gi") v sa li bng mt t Hn Vit khc ph hp vi ng cnh. Trnh by kin v cch dng t "ti bn" trong hai cu vn c th. Nu tc dng v ngha, v ng php ca cc ting "k", "ho" trong mt s t Hn Vit. Tm nhng t khc c ting "k" v "ho" vi tc dng nh va nu. 2. Hng dn t hc Nhn xt v cch gi chc "ph" trong mt s trng hp c th.

TRAO DUYN
(Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) I - MC CN T Cm nhn c tnh yu su nng v bi kch ca Thu Kiu trong on trch ; Nm c ngh thut miu t ni tm nhn vt ti tnh ca Nguyn Du. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc

191

Bi kch tnh yu, thn phn bt hnh v s hi sinh qun mnh ca Kiu v hnh phc ca ngi thn qua li "trao duyn" y au kh. Ngh thut miu t tm l nhn vt, s dng thnh cng li c thoi ni tm. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung on trch t cu 723 n cu 756 ca Truyn Kiu, m u cho cuc i au kh ca Thu Kiu. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung on 1 (18 cu u) : Thu Kiu nh Thu Vn thay mnh tr ngha cho Kim Trng. Kiu nh cy Vn (ch sc thi biu cm ca cc t ng "cy", "ly", "tha"). Li xng h ca Kiu va nh trng cy va nh ni p, ph hp ni v vn t nh "tnh ch duyn em". + Nhc nh mi tnh ca mnh vi chng Kim : thm thit nhng mong manh, ngn ngi. Ch cch k nhn v pha mong manh, ngn ngi ca mi tnh. + Kiu trao duyn cho em. Ch cch trao duyn trao li tha thit, tm huyt ; trao k vt li dng dng, na trao, na nu thy tm trng ca Kiu trong thi khc on trng ny. - on 2 (cn li) : Tm trng ca Kiu sau khi trao duyn. 192

+ D cm v ci cht tr i, tr li trong tm hn Kiu ; trong li c thoi ni tm y au n, Kiu hng ti ngi yu vi tt c tnh yu thng v mong nh. + T ch ni vi em, Kiu chuyn sang ni vi mnh, ni vi ngi yu ; t ging au n chuyn thnh ting khc, khc cho mnh, khc cho mi tnh u trong sng, p va mi chm n tan v. b) Ngh thut Miu t tinh t din bin tm trng nhn vt. Ngn ng c thoi ni tm sinh ng. c) ngha vn bn on trch th hin bi kch tnh yu, thn phn bt hnh v nhn cch cao p ca Thu Kiu qua ngh thut miu t ni tm ti tnh ca Nguyn Du. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng on th. C ngi cho rng : Trao duyn l khc do u cho bn n bi thng, ai on m mi vang ngn nhng thanh m trong ngn ca cuc i Thu Kiu. kin ca anh (ch) v nhn nh ny ?

NI THNG MNH
(Trch Truyn Kiu - NGUYN DU)

I - MC CN T Hiu c tnh cm, cnh ng m Thu Kiu phi ng u v thc su sc ca nng v phm gi ; Thy c c sc ngh thut ca on trch : vai tr ca cc php tu t, hnh thi i xng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ni thng thn v s thc cao v nhn phm ca Kiu. S dng cc php tu t, hnh thc i xng. 2. K nng Cng c k nng c - hiu mt on th tr tnh. Rn luyn k nng phn tch nhng cu th hay. II - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung on trch t cu 1229 n cu 1248 miu t cnh sng nhc ca Kiu lu xanh. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Cnh sng x b lu xanh vi nhng trn ci, cuc say,... din ra trin min. Tm trng, ni nim ca Kiu + Tnh dy khi m tn canh, git mnh i din vi chnh mnh. "Git mnh" : va l s t thc v nhn phm, va l ni thng thn xt phn. 193

+ S i lp gia thc ti v qu kh th hin s tic thng thn mnh b vi dp v ni au v s thay thn i phn. Ni c n, au kh n tuyt nh ca Kiu + Cnh vt i vi Kiu l s gi to ; nng th vi tt c cnh vt xung quanh. + Th vui cm, k, thi, ho vi Kiu cng l "vui gng" c t ra vui v khng tm c tri m. b) Ngh thut Khai thc trit cc hnh thc i xng. S dng c l, ip t, v.v. c) ngha vn bn Ni xt xa, au n ca Kiu khi sng lu xanh v s t thc cao v nhn phm ca nng. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng on th. on trch, cc dng thc i xng c tc dng nh th no trong vic din t hon cnh v cm nhn v thn phn ca Kiu ?

C THM

TH NGUYN
(Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) I - MC CN T Cm nhn c v p ca mi tnh Kim - Kiu v kht vng hnh phc ca i trai ti gi sc ;

- Thy c tm lng ng cm ca Nguyn Du vi con ngi ; Thy c ngh thut c sc trong vic s dng t ng, xy dng hnh nh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc V p ca mi tnh Thu Kiu Kim Trng, kht vng tnh yu t do. La chn t ng, hnh nh,... 2. K nng Phn tch tm trng nhn vt tr tnh. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Gii thiu v tr on trch v hon cnh bui th nguyn (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung V p ca mi tnh Thu Kiu - Kim Trng. S ch ng ca Kiu v s m say trn trng ngi yu ca chng Kim lm ni bt v p ca mi tnh Kim - Kiu. Nim khao kht hnh phc la i Li ca Thu Kiu ni vi Kim Trng bc l kn o kht vng vt qua ro cn ca x hi, ngi i : 194

Nng rng : "Khong vng m trng, V hoa nn phi tr ng tm hoa". Li th nguyn ghi xng khc ct "Trm nm tc mt ch ng" chn thnh, tha thit, ng cm vi tm hn bao chng trai, c gi. b) Ngh thut La chn hnh nh, t ng,... Cc bin php tu t, cch s dng in c,... c) ngha vn bn Ngi ca v p ca tnh yu v tm lng ng cm ca Nguyn Du vi kht vng hnh phc ca con ngi. 3. Hng dn t hc Phn tch cu th : "Nng rng : "Khong vng m trng - V hoa nn phi tr ng tm hoa"". - Hc thuc lng on th.

THC HNH THAO TC CHNG MINH, GII THCH, QUY NP, DIN DCH
I - MC CN T Nm vng yu cu ca cc thao tc chng minh, gii thch, quy np, din dch ;

Bit vn dng cc thao tc trn vit on vn, bi vn ngh lun. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi nim, cch thc trin khai cc thao tc ngh lun : gii thch, chng minh, din dch, quy np. Phn bit cc thao tc lp lun hc. 2. K nng Nhn din v phn bit c cc thao tc trong on vn, bi vn ngh lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Luyn tp t rt ra nhng kin thc, hnh thnh v pht trin cc k nng ca bi hc. 2. Luyn tp Nhn din cc thao tc ngh lun trong mt s vn bn (theo SGK hoc GV cung cp thm) qua cc bi tp. 3. Hng dn t hc Tm thm mt s on vn, bi vn ngh lun v tm hiu v cc thao tc ngh lun c s dng trong mi on vn, bi vn.

I - MC CN T Qua nhn vt T Hi hiu c l tng anh hng ca Nguyn Du ; Thy c nhng c sc trong ngh thut miu t nhn vt ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc c m cng l ca Nguyn Du gi gm qua hnh tng T Hi, mt con ngi c phm cht v ch kh phi thng. Sng to c sc trong vic xy dng hnh tng anh hng T Hi. 2. K nng Cng c k nng c - hiu mt on th tr tnh. Cm th v phn tch nhng cu th hay. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung on trch t cu 2213 n 2230 ni v vic T Hi dt o ra i ra lp s nghip ln. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Kht vng ln ng (bn cu u) : kht khao c vy vng, tung honh bn phng l mt sc mnh t nhin khng g ngn cn ni.

CH KH ANH HNG
(Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) 195

L tng anh hng ca T Hi (phn cn li). Ch cc biu hin ca T : + Khng quyn luyn, bn rn, khng v tnh yu m qun i l tng cao c. + Trch Kiu l ngi tri k m khng hiu mnh, khuyn Kiu vt ln trn tnh cm thng thng snh vi anh hng. + Ha hn vi Kiu v tng lai. + Khng nh quyt tm, t tin vo thnh cng. b) Ngh thut S dng t ng, hnh nh, bin php miu t theo khuynh hng l tng ho,... c) ngha vn bn on trch l mt sng to c sc ca Nguyn Du trong vic xy dng hnh tng anh hng v th hin c m cng l. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng on th. Nt tng ng gia ngi anh hng T Hi trong on trch v ngi anh hng theo quan nim ca nhn dn ta xa ? (C th so snh vi Lc Vn Tin trong Truyn Lc Vn Tin ca Nguyn nh Chiu).

I - MC CN T Nm c nhng yu t kt tinh nn thin ti Nguyn Du ; Hiu c cc thnh tu v t tng, ngh thut ca Nguyn Du v v tr ca ng trong i sng vn ho dn tc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhng yu t v thi i, qu hng gia nh v bn thn cuc i lm nn mt thin ti Nguyn Du. S nghip vn hc ca Nguyn Du v tr ca Nguyn Du trong lch s vn hc t nc. 2. K nng Nhn din mt Danh nhn vn ho, mt tc gia hng u ca nn vn hc Vit Nam. III - HNG DN THC HIN 1. Cuc i Nhng yu t lm nn thin ti Nguyn Du Thi i bo tp ca lch s. - Ch phong kin suy tn tan r. - Khi ngha nng dn (nh cao l phong tro Ty Sn). Qu hng v gia nh : + Qu hng ni Hng, sng Lam vng t a linh nhn kit thin ti Nguyn Du. 196

NGUYN DU

+ Gia nh qu tc khoa bng, s hp lc ca hai nn vn ho bc hc v bnh dn trong i sng tinh thn ca Nguyn Du. Bn thn : trong lu lc, khn kh, Nguyn Du c mt vn sng phong ph v s ng cm su sc vi mi kip ngi nhng sng tc ca ng tr thnh s cm thng v hn, ng vng mun i. y l yu t quan trng nht lm nn thin ti Nguyn Du. 2. S nghip vn hc a) Nhng sng tc ch yu (SGK). b) Khuynh hng sng tc : qua nhng sng tc, nhn thy Nguyn Du l nh th hin thc su sc. c) Gi tr : Gi tr hin thc v nhn o ho quyn trong sng tc ca Nguyn Du. d) V tr hng u ca Nguyn Du trong vn hc dn tc : Nguyn Du l nh th ln v t tng nhn o, th loi, ting Vit vn hc. 3. Hng dn t hc - C ngi cho rng nu khng tri qua mi nm gi bi Nguyn Du khng th tr thnh thin ti vn hc dn tc. - Hy by t kin ca anh (ch) v nhn nh trn. - Tm nhng biu hin ca ch ngha nhn o trong sng tc ca Nguyn Du.

197

C THM

NGC HOA I MT VI BO CHA


(Trch Phm Ti - Ngc Hoa) I - MC CN T Thy c s phn bt hnh, phm cht tt p ca Phm Ti v Ngc Hoa, thy c v c m thin thng c, chnh ngha thng gian t ; Nm c ct truyn, ngn ng mc mc gin d mang c im th Nm bnh dn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Phm cht tt p ca Ngc Hoa, Phm Ti th hin trong cuc i mt bo cha Trang Vng. Ngn ng mc mc, gin d. 2. K nng c - hiu truyn Nm bnh dn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Tm tt ct truyn, v tr on trch (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung Ngc Hoa hai ln i mt vi bo cha. Trang Vng p buc nng phi ly hn. Nng dng dc tu trnh trc mt vua chn 198

triu nh v hon cnh ca mnh. Nng ln n tn vua khng lm theo php lut, th cht ch khng ph chng. Phm Ti khng lm theo ca Trang Vng. Chng t chi li mc c, nh lng tr v i tu. Chng ni vi Trang Vng nhng li tht ma mai m su sc. Trang Vng l mt tn vua hiu sc. Hn tm mi cch cp v ngi khc. b) Ngh thut Ngn ng th gin d, nhn vt th hin tnh cch qua ngn ng. c) ngha vn bn Truyn th hin quan im cao nhn ngha ca nhn dn lao ng, cao tnh v chng chung thu. 3. Hng dn t hc Phn tch nhn vt Ngc Hoa.

THC HNH VIT CC ON VN CHNG MINH, GII THCH, QUY NP, DIN DCH
I - MC CN T Bit vn dng cc thao tc lp lun hc vit on vn trin khai mt lun im ; Bit huy ng cc tri thc v vn sng ca bn thn vit on vn c sc thuyt phc.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi nim, cch thc trin khai cc thao tc ngh lun : gii thch, chng minh, din dch, quy np. Phn bit cc thao tc lp lun hc. 2. K nng Vit on vn ngh lun trin khai mt lun im cho trc theo cc thao tc lp lun ph hp (gii thch, chng minh, din dch, quy np). III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Thng qua luyn tp vit on vn ngh lun cng c kin thc, hnh thnh v pht trin cc k nng ca bi hc. 2. Luyn tp Vit on vn trin khai ch theo mt thao tc c th (gii thch, chng minh, din dch, quy np). V d : Vit on vn chng minh (hoc gii thch) trin khai lun im : Sch l ngi bn tt ca mi chng ta. Vn dng cc thao tc trn vit mt on vn theo ch t chn (i vi HS kh, gii). 3. Hng dn t hc Tm thm mt s on vn, bi vn ngh lun v tm hiu cc thao tc ngh lun c s dng trong mi on vn, bi vn. I - MC CN T Nm c cc yu cu c bn ca vic trnh by mt vn ; Bit cch trnh by mt vn trc tp th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cc yu cu khi trnh by mt vn trc tp th. Cc bc chun b trnh by mt vn . 2. K nng Nhn ra cc tnh hung cn trnh by mt vn trc tp th. Lp cng v trnh by mt vn trc tp th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Trnh by mt vn l mt k nng giao tip quan trng trong cuc sng. - Trc khi trnh by vn cn tm hiu k v i tng, la chn ni dung v lp cng cho bi trnh by. - Cn m bo cc yu cu ca giao tip khu ng bi trnh by c sc thuyt phc. 199

TRNH BY MT VN V LUYN TP TRNH BY MT VN

2. Luyn tp La chn v trnh by vn trc tp th. V d : Trnh by v vn bo v mi trng ; v li ch ca vic c sch,... 3. Hng dn t hc Trnh by mt vn m anh (ch) quan tm.

III - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Tm hiu chung a) c im ca vn hc trung i (so vi vn hc dn gian v vn hc hin i) Vit bng ch Hn v ch Nm. Ngi c ng i mun hiu tc phm, thng phi qua phin m, bn dch ngha (tht st ngha), bn dch ting Vit (nu l ch Hn) hoc phin m ra quc ng (nu l ch Nm). t miu t hin tng i sng nh vn hc hin i m thin v biu hin ci tm, ci ch bnh sinh ca nhn vt nh trng ngha, khinh ti, trung trc, cm ght gian t, thu chung, bnh vc k yu,... Yu t c l v tng trng trong xy dng hnh tng nhn vt cng nh trong miu t cnh vt. b) Cch c - hiu vn bn vn hc trung i c k hiu c ngha ca vn bn, hiu in tch, t c ; so snh bn dch ngha v bn dch th. Khai thc ch kh, nhn cch, tm s ca tc gi gi gm qua nhn vt ; tm hiu ngha tng trng v c l trong miu t. Khai thc v p ca li din t v dng t ca vn c, in tch, bin ngu, nim lut,... 2. Luyn tp c - hiu cu th, cu vn, in tch, t c. - c - hiu tm s, ch hng, t tng trong vn bn vn hc trung i. - c - hiu gi tr ngh thut ngn t, v.v. 200

C - HIU VN BN VN HC TRUNG I VIT NAM


I - MC TIU CN T Nm c mt s c im ca vn hc trung i ; Bit cch c - hiu vn bn vn hc trung i. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc c trng ngh thut ca vn hc trung i so vi vn hc dn gian v vn hc hin i. Cch c - hiu vn bn vn hc trung i. 2. K nng c - hiu vn bn vn hc trung i theo c trng th loi. Phn tch, bnh gi c trng ngh thut ca vn hc trung i.

3. Hng dn t hc Ghi nh nhng c im v cch c - hiu vn bn vn hc trung i (so snh vi vn hc hin i). Tm hiu ch kh, nhn cch, tm s ca tc gi trong bi th T lng (Phm Ng Lo), Nhn (Nguyn Bnh Khim). Nu mt s dn chng v tnh c l v tng trng trong miu t nhn vt v cnh vt ca vn hc trung i.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Ting Vit l ngn ng ca dn tc Vit, ng thi l ngn ng c tnh cht ph thng v ngn ng quc gia ca Vit Nam. Ting Vit c ngun gc bn a, rt c xa. Ting Vit thuc h Nam , c quan h gn gi vi ting Mng v xa hn l vi nhm ting Mn Khmer. Qu trnh pht trin ca ting Vit tri qua bn thi k chnh : c i, t th k X n ht th k XIX, t u th k XX n Cch mng thng Tm 1945, t Cch mng thng Tm 1945 n nay. 2. Luyn tp Nhn nh v vai tr ca ting Vit trong i sng x hi Vit Nam hin nay. Trnh by hiu bit v ngun gc v quan h h hng ca ting Vit. Trnh by cc thi k pht trin ca ting Vit. Xc nh nhng ch vit c dng ghi m ting Vit v phn tch vai tr quan trng ca chng i vi qu trnh pht trin ca ting Vit. 3. Hng dn t hc Tm hiu v dn tc v ngn ng giao tip hng ngy ca c dn a phng ang sinh sng. Tm v d v cc tc phm vn hc vit bng ch Hn, ch Nm, ch quc ng.

KHI QUT V LCH S TING VIT


I - MC CN T Nm c nhng kin thc khi qut v vai tr ca ting Vit trong i sng x hi Vit Nam, ngun gc, quan h h hng v cc thi k pht trin ca ting Vit. C thc trn trng, gn gi ting Vit di sn vn ho qu gi ca dn tc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi qut v ting Vit. Ngun gc, quan h h hng v cc thi k pht trin ca ting Vit. 2. K nng Vn dng nhng kin thc hc trong bi hiu thc tin s dng ngn ng a phng v trong c nc. 201

N TP V LM VN
I - MC CN T Cng c v hon thin cc kin thc v k nng v cc kiu vn bn hc ; Cng c cc kin thc v quan st, th nghim, lin tng, tng tng v mt s kin thc, k nng nng cao v lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc c im ca cc kiu vn bn t s, thuyt minh, ngh lun ; yu cu kt hp cc kiu vn bn trn trong vic to lp vn bn. Dn ca bi vn t s, biu cm ; quan st, lin tng, tng tng trong vic to lp vn bn t s, biu cm. Cc phng php thuyt minh, cch lp dn bi vn thuyt minh. Cc thao tc lp lun gii thch, chng minh, din dch, quy np ; cch lp dn bi vn ngh lun. Yu cu v cch thc tm tt vn bn t s, thuyt minh. c im v cch vit k hoch c nhn v qung co. 2. K nng Phn tch , lp dn bi vn t s, biu cm, thuyt minh, ngh lun. Vit on vn t s, thuyt minh, ngh lun. Tm tt vn bn t s, thuyt minh. Vit k hoch c nhn v qung co. Trnh by mt vn . 202

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Cng c kin thc c bn qua vic t c SGK, chun b trc cng n tp theo cc cu hi. Qua luyn tp hon thin, nng cao kin thc. 2. Luyn tp Lp dn , vit on vn, tm tt vn bn. 3. Hng dn t hc Cng c v hon thin kin thc, k nng qua vic thc hnh lp dn , vit on vn t s, biu cm, thuyt minh, ngh lun (lm nh).

N TP TING VIT
I - MC CN T Nm chc cc kin thc v phong cch ngn ng sinh hot v phong cch ngn ng ngh thut, hot ng giao tip bng ngn ng, lch s ting Vit v cc yu cu trong s dng ting Vit, vn bn v s phn bit vn bn ni vi vn bn vit ; Bit vn dng nhng kin thc trn vo vic rn luyn cc k nng s dng ting Vit.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cng c kin thc v phong cch ngn ng sinh hot v phong cch ngn ng ngh thut, v hot ng giao tip bng ngn ng, v lch s ting Vit v cc yu cu trong s dng ting Vit, v vn bn v s phn bit vn bn ni v vn bn vit. 2. K nng H thng ho kin thc. S dng ting Vit t hiu qu cao trong giao tip. III - HNG DN THC HIN 1. Luyn tp Nu nhng c im chung v cch s dng phng tin ngn ng trong ngn ng sinh hot v phong cch ngn ng ngh thut. Trnh by hiu bit v cc chc nng ca ngn ng v cc nhn t ca hot ng giao tip bng ngn ng. Nu cc yu cu trong s dng ting Vit (v ng m, ch vit, t ng, ng php v phong cch chc nng ngn ng). Trnh by nhng hiu bit v lch s ting Vit (ngun gc, quan h h hng, qu trnh pht trin). Nu nhng c im ca vn bn, phn bit vn bn ni v vn bn vit. 2. Hng dn t hc Vit mt vn bn gii thiu v ca dao Vit Nam, sau ch ra : loi vn bn ca vn bn va c vit ; nhng nhn t giao tip lin quan n vn bn ny ; nh gi vn bn theo cc yu cu s dng 203

ting Vit ; trnh by vn bn di dng ni v ch ra s khc nhau gia dng ni v dng vit.

VN BN QUNG CO V VIT VN BN QUNG CO


I - MC CN T Nm c c im, cu trc ca vn bn qung co ; Nm c cc c im v cch xy dng mt vn bn qung co. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Khi nim vn bn qung co, vai tr ca qung co trong i sng ; Yu cu v cch vit qung co cho mt sn phm hoc mt dch v. 2. K nng Nhn din v phn tch tnh hp dn trong mt s vn bn qung co. Bit vit cc vn bn qung co thng thng.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Qung co l loi vn bn nhm thng tin, thuyt phc khch hng v cht lng, li ch,... ca sn phm, dch v. - Qung co c vai tr quan trng trong x hi thng tin v kinh t th trng. - Vn bn qung co cn ngn gn, sc tch, hp dn, trung thc, tn trng php lut v thun phong m tc. - vit qung co cn xc nh nhng ni dung c bn cn nu bt ca sn phm, dch v ; la chn hnh thc qung co ph hp ; la chn cch trnh by n tng. 2. Luyn tp Nhn din v phn tch cc c im v yu cu ca vn bn qung co ; Vit vn bn qung co. V d : Qung co cho mt sng kin gi gn trng lp xanh, sch, p ; Qung co v mt d hi ting Anh ca trng. 3. Hng dn t hc Cn c tnh hung thc tin xy dng vn bn qung co p ng cc yu cu t ra.

I - MC CN T H thng c nhng kin thc hc trong chng trnh Ng vn 10 v vn hc Vit Nam thi trung i ; Rn luyn nng lc khi qut nhng vn vn hc s theo tng cp : ngn ng, hnh tng vn hc, s kin, tc gia, tc phm. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Phng tin ngn ng, qu trnh hnh thnh v pht trin cng nhng c im c bn v ni dung v ngh thut ca vn hc trung i Vit Nam. 2. K nng H thng ho nhng kin thc hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) V cu trc Vn hc Vit Nam thi trung i gm hai b phn pht trin song song v c tc ng qua li trong qu trnh lch s : vn hc dn gian v vn hc vit. b) V qu trnh lch s Lch s vn hc vit nc ta t th k X n ht th k XIX chia lm bn giai on. Cc giai on sau c s k tha, pht huy nhng thnh tu ca giai on trc. 204

TNG KT LCH S VN HC VIT NAM THI TRUNG I

c) Cc c im c bn ca nn vn hc Vit Nam thi trung i V quan nim vn hc : Khi nim vn c hiu rt rng, ngi xa coi trng loi vn hc thut, hnh chnh, vn o l, cc loi vn ngh thut din t tnh cm thm m khng c nh gi cao. Cc th loi va c ranh gii kh r rt va c s an xen ; nhim v gio dc o l, hc thut, ni ch, t lng c t ln trn ht. V ni dung t tng : Truyn thng ln nht, su sc nht l lng yu nc, tinh thn t ho dn tc, ch ngha anh hng ; c truyn thng tnh thng, lng nhn ngha ; tnh yu thin nhin v tinh thn lc quan ; c s gp g vi ba lung t tng Pht gio, Nho gio, o gio. V hnh thc ngh thut : c tnh quy phm cht ch ; tnh uyn bc v khuynh hng m phng c nhn ; c tnh nh vn cha c iu kin th hin tht m nt. 2. Rn luyn k nng Phn tch, chng minh quan h v tc ng qua li gia cc b phn, cc thnh phn vn hc Vit Nam thi trung i trong qu trnh vn ng pht trin. 3. Hng dn t hc c li bi vit SGK v tr li cc cu hi trong SGK.

I - MC CN T Nm c cc yu cu v ng m, ch vit, t ng, ng php v phong cch chc nng ngn ng khi s dng ting Vit ; Bit vn dng nhng hiu bit trn vo c - hiu vn bn v lm vn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cc yu cu v ng m, ch vit, t ng, ng php v phong cch chc nng ngn ng khi s dng ting Vit. 2. K nng S dng ting Vit ng chun ng m, ch vit, t ng, ng php v theo ng phong cch chc nng ngn ng. Nhn bit v sa cha cc li s dng ting Vit v cc phng din nu trn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vic s dng ting Vit phi tun th cc yu cu sau : V ng m : phi pht m ng, hng ti cch pht m ph bin trong c nc. V ch vit : phi vit ng chnh t. V t ng : dng t phi chnh xc (ng ngha) ; coi trng tnh ngh thut trong s dng t ng.

NHNG YU CU V S DNG TING VIT

205

V ng php : phi tun th cc quy tc ng php ng thi cng cn bit vn dng linh hot cc quy tc . V phong cch chc nng ngn ng : phi la chn nhng phng tin ngn ng thch hp vi tng phong cch chc nng. 2. Luyn tp Phn tch s ho phi ng m trong mt on vn. Phn tch s ging v khc nhau v nhp, tit tu v vn ca hai on trch vn hc. Xc nh ngha ca mt s t ting Vit trong vn bn c th. Phn tch cu to ng php v s vn dng linh hot quy tc cu to ng php ca mt cm danh t. 3. Hng dn t hc T nh gi mt bi lm vn ca bn thn theo cc yu cu v s dng ting Vit : ng m, ch vit, t ng, ng php v phong cch ngn ng.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cc phng php c - hiu vn bn vn hc. Da vo ng cnh xc nh ngha vn bn. Ly t tng chnh ca vn bn m soi sng cc chi tit trong vn bn ; Th nghim ngha vn bn vn hc. 2. K nng Phn tch hnh tng nhn vt v ngn ng ngh thut. Phn tch t tng v ngha ca vn bn vn hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Xc nh ngha vn bn da vo ng cnh Ng cnh vn bn (SGK). Ng cnh tnh hung. Ng cnh vn ho. b) Soi sng mi chi tit ca vn bn bng t tng chnh ca vn bn. c) Th nghim ngha ca vn bn vn hc. d) Nhng iu nn trnh : ct xn vn bn v suy din khng c cn c.

TNG KT PHNG PHP C - HIU VN BN VN HC


I - MC CN T Cng c nhng hiu bit v phng php c - hiu vn bn vn hc ; Vn dng phng php hnh thnh nng lc c - hiu vn bn vn hc.

206

2. Luyn tp Phn tch mt bi th thi trung i hc thy mi quan h gia t tng chnh v cc chi tit ca vn bn. Nu v phn tch mt vi tc hi ca vic ct xn vn bn hoc suy din khng c cn c vn bn vn hc.

3. Hng dn t hc Th no l ng cnh vn bn, ng cnh tnh hung v ng cnh vn ho ? Cho v d. Chn mt vi vn bn ngn (on trch vn bn) v nu mi quan h gia t tng chnh vi cc chi tit ca vn bn (on trch) .

207

MC LC
Trang
Li gii thiu Phn th nht GII THIU CHUNG V CHUN KIN THC, K NNG CA CHNG TRNH GIO DC PH THNG Phn th hai HNG DN THC HIN CHUN KIN THC, K NNG MN NG VN LP 10 CHNG TRNH CHUN A Khi qut v cc ch B Hng dn thc hin chun kin thc, k nng Tng quan vn hc Vit Nam Hot ng giao tip bng ngn ng Khi qut vn hc dn gian Vit Nam Vn bn Chin thng Mtao Mxy (Trch s thi m Sn) Truyn An Dng Vng v M Chu Trng Thu (Truyn thuyt) Lp dn bi vn t s Uy-lt-x tr v (Trch s thi -i-x H-me-r) Ra-ma buc ti (Trch s thi Ra-ma-ya-na Van-mi-ki) Chn s vic, chi tit tiu biu trong bi vn t s Tm Cm (Truyn c tch) Miu t v biu cm trong bi vn t s Tam i con g (Truyn ci) Nhng n phi bng hai my (Truyn ci) Ca dao than thn, yu thng tnh ngha 13 23 23 24 25 26 27 28 30 30 31 32 33 34 35 37 38 5 3 c im ca ngn ng ni v ngn ng vit Ca dao hi hc c thm : + Li tin dn (Trch Xng ch xon xao Truyn th dn tc Thi) Luyn tp vit on vn t s n tp vn hc dn gian Vit Nam Khi qut vn hc Vit Nam t th k X n ht th k XIX Phong cch ngn ng sinh hot T lng (Thut hoi Phm Ng Lo) Cnh ngy h (Bo knh cnh gii, s 43 Nguyn Tri) Tm tt vn bn t s Nhn (Nguyn Bnh Khim) c Tiu Thanh k (c Tiu Thanh k Nguyn Du) Thc hnh php tu t n d v hon d c thm : + Vn nuc (Quc t Php Thun) + Co bnh bo mi ngi (Co tt th chng Mn Gic) + Hng tr v (Quy hng Nguyn Trung Ngn) Ti lu Hong Hc tin Mnh Ho Nhin i Qung Lng (Hong Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng L Bch) Cm xc ma thu (Thu hng Ph) Trnh by mt vn Lp k hoch c nhn c thm : + Th hai-c ca Ba-s + Lu Hong Hc (Hong Hc lu Thi Hiu) 59 60 55 56 57 58 41 42 43 44 45 46 47 49 49 50 52 53 54 54 39 40

208

+ Ni on ca ngi phng khu (Khu on Vng Xng Linh) + Khe chim ku (iu minh gin Vng Duy) Cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh Lp dn bi vn thuyt minh Ph sng Bch ng (Bch ng giang ph Trng Hn Siu) i co bnh Ng (Bnh Ng i co Nguyn Tri) Tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh Ta "Trch dim thi tp" ("Trch dim thi tp" t Hong c Lng) c thm : + Hin ti l nguyn kh ca quc gia (Trch Bi k danh tin s khoa Nhm Tut nin hiu i Bo th 3 Thn Nhn Trung) Khi qut lch s ting Vit Hng o i Vng Trn Quc Tun (Trch i Vit s k ton th Ng S Lin) c thm :

61 61 62 63 63 65 66 67

Lp dn bi vn ngh lun Truyn Kiu (Nguyn Du) Phong cch ngn ng ngh thut Trao duyn (Trch Truyn Kiu Nguyn Du) Ni thng mnh (Trch Truyn Kiu Nguyn Du) Lp lun trong vn ngh lun c thm : + Ch kh anh hng (Trch Truyn Kiu Nguyn Du) + Th nguyn (Trch Truyn Kiu Nguyn Du) Vn bn vn hc

80 81 83 84 85 86

87 88 89 90 91 92 93 94 94 97

68 69 70

Thc hnh cc php tu t : php ip v php i Ni dung v hnh thc ca vn bn vn hc Cc thao tc ngh lun n tp phn ting Vit Luyn tp vit on vn ngh lun Vit qung co Tng kt phn vn hc n tp phn lm vn CHNG TRNH NNG CAO A Khi qut v cc ch B Hng dn thc hin chun kin thc, k nng Tng quan nn vn hc Vit Nam qua cc thi k lch s Vn bn Phn loi vn bn theo phng thc biu t Khi qut vn hc dn gian Vit Nam Phn loi vn bn theo phong cch chc nng ngn ng

+ Thi s Trn Th (Trch i Vit s k ton th Ng S Lin) 72 Phng php thuyt minh Chuyn chc phn s n Tn Vin (Tn Vin t phn s lc, trch Truyn k mn lc Nguyn D) Luyn tp vit on vn thuyt minh Nhng yu cu v s dng ting Vit Tm tt vn bn thuyt minh Hi trng C Thnh (Trch Tam quc din ngha La Qun Trung) c thm : + To Tho ung ru lun anh hng (Trch Tam quc din ngha La Qun Trung) Tnh cnh l loi ca ngi chinh ph (Trch Chinh ph ngm ng Trn Cn on Th im (?)) 78 79 73 73 75 76 77 77

98

108 109 109 110 112

209

Chin thng Mtao Mxy (Trch s thi m Sn) c thm : + t nc (Trch s thi t nc) Vn bn vn hc Uy-lt-x tr v (Trch s thi -i-x H-me-r) Thc hnh lp v vit on vn theo cc yu cu khc nhau Ra-ma buc ti (Trch s thi Ra-ma-ya-na Van-mi-ki) Truyn An Dng Vng v M Chu Trng Thu Tm Cm c thm : + Ch ng T Tm tt vn bn t s (Theo chuyn ca nhn vt chnh) Nhng n phi bng hai my Tam i con g Li tin dn (Trch truyn th Tin dn ngi yu) Ca dao yu thng, tnh ngha Ca dao than thn Ca dao hi hc, chm bim c thm : + Thng ging, thng hai, thng ba, thng bn, + Mi tay Luyn tp v ngha ca t Chn s vic, chi tit tiu biu Tc ng v o c, li sng Hot ng giao tip bng ngn ng Quan st, th nghim i sng Xu Vn gi di (Trch cho Kim Nham)

112 114 114 115 116 117 118 120 121 122 123 124 125 126 127 129 130 131 131 132 133 134 135 135

c - hiu vn bn vn hc c tch lu kin thc Khi qut vn hc Vit Nam t th k X n ht th k XIX T lng (Thut hoi Phm Ng Lo) Ni lng (Cm hoi ng Dung) Cnh ngy h (Bo knh cnh gii, bi 43 Nguyn Tri) c thm : + Vn nc (Quc t Php Thun) + Co bnh, bo mi ngi (Co tt th chng Mn Gic) + Hng tr v (Quy hng Nguyn Trung Ngn) c im ca vn bn ni v vn bn vit Nhn (Nguyn Bnh Khim) c Tiu Thanh k (c Tiu Thanh k Nguyn Du) Luyn tp v bin php tu t Lin tng, tng tng Ti lu Hong Hc tin Mnh Ho Nhin i Qung Lng (Hong Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng L Bch) Cm xc ma thu (Thu hng Ph) T b hnh (Bch C D) c thm + Ni on ca ngi phng khu (Khu on Vng Xng Linh) + Lu Hong Hc (Hong Hc lu Thi Hiu) + Khe chim ku (iu minh gin Vng Duy) Th hai-c c thm : + Vin Mai bn v th (Trch Tu vin thi thoi) n tp v lm vn (Hc k I) n tp vn hc (Hc k I)

136 138 138 139 140 142 143 144 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 154 155 156 157 158

210

Phong cch ngn ng sinh hot Vit k hoch c nhn Ph sng Bch ng (Bch ng giang ph Trng Hn Siu) c thm : + Ph nh nho vui cnh ngho (Trch hn nho phong v ph Nguyn Cng Tr) Cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh Th li d Vng Thng (Ti d Vng Thng th Nguyn Tri) Phong cch ngn ng ngh thut i co bnh Ng (Bnh Ng i co Nguyn Tri) Nguyn Tri c thm : + Hin ti l nguyn kh ca quc gia (Thn Nhn Trung) + Phm bnh nhn vt lch s (Trch i Vit s k ton th L Vn Hu) Ta "Trch dim thi tp" (Trch dim thi tp t Hong c Lng) Thi ph T Hin Thnh (Trch i Vit s lc) Thi s Trn Th (Trch i Vit s k ton th Ng S Lin) c thm : + Hng o i Vng Trn Quc Tun (Trch i Vit s k ton th Ng S Lin) Luyn tp c - hiu vn bn vn hc Chuyn chc phn s n Tn Vin (Tn Vin t phn s lc, trch Truyn k mn lc Nguyn D) Luyn tp v lin kt trong vn bn Tm tt vn bn thuyt minh Hi trng C Thnh (Trch hi 28 Tam quc din ngha La Qun Trung) Lun im trong bi vn ngh lun

158 159 160

c thm : + To Tho ung ru lun anh hng (Trch hi 21 Tam quc din ngha La Qun Trung) + D chi (Trch Liu Trai ch d B Tng Linh) Tnh cnh l loi ca ngi chinh ph (Trch Chinh ph ngm ng Trn Cn on Th im (?)) vn ngh lun Truyn Kiu ca Nguyn Du Luyn tp v t Hn Vit Trao duyn (Trch Truyn Kiu Nguyn Du) Ni thng mnh (Trch Truyn Kiu Nguyn Du) c thm : + Th nguyn (Trch Truyn Kiu Nguyn Du) Thc hnh thao tc chng minh, gii thch, quy np, din dch Ch kh anh hng (Trch Truyn Kiu Nguyn Du) Nguyn Du c thm : + Ngc Hoa i mt vi bo cha (Trch Phm Ti Ngc Hoa) Thc hnh vit cc on vn chng minh, gii thch, quy np, din dch Trnh by mt vn v luyn tp trnh by mt vn 191 191 192 193 194 194 195 196 197 198 199 187 188 189 190 179 180 180 182 183 184 185 186

161 162 163 164 165 167 168 169 170 171 172

Ni su on ca ngi cung n (Trch Cung on ngm Nguyn Gia Thiu) 182

173 174 174 176 176 177 178

c - hiu vn bn vn hc trung i Vit Nam Khi qut v lch s ting Vit n tp v lm vn n tp ting Vit Vn bn qung co v vit vn bn qung co Tng kt lch s vn hc Vit Nam thi trung i

Nhng yu cu v s dng ting Vit


Tng kt phng php c hiu vn bn vn hc

211

Chu trch nhim xut bn : Ch tch HQT kim Tng Gim c NG TRN I Ph Tng Gim c kim Tng bin tp NGUYN QU THAO T chc bn tho v chu trch nhim ni dung : Ph V trng V Gio dc Trung hc NGUYN HI CHU Gim c CTCP Dch v xut bn Gio dc H Ni PHAN K THI Bin tp ni dung : NGUYN MINH TM - V TH HNG Trnh by ba : LU CH NG Sa bn in : NGUYN MINH TM - V TH HNG Ch bn : CNG TY C PHN THIT K V PHT HNH SCH GIO DC

Nh xut bn Gio dc Vit Nam - B Gio dc v o to gi quyn cng b tc phm. HNG DN THC HIN CHUN KIN THC K NNG MN NG VN LP 10
S ng k KHXB : 62-2010/CXB/28-19/GD M s : TXV82H0

In :.......bn (Q.......), kh 29 20,3 cm. In ti :................... S in :.................... S XB : In xong v np lu chiu thng... nm 2010.

212

You might also like