Chng 5 O CAO 5.1 KHI NIM V PHN LOI 1.

. Khi nim B cao l mt trong nhng yu t xc nh v tr khng gian ca mt im trn mt t t h nhin. Bi vy o cao l mt dng o c bn. A Thc cht ca o cao l xc nh chnh cao HB (h) ri da vo cao ca im bit (HA) HA MTC tnh ra cao ca im cn tm (HB) Ao
hnh 5-1

Bo

HB = HA + h
B

h l 1 s i s (+, 0, - )

2. Phn loi a. Phn theo chnh xc - o cao vi chnh xc cao khi s trung phng trn mi km ng o: mh = (0.55.0)mm/1km - o cao vi chnh xc va khi: mh = (10-25)mm/1km - o cao vi chnh xc thp khi: mh >25mm/1km b. Phn theo nguyn l - o cao hnh hc Da trn c s tia ngm nm ngang a b xc nh chnh cao h T B h = S-T
S

o cao hnh hc t c chnh xc mh = (1-50mm/1km). Thng c p dng trong li khng ch cao, b tr cng trnh, quan st ln cng trnh. - o cao lng gic Da trn c s gii tam gic vung c cnh huyn l tia ngm nghing tnh ra chnh cao gia 2 im. h = d.tgV

h
(hnh 5-2)

T ia

g ien ngh m nga

d
(hnh 5-3)

o cao lng gic t c chnh xc mh = (100300)mm/1km. Thng c p dng khi o v chi tit bn . - o cao thy tnh o cao thy tnh da trn tnh cht mt thong ca dch th trong cc bnh thng nhau lun cng mt mc cao nh nhau. o cao thy tnh t c chnh xc 2mm trn 16m di. Phng php ny thng c p dng khi lp t cc thit b, quan trc bin dng cng trnh. - o cao kh p
40

Cng ln cao th p sut ca kh quyn cng gim. Dng p k s xc nh c p sut kh quyn gia cc im. Sai s xc nh cao ca cc im bng p k t 2 mt n 3 mt (hin nay c loi vi p k cho php xc nh cao cc im vi chnh xc 0,3 mt). Phng php ny c p dng giai an kho st s b cng trnh. - o cao bng my bay Trn my bay t v tuyn in o cao v my vi p k xc nh chiu cao ca my bay so vi mt t v s thay i ca my bay trong di bay. S dng ng thi cc s liu ny s xc nh c cc chnh cao gia cc im trn mt t. Phng php ny cho php xc nh cao cc im t c sai s t 5 mt n 10 mt. N thng c p dng trong kho st s b ng. - o cao bng nh lp th o m hnh thc a do mt nh lp th to ra, khi o v bn bng phng php nh. 5.2 MY V MIA THU CHUN Dng c to ra c tia ngm nm ngang tho mn nguyn l o cao hnh hc l my thu chun, cn dng c to ra c tr s c sau (S) v tr s c trc (T) l mia thu chun. 1. My thu chun (Thu bnh, thng bng, ni v) a. Khi qut chung: 1
n L 3 2 4 n L

(hnh 5-4)

1) 2) 3) 4)

ng knh. ng thu di. ng thu trn. c cn v my.

nn: Trc ng knh. LL: Trc ng thy di

- My thu chun (hnh 5-4) ch yu dng cho vic xc nh cao cc im theo phng php o cao hnh hc (tia ngm nm ngang). - Quan h hnh hc ch yu ca cc cm my l trc ng knh, trc quay my v trc ng bt nc. - chnh xc ca my ph thuc vo gi tr gc ca vch khc 2mm trn ng thu ( = 2mm/R) v phng i ca ng knh. - Hin nay trong sn xut thng s dng rng ri my thu chun t ng (c ng ngm t chnh bng). i vi loi my ny chnh xc khng ph thuc vo gi tr vch khc 2mm trn ng thu m ch ph thuc vo chnh xc ca con lc chnh bng. b. Phn loi - Theo chnh xc: c 3 loi
41

My thu chun chnh xc c mh = (0,5 1)mm/1km. My thu chun chnh xc va c mh = (4 8)mm/1km. My thu chun chnh xc thp c mh = (15 30)mm/1km. - Theo cch a tia ngm v v tr nm ngang: c 3 loi My thu chun c c kch nng. My thu chun t ng. My thu chun in t (my thy chun s). 2. Mia thu chun Mia thu chun l loi mia 2 mt di 3-4m, mt mt en v mt mt . Mt en c cu to nh mia 1 mt (mia a hnh) hai mt ca mt cp mia thng c s ghi chn mia chnh nhau 100mm (4475 v 4575). Mia c gn ng bt nc trn lm cn c mia thng ng. Khi o thu chun vi chnh xc cao nn dng mia Invar l loi mia chnh xc. Gii InVar gia 2 thang chnh ph 2 bn. Hin nay khi o bng my thu chun in t ngi ta thng dng mia c cu to di dng m vch. 5.3 CC PHNG PHP O CAO 1. o cao hnh hc a. Nguyn l Thc cht ca o cao hnh hc l dng tia a b ngm nm ngang song song vi mt thy chun T B phi hp vi mia thng bng tnh ra S chnh cao gia 2 im (hnh 5-5). h
A
HA MTC HB

h = S-T

hnh 5-5 h: L chnh cao gia 2 im. S: S c theo ch gia trn mia dng im bit cao. T: S c theo ch gia trn mia dng im cha bit cao.

Theo chnh xc gim dn m chia ra 5 cp hng o cao hnh hc: hng I, II, III, IV v k thut. Trong xy dng c bn thng o hng IV v k thut. b. Cng tc chun b ti mt trm o cao hnh hc - Cn bng my: i vi my c c kch nng (v ng thy di): Cn bng s b my: Da vo ng thy trn (vn 3 c cn my). Cn bng chnh xc: Da vo ng thy di (vn c kch nng). i vi my thy chun t ng: Ch cn cn bng ng thy trn l c. - Tm vng dy ch thp r nt: ngm im bt mc tiu hon ton ging my kinh v. c. Phng php o cao hnh hc hng IV Phng php ny dng my c phng i VX > 25x nhy ng thy di 25/2mm v mia 2 mt c gn ng thy trn, gi mia. Trnh t thao tc ti mi trm o nh sau:
42

- Ngm mt en mia sau, cn bng my, c s trn mia theo ch gia, c khong cch. - Ngm mt en mia trc, cn bng my, c s trn mia theo ch gia, c khong cch. - Ngm mt mia trc, cn bng my, c s trn mia theo ch gia. - Ngm mt mia sau, cn bng my, c s trn mia theo ch gia. Gi s cn tm cao im B l HB khi bit cao ca im A l HA. Ta tin hnh nh sau: - Trng hp A v B gn nhau t mt trm my nhn thy A v B: t my thy chun ti trm K1 t chn sao cho khong cch t my n mia sau v khong cch t my n mia trc gn bng nhau (K1A K1B) (hnh 5-6). Dng mia thng ng ti A c s theo ch gia c gi tr S. Theo ch gia c trn mia dng ti B c gi tr T. T B Vy chnh cao gia A v B l: S h AB = S T K1 cao ca im B cn tm l: A HB = HA + h AB. hnh 5-6
B B

- Trng hp A v B xa nhau:

S1 A k1

T1 a

S2 k2

T2 b

S3 k3

T3 c

Kn
hnh 5-7

Khi A v B xa nhau th ta ly thm mt s im ph a, b, c, v t nhiu trm my k1, k2, k3, kn. Tin hnh thao tc ti mi trm o nh trnh by trn (hnh 5-7): Ti trm k1: s c trn mia dng im A l im bit cao nn cho tr s c sau (S). Cn s c trn mia dng im a l im cha bit cao nn cho tr s c trc (T). Sang trm k2: mia dng ti im a tr thnh mia sau nn cho tr s c sau (S), s c trn mia dng ti im b cho tr s c trc (T) Theo hnh v ta c. Trm k1 c h1 = S1 T1. Trm k2 c h2 = S2 T2. Trm k3 c h3 = S3 T3. Trm kn c hn = Sn Tn. h AB =

hi = S i Ti
i =1
B

i =1

i =1

HB = HA + hAB
43

* Mt s quy nh trong o cao hng IV: - t my gia 2 mia. Tm ngm t my n mia khng ln hn 100m. - Khong cch t my n mia trc v t my n mia sau khng c chnh nhau qu 5 mt. Tch ly ton tuyn khng qu 10 mt. - Chiu cao tia ngm ti thiu cch mt t 0,2 mt. - S khc nhau v chnh cao (h) tnh theo 2 mt v en mi trm khng vt qu 5mm. Sau khi tnh ton s b, kim tra trm xong nu t nhng yu cu trn mi c chuyn my sang trm khc (k1 k2 .). d. Phng php o cao hnh hc hng k thut (hng V). Phng php ny dng my c phng i VX > 20x. nhy ca ng thy di < 45/2mm. Trnh t thao tc ti mi trm o nh sau: - Khi dng mia 2 mt: c s theo ch gia mt en, ri mt mia sau. c s theo ch gia mt en, ri mt mia trc. - Khi dng mia 1 mt: c s theo ch gia mia sau. c s theo ch gia mia trc. - Thay i chiu cao my t 5 10cm: c s theo ch gia mia trc. c s theo ch gia mia sau. * Mt s quy nh trong o cao hng k thut: - Tm ngm t my n mia xc nh s b bng bc chn khng qu 120 mt, my t gia 2 mia. - S khc nhau v chnh cao (h) tnh theo 2 mt en, (khi dng mia 2 mt) hay gia 2 ln thay i cao my (khi dng mia mt mt) khng qu 5mm. V d: Cho mu s dng cho o thy chun hng IV, hng V. Hy dng my thy chun HB - 1, mt cp mia 2 mt (gm mia A v B) tin hnh o thy chun hng IV gia 2 mc NI v NII .
Ten iem So mia 1 N1 A-B a B-A Ten tram May 2 K1 Tam ngam - mia sau -mia trc 3 62.5 60.0 71.0 72.5 Chenh lech c li () Chenh lech c li cong don 4 + 2.5 + 2.5
-1.5

So oc tren mia Mat mia 5 o en o en Sau (S) 6 5211 (4) 0738 (1) 4473 (5) 6264 1691 4573 32253(11) Trc (T) 7 5897 (3) 1325 (2) 4575 (6) 5699 1227 4472 . 30416(12)

Chenh lech o cao h (m) 8 -0686 (7) -0587 (8) +099 (9) +565 +464 -101 .. 1837 (13)

hTB (m)

9 -0586 (10)

K2

+0.464 . +0.42014

. Kiem tra cuoi trang

+ 1.0

44

Trm K1: - Dng mia A c hng s 4475 ln mc NI. Dng mia B c hng s 4575 ln mt im t chn (im a chng hn) theo hng tuyn o NII. (ghi ch A B vo ct 1). - c s khong cch t my n mia sau l 62,5m v t my n mia trc l 60,0m, ghi vo ct 3. - Tnh 62,5 60,0 = +2,5m (ghi vo ct 4). - Tnh = 0 + (+ 2.5) = + 2.5. - c s theo ch gia mt en mia sau l (1) ghi vo ct 6. - c s theo ch gia mt en mia trc l (2) ghi vo ct 7. - c s theo ch gia mt mia trc l (3) ghi vo ct 7. - c s theo ch gia mt mia sau l (4) ghi vo ct 6. Kim tra hng s mia 2 mt: (4) (1) = (5) v (3) (2) = (6) Ch cho php (5) v (6) chnh lch vi 4475 v 4575 l 3mm. Sau khi kim tra chnh lch tm ngm, hng s mia, nu t yu cu th chuyn my sang trm K2. Trm K2: - Mia B vn t ch c, nhng by gi tr thnh mia sau. - Mia A tin v pha NII (dng im b) v tr thnh mia trc. - Tin hnh o tng t nh trm KI. - Tnh ton: + Ct 8 ghi hiu cao, tnh theo: (7) = (4) - (3) v (8) = (1) - (2) Kim tra (8) - (7) = (6) (5) = (9). Tr s (9) cho php trong phm vi 100 5mm. 1 + Ct 9 : Ghi hiu cao trung bnh (10) = [(8) + (7) 100]. 2 Du 100 ly du ca (9). Kim tra cui mi trang s: Ly S ct 6 c (11); Ly T ct 7 c (12). Yu cu (11)- (12) = (13) Ly h ct 8 c (13); Ly h tb ct 9 c (14). Yu cu : Khi s trm l (1, 3, 5, 7,) phi c 2 x (14) = (13) 100. Du 100 l du ca (9) trm l. Khi s trm chn (2, 4, 6, 8,) phi c 2 x (14) = (13) HNII = HNI + h + Ct 10 : Ghi cao ca mc e. Phng php o ta E A Gi s bit cao ca im A l HA. Cn tm cao ca cc im B, C, D, E khi yu cu chnh xc khng cao th ta O t my ti im 0 gia cc im cn tm cao B, C, D, E (hnh 5-8). D B Nh vy ch c mt tr s c sau (S) ng vi im mc A bit cao HA. Cn C li l cc tr s c trc (T) ng vi cc (hnh 5-8) im cn tm cao B, C, D, E,
45

i vi phng php ny khng cn tnh chnh cao (h) m ch cn tnh cao tia ngm Hi l . Hx = Hi T V d:
Ten iem So oc tren mia (mm) Sau (S) 1250 Trc (T) 1625 1700 1467 1050
Hx : cao ca im cn tm.

Hi = HA + S

o cao tia ngam Hi (m) 11.250

o cao cac iem (m) 10,000 9.625 9.550 9.783 10.200

A B C D E

2. chnh xc o cao hnh hc Trong kt qu o cao hnh hc c cha nhng sai s. Cn phI xc nh nguyn nhn v a ra bin php hn ch, khc phc nhng sai s . a. Sai s do mi trng Hin tng khc x ng l yu t quan trng nht. Cn o vo lc p tri, phi dng che nng cho my. m bo tia ngm cao hn mt t 0,2m. b. Sai s do dng c o - Sai s do iu kin c bn ca my thy chun khng c m bo (trc ngm khng song song vi trc ng thy di). hn ch n, khi o phi hn ch tm ngm t my n mia, hn ch chnh lch tm ngm trc, sau (t my cch u hai mia). - Do khong chia trn mia khng chnh xc. c. Sai s do ngi o - Sai s do cn bt nc khng tht chnh xc. hn ch sai s ny dng my c cng nhy cng tt. - Sai s ngm sinh ra do kh nng phn bit ca mt ngi c hn. hn ch n cn dng my c phng i ng knh ln. - Sai s do dng mia nghing. hn ch n phi dng mia c gn ng thy trn lm cn c dng mia thng ng. - Sai s do lm trn s c. Khi c s ngi ta thng c xu hng lm trn s. d. nh hng ca cong tri t Ngi ta chng minh c biu thc t2 h = 2R
h : L sai s do nh hng cong tri t
t : L khong cch nm ngang gia 2 im ang xt R : L bn knh tri t

46

Nu t = 50m th h = 0,2mm. Bi vy chng ta c th b qua gi tr ny Nh vy trong o cao hnh hc vic hn ch tm ngm t my n mia l c ngha nht. 3. o cao lng gic Da trn c s gii tam gic vung c cnh huyn l tia ngm nghing tnh ra chnh cao gia 2 im (hnh 5-9). h = d. tg v

h v

d
(hnh 5-9)

o cao lng gic c p dng khi o v chi tit bn . o cao lng gic km chnh xc hn o cao hnh hc. Nhng khi cn phi o nhiu v nhanh, yu cu chnh xc khng cao ta s p dng phng php o cao lng gic. xc nh chnh cao h AB. Khi bit cao ca im A, ta t my kinh v h l v ti A. o chiu cao ca my l i. Dng mia B a hnh thng ng ti B (hnh 5-10). Theo i h hnh v ta c: A h AB+l = h + i HB HA h = h + i l MTC m h = d.tgv
hnh 5-10

Ta chng minh c cng thc: d = Kn Cos2V Thay vo ta c : h = Kn Cos2v.tgv = Kn Cosv.Sinv = Cui cng ta c: h AB =
1 KnSin 2v 2
1 KnSin 2v + i l 2 Trong : K : H s nhn ca my (k=100) n : L khong cch trn mia chn gia 2 vch o xa. V : L gc ng. i : Chiu cao ca my. l : S c theo ch gia trn mia. 1 KnSin 2v th vic tnh ton 2

Nhn xt : - Nu ly s c trn mia sao cho l = i th h = s n gin hn. - Nu t ng knh nm ngang (V= 0) th: h = i l, gi l phng php thu chun kinh v. - Sai s cho php chnh lch cao gia o i, o v bng phng php ny trn 100 mt di l 4cm. h = 0,04 d (cm). (d tnh bng mt)

47