CNG TRNH D THI GII THNG SINH VIN NGHIN CU KHOA HC NM 2009

Tn cng trnh:

KIN TRC C H NI VI PHT TRIN DU LCH BN VNG

Thuc nhm ngnh: XH2b

H Ni, thng 8 nm 2009

TM TT TI NGHIN CU
ti nghin cu gm c ba phn chnh: Chng I: Khi qut chung Chng II: Thc trng hot ng v bo tn ca cc cng trnh kin trc c H Ni Chng III: Pht huy vai tr kin trc c H Ni trong pht trin du lch bn vng Trong chng I, nhm i su vo nghin c u cc khi nim c bn c lin quan n ti nghin cu nh: kin trc, kin trc c, pht trin du lch bn vng... Trong khi nghin cu cc khi nim, phm tr ny, nhm phn loi cc cng trnh kin trc c theo cc thi k lch s ni tip nhau v lm r ngha lch s- vn ha ca cc cng trnh kin trc c, cng nh vai tr ca cc cng trnh ny i vi pht trin du lch bn vng. Chng II l nhng phn tch, nh gi st thc v thc trng hot ng v bo tn cc cng trnh kin trc c H Ni hin nay. Thc trng hot ng ca cc cng trnh kin trc c H Ni c phn loi v nghin cu theo gi tr s dng chnh ca cng trnh. Thc trng cng tc bo tn cc cng trnh kin trc c H Ni c nhn nhn di gc nhng mt tch cc lm c v nhng im cn hn ch. Qua chng II, ngi c s hnh dung c mt cch r rng rng mc d cc cng trnh kin trc c H Ni c vai tr quan trng khng ch trong i sng hng ngy ca ngi dn m cn trong vic pht trin du lch, nhng vic khai thc v s dng cng nh qu trnh bo tn, ci to, sa cha, nng cp cc cng trnh ny cn nhiu bt cp. Trong chng III, nhm nghin cu a ra nhng gii php cho cng tc bo tn cng nh nng cao hiu qu hot ng ca cc cng trnh kin trc c H Ni. Cc nhm gii php bo tn c ra trn c s khc phc nhng tn ti trong cng tc bo tn, tip tc y mnh nhng gii php hu hiu c thc hin cng nh a ra cc gii php mang tnh t ph. Cc nhm gii php nhm nng cao hiu qu hot ng ca cc cng trnh kin trc c trong pht trin du lch bn vng c ra trong ngn hn v di hn, vi nhng gii php t tng quan n chi tit, c tnh kh thi cao. Cng trnh nghin cu Kin trc c H Ni vi pht trin du lch bn vng, vi kt cu ba chng r rng, lm r nhng khi nim c lin quan, a ra nhng phn tch, nhn nh xut pht t thc t hot ng v bo tn cc cng trnh kin trc c H Ni, trn c s ra nhng gii php c tnh kh thi cao cho cng tc bo tn v nng cao hiu qu hot ng ca cc cng trnh ny.

DANH MC CC T VIT TT
T vit tt Ni dung hon chnh United Nations Educational Scientific and Cultural UNESCO Organization UBND GDP USD GS.TS ATM U ban nhn dn Gross Domestic Product (Tng sn phm quc ni) United States dollar ( la M) Gio s. Tin s Automatic Teller Machine (my rt tin t ng) Asia-Pacific Economic Cooperation (Din n Hp tc Kinh t APEC ASEM VN Vit Nam Chu - Thi Bnh Dng) The Asia-Europe Meeting (Din n hp tc - u)

MC LC
LI NI U CHNG I. KHI QUT CHUNG I. Kin trc c 1. Khi nim Kin trc c v phn loi Kin trc c H Ni 2. ngha lch s, vn ho ca cc cng trnh kin trc c H Ni II. Du lch bn vng 1. Khi nim du lch bn vng v nhn t pht trin du lch bn vng 2. Vai tr ca kin trc c H Ni trong pht trin du lch bn vng CHNG II. THC TRNG HOT NG V BO TN CC CNG TRNH KIN TRC C H NI I. Thc trng hot ng ca cc cng trnh kin trc c H Ni 1. Thc trng hot ng ca cc cng trnh kin trc c phc v mc ch tm linh 2. Thc trng hot ng ca cc cng trnh kin trc c c dng lm nh v ni lm vic 3. Thc trng hot ng du lch ti cc cng trnh kin trc c H Ni II. Thc trng vic bo tn cc cng trnh kin trc c H Ni 1. Nhng mt tch cc trong qu trnh bo tn kin trc c 2. Nhng mt hn ch trong cng tc bo tn kin trc c H Ni CHNG III. PHT HUY VAI TR KIN TRC C H NI TRONG PHT TRIN DU LCH BN VNG I. Gii php bo tn cc cng trnh kin trc c H Ni 1. Nhm gii php bt ngun t thc trng bt cp 2. Nhm gii php pht huy nhng nhn t tch cc c hnh thnh II. Gii php nhm nng cao hiu qu hot ng ca cc cng trnh kin trc c trong pht trin du lch bn vng 1. Nhng gii php trong ngn hn 2. Nhng gii php trong di hn KT LUN CHUNG 1 2 2 2 7 11 11 13 17 17 17

21 26 31 31 35 43 43 43 53 60 60 63 76

-1-

LI NI U
H Ni- th ngn nm vn hin, ni hi t anh ti nhn kit, ni cht lc vn ha Vit xa cng nh nay. V p tinh t ca H Ni c ghi nhn trong tng gc khut ph c, nhng bit th thi Php thuc, trong nt c knh m thm nghim ca nh cha miu mo thi L, Trn... Cng vi tc th ho, hin i ho, H Ni ang ngy cng hin i hn, n o hn nhng v p kin trc c H Ni vn t lu hp dn du khch nc ngoi ang t nhiu b xm hi. Hin nay, bo tn kin trc c l mt trong nhng vn m nhn loi quan tm, in hnh l t chc UNESCO ca Lin hp quc vi cc hot ng nh Din n UNESCO v Bo tn cc di tch lch s ti th, hay din n ton cu Trng i hc v di sn, v.v... Nhiu nc trn th gii cng coi vic bo tn cc kin trc c cng l mt ni dung quan trng trong chin lc pht trin vn ho dn tc ca mnh. Vy nn, hng ti l k nim 1000 nm Thng Long, vic gn gi v p cho cc cng trnh kin trc c H Ni l v cng cn thit v l trch nhim ca mi ngi dn H Ni thc s ghi du n trong nhng tri tim Vit Nam v bn b quc t. Trc nhng i hi cp bch ca thc tin, cc c quan chc nng, cc chuyn gia trong v ngoi nc, ngi dn Vit Nam ni chung v H Ni ni ring, v ang c nhng hnh ng tch cc nhm bo tn, tn to v pht huy v p kin trc, gi tr lch s- vn ha ca nhng cng trnh kin trc c H Ni. Bn cnh , cng tc bo tn di sn cng cn tn ti nhiu hn ch do gp phi nhng kh khn, thch thc c khch quan ln ch quan. V vy, nhm chn ti Kin trc c H Ni vi pht trin du lch bn vng cho cng trnh nghin cu khoa hc ca mnh vi mong mun em li mt ci nhn tng quan hn v thc trng bo tn v s dng cc cng trnh kin trc c H Ni, trn c s tm ra nhng gii php bo tn v pht huy gi tr ca nhng cng trnh .

-2-

CHNG I. KHI QUT CHUNG

I. Kin trc c
1. Khi nim Kin trc c v phn loi Kin trc c H Ni
1.1. Khi nim Kin trc c Thut ng kin trc (trong xy dng) thng c s dng mt cch truyn thng ch nhng thit k v cu trc tht s mang ngha quan trng v mt vn ha. Ngy nay, nhiu ngi cho rng mt cng trnh xy dng tt phi tha mn t nht ba iu kin: p ng tt nhu cu s dng nh, c kt cu k thut tt, v phi truyn ti c nhng gi tr thm m. Nhng, nhng cng trnh xy dng tt nht thng c thi cng mt cch hon ho n mc chng tn ti lu hn rt nhiu so vi gi tr s dng ban u ca chng. Nhng cng trnh trng tn cng thi gian, n va mang gi tr thm m, va l nhng t liu v lch s pht trin ca cc nn vn ha, l nhng thnh tu trong lnh vc kin trc i din cho x hi ng thi sn sinh ra chng. Nhng cng trnh kin trc y khng bao gi l thnh qu lao ng ca mt c nhn n l. Kin trc l mt loi hnh ngh thut mang tnh x hi. Kin trc phi c sinh ra t tnh yu ngh thut v am m hng ti ci p. Kin trc c l nhng nt kin trc lu i, c gn gi qua nhng di tch lch s cn st li. Kin trc c phn nh trnh vn ho, nhng phong tc tp qun sinh hot v c nhng truyn thng tt p ca cc th h i trc. Nh vy, khng phi bt c cng trnh xy dng no c tui i lu nm cng c gi l cng trnh kin trc c- bn cnh gi tr lch s, cng trnh phi mang gi tr vn ha- kin trc c trng v c o ca x hi ng thi.

-31.2. Cc loi hnh kin trc c c bn H Ni T nhng khi cha l th , Thng Long - H Ni c xa l mt vng dn c ng c. Kin trc c hnh thnh t nhng thi vua Hng dng nc. Di thi An Dng Vng, ngi Vit c bit t chc p nhng thnh t to cao lp trong lp ngoi, v du tch cn li ngy nay ca thnh C Loa vn khin nhiu ngi kinh ngc. T nm 1010, khi Thng Long c chn lm kinh thnh, vic xy dng cc cng trnh kin trc v iu khc mi thc s c ch v pht trin. Tri qua 1000 nm, nhc n Thng Long H Ni l gi n trung tm vn ho lch s ca t nc vi nt c knh n trong nhng ngi nh, nhng n cha mang dng dp kin trc c sc. Tri qua chin tranh, nhiu di tch lch s b tn ph nhng vn cn li khng t cng trnh kin trc c c gi tr. Cn c vo thi im xy dng cng nh phong cch kin trc, c th chia cc cng trnh kin trc c H Ni lm hai nhm c bn: Nhm kin trc thi k phong kin v nhm kin trc thi k Php thuc. a. Kin trc thi k phong kin (1009- 1873) Kin trc thi L (1009- 1225) Kin trc thi nh L c hnh thnh v pht trin vo khong th k XI v XII. C th ni nhng di tch kin trc thi L l nt kin trc lu i nht cn st li ca Thng Long - H Ni. Cc cng trnh kin trc thi L c lu i, cung in, thnh lu, n miu th cc anh hng dn tc, v ph bin hn c l cc cha thp. Kin trc thi L mang nhng c im c bn nh: - Kin trc thi L thin v kin trc cha thp cng do chu nh hng nhiu ca Pht gio th hin qua vic xy dng v trng tu hng lot cha nh Cha Mt Ct, Cha Trn Quc, Cha Keo, Cha Thy

-4- Kin trc thi L c c im l th hin phong cch chc kho v hi ho vi cnh tr thin nhin. Cha chin thi L c quy m rng ln, b cc vung vc, tin thn ca kiu kin trc ch quc sau ny, kiu dng cha chin mm mi, mi cong vt v thon th. - V hnh thc, kin trc thi L mang tnh qun th cao; hnh thc kin trc v chi tit kin trc giu sc biu hin. Hoa vn ho tit trong kin trc thi L gn b vi thin nhin v cuc sng i thng nhng mang tnh ngh thut cao. Hoa vn trang tr thng l hnh nh hin nhin, ng vt hoc hnh nh con ngi v mang nt mm mi, thanh thot, c trng nht l hnh tng con rng. Phng ph, ch qun, nh t v nh sn trong mng kin trc dn gian pht trin song song vi kin trc cung nh. Mt s cng trnh mang nt kin trc thi L H Ni l n Qun Thnh (Trn V Qun), Cha Mt Ct, n Bch M, hong thnh Thng Long v mt s di tch trong Vn Miu - Quc T Gim. Kin trc thi Trn (1226- 1400) Kin trc thi nh Trn hnh thnh v pht trin t khong nhng nm 1230 sau khi nh Trn ra i thay th nh L, v b thay th cng vi s suy tn ca triu i Trn vo cui th k XIV. Kin trc ch yu ca thi nh Trn l cung in, cha thp, nh , quch. Kin trc thi Trn mang nhng c im nh: - Kin trc mang nng phong cch Pht gio, n cha c ch trng pht trin trong thi k ny. mt s n v thnh

-5- c pht trin trn c s k tha nhng nt tiu biu ca kin trc thi L th hin vic xy dng cung in s, nhiu tng v c thm nhng dy hnh lang rng, lan can bao quanh. Kin trc b th nhm chng t uy quyn phong kin. - Hoa vn trong kin trc thi Trn vn k tip nhng gi tr thi L nhng gin d hn, mang tnh phng khong ca ng nt dn gian, i thng v chc kho hn ch khng bay bng v un ln nhiu nh hoa vn thi L. Nu hnh tng con rng thi L gn gi vi hnh tng con rn, un ln mm mi th hnh tng con rng thi Trn c thn hnh chc nch. Hnh cc con th chm khc thi Trn thng l hnh khi rn chc. Mt s cng trnh mang nt kin trc thi Trn tiu biu H Ni l nhng cng trnh kin trc Pht gio nh: Cha Ngc Hi, cha Kim Lin (cha ng Long) Kin trc thi L s (1428- 1527) Nh L ln nm quyn vo u th k XV. Nh nc phong kin L S c thnh lp trong bi cnh nn vn ha b hy hoi nghim trng, x hi y ry nhng kh khn. Hai mi nm gic Minh h, nhng cng trnh Pht gio ni ting mt thi nh cha Long i, thp Chng Sn u b ph hy. H t tng thng tr ca triu nh thi L S l Nho gio, Pht gio cng cc tn gio khc lm vo cnh tng chng nh suy tn. iu ny nh hng khng nh n kin trc thi L. Kin trc thi L mang nhng c im c bn nh: - Kin trc ghi nhn hai loi hnh ch yu l cung in v lng tm (ra i v pht trin rm r theo thit ch Khng gio). Do nh hng ca Nho gio su sc v Pht gio suy tn trong thi k ny nn cha chin khng c ch trng pht trin. - Kin trc thi L v c bn k tc kin trc dn gian thi L, Trn vi phong cch hn nhin ti mt nhng phn no th hin uy quyn phong kin qua

-6nhng hnh tng trang tr trong kin trc. V d hnh tng con rng trong hoa vn trang tr ca cc cng trnh kin trc thi L khng mm mi v gn gi vi i thng nh con rng thi L, Trn m chuyn thnh con vt d tn, mnh mp, u to, bm nh s t, chn nm mng qup vo nh chn diu hu, tng trng cho uy quyn ca giai cp thng tr. Nhng cng trnh kin trc thi L tiu biu H Ni gm Cha Qun S, in Knh thin (nm trong thnh H Ni c, pha Bc Ct c, qun Ba nh, H Ni, dng vo nm 1428), n Nam Giao (khu vc ng a, H Ni). Kin trc thi k L- Trnh, Ty Sn v u triu Nguyn (1593- 1865) Nhn chung bi cnh thi k ny, quyn lc ca giai cp phong kin phn no suy yu cng vi s lin tc thay i cc triu i cm quyn trong thi gian ngn. Do , y l thi k ngh thut dn gian pht trin mnh m. Kin trc mang tnh hin thc cao, gin d, bt i nt t m m thay vo l cm hng t cuc sng i thng bnh d ca ngi lao ng phn nh trong nhng ng nt hoa vn , ho tit dn d, chc kho. V c bn, kin trc thi k ny k tc kin trc thi Trn nhng th hin nhiu vic xy dng cc nh, cha, n mang phong cch dn gian. Kin trc th hin uy quyn ca giai cp thng tr nh lng m mang tnh cht kh khan thiu sc sng khng c ch trng trong thi k ny. Mt s cng trnh kin trc tiu biu trong thi gian t th k XVI n u th k XIX cn c lu gi H Ni gm Khu Vn Cc (trong Vn Miu - Quc T Gim), n Ngc Sn (th k XIX), cha Lin Phi... b. Cc cng trnh kin trc thi k Php thuc (1858- 1945) Khng th ph nhn mt iu rng kin trc thi Php thuc l mt phn c sc ca kin trc H Ni, mang nt sang trng, kiu k v lng mn. Khc vi kin trc thi k phong kin, kin trc thi k Php thuc mang quy m ln, s vi mt phong cch hon ton khc c v hnh dng cng nh ho tit trang tr ln b cc bn trong. Do c xy dng kh kin c v cn tng i mi (a phn vo cui th k XIX, u th k XX), cc cng trnh kin trc thi k Php thuc cn li tng i nhiu v vn gi nguyn nhng gi tr vn c ca n. Kin trc Php c th chia lm hai th loi:

-7 Nhng cng trnh kin trc thi k u ca cng cuc khai thc thuc a Kin trc thi k ny mang m nt chu u, ng nt kin trc cu k, tinh xo. Nt ni bt ca kin trc l kin trc c o ca mi vm, ct v nhng ng nt hoa vn trang tr tinh t nhng thnh bc ca s, mi, ban cng mang m hi hng ca tn gio phng Ty. Cc cng trnh xy dng thi k ny thng c hnh khi s v mang v p ca kin trc c in thun tu, mang tnh i xng cao. Tiu biu cho kin trc thi k ny c Nh ht ln H Ni, Ph Ch tch, Nh khch Chnh ph, To n ti cao... Nhng cng trnh kin trc c xy dng trong giai on 1920-1945 Thi k ny, cc cng trnh kin trc do Php xy dng hi ho hn vi iu kin t nhin ca thuc a. Kin trc v c bn vn phng khong, s, cao ro v mang mu sc sng sa nhng bt i nhng ho tit kt cu cu k. Nhn chung kin trc giai on ny mang phong cch sang trng, n gin v xen ln mt s nt ng nh s xut hin ca mi ngi, ca s vung rng. Kin trc khng nhn mnh vo s i xng m bin tu hi ho, chan ho vi t nhin.Tiu biu cho kin trc thi k ny l i hc tng hp H Ni, to nh B Ngoi giao, Bo tng lch s, Vin Pasteur, nh th Ca Bc... Ngoi ra, kin trc c thi k Php thuc cn ghi nhn khong hn 900 bit th c H Ni, hin nay mt phn b ct x ra thnh nhng khu nh ng dn c, mt phn c s dng lm t dinh ca nhng lnh o cao cp hoc cc tr s, c quan nh nc v cc i s qun.

2. ngha lch s, vn ho ca cc cng trnh kin trc c H Ni

Trc ht phi khng nh rng kin trc v vn ho lch s c mi quan h khng kht vi nhau. Khch du lch khng b hp dn bi mt cng trnh kin trc ch v v b ngoi ca n. Ci lm nn s li cun cho kin trc c chnh l chiu su vn ho lch s. iu g khin cho nhng vin gch ph kn ru v xn mu li c th c coi l p? iu g khin cho nh nc phi tiu tn hng trm t ng bo tn nhng khu di tch nt rn theo thi gian? C nhiu cu hi c t ra nh vy v ch c th tm cu tr li bng nhng dy cng nghin cu nhm mc ch gii m s hp dn ca kin trc c Vit Nam ni chung v H Ni ni ring.

-82.1. Kin trc c l hin thn ca lch s Con ngi Vit Nam, nhng th h i sau, lc no v bao gi cng lun mong mun tm hiu v lch s ca cha ng. tng c nhn nh rng: lch s chnh l tng lai ca bn thn. Nghin cu lch s khng phi l thm nh li qu kh, m l tm nh hng cho s pht trin ca chnh bn thn v x hi. Nhng du tch cn st li ca lch s, d l nh nht, cng rt ng qu v c coi l ti sn ln ca quc gia. C nhiu minh chng ca lch s cn st li cho n ngy nay. Lch s ti hin qua nhng ti liu, nhng di sn vn ho, c vt, kin trcTrong , kin trc c c mt vai tr ht sc quan trng. Cng vi thi gian, nhiu ti liu c li b h hng nng hoc b bin tu mt gc. Di sn vn ho nh nh nhc cung nh, cc mn n dn tc qua nhiu th h cng mai mt dn v bin i nhiu. Kin trc c c l l mt trong nhng thnh phn him hoi ca lch s tn ti xuyn thi gian v l cu ni gia qu kh vi hin ti v tng lai. Tri qua nhiu nm thng vi chin tranh tn ph v nhiu ln trng tu, tn to, nhiu cng trnh kin trc c khng cn gi c v nguyn bn nh thi c xy dng, nhng nhng g cn li nh mnh gch, hoa vn, thm , mi ngivn l nhng bng chng v cng qu gi ti hin mt giai on lch s nht nh. Kin trc c gn lin vi lch s dng nc v gi nc ca cha ng ta. Nhiu cng trnh kin trc c c cc triu i vua cha xy dng k nim cc s kin trng i, nhng trn nh ln hoc th nhng ngi c cng vi t ncV d nh cha Trn Quc c nht H Ni c xy dng di thi L Nam v c gi l cha Khai Quc k nim s kin Vua L B nh thng nh Lng h khai sinh ra nc Vn Xun nm 544. Cha L Quc S c xy dng di thi L th L Quc S Nguyn Minh Khng Kin trc c cn phn nh c im kinh t- x hi ca tng thi k khc nhau. Nc ta tri qua nhiu thi k chin tranh, s hng thnh ri suy vong ca cc triu i phong kin. iu ny khin cho cc cng trnh kin trc cn tn ti c c im ni bt l tri qua nhiu ln trng tu, tn to. Chnh v th, cc cng trnh kin trc c Vit Nam ni chung v H Ni ni ring mang trn mnh du n ca

-9nhiu thi k lch s khc nhau. Kin trc cn l bc tranh ton cnh cho s pht trin ca t nc qua cc thi k. V d nh di thi L, Trn, t nc pht trin hng thnh nn cc cng trnh kin trc c quy m b th, hoa vn ho tit mang mu sc thin nhin vui ti sng ng hoc ly cm hng t cnh sinh hot yn bnh ca ngi dn. Sang n thi L, t nc va tri qua ch h ca nh Minh, L Li u khi ngha gii phng t nc, kin trc mang nng uy quyn phong kin. n nhng thi k sau, giai cp phong kin yu th, kin trc ni ln l kin trc mang phong cch dn gian, n gi n. 2.2. Kin trc c l di sn vn ha to ln Khng ch l minh chng cho tng thi k lch s, cc cng trnh kin trc c cn l hin thn ca nhng gi tr vn ho truyn thng. Trc ht, kin trc c phn nh c im a l v iu kin sinh hot ca ngi Vit t ngn i nay. Ti sao kin trc phong kin Vit Nam li khc kin trc phong kin Campuchia, n hay Chu u? l v kin trc mang nhng c th ph hp vi iu kin sinh sng v trnh dn tr ca x hi sn sinh ra n. Vit Nam thuc min kh hu nhit i, a hnh tri di, phc tp v hp vi nhiu knh rch, sng sui, c bit l khu vc ng bng sng Hng. c im a l nh vy cng tc ng n kin trc. Kin trc c Vit Nam xy dng c xu hng chan ho vi thin nhin, nh c hay cha chin, nh thp thng c bao bc vi khng gian cy ci xanh mt. Kin trc c ph bin vi vt liu t nhin th hin nhng ct ko, x nh bng g, sn gch, mi ngi v bc thm cao. Kiu xy dng nh vy gip gim bt ci nng v ma h v chng li nguy c ngp ng ma ma. Th so snh vi li kin trc c Chu u, ca s thng di v hp, thng l ca knh n nh nng vo si m v ngn bt gi lnh. Kin trc c cn phn nh nhng phong tc tp qun v np sinh hot truyn thng ca ngi Vit xa. Kin trc c phong kin Vit Nam qua nhiu i thng chan ho gn gi vi thin nhin v con ngi. Hoa vn ho tit trang tr thng ly bi cnh t thin nhin nh hoa l, chim mung ho c ly cm hng t sinh hot i thng ca nhng ngi dn lao ng. Nhng l hi truyn thng cng c th

-10hin phn no qua nhng bc v, ho tit trang tr hay nhng bc iu khc li. l nhng t liu qu gi cho vic nghin cu nt vn ho c xa ca cha ng. Kin trc l s th hin ca tn gio v tn ngng. Ngi Vit thng tm nim ly v hin ho, lm nh hng ng, l minh chng l gii v sao a phn cc cng trnh kin trc c u n hng mt tri mc. Ngy nay, trong kin trc nh thng thng, mt phn v dn c ng c, iu kin b hn ch, mt phn nhng quan nim khi xa b nht dn nn kin trc quay 4 phng 8 hng, khng cn theo truyn thng na, nhng nhng cng trnh kin trc c li t xa th vn gi nguyn nhng np sinh hot nh vy. Cc cng trnh kin trc c, d nh nht, u c thit k xy dng theo mt quan nim, tn ngng, ngha no . Th v d n gin nht: v sao cu Th Hc (xy dng vo nm 1865) li c sn mu ? ng gc thm m m xem xt khng gian xung quanh th c v l mu tt yu lm ni bt cy cu. Nhng trn thc t, mu sc ny mang nhiu ngha hn th. Theo ngha xa, Th Hc c ngha l n nh sng ban mai v min t thnh thin t ng sang Ty. V ngha y nn cu c xy v hng ng v c sn mu th hin mu ca s sng, ca mi ngun hnh phc. Cu Th Hc c xy dng vi ngha: biu tng ca mt tri. S ho quyn ca tn gio vo kin trc cng c th thy r qua cc triu i Vit Nam. V d nh thi LTrn, Pht gio pht trin nn kin trc ph bin l kin trc cha chin, nh thp mang hi hng pht gio. n thi k Nho gio thnh hnh, kin trc li nh hng su sc c im kin trc Nho gio, tun theo nhng hc thuyt ca Khng T t nhng cch bi tr n hoa vn ho tit, kt cu xy dngHay nh thi k thuc a na phong kin, kin trc ghi nhn mt loi hnh mi: kin trc theo li kin trc c chu u v mang nng hi hng thin cha gio th hin ho tit trang tr, kt cu mi vm Kin trc c Vit Nam v H Ni l s ho trn ca cc nn vn ho a dng, phong ph. y l c im to nn s c o ca kin trc c H Ni ni ring v Vit Nam ni chung. Qun th kin trc H Ni c th coi l c o vi s an xen kin trc nhiu thi k, ca kin trc Phng ng v kin trc Phng Ty. c thi k, kin trc c thi Php thuc li khng c nhn nhn vi ng gi tr ca n v b xem l minh chng ca thi k h. Nhiu ni, nhn dn

-11ph b cc l ct, pho i Nhng nhn chung, kin trc c li, d trong hon cnh no, cng l nhng ti sn qu gi v ng trn trng. 2.3. Kin trc c mang ngha nh hng cho tng lai Kin trc c khng ch c gi tr lu gi vn ho lch s m cn c tnh nh hng cho kin trc tng lai. Kin trc mi thi k khng phi l sn phm hon ton mi ca con ngi thi k . Kin trc, cng nh nhiu mt khc ca t nhin v x hi, phi da trn s k tha nhng tinh hoa c ca s pht trin ngn i v t nng ln cho ph hp vi tng hnh thi kinh t x hi v s tin b ca nhn loi. Kin trc ngy nay c s du nhp mnh m li kin trc phng Ty vi nhng to nh hin i. Bn cnh cng c nhiu loi hnh kin trc mi l khng theo phong cch no. Tuy nhin, kin trc c Vit Nam vn hnh thnh qua nhiu thi k, triu i phong kin vn gi nguyn gi tr nh hng ca n v ph hp vi iu kin kh hu thi tit v tp qun sinh hot. Kin trc cng nh mt qun o, c s quay vng. Trong tng lai, kin trc hin i nh hin nay nhiu kh nng s km thnh hnh v c xu dn tc. hng quay tr li vi nt kin trc truyn thng ca

II. Du lch bn vng

1. Khi nim du lch bn vng v nhn t pht trin du lch bn vng
1.1 Khi nim du lch bn vng Cng vi xu hng ton cu ho trn th gii, nhu cu i li giao lu gia cc quc gia, gia cc nn vn ho cng ngy cng gia tng. i sng vt cht c nng ln, con ngi c xu hng tm n nhng gi tr vn ho tinh thn cn i gia lao ng v hng th. Tm l chung khin cho ngnh du lch pht trin nhanh chng trong vi thp k tr li y v tr thnh ngnh kinh t quan trng vi nhng ng gp ng k trong GDP ca nhiu quc gia. Do , vn pht trin du lch ngy cng c quan tm nhiu v tr thnh mt trong nhng chnh sch hng u. Tuy nhin, thu ht du lch trong thi gian ngn hng t c s tng trng ng n l iu khng kh. Pht trin du lch bn vng mi l iu ng lu tm.

-12Pht trin hiu n gin l s gia tng, ln ln v mi mt ca mt lnh vc no . Pht trin bao hm tng trng nhng khng phi c tng trng th c ngha l pht trin. Tng trng phi to ra s bin i v mt c cu, ni hm theo chiu hng tch cc mi c gi l pht trin. Tuy nhin, vn chng ta quan tm khng n thun l pht trin m l pht trin bn vng. Vy pht trin bn vng l g? Xin c trch dn nguyn vn khi nim Pht trin bn vng trong wikipedia. Theo , pht trin bn vng l mt khi nim nhm nh ngha mt s pht trin v mi mt trong hin ti m vn phi m bo s tip tc pht trin trong tng lai xa. T c th hiu rng Du lch bn vng l vic p ng cc nhu cu hin ti ca du khch v khai thc cc vng du lch m vn m bo nhng kh nng p ng nhu cu cho cc th h trong tng lai. Du lch bn vng i hi phi qun l tt c cc dng ti nguyn theo cch no chng ta c th p ng nhng nhu cu kinh t, x hi v thm m trong khi vn duy tr c bn sc vn ho, cc qu trnh sinh thi c bn, a dng sinh hc v cc h m bo s sng. 1.2. Nhng nhn t pht trin du lch bn vng C nhiu nhn t pht trin du lch ni chung, nhng pht trin du lch bn vng th cn nhng nhn t c bn sau: - Tim nng ca t nc v con ngi: Du lch pht trin c th trc ht cn c tim nng pht trin du lch. Tim nng ny c th l cnh quan t nhin hoc chiu su vn ho, lch s. Du lch pht trin m khng da trn vic khai thc nhng tim nng v con ngi, cnh quan v vn ho ca t nc m mang tnh nhn to nhiu th s khng th pht trin bn vng trong tng lai. - Chnh sch khai thc v pht trin du lch ng n: Tim nng du lch l quan trng nhng ch l tin c bn. Du lch c pht trin hay khng v pht trin nh th no, t hay bn vng l ph thuc vo chnh sch khai thc du lch ca mi quc gia. Trong s du khch i tham quan c rt nhiu ngi mong mun tm hiu nhng khc bit v thin nhin, vn ha.. m t nc hay vng sinh sng ca h khng c. Vn l phi pht hin ra bn sc ca t nc con ngi, s khc bit lm nn nt c o cho nn vn ho, la chn u t vo kha cnh no v u t nh th no cho thch hp th mi c th pht trin du lch mt cch bn vng.

-13- Nhn thc ca chnh ngi dn bn a: Chnh sch thu ht du lch thuc v ch trng ca nh nc nhng du lch chc chn s km hp dn i rt nhiu nu thiu i s n nhn nhit tnh ca chnh ngi dn a phng , t nc . Du lch bn vng ph thuc rt nhiu vo mi trng du lch. Mun nng cao vai tr v pht huy gi tr ca cc cng trnh kin trc c H Ni trong con mt ca du khch quc t th trc ht bn thn ngi dn phi cm nhn c nhng gi tr . Qung b du lch thng qua mi trng du lch thun li s hiu qu hn vic tuyn truyn qua cc phng tin thng tin i chng.

2. Vai tr ca kin trc c H Ni trong pht trin du lch bn vng

H Ni l trung tm vn ho ca c nc. i l 1000 nm Thng Long- H Ni ang n rt gn, ai trong chng ta cng mong mun tn dng c hi ny qung b hnh nh th ngn nm vn hin n ng o bn b trn th gii. Do , pht trin du lch H Ni ang l vn nhn c s quan tm su sc ca chnh quyn v ngi dn trong nhiu nm tr li y. Tuy nhin, du lch H nhn nh trn. Xt v tim nng pht trin du lch vn ho, H Ni c mt b dy lch s cng nhiu nt truyn thng ng qu n su vo np sinh hot ca dn c. H Ni cng vi Hi An l hai thnh ph cn lu gi c nhng np nh c, c bit H Ni c o vi s an xen ca nhiu nn vn ho, nhiu triu i phong kin, l ni l tng i vi nhng ai c ham mun tm ti, khm ph. Bn cnh , nu khng pht trin du lch vn ho, H Ni cng khng phi ni thch hp pht trin nhng loi hnh du lch khc. Th nht, a hnh nh hp, dn c ng c, np sinh hot mang tnh cng ng vi nhiu np nh nh, ph x nh ca san st nn nhng loi hnh du lch vi nhu cu tm n mt ni an dng ngh ngi sau khi lm vic cng thng nh du lch MICE hay du lch sinh thi l khng thch hp. Khu vc ngoi ni thnh H Ni cng pht trin du lch sinh thi trong nhiu nm gn y nhng ch thu ht i b phn gii tr trong nc, cn du khch nc ngoi hu nh khng c. Nh vy, vic pht trin du lch nhng khu vc ny cha p ng c nhu cu du lch sinh thi thc s, cht lng cha Ni nn v ch c th pht trin kha cnh du lch vn ho. Chng ta hy th lc qua mt s l do chnh cho

-14cao v khng cnh tranh c vi nhiu a phng khc trong c nc v cc quc gia trong khu vc. Th hai, H Ni l mt th c b dy vn hin, mc d trong thi k hi nhp v pht trin nhanh chng nhng thi quen sinh ho t n o, x b vn khng phi l thch hp trong thi i hin nay. H Ni cha v khng th li tr thnh mt kinh thi trang hay mt trung tm mua sm nh Hng Kng hay Parisvi s khc bit vn ho su sc. Li sng khn trng, n o no nhit khng ph hp vi nhng c th, cnh quan vn c ca H Ni. Nu pht trin du lch theo hng nh trn th H Ni cng khng c tnh cnh tranh vi nhiu thnh ph trong khu vc v trn th gii, v c nguy c dn n s suy tn nhng truyn thng vn ho tt p gn gi c. Do vy, pht trin du lch vn ho H Ni l thch hp nht. Vic chn la nhng nt vn ha c trng qung b, cng nh vic qung b vn ho H Ni nh th no, l nhng vn c bn cn bn lun hin nay to ra hnh nh mt th ngn nm vn hin, mt ci ni ca nn vn ho Vit. Trong pht trin bn vng du lch H Ni theo hng pht trin du lch vn ha ni trn, cc cng trnh kin trc c gi mt vai tr ht sc quan trng. Xt phng din m quan th , th kin trc c to nn din mo v sc thuyt phc ca mt th giu truyn thng vn ho. H Ni chc chn s km sc hp dn i rt nhiu nu thiu i nhng cng trnh kin trc c xen gia nhng to nh hin i. Nu nhng cng trnh kin trc thi phong kin to nn ci p trm lng, uy nghim, mc mc khin ngi ta phi ch quan st k mi nhn ra tng ng nt hoa vn th nhng cng trnh kin trc Php s v mang v p rc r. Ci hay l chng ho quyn an xen vo nhau khin H Ni va mang chiu su ni tm, c knh va p mt cch tinh t, thu ht khch du lch thp phng. Bn rn vi cng vic nhng thnh ph hin i, vi nhp sng ngy cng khn trng gp gp, con ngi lun c xu hng tm v nhng thnh ph vn hin nh mt hnh ng tm v ngun ci. Xt gc vn ho lch s, H Ni c nhiu nt vn ho truyn thng khc hp dn du khch nh ma ri nc, vn ho m thc, nhng lng nghv vic bo tn kin trc c to tin pht trin nhng loi hnh vn ho . Du lch

-15mang ba mc ch chnh: xem, tm v hiu. Qun th kin trc c nu c bo tn tt s to ra khng gian vn ho c knh, ph hp v gy hng th tm hiu v nhng nt vn ho c truyn Thng Long. Khng gian v mi trng du lch thun li l mt trong nhng nhn t c bn thu ht du v pht trin du lch bn vng. Chc chn s khng th c c mt khng gian vn ho m thc hay ngh thut truyn thng H Ni nu xung quanh bao bc bi nhng to nh cao tng mang phong cch hin i. V mt th trng, mun tin n th trng quc t, phi ch n cm nhn ca du khch. Khch du lch th gii n t nhiu ni c tri thc dn tr cao, th hiu du lch ca h thin v tm v hiu hn l xem n thun. Du khch sang thm Vit Nam v dnh thi gian du lch H Ni thng c nhu cu khm ph vn ho, bn cht tht ca di tch, tm hiu lch s, np sng (sinh hot, bun bn, cch th cng, l hi truyn thng, cch t chc khng gian sng) tng din ra trong qu kh m vn c duy tr v th hin trong cuc sng hin i a phng hay trong cc di tch kin trc c. Bn thn ngi Vit sinh sng v lm vic ti H Ni, do quen thuc vi cc cng trnh kin trc c nn cha c nhn thc ng hoc nhn thc sai v nhng gi tr vn ho qu gi. C nhiu nt c o ca di tch hp dn du khch nc ngoi hn l du khch ngi Vit Nam. Do , phi nhn thc ng v ch trng pht huy vai tr ca kin trc c H Ni mi hy vng thuyt phc c du khch nc ngoi v du lch vn ho H Ni. V mt ngoi giao, gn gi c cc di tch kin trc c gp phn nng cao v th ca H Ni trong con mt bn b quc t. Trn th gii, cc quc gia, thnh ph c coi trng thng l nhng vng c kinh t pht trin cao hoc nhng ci ni ca vn minh nhn loi. Qun th kin trc c phong ph v c o ca H Ni gp phn khng nh vo vic to dng b mt ca th v t nc vi rt nhiu di tch lu nm nh Vn Miu- Quc T Gim, cha Mt Ct, cha Trn QucMun pht trin du lch bn vng, trc tin phi to dng c ch ng trong lng bn b quc t v cc cng trnh kin trc c H Ni phi c v tr ch o. Du lch bn vng gn lin vi li ch kinh t lu di. Trong pht trin bn vng du lch H Ni th bo tn di tch kin trc c c th c coi l mt loi hnh

-16kinh doanh bn vng. u t bo tn p ng tiu chun chnh l m ra c hi ln v du lch. Thu nhp t du lch vn ho khng mnh m bng mt s loi hnh khc nhng nu c nhng bin php thch hp pht huy vai tr kin trc c H Ni trong pht trin du lch th du lch vn ho H Ni ha hn s l ngnh c s tng trng bn vng. Qua phn tch tng kha cnh nh trn, c th thy vai tr ca kin trc c H Ni trong pht trin du lch bn vng l ht sc quan trng. Du lch H Ni ni ring v Vit Nam ni chung mun pht trin theo hng bn vng cn thit phi nhn thc ng vai tr ca kin trc c, t c nhng gii php nng cao hiu qu hot ng ca cc cng trnh ny.

-17-

CHNG II. THC TRNG HOT NG V BO TN CC CNG TRNH KIN TRC C H NI

I. Thc trng hot ng ca cc cng trnh kin trc c H Ni

Nh nhn nh t u, nhng cng trnh kin trc c khng ch tn ti nh nhng vt trang tr p , chng cn mang gi tr s dng vt thi gian bi s thit k ti ba ca cc kin trc s sng to ra cng trnh . Qu trnh phn tch v tng hp cho thy chng ta c th xp nhng gi tr s dng khc nhau ca cc cng trnh kin trc c H Ni hin nay vo ba nhm chnh nh sau: - Nhm th nht: gi tr s dng chnh nm vic phc v nhu cu tm linh ca con ngi. Tiu biu cho cc cng trnh kin trc c mang trong mnh nhm gi tr s dng ny l nhng n cha, miu mo c knh- nhng tc phm kin trc c sc v ng thi mang gi tr tn ngng su sc. - Nhm th hai: gi tr s dng chnh nm vic cung cp khng gian sng v lm vic cho ngi dn th . Hin nay, phn ln cc bit th Php c v cc ngi nh c thuc khu ph c thc hin chc nng n y. - Nhm th ba: gi tr s dng nm vic phc v cho pht trin du lch. Vic khai thc gi tr lch s- vn ha ca cc cng trnh kin trc c pht trin du lch c tin hnh t lu, mang li thu nhp cho cc b phn dn c ng thi cng l c hi H Ni qung b v p ca mnh n du khch thp phng. Gi tr s dng quyt nh thc trng hat ng ca cc cng trnh kin trc c v trong thc trng hot ng u c nhng mt lm c v nhng mt cn hn ch. Ngoi ra, do c s lin h mt thit gia cc loi gi tr s dng tr nmi cng trnh kin trc c c th cng lc mang trong mnh nhng gi tr s dng khc nhau- nn trong nghin cu cng khng trnh khi trn ln v an xen gia ba nhm gi tr s dng trn. Tuy nhin, nhm nghin cu s c ht sc phn tch cc cm gi tr ny, gip vic nhn bit thc trng hot ng cc cng trnh kin trc

-18c c d dng. Xin lu vic phn chia cc cng trnh kin trc c vo ba nhm trn c cn c vo gi tr s dng chnh ca cc cng trnh .

1. Thc trng hot ng ca cc cng trnh kin trc c phc v mc ch tm linh

1.1. Gi tr ca cc cng trnh kin trc c phc v mc ch tm linh cha c hiu bit rng ri. Cc cng trnh kin trc c phc v mc ch tm linh gm phn ln l cc cng trnh kin trc c phong kin nh nh, n, cha. Ngoi ra cn c nh th Thin cha gio nhng hot ng lng hn v ch yu dnh cho gio dn. nh-ncha l nhng chn tn nghim, mang nhng du n c trng ca vn ha Vit Nam. Hin nay trn a bn thnh ph H Ni vn cn mt s nh cha c xy dng t xa xa nh cha Bt Thp, nh Kim Lin, n Bch M, v.v.. Khng ch c cnh quan p m cc nh cha ny cn lu gi c nhng hin vt c gi tr lch s, ngh thut, kin trc. Cng vi s gia tng mc thu nhp, nhu cu h ng ti nhng gi tr tn ngng ca con ngi cng ngy cng ln hn. Ti nhng ngi cha c ni ting nh cha Mt Ct, n Bch M, hay cha H, khng ch vo nhng dp l ln nh l hi chnh ca cha hay Tt Nguyn n m ngy rm, mng Mt, hay c ngy thng, u rt ng du khch n thm quan v cng bi. C th ni, hot ng tn ngng H Ni tng i si ni so vi cc a phng khc trn ton quc. Cha chin cng v th m c quan tm ng gp sa sang v xy dng mi nhiu. iu ny cho thy vai tr ca cc cng trnh kin trc phc v mc ch tm linh chim v tr kh cao trong i sng vn ho tinh thn ca ng i Vit. Bn cnh s ra tng nhu cu i sng tm linh ca nhn dn, c mt iu

ng bun l trong nhng ngi lui ti y c rt t ngi bit n nhng gi tr lch s- vn ha v nt p trong kin trc ca cha. Phn ln trong s h n ch cu danh, cu ti v nghe ni nhng ngi cha c ny rt thing. Nhm nghin cu c dp n Cha Bt Thp (s nh 203 ph i Cn, phng i Cn, qun Ba nh, H Ni) mt ngy u thng 7/2009. Cha c xy dng trn on ngn ni Vn Bo, mt ngn ni thp kinh thnh Thng Long vo thi L Trn. Sau cha khai qut c nhiu di vt thi L, Trn. Cha mang tn Bt Thp do trong cha c

-19nhng ngn thp hnh bt vn l nhng ngi m ca cc v s t ca cha. Trong

cha cn gi c nhiu pho tng, di vt, chm khc mang phong cch th k 19, trong c qu chung c nm Gia Long th 2 (1803). Cha c b Vn haThng tin xp hng di tch kin trc - ngh thut ngy 05/09/1989. Theo li s c tr tr cha th mi dp l tt, ngy rm hay u thng ngi n l bi cha rt ng. Phng vn mt s ngi n cng l y th c ti 5 ngi trn tng s 8 ngi c hi khng bit v lch s v vn ha ca ngi cha. L do c a ra l v trong cha ch c tm bia Hn ng ghi li lch s v cc ln trng tu cha m khng c tm bia bng ch Quc ng no, khin cho vic hiu bit tr nn kh khn. iu ny cho thy thc t ng bun l gi tr vn ha- lch s- kin trc ca cc cng trnh kin trc c phc v mc ch tm linh khng c chnh nhng i tng s dng chng hiu bit mt cch y . Nu bn cht ca n cha miu mo ch n thun l nhng nh cha tng, c ch thp hng v by mm cng th ngha ca vic bo tn, tn to nhng cng tr nh kin trc c mang trong mnh gi tr tn ngng su sc ang b gim st nghim trng. 1.2. Nhiu cng trnh b s dng sai mc ch. Ngoi mc ch tm linh, tn ngng, cc cng trnh kin trc c nh nh cha cn b s dng vo nhng hot ng khc v a phn l theo ngha khng my tch cc. Nh nhng th l vic chim dng khun vin cha chin, di tch kin trc c lm ni kinh doanh by bn hng tp phm, nng hn th tn dng khun vin di tch lm bi xe, nh . Theo nhn nh chung, ngoi nhng nh cha c tng bao kin c tch bch khun vin vi khu dn c bn ngoi hoc nhng di tch v tr c bit nh cha Trn Quc t c kh nng b lm dng ra , cn li a phn cc cha chin hin nay b xm ln t nhiu. i vi nhng cha c cha c khai thc cho mc ch du lch v do cha thu ht c s ch ca ng o d lun nh cha Bt Thp hay cha Am Cy (s 2 ph L Trc, phng in Bin Ph, qun Ba nh) th tnh trng ph bin nht ang din ra vi cc cng trnh kin trc c ny l vic b cc h dn xung quanh ln t, gy nh hng nghim trng n m quan cng nh n cc b phn ca qun th kin trc. Vi cha Am Cy - mt di tch c xp hng di tch kin

-20trc ngh thut - ngay cng cha c nhng h dn xung quanh tn dng l m li i v bi dng xe my min ph, gy nh hng nghim trng n vic ra vo cha v n m quan cha. Pha trong cha vi s tit kim tng milimet khi khng gian ca cc h dn bn cnh, ngi ta kh c th tng tng y l mt cng trnh mang gi tr vn ha v ngh thut kin trc su sc. Nhng ngi cha c khc nm khu ng dn c hn vic ln chim khng gian di tch cn din ra mnh m hn. Cha Vnh Tr (59 ph Hng Lc, qun Hon Kim) c B Vn ha-Thng tin (nay l B Vn ha-Th thao v Du lch) cng nhn l di tch lch s-vn ha, l mt im n trong tuyn tham quan du lch khu ph c H Ni. Hin nay, cha vn cn lu gi c rt nhiu di vt nh: sc phong, ngai th bi v, cu i, tng pht v nhng ng c gi tr ngh thut cao. Th nhng, khun vin ca cha ang b ngi dn chim dng lm bi gi xe, bn hoa gi, thm ch l kinh doanh tht ch hay m qun cm. Hot ng by bn gii kht, qu lu nim khng thuc quy hoch cng din ra thng xuyn v ngang nhin trong khun vin di tch c, ch yu l nhng di tch ni ting thng xuyn thu ht khch du lch ti thm quan. Bn cnh , mc d khng phi l hin tng ph bin nhng cc hnh vi bi ton, mang mu sc m tn d oan vn din ra mt s cc nh cha trn H Ni nht l vo nhng dp l tt, in hnh phi k n nhng a im ni ting nh ph Ty H, cha Trn Quc, n Ngc Sn Vic s dng sai mc ch nh vy nh hng nghim trng n m quan, n gi tr vn ha- kin trc ca nh- n- cha c cng nh lm gim c hi khai thc tim nng du lch ca cc di tch ny.

-21-

2. Thc trng hot ng ca cc cng trnh kin trc c c dng lm nh v ni lm vic

C th ni, hai khu vc lm nn nim t ho ca H Ni m khng phi bt c thnh ph no Vit Nam cng nh nhiu nc khc c c chnh l khu ph c v khu ph c (hay cn gi l khu ph Php- nm pha Nam ca h Hon Kim). Ngoi tr mt s di tch trng im c thu hi v ci to nhm phc v khch du lch, phn ln cc cng trnh kin trc c thuc hai khu vc ny hin l ni sinh sng v lm vic ca khng nh b phn dn c th . Nh vy, ci c y khng phi l ci c tnh, m n mang tnh ng ca mt thc th ang sinh si, ang pht trin, ang i khc tng ngy. y l im lm cho kin trc c H Ni khc bit vi nhng di sn thin nhin nh vnh H Long hay khu di tch c thnh a M Sn. Qu trnh pht trin kinh t - x hi, th ha nhanh chng ca H Ni nhng nm qua tc ng mnh m n cc di sn ny c theo chiu hng tch cc v tiu cc. Ngoi mt s im nhn trong cng tc bo tn v s dng cc cng trnh kin trc c thuc hai khu vc ny, phn ln cc cng trnh cn li cha c quan tm ch ng mc. 2.1. Thc trng hot ng ca cc cng trnh kin trc thuc khu ph c Khu ph c H Ni, thng c gi l H Ni 36 ph phng, hnh thnh t u th k 15, gii hn bi pha Bc l ng Hng u, pha Nam l cc ng ph Hng Bng-Hng Gai - Cu G v Hng Thng, pha ng l ng Trn Nht Dut Trn Quang Khi v pha Ty l ng Phng Hng, c khoanh li trong mt din tch khong 105 ha. Khu Ph c H ni l mt qun th kin trc c o, mang nng bn sc dn tc Vit vi nhng mi ngi r u phong c knh, nhng ngi nh nh hnh ng xen k, ha quyn vo nhau, to nn khng gian kin trc c sinh ng, a dng. Tri qua hng trm nm lch s, di tc ng ca thi gian, chin tranh tn ph, v con ngi, nhng cng trnh kin trc c thuc phm vi khu ph c ang bin i su sc v phn ln theo hng tiu cc. Trong cc cn nh thuc khu ph c c nhiu nh tui i ti hng trm nm, do iu kin kinh t v cng ngh lc xy dng khng c nhng vt liu siu bn, siu cng nh st, thp, xi mng... m ch c gch th mi ngi, bn nht mi ch c

-22g lim lm rng v ct Nhng vt liu ny khng sc chng chi vi thi gian, nht l thi tit, kh hu khc nghit ca min Bc , dn n tnh trng xung cp rt trm trng ca cc cn nh c: mi nh b git, thm, tng nh b n mn... V d nh ngi nh s 47 ph Hng Bc, c xy dng t nm 1880, tri qua nhiu i ch, cng vi s ty tin trong cch s dng, s xung cp l iu tt yu. Ton b ngi nh c thit k bi nhng ct g vi ko v cu thang cng bng cht liu y; nh c hai lp ngi khng lin mi, gia l nhng bc tng xy gch git cp, ngn cch nhng ngi nh bn cnh, kt cu khng dng b tng ct thp. Chnh v th, qua mt trm hai mi chn nm, ngi nh bc l s gi nua ca mnh. Cc ct g bt u mc nt, mi mt; va ri tng mng... Trn gian th ca dng h, chic ct lim chng mi b mi n mn vt, phi cp bng nhng thanh g. nhiu cn nh khc, do nh ca dt nt qu mc, ngi dn phi t gia c bng st thp hoc sa sang li bng xi mng lm mo m nhiu hnh nh nguyn c ca cc cng trnh t xa xa. S gia tng dn s, m ca nn kinh t v nhng tc ng ca ton cu ha to ra sc p ngy cng gia tng, buc H Ni phi p ng nhng a im hp dn, cn thit cho s pht trin ca mi c nhn, cng nh thc hin ti pht trin v ti c cu th, v kin trc khu ph c cng khng nm ngoi sc p . iu ny c th hin tc ph d, ci ni, chnh trang cc cng trnh kin trc c m khng tun th nhng nguyn tc ca bo tn, gy nhng thit hi nghim trng cho qu di sn kin trc ca H Ni. Theo tng kt ca UBND thnh ph H Ni, khu ph c H Ni hin c 15.270 h gia nh sinh sng, din tch ph bnh qun 0,8- 1,5 m2 mi ngi, trn 50% s nh khng c nh v sinh ring, 20% s nh khng c bp, trn 50% s h c 6 ngi trong mt bung. n nay, s nh cn sa cha l 80%, 20% trong s b h hng nng. Do phi sng trong mt khng

-23gian hp, thiu khng gian cho nhng cng trnh ph c bn nht nn dn n vic cc gia nh sng ni y lun phi tm mi cch m rng din tch. B ngang c hn, h ch cn mt cch duy nht l m rng ln cao, bng cch lm thm tng mi; cc khu khng gian dng chung gia cc khu nh cng b thu hp n mc ti a phc v cho vic m rng din tch. Cng t m cnh quan kin trc b ph v, thay i. 2.2. Thc trng hot ng ca cc bit th Php c Kin trc khu ph Php l di sn th quan trng gp phn to nn din mo kin trc th c trng ca H Ni. Qu trnh pht trin kinh t- x hi, th ha nhanh chng ca H Ni nhng nm qua tc ng mnh m n cc di sn ny c theo chiu hng tch cc v tiu cc. Kin trc Php ni chung, trong c bit th Php ni ri ng, to nn mt bn sc, mt nt c trng trong din mo th H Ni so vi cc th trong v ngoi nc khc. Cc cng trnh kin trc mang phong cch Php ng Dng hin vn cn nm ri rc cc tnh thnh trong c nc nh Lt, Hi Phng, Thnh ph H Ch Minh... Tuy nhin, s kt hp hi ha gia khu ph c v cc cng trnh kin trc mang phong cch Php khin th H Ni tr nn c sc v ni bt hn hn. Cng theo kin trc s H Thiu Tr- mt ngi c thm nin v ni ting trong ngnh kin trc trong v ngoi nc, vi d n tu b Nh ht ln H Ni c nhiu ngi bit n- th "D Chu Phi, cc nc ng Dng khc hay bt k mt quc gia thuc a no ca Php cng khng th c c cm kin trc c sc ny ging nh H Ni". Nhng bit th bit th Php c vn cn nguyn v p nh trm nm trc ch yu qun t khu Ba nh, ni c quy hoch cht ch vi cc tuyn ph Phan nh Phng, Nguyn Cnh Chn, Trn Ph, L Hng Phong, Hong Diu, in Bin Ph... Xui xung pha Nam h Hon Kim l cc bit th nm ri rc dc Hai B Trng, L Thng Kit, Trn Hng o, Nguyn Du... Hai qun th kin trc tr n c ni vi nhau bi tuyn ph thng mi Trng Thi, Hng Khay, Trng Tin. Nm pha ng h Hon Kim l cc cng trnh cng cng mang phong cch kin trc c knh thi Php thuc nh Nh ht Ln, Ngn hng ng Dng (nay l tr

-24s Ngn hng Nh nc Vit Nam), Bo tng Lch s, khch sn Metropole... Da vo gi tr s dng hin ti c th chia cc bit thc Php c tr n a bn thnh ph H Ni ra lm ba loi: mt l c s dng lm cc c quan cng quyn u no (khu Ba nh, ng Phan nh Phng, Nguyn Cnh Chn, ...) nh B Ngoi giao, B Giao thng vn ti... hay cc i s qun (Trung Quc, Algeria, Maroc, Rumani, Israel...); hai l tr thnh t gia ca cc i s hoc quan chc cp cao; c n li, ch yu l cc bit th pha Nam H Gm c giao cho ngi dn s dng. Hai loi bit th u c gn gi nn hu nh vn cn nguyn vn, ring khu nh ca cng chc vin chc Php thi xa, nay c chia cho cc h dn th ang ng trc sc p ni ti v thch thc ca s pht trin, nu khng c nh hng, qun l, kim sot kp thi s c nguy c lm mt gi tr c trng khu vc. Khu ph Php pha Nam h Hon Kim c hnh thnh v pht trin nhng nt c trng nht vo thi k Php thuc (u th k XX cho n nm 1945). Sau khi gii phng Th nm 1954, hu ht cc ch c ca nhng ngi bit th c tr v Php hoc di c vo Nam v cc bit th ny c phn cho cc cn b cao cp, cc vn ngh s, ngi c cng vi cch mng t chin khu tr v, cc cn b min Nam tp kt ra Bc... ; mi cn bit th c phn cho nhiu ch v mi nm s nhn khu li tng ln, cng lc cc bit th ny cn c s dng cho cc mc ch cng cng khc nh trng mm non, vn tr, trng mu gio, trung tm trin lm, nh h sinh, y t cp phng, ngn hng, cng an phng... kt qu l kin trc b bin dng trc nhu cu ca cc h. Theo thng k gn y nht ca S Ti nguyn - Mi trng H Ni, vo khong cui nhng nm 1980 u 1990, H Ni c khong hn 2.000 ngi bit th mang phong cch kin trc Php, nhng n cui nm 2008 ch cn khong 970 bit th trong c ti 804 bit th dng , s bit th c t 1 n 2 h ch chim t l khong 5%, c t 5-10 h sng chim 50%, c t 10-15 h chim 40%, c bit, nh bit th s 8 Tng Bt H, 128C i La c ti 35-50 h dn ang chen chc nhau sinh sng trong mt khng gian ti tm, m thp v cht hp qua hng my chc nm. Nhiu bit th b h hng, hng chc nm khng c u t tu sa, s bit th cn nguyn hin trng ch chim 15%, cn li b ci to, sa cha. Khng gian cht chi, iu kin sng xung cp v p lc gia tng dn s theo nm thng khin cc h dn bt u ci ni, tr ca, thm phng... UBND Thnh ph H

-25Ni cng tha nhn rng, vic phn phi nh cho nhiu h trong cng mt bit th dn n cng nng s dng ban u b qu ti; qun l lng lo n n pht sinh tnh trng ci ni, ln chim din tch t trng trong khun vi n bit th. H qu tt yu l kin trc ca bit th b ph v. Khng ch c con ng i, du n nm thng cng thm vic khng h c s chnh trang, tu sa do thiu kinh ph cng khin nhng ngi bit th ny ngy cng xung cp. Nhiu ta bit th hin nay trng chng khc nhng nh tp th, chung c c thm hi vi tng nh trc l, bt bt v ma gi, sn mi mc nt, trn dt, ca long c... nh bit th s 91 Tu Tnh mi ngi, trn vi rm tng b h hng nng. Mt im ng ch ca khu ph Php l mng ng trc giao kiu bn c c vung vc, nhiu tuyn ng rng, c cy xanh hai bn, nhiu khu bit th, nh vn, xen k cc cng s kin trc c sc. Theo nh gi ca chuyn gia quy hoch Php Thiery Huau (D n Bo tn v pht huy gi tr khu ph Php- H Ni) th khu ph Php khng b xo trn qu nhiu v mt cu trc v cng khng c nhng bin i ln v mt quy hoch, tuy nhin, trong khi cu trc mng ng giao thng gn nh cn nguyn vn th cc ta nh khng cn nh ban u. Do nhng ngi bit th ny u nm trn nhng con ng ln, chng c gi tr s dng cao, c bi t l khu vc xung quanh h Hon Kim, ni c v tr c a pht trin hot ng th ng mi - dch v. Trc nhu cu kinh doanh cc dch v v nhu cu xy dng chung c, tr s c quan mi ngy cng ln, c nhng khu t b xy xen cy. V d nh ngi bit th hin c s dng lm tr s Trung ng Hi Nh bo Vit Nam s 59 L Thi T trong vi nm gn y cng mc ngay trong khun vin mt cn nh cao tng che lp ht c khng gian thong ng ca bit th. Thm na, xu hng sp nhp cc l t gn k to iu kin cho s xut hin ca nhiu cng tr nh cao tng, bit l nh c xy mi theo kiu gi phong cch Php. Vic mt i khong khng gian rng gia cc cng trnh do xen cy lm mt i tnh ng nht do kin trc khc bit v s thay i hnh dng bit th do ci to dn n nguy c lm mt i mt khu ph c trng, ni ghi nhn hnh nh mt giai on trong lch s pht trin ca H Ni. Ngoi ra, nhng gam mu tiu biu trong khu ph Php ca H Ni, tng vng v ca sn xanh, hin cng khng c tn trng. Ph bin hn c chnh l cc bin hiu ca cc ca hng c kch thc qu to, le lot, i khi che khut ton b mt tin ca

-26cng trnh... lm cho khu ph Php- mt ti sn kin trc quan trng ca H Ningy cng kh nhn bit hn. Mt s kin gn y c lin quan mt thit n s phn cc bit th Php c H Ni c d lun quan tm l vic UBND Thnh ph H Ni thng qua quyt nh bn 634 ngi bit th c c din tch nh h n 500 m2 cho cc h dn c nhu cu. Mc d c quy nh r: "vic cc h c mua bit th khi ci to, sa cha, xy dng phi c s cho php ca c quan chc nng v tn trng kin trc c", nhng trn thc t, khi ti sn nm hp php trong tay ngi dn, rt kh c th qun l vic ngi dn s dng th no hay xy ct ra sao. y l im khin quyt nh bn bit th c, c theo Ngh nh 61/CP ca thnh ph H Ni cha nhn c s hng ng nhit tnh ca cc chuyn gia thuc lnh vc kin trc v cc nh nghin cu lch s cng nh s ng tnh ca ngi dn.

3. Thc trng hot ng du lch ti cc cng trnh kin trc c H Ni

H Ni c nhiu th mnh pht trin loi h nh Du lch vn ha: mt di tch ln nht nc, c nhiu cng trnh kin trc ni ting, c ngh thut m thc tinh t... Pht trin Du lch vn ha s gp phn khi phc, bo tn v gn gi di tch, to iu kin m rng th trng tiu th sn phm vn ha, gp phn tng doanh thu cho ngnh vn ha cng nh cc ngnh lin quan v c dn bn a, v cng l c hi qung b hnh nh Th ti du khch trong v ngoi nc. Vy, trn thc t vic khai thc gi tr lch s- vn ha- kin trc ca cc cng trnh kin trc c H Ni pht trin du lch ang din ra nh th no? 3.1. Thc trng qung b cc cng trnh kin trc c phc v mc ch du lch Trc ht phi cng nhn rng vic qung b nhng gi tr ca cc cng tr nh kin trc c din ra mnh m trong thi gian gn y tr n nhiu phng tin thng tin i chng, c bit l qua Internet. Trn cc website v du lch H Ni, bao gi im nhn cng l nhng di tch kin trc c c gi tr in h nh nh Vn Miu Quc T Gim, Cha Mt Ct, Cha Trn QucNgoi vic qung b hnh nh cc cng trnh th mt lch s vn ha, gi tr ngh thut- kin trc ca cc cng trnh kin trc c H Ni cng c thu thp v gii thiu qua nhiu website nh vnexplore.net, hanoitourism.gov.vn, vietnamtravelindex.com, dulichvn.org.vn.

-27Tuy nhin, c mt thc t l lng thng tin cha nhiu v cha c tp trung. Du khch mun n thm H Ni thng c nhu cu tm hiu trc v nhng a im mnh s t chn n trong khi thng tin v du lch H Ni qua mng nh hin nay tng i trn lan, cha c tp trung, quy t vo mt website chnh thc v quy m. Kin thc c th v chi tit v vn ho lch s ca cc cng trnh kin trc c H Ni vn nm ri rc, nhiu thng tin quan trng ch yu ly t cc t cc blog, cc trang du lch l t ca cc bo, cc cng ty l h nh, hoc cc din n nh Din n ngi H Ni, din n ca website vietnamcayda.com khin cho ngi c nhu cu mun tm hiu gp phi nhiu kh khn, cha k i vi du khch nc ngoi th cn c thm ro cn ngn ng, do nhng thng tin du lch Vit Nam bng ting nc ngoi khng h phong ph. Cc website chnh thng phc v vic qung b du lch hin nay thu thp thng tin v nhng cng tr nh kin trc c tiu biu ca H Ni mi ch dng tm khi qut nht nh, cha i su vo gii thiu mt cch chi tit v gi tr lch s - vn ha, nt c o trong kin trc, v th hiu qu qung b v thu ht cha cao. Cng chnh s thiu chi tit trong vic gii thiu lch s, qu tr nh hnh thnh v cc ln trng tu di tch khin cho du khch n vi cc cng trnh kin trc c H Ni i lc hoi nghi v gi tr thc ca cng trnh. Cc cng trnh kin trc c gi tr, c bit l nhng cng trnh kin trc thi phong kin nh nh cha, miu mo, theo cc ngun thng tin th u c nin i kh lu i. Tuy nhin c im ca cc cng trnh ny l tri qua nhiu ln trng tu, tn to v bn cht ca vic trng tu tn to nh cha Vit Nam ni chung v H Ni ni ring a phn l xy li m phng theo li kin trc c. Cha Trn Quc c coi l cha c nht H Ni v theo nh thng tin thu thp c th nin i ca cha hn 1000 nm. Tuy nhin, n thm cha th nc sn, tng gch v nhng thnh bao b tng kh mi khng khi to cho du khch cm gic bn khon. Phi cng nhn mt iu rng nhng nn mng c c lu gi qua hng chc th h v nhng nt mi cc di tch c H Ni c s an xen kh phn bit c. Di tch c th c tui th hng trm nm ri nhng iu ch ng vi cc yu t nguyn gc vn rt him cn st li, bn cnh c rt nhiu chi tit mi c tn to hoc phc dng. Vy nn cn

-28c s phn nh rch ri v nin i ngay trong cc di tch c khch du lch n tham quan v tm hiu s c hiu bit ng n v gi tr ca cng tr nh. 3.2. Thc trng gn kt vn ha vi du lch cc cng tr nh kin trc c H Ni Hin nay, s lng khch du lch n tham quan nhng cng trnh kin trc c vi mong mun tm hiu v tip thu nhng tinh hoa vn ha mi, c o v mi l ang l mt xu hng tch cc v rt thun li cho vic pht huy gi tr vn ha kin trc ca cc cng trnh kin trc c H Ni. Tuy nhin nhu cu tip cn vn ho ca du khch cha c tha mn mt cch y . Vn Miu - Quc T Gim l mt trong s rt t cc cng trnh kin trc c thu ht ng o du khch c nhng bng ghi ch v lch s vn ho ca khu di tch mt cch tng i y bng nhiu th ting. Nhng ni khc t thu ht du khch hn th him gp c bng biu no l gii v lch s vn ho ca khu di tch kin trc c, c chng cng ch bng mt th ting nn vic tip cn ca du khch nc ngoi rt kh. Gn y, vai tr ca cc hng dn vin du lch c y mnh vi nhng kin thc nn t ng i vng chc c trang b l gii v lch s vn ho ca cc cng trnh kin trc c. Tuy nhin, c hng dch v ny th du khch phi i theo tour c th v chnh thng, nu khng th vic tm hiu l v cng kh khn v mng lung. Nh vy, nhu cu c tm hiu su hn, t m hn v lch s v vn ha Vit Nam, c khm ph ci p trong tng nt trm tr hay tng mi v m ca du khch b hn ch. iu ny khin cho du lch cha khai thc c ht tim nng vn c ca di tch, v kin trc c cng mt i c hi qung b gi tr ca mnh. Ngoi ra, vic khai thc du lch cc cng trnh kin trc c hin nay i hi phi c s phi kt hp ca t nht hai ng nh: ngnh Vn ha v ngnh Du lch. Ngnh Vn ha lo nghin cu, phn loi, tu b, phc dng, bo tn cc di tch. Ngnh Du lch khai thc da trn thnh qu ca ngnh Vn ha. Chnh v vy, phi c s kt hp cht ch gia nghin cu bo tn vi pht trin du lch. Thc t nc ta hin nay, vic lin kt gia bo tn v pht trin cn kh lng lo, cc nh iu hnh tour v cc cng ty l hnh cha c mi lin h mt thit vi cc c quan ch qun cc cng trnh kin trc c, dn n vic khai thc cc cng tr nh ny vo pht

-29trin du lch din ra cha c quy c v h thng, hiu qu t c cha tng xng vi tim nng vn c. 3.3. Thc trng phc v du khch cc cng trnh kin trc c H Ni Hin nay, trong khun vin nhiu khu di tch ni ting nh Cha Mt Ct hay Vn Miu- Quc T gim, cc dch v i km du lch c trin khai tng i y . Cc quy hng lu nim trong Vn Miu rt phong ph v chng loi v mu sc. Cng vi , cc khu kinh doanh dch v n ung, dch v v sinh cng cng u c dng ln y p ng ti ch nhu cu ca khch du lch. B n cnh s t cc di tch c iu kin p ng nhng nhu cu mua sm, n ung... ca du khch, cn nhiu cng trnh kin trc c l im n ca cc tour du lch, nhng do nhng l do no m cha hoc khng th p ng c. Ngoi ra, trong nhm cc di tch c cc dch v i km tng i y y, cng vn bc l nhiu im bt cp. im d nhn thy nht c l chnh l mc gi ca hng ha v dch v trong khun vin cc khu di tch cao bt thng so vi bn ngoi. iu ny t ra cu hi ca vic hnh thnh cc dch v kinh doanh thu li ngay trong khun vin di tch, cng nh nhng thc mc v cch thc s dng s tin li . Mt im khc cn lu l khng phi tt c nhng mt hng by bn trong khun vin di tch u ph hp vi thun phong m tc, vi truyn thng vn ha- lch s ca di tch. n thm n Ngc S n, hay Vn Miu- Quc T gim, du khch c th mua y c nhng mn chi chi mang hnh th khng p nh rn rt, u luBn cnh , cc hnh thc kinh doanh hng ha, dch v trong khun vin di tch khng phi lc no cng c kim sot cht ch, gy ra khung cnh ln xn, rc thi vt khng ng qu y nh gy nhim cnh quan, khch du lch b cho ko v cm thy ht sc kh chu...

-30t chn n H Ni, khch du lch- c bit l khch nc ngoi- nu khng i theo tour, rt cn c nhng bn , nhng sch hng dn gip h tm c ng ni h mun n. Tuy nhin, vic xy dng h thng tranh nh, bn du lch, lm sch hng dn du lch Vit Nam ni chung, H Ni ni ring cha thc s c ch trng. Lang thang quanh khu ph c- nim t ho ca ngi H Ni- d bt gp nhiu du khch nc ngoi i b trn khu ph, h gp nhiu kh khn trong vic xc nh phng hng, v tr nhng con ph nh rt ging nhau nhng li mang nhng tn gi khc nhau. Mc d H Ni c ti 5 im truy cp thng tin du lch, nhng c l chng y vn cha c v s lng v cht lng, v du khch n H Ni vn phi mang theo nhng cun sch mua t t n c mnh, nh Lonely Planet hay "Rough Guide"... Ngoi ra, dch v hng dn du lch ti ch cng cha c trin khai rng ri. Hin nay, c nhng a im thu ht khch du lch, nh vin Bo tng dn tc hc chng hn, c hng dn vin ca chnh Bo tng, vi hiu bit ng n v y , c th gip du khch hnh dung v cm nhn gi tr ca hin vt. Tuy nhin, khch du lch nu n thm cc cng trnh kin trc c, nh Vn Miu hay Cha Mt Ct, nu khng i theo tour ca hng l hnh, thng khng tm c hng dn vin chuyn nghip ca di tch ; hoc nu i thm ph c, du khch cng rt d b la bi v s cc cng ty du lch thiu uy tn, h ot ng khng ng k trn khu vc ph c. H Ni l mt trong s t nhng Th trn th gii c lch s 1000 nm. Bn thn H Ni cha trong mnh nhng di sn v gi, c vt th v phi vt th, minh chng cho s tn ti, pht trin, trng tn ca quc gia. H Ni c y cc li th pht trin du lch, c bit l khai thc du lch t cc cng trnh kin trc c. Ngnh du lch v ngnh vn ha u v ang c nhng n lc nhm khai thc hiu qu hn na tim nng du lch ca cc cng trnh kin trc c ny, tuy nhin, trong thc t vn cn nhiu im thiu st khin cho hiu qu khai thc ch a cao, v qun th kin trc c H Ni vi nhng gi tr lch s, vn ha qu bu vn ang l kho bu ch ngi bit cch khai qut.

-31-

II. Thc trng vic bo tn cc cng trnh kin trc c H Ni

Kin trc c l nhng di tch lch s qu bu, l ti sn quc gia, cn c bo tn v gi gn. Bo tn v pht huy gi tr cc di sn vn ha l vic lm mang ngha thit thc, bi l, mt mt n th hin thi trn trng ca chng ta i vi cc thnh tu vn ha - lch s ca cha ng trong qu kh cng nh trch nhim ca chng ta vi cc th h i sau; mt khc, n l s tip ni truyn thng vn ha tham gia mt cch tch cc vo qu trnh pht trin ca t nc. Vy thc trng ca cng tc gi gn v bo v cc cng trnh kin trc c H Ni hin nay ra sao?

1. Nhng mt tch cc trong qu trnh bo tn kin trc c

Trc tin chng ta phi xt n nhng mt gii quyt c trong cng cuc bo tn cc cng trnh kin trc c Vit Nam ni chung v kin trc c H Ni ni ring. 1.1. Nh nc c vn bn php lut c th trong cc lnh vc c lin quan n bo tn di tch. Nh nc c vn bn php lut theo quy nh c th vic bo tn c c di sn vn ho vt th v phi vt th, tiu biu l lut Di sn vn ho c hiu lc t nm 2002. Theo lut Di sn vn ho, cc cng trnh kin trc c H Ni ni ring v Vit Nam ni chung c xp vo nhm di sn vn ho vt th cn c vo iu 28 v khon 2, iu 4, Lut Di sn vn ho. (Di sn vn ho vt th bao gm cc sn phm vt cht c gi tr lch s, vn ho, vn hc, gm cc di tch lch s, vn ho, danh lam thng cnh, di vt, c vt, bo vt quc gia). Vic bo tn nhng di sn vn ho vt th cng c quy nh r Lut Di sn vn ho. Xin c trch dn khon 1 iu 32 (c) v vic bo v di tch lch s, vn ho, danh lam thng cnh: iu 32: 1. Cc khu vc bo v di tch bao gm: a) Khu vc bo v I gm di tch v vng c xc nh l yu t gc cu thnh di tch, phi c bo v nguyn trng; b) Khu vc bo v II l vng bao quanh khu vc bo v I ca di tch, c th xy dng nhng cng trnh phc v cho vic pht huy gi tr di tch nh ng khng

-32lm nh hng ti kin trc, cnh quan thin nhin v mi trng - sinh thi ca di tch. Trong trng hp khng xc nh c khu vc bo v II th vic xc nh ch c khu vc bo v I i vi di tch cp tnh do Ch tch y ban Nhn dn cp tnh quyt nh, i vi di tch quc gia do B trng B Vn ha - Thng tin quyt nh, i vi di tch quc gia c bit do Th tng Chnh ph quyt nh. Ngoi ra, trong Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut Di sn vn ha mi c thng qua ngy 18/06/2009, vic bo qun, tu b, phc hi di tch c quy nh rt cht ch ngay t u, vi nhng yu cu c th nh: gi gn ti a yu t gc cu thnh di tch, phi lp quy hoch, d n trnh c quan c thm quyn, phi cng b cng khai quy hoch, d n c ph duyt ti a phng ni c di tch. T chc, c nhn ch tr lp quy hoch, d n hoc ch tr t chc thi cng, gim st thi cng phi c giy chng nhn iu kin hnh ngh (i vi t chc), v chng ch hnh ngh (i vi c nhn). trnh nhng phc tp ny sinh vi cc di tch kho c trong lng t trong qu trnh trin khai xy dng cc cng trnh pht trin kinh t - x hi, Lut cng b sung quy nh "Ch tch UBND tnh t chc vic lp quy hoch kho c a phng; ph duyt v cng b quy hoch...". Vi cc d n a im thuc quy hoch kho c, vic khai qut kho c s phi c tin hnh trc khi trin khai d n. Kinh ph thm d , khai qut kho c ca cc cng trnh khng phi bng vn Nh nc cng s do Nh nc cp. y l nhng c s php l ht sc quan trng, gip cho cng tc bo tn, gn gi v pht huy gi tr ca cc cng trnh kin trc c c din ra thun li. 1.2. u t cho bo tn c ch trng hn. Bn cnh nhng quy nh ca php lut, vic u t cho cng cuc bo tn cc di sn vn ho, trong c nhng cng trnh kin trc c t lu c quan tm v chim mt t l khng nh trong nhng khon chi ca ngn sch nh nc. Tnh n thng 4/2009, c nc c khong 4 vn di tch kim k, trong c 3018 di tch c xp hng di tch quc gia, 5437 di tch c xp hng di tch cp tnh. T nm 2001 n nay, c 1456 di tch c u t tu b v khc phc tnh trng xung cp. Khng my kh khn t m nhng thng tin trn mng

-33Internet hay bo ch v nhng khon chi ln cho cng cuc bo tn cc di tch lch s, trong c kin trc c. Tiu biu phi k n D n quy hoch bo tn v pht huy gi tr khu di tch M Sn (cng trnh kin trc tn gio c ca dn tc Chm) vi tng vn u t ln n 282 t ng. Chng ta cng c bit n d n bo tn C Hu do Trung tm Bo tn Di tch c Hu v Vin Di sn Th gii thuc i hc Waseda (Nht Bn) phi hp thc hin trong 3 nm t 2005 n 2008 vi vn u t ln ti 3.5 triu USD, d n tn to thnh c Qung Tr c duyt nm 2009 vi 200 t ng t ngn sch trung ng Ngoi nhng d n i hi kinh ph ln t ngn sch nh nc v cc ngun ti tr bn ngoi, cn phi k n hng trm d n nh v bo tn, tu b cc di tch lch s, kin trc c h ng nm cc a phng trn c nc v nhng d n u t c s ng gp ca cc c nhn, t chc, nh d n bo tn di tch lng vua ng Khnh Hu vi kinh ph 76 t ng, d n bo tn di tch kin trc Quan Chng tr gi 74.5 nghn USD do Qu bo tn vn ho ca i s qun Hoa K ti tr nm 2009 Vic tng cng u t cho cng tc bo tn cc cng trnh kin trc c H Ni c th hin khng ch ngn sch cho bo tn tng l n, m cn th hin s lng cc cng trnh c a vo cc d n bo tn cng ngy mt nhiu hn. H Ni l trung tm vn ho di sn ca c nc vi s lng di tch ln ti 2/3 tng s di tch lch s ca c nc, trong c nhiu di tch kin trc c c xp hng di tch quc gia c gi tr ln v mt kin trc- ngh thut. a bn Thng Long - H Ni lun l ni huy ng c nhiu ngun kinh ph cho cng tc bo tn, pht huy gi tr ca khi lng di sn v kin trc c s. Ch tnh ring giai on 20022008, ngn sch nh nc u t cho vic tn to v tu b cp thit gn 300 di tch ti 256 t ng. Hng ti i l k nim 1000 nm Thng Long - H Ni, trong nm 2009, H Ni ang tip tc trin khai nhiu d n tu b cc di tch vn ho trng im vi kinh ph tng i ln, c th nh cc d n tu b Thng Long t trn, cha Qun Thnh, cha Trn Quc v ang thu ht s ch ca ng o d lun. Trong mt s nm gn y, d n c nhc n nhiu nht l vic khai qut khu di tch Hong thnh Thng Long tin hnh trong vng 1 nm t thng 12/2002 n thng 12/2003 nhng thu c kt qu ng k vi s xut l ca 19000m2 mng cng trnh kin trc c. iu lm th gii phi ng ngng l s an

-34xen ca nhiu tng vn ho trong mt qun th di tch kin trc c. C kin nhn nh rng nu c khai qut v bo tn ng n th qun th kin trc Hong thnh Thng Long nhiu kh nng s tr thnh kho bu c o tm c th gii. 1.3. thc bo tn dn nh hnh v pht trin. Phi n mt s nm gn y, khi m cng cuc i mi ton din gip cho iu kin kinh t- chnh tr- x hi ca t nc c nhng chuyn bin tch cc, i sng nhn dn dn c nng cao, th chng ta mi thc s c iu kin ch trng n vic pht huy nhng gi tr vn ho tinh thn. c bit b c sang th k XXI, vi doanh thu ng k t du lch, Vit Nam ch hn n vic u t vo loi hnh dch v thu nhiu li nhun ny. Cng vi th cng cuc bo tn pht huy gi tr vn ho lch s ca cc cng trnh kin trc c cng c u t nhiu hn. Kt qu l hng lot d n bo tn c trin khai trong thi gian ngn. Vic xem xt xp hng di tch cng c tin hnh nhiu hn. Ngoi ra, nhn thc c s xung cp ca cc cng trnh kin trc c c th gy nh hng n vic sinh sng v lm vic ca ngi dn, thnh ph H Ni c nhng vn bn quy nh c th, r rng u l khu ph c, u l khu ph c, ni no ngi dn c th sa sang, ci to li. Nhng vi phm v xy dng trong khu vc ph c cng c quy nh x pht. Song song vi vic ban hnh cc quy nh v bin php x pht c th i vi hnh vi xm hi cc cng trnh kin trc c, t nm 1996 thnh ph H Ni cho thnh lp Ban qun l ph c vi nhim v gip UBND th nh ph v cng tc bo tn, tn to, khai thc khu ph c H Ni. Hot ng ca Ban qun l ph c c mt s kt qu nht nh bo v Th ng n nm tui vt qua c thi gian v thi tit khc nghit, gi gn c nhiu di tch, nhiu vn kin trc c, nhiu nt vn ha y gi tr m cha ng ta li. C th Ban qun l c rt nhiu c gng dng li v bo tn c nhiu ng ph c, t chc mt s hi tho c nhiu nc quan tm, nh i din thnh ph Toulous (Php), Nht, c, Thy in... t chc mt s cuc trng by nh bui gii thiu v trnh din cc dng gm truyn thng, trin lm Nt Xun (2004), ti hin khng gian Trung thu truyn thng, l hi hng ng ngy Di sn Vit Nam (23/11)... phi hp vi Cu lc b ngh nhn H Ni nghin cu ngh truyn thng, kt hp vi nhng hot ng vn ha gii thiu gi tr tiu biu ca ngh truyn thng hay a ra cc n phm ph ngh n

-35ng o nhn dn v du khch nc ngoi. Trong nhng n lc bo tn ca Ban qun l ph c c l gy c s ch nhiu nht l vic tin hnh mt s n duy tu, sa cha, cng c mt s cng trnh kin trc c, c th l 3 cn nh c 87 M My, 38 Hng o, 51 Hng Bc, v nh s 28 Hng Bum ang c tin hnh tu sa, d kin s hon thnh vo nm 2010. T nm 1986 ti nay, c mt s d n, ti nghin cu v vn ny, trong c ch nht c d n Nghin cu bo tn v pht huy gi tr khu ph Php pha Nam qun Hon Kim- H Ni do S Quy hoch - Kin trc H Ni phi hp vi Vin o to chuyn ngnh th IMV cng n v t vn Interscenne (Php) trin khai vi s gip , hp tc ca chnh quyn vng Ile - de - France. Cng vi s quan tm gia tng ca nh nc th thc bo tn cc cng trnh kin trc c ca ngi dn cng c gia tng phn no. iu ny c th hin qua vic nhng cuc thi nh Tm hiu lch s vn ho cc thnh ph 1000 nm tui, cuc thi Tm hiu kin trc c truyn Vit Nam c Vin Kin trc v quy hoch th nng thn pht ng t 30/5/2009 n 30/6/2009,... nhn c s hng ng ca ng o cng chng. Ngoi ra, nhng d n trung tu, tn to, phc dng cc cng trnh kin trc c cng nhn c nhng kin ng gp nhiu chiu ca chuyn gia v nhng ngi tm huyt trong v ngoi nc. Nhng kin phn bin tch cc, nhng hnh ng thit thc ca ngi dn ngn chn hnh vi xm hi cc cng trnh kin trc c l rt ng c ghi nhn.

2. Nhng mt hn ch trong cng tc bo tn kin trc c H Ni

Vic bo tn cc cng trnh kin trc c mi c ch trng t mt vi nm gn y nn vic tn ti nhng hn ch l iu khng trnh khi. Nhng hn ch trong cng tc bo tn kin trc c H Ni c th hin tp trung mt s mt sau: 2.1. S lng cc cng trnh kin trc c ang gim ng k. C nhiu nguyn nhn dn ti vic cc cng trnh kin trc c bin mt, trong c c nguyn nhn khch quan v ch quan. Trc y do chin tranh tn ph, do tc ng ca thi gian v kh hu, hay do nhng sai trong nhn thc v hoch nh chnh sch khin khng t cng trnh kin trc c c gi tr ngh thut cao bin mt. Cc di tch c thi phong kin mt i

-36mt phn trong cuc xm lc thuc a ca Php, do chin tranh v mt phn mt di sau ny qua nhng cng cuc tiu th khng chin, ci cch rung t in hnh H Ni v di tch kin trc c b ph hu trong thi k khai thc thuc a l vic ph hu cha Bo Thin xy dng Nh Th Ln nm 1883. Bc vo giai on khng chin, thc hin ch trng tiu th khng chin, chng ta buc phi ph hu nhiu cng trnh kin trc, nh c c gi tr. Sinh thi, H Ch tch cng tm nim s xy dng li t nc sau khng chin chng Php nhng khng thc hin c do khng chin chng M ko di v tip sau l thi gian t nc lm vo khng hong trm trng, c bit trong l trong lnh vc kinh t. Khi i sng vt cht cha c m bo th i sng tinh thn cng khng c ch trng. Nhiu nh cha tr thnh nh dn hoc bin mt nhng ch cho nh dn. C nhng di tch kin trc ch cn trong tm nim. Trong giai on hin nay, mc d vn bo tn cc di tch c quan tm hn, thm ch Nh nc lp ra sch v nhng cng trnh kin trc c, nh c ang ch c bo tn, phc dng, trng tu, nhng nhiu di tch vn ang dn bin mt v s chm tr ca chnh sch trc nhu cu v khng gian sinh sng ngy cng ra tng ca mt b phn khng nh ngi dn sng trong hoc xung quanh cc cng trnh ny. V d tiu biu l nh Trng Th s 50 ph Hng Bc. Theo t liu, nh c xy dng nm 1811, kin trc c mt chm khc p, th n g t trm ngh v ng t ngh bc. C thi k, a ch ny c n 20 h dn sinh sng. Khi nh xung cp trm trng, nhng ngi dn bt u ph dn i xy nh ring. Theo nm thng, di tch ny cng bin mt. Hin nay, trn a bn phng Hng Bum, Hng Bc tp trung kh nhiu di tch lch s vn ha, nh ng c khi ch sau mt thi gian ngn, nhng cn b vn ha bt lc thng bo rng: di tch bin mt. Nhiu khch sn cao tng mc ln ngay trong khu ph c. Kin trc thi Php thuc vn to nn mt mng khng gian kin trc c trng ca H Ni va sang trng, va lch thip nhng khng km phn uy nghi trm mc cng t nhiu b p ph xy li p ng nhu cu nh ngy cng ra tng. Nh chng ta bit, nhng ngi bit th Php c c chia lm 3 loi: Mt l c s dng lm tr s cc c quan, i s qun cc nc. Hai l t gia ca cc lnh o cao cp. S nhiu nht cn li do ngi dn t qun. i vi hai loi trn th kin trc Php c bo

-37tn nguyn vn v mt s lng cng nh kin trc. Nhng nhng ngi bit th do ngi dn t qun th nay mt i nhiu hoc b p ph xy li. Theo thng k ca S Ti nguyn - Mi trng H Ni, vo khong cui nhng nm 1980 u 1990 H Ni c khong hn 2000 ngi bit th c mang phong cch kin trc Php v Chu u, nhng n nm 2008 th ch cn cha n 1000 cn. D on nu c theo ny v khng c c ch qun l c bit vi nhng bit th c thi Php thuc th trong tng lai khng xa, H Ni s mt i khng gian bit th c vn to nn nt c o trong kin trc H Ni. Nh vy, c th thy, vic ln chim, ph hy, ri ci ni, xy mi p ng nhu cu sinh hot v pht trin kinh t ngy cng tng ca ngi dn l nguyn nhn chnh ca s bin mt cc cng trnh kin trc c H Ni. 2.2. Cc cng trnh kin trc c b xm hi nhiu. Ngoi tr mt s cng trnh kin trc c mang tm vc quc gia v nm nhng v tr kh c th b xm hi nh n Ngc Sn, cha Trn Quc th nhng nh, n, cha c H Ni a phn ang chu tc ng tiu cc ca tin trnh th ho. Vic xm hi kin trc c din ra di nhiu hnh thc khc nhau, t nhng hnh vi nh nht, nh vit v by th hin s thiu tn trng di tch kin trc c , n nhng hnh ng r rng hn m chng ta ai cng c th nhn thc c nh vic xm phm khun vin kin trc lm ni hoc bun bn, kinh doanh. C nhng hnh ng tng chng ch nhm mc ch thu ht khch du lch nhng li nh hng nghim trng n m quan v tnh gi tr ca kin trc c nn cng cn c xp vo nhm nhng hnh ng xm hi cc cng trnh kin trc c. Da vo mc b xm hi ca cc cng trnh kin trc c, chng ta c th chia cc hnh vi xm hi vo ba cp khc nhau nh sau: Cp 1: Vic xm hi ch tc ng n thun n m quan ca cng trnh kin trc c do mt b phn ngi dn thiu thc gy nn. Khng cn nhn u xa, c th bt gp ngay nhng hnh v, hnh khc ca mt b phn gii tr Vit Nam trn tng, vch, ct ca cc cng trnh kin trc c. Kin trc c cn b lm dng dn nhng hnh nh qung co. Khng kh khn tm c mt bc tng kin trc c in nhng dng ch qung co nh khoan ct

-38b tng hay dn nhng t ri. Nhng hnh ng ny tuy nh nht nhng nh hng th khng nh cht no n m quan th v phi c xp vo nhm hnh ng xm hi kin trc c. Nguyn nhn ca vic xm hi ny n thun do s thiu hiu bit v tn trng ca ngi dn v cng khng th khng nhc n s yu km trong qun l ca cc cp chnh quyn. Cp 2: Xm ln di tch kin trc c nhm nhng mc ch kinh doanh thu li nhun nhng khng gy nh hng n kt cu kin trc ca cng trnh. Loi hnh kin trc c b xm hi cp 2 thng l cc cng trnh kin trc c thi phong kin, in hnh l nh, cha, miu mo. Hot ng xm ln di tch ch yu l ln chim khun vin khu vc II hay thm ch l khu vc I ca di tch kin trc c bun bn, kinh doanh. C th im qua h ng lot nhng cng trnh kin trc c b xm hi ang c nhc ti nhiu trong thi gian gn y nh: Cha Bc (c cng nhn Di tch lch s- Vn ho quc gia nm 1962), ngi dn chim dng va h ngay trc cha by bn, trong khun vin cha l bi xe ngn ngang; cha Vnh Tr (Hon Kim - H Ni) khun vin b chim dng ngang nhin lm hng qun, trng xe; n ng Thun ngn ngang qun nc ngay trc ca n; G ng Thy (Khut Duy Tin) tr thnh ni cha rc thi v phi qun o.Nhng hnh ng nh vy r rng vi phm nghim trng iu 32 quy nh v nhng khu di tch v mc bo v ca Lut Di sn vn ho, v ang c phn nh nhiu trn cc phng tin thng tin i chng. Ngoi ra cn nhiu kiu xm hi di tch kin trc c khc nh li dng di tch kin trc c tin hnh cc hot ng thng mi hoc m tn d oan trong khun vin di tch cng cn c xp vo nhng hnh ng xm hi v c bin php x pht nghim minh. V d nh nh trong khun vin Cha Mt Ct, cnh tng by

-39bn ngn ngang cng cc th rc ri xung quanh lm gim i rt nhiu gi tr cnh p ca ngi cha mang du n lch s v kin trc su m ny. R rng nhng hnh ng tng chng nh nht nh vy c mc xm hi khng h nh cht no. Cp 3: Vic xm hi di tch gy nh hng nghim trng n kt cu kin trc, e do s tn ti ca cng trnh kin trc c. Tiu biu cho hin tng ny l vic xm phm khun vin di tch kin trc c lm nh ca dn. S di tch b vi phm tp trung ch yu tr n a bn 4 qun ni thnh c, l Hon Kim, Hai B Trng, ng a, Ba nh. Theo s liu iu tra n thng 7/2008, hin c 12 tp th v 1.230 h dn ang ng c ti 681 di tch xp hng trn a bn H Ni. C nhiu nguyn nhn cho s xm hi di tch ca ngi dn. Do chin tranh, thin tai, nhng nm khng chin chng Php, chng M, nh dn b ph, ngi dn vo nh trong cc di tch kin trc c nh nh, cha. Lu ngy, h xy dng nh ca v thng tr qua nhiu th h trong khun vin di tch c. Cng c nhiu trng hp t vo trong di tch kin trc c. Nh nu trn, cho n tn trc th k XXI, vic bo tn, trng tu cc di tch kin trc c c gi tr vn cha c quan tm ng mc. Vic bung lng qun l trong thi gian di dn n hu qu l hng lot nhng cng trnh kin trc c nh cha Lin Phi, Chn Tin, Ho M (Qun Hai B Trng), cha Ng X (qun Ba nh), n cha Huy Vn, cha Quang Minh, ng Quang (Qun ng a), nh Trng Th, Kim Ngn (Qun Hon Kim). b cc h dn xung quanh v nhng ngi sinh sng trong cha xm hi. Khng th ph nhn nhng n lc ca thnh ph trong vic di di h dn trong khun vin di tch- theo bo Th Thao - Vn ho ra ngy 11/8/2008, cho n nm 2010, UBND thnh ph H Ni c ch trng, chnh sch v vic t chc hp thc t v di chuyn hn 1200 h dn ang cn sinh sng trong khun vin khu vc I ca nhng di tch c xp hng trn a bn Thng Long - H Ni- tuy vy, cho n thi im hin ti, vic cc h dn sinh sng bt hp php trong khun vin cc di tch kin trc c vn l vn nhc nhi c nhiu bo i ni n hng ngy. Vn di dn v ti nh c chc chn s khng d mt khi bi ton qu t vn cha c li gii hp l.

-402.3. Nhiu cng trnh kin trc c cha c u t bo tn. Nh cp trn, phi sang n th k XXI, vic bo tn v pht huy cc gi tr vn ho lch s, trong c cc cng trnh kin trc c, mi thc s c ch v u t vi hng lot nhng quyt nh xp hng di tch v hng lot d n bo tn kin trc vi quy m khng h nh. Vic chy ua nh vy phn no cng b p li mt khong thi gian qu di chng ta b b v khng ch trng n cng tc bo tn nhng cng trnh kin trc c c gi tr khin nhiu di tch kin trc b mai mt, ph hu theo thi gian hoc xung cp trm trng. Tuy nhin, mt thc t hin nay l cn c nhng cng trnh kin trc c c gi tr cha c u t bo tn v ang xung cp trm trng. Vic ngi dn xm hi di tch nh cp trn l nguyn nhn ch yu ca vic xung cp cc di tch, ngoi ra cng phi k n s chm tr trong cng tc bo tn. H qu l nhiu di tch kin trc c b mai mt nhiu. Trong c nhiu di tch c gi tr nh di tch thnh C Loa (ng Anh - H Ni), cha Vnh Tr, nh Kim Lin, Cha Thin Phc, n Cu Nhi (Trn h Trc Bch)Hng ti i l 1000 nm Thng Long H Ni, nhiu d n bo tn ang c tin hnh nhng s lng di tch xung cp trn a bn thnh ph vn cn nhiu v mong mun mt cuc i bo tn ton thnh ph t c c quy m v cht lng dng nh l iu khng th. Bn cnh vic xung cp trm trng ca nhiu nh cha c c gi tr trn a bn thnh ph, phi k n hng lot bit th c thi Php thuc cng ang trong tnh trng xung cp trm trng v cha h c u t bo tn, c bit l nhng bit th Php c do ngi dn qun l. Nhng bit th t nhn nh vy, cng tc ng ca thi gian, vic cha tin hnh qun l cht ch

-41c hot ng ci ni, xy dng mi, cng nh cha c kinh ph duy tu, sa cha thc s lm thay i kin trc ca nhiu cng trnh. a phn tng gch nt v nt, dy in chng cht, kin trc bin dng, nhng h nh hoa vn ho tit khng cn r rng na m mai mt theo thi gian. n lc phi nhn nh rng v p ca nhng bit th Php c phi dng n l tr cm nhn. 2.4. Vn trng tu, bo tn cc cng trnh kin trc c l nhiu bt cp. Hng ti i l k nim 1000 nm Thng Long - H Ni, hng lot cc cng trnh kin trc c trn a bn H Ni v ang c trng tu, xy dng li. Th nhng, vic lm ny, ngoi vic bo tn kin trc c li ang l nhiu bt cp , m quan trng nht l vic mt i nhng gi tr vn ho lch s ca cc cng tr nh kin trc c. Nguyn tc chung ca bo tn l cng gi c nguyn vn bao nhiu cng tt by nhiu. Mc ch ca bo tn l lm th no ko di tui th ca cng trnh kin trc c ch khng phi lm mi kin trc, bin cng trnh kin trc c hng trm nm tui thnh cng trnh kin trc ch vi thng tui. Gn y, Bc Ninh, v p ph xy mi n th L Chiu Hong, ngi n c tui th 700 nm tui, gy khng t bc xc trong d lun. Nhn li chnh th H Ni, vic xy mi nhng hng mc mang tnh gi c trong khun vin di tch c cng khng cn l chuyn l. in hnh v tin phong cho phong tro xy m i trong khun vin di tch c c th k n l Vn Miu - Quc T Gim. Nhn dp 990 nm Thng Long - H Ni, thnh ph cho tu sa hai gian bn ca khu i Bi v bin thnh nhng gian by bn hng lu nim sm ut phc v khch du lch. Ngoi ra, ni bt nht l vic xy dng li Nh Thi Hc (v di tch c b ph hoi nghim trng bi chin tranh) trng by nhng hin vt c gi tr nhm mc ch tt l nng cao gi tr ca khu di tch kin trc c. Tuy nhin, qu trnh thit k v xy dng cha c thc hin trn c s nhng nghin cu thu o v lch s cng nh phong cch kin trc ca Nh Thi hc, khin cho chiu cao ca ta nh ln hn hn nhng khu khc ca Vn Miu- Quc T Gim. iu ny c nh hng khng nh n ngha vn ha v gi tr thm m ca cnh quan ni y.

-42Vic thm nhng yu t mi vo trng tu cng tng gy bc xc trong d lun d c khi ch l vic lm li mt tm bia, sn mi mt thp c, cng cha hay tng thQu trnh trng tu cng gy nn s pha tp vn ho bng vic a vo khun vin di tch c nhng yu t qu hin i. Trong mt bui phng vn, nh nghin cu Bi Trng Hin phi bc xc khi nhc n mt n vn Nht Bn nhiu cha chin H Ni m i u li chnh l Vn Miu - Quc T Gim v Ph Ty H vi mi lo ngi n s to nn s lai cng vn ho lm gim gi tr vn ho c truyn dn tc. Gn y, d n i tu n Bch M vn ang trong qu trnh thc hin, hy vng s khng lm thay i kt cu kin trc hay hin i ho mt trong nhng ngi n lu i nht H Ni. Ngoi ra, mt s chnh sch xy dng khng ng n cng khin cho gi tr lch s ca nhiu di tch kin trc c b suy gim. in hnh phi k n nh t Ho L (s 49 ph Hai B Trng), mt di tch kin trc tiu biu bc nht phn nh thi k thuc Php v hai cuc khng chin cu nc, b ct phn ln xy dng to nh Hanoi Tower. y c th coi l mt sai lm ng tic gy nh hng ln n khu di tch mang gi tr ln ny. Bn cnh , m quan di tch kin trc c a phn khng c m bo, c bit l nhng nh cha khu ph c. Qua kho st d nhn thy nhng nh cha c nh n Bch M, n ng Thun lt thm gia bn b nhng dy nh cao tng. Vic xy dng thiu quy hoch nh vy, tuy khng trc tip ph hy cc cng trnh kin trc c, nhng li c nh hng khng nh ti m quan ca cc cng trnh . Nhn chung, thc trng bo tn kin trc c H Ni hin nay tn ti nhiu bt cp hn l nhng mt tch cc v trong thi gian ti, nhng bt cp ny vn ang t ra yu cu phi c gii quyt cp bch. Vn l chng ta gii quyt nh th no? Gii quyt phi hng ti s pht trin bn vng lu di ch khng ch l nhng bin php v vu trc mt hng ti k nim 1000 nm Thng LongH Ni.

-43-

CHNG III. PHT HUY VAI TR KIN TRC C H NI TRONG PHT TRIN DU LCH BN VNG

I. Gii php bo tn cc cng trnh kin trc c H Ni

Cc cng trnh kin trc c mang trong mnh nhng gi tr lch s- vn ha khng th chi ci. Tuy nhin, qu trnh bo tn v s dng cc cng trnh kin trc c H Ni hin l nhiu bt cp. Mun pht huy gi tr lch s- vn ha ca cng trnh kin trc c, trc tin cn bo tn cc cng trnh kin trc c . Cn c vo thc trng bo tn v hot ng ca cc cng trnh kin trc c H Ni hin nay, nhm nghin cu xin a ra mt s gii php nng cao hiu qu hot ng bo tn cc cng trnh kin trc c H Ni nh sau:

1. Nhm gii php bt ngun t thc trng bt cp

1.1. Hon thin cc cc vn bn php lut c lin quan i vi quc gia no cng vy, vic xy dng v ban hnh cc vn bn quy phm php lut v di sn l nhim v hng u nhm to hnh lang php l cho vic bo tn v pht huy gi tr di sn. Cc cng trnh kin trc c va l nhng di sn vn ho c gi tr kin trc- ngh thut ht sc to ln, va l ti sn kinh t ln. Chnh v th, cc cng trnh phi c bo v cht ch bi h thng lut php c lin quan. Hn na, a s nhng bt cp trong bo tn cc di tch u bt ngun t c ch, do mun gii quyt hiu qu cc bt cp th gii php then cht phi l hon thin h thng vn bn php lut c lin quan. i vi nhng vn lin quan n bo tn di tch, Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut Di sn vn ha mi c Quc hi thng qua ngy 18/06/2009 c cho l c nhng bc tin vt bc, khc phc c nhiu nhng khim khuyt ca Lut Di sn vn ha 2001. Vic bo qun, tu b, phc hi di tch c quy nh rt cht ch ngay t Lut, vi nhng y u cu c th cha c trong Lut Di sn vn ha 2001 nh:

-44- Gi gn ti a yu t gc cu thnh di tch; lp quy hoch, d n trnh c quan c thm quyn; cng b cng khai quy hoch, d n c ph duyt ti a phng ni c di tch. - T chc, c nhn ch tr lp quy hoch d n hoc ch tr t chc thi cng, gim st thi cng phi c giy chng nhn iu kin hnh ngh (i vi t chc) v chng ch hnh ngh (i vi c nhn); vic cc th tc tu b di tch tin h nh theo Lut Xy dng cng c bi b. Bn cnh , cng cn mt s im, theo nh gi ca cc chuyn gia, chng ta cn b sung v lm r hn trong nhng ln chnh sa sau, nh vic quy nh c th cc phng php chnh gi gn, bo v cc cng trnh kin trc c l gia c, hn ch phc ch phc dng, c th phc hi tng phn v khng to ra s ln ln gia yu t gc vi yu t mi xy; hay vn phn chia cc thut ng danh lam thng cnh vi di tch lch s- vn ha c nhng bin php qun l c th, ph hp vi tng loi di tch. Mt s ni dung c n gy tranh ci nh bo tn nguyn trng v bo tn nghim ngt, hay yu t gc v yu t nguyn gc... cng cn c mang ra xem xt, tranh lun k cng. Nhiu bt cp trong cng tc bo tn cc cng tr nh kin trc c xut pht t c ch phn cp qun l cha r rng, nh vic c nhng cng trnh kin trc c c xp hng di tch cp quc gia nhng li khng nhn c s quan tm ca chnh quyn a phng do khng thuc thm quyn qun l ca mnh, dn n vic di tch b xung cp nghim trng nh di tch cha Thnh Duyn (x Vinh Hin, huyn Ph Lc, Tnh Tha Thin- Hu). gii quyt dt im vn ny, cn c mt hnh lang php l ng b, hon thin v phn cp qun l di sn vn ha tht c th, r rng v st vi yu cu cng nh kh nng thc t ca cc cp, cc ngnh, trong xc nh r quyn hn v trch nhim ca mi cp, mi ngnh. Vic thnh lp cc Ban qun l di tch vi s tham gia ca cc chuy n gia tm huyt, i din ngi dn, v lnh o chnh quyn s ti s lm tng ng k hiu qu ca cng tc bo tn. Bn cnh , cng cn a ra nhng ch ti x l nghim khc nhng hnh vi lm tri quyn hn v trch nhim ca cc c nhn, t chc c lin quan, thay cho hnh thc k lut ph bin hin nay l nghim tc rt kinh nghim mt cch chung chung. Ni no ngnh vn ha, Ban qun l di tch v chnh quyn s ti di tch b

-45xm hi th phi kin quyt x l k lut. Bn cnh , cn mt c ch lng ghp cht ch quyn li v trch nhim ca a phng vo cc di tch trn a bn ca mnh, nh vic phn b li ch trong pht trin du lch, c nh vy mi m bo di tch c quan tm ch ng mc. i vi cch hnh vi xm hi di tch, ty cc mc xm hi, cn c cc bin php x l thch hp v nghim minh. C th nh i vi cc hnh vi xm hi cc cng trnh kin trc cp nh nh bun bn, kinh doanh tri php trong khun vin di tch; thc hin cc hnh vi bi ton, m tn d oan cc n, nh, cha c; vit, v by ln nhng khu vc tng bao... th cc hnh thc x pht hnh chnh, pht lao ng cng ch, k cam kt khng ti phm... c th xem l hp l. i vi nhng hnh vi ln chim t, khng gian, p ph, ci ni, gy nh hng nghim trng n gi tr kin trc v e da s tn ti ca cc cng trnh kin trc c th phi kin quyt lp bin bn, bt buc tho d v yu cu bi thng cho hnh vi xm hi di tch ngi dn khng tip tc vi phm. Vic x pht l khi hnh vi xm hi din ra. Mun ngn chn cc hnh vi ny, cn thit phi xy dng mt i ng bo v di tch chuy n nghip, c hiu bit v tinh thn trch nhim cao. Bn cnh , chng ta cng cn c mt quy hoch chi tit bo v di tch, di sn, quy nh r tng ranh gii bo v v tnh n ngay t u quy hoch du lch, thng qua vic xy dng quy ch phn chia li nhun thu c t hot ng du lch, tham quan di tch; hng dn ngi dn m cc dch v thu li t hot ng du lch nh m nh ngh, bn hng lu nim, hng n, lm hng dn vin... h c nhng ngun thu chnh ng. Ch khi no li ch ca ngi dn c tn trng v gii quyt tha ng, khi h thy c quyn li st sn ca mnh i vi vic gi gn di tch th vic bo tn, pht huy cc di sn vn ha mi c hiu qu . to s ng thun trong cng ng, bn quy hoch cn c cng khai v ly kin t dn. Kt qu quy hoch s c cng b rng ri cho nhn dn, v khi quy hoch c thng qua th phi nghim tc thc hin theo. Trong di hn, cn y mnh cng tc tuyn truyn, gio dc nhm khi dy lng t ho ca ngi dn i vi di tch a phng; ng thi chnh quyn cc cp v cc chuyn gia cng phi hc cch lng nghe nhn dn (v lch s, gi tr ca di tch; v sng kin bo v di tch hay nguyn vng ca ngi dn...).

-46Vic trng tu, tn to, phc dng cc di tch ni chung v cc cng trnh kin trc c ni ring c nhiu nt c th, khng ch yu cu kho st k lng, m trong tng bc thc hin cng phi tun th nhng nguy n tc nghim ngt ca cc quy ch v bo qun, tu b v phc hi di tch. Do , vic ban hnh cc vn bn, quy ch quy nh c th cc bc ca vic tu b di tch, cng nh vic x l trch nhim i vi nhng ngi thay v trng tu di tch li ph hng di tch l ht sc cn thit. 1.2. Nng cao iu kin sng cho ngi dn khu ph c v khu ph c Trc s xung cp ca cc cng trnh kin trc c trong khi nhu cu ca ngi dn sng trong cc cng trnh ny ngy cng ra tng, vic tm cch ci thin iu kin sinh sng ca ngi dn c cho l gii php ch o v lu di, gip cho cc cng trnh kin trc c khng tip tc b bin dng mt cch tiu cc. Di y l ba bc c bn ca gii php nhm nng cao iu kin sng cho ngi dn hin ang sinh sng trong cc cng trnh kin trc c: a. Phn loi cc bit th, nh c Mun ra bin php bo tn thch hp vi tng cng trnh kin trc c, trc ht phi xc nh c gi tr lch s, vn ha, kin trc ca cng trnh . Phi hiu c cng trnh ra i t thi gian no, gi tr ca n nm u... th mi xc nh c ti sao cn bo tn, bo tn ci g, v bo tn nh th no. tin hnh phn loi cc cng trnh kin trc c, trc ht cn lp ra mt Hi ng chuyn mn vi s c mt ca cc kin trc s, cc nh s hc, v c nhng c dn c hiu bit v lch s, gi tr vn ha ca cc di tch ny. khc phc im yu ti Vit nam l vic hp thng tn nhiu thi gian do khng thng nht c quan im gia cc bn tham gia, v thm ch trong ni b tng khi, cn xc nh trong Hi ng chuyn mn ngay t u thi hp tc v mc tiu chung, bit lng nghe v hc hi t ngi khc, t tng hp ra cc sng kin tt nht, thay v bo th vi quan im ring. Hi ng ny s tin hnh khoanh vng cc khu vc bo tn, sau trin khai vic nghin cu, thm nh, nh gi v gi tr lch s, kin trc v gi tr s dng ca cc cng trnh kin trc c ny. Vic nghin cu, nh gi cn c tin hnh k lng v cng tm, nhm trnh nhng sai st trong

-47nhng bc sau. Sau khi c trong tay danh sch cc cng trnh ki n trc c cng nhng hiu bit ng n v gi tr ca chng, Hi ng s tin hnh phn loi cc di tch thnh nhng cp khc nhau, da vo gi tr lch s, vn ha ca di tch y. C th, c th phn cc cng trnh trong khu vc c khoanh vng vo ba cp sau: - Cp 1: c gi tr to ln v lch s v kin trc, cn c bo tn nguyn trng v khng gian, hnh dng kin trc cng trnh, din tch khun vin di tch, mt xy dng. - Cp 2: C gi tr lch s, kin trc th hin mt s phn ca cng trnh, i vi nhng cng trnh kin trc c thuc nhm ny, vic nghin cu phi ch ra r u l nhng chi tit c gi tr. - Cp 3: C rt t hoc khng c gi tr lch s, vn ha. b. ra cc tiu chun bo tn v cc mc h tr tng ng Sau khi c danh sch phn loi theo gi tr lch s- vn ha ca cc cng trnh trong khu vc bo tn, chng ta cn ra quy ch bo tn cho tng nhm cng trnh thuc ba cp trn. Mun a ra c nhng thit k ph hp vi khu vc bo tn v thun li cho iu kin sng ca ngi dn, Thnh ph cn thit phi thnh lp mt Ban T vn kin trc vi s tham gia ca cc chuyn gia c hiu bit v bo tn kin trc c H Ni thuc Hi Kin trc s thnh ph, C quan qun l vn ha, v huy ng s tham gia ca nhng ngi dn c hiu bit v kin trc v bo tn trong khu vc. Trc tin, Ban ny cn nghin cu, a ra nhng tiu chun chung cn tun th cho cc cn nh thuc khu vc bo tn, c th l vi khu ph c v khu ph c, mi khu c nhng nt kin trc c trng cn c a vo thnh tiu chun cho bo tn, ngoi ra, nhng yu t nh mu sc, li, khong cch gia cc nh cng cn c quy nh r rng. - i vi cc cng trnh thuc cp 1: Do nhng cng trnh kin trc c thuc cp 1 c gi tr lch s- vn ha to ln, vic bo tn nguyn trng phi c p dng trit . nng cao cht lng cuc sng ca cc h gia nh sinh sng y, m c th l tng din tch trn u ngi, do khng th thay i cu trc v din tch ca cng trnh, nhng h dn sng trong di tch ny cn phi c di di

-48mt phn. Trc tin, thnh ph cn t chc cc cuc thm d minh bch nguyn vng ca ngi dn sng trong cc cng trnh ny, bit ngi dn c t nguyn di di hay khng. Nu c h t nguyn di di, chng ta c th bit h c yu cu, i hi g hoc sng kin g i vi vic di di. Nu cc h dn khng mun di di th phi k cam kt s khng tin hnh bt c hat ng ci ni, chnh trang no tc ng n di tch. Vic tu b, tn to nh s do ngi dn t ng gp mt phn v Nh nc s h tr phn ln kinh ph, tuy nhin, vic tu b phi c tin hnh theo nhng tiu chun bo tn nghim ngt, bm st cc tiu chun ra trn, vi s tham gia gim st ca chuyn gia, c quan vn ha v ngi dn. - i vi cc cng trnh thuc cp 2: Sau khi nm bt cc chi tit c gi tr ca cng trnh t Hi ng chuyn mn, Ban T vn kin trc s nghin cu, a ra nhng thit k thch hp vi tng cng tr nh, gi nguyn nhng chi tit c gi tr, cn li ci to, tu sa nng cao iu kin sinh hot, thm ch c th xy th m tng, vi iu kin khng vi phm nhng quy nh v chiu cao, m u sc... c ra trn. Nu cng trnh no c s h tp trung qu ng th cc gii php gim ti mt dn s c cho l cn thit. Sau khi c thit k c th, cn t m hiu xem cc h gia nh c mong mun ci to hay khng. Nu cc h khng mun ci to th tng t trn, phi k cam kt khng ng chm n cc chi tit c gi tr, cng nh khng c nhng tc ng vi phm vo cc tiu chun chung c ra cho c khu vc. Nu cc h c mong mun ci to, h phi ng gp kinh ph ng tr c cho vic ci to, sau nh nc s h tr b mt phn kinh ph, ty thuc vo mc tun th cc quy ch trong qu trnh tu b, sa cha. - i vi cc cng trnh thuc cp 3: C th t ch ng vic thit k, tu b hoc xy mi nh , vi iu kin nhng thay i khng c lm nh hng ti cnh quan ca khu vc bo tn, bng cch buc cc h ny tun th cc tiu chun c ra t u. Kinh ph tu b do cc h gia nh t ng gp, hoc theo gi ca GS. TS Fukukawa, i hc Chiba, Nht Bn trong hi tho Bo tn khu ph c- Tm kim nhng gii php t kinh nghim quc t , chng ta cng c th gi phng n xy thm tng trn v s bn chng, ly tin sa cha phn di, tt nhin l nu khng vi phm gii hn chiu cao ca khu vc. Nhng gii php trn

-49tng c Nht Bn p dng trong vic ci to li tuyn ph c Takamasu, y cng l mt tuyn ph bun bn ging vi ph Hng Bum. c. Tin hnh cc d n ci to T trc ti nay, c nhiu d n nghin cu v khu ph c v khu ph c, nhiu gi gii php cng c a ra. Tuy nhin, c mt thc t ng bun l cng tc bo tn trin khai hai khu vc ny li rt khim tn. iu ny cho thy, lnh o Thnh ph cha c quyt tm bin cc phng n ci to hai khu ph ny thnh hin thc. i l k nim 1000 nm Thng Long- H Ni ang n rt gn, v gp gp hn na l s xung cp ca cc cng trnh kin trc c cng nh iu kin sinh hot cht chi ca ngi dn ni y, hi vng s l nhng n by gip cho cng tc bo tn, nng cao i sng ca ngi dn hai khu ph- vn c coi l di sn qu bu lm nn H Ni nghn nm- c y mnh. V cng tc tin hnh gin dn, trc ht phi ln ngay k hoch di di cc nh dn ang ln chim cc di tch n- nh- cha. Mc d thnh ph c ch trng di di cc h dn trong khu ph c sang khu th mi Vit Hng (huyn Gia Lm), nhng d n ny cha nhn c s ng tnh ng h ca ngi dn ph c. Vic tm hiu ti sao d n ny cha thnh cng s cho php rt ra nhng bi hc qu bu cho cng tc gin dn sau ny. N u mun ngi dn ph c v ph c chp thun i th khng phi ch to cho h mt mi trng sng tt hn, ng thi to cng n vic lm m cn phi to c cc c s h tng i km nh trng hc, bnh vin cht lng cao... Vic quy hoch khu ti nh c cn c s tham gia ca S Quy hoch- Kin trc, ng thi lng nghe nhng yu cu, nguyn vng ca ngi dn, mi c th m bo t c s ng thun cao trong nhn dn. i vi nhng h khng tham gia gin dn, vic tu b c khi i hi phi di di tm thi cc h dn qua khu vc khc. cc h yn tm di di, cn c nhng vn bn k kt gia ngi dn v chnh quyn, m bo quyn li ca h sau khi cng trnh c tu b. Ngoi ra, mun c nhng phng n tu sa, ci to t c s nht tr ca cc h sng trong cng trnh, phi g nt tht v s hu. C th, c kin cho rng UBND Thnh ph nn xem xt v cp s cho cc h sinh sng hp php trong ngi nh . Vic chng nhn quyn s hu ca ngi dn vi cng trnh

-50s khin h c trch nhim hn trong vic ng gp duy tu, sa cha, ng thi cng d dng cho vic qun l v x l vi phm. Trong tng lai, m bo mt dn s va phi cc khu vc tp trung nhiu cng trnh kin trc c qu bu ny, chnh quyn a phng cn c bin php kim sot s ngi nhp c thng qua ng k tm tr. Ngoi ra, c mt tng rt hay m H Ni hon ton c th hc tp t chc UNESCO, l vic bin son v pht hnh cun cm nang nhm o to cho cc ch di tch khu ph c Hi An cch bo qun di tch ca h bng cc gii php thch hp. Cun sch tng hp cc k thut xy dng truyn thng v khoa hc bo tn hin i, h thng ho cc phng php qua tri nghim thi gian, thch nghi vi tng loi hnh di tch c s dng k thut v vt liu xy dng ca a phng, ng thi chuyn su vo nhng vn thc tin m cc ch di tch thng gp phi trong qu trnh sng v bo tn di tch. Ngi ch di tch s c hng dn tr li nhng cu hi thng gp trong thc tin nh: Ti sao ngi nh ca ti quan trng? Cn bo tn nhng phn no trong ngi nh? Lp k hoch bo tn nh th no? Kinh ph bao nhiu? Ngoi ra, cn c phn tham kho, cung cp ti liu tham kho tng hp v cng tc tu sa v bo qun, danh mc cc ngun lc ti a phng nh vt liu, th th cng, ti chnh, t vn ca chuyn gia y l mt gii php khng kh thc hin, ch cn c s kt hp gia Hi ng chuyn mn v Ban T vn kin trc thnh lp trn, kinh ph in sch cng khng ln, v c th thc hin ngay khi m nhng d n quy hoch, bo tn di hn cn ang trong qu trnh ph duyt v trin khai thc hin. 1.3. Trin khai chi tit quy hoch bo tn khng gian di tch Khi thc hin d n bo tn mt di tch no , xu hng chung hin nay l phi t di tch trong khng gian vn ho , trong mi trng x hi v cnh quan to nn gi tr tng ho v c trng ca di tch . i vi cc cng trnh kin trc c thi phong kin, xy dng khng gian quanh khu vc di tch kin trc cn ch trng hai vn ch o l cy xanh v mt nc. Nhng cy cy a, cy v nhng h nc, ging cha l hnh nh khng th thiu gn lin vi hu ht cc nh cha miu mo, mang li nt yn tnh v thm

-51nghim cho cc di tch kin trc c. i vi nhng di tch cn gi c nhng nt vn ho th phi tm mi cch gi gn. i vi nhng di tch kin trc c phong kin phn no mt i m quan cn khi phc li cnh quan thi n nhin, nhn mnh vo vic to khng gian thong ng vi mu xanh l ch o hn l nng cp b ngoi ca di tch. Nhng dch v pht trin km theo nh hng qun, lu nim, bi gi xe nn c gin v khng nh hng n khu vc di tch gc v khu vc bao quanh di tch. Vi nhng bit th Php c trong nhng khu ph Php khang trang, n n c quy nh c th i vi nhng nh, bit th mi ca dn, v d nh phi li so vi mt ng ti thiu l bao nhiu, chiu cao v phm vi cng trnh phi c tnh ton theo v tr xy dng v trnh tnh trng ph din kin trc gi c gy nhiu v kh nhn din cho nhng khu ph Php c. Thc t l nhng gam mu tiu biu trong khu ph Php ca H Ni nh tng vng v ca sn xanh thng khng c tn trng. Vn ph bin hn c chnh l cc bin hiu ca cc ca hng c kch thc qu to, qu le lot, i khi che khut ton b mt tin ca cng trnh. V vy, theo nhm nghin cu, trong quy nh hng dn bo tn v xy dng mi, cn nu r nhng gam mu v tng mu ph hp, cng nh quy nh r v kch thc, v tr t, v ni dung ca cc bin qung co. i vi khu ph c, do c th a hnh dn c ng c, nh ca san st, rt kh c th to ra khng gian thong ng quanh nhng cng trnh kin trc c c gi tr. Xy dng mi trng sinh thi ph hp vi qun th kin trc ph c cn ch ti c im ny khng lm mt i c trng ca khu ph. 1.4. Gi gn bn sc kin trc c trong trng tu, tn to Mt trong nhng vn ang c coi l im nng hin nay chnh l vic lm tr ha di tch, lm gim i gi tr vn ha, ngh thut sau khi tin h nh tu b, tn to. Nhiu di tch b tu sa sai quy cch do bung lng qun l v do s thiu hiu bit ca mt s lnh o chnh quyn a phng, nhn dn, cc v tr tr n, cha v c n v thi cng. Vic tu b di tch cn da vo kinh nghim, t da vo lut v cc vn bn di lut, kt qu l di tch gc b bin dng, nht l i vi cc

-52di tch kin trc ngh thut. khc phc tnh trng ny, qu trnh trng tu, tn to cc cng trnh kin trc c phi tun th cc nguyn tc sau y: - Trc khi tin hnh trng tu, tn to cn c nhng cng trnh nghin cu k lng v cc vn lch s, vn ho; cc yu t lin quan n vng min, phong tc tp qun, tn gio tn ngng, kin trc xy dng, ngh thut to hnh; phi xc nh c u l nhng yu t lm nn gi tr di sn th mi c th gi c bn sc di tch, di sn. Sau phi tm hiu, nghin cu mt cch tng tn n cc vn k thut, vt liu, mi trng a ra phng n ng x ph hp. gi c nhng gi tr c ca di tch, phng n trng tu nn s dng nhng phng tin, k thut c cng nhiu cng tt. - Ch giao di tch cho lc lng chuyn nghip thc hin bo tn trng tu, ng thi c chnh sch i ng ph hp v xng ng vi cng vic ca h. Sau khi bn giao cho n v thi cng thc hin cng tc trng tu, tn to, ngi qun l v thit k d n phi lun theo st, gim st v n c m bo vic trng tu tun th cht ch cc nguyn tc ca bo tn di tch, khng lm mt i nhng nt c sc trong kin trc v c gi tr vn ha phi vt th ca cng trnh. Trong qu trnh tin hnh cc hot ng trng tu, tn to, cn phi to c ch, iu kin thun li cc chuyn gia linh hot thay i cc thit k ban u cho ph hp vi thc tin mi ny sinh. Bn cnh s tham gia ca cc c quan chuyn ngnh, vic gim st, gp ca cng ng dn c xung quanh cng cn c huy ng ti a, bi thc t cho thy, c rt nhiu ngi dn, c bit l cc ngi cao tui a phng, c nhng hiu bit rt qu bu v lch s v gi tr cng nh nhng thao tc trng tu; ngoi ra th ngi dn xung quanh mi l ngi c kh nng pht hin nhanh nht nhng sai phm trong qu trnh tn to, tu b di tch. Bn cnh nhng nguyn tc trn, cng tc trng tu, tn to di tch t c hiu qu cao, gi nguyn c gi tr chn thc, nguyn gc ca n, cn c nhng bin php di hi nh hon thin cc quy ch, vn bn php lut c lin quan n cng tc bo tn di tch, u t cho pht trin ngun nhn lc, p ng yu cu ca cng tc bo tn. Nhng gii php ny hoc s c nhc n k hn trong cc phn khc ca ti.

-53-

2. Nhm gii php pht huy nhng nhn t tch cc c hnh thnh
2.1. Tip tc u t cho bo tn Vic u t ngun vn cho cng tc bo tn cc di tch n i chung v cc cng trnh kin trc c ni ring c quan tm hn trong nhng nm gn y. y l mt trong nhng yu t thun li cho cng tc bo tn, tn to cc cng tr nh kin trc c H Ni cn c pht huy. Bn cnh vic cp ngn sch trc tip cho vic nghin cu cc di tch v cc cng trnh tu b, tn to di tch, Nh nc c th to ra hnh lang php l thun li, n gin ha cc th tc hnh chnh ku gi cc doanh nghip tham gia u t, tn to, bo tn cc di tch, vi iu kin phi p ng c nhng yu cu nht nh v chuyn mn. UBND Thnh ph H Ni cng cn u t cc qu t cc bin php gin dn c th c tin hnh thng sut. Bn cnh gii php h tr cho cc bin php di di, gin dn th chnh quyn Thnh ph c th c nhng c ch c bit, gip ngi dn d tip cn ngun vn t cc ngn h ng h t ch v ti chnh trong nng cp, ci thin khng gian sng ca chnh m nh, chng hn nh cho vay vi li sut u i, hoc Thnh ph ng ra bo lnh cho ngi dn vay. Mt khc, vic bo tn, tn to cc cng tr nh kin trc c hon ton c th huy ng cc ngun ti lc t nhn dn. C th, i vi nhng cng tr nh kin trc c mang gi tr tm linh, th t trc ti nay, cng tc trng tu, tn to da mt phn khng nh vo tin cng c ca ngi dn. Hin nay, trc nhu cu v cc hot ng i l, cng bi ngy cng ra tng, vic huy ng ngun lc trong dn cho bo tn cc cng trnh kin trc ny khng h kh. i vi cc khu ph c v khu ph Php, y l ni c tr, sinh hot ca chnh ngi dn, v th cn khuyn khch ngi dn t huy ng vn nng cp, tr ng tu chnh ngi nh ca h. Vic tu b gn vi li ch mt thit ca ngi dn, nn vic huy ng ngun vn trong dn l vic tt yu phi lm. Ngoi ra, ngnh du lch cng thu c nhiu li nhun t vic a cc cng trnh kin trc c vo tour tham quan du lch, v vy, cn c c ch r rng trong vic u t quay tr li ca ngnh du lch i vi vic bo tn, tn to cc cng trnh kin

-54trc c, thng qua vic h tr kinh ph cho cc hot ng trn hoc phn chia li nhun cho cc h dn tham gia vo cng tc pht trin du lch. C rt nhiu cng trnh kin trc c H Ni mang gi tr vn ha c sc, thu ht s quan tm ca cc t chc quc t, v vy, vic tng cng hp tc quc t, ku gi cc t chc t nc ngoi u t nhiu hn cho d n bo tn, tn to cc cng trnh kin trc c cn c y mnh. Vic ny i hi phi c nhng bin php qung b, gii thiu mt cch y v sng ng gi tr lch s- vn ha ca cc cng trnh kin trc c H Ni, cc t chc quc t thy rng vic gip chng ta bo tn nhng cng trnh ny cng l gi gn nhng nt vn ha c sc ca nhn loi. 2.2. Pht huy thc bo tn ca ngi dn Trc thc bo tn, gi gn di sn vn ha ca ngi dn c nc ni chung v H Ni ni ring ang ngy cng ra tng cng vi s ra tng mc sng v trnh dn tr, vic huy ng ngun lc t ngi dn, t cng ng trong vic bo tn tn to cc cng trnh kin trc c hon ton c c s c pht huy. V ch c pht huy ngun lc cng ng mi c th gii quyt trn vn b i ton bo tn. Vn l lm th no pht huy thc bo tn ca cng ng? c nhng kinh nghim quc t ht sc qu bu m H Ni c th hc tp. T nghin cu v vai tr ca cng ng trong bo tn th c KawagoeNht Bn ca Nghin cu sinh Tin s T Qunh Hoa- ging vin Khoa Kin trcQuy hoch trng i hc Xy Dng, chng ta c th rt ra nhiu b i hc cho vic pht huy vai tr ca ngi dn trong bo tn kin trc c H Ni. Kawagoe l th trn c nm pha Ty Bc Tokyo- Nht Bn, cch trung tm Tokyo 35 km. Ti y cn lu gi c nhng gi tr vn ha vt th v phi vt th ht sc qu bu. l cc ngi nh c Kurazukuri- kiu nh kho truyn thng ca Nht Bn vi tng trt nhiu lp t st chng chy, cc cng tr nh kin trc cng cng: thp chung Toki no Kane, cc bo t ng, cc ngi n th c. Kawagoe cn c khng gian bun bn thng mi vi cc mt hng truyn thng ca khu vc l ng cc, ng, ru go sake...Cc hot ng l hi truyn thng nh l rc kiu, m thc truyn thng, kch n... vn c duy tr.

-55Trc sc ht ca cc vng th mi, mt s ngi nh c b b trng, khng c tu sa nn h hng nng. Tuyn ph thng mi khng cn tp np nh xa v mt dn sc sng. Vic xy dng nhiu chung c cao tng nhm p ng nhu cu nh ca ngi dn c trin khai mnh m vo nhng nm cui thp k 70 v u thp k 80 nh hng ln n cnh quan ca khu vc. Nhiu ngi nh mi xy dng s dng vt liu mi thay th nhng ngi nh c, e da vic bo tn v gn gi cc c trng kin trc truyn thng ca khu vc. Trc nhng thch thc m khu th c phi i mt, T chc cng ng a phng- Kurano Committee- c thnh lp thng 5 nm 1983. y l t chc do cng ng khi xng v nm vai tr ch th thc hin cc hot ng lin quan n vic bo tn v pht trin cc gi tr ca th trn c Kawagoe. Kurano Commitee gm 200 thnh vin, bao gm i din chnh quyn, cng ng, chuy n gia v nhng ngi yu qu Kawagoe. T chc ny c chia thnh hai nhm nh: - Nhm 1: Tp trung ch yu cc thng gia trong vng, gp nhau thng xuyn v nm bt c cc vn khu vc din ra hng ngy, tp trung vo vic khi phc v pht trin cc hot ng thng mi ca khu vc. - Nhm 2: Bao gm cc chuyn gia, i din chnh quyn, i din t chc cng ng a phng, tp trung vo vic bo tn, gn gi cc cng trnh c, cnh quan tuyn ph; mi thng hp mt ln cng nhau chia s cc kin v cc gii php v bo tn v thit k th cho khu vc. i din chnh quyn th nh ph ch tham gia vo vi t cch quan st vin v s gp kin trong cc lnh vc c th li n quan n quy hoch thnh ph, pht trin cng nghip. Nhm tham gia vo vic xut quy hoch th cho khu vc theo c ch chuyn gia xut phng ncng ng gp kin v ra quyt nh. Hng dn thit k th khng ch cung cp nhng ch dn chung cho vic thit k khu vc th m cn cung cp nhng hng dn chi tit cho vic bo tn, gn gi tng ngi nh c. Cng ng cn tham gia nhit tnh, cng vi chnh quyn xy dng nn cc vin bo tng truyn thng, lm tnh nguyn vin trong bo tng gii thiu cho du khch v truyn thng vn ha vt th v phi vt th ca qu hng. Tt c nhng n lc, c gng trn ca cng ng khng nm ngoi mc ch nhm bo tn, gn gi

-56nhng gi tr vn ha thng mi vn c ca khu vc, v gip cho khu vc tr thnh mt khu vc thnh vng v kinh t, hp dn du lch, to tim lc kinh t cho vic bo tn, khi phc cc gi tr vt th v phi vt th. Hin nay, Kawagoe l khu vc pht trin thng mi v du lch rt sm ut, thu ht rt ng o du khch. Cc sn phm th cng v cc sn phm lu nim cng rt c khch hng a thch. th c Kawagoe c rt nhiu nt ging vi th H Ni, ni m cc ngnh ngh truyn thng ang dn mai mt trc tc th ha, v sc p v nh khin cho vic bin mt ca cc ngi nh c, hoc s xut hin ca cc chung c xen cy gia cc bit th ang e da nghim trng qu kin trc v m quan th. Ti H Ni hin nay, vic nhn din nguy c nh mt qu di sn khng cn l vn mi m, nhng vn thnh lp cc t chc cng ng do ngi dn qun l tham gia mt cch c t chc vo cc quyt nh bo tn c lin quan mt thit ti i sng ca mnh l mt bc i cn thit. S tham gia vo cng tc bo tn kin trc c H Ni ca cc bn lin quan c th c trin khai nh s di y:

Thnh phn ca cc t chc cng ng nn bao gm nhiu la tui, khng nn ch gm cc t trng dn ph, khu ph nh chng ta vn thng thy. Cc cp chnh quyn c trch nhim phi tn trng, lng nghe ting ni ca cng ng thng qua cc t chc ny. Vi c ch hin nay H Ni, m bo ngi dn c lng

-57nghe th t chc cng ng cn thu ht c s tham gia ca cc lnh o c uy tn (c th v hu) sinh sng trn a bn . Cc xut ca cc chuyn gia v nh qun l lin quan n cc vn bo tn cng trnh kin trc c, cnh quan th phi c thng qua cng ng. Mun vic thng qua n y t hiu qu cao, thnh phn ca t chc cng ng nht thit phi tp hp c nhng ngi thc s c hiu bit v cc cng trnh kin trc c cng nh c trng ca cng tc bo tn, nh l nhng kin trc s tm huyt trong hi ng kin trc s thnh ph, cc nh H Ni hc, v nhng ngi yu H Ni.

3. Cc nhm gii php khc

3.1. o to ngun nhn lc cho bo tn S thiu ht v ngun nhn lc cht lng ang l vn chung cho nhiu ngnh hin nay. Hot ng bo tn, trng tu di tch vi c th khng nhng phi x l cc vn lin quan n cc yu t k thut, thm m m cn phi ng x ph hp vi cc yu t lch s, vn ha, cc c trng v gi tr truyn thng, hin ang rt thiu nhn lc c v s lng v cht lng. y cng c xc nh l mt trong nhng nguyn nhn dn ti cng tc bo tn, trng tu di tch cha t c hiu qu nh mong i. V vy, trong ngn hn v di hn, vic u tin o to, pht trin ngun nhn lc cho cng tc bo tn cn c ch trng. Trc ht, i vi kin trc s v cn b vn ha- nhng ngi c vai tr quan trng hng u trong cng tc bo tn- cn c nhng chin lc o to bi bn. Trong vic o to kin trc s, cn o to ra nhng ngi ch ng trong cng vic, duy tr c tnh sng to c nhn mang li nhng gii php kin trc khng b hn ch bi cc nhu cu nht thi ca th t rng. Mt kin trc s bo tn sau khi c o to tr thnh kin trc s, cn phi c b sung cc kin thc v lch s, vn ha v bo tn di sn, cng nh c to iu kin tt nht tip cn vi cc gi tr kin trc truyn thng, th mi nng lc hot ng trong lnh vc bo tn, trng tu di tch. i vi cn b vn ha, l nhng ngi trc tip tham gia cng tc thm nh, nh gi, qun l di tch, phi thc s c hiu bit su rng v ng n. iu ny i hi chng trnh o to cn b vn ha phi c nhng ni dung ging dy chuyn su, va gip sinh vin hiu c vn ha truyn thng, va

-58tip cn c phng php bo tn tin tin trn th gii. Vic o to ra mt kin trc s hay mt cn b vn ha lm cng tc bo tn thc s c cht lng i hi rt nhiu cng sc v tin bc, chnh v vy, ch i ng cn tng xng cng tc bo tn khng b mt i nhng nhn ti ny. Hin nay, vn trnh v kinh nghim ca nhng ngi ng ra trng tu di tch cng l mt vn c quan tm su sc. Nc ta c mt h thng cc di tch lch s, vn ha rt phong ph v a dng. c trn 3000 di tch c xp hng cp quc gia. Nhu cu v bo tn, trng tu di tch rt ln trong khi cc lc lng trng tu khng c o to bi bn, khng hiu v ngh bo tn, dn n hin tng cng u t trng tu cng git di tch. Thc trng ny yu cu Nh nc hoc t nhn ng ra thnh lp cc cng ty chuyn v bo tn di tch, vi i ng th c o to chuyn mn v bo tn, trng tu cc cng trnh kin trc c. C th, ngay ti thi im thnh lp th cng ty ny ch c mt s rt t th lnh ngh trong lnh vc bo tn, tu b di tch, nhng qua cng ty c th thng qua vic hp tc vi Vin Bo tn di tch hoc cc cng ty bo tn, cc t chc t vn bo tn quc t hc hi kinh nghim, nng cao tay ngh cho cng nhn. Mt khi i ng th c chuyn mn trong tay, ch cn thc hin mt s d n trng tu, tn to c cht lng tt, gy c ting vang, th vi s lng di tch s v nhu cu bo tn trng tu ang ra tng hin nay, cng ty hon ton c th ng vng. Cng vi s ra i ca cc t chc chuyn ngnh ny, B Vn ha, Th thao v Du lch c th thc hin vic cp chng ch hnh ngh cho cc th v n v trng tu p ng cc yu cu v chuyn mn. Nu lm c vic ny, chc chn hiu qu ca cng tc tu b, tn to di tch ni chung, cc cng trnh kin trc c ni ring s tin mt bc di. Bn cnh vic o to ngun nhn lc chuyn su, cn phi c cc chng trnh hnh ng c th nng cao hiu bit cho ng i dn sng trong khu di sn h hiu c gi tr vt th v phi vt th ca khu di sn . Cng ng xung quanh chnh l ngun nhn lc qu gi trong cng tc gim st, bo tn di sn. 3.2. Tng cng hp tc quc t Hp tc quc t l nhu cu khng th thiu c trong hot ng bo tn vi cc di sn vn ho c quy m ln v phc tp nh cc khu th c . Hp tc quc t

-59trong lnh vc bo tn c hiu theo hai kha cnh, l kha cnh ti chnh v kha cnh chuyn mn. Trong qu trnh hp tc, s gip v ti chnh ca cc nc l quan trng, nhng ci ng qu hn l v kinh nghim , phng php v kin thc chuyn su v bo tn ca cc chuyn gi a nc ngoi. Thc t hin nay, c nhiu cng trnh cn c trng tu, tn to nhng c quy m qu ln v/hoc i hi nhng k thut bo tn cao cp, nh vic khai qut khu di tch Hong thnh Thng Long chng hn, s kh c th hon thnh nu khng c s gip qu bu ca cc chuyn gia, t chc quc t. Vic thu ht s quan tm ca cc chuyn gia, cc t chc bo tn quc t i vi qu kin trc c H Ni c th thng qua nhiu hnh thc qung b nh giao lu, trnh din, trng by ti cc nc trn th gii v s c cp k hn phn sau. Ngoi ra, cn r sot li cc th tc hnh chnh c th gy kh khn cho cn b cc d n hp tc bo tn quc t hat ng ti Vit Nam, nh vic yu cu giy chng thc ca nhiu cp c quyn tip xc, nghin cu v nh gi cc cng trnh kin trc c, mc d h c c quan cp B chng thc bng nhiu quyt nh, giy php khi trin khai d n. Bn cnh vic n gin ha cc th tc hnh chnh lin quan, qu trnh hp tc quc t din ra thc s hiu qu, i hi phi nng cao trnh chuyn mn v ngoi ng cho cn b nghin cu ca ta, c vy chng ta mi c th gii thiu chi tit v y gi tr ca cc cng trnh kin trc c vi chuyn gia quc t, cng nh hc tp t h nhng kinh nghim ngh nghip qu bu. iu ny ph thuc cht ch vo chnh sch o to ngun nhn lc cp trn; song yu t ch cht vn l s ham hc hi, mong mun vn ln v cng hin ca i ng cn b vn ha v bo tn.

-60-

II. Gii php nhm nng cao hiu qu hot ng ca cc cng trnh kin trc c trong pht trin du lch bn vng
Du lch bn vng l mc tiu m mi quc gia lun lun hng ti. Du lch bn vng khng ch c ngha v mt kinh t m cn c ngha v mt chnh tr, ngoi giao ca mi quc gia, gp phn nng cao v th t nc trn trng quc t. Do v tr quan trng ca kin trc c trong pht trin du lch bn vng, vic nng cao hiu qu hot ng ca cc cng trnh ny trong hot ng du lch l ht sc cn thit. Di y l cc gii php trong ngn hn v di hn nhm nng cao hiu qu hot ng ca cc cng trnh kin trc c H Ni trong pht trin du lch bn vng.

1. Nhng gii php trong ngn hn

Trong ngn hn, c nc ang hng ti l k nim 1000 nm Thng LongH Ni. Kin trc c H Ni c vai tr quan trng trong vic qung b 1000 nm Thng Long- H Ni v hai l do c bn: - Qun th kin trc c to sc thuyt phc cho nhng th c hn 1000 nm tui. Vic gia nhp nhm nhng th c hn 1000 nm tui s nng cao gi tr vn ha- lch s ca H Ni trn th gii. C nhiu cch mt a danh tr nn ni ting, nhng mt vng t thc s in du trong lng bn b v du khch quc t th vng t y phi c sc thuyt phc v chiu su vn ho lch s. Do phi tp trung qung b vn ho lch s truyn thng, ch trng vo nhng du n thc s ca lch s hn l nhng sn phm mang tnh ti hin lch s. M trong nhng du n thc s ca lch s th qun th kin trc c H Ni c vai tr ch o v mang li nt c trng khc bit cho Th H Ni. - i l 1000 nm Thng Long- H Ni l mt l k nim ln v mang tnh vn ho cao. y l dp nhn li chiu su 1000 nm lch s ca th , do , nhng minh chng ca lch s, d l nh nht cng qu gi v cn c cao, coi trng. Kin trc c c coi l ti liu sng v lch s, ti hin b dy lch s qua nhng du tch cn st li. 1000 nm Thng Long- H Ni l c hi qung b tt c nhng nt vn ho c truyn nhm thu ht du lch v nng cao v th ca H Ni. Tuy nhin, nu kin trc c khng ng vai tr ch o trong vic qung b cho l k nim ln ny th s khng m bo chiu su vn ho.

-61Do , trc mt cn nng cao vai tr ca kin trc c trong vic qung b 1000 nm Thng Long- H Ni. C nhiu gii php cn tin hnh ng b nhm tng cng vai tr ca kin trc c H Ni trong vic qung b du lch nhn dp 1000 nm Thng Long- H Ni: Quy hoch tng th mng li im du lch La chn v h thng ho nhng di tch kin trc c c ngha quan trng

trong lch s pht trin ca th . Nn c chng trnh c th gii thiu nhng cng trnh kin trc tiu biu v ph bin rng ri i vi du khch n H Ni trong dp k nim ny. Mng li im du lch trong i l 1000 nm Thng Long- H Ni c th l h thng nhng cng trnh kin trc c tiu biu cho mi thi k, c quang cnh p nh cha Trn Quc c nht H Ni, cha Mt Ct, n Qun Thnh, n L Quc S thi L, n Ngc Sn, Vn Miu- Quc T Gim, c bit l Khu Vn Cc c dng vo triu Nguyn. Trong thi gian ngn khng th cng lc u t cho tt c cc di tch kin trc c trn a bn th do phi la chn c th nhng cng trnh kin trc c no c ngha quan trng tp trung u t tu sa v qung b trong i l 1000 nm Thng Long- H Ni. i vi nhng di tch kin trc c cn li c th dn dp cnh quan xung quanh. Nhng bt cp cn tn ti nh vic ln chim cc di tch lm ni hoc vic di tch b bao bc bi nhng cng trnh cao tng cn phi gii quyt v lu v di, khng th t mc tiu gii quyt trit khi m s kin 1000 nm Thng Long- H Ni ang ti gn. Pht huy tnh ch ng ca ngi dn trong qung b 1000 nm Thng Long-

H Ni Qun th kin trc c H Ni c ngha quan trng trong vic t chc k nim 1000 nm Thng Long- H Ni. Vi nhng ngi gn b lu nm vi H Ni th tm huyt vi kin trc c l iu d nhn thy nhng cng khng t ngi dn bn a v a phn du khch ch i i l 1000 nm Thng Long- H Ni mt cch th ng v ch ng vai tr a ra nhn nh sau cng. Ngi dn th ng l do chin lc, k hoch vn ng cha r rng, cha pht huy c nhng sng kin c nhn, do ngi dn d c sng kin hay mong mun tham gia vo l k nim 1000 nm Thng Long- H Ni cng cha c iu kin pht huy thnh hin thc. Do

-62vy, cn c bin php hng du lch vo tm hiu vn ho lch s ca cc cng trnh kin trc c, qung b du lch thi gian ny cn gn hnh nh th vi nhng di tch kin trc c c gi tr. Hng cc hot ng vn ho k nim 1000 nm Thng Long- H Ni v cc di

tch kin trc c Nn t chc nhiu hot ng vn ho ngh thut truyn thng, th dc th thao, lin hoan du lch ti nhng di tch kin trc c trng im nhm qung b v thu ht du lch. Nhn mnh vai tr ca cc L hi h ph ai cng c th tip cn nhng hot ng ln k nim l hi ca d tc thay v biu din ngh thut trong nhng to nh kn. nng cao cht lng ca cc L hi h ph, cn chn lc nhng hot ng ngh thut mang t tng vn ho cao, c nhng bin php chng n tc, t chc tt h thng ch xe, bin hiu h tr l hi din ra vui nhn c sc. Vic t chc ch m khu ph c H Ni l mt vic lm sng to c o cn pht huy. Ch m Hng Ngang- Hng o khai trng vo 18/11/2003 n nay ngy cng nhn c s ng h v yu thch ca ngi dn H Ni v du khch nc ngoi. Nn nhn rng m hnh ngy cng thu ht ng o khch ny v tp trung by bn nhng mt hng phc v cho vic qung b vn ho truyn thng H Ni. c th l nhng m hnh chi m phng cc di tch kin trc c c gi tr, tranh nh v H Ni C cc bin php quy hoch giao thng phc v i l Tng cng cc loi hnh vn ti phc v du lch. Nn c c xe bus ph hp hn i vo khu vc ph c trong nhng thi gian nht nh trong ngy, tng cng h thng vn ti c yu thch l xch l nhng khu vc trung tm nh khu vc qun ng a, Ba nh, Hon Kim, Hai B Trng, Ty H vo nhng ngy ngh. C cc chng trnh gim gi v cc phng tin vn ti c bn cho du khch n vi H Ni trong thi gian k nim 1000 nm Thng Long - H Ni v min ph v vo tham quan cc di tch kin trc c c gi tr. Nh th s to tm l thoi mi cho du khch v chuyn doanh thu t vn ti sang doanh thu t vic mua sm, tham gia cc l hi vn ho, i xem biu din cc loi hnh vn ho ngh thut dn tc.

-63 T chc cc cuc thi tm hiu v gi tr vn ho lch s ca cc di tch kin trc

c H Ni hoc tm hiu v 1000 nm Thng Long - H Ni thu ht s ch ca ngi dn v du khch. Cc cuc thi khng nn thun tu mang tnh l thuyt, cn c tnh mi v hp dn thu ht ng o ngi tham gia, c ngi bn a v du khch nc ngoi. V d c th l hnh thc thi tm hiu 1000 nm Thng Long - H Ni bng ting Anh, thi v tranh ch kin trc c H Ni, Hng dn vin du lch tui teen di hnh thc bc thm v trnh by hiu bit v nhng di tch kin trc c H Ni Xem trng nhng hnh thc thi cho tr em, vui v nh nhng m ng thi thu ht s quan tm ca ngi ln mt cch t nhin.

2. Nhng gii php trong di hn

2.1. Gn gi v pht huy nt c sc ring c ca kin trc c H Ni V lu di, vic gn gi v pht huy vai tr ca cc cng trnh kin trc c l vic lm phi c thc hin thng xuyn ch khng ch nhm hng n i l 1000 nm Thng Long- H Ni. Vn cn bn lun l gn gi ci g v pht huy ci g? Ci chng ta cn gn gi v pht huy l nt c sc ring c ca kin trc c H Ni. a. Nt c sc ca kin trc c H Ni Kin trc c Vit Nam v c bit l H Ni chu nh hng ca nhiu nn vn ho nn c s pha trn v mang dng dp ca nhiu loi hnh kin trc khc nhau. Tuy nhin, c im, iu kin sinh sng kt hp vi c sng to ca cc kin trc s mang li cho qun th kin trc c H Ni nhng nt c trng c bn: - Nt c trng chung l cht mc trong cc cng trnh kin trc c phong kin. Cht mc th hin mu sc, ho tit, kt cu ca kin trc c phong kin. Kin trc c Trung Quc ly gam mu lm gam mu ch o v th hin uy quyn phong kin. Nhng nc theo h ch Phn th kin trc ph bin kiu thp v mu vng sng c coi l mu ph bin. Kin trc c Chu u quen thuc vi vic s dng t mu v thng l gam mu nht nh mu vng nu nht hoc mu trng. Kin trc c Vit Nam c nt c trng ring vi gam mu nu ch o. Mu nu c trng ca nn nh, mi ngi, ct ko. Kin trc c phong kin khng my th

-64hin uy quyn m gn gi vi cuc sng dn d. Cht mc cn th hin ng nt hoa vn trang tr tinh xo, cu k v ly cm hng t thin nhin. Cht mc th hin kt cu kin trc khng s m nh nhn, vt liu g l ch yu, thng l nhng loi g tt nh g lim, mt m, lu ngy vn nguyn vn v t mi mt. - V qun th kin trc, nt c trng H Ni khc hn nhng thnh ph khc l s pha trn ca nhiu nn vn ho m ni bt l s pha trn ca kin trc Phng ng qua nhng cng trnh kin trc c phong kin v kin trc phng Ty qua nhng cng trnh kin trc Php thuc. S pha trn kin trc - u trong khng gian nh hp ca ni thnh H Ni to nn mt khng gian thm nghim c knh m sang trng. Kin trc Php xen ln kin trc dn gian phong kin ca Vit Nam khng lm mt i nt c knh thm nghim ca H Ni m li mang li cho n nt c o. Kin trc Php li H Ni l mt kho tng qu gi cn c gi gn v pht huy. b. Nhng gii php gn gi v pht huy nt c sc ca kin trc c H Ni Bi dng nhn thc ng n v gi tr ca cc cng trnh kin trc c Phi thay i quan im n su vo trong nhn thc t khai thc di tch thnh bo tn, phc hi gi tr, duy tr di tch bn vng ri mi n khai thc phc v du lch.

Bo tn, phc hi gi tr.

Duy tr di tch bn vng.

Khai thc di tch phc v du lch

-65Bo tn, phc hi phi tin hnh u tin th mi duy tr di tch bn vng. Di tch c duy tr mi c gi tr khai thc phc v du lch. Vic khai thc phc v du lch tng cng s quan tm ca nhn dn v du khch n di tch v c tc ng tch cc tr li vi bo tn trong vic thu ht vn u t cho cng tc bo tn. y l mt vng tun hon c mi quan h cht ch cn c gi vng. Chnh quyn phi c vai tr tin phong trong vn gio dc thc ngi dn cm thy gn gi kin trc c l vic lm cn thit ch khng mang tnh l thuyt hay phong tro. Nn tng cng cc bi hc v lch s lng ghp nhng cu chuyn v cc di tch kin trc c trong cc trng hc thng qua cc bui sinh hot ngoi kho thc c hnh thnh v n su trong th h tr. Coi trng vic gi nguyn trng cc di tch kin trc c Nguyn tc s mt ca vic gi gn pht huy l phi gi ng c nguyn trng ca cc di tch kin trc c. Ci lm nn gi tr ca cc cng trnh kin trc c chnh tui i lu nm ca n. Qua nm thng, mu sc c th b phai nht, kt cu v vt liu xy dng c th b c k nhng l s c k c gi tr. Gi tr nm kin trc c nm chiu su vn ho ch khng nm nc sn mi hay nn gch hin i. Du khch n tham quan cc cng trnh kin trc c vi nim am m mnh lit l v h cm nhn c nhng thng nm lch s thm trong khng gian v kin trc cng trnh. Do , trong vic pht huy gi tr cc cng trnh kin trc c th cng gi c nguyn trng bao nhiu cng thnh cng by nhiu. C thi ng n vi cc cng trnh kin trc c trong hot ng du lch Gn y, du lch H Ni c s tng trng u n v vng chc, s khch tng trung bnh 25% mt nm. iu cho thy sc ht ca du lch vn ho H Ni. Vic khai thc gi tr ca cc di tch, kin trc c c ch nhiu trong thi gian gn y. Tuy nhin, cng khai thc gi tr kin trc c phc v du lch bao nhiu th cng phi c thi tn trng ng n i vi cc di tch c by nhiu. - Thi tn trng trc ht th hin qua s ch o ng n ca nh nc. Nh nc cn c quy nh c th v nghim ngt v vic bo tn, trng nom v trng tu cc di tch c, trit tm v m v vi m. Hin nay nhiu di tch c, mc d c u t nhiu tin bc gn gi, trng tu nhng vn v sinh, m quan di tch

-66cha c m bo. Cc di tch kin trc c, c bit l nhng khu di tch kin trc c phong kin thu ht nhiu khch du lch cn c nhng quy nh cht ch v r rng v vn bo v, dch v trng gi xe xung quanh khu di tch hay n gin l thi phc v ca nhn vin bn v vo tham quan. Vic kinh doanh thu li trong khun vin di tch phi b hn ch ti mc ti a, m ch pht trin nhng gian hng nh h tr cho vic tham quan di tch nh hng, vng m cc nh cha; hay nhng t ri, s nh gii thiu s qua v lch s, gi tr ca cng trnh kin trc c. v nn mang tnh cht phi li nhun, c h tr thc hin min ph. S kinh ph h tr cho nhng hot ng nh th c th mt phn nh a vo v tham quan, mt phn ly t kinh ph nh nc trnh tnh trng i gi trong nhng dp l, Tt, gy n tng khng tt. - Vic tn trng di tch kin trc c cn th hin vic kin quyt chng li hin tng du lch theo th hiu. Du lch l ngnh cng nghip khng khi, doanh thu cao nhng nu t mc tiu li nhun ln hng u th s lm gim gi tr ca cc di tch kin trc c. Th hiu du lch hiu n gin l s thch, gu du lch ca du khch. Khai thc du lch phi tnh n th hiu du lch v ng thi cng cn cn bng gia vic khai thc du lch vi vic gn gi, pht huy gi tr vn ho lch s ca cc cng trnh kin trc c. Khai thc kin trc c phc v du lch v d nh vic t c h thng ATM trong khun vin kin trc hay kinh doanh hng lu nim trn lan nh Vn Miu- Quc T Gim r rng lm gim gi tr ca khu di tch c i rt nhiu. Do , chng ta ch nn p ng nhng th hiu du lch ph hp vi mc ch pht trin vn ho ng n. Nhng yu t hin i nh toa lt cng cng, ATM, in thoi cng cng cn c giu mt cch kn o v c nhng ch dn tin li v ng nht. Vic a nhng yu t ny vo khu di tch c m vn ho hp vi tng th di tch c nc bn Nht thc hin rt tt Kyoto nh mt v d chng ta cn hc tp. Bn cnh cng cn c bn quy hoch tng th tnh n c hi kinh doanh du lch cho ngi dn nhng phi da trn nhu cu hp l ca khch du lch v hn ch tnh trng bun bn khng chnh thc ph v cnh quan kin trc c.

-67 Hn ch hin tng kin trc gi c Hin nay, bn cnh xu th bo tn cc cng trnh kin trc c xut hin xu th xy mi theo li gi c hoc bt chc kin trc c. Khi cng cuc bo tn v pht huy vai tr kin trc c trong pht trin du lch bn vng cha em li kt qu th vic xy dng kin trc gi c hin nay ang dn tr thnh tro lu v xu th vn ng ch yu. i vi phong cch kin trc thi Php thuc, xu hng mi Mansard bt u pht trin mnh trong khong hn chc nm tr li y, t nhng thp nin 90 (dng hn mt tng lm mi c tr ca s nh). Tuy nhin, kin trc c l li kin trc c khng cn hp vi xu th hin i nn vic k tha phi c chn lc, nu khng s khng ph hp gy nh hng n nhng cng trnh kin trc c Php thuc. i vi kin trc thi phong kin, hin tng gi c th hin hai hnh thc. Hnh thc th nht l vic xy dng mi trong khun vin di tch m in hnh l Vn Miu- Quc T Gim nh cp. Hnh thc th hai l vic ti hin kin trc c c nhc n nhiu l vic a vo khai thc du lch khu Thin ng Bo Sn. Mt trong nhng nt c o m Thin ng Bo Sn mun nhn mnh vo l vic u t ti hin mt phn khng gian ph c H Ni, tp trung c c vn ho kin trc c, m thc v lng ngh. Tuy nhin, vic u t cho nhng loi hnh kin trc gi c tn km, khng hiu qu, khng thu ht du lch lu di v khng xy dng c cnh quan v nng ca vn ho khng p ng c nhu cu tm hiu ca du khch. Tokyo cng c khu Edo market, ti hin hon ton thnh ph Tokyo c xa kh c o m chng ta cn tham kho nu pht trin loi hnh bo tng ny. Tuy nhin, xt gc mc ch du lch o hay du lch hng ng nhng loi hnh kin trc gi c xut pht t s t m l chnh. Bi vy loi hnh kin trc gi c t c gi tr trong pht trin du lch bn vng v cn hn ch tp trung gn gi pht huy nt c sc ca kin trc c H Ni. Thc t vic ti to bi cnh c lm du lch do cc u t t nhn do thi gian v quy ch thun tin hn nn thng c lm nhanh chng hn chng trnh bo tn tht ca quc gia. Hn na, cc nh u t tnh nhiu n li nhun, nn ng lc hon thnh d n ca h rt cao. cn bng gia bo tn tht vi xu hng ny, phi huy ng thnh phn u t t nhn cng tham gia bo tn, thuyt phc c h v li ch ca h khi tham gia bo tn, v du lch di sn.

-68 Khai thc tt khng gian kin trc cnh quan ti cc khu di tch Kin trc c ch c gn gi v nng cao gi tr khi mi trng xung quanh kin trc ph hp v gp phn tn vinh thm v p kin trc. T chc, khai thc tt khng gian xung quanh khu di tch kin trc c l vn mu cht thu ht du khch. S lng du khch li l vn quan trng nht ca du lch. V vy, pht huy c nt p ca cc cng trnh kin trc c th vn khng gian cnh quan phi c m bo. Thc trng hin nay l nhiu khu di tch b xm hi, ln chim nn vn m quan phi c ch trng v a ra cc gii php trit . Ngoi ra, vn khc cn c quan tm v l hin tng chung ca nhiu di tch kin trc c hin nay l vn h tng xung quanh. Cn hn ch tnh trng cng rnh ln xn, v ma ma nhiu di tch kin trc c c gi tr cng b ngp ng, h thng cc ng dy in, in thoi chng cht bao quanh nhiu khu dn c trong thnh ph v c nhng di tch kin trc c. Nhiu vn bn l nh h thng n chiu sng, cc loi bin hiu, tranh hay p phch qung co cng cn c ch trng v v tr t khng gy n tng khng my tt p cho du khch v khng gian quanh nhng di tch kin trc c c gi tr. Nhng vn ny cng c cp v c gii php c th mc bo tn, nhm nghin cu xin c khng nhc li y. 2.2. Xy dng chin lc qung b kin trc c H Ni Vic khai thc tim nng du lch t nhng cng trnh kin trc c H Ni l rt cn thit trong thi im hin nay. Qung b nhng gi tr vn ho lch s c o ca cc cng trnh kin trc c H Ni cng l mt cch gn gi v pht huy di tch kin trc c. Qung b kin trc c H Ni cn mt chin lc c th vi nhng ni dung c bn nh sau: a. Thng nht v xy dng biu tng cho du lch H Ni Vic thng nht c biu tng cho du lch H Ni l vic lm cn thit v quan trng. Cc quc gia thu ht du lch nhiu trn th gii u c mt biu tng c th mang nt c trng ring cho c t nc, v d nh thp Effeil Paris l biu tng ca nc Php, biu tng du lch ca c l nh ht Opera, M c tng n thn t do, Trung quc ni ting vi Vn l trng thnh Biu tng du lch ph hp khng ch c tc dng d nhn bit m cn ng vai tr ng k trong vic thu

-69ht du lch. Nhiu du khch n vi mt thnh ph hay mt quc gia tn mt chng kin nhng biu tng du lch ny. Theo c tnh, Vn l trng thnh ca Trung Quc hng nm thu ht khong 10 triu lt khch n tham quan. Quc gia lng ging Campuchia, vi s qung b mnh m hnh nh ngi n ng Co Vat, cng t s tng trng mnh m v du lch quc t. Theo a tin t bo Nhn Dn s ra ngy 25/11/2008, mt s nm gn y Campuchia n hn 2 triu lt khch du lch mi nm, t tng trng mnh m v d on s t tm 3 triu khch vo nm 2010. Khong 2/3 s du khch quc t n Campuchia l v tnh Xim Rip chim ngng h thng n i ng Co trong c n ng Co Vat. i vi nhng quc gia phng Ty nh Anh, Php, M...th vic xy dng thnh cng nhng biu tng du lch cn em li li nhun ln hn nhiu. Trn thc t, Vit Nam cha tng c mt biu tng du lch ph hp v tn ti trong thi gian di. Nm 2000, hnh nh c gi vi nn l v n ci ti c a thnh logo ca du lch Vit Nam. n 2004, hnh nh c thay th bng hnh nh c gi vi t o di cch iu cng dng ch Welcome to Viet Nam. n nm 2005, du lch Vit Nam li phi thay i biu tng v chuyn sang hnh nh bng sen vng vi dng ch Viet Nam- the hidden charm (tm dch l Vit Namsc li cun tim n). Vit Nam cha c mt cng trnh kin trc no c sc tiu biu ly lm biu tng du lch cho c quc gia nh nhiu nc khc. Tuy nhin, H Ni vi b dy nghn nm vn hin c khng t nhng cng trnh kin trc p. qung b cho du lch H Ni kha cnh du lch vn ho th biu tng ph hp nht nn l mt cng trnh kin trc c tiu biu. Biu tng du lch H Ni cn c ba c im c bn sau: - Mang tnh vn ho su sc: Nu tm mt cng trnh kin trc c c sc lm biu tng du lch th cng trnh phi mang tnh vn ho truyn thng cao. Nhng cng trnh kin trc Php thuc p nhng khng mang nt vn ho ng nhi u nn khng xt lm biu tng du lch. - C nt c o d nhn bit v khc vi cc cng trnh kin trc khc cng th loi - p v hp dn i vi du khch

-70C 3 cng trnh kin trc ca H Ni mang nt c trng ring v mt kin trc: Khu Vn Cc trong Vn Miu - Quc T Gim, Cha Mt Ct, Thp Ra H Gm. Hnh nh Khu Vn Cc ca Vn Miu - Quc T Gim cch iu xut hin trn logo ca S du lch H Ni, Bo in T H Ni mi, biu tng ca i truyn hnh H Ni v nhiu quyn sch khc vit v 1000 nm Thng Long- H Ni. Thp Ra H Gm xut hin lm hnh nn ca biu ng chnh trn nhiu website nh website ca S du lch H Ni, website hanoitravel.com.vn... Trn Website ca Cng giao tip in t H Ni, hai hnh nh Khu Vn Cc v H Gm vi cu Th Hc v Thp Ra xut hin song song vi nhau. Cha Mt Ct c coi l ngi cha mang phong cch kin trc c o nht vi mt ct to ton b gian cha. Cha Mt Ct c coi l Quc T vi lch s gn 1000 nm. i vi nhiu ngi, hnh nh Cha Mt Ct c coi l biu tng ca Thng Long ngn nm vn vt. Tuy nhin, nng thnh biu tng cho du lch H Ni th Khu Vn Cc trong Vn Miu - Quc T Gim l ph hp nht. V lch s hnh thnh, Khu Vn Cc c xy dng vo nm 1805 di triu Nguyn. Khu Vn Cc khng ch c ngha c o v mt kin trc m cn c ngha v mt ngh thut. Cu trc ca Khu Vn Cc l mt lu vung hai tng. Tng mt c 4 tr lm bng gch chm hnh cc m my. Tng hai lm bng g c tr bng 4 ct v c 4 ca s vi cc tia nh tia nng mt tri ta ra 4 hng. Tng ny tng trng cho chm sao Khusao ch vn hc- ang ta sng lp lnh. Khu Vn Cc c t trong khun vin ca Vn Miu - Quc T Gim - trng i hc u tin ca Vit Nam, ni c coi l chn linh thing, biu tng ca truyn thng hiu hc ca nhiu th h. Khu Vn Cc l cng trnh tuy khng s, nhng mang gi tr kin trc, ngh thut su sc, li nm trong khun vin mt di tch kin trc c rt c ngha lu gi nhiu bia tin s thu ht s quan tm ca nhiu th h nghin cu v du khch n tham quan. Vi thc t tng c s dng lm logo ca nhiu website, Khu Vn Cc hon ton xng ng tr thnh biu tng c trng nht ca H Ni vn hin. Thp Ra H Gm v Cha Mt Ct cng l nhng cng trnh kin trc p nhng khng ph hp tr thnh biu tng cho du lch H Ni bng Vn Miu- Quc T Gim. Cha Mt Ct l ngi cha c thm nin lu i, kin trc

-71c sc. Tuy nhin, trong cuc khng chin chng Php, ngy 11/9/1954, trc khi rt qun khi H Ni, thc dn Php t mn ph hu ngi cha. Sau khi tip qun th , cha c chnh quyn xy dng li v hon thnh vo thng 4 nm 1955. Cm kin trc hin nay thc t ch l m hnh ti hin v nhc li di tch Cha Mt Ct mt thi. Ngoi ra, xt v mt tn gio, cha chin l in hnh ca Pht gio. H Ni l mt thnh ph c nhiu cha chin nhng li khng phi thnh ph c trng c tn gio chnh l Pht gio. Vy nn, Cha Mt Ct ch l mt trong nhng di tch kin trc c c sc ca th ch cha th tr thnh biu tng cho du lch H Ni. Thp Ra H Gm cng l mt kiu kin trc rt c bit, c bit nht l ch thp c B h Kim xy dng trn G Ra nm 1883 vi nh ln t hi ct cha vo . nh khng thnh nhng Thp Ra vn c hon thnh. B h Kim ng thi b coi l mt tay sai ca thc dn Php. Do , Thp Ra tuy c xy dng trong qun th di tch cu Th Hc, n Ngc Sn v H Gm l mt h gn lin vi lch s dng nc gi nc, nhng khng th tr thnh biu tng c trng nht qung b du lch H Ni. b. a dng ho cc hnh thc qung b du lch Qung b du lch thng qua truyn hnh Nhng hnh nh v th , t nc c a ln mn nh c tc ng nht nh trong vic thu ht du lch t s thnh cng ca mt b phim hay phim ti liu. i vi nhiu quc gia, qung b du lch qua in nh c coi l con ng hu hiu khin th gii c thin cm i vi mt vng t, mt nn vn ho hn hn bt k on phim qung co tn km no. Trn thc t trong khu vc v trn th gii c nhiu quc gia, thnh ph thnh cng trong vic thu ht du lch thng qua in nh. Sau khi Nhng ngy ngh ti Roma ca Audrey Hepburn v Gregory Peck ra mt khn gi th Roma tr thnh im phi n ca nhiu i uyn ng. T u thp nin 1960, nhng b phim Cu sng Kwai, Vua Xim v thip khin nhiu ngi phng Ty mun tm hiu t nc Thi Lan. Vng quc Campuchia ni ting vi h thng n ng Co t lu nhng ch thc s thu ht du lch t sau khi b phim B mt ngi m c quay ngoi cnh ti n Ta Prohm. Tng t l n Potala qua phim By nm Ty Tng. Quc gia lng ging Trung Quc t lu cho ra

-72mt nhiu b phim c trang trong lng ghp nhiu hnh nh v t nc, cung in thnh quch ca Bc Kinh v nhiu thnh ph ln chinh phc c s lng ln khn gi phng Ty. Vit Nam, vic lm phim cha ch n mc ch qung b hnh nh t nc. Tuy vy, thnh ph H Ch Minh i tin phong vi vic a mt s hnh nh tiu biu nh Bu in Thnh ph xut hin trong mt s phim nh Ngi M trm lng, ng Dng,Gn y, hnh nh th mng v thnh ph H Ch Minh khc hn n tng v mt ni n o xut hin trong sri phim truyn hnh Bng dng mun khc. Tuy cha li n tng su sc nhng nhng bc tin nh vy rt ng ghi nhn. H Ni l th vi b dy lch s vn ho hn hn, khng thiu nhng cng trnh kin trc c c gi tr cn pht huy vai tr trong vic qung b du lch. Vic dng nhng b phim t liu, phim lch s vi bi cnh ti nhng di tch kin trc c H Ni hin nay hon ton c th thc hin c, va c tc dng gio dc thc gn gi gi tr lch s vn ho, va l cch qung b hu hiu du lch vn ho H Ni. Qung b du lch thng qua vic t chc cc s kin mang tnh vn ho Gn y, H Ni t chc hng lot s kin th thao, chnh tr tm c quc t nh Hi ngh APEC ln th 14 nm 2006, Hi ngh cp cao - u ln th 5 (ASEM) ti H Ni vo 8-9/10/2004, SEAgames 22 nm 2003 Nh ng hot ng nh v gp phn khin cho th H Ni c nhiu ngi bit n. Nhng thu ht du lch th H Ni cn pht trin hn nhng hot ng vn ho, t chc nhng s kin mang tnh cht vn ho tm c quc t. Mt nm c rt nhiu ngy l truyn thng ca dn tc. C th nhn nhng ngy l t chc nhng l hi dn gian ngay khu ph c H Ni, quanh h Hon Kim hoc ti nhng khu di tch c v tng cng qung b rng ri. Gn y, trong khi chng ta t chc nhng tun l Vit nc ngoi th bn thn cc nc khc cng ra sc tng cng qung b vo Vit Nam. in hnh gn y H Ni din ra nhiu s kin nh Tun l vn ho ti H Ni thng 10/2006, tun l vn ho Hn Quc, Nga, Malaysia ti H Ni nm 2007 v gn y nht l L hi hoa anh o Nht Bn ti H Ni thng 4/2009. Vic qung b nh vy thu ht nhiu du khch trong v ngoi nc. l dp tt v

-73H Ni nn tn dng qung b thm v hnh nh th v t chc chung di dng tun vn ho Hn Quc - Vit Nam H Ni chng hn. Cng c nhiu cch qung b kho lo lng ghp hnh nh th ch khng nhng tun vn ho nh vy thu ht khch du lch hon ton vo nc qung b chnh. Qung b du lch thng qua ngh thut to hnh Thc t, ha s v nh iu khc Vit Nam thng cha c t do trong t tng khi sng tc v cc cng trnh lch s vn ha. H v ang b p t nhiu t tng chnh tr v li mn sng to vo tc phm. Nhiu ngi mt t tin, v khng tha thit lm vi ti ny. Nhiu ngh s tim nng tm th trng nc ngoi, ni h c cng nhn v t hng nhiu hn. Cn vn ng h trong vic qung b kin trc c trnh chy mu cht xm ngh thut. Bn cnh , chng ta c th hc tp mt cch lm rt hay ca Nht Bn trong vic lu gi hnh nh i vi du khch, l mi thnh ph, mi im du lch (nh c, vn quc gia) u c stamp ng lu nim, du khch c th ng biu tng ca thnh ph vo s, giy c nhn, nh mt du n ghi nh mnh tng qua vng t ny. Qung b du lch thng qua cc phng tin vn ti Hng hng khng Viet Nam Airlines ly logo l bng sen vng. Hoa sen l mt loi hoa cao qu v mang nhiu ngha. Tuy nhin nhng phng tin vn ti phc v c lc cho du lch nn c nhng logo biu tng mang hnh nh, tranh v cch iu ca nhng di tch vn ho c gi tr. Hin nay, rt nhiu xe bus c in dng ch qung co ca nhiu cng ty. Xe bus hon ton c th phun sn bn ngoi l hnh nh v nhng di tch kin trc c mang ngha lch s, vn ho cao, nh th s c gi tr qung b hn nhiu so vi vic ng ti ln mng Internet hay truyn hnh. Qung b du lch thng qua cng ngh hin i Vic pht trin cng ngh 3D trong thi gian gn y cng vi vic m phng ph c H Ni xa, Hong thnh Thng Long cho thy s pht trin ca cng ngh v sc sng to ca gii tr. Cn kp thi c nhng bin php h tr v tri thc cng ngh cng nh kinh ph khuyn khch mnh m th h tr pht huy kh nng v

-74sng kin v cng ngh, phc v bo tn. Tuy nhin cn phi cn bng gia bo tn tht v bo tn o trnh khng bo tn o ln t bo tn tht. c. Nng cao nng lc cung cp thng tin du lch Ngoi vic a dng ho cc hnh thc v phng tin qung b du lch vn ho H Ni, cng cn nng cao nng lc cung cp thng tin rt ngn vic tip cn vn ho Thng Long- H Ni ca du khch thp phng. i vi nhng du khch chu nh Hn Quc, Trung Quc, Nht Bn, s khc bit v vn ho, phong tc c th c rt bt ch trong thi gian ngn. i vi du khch n t nhng vng khc trn th gii, s khc bit vn ho tng i ln. Du khch n thm H Ni v i thm nhng di tch kin trc c vi mong mun cn bng s khc bit vn ho . Hin nay, nhng di tch kin trc c thu ht nhiu du khch, ngoi vn nng cao cht lng ca i ng hng dn vin du lch, cn c nhng thng tin gii thiu c bn v gi tr lch s, vn ho ca di tch v nn in ra bng mt s ting thng dng tin cho vic theo di v tm hiu. nhng di tch kin trc c nh hp khng tin cho vic t nhng bng biu hoc b gii thiu thng tin v di tch, nn u t nhng t ri, s nh gii thiu v di tch kin trc c pht cho du khch trc khi vo tham quan nhng cng cn m bo khng nh hng n vn v sinh mi trng. d. Pht trin dch v vn ti Trong nhm gii php trc mt thu ht du lch th gim gi dch v vn ti trong thi gian din ra l k nim 1000 nm Thng Long - H Ni nhng v lu di, thu ht du lch v t tc tng trng bn vng th cn phi nng cp cht lng dch v vn ti, khng ch h thng xe khch, taxi, xe bus m c nhng h thng vn ti ng di nh tu, my bay. Pht trin dch v vn ti v cht lng v s lng c ngha trc mt vi vic lu thng ni a ng thi nng cao cht lng dch v du lch. e. Tng cng hp tc quc t trong vic qung b hnh nh kin trc c H Ni Vic pht huy nhng gi tr vn ho lch s ca cc cng trnh kin trc c H Ni rt cn s hp tc ca nhiu quc gia, nhiu nn vn ha khc nhau. Chnh s khc bit vn ho mi khin ngi dn ca nn vn ho ny nhn thc c r

-75nhng nt c o ca nn vn ho khc m chnh ngi bn a khng th cm nhn c. Du khch n t cc quc gia phng Ty c dn tr tng i cao, am m v tm hiu s lm n cng. Tuy nhin, vic gn gi v qung b kin trc c H Ni cng cn to mt khong cch nht nh v thn trng trong vic tip thu nhng lung t tng nc ngoi. Nhn chung, thc s pht huy c hnh nh kin trc c nh mt nt in hnh ca th trong du lch cn thi u t gian di, tin bc v cng sc. Vic xut gii php c i vo thc tin hay khng ph thuc phn nhiu vo n lc ca cc chuyn gia, quyt tm ca chnh quyn v s ng h ca ngi dn. Li ch thu c t du lch l khng nh nhng du lch vn ho H Ni pht trin bn vng th trong di hn cn t mc tiu gi vng vn ho lch s ln hng u v khng qu b chi phi bi thi gian v vn kinh t. Li ch hu hnh thu c c th nh nhng li ch v hnh mang tnh vnh vin th li v cng ln.

-76-

KT LUN CHUNG
Hin nay, v th ca Vit Nam ang dn c nng cao trn bn du lch th gii. H Ni l th ca Vit Nam v cng l mt trong s t nhng th 1000 nm tui nn trong nhng nm gn y, vic u t pht trin du lch H Ni lun nhn c s quan tm ca cc cp chnh quyn cng nh ngi dn c nc. c bit, khi m dp i l 1000 nm Thng Long - H Ni ang n gn, vic bo tn, gn gi cc di tch kin trc c H Ni nhm pht trin du lch bn vng ang l vn cp thit c t ra hin nay. Cc cng trnh kin trc c ca H Ni c nin i lu nm v a dng, l kho tng lch s qu bu ca dn tc vi nhng gi tr to ln v mt vn ho, kho c Tuy nhin, nhng du tch nguyn vn c nin i lu i cn li kh t i, nhiu cng trnh phi tu sa nhiu ln hoc lm mi hon ton. Vic di tch c b thoi ho v xung cp nhiu mt phn do thi gian lu khng gi c nhng nguyn nhn chnh xut pht t thc trng bo tn cn nhiu bt cp v thc trng s dng cha m bo. Nhng tn ti trong cng tc bo tn v s dng cc di tch kin trc c c cp chi tit trong chng II ca cng trnh nghin cu v l nhng vn mang tnh thi s cao, i hi thi gian, tin ca, quyt tm cao cng s phi hp cht ch ca nhiu cp chnh quyn v ngi dn. Nhng gii php nhm pht huy vai tr ca kin trc c trong pht trin du lch bn vng c c th ho trong chng III ca cng trnh nghin cu trn c s nhng bt cp cn tn ti v vic hc hi kinh nghim t cc quc gia trn th gii v cng tc bo tn, quy hoch cc di tch kin trc c. Nhm gii php c chia thnh nhm gii php bo tn v nhm gii php pht huy vai tr kin trc c trong pht trin du lch bn vng, i t tng quan n c th, gn lin vi thc tin v c tnh kh thi cao. Vn cp thit hin nay l tp hp c nhng kin c gi tr, chn lc lp thnh d n hon chnh vi nhng bc c th thc hin n cng. Vic lm ny i hi s quyt tm, n lc, phi hp cht ch ca cc c quan ban ngnh c lin quan cng nh s tham gia nhit tnh ca cng ng. Vic quy hoch bo tn nhng di tch c gi tr ca H Ni v ang l mt trong nhng vn nhn c s quan tm ca nh nc v ngi dn, H Ni

-77khng ch pht huy gi tr trong i l 1000 nm Thng Long - H Ni m cn c c v th vng chc trong con mt bn b quc t. Chng ti hi vng rng trong thi gian ti, s c thm nhiu cng trnh nghin cu khc na v ti ny nhm b sung, hon thin nhng nghin cu c a ra trong phm vi ti, t p nhng yu cu cp bch m thc tin t ra.

TI LIU THAM KHO

1.

inh Gia Khnh (2008), a ch vn ho dn gian Thng Long - ng -

H Ni, NXB H Ni, H Ni. 2. Lut Di sn vn ho 2002 v Lut sa i b sung mt s iu ca lut di sn

vn ha 2009. 3. GS. Fukukawa Yuichi (2009), Bo tn khu ph c H Ni: bo tn ci g, ti

sao, v bng cch no?, Seminar Bo tn khu ph c H Ni- Tm kim gii php t kinh nghim quc t, H Ni thng 3/2009. 4. NCS Tin s T Qunh Hoa (2009), Vai tr ca Cng ng trong bo tn

th c Kawagoe, Nht Bn, Seminar Bo tn khu ph c H Ni- Tm kim gii php t kinh nghim quc t, H Ni thng 3/2009. 5. GS.TSKH Lu Trn Tiu (2005), T kinh nghim cc nc ngh v vic bo

tn khu ph c H Ni, truy cp ngy 18/6/2009, t http://kientrucvietnam.org.vn/ 6. Cng ty du lch Lin bang travelink (2009), Kin trc Vit Nam, truy cp ngy

16/4/2009, t http://www.lienbangtravel.com/ 7. Cng Thanh (2008), Cnh quan di tch H Ni b xm hi nghim trng,

truy cp ngy 10/6/2009, t http://www.vietbao.vn/ 8. Vietnamnet (2003), Kin trc c H Ni, truy cp ngy 10/7/2009, t

http://nguoivienxu.vietnamnet.vn/ 9. Thu Trang (2009), Bit th c H Ni: Cn c qun l c bit, truy cp

ngy 11/3/2009, t http://www.laodong.com.vn/ 10. Ch Tng (2009), H Ni s khng cn mt khng gian bit th c, truy cp

ngy 11/3/2009, t http://www.laodong.com.vn/

11.

Theo TTXVN (2009), Bo tn, pht huy di sn vn ho ngn nm - Nhng n

lc ng ghi nhn, truy cp ngy 26/5/2009, t http://www.cpv.org.vn/ 12. Kiu Minh (2008), H Ni dnh 210 ha bo tn cng trnh kin trc Php,

truy cp ngy 17/6/2009, t http://vtc.vn/ 13. Nht Minh (2009), Bo tn ph c: C m vn mi, truy cp ngy 28/5/2009,

t http://mag.ashui.com/ 14. Linh Thy, Vit Khang (2009), Bo tn ph c: khng th c trng ch chnh

quyn, truy cp ngy 25/3/2009, t http://mag.ashui.com/ 15. Huy Sn (2009), Cng bo tn nguyn vn bao nhiu cng tt by nhiu, truy

cp ngy 7/6/2009, t http://www.ktdt.com.vn/ 16. H c Ln (2009), Bo tn v gi gn di tch vn ho, truy cp ngy

10/06/2009, t http://www.nhandan.com.vn/ 17. Nguyn Oanh (2009), Nhiu di tch H Ni b xm hi, ln chim, truy cp

ngy 10/7/2009, t http://www.qdnd.vn/ 18. Bo Nhn Dn (2009), Nng cao cht lng bo tn di tch, truy cp ngy

6/5/2009, t http://www.nhandan.org.vn/