Bac Ho Voi DBP

Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã 1
BAÁC HÖÌ VÚÁI ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
SÛU TÊÌM, TUYÏÍN CHOÅN VAÂ GIÚÁI THIÏÅU:
ÀÖÎ GIA NAM

NGUYÏÎN ÀÙNG VINH
http://ebooks.vdcmedia.com
Àöî Gia Nam - Nguyïîn Àùng Vinh (sûu têìm) 2
MUÅC LUÅC
Lúâi giúái thiïåu................................................................................................................ 3
Phêìn thûá nhêët Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã qua möåt söë baâi noái vaâ viïët cuãa Ngûúâi .. 5
Mêíu chuyïån vïì Àiïån Biïn Phuã ................................................................................. 14
Phêìn thûá 2: Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã qua möåt söë cöng trònh nghiïn cûáu vaâ höìi
ûác cuãa caán böå, chiïën sô ta .......................................................................................... 25
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU
Chuã tõch Höì Chñ Minh laâ laänh tuå vô àaåi cuãa caã dên töåc, àöìng
thúâi laâ ngûúâi chó huy töëi cao cuãa chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã. Trong
suöët thúâi gian chó huy chiïën dõch, Baác àaä tham dûå vaâ chuã toaå nhiïìu
cuöåc hoåp cuãa Böå Chñnh trõ àïí nhêån àõnh, àaánh giaá tònh hònh diïîn
ra trïn Mùåt trêån, chó àaåo saát sao khöng chó trïn chiïën trûúâng Àiïån
Biïn Phuã maâ trïn caã caác chiïën trûúâng phöëi húåp trong caã nûúác
nhùçm phuåc vuå cho thùæng lúåi Àiïån Biïn Phuã.
Àöìng thúâi, Baác cuäng luön thïí hiïån sûå quan têm, àöång viïn,
daåy baão ên cêìn àöëi vúái caán böå, chiïën sô ta tûâ nhûäng vêën àïì röång lúán
cuãa chiïën tranh vaâ xêy dûång vuä trang nhên dên, àïën tûâng viïåc
laâm, caách ûáng xûã cuå thïí trong chiïën àêëu vaâ trong cuöåc söëng sinh
hoaåt haâng ngaây. Coân caán böå, chiïën sô ta — nhûäng ngûúâi àaä trûåc tiïëp
tham gia chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã vaâ cuäng laâ nhûäng ngûúâi àaä
tûâng àûúåc gùåp gúä vaâ tiïëp xuác cuâng Baác cuäng luön thïí hiïån nhûäng
tònh caãm chên thaânh, loâng biïët ún sêu sùæc cuãa mònh àöëi vúái Baác Höì
muön vaân kñnh yïu.
Nhên dõp kyã niïåm 50 chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã, chuáng töi
sûu têìm, tuyïín choån vaâ giúái thiïåu taâi liïåu “Baác Höì vúái Àiïån Biïn
Phuã” nhùçm khùæc hoaå hònh aãnh cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh trong
chiïën dõch cuâng nhûäng möëi quan hïå tònh caãm giûäa Baác vúái caác
chiïën sô Àiïån Biïn — möåt möëi quan hïå tònh caãm giûäa con ngûúâi vúái
nhau, rêët bònh dõ, maâ cuäng rêët chên tònh, khöng hïì coá sûå caách biïåt
giûäa laänh tuå töëi cao vúái nhûäng ngûúâi lñnh.
Taâi liïåu göìm 2 phêìn:
Phêìn thûá nhêët: Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã qua möåt söë baâi noái
vaâ viïët cuãa Ngûúâi.
Phêìn thûá hai: Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã qua möåt söë cöng
trònh nghiïn cûáu vaâ höìi ûác cuãa caán böå, chiïën sô ta.
Tuy chuáng töi àaä coá nhiïìu cöë gùæng trong sûu têìm, tuyïín choån
taâi liïåu, nhûng do cöng taác lûu trûä coân nhiïìu khoá khùn, haån chïë
nïn taâi liïåu “Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã” khöng traánh khoãi nhûäng
thiïëu soát nhêët àõnh. Mong baån àoåc àoáng goáp yá kiïën.
Thû viïån quên àöåi
PHÊÌN THÛÁ NHÊËT

QUA MÖÅT SÖË BAÂI NOÁI VAÂ VIÏËT CUÃA NGÛÚÂI
THÛ GÛÃI QUÊN VAÂ DÊN TÊY BÙÆC
Thên gûãi toaân thïí àöìng baâo, böå àöåi vaâ caán böå,
Nhên dõp phaái àoaân Chñnh phuã lïn Têy Bùæc, töi thên aái gûãi lúâi
thùm toaân thïí àöìng baâo, böå àöåi vaâ caán böå.
Trûúác kia, àöìng baâo, böå àöåi vaâ caán böå àaä anh duäng tham gia
àaánh àuöíi giùåc Têy. Ngaây nay àaä àûúåc giaãi phoáng, chuáng ta cêìn
phaãi ra sûác cuãng cöë vaâ phaát triïín thùæng lúåi êëy.
Vêåy:
- Àöìng baâo ta phaãi àoaân kïët chùåt cheä, giuáp àúä lêîn nhau, tùng
gia saãn xuêët àïí moåi ngûúâi àûúåc no cúm, êëm aáo, vaâ phaãi ra sûác
tham gia khaáng chiïën.
- Böå àöåi phaãi thi àua hoåc têåp giuáp àúä àöìng baâo, liïn hïå chùåt cheä
vúái nhên dên àïí queát saåch thöí phó vaâ mêåt thaám; vaâ phaãi luön sùén
saâng xung phong diïåt giùåc lêåp cöng, khi àûúåc lïånh thò ài chiïën àêëu.
- Caán böå phaãi hïët loâng hïët sûác chùm lo àïën àúâi söëng cuãa nhên
dên, phaãi ài àuáng àûúâng löëi quêìn chuáng, laâm àuáng chñnh saách cuãa
Chñnh phuã; vaâ phaãi thûåc hiïån cêìn, kiïåm, liïm, chñnh.
Khaáng chiïën cuãa ta nhêët àõnh thùæng lúåi, nhûng phaãi trûúâng kyâ
gian khöí, tûå lûåc caánh sinh. Àöìng baâo, böå àöåi vaâ caán böå ta úã Têy Bùæc
phaãi hùng haái tham gia cöng cuöåc khaáng chiïën àïí cuâng àöìng baâo,
böå àöåi vaâ caán böå toaân quöëc àaánh àuöíi giùåc Têy, giùåc Myä vaâ tranh
laåi àöåc lêåp cho Töí quöëc, haånh phuác cho nhên dên.
Töi riïng gûãi lúâi thùm caác cuå phuå laäo, caác chaáu thanh niïn vaâ
nhi àöìng.
Chaâo thên aái vaâ quyïët thùæng
Höì Chñ Minh
Höì Chñ Minh Toaân têåp. T.7 .- H.: Chñnh trõ quöëc gia, 1996 .- 166
TRAÃ LÚÂI MÖÅT NHAÂ BAÁO THUÅY ÀIÏÍN
- Hoãi: Cuöåc thaão luêån úã Quöëc höåi Phaáp àaä chûáng toã rùçng möåt söë
lúán ngûúâi chñnh trõ Phaáp muöën daân xïëp möåt caách hoaâ bònh vêën àïì
xung àöåt úã Viïåt Nam bùçng caách thûúng lûúång trûåc tiïëp vúái Chñnh
phuã Viïåt Nam. yá nguyïån êëy caâng röång khùæp trong nhên dên Phaáp.
Thïë thò Cuå vaâ quyá Chñnh phuã hoan nghïnh yá nguyïån êëy hay
khöng?
- Traã lúâi: Cuöåc chiïën tranh úã Viïåt Nam laâ do Chñnh phuã Phaáp
gêy ra. Nhên dên Viïåt Nam phaãi cêìm vuä khñ anh duäng chiïën àêëu
baãy, taám nùm nay chöëng keã xêm lûúåc chñnh àïí baão vïì nïìn àöåc lêåp
vaâ quyïìn tûå do àûúåc söëng hoaâ bònh. Hiïån nay nïëu thûåc dên Phaáp
tiïëp tuåc cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc thò nhên dên Viïåt Nam quyïët
têm tiïëp tuåc cuöåc chiïën tranh aái quöëc àïën thùæng lúåi cuöëi cuâng.
Nhûng nïëu Chñnh phuã Phaáp àaä ruát àûúåc baâi hoåc trong cuöåc chiïën
tranh mêëy nùm nay, muöën ài àïën àònh chiïën úã Viïåt Nam bùçng
caách thûúng lûúång vaâ giaãi quyïët vêën àïì Viïåt Nam theo löëi hoaâ bònh
thò nhên dên vaâ Chñnh phuã Viïåt Nam Dên chuã Cöång hoaâ sùén saâng
tiïëp yá muöën àoá.
- Hoãi: Möåt sûå ngûâng bùæn hoùåc möåt cuöåc àònh chiïën coá thïë coá
àûúåc khöng? Vaâ trïn cùn baãn naâo?
- Traã lúâi: Miïîn laâ Chñnh phuã Phaáp àònh chó cuöåc chiïën tranh
xêm lûúåc thò cuöåc àònh chiïën úã Viïåt Nam thûåc hiïån. Cú súã cuãa viïåc
àònh chiïën úã Viïåt Nam laâ Chñnh phuã Phaáp thêåt thaâ tön troång nïìn
àöåc lêåp thêåt sûå cuãa nûúác Viïåt Nam.
- Hoãi: Nïëu möåt nûúác trung lêåp àûáng ra daân xïëp àïí nhûäng àaåi
biïíu cuãa tû lïånh àöëi phûúng àûúåc gùåp Cuå thò Cuå coá nhêån khöng?
Nûúác Thuyå Àiïín coá thïí àûáng ra laâm viïåc êëy hay khöng?
- Traã lúâi: Nïëu coá nhûäng nûúác trung lêåp naâo muöën cöë gùæng àïí
xuác tiïën viïåc chêëm dûát cuöåc chiïën tranh úã Viïåt Nam bùçng caách
thûúng lûúång, thò seä àûúåc hoan nghïnh, nhûng viïåc thûúng lûúång
àònh chiïën chuã yïëu laâ möåt viïåc giûäa Chñnh phuã Viïåt Nam Dên chuã
Cöång hoaâ vúái Chñnh phuã Phaáp.
- Hoãi: Theo yá Cuå, coá phûúng phaáp naâo khaác àïí chêëm dûát cuöåc
chiïën tranh khöng?
- Traã lúâi: Cuöåc chiïën tranh úã Viïåt Nam àaä àem laåi tai hoaå cho
nhên dên Viïåt Nam àöìng thúâi cuäng laâm cho nhên dên Phaáp àau
khöí nhiïìu, cho nïn nhên dên Phaáp àêëu tranh chöëng laåi cuöåc chiïën
tranh úã Viïåt Nam.
Àöëi vúái nhên dên Phaáp vaâ caác chiïën sô hoaâ bònh Phaáp, töi xûa
nay vêîn àöìng tònh vaâ toã loâng quyá mïën. Hiïån nay, chùèng nhûäng nïìn
àöåc lêåp cuãa dên töåc Viïåt Nam bõ xêm phaåm nghiïm troång, maâ
chñnh nïìn àöåc lêåp cuãa nûúác Phaáp cuäng bõ uy hiïëp nùång. Àïë quöëc
Myä möåt mùåt thuác àêíy thûåc dên Phaáp tiïëp tuåc vaâ múã röång cuöåc
chiïën tranh xêm lûúåc Viïåt Nam, laâm cho Phaáp caâng àaánh caâng yïëu
ài, hoâng thay thïë àõa võ Phaáp úã Àöng Dûúng, möåt mùåt khaác laåi bùæt
buöåc Phaáp phï chuêín baãn àiïìu ûúác vïì viïåc phoâng thuã úã chêu Êu,
nghôa laâ àïí cho chuã nghôa quên phiïåt Àûác söëng laåi.
Vò thïë cuöåc àêëu tranh cuãa nhên dên Phaáp àoâi àöåc lêåp, dên chuã,
hoaâ bònh cho nûúác Phaáp vaâ àoâi chêëm dûát cuöåc chiïën tranh úã Viïåt
Nam laâ möåt trong nhûäng nhên töë quan troång àïí giaãi quyïët vêën àïì
Viïåt Nam bùçng caách hoaâ bònh.
Sàd, tr 168 - 169
THÛ GÛÃI CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Thên aái gûãi caán böå vaâ chiïën sô Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã
Thu - Àöng nùm nay, caác chuá laåi coá nhiïåm vuå tiïën quên vaâo
Àiïån Biïn Phuã àïí tiïu diïåt thïm sinh lûåc àõch, múã röång thïm cùn
cûá khaáng chiïën, giaãi phoáng thïm àöìng baâo bõ giùåc àeâ neán.
Nùm ngoaái, caác chuá àaä anh duäng chiïën àêëu, tiïu diïåt nhiïìu
àõch, àaä thùæng lúåi to. Baác rêët vui loâng.
Nùm nay, sau nhûäng cuöåc chónh huêën chñnh trõ vaâ quên sûå, caác
chuá àaä tiïën böå hún. Caác chuá phaãi chiïën àêëu anh duäng hún, chõu
àûång gian khöí hún, phaãi giûä vûäng quyïët têm trong moåi hoaân caãnh:
Quyïët têm tiïu diïåt àõch,
Quyïët têm giûä vûäng chñnh saách,
Quyïët têm tranh nhiïìu thùæng lúåi.
Baác vaâ Chñnh phuã chúâ tin thùæng lúåi àïí khen thûúãng caác chuá.
Thaáng 12 nùm 1953
Sàd, tr: 198
THÛ GÛÃI CAÁN BÖÅ CUNG CÊËP VAÂ ÀÖÌNG BAÂO DÊN CÖNG
Thu - Àöng nùm nay, caác cö caác chuá laåi ra tiïìn tuyïën àïí cuâng
böå àöåi diïåt giùåc, àïí giaãi phoáng àöìng baâo ta.
Baác gúãi lúâi thùm caác cö caác chuá, vaâ mong caác cö caác chuá ra sûác
thi àua:
Chõu àûång gian khöí,
Vûúåt moåi khoá khùn,
Giuáp sûác böå àöåi, tranh nhiïìu thùæng lúåi,
Hoaân thaânh nhiïåm vuå vûúåt mûác.
Àöìng thúâi caác cö caác chuá phaãi giûä vûäng chñnh saách cuãa Àaãng vaâ
cuãa Chñnh phuã.
Baác chúâ thaânh tñch cuãa caác cö caác chuá àïí khen thûúãng.
Höì Chñ Minh
Sàd, tr.:199
THÛ GÛÃI CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ ÚÃ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Thên aái gûãi toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô úã mùåt trêån,
Caác chuá sùæp ra mùåt trêån. Nhiïåm vuå cuãa caác chuá lêìn naây rêët to
lúán, khoá khùn, nhûng rêët vinh quang.
Caác chuá vûâa àûúåc chónh quên chñnh trõ vaâ chónh huêën quên sûå
vaâ àaä thu àûúåc nhiïìu thùæng lúåi vïì tû tûúãng vaâ chiïën thuêåt, kyä
thuêåt. Nhiïìu àún võ àaä àaánh thùæng trïn caác mùåt trêån. Baác tin
rùçng caác chuá seä phaát huy thùæng lúåi vûâa qua, quyïët têm vûúåt moåi
khoá khùn gian khöí àïí laâm troân nhiïåm vuå veã vang sùæp túái.
Baác chúâ caác chuá baáo caáo thaânh tñch àïí thûúãng nhûäng àún võ vaâ
caá nhên xuêët sùæc nhêët.
Chuác caác chuá thùæng to.
Baác hön caác chuá.
Thaáng 3 nùm 1954
Höì Chñ Minh
Sàd, tr: 265
ÀIÏÅN CUÃA TRUNG ÛÚNG ÀAÃNG VAÂ CUÃA CHUÃ TÕCH HÖÌ CHÑ MINH
GÛÃI CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ ÚÃ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Thên aái gûãi toaân thïí caác caán böå vaâ chiïën sô úã mùåt trêån Àiïån
Biïn Phuã,
Baác vaâ Trung ûúng Àaãng àûúåc baáo caáo vïì hai trêån thùæng àêìu
tiïn cuãa quên àöåi ta úã Àiïån Biïn Phuã. Baác vaâ Trung ûúng Àaãng coá
lúâi khen caác àöìng chñ. Chiïën dõch naây laâ möåt chiïën dõch lõch sûã cuãa
quên àöåi ta, ta àaánh thùæng chiïën dõch naây coá yá nghôa quên sûå vaâ
chñnh trõ quan troång.
Àõch seä ra sûác àöëi phoá, ta phaãi cöë gùæng, chiïën àêëu deão dai, bïìn
bó, chúá chuã quan khinh àõch, giaânh toaân thùæng cho chiïën dõch naây.
Ngaây 15 thaáng 3 nùm 1954
Ban chêëp haânh Trung ûúng Àaãng lao àöång Viïåt Nam
Sàd, tr: 276
THÛ KHEN NGÚÅI BÖÅ ÀÖÅI, DÊN CÖNG,THANH NIÏN XUNG PHONG VAÂ
ÀÖÌNG BAÂO TÊY BÙÆC ÀAÄ CHIÏËN THÙÆNG VEÃ VANG ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Quên ta àaä giaãi phoáng Àiïån Biïn Phuã. Baác vaâ Chñnh phuã
thên aái gûãi lúâi khen ngúåi caán böå, chiïën sô, dên cöng, thanh niïn
xung phong vaâ àöìng baâo àõa phûúng àaä laâm troân nghôa vuå möåt
caách veã vang.
Thùæng lúåi tuy lúán nhûng múái laâ bùæt àêìu. Chuáng ta khöng nïn vò
thùæng maâ kiïu, khöng nïn chuã quan khinh àõch. Chuáng ta kiïn
quyïët khaáng chiïën àïí tranh laåi àöåc lêåp, thöëng nhêët, dên chuã, hoaâ
bònh. Bêët kyâ àêëu tranh vïì quên sûå hay ngoaåi giao cuäng àïìu phaãi
àêëu tranh trûúâng kyâ gian khöí múái ài àïën thùæng lúåi hoaân toaân.
Baác vaâ Chñnh phuã seä khen thûúãng nhûäng caán böå, chiïën sô, dên
cöng, thanh niïn xung phong vaâ àöìng baâo àõa phûúng coá cöng
traång àùåc biïåt.
Ngaây 8 thaáng 5 nùm 1954
Höì chñ minh
Baáo Nhên dên, söë 187, ngaây 22 àïën 24-5-1954
THÛ GÛÃI TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ

ÚÃ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Trûúác hïët Baác gûãi lúâi thên aái thùm caác chuá thûúng binh.
Toaân thïí caác chuá cuäng nhû caán böå vaâ chiïën sô úã toaân quöëc àaä
quyïët têm tranh àûúåc thùæng lúåi lúán àïí chuác thoå Baác.
Baác quyïët àõnh khao caác chuá. Khao thïë naâo tuyâ theo àiïìu
kiïån, nhûng nhêët àõnh khao.
Thïë laâ Baác chaáu ta cuâng vui. Vui àïí cöë gùæng múái, àïí khùæc
phuåc khoá khùn múái vaâ àïí tranh thùæng lúåi múái.
Baác vaâ Chñnh phuã àõnh thûúãng cho têët caã caác chuá huy hiïåu “
Chiïën sô Àiïån Biïn Phuã”. Caác chuá taán thaânh khöng?
Baác dùån caác chuá möåt lêìn nûäa:
Chúá vò thùæng maâ kiïu, chúá chuã quan khinh àõch, phaãi luön
luön sùén saâng laâm troân nhiïåm vuå Àaãng vaâ Chñnh phuã giao cho caác
chuá.
Baác hön caác chuá
Baác
Höì Chñ Minh
Sàd, tr.: 276
QUÊN TA TOAÂN THÙÆNG ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
20 thaáng 11 nùm cuä

Giùåc Phaáp nhaãy duâ Àiïån Biïn Phuã.
Hùm möët tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët,
Xe tùng, suáng lúán àêìy chöìng chêët.
Chuáng khoe rùçng: “kïë hoaåch Nava
Thêåt laâ maånh daån vaâ taâi hoa.
Phen naây Viïåt Minh phaãi biïët tay,
Quan thêìy Myä thò vui loâng thay!”
Caác baáo phaãn àöång khùæp thïë giúái
Inh oãi têng böëc Nava túái.
*
* *
Bïn ta thò:
Böå àöåi, dên cöng quyïët möåt loâng,
Xeã non, àùæp suöëi, vûúåt qua söng,
Khùæc phuåc khoá khùn vaâ hiïím trúã;
Àaánh cho giùåc tan múái haã daå;
Lùång leä chuêín bõ suöët thaáng ngaây,
Khöng quaãn gian khöí vaâ àùæng cay;

Quyïët têm laâm cho troân nhiïåm vuå,
Àaä hûáa vúái Baác, Àaãng vaâ Chñnh phuã.
*
* *
13 thaáng 3 ta têën cöng,
Giùåc coân úã trong giêëc mú nöìng:
“Mònh coá thêìy Myä lo cung cêëp;
Maáy bay cao cao, xe tùng thêëp,
Laåi coá Nava cuâng Cönhi,
Nhûäng tay tûúáng gioãi nùæm chó huy,
Chuáng mònh chuyïën naây nhêët àõnh thùæng,
Viïåt Minh ùæt thua chaåy quyánh cùèng”.
*
* *
Hún 50 ngaây, ta àaánh àöìn,
Ta chiïëm möåt àöìn laåi möåt àöìn,
Quên giùåc chöëng cûå tuy rêët hùng,
Quên ta anh duäng ñt ai bùçng.
Nava, Cönhi àïìu meáo mùåt,
Quên giùåc tan hoang ta vêy chùåt.
Giùåc keáo tûâng loaåt ra haâng ta.
Quên ta vui haát “khaãi hoaân ca”.
Mûúâi ba quan nùm àïìu haâng nöët,
Tïn tûúáng chó huy cuäng bõ nhöët.
Möåt vaån saáu ngaân tïn giùåc Têy,
Àïìu laâ tuâ binh hoùåc boã thêy.
Thïë laâ quên ta àaä toaân thùæng
Toaân thùæng laâ vò rêët cöë gùæng.
Chiïën sô viïët thû dêng Cuå Höì:

“Xin Baác vui loâng maâ nhêån cho
Moán quaâ chuác thoå sinh nhêåt Baác,
Chuáng chaáu cöë gùæng àaä sùæm àûúåc”.
c.b
Sàd, tr: 277 - 279
MÊÍU CHUYÏÅN VÏÌ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
I
“NOÁI LAÁO TRÏN TRÚÂI DÛÚÁI ÀÊËT NGHE”
Nhûäng mêíu chuyïån anh duäng cuãa quên vaâ dên ta caác baáo àaä
kïí nhiïìu. Àêy töi chó kïí vaâi mêíu chuyïån khöng anh duäng cuãa àõch.
Trûúác hïët laâ boån Chñnh phuã phaãn àöång Phaáp rêët thaåo nghïì noái laáo.
Vaâi thñ duå:
- Thaáng 5 nùm 1947, Böå trûúãng Quöëc phoâng laâ Cöët Phörï noái:
“Quên àöåi Phaáp chiïëm àoáng têët caã caác thaânh thõ vaâ àûúâng giao
thöng. Vêåy úã Àöng Dûúng khöng coá vêën àïì quên sûå nûäa”.
- Thaáng 3 nùm 1949, Cöët Phörï laåi noái: “Töi seä laâm troân phêån
sûå, töi seä khöng àïí chiïën tranh tï liïåt”.
- Thaáng 10 nùm 1950 — Sau khi Phaáp thêët baåi úã biïn giúái. Böå
trûúãng Quöëc phoâng múái laâ Plïven noái: “Tûâ nay, Phaáp seä bùæt eáp
quên àöåi Viïåt Minh rúâi xa cùn cûá cuãa hoå, Phaáp seä choån nhûäng mùåt
trêån coá lúåi cho mònh àïí traã thuâ cho nhûäng binh sô Phaáp àaä hy sinh
úã Cao Bùçng vaâ Laång Sún”.
- Thaáng 11 nùm 1950, Böå trûúãng “Khöëi liïn minh Phaáp”, laâ
Lútuöëcnö noái: “Phaáp ruát lui khoãi biïn giúái àïí têåp trung thïm quên
dûå bõ. Àöìng thúâi àïí bùæt eáp Viïåt Minh phaãi keáo daâi àûúâng giao
thöng cuãa hoå, do àoá maâ laâm cho àõch yïëu thïm”.
- Thaáng 12 nùm 1951, Plïven laåi noái: “Kïë hoaåch cuãa Phaáp hiïån
nay seä àûa àïën thùæng lúåi trong 15 hoùåc 18 thaáng”.
- Thaáng 10 nùm 1953, Thuã tûúáng Lanien noái: “Kïë hoaåch Nava
seä tùng cûúâng böå àöåi cú àöång Phaáp, seä bònh àõnh xong àöìng bùçng
Bùæc Böå vaâ seä chuã àöång trong nhûäng cuöåc tiïën cöng lúán... Lûåc lûúång
Phaáp ngaây caâng tùng, vïì böå àöåi cuäng nhû vïì vuä trang”.
- Thaáng 2 nùm 1954, khi sang Àöng Dûúng, Plïven noái: “Töi
sang àêy àïí giuáp Nava chuêín bõ kïë hoaåch tiïën cöng”. Khi trúã vïì
Phaáp, Plïven noái: “Tûúáng Nava àoaán chùæc rùçng chiïën dõch Àiïån
Biïn Phuã seä khöng àûa laåi kïët quaã gò cho Viïåt Minh”.
Thùæng lúåi cuãa ta úã Àiïån Biïn Phuã àaä chûáng toã rùçng: Boån chuáng
chuã quan vaâ noái laáo mêët muâa.
II
NÖÅI BÖÅ PHAÁP LUÃNG CUÃNG
Khi thêët baåi, thò boån chñnh trõ Phaáp àöí löîi cho boån quên sûå.
Boån quên sûå caäi laåi.
Ngaây 29 thaáng 4, túâ baáo tû saãn Phaáp Ngûúâi xem xeát àùng
nhûäng yá kiïën cuãa möåt söë laänh tuå quên sûå Phaáp, toám tùæt nhû sau:
- Khi àaä ruát khoãi Lai Chêu vaâ Naâ Saãn, maâ Phaáp laåi àûa gêìn 2
vaån quên Phaáp vaâo thung luäng Àiïån Biïn, àoá laâ möåt töåi aác chñnh
trõ... Àïën muâa mûa, thò quên àöåi Phaáp hoùåc chïët àuöëi hïët hoùåc laâ
àêìu haâng.
- Hêìu hïët nhûäng tiïíu àoaân tinh nhuïå Phaáp àaä àûa àïën Àiïån
Biïn Phuã. Nhûäng cuöåc àaánh nhau úã àöìng bùçng, nhêët laâ trïn àûúâng
söë 5, ngaây thïm dûä döåi. Àiïìu àoá laâm cho Phaáp rêët lo ngaåi... Caác
laänh tuå quên sûå Phaáp àïìu cho rùçng Bùæc Böå nhû àaä mêët röìi. úã Saâi
Goân ngûúâi ta bùæt àêìu lo súå.
- Quên àöåi Baão Àaåi khöng àûúåc 5 vaån ngûúâi coá sûác chiïën àêëu.
Phêìn àöng chó chúâ dõp àïí chuöìn. Quên àöåi khaáng chiïën, duâ laâ böå
àöåi àiaå phûúng, cuäng khöng keám quên àöåi Phaáp.
- Mùåc dêìu nhûäng thêët baåi úã Hoaâ Bònh vaâ Àiïån Biïn Phuã, tinh
thêìn sô quan Phaáp vêîn khaá vûäng. Nhûng khi hoå hiïíu rùçng hoå phaãi
hy sinh cho lúåi ñch cuãa Myä vaâ cuãa Baão Àaåi (tïn vua coã maâ caã quên
àöåi Phaáp àïìu khinh reã) — thò hoå rêët tûác töëi.
- Maáy bay Myä döåi àaån lûãa khùæp xung quanh Àiïån Biïn Phuã
khöng laâm nuáng quên àöåi khaáng chiïën, maâ chó taân phaá nhûäng laâng
maåc àöng dên. Sûå can thiïåp cuãa Myä àöëi vúái aãnh hûúãng chñnh trõ thò
rêët tai haåi, àöëi vúái kïët quaã quên sûå thò khöng ùn thua.
- Noái toám laåi: Caác laänh tuå quên sûå àïìu nhêët trñ rùçng Phaáp
khöng thïí giûä nöíi Bùæc Böå nûäa. Vaâ nïëu thêët baåi úã Àiïån Biïn Phuã thò
tònh hònh Phaáp seä caâng khoá khùn.
Trïn àêy laâ yá kiïën cuãa möåt nhoám laänh tuå quên sûå Phaáp.
Nhûng chuáng ta chúá vò nhûäng yá kiïën êëy maâ chuã quan khinh
àõch.
III
PHAÁP VÚÄ ÀÊÌU, MYÄ CAÂNG MEÁO MÙÅT
Àiïån Biïn Phuã laâ möåt thêët baåi àau àúán cho thûåc dên Phaáp,
caâng laâ möåt thêët baåi nhuåc nhaä cho boån can thiïåp Myä. Vò Myä àaä
àõnh ra kïë hoaåch Nava, àaä giuáp tiïìn baåc vaâ vuä khñ àïí thûåc hiïån kïë
hoaåch êëy.
Höìi thaáng 10/1953, caác baáo tû saãn Phaáp àaä viïët: Chñnh phuã
Phaáp vêng lïånh Myä maâ keáo daâi chiïën tranh. Myä xuêët tiïìn, Phaáp
thò xuêët xûúng maáu. Binh sô Phaáp àaä thaânh möåt quên àöåi àaánh
giùåc thuï. (Baáo Thïë giúái).
Myä súå Phaáp àaâm phaán vaâ bùæt eáp Phaáp búi theo cuöåc chiïën
tranh thêët voång. (Baáo Chiïën àêëu)
Trong trêån Àiïån Biïn Phuã, Böå trûúãng Ngoaåi giao Myä àaä noái:
Myä seä hïët sûác giuáp cho Phaáp giaânh lêëy thùæng lúåi.
Töíng thöëng Myä àaä viïët thû khuyïën khñch böå àöåi Phaáp úã Àiïån
Biïn Phuã. Àïën khi Phaáp thêët baåi. Töíng thöëng Myä laåi gûãi àiïån vuöët
àuöi: “Töi toã loâng kñnh troång quên àöåi Phaáp anh duäng... Thêët baåi
taåm thúâi cuäng khöng thïí laâm giaãm búát lõch sûã veã vang cuãa quên
àöåi Phaáp”.
Thaáng 2/1954, àoaân àaåi biïíu Quöëc höåi Myä sang xem xeát Àöng
Dûúng. Khi trúã vïì Myä, hoå baáo caáo rùçng:
“Vïì quên sûå, 8 nùm nay Viïåt Minh àaä giaânh àûúåc nhiïìu thùæng
lúåi. 18 thaáng nay, Phaáp duâng chiïën thuêåt tiïën cöng, nhûng khöng
coá kïët quaã, duâ quên Phaáp coá 50 vaån ngûúâi chöëng laåi 30 vaån ngûúâi
cuãa quên Viïåt Minh. Duâ sao, Myä cuäng cêìn tiïëp tuåc giuáp Phaáp, nïëu
khöng thò Phaáp khöng thïí chiïën tranh nûäa”.
Thïë laâ Myä dêìn dêìn trúã nïn keã àõch chñnh cuãa quên àöåi vaâ nhên
dên ta.
IV
TRÚÂI ÀÊËT VIÏÅT KHÖNG DUNG GIÙÅC PHAÁP
Àõch cêåy rùçng chuáng àaä àûa phêìn lúán quên àöåi tinh nhuïå
àïën Àiïån Biïn Phuã, cho nïn chuáng rêët chùæc ùn.
Höm 21/1, boån chó huy Phaáp thaách: “Voä Nguyïn Giaáp coá gioãi
thò àïën àaánh Àiïån Biïn Phuã!”
9/3, Nava noái: “Viïåt Minh seä bõ àaánh tan úã Àiïån Biïn Phuã”.
13/3, ta têën cöng àúåt 1, Phaáp thêët baåi. Nhûng höm 15/3, Nava
vaâ Cönhi vêîn muáa meáp: “Chùæc rùçng Phaáp seä thùæng”.
Boån chó huy Phaáp huïnh hoang nhû vêåy, nhûng tinh thêìn binh
sô Phaáp thò thïë naâo?
Ngay sau höm ta têën cöng àúåt 1, tïn quan nùm chó huy phaáo
binh àõch tûå tûã; tïn quan nùm tham mûu trûúãng bõ àuöíi vïì Haâ
Nöåi.
Baáo Thïë giúái (22/4) viïët: “Quên nhaãy duâ Phaáp chùèng coân tinh
thêìn gò maâ noái... Mùåt ngûúâi naâo cuäng taái meát. Hoå viïët “Di chuác” àïí
laåi. Döëc hïët cöëc rûúåu cuöëi cuâng, hoå bùæt tay nhau, im lùång khöng noái
möåt lúâi, bûúác lïn maáy bay. Röìi hoå phoá mùåc trúâi. Hoå biïët rùçng nïëu
nhaãy sai möåt chuát, thò may phuác lùæm laâ troån àúâi laâm tuâ binh cuãa
Viïåt Minh”.
Baáo êëy viïët tiïëp: “1 quan nùm chó huy àöåi maáy bay mùåt maây
höëc haác, noái möåt caách móa mai: “Chuáng ta coá nhiïìu maáy bay;
chûáng cúá laâ ngaây naâo Viïåt Minh cuäng bùæn rúi mêëy chiïëc. Phi cöng
thò ngûúâi naâo cuäng mïåt nhûâ. Chñnh töi àêy, höm nay töi àaä bay
suöët 17 tiïëng àöìng höì. Nïëu töi phaãi bay möåt lêìn nûäa, thò töi khöng
àaãm baão maáy bay cuãa töi seä ra sao!”.
Baáo êëy viïët thïm: “Tñnh àïën 22/4, Böå tû lïånh Phaáp nhêån àaä
mêët 23 chiïëc maáy bay. Kyâ thêåt àaä mêët 55 chiïëc úã Àiïån Biïn Phuã”.
Àõch thaã duâ viïån binh vaâ tiïëp tïë xuöëng Àiïån Biïn Phuã, phêìn
lúán duâ àaä loåt vaâo tay ta. Nhû: ngaây 4/5, chuáng thaã 234 duâ, thò 222
chiïëc bõ ta toám àûúåc.
Töëi 4/5, chuáng thaã 280 duâ, thò 200 chiïëc bõ ta toám àûúåc.
Höm 5/5, chuáng thaã 759 duâ thò 337 chiïëc bõ ta toám àûúåc.
V
QUAN BINH PHAÁP KHÖNG THÛÚNG THÛÚNG BINH PHAÁP
Höm 3/5, Töíng chó huy quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã laâ Àúâ Caát
doäng daåc tuyïn böë: “Chuáng töi quyïët giûä Àiïån Biïn Phuã cho àïën
ngûúâi cuöëi cuâng! Chuáng töi quyïët khöng chõu haâng!”
Nhûng 4 höm sau, àïën trêån cuöëi cuâng, cúâ àoã sao vaâng cuãa ta
tung bay àïën àêu thò cúâ trùæng xin haâng cuãa àõch lö nhö àïën àoá. Caã
quan lêîn lñnh àõch keáo nhau tûâng àaân ra haâng. Nùm chiïën sô ta laâ
caác àöìng chñ Luêåt, Lam, Hiïn vaâ hai àöìng chñ nûäa àaánh thöëc vaâo
böå tû lïånh àõch. Tûúáng Àúâ Caát vúái 4 tïn quan nùm, 6 tïn quan tû
vaâ 10 tïn sô quan nûäa giú tay xin haâng.
Thïë laâ ta àaä toaân thùæng trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã.
Ta tiïu diïåt vaâ bùæt söëng hún 16.000 binh sô Phaáp, trong àoá coá
àöå 1.000 thûúng binh. Khùæp thïë giúái àïìu biïët chñnh saách nhên àaåo
cuãa ta àöëi vúái thûúng binh vaâ tuâ binh àõch. Nhûng chñnh boån chó
huy àõch àaä àöëi vúái thûúng binh Phaáp thïë naâo? Haäng thöng têën
U.P Myä (7/5) viïët: “Hún 1.000 thûúng binh quùçn quaåi dûúái hêìm töëi
àen vaâ ngaåt thúã, bïn caånh súã chó huy Phaáp... Àïën phuát cuöëi cuâng,
tûúáng Àúâ Caát àaä ra lïånh cho suáng lúán bùæn vaâo súã chó huy...”
VI
TÛÂ BIÏN GIÚÁI ÀÏËN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Thaáng 10/1950, trong trêån giaãi phoáng biïn giúái, ta tiïu diïåt vaâ
bùæt söëng 4.500 àõch, trong àoá coá 3 tïn quan nùm. Trêån êëy àaä laâm
cho caã nûúác Phaáp xön xao. Caác baáo Phaáp àaä noái: “Àoá laâ thêët baåi to
nhêët trong lõch sûã thûåc dên Phaáp”.
Tiïëp àïën nhûäng trêån Hoaâ Bònh, phuã Nho Quan... Phaáp cuäng
thêët baåi.
Àïën Àiïån Biïn Phuã thò laâm cho caã thïë giúái xön xao. Baån ta vaâ
nhên dên caã chêu aá thò vui mûâng. Phe àïë quöëc, nhêët laâ Phaáp — Myä
thò ngú ngaác. Möåt mùåt vò tûâ trûúác chuáng tuyïn truyïìn quaá huïnh
hoang. (Cuöëi thaáng 4, Töíng thöëng Myä coân muáa möìm noái: Phaáp
chùæc thùæng lúåi úã Àiïån Biïn Phuã — Eisenhower predicts Àiïn Biïn
Phu victory) — Mùåt khaác, chuáng thêët baåi cuäng nùång thêåt: mêët 25
tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët, gêìn 20 tïn quan nùm vaâ 1 tïn thiïëu
tûúáng...
Baáo chñ phaãn àöång Phaáp — Myä àaä phaãi nhêån rùçng: “Àiïån Biïn
Phuã laâ cuöåc thêët baåi to nhêët tûâ ngaây Phaáp àêìu haâng Àûác (1940).
Quên viïîn chinh Phaáp àaä bõ chùåt mêët àêìu”.
Tin Àiïån Biïn Phuã thêët baåi vïì àïën Phaáp àuáng ngaây caã nûúác
Phaáp àang tûng bûâng sùæm sûãa ùn mûâng “thùæng” Àûác (1945).
Thaânh thûã cuöåc ùn mûâng cuåt hûáng maâ hoaá ra cuöåc truy àiïåu.
aãnh hûúãng cuãa Àiïån Biïn Phuã: Hiïån nay, kiïìu dên Phaáp úã Haâ
Nöåi, Haãi Phoâng,... àïìu chuêín bõ cuöën goái chuöìn. Caác nhaâ tû baãn
Phaáp úã vuâng taåm bõ chiïëm thò ruát lui vöën liïëng coá trêåt tûå, möåt àöìng
baåc Myä trûúác kia àöíi 34 àöìng Àöng Dûúng, nay àöíi 100 àöìng. Tinh
thêìn binh sô Phaáp rêët chaán naãn. Nguyå binh rêët hoang mang, àaä coá
nhûäng nhoám vaác suáng chaåy theo ta. Thûåc dên Phaáp thò traách Myä
khöng hïët sûác, khöng kõp thúâi cûáu vaän. Àïë quöëc Myä thò traách Phaáp
heân haå, bêët taâi. Nöåi böå Chñnh phuã Phaáp luåc àuåc, tïn naây àöí löîi cho
tïn kia. Baåi tûúáng Nava bõ caách chûác. Tïn tûúáng Ely sang thay...
Caâng thêët baåi thò àõch caâng hung dûä, caâng gêìn thùæng lúåi thò ta
caâng gùåp nhiïìu khoá khùn. Thêåt vêåy, hiïån nay úã Höåi nghõ Giúnevú,
ngoaâi möìm thò àõch noái muöën thûúng lûúng, nhûng thêåt sûå thò
chuáng àang gêëp ruát àiïìu binh khiïín tûúáng àïí tiïëp tuåc chiïën tranh.
Àïí tranh lêëy thùæng lúåi múái, chuáng ta phaãi ra sûác vûúåt khoá khùn
múái; quên, dên vaâ caán böå ta, möîi ngûúâi phaãi ra sûác thi àua laâm
troân nhiïåm vuå, tuyïåt àöëi chúá khinh àõch, chúá chuã quan. Nhiïìu Àiïån
Biïn Phuã khaác àang chúâ àúåi chuáng ta.
À.X
Höì Chñ Minh. Toaân têåp. T.7 .
- H.: Chñnh trõ Quöëc gia, 1996 .- tr: 285 - 291
NOÁI MAÂ NGHE: ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Cuöåc àaåi thùæng cuãa quên vaâ dên ta úã Àiïån Biïn Phuã àïën nay
àaä 1 nùm. Nhûng tiïëng döåi cuãa Àiïån Biïn Phuã vêîn coân vang to úã
Phaáp. Vò:
- Hiïån nay úã Phaáp àang múã cuöåc àiïìu tra vò ai maâ quên àöåi
Phaáp àaä thêët baåi úã Àiïån Biïn Phuã.
- Möåt khoaá huêën luyïån sô quan úã trûúâng àaåi hoåc quên sûå Phaáp
lêëy tïn laâ khoaá “Àiïån Biïn Phuã”.
- úã cûãa “khaãi hoaân” taåi Pari, trûúác àêy chó coá ngöi möå “ngûúâi
lñnh vö danh” àaä hy sinh trong cuöåc chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá I;
nay laåi thïm möåt têëm bia kyã niïåm “ngûúâi lñnh vö danh” trong cuöåc
chiïën tranh úã Viïåt Nam. Maâ têëm bia naây cuäng vò Àiïån Biïn Phuã
maâ coá.
- Möåt nhaâ baáo nöíi tiïëng laâ öng Stïphan (àaä tûâng hùng haái
chöëng chiïën tranh úã Viïåt Nam, vaâ viïët nhiïìu baâi vïì kïë hoaåch
Nava) vûâa bõ bùæt giam. Chñnh phuã Phaáp vu cho nhûäng baâi cuãa öng
ta viïët àaä laâm löå bñ mêåt cho nïn quên àöåi Phaáp àaä thua to úã Àiïån
Biïn Phuã. Vuå naây laâm cho dû luêån Phaáp söi nöíi phaãn àöëi. Trong
möåt baâi bïnh vûåc öng Stïphan, öng Möriùæc (möåt võ haân lêm ngoan
àaåo) viïët àaåi yá nhû sau: “Cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc keáo daâi suöët 8
nùm, kïët quaã nhêët àõnh ài àïën Àiïån Biïn Phuã. Nhûäng ngûúâi cêìm
quyïìn Phaáp vò muâ quaáng maâ thêët baåi, hoå laåi àöí löîi cho nhûäng
ngûúâi viïët baáo. Caách vu caáo êëy roä laâ daåi döåt àï heân...”
Xûa kia vua Phaáp laâ Napölïöng àaä gùåp möåt Àiïån Biïn Phuã úã
Maåc Tû Khoa (nùm 1812), vaâ möåt Àiïån Biïn Phuã khaác úã Oateáclö
(nùm 1815), höìi àoá öng Stïphan àaä ra àúâi àêu?
C.B
Baáo Nhên dên, ngaây 7-5-1955, tr.: 9
YÁ NGHÔA CUÃA CHIÏËN THÙÆNG ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ*
* Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã ngay trûúác höm Höåi nghõ
Giúnevú khai maåc àaä coá aãnh hûúãng lúán àïën caác cöng viïåc cuãa höåi
nghõ vaâ goáp phêìn vaâo viïåc kyá kïët caác hiïåp nghõ Giúnevú àaãm baão
lêåp laåi hoaâ bònh úã Àöng Dûúng trïn cú súã thûâa nhêån caác quyïìn dên
töåc cuãa nhên dên Viïåt Nam, Campuchia vaâ Laâo.
Àöìng thúâi, nhûäng êm mûu chñnh trõ cuãa boån thûåc dên vaâ àïë
quöëc nhû “lêëy chiïën tranh nuöi chiïën tranh, duâng ngûúâi Viïåt àaánh
ngûúâi Viïåt”, troâ hïì “àöåc lêåp” vaâ “dên chuã” nhùçm àaánh laåc hûúáng
nhên dên chuáng töi, troâ hïì “caãi caách àiïìn àõa” theo kiïíu àïë quöëc...
àïìu bõ phaá saãn.
Höì Chñ Minh. Quöëc khaánh lêìn thûá 10
cuãa nûúác Viïåt Nam dên chuã cöång hoaâ.
Tuyïín têåp.-H.:Sûå thêåt,1960.-tr:554-555
* Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã vaâ Höåi nghõ Giúnevú thùæng lúåi
àaä kïët thuác veã vang cuöåc khaáng chiïën vö cuâng anh duäng cuãa nhên
dên ta, miïìn Bùæc nûúác ta àûúåc hoaân toaân giaãi phoáng.
Lêìn àêìu tiïn trong lõch sûã, möåt dên töåc bõ aáp bûác àaä àaánh
baåi cuöåc xêm lûúåc cuãa möåt àïë quöëc huâng maånh, àaä giaânh laåi àöåc
lêåp cho dên töåc, àem laåi ruöång àêët cho dên caây, àûa laåi quyïìn dên
chuã thûåc sûå cho nhên dên. Thùæng lúåi àoá laâ do loâng yïu nûúác nöìng
naân vaâ tinh thêìn àêëu tranh anh duäng cuãa quên vaâ dên ta, do toaân
dên ta àoaân kïët chùåt cheä trong Mùåt trêån dên töåc thöëng nhêët vaâ
chñnh quyïìn nhên dên ta dûåa trïn nïìn taãng cöng nöng liïn minh
dûúái sûå laänh àaåo cuãa giai cêëp cöng nhên vaâ cuãa Àaãng, do sûå uãng höå
cuãa caác nûúác anh em trong phe xaä höåi chuã nghôa vaâ caác lûåc lûúång
hoaâ bònh dên chuã trïn thïë giúái.
Thùæng lúåi cuãa caách maång thaáng Taám vaâ cuöåc khaáng chiïën vô
àaåi chûáng toã rùçng möåt nûúác duâ nhoã yïëu, nhûng àoaân kïët chùåt cheä
dûúái sûå laänh àaåo cuãa giai cêëp cöng nhên vaâ Àaãng cuãa noá, ài àuáng
àûúâng löëi cuãa chuã nghôa Maác — Lïnin, thò nhêët àõnh àaánh thùæng
àûúåc àïë quöëc xêm lûúåc.
Höì Chñ Minh. Baáo caáo vïì dûå thaão Hiïën phaáp sûãa àöíi (1959).
Tuyïín têåp.- H.: Sûå thêåt, 1960.- tr: 749
* Àêìu àïì do chuáng töi tûå àùåt
* Àaåi thùæng oanh liïåt Àiïån Biïn Phuã àaä chêëm dûát cuöåc chiïën
tranh xêm lûúåc do thûåc dên Phaáp gêy ra vaâ àûúåc àïë quöëc Myä giuáp
sûác. Hiïåp nghõ Giúnevú àaä àûúåc kyá kïët, hoaâ bònh àûúåc lêåp laåi úã
Àöng Dûúng trïn cú súã caác nûúác cöng nhêån chuã quyïìn àöåc lêåp,
thöëng nhêët vaâ laänh thöí toaân veån cuãa nûúác ta. Miïìn Bùæc Viïåt Nam
àûúåc hoaân toaân giaãi phoáng.
Höì Chñ Minh. Diïîn vùn khai maåc Àaåi höåi Àaåi biïíu toaân quöëc lêìn thûá III cuãa
Àaãng Lao àöång Viïåt Nam (1960). Tuyïín têåp.- H.: Sûå thêåt, 1960.- tr: 802
* Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã àaä kïët thuác veã vang cuöåc khaáng
chiïën lêu daâi gian khöí vaâ anh duäng cuãa nhên dên caã nûúác ta,
chöëng thûåc dên Phaáp xêm lûúåc vaâ sûå can thiïåp cuãa àïë quöëc Myä. Àoá
laâ thùæng lúåi vô àaåi cuãa nhên dên ta, maâ cuäng laâ thùæng lúåi chung
cuãa têët caã caác dên töåc bõ aáp bûác trïn thïë giúái. Chiïën thùæng Àiïån
Biïn Phuã caâng laâm saáng ngúâi chên lyá cuãa chuã nghôa Maác — Lïnin
trong thúâi àaåi ngaây nay: chiïën tranh xêm lûúåc cuãa boån àïë quöëc
nhêët àõnh thêët baåi, caách maång giaãi phoáng cuãa caác dên töåc nhêët
àõnh thaânh cöng.
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã àaä àûa àïën thùæng lúåi cuãa Höåi nghõ
Giúnevú nùm 1954 vïì Àöng Dûúng. Hiïåp àõnh Giúnevú àaä trõnh
troång cöng nhêån chuã quyïìn, àöåc lêåp, thöëng nhêët vaâ toaân veån laänh
thöí cuãa nhên dên Viïåt Nam cuäng nhû cuãa nhên dên anh em Laâo
vaâ Campuchia. Caác nûúác phûúng Têy, Myä, Anh, Phaáp tham gia
Höåi nghõ êëy àïìu cam kïët tön troång nhûäng quyïìn dên töåc bêët khaã
xêm phaåm àoá.
Höì Chñ Minh. Toaân têåp. T.11 .- H.: Chñnh trõ Quöëc gia, 1966, tr: 220
* Múái giaânh àûúåc chñnh quyïìn coân non treã chûa àêìy möåt thaáng,
chûa coá thúâi gian àïí töí chûác vaâ cuãng cöë lûåc lûúång cuãa mònh, nhên
dên Viïåt Nam chó coá gêåy têìm vöng laâm vuä khñ, àaä phaãi tiïën haânh
möåt cuöåc khaáng chiïën lêu daâi vaâ anh duäng chöëng boån thûåc dên
xêm lûúåc coá àïë quöëc giuáp sûác vaâ cuöëi cuâng àaä giaânh àûúåc thùæng lúåi
vô àaåi úã Àiïån Biïn Phuã, giaãi phoáng hoaân toaân miïìn Bùæc. Hiïåp àõnh
Giúnevú nùm 1954 àûúåc kyá kïët, chñnh thûác thûâa nhêån nhûäng chuã
quyïìn dên töåc thiïng liïng cuãa nhên dên Viïåt Nam laâ àöåc lêåp, chuã
quyïìn, thöëng nhêët vaâ toaân veån laänh thöí.
Höì Chñ Minh. Caách maång thaáng 10 vô àaåi
múã ra con àûúâng giaãi phoáng cho caác dên töåc.- H.: Sûå thêåt, 1967.- tr: 13
* Àiïån Biïn Phuã nhû laâ möåt caái möëc choái loåi bùçng vaâng cuãa lõch
sûã. Noá ghi roä núi chuã nghôa thûåc dên lùn xuöëng döëc vaâ tan raä, àöìng
thúâi phong traâo giaãi phoáng dên töåc khùæp thïë giúái àang lïn cao àïën
thùæng lúåi hoaân toaân.
Chiïën Sô. Nhên ngaây kyã niïåm chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã:
Trong “Noái chuyïån Myä” .- H.: Quên àöåi nhên dên, 1960.- tr: 292
* Nhúâ sûå àoaân kïët chùåt cheä vaâ anh duäng hy sinh cuãa toaân quên
vaâ toaân dên ta, chuáng ta àaä àaåi thùæng úã Àiïån Biïn Phuã vaâo muâa heâ
nùm 1954. Lûåc lûúång thûåc dên Phaáp bõ tan vúä. Chuáng phaãi nhêån
àònh chiïën. Hiïåp nghõ Giúnevú àûúåc kyá kïët; hoaâ bònh úã Àöng
Dûúng àûúåc lêåp laåi trïn nïìn taãng cöng nhêån àöåc lêåp chuã quyïìn vaâ
toaân veån laänh thöí cuãa caác dên töåc Àöng Dûúng.
Lêìn àêìu tiïn trong lõch sûã, möåt nûúác thuöåc àõa nhoã yïëu àaä
àaánh thùæng möåt nûúác thûåc dên huâng maånh. Àoá laâ möåt thùæng lúåi veã
vang cuãa nhên dên Viïåt Nam, àöìng thúâi cuäng laâ möåt thùæng lúåi cuãa
caác lûåc lûúång hoaâ bònh, dên chuã vaâ xaä höåi chuã nghôa trïn thïë giúái.
Höì Chñ Minh. Vïì xêy dûång Àaãng .- H.: Sûå thêåt,
1960.- tr: 131
NAVA “CHINH PHUÅ NGÊM”
Thuúã trúâi àêët nöíi cún gioá buåi

Khiïën Nava nhiïìu nöîi truên chuyïn
Thua to úã trêån Àiïån Biïn
Vò ai kïë hoaåch maâ nïn nöîi naây
Cuát vïì Têy têëm loâng xêëu höí,
Xêëu höí naây biïët àöí ai àêy?
Bûúác chên lïn chiïëc taâu bay,
Bûúác ài möåt bûúác giêy giêy laåi dûâng
Quên khaáng chiïën, tûúãng chûâng dïî xûåc,
Naâo ngúâ Na hïët sûác chuã quan
Hún hai mûúi möët tiïíu àoaân
Chó trong möåt trêån tan hoang túi búâi!
Thöi, Na hùéng cuát vïì nûúác meå
Quyïìn chó huy laåi àïí Salùng
Na ài Sa laåi lùng nhùng,
Thùçng ài, thùçng úã, chùèng thùçng naâo hún
Giang sún naây giang sún dên Viïåt,

Toaân quöëc dên kiïn quyïët àêëu tranh
Quyïët têm thò chùæc cöng thaânh
Tûå do àöåc lêåp quang vinh àúâi àúâi.
ÀX
Baáo Nhên dên, ngaây 7-5-1983
PHÊÌN THÛÁ 2:
QUA MÖÅT SÖË CÖNG TRÒNH NGHIÏN CÛÁU
VAÂ HÖÌI ÛÁC CUÃA CAÁN BÖÅ, CHIÏËN SÔ TA
ÀIÏÅN VÙN CUÃA TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ

CAÁC ÀÚN VÕ CHIÏËN THÙÆNG ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
CHUÁC THOÅ HÖÌ CHUÃ TÕCH
Kñnh thûa Baác

Chuáng chaáu, caán böå Àaåi biïíu têët caã caác àún võ hoåp höåi nghõ
chiïën thùæng chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, xin baáo caáo vúái Baác chuáng
chaáu àaä hoaân thaânh nhiïåm vuå Baác giao cho. Tuy nhiïn trong suöët
chiïën dõch chuáng chaáu cuäng àaä thêëy böåc löå nhiïìu khuyïët àiïím
nghiïm troång nhû tû tûúãng hûäu khuynh tiïu cûåc, chuáng chaáu àaä
hoåc têåp, sûãa chûäa. Trong höåi nghõ, chuáng chaáu àaä nhêån àûúåc thû
khen cuãa Baác, àaä àûúåc nghe vaâ thaão luêån lúâi daåy cuãa Baác. Suöët
trong chiïën dõch luön luön chuáng chaáu nhêån àûúåc nhûäng lúâi daåy
baão vaâ sûå sùn soác ên cêìn cuãa Baác. Chuáng chaáu xin hûáa vúái Baác seä
hïët sûác theo lúâi Baác daåy, mau choáng chêën chónh lûåc lûúång, töíng kïët
vaâ hoåc têåp kinh nghiïåm, nhêån roä êm mûu cuãa àõch vaâ sùén saâng
nhêån nhiïåm vuå múái maâ Baác, Àaãng vaâ Chñnh phuã seä giao cho.
Chuáng chaáu cuäng nhû toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô suöët trong chiïën
dõch àïìu nghô túái Baác, mong Baác luön àûúåc vui loâng vaâ khoeã maånh.
Nay àaä hoaân thaânh àûúåc nhiïåm vuå, chuáng chaáu laåi rêët mong àûúåc
gùåp Baác àïí àûúåc biïët sûác khoeã cuãa Baác vaâ àûúåc Baác daåy baão.
Nhên ngaây sinh nhêåt Baác, chuáng chaáu xin chuác Baác khoeã
maånh söëng lêu, laänh àaåo toaân dên toaân Àaãng vaâ quên àöåi khaáng
chiïën àïën thùæng lúåi hoaân toaân.
Kñnh thû
Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã ngaây 12 thaáng 5 nùm 1954
TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ HOÅP HÖÅI NGHÕ CHIÏËN THÙÆNG ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
BAÁO “QUÊN ÀÖÅI NHÊN DÊN XUÊËT BAÃN TAÅI MÙÅT TRÊÅN”,
NGAÂY 16/5/1954
Viïåt Nam - Höì Chñ Minh - Àiïån Biïn Phuã

...
- Nhên kyã niïåm chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã, àïì nghõ Àaåi tûúáng
cho biïët höìi tûúãng sêu sùæc nhêët vïì Baác Höì àöëi vúái chiïën dõch naây?
- Baác thay mùåt Böå Chñnh trõ trao nhiïåm vuå cho töi trûåc tiïëp ra
mùåt trêån chó huy chiïën dõch. Töi laâ trûúãng ban chó huy vaâ bñ thû
àaãng uyã chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, àöìng thúâi laâ Töíng tû lïånh chó
huy têët caã caác chiïën trûúâng, trûâ chiïën trûúâng àöìng bùçng giao cho
anh Thanh vaâ anh Duäng trûåc tiïëp chó àaåo.
Trûúác khi lïn àûúâng, töi àïën chaâo Baác. Baác noái: “Töíng tû lïånh
ra mùåt trêån. Tûúáng quên taåi ngoaåi. Trao cho chuá toaân quyïìn quyïët
àõnh. Trêån naây quan troång, phaãi àaánh cho thùæng! Chùæc thùæng múái
àaánh, khöng chùæc thùæng, khöng àaánh”.
Töi nhúá laåi Baác dùån vaâ möåt cêu trong nghõ quyïët Trung ûúng:
“Chiïën trûúâng ta heåp, ngûúâi cuãa ta khöng nhiïìu, cho nïn ta chó
àûúåc thùæng khöng àûúåc baåi, vò baåi thò hïët vöën”. Chiïën dõch diïîn ra
trong 56 ngaây àïm. Nhûng nïëu kïí tûâ luác bùæt àêìu, traãi qua viïåc
thay àöíi caách àaánh vaâ nhûäng thaáng chuêín bõ tiïëp thò thúâi gian keáo
daâi hún 6 thaáng.
Trong suöët nûãa nùm úã Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã, böå àöåi chuã lûåc
ta àaä phöëi húåp chiïën àêëu vúái caác chiïën trûúâng vaâ cuöëi cuâng àaä tiïu
diïåt têåp àoaân cûá àiïím maånh nhêët cuãa àõch trïn chiïën trûúâng Àöng
Dûúng.
Töi vaâ caác àöìng chñ trong ban chó huy àaä thûåc hiïån àûúåc chó thõ
cuãa Baác Höì, quên dên ta àaä giaânh àûúåc thùæng lúåi hoaân toaân úã Àiïån
Biïn Phuã.
- Theo Àaåi tûúáng, tû tûúãng quên sûå Höì Chñ Minh coá yá nghôa chó
àaåo trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã nhû thïë naâo?
- Tû tûúãng quên sûå cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh coá yá nghôa chó
àaåo trong suöët hai cuöåc khaáng chiïën. Chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã laâ
möåt trong nhûäng biïíu hiïån xuêët sùæc nhêët, laâ möåt trong nhûäng àónh
cao thaânh cöng cuãa tû tûúãng êëy.
Trûúác hïët, nhû töi vûâa noái, àoá laâ tû tûúãng quyïët chiïën, quyïët
thùæng. Baác trao cho quên àöåi laá cúâ thi àua “Quyïët chiïën Quyïët
thùæng”. Àiïìu àoá thïí hiïån niïìm tin coá cú súã vaâ quyïët têm lúán: nhêët
àõnh giaânh thùæng lúåi trong trêån naây.
Thûá hai laâ tû tûúãng chiïën tranh nhên dên, toaân dên, toaân diïån.
Tû tûúãng êëy àaä phaát triïín àïën trònh àöå cao, khöng nhûäng coá böå àöåi
chuã lûåc lúán úã Àiïån Biïn Phuã maâ coá caã caác lûåc lûúång chuã lûåc vaâ àõa
phûúng trïn caác chiïën trûúâng phöëi húåp tûâ Bùæc àïën Nam, vaâ caã
trïn chiïën trûúâng hai nûúác baån. Khöng nhûäng coá böå àöåi trûúác mùåt
trêån maâ coá caã lûåc lûúång dên cöng àöng àaão, cuãa caác àoaân giao
thöng, cuãa anh chõ em quên nhu, quên y, quên giúái... cuãa caã hêåu
phûúng àûúåc àöång viïn chi viïån trïn Mùåt trêån vúái khêíu hiïåu “Têët
caã vò tiïìn tuyïën, têët caã àïí chiïën thùæng”. Thu àöng 1953- 1954 coá
thïí noái caã nûúác ta ra trêån diïåt thuâ.
Thûá ba laâ chó huy phaãi chuã àöång, saáng taåo vaâ linh hoaåt. Ngay
khi coá quyïët àõnh àûa quên lïn Têy Bùæc (vêîn coá möåt böå phêån chuã
lûåc ta giêëu kñn úã Phuá Thoå). Baác àaä noái: Pheáp duâng binh laâ phaãi
thiïn biïën vaån hoaá, tuyâ tònh hònh cuå thïí maâ coá xûã trñ àuáng àùæn.
úã àêy phaãi nhùæc laåi kyá ûác sêu sùæc nhêët cuãa töi laâ quyïët àõnh àöíi
phûúng chêm chiïën dõch. Cuäng lûåc lûúång hai bïn nhû vêåy nïëu vêån
duång phûúng chêm àaánh nhanh giaãi quyïët nhanh nhû àaä àïì ra luác
àêìu thò chùæc chùæn thêët baåi to. Töi àaä theo doäi saát diïîn biïën cuãa
tònh hònh, vaâ khi phaát hiïån àõch àaä tùng cûúâng, àaä cuãng cöë phoâng
ngûå, thò töi quyïët àõnh ra lïånh ruát mêëy vaån quên ra khoãi trêån àõa,
ra lïånh cho keáo phaáo ra, chuêín bõ trïn möåt thaáng, àaâo cöng sûå cho
böå binh, xêy dûång trêån àõa cho phaáo binh, chuyïín sang phûúng
chêm “àaánh chùæc, tiïën chùæc”. Do àoá chuáng ta giaânh àûúåc thùæng lúåi
lúán. Caã àaãng uyã vaâ Böå chó huy àïìu nhêët trñ quyïët àõnh thay àöíi
phûúng chêm, ra lïånh cho böå àöåi lui quên trong khi àaä sùén saâng nöí
suáng àïí chuêín bõ thïm. Àêy laâ quyïët àõnh khoá khùn nhêët trong
cuöåc àúâi chó huy cuãa töi. Vaâ laâm nhû vêåy chñnh laâ thûåc hiïån
nguyïn tùæc chuã àöång, linh hoaåt. Töi viïët thû hoaã töëc vïì baáo caáo Böå
Chñnh trõ, Baác vaâ anhTrûúâng Chinh àïìu nhêët trñ thay àöíi caách
àaánh laâ rêët àuáng.
Thûá tû laâ baâi hoåc dên chuã. Tû tûúãng cuãa Baác Höì laâ phaãi thûåc
hiïån dên chuã khöng nhûäng àöëi vúái nhên dên maâ caã trong quên àöåi.
Baác laâ möåt têëm gûúng lúán vïì thûåc hiïån dên chuã, gêìn guäi caãm thöng
vaâ quyá troång chiïën sô, àöìng baâo. Baâi hoåc dên chuã trong quên àöåi vaâ
àùåc biïåt úã Àiïån Biïn Phuã laâ dên chuã rêët cao, tûúáng vaâ sô gùæn boá
mêåt thiïët, nhûng dên chuã phaãi ài àöi vúái kyã luêåt, kyã luêåt tûå giaác
nhûng nghiïm minh, coá thïë múái ài àïën thùæng lúåi. úã Àiïån Biïn Phuã,
töi luön luön theo saát tû tûúãng caán böå chó huy vaâ böå àöåi. Khi thay
àöíi phûúng chêm chiïën dõch nhû trïn, chuáng töi baân rêët kyä trong
àaãng uyã mùåt trêån àïí cuöëi cuâng coá sûå nhêët trñ cao vaâ sau khi àaä ra
lïånh thay àöíi phûúng chêm thò àaä triïín khai cöng taác chñnh trõ raáo
riïët àïí toaân thïí caán böå, chiïën sô àïìu nhêët trñ, tùng thïm tin tûúãng:
“Phaáo vaâo röìi phaáo laåi ra
Phaáo ra mai möët phaáo ta laåi vaâo”
Tuy nhiïn, sau naây töi múái biïët rùçng coá nhûäng caán böå chó huy
trong khñ thïë chung cuãa böå àöåi, coá khi khöng daám noái ra yá nghô cuãa
mònh. Thïë múái biïët, thûåc hiïån àûúåc dên chuã thûåc sûå khöng phaãi laâ
dïî. Do àoá baâi hoåc dên chuã ruát ra úã àêy laâ laâm sao cho ai cuäng daám
noái lïn hïët yá kiïën cuãa mònh. Coá tûå do tû tûúãng múái phaát huy dên
chuã àûúåc töët. Àoá laâ tû tûúãng cuãa Baác Höì. úã Àiïån Biïn Phuã, coá àöìng
chñ àaä noái vúái töi “Cöng taác tû tûúãng múái nhùæc nhiïìu àïën quyïët
têm maâ ñt baân caách khùæc phuåc nhûäng khoá khùn trong trêån àaánh”.
Töi noái: “Tinh thêìn böå àöåi laâ rêët quan troång, nhûng quyïët têm phaãi
coá cú súã”.
Thûá nùm laâ “thùæng khöng kiïu”. Sau 56 ngaây àïm chiïën àêëu
gian khöí vaâ anh duäng ngaây 7/5/1954 quên dên ta àaä hoaân toaân
chiïën thùæng taåi Àiïån Biïn Phuã.
Ngay höm sau, Baác gûãi àiïån cho Böå chó huy, nhiïåt liïåt khen
ngúåi caán böå, chiïën sô, dên cöng, thanh niïn xung phong úã Àiïån
Biïn Phuã vaâ àöìng baâo àõa phûúng. Töi nhúá maäi cuöëi bûác àiïån coá
cêu: “Thùæng lúåi tuy lúán nhûng múái laâ bûúác àêìu”.
Trong khöng khñ bao truâm cuãa ngaây mûâng àaåi thùæng, têët caã hoâ
reo, àïm àöët àuöëc saáng nhû ban ngaây, àoán mûâng tin thùæng trêån.
Böå àöåi ta sau bao nùm chiïën àêëu, àaä ài túái chiïën thùæng to lúán, laåi
nghe Baác baão “múái laâ bûúác àêìu”.
Sau naây, têët caã chuáng ta caâng thêëu hiïíu nhûäng lúâi daåy cuãa Baác,
thïí hiïån têìm nhòn xa tröng röång, thêëy trûúác cuöåc chiïën àêëu coân
tiïëp tuåc. Baác àaä nhùæc nhúã: chúá vò say sûa vúái thùæng lúåi maâ chuã
quan, maâ quïn nhiïåm vuå tiïëp theo. Àoá laâ möåt baâi hoåc lúán.
Nhên dõp mûâng ngaây sinh Baác Höì vaâ Chiïën thùæng Àiïån Biïn
Phuã, töi coá lúâi thùm hoãi thên thiïët àïën caác caán böå vaâ chiïën sô àaä
tûâng tham gia chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, àïën àöng àaão baån àoåc
Taåp chñ cuãa Ban tû tûúãng — vùn hoaá Trung ûúng.
Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp
Cöng taác tû tûúãng vùn hoaá, söë 5, 1994
LÛÂNG LÊÎY ÀIÏÅN BIÏN, CHÊËN ÀÖÅNG ÀÕA CÊÌU...
Phoáng viïn: Thûa Àaåi tûúáng, 45 nùm àaä qua kïí tûâ ngaây
chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã 1954. Liïåu thúâi gian vaâ tuöíi taác coá laâm
phai múâ ñt nhiïìu trong kyá ûác cuãa àöìng chñ vïì nhûäng ngaây thaáng
haâo huâng àoá?
Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp: Khöng. Mùåc duâ 45 nùm àaä tröi
qua, töi thò tuöíi taác àaä cao nhûng nhûäng kyá ûác vïì trêån Àiïån Biïn
Phuã khöng hïì phai múâ, traái laåi coân in sêu trong têm trñ.
Nhûäng kyá ûác vïì Baác Höì, vïì Böå Chñnh trõ, vïì caác chiïën sô, dên
cöng vaâ thanh niïn xung phong gaái trai, vïì nhûäng tûúáng lônh chó
huy taâi ba, nhûäng ngûúâi anh huâng vaâ duäng sô ngaây nay khöng coân
nûäa...
Kyã niïåm àêìu tiïn töi muöën noái laâ buöíi hoåp cuãa Böå Chñnh trõ úã
Tón Keo, huyïån Àõnh Hoaá, baân vïì kïë hoaåch Àöng Xuên 1953 —
1954, Baác Höì chuã trò, coá anh Trûúâng Chinh, anh Àöìng dûå.
Luác bêëy giúâ ta àaä coá àêìy àuã thöng tin vïì toaân böå kïë hoaåch
Nava.
Töi trònh baây yá àõnh taáo baåo cuãa Nava têåp trung möåt lûåc lûúång
cú àöång rêët lúán úã àöìng bùçng Bùæc Böå àïí khiïu chiïën, laâm tiïu hao
chuã lûåc cuãa ta, taåo àiïìu kiïån àïí giaânh quyïìn chuã àöång vaâ tiïën túái
giaânh möåt thùæng lúåi quyïët àõnh trong voâng 18 thaáng.
Baác nghe chùm chuá röìi bònh thaãn noái: “Àõch têåp trung quên cú
àöång lúán” — Baác giú baân tay lïn vaâ nùæm chùåt laåi, noái tiïëp, “ta khöng
súå, ta seä buöåc chuáng phaãi phên taán lûåc lûúång ra caác hûúáng”; Baác
xoeâ baân tay ra. Theo tû tûúãng chó àaåo êëy, ta àaä nghiïn cûáu kïë
hoaåch Àöng Xuên, cho nhûäng böå phêån chuã lûåc cuãa ta tiïën vïì 5
hûúáng chiïën lûúåc nhùçm nhûäng núi hiïím yïëu vaâ tûúng àöëi yïëu cuãa
àõch, choån hûúáng chñnh laâ Lai Chêu úã Têy Bùæc. Thïë laâ trong kïë
hoaåch cuãa Nava cuäng nhû trong chuã trûúng cuãa ta luác bêëy giúâ chûa
hïì noái àïën Àiïån Biïn Phuã.
Töi nhúá laåi, ngaây 19 thaáng 11 nùm 1953, ta hoåp Höåi nghõ quên
sûå toaân quöëc àïí phöí biïën kïë hoaåch Àöng Xuên. Caán böå chó huy caác
chiïën trûúâng àïìu coá mùåt, trûâ Nam Böå khöng ra kõp. Àïën ngaây 20
thò ta àûúåc tin àõch cho quên nhaãy duâ xuöëng Àiïån Biïn Phuã. Mêëy
ngaây sau, àõch tiïëp tuåc tùng thïm lûåc lûúång. Thïë laâ, theo àïì nghõ
cuãa Töíng quên uyã, Böå Chñnh trõ haå quyïët têm choån Àiïån Biïn Phuã
laâm àiïím quyïët chiïën, chó àõnh Böå chó huy chiïën dõch vaâ Àaãng uyã
Mùåt trêån. Töi àûúåc chó àõnh laâm Chó huy trûúãng kiïm Bñ thû àaãng
uyã trûåc tiïëp chó àaåo Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã, àöìng thúâi vúái tû caách
laâ Töíng tû lïånh coá nhiïåm vuå chó àaåo caác chiïën trûúâng khaác trïn caã
nûúác kïí caã böå àöåi tònh nguyïån cuãa ta úã Laâo vaâ Campuchia, trûâ mùåt
trêån àöìng bùçng thò do anh Thanh vaâ anh Duäng phuå traách.
Sau naây, vúái khêíu hiïåu “Têët caã cho tiïìn tuyïën, têët caã àïí chiïën
thùæng”, Böå Chñnh trõ coân quyïët àõnh thaânh lêåp Höåi àöìng cung cêëp
mùåt trêån do àöìng chñ Phaåm Vùn Àöìng chuã trò.
Chuáng töi coân àúåi möåt thúâi gian vò àõch coá thïí nhaãy duâ xuöëng
Àiïån Biïn Phuã àïí àoán quên nguyå úã Lai Chêu vïì, chuáng coá khaã
nùng tiïëp tuåc tùng quên úã laåi Àiïån Biïn Phuã, àöìng thúâi cuäng coá
khaã nùng seä ruát quên ài.
Àêìu thaáng 1 nùm 1954, trûúác khi lïn àûúâng ra mùåt trêån, töi
àïën Khuöíi Taát chaâo Baác. Baác hoãi: “Chuá ra mùåt trêån lêìn naây coá khoá
khùn gò khöng?”. Töi traã lúâi: “Chó khoá khùn laâ xa hêåu phûúng nïn
khi coá vêën àïì quan troång vaâ cêëp thiïët thò khoá xin yá kiïën cuãa Baác vaâ
Böå Chñnh trõ”.
Baác noái: “Töíng tû lïånh ra mùåt trêån, tûúáng quên taåi ngoaåi, trao
cho chuá toaân quyïìn, coá vêën àïì gò khoá khùn, baân thöëng nhêët trong
Àaãng uyã, thöëng nhêët vúái cöë vêën thò cûá quyïët àõnh röìi baáo caáo sau”.
Khi chia tay, Baác nhùæc: “Trêån naây quan troång, phaãi àaánh cho
thùæng; chùæc thùæng múái àaánh, khöng chùæc thùæng khöng àaánh”.
Nhûäng lúâi dùån doâ cuãa Baác laâ tû tûúãng chó àaåo giuáp töi coá cùn cûá àïí
xûã trñ trong quaá trònh chó huy trêån àaánh.
Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp
Taåp chñ Cöång saãn, söë 9, 1999, tr. 3
ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ VAÂ MÊËY VÊËN ÀÏÌ TÛ TÛÚÃNG CHIÏËN TRANH
TOAÂN DÊN, TOAÂN DIÏÅN CUÃA CHUÃ TÕCH HÖÌ CHÑ MINH
Àiïån Biïn Phuã laâ chiïën dõch quyïët àõnh trong chiïën cuöåc Àöng
Xuên 1953 — 1954, kïët thuác thùæng lúåi cuöåc khaáng chiïën chöëng
Phaáp, giaãi phoáng nûãa nûúác. Chiïën cuöåc Àöng Xuên 53 — 54 maâ
àónh cao laâ chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã laâ àiïín hònh thaânh cöng cuãa
viïåc quaán triïåt vaâ töí chûác thûåc hiïån tû tûúãng chiïën tranh toaân dên,
toaân diïån cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh vaâ cuãa Àaãng ta.
úã thúâi àiïím cuöëi cuâng cuãa cuöåc àoå sûác quyïët liïåt giûäa dên töåc
Viïåt Nam vaâ àïë quöëc Phaáp xêm lûúåc, coá sûå höî trúå cuãa àïë quöëc Myä,
dên töåc Viïåt Nam àaä thùæng, àïë quöëc Phaáp àaä thua. Àoá cuäng laâ
thùæng lúåi cuãa chiïën tranh nhên dên Viïåt Nam.
Chiïën cuöåc Àöng Xuên 1953 — 1954 laâ möåt loaåi hoaåt àöång chiïën
lûúåc cuãa chiïën tranh nhên dên Viïåt Nam, rêët khaác caác hoaåt àöång
chiïën lûúåc cuãa caác cuöåc chiïën tranh cöí àiïín chó bùçng quên àöåi
chñnh qui. Phaát huy àïën mûác cao nhêët sûác maånh cuãa ba thûá quên
vaâ cuãa toaân dên trïn quy mö toaân quöëc vaâ trïn toaân Àöng Dûúng.
Kïët húåp caác chiïën dõch tiïën cöng vaâ möåt söë chiïën dõch phaãn cöng
cuãa böå àöåi chuã lûåc vúái caác chiïën dõch chöëng caân queát, àúåt hoaåt àöång
cuãa chiïën tranh du kñch — trong àoá coá möåt söë chiïën dõch cuãa chiïën
tranh nhên dên àõa phûúng. Kïët húåp àaánh àõch àïìu khùæp trïn caác
chiïën trûúâng vúái àaánh àoân quyïët àõnh bùçng chiïën dõch quyïët chiïën
chiïën lûúåc úã hûúáng chuã yïëu. Kïët húåp caác àoân tiïën cöng quên sûå cuãa
caác lûåc lûúång vuä trang nhên dên vúái caác cuöåc nöíi dêåy, phaá tïì, giaânh
quyïìn laâm chuã cuãa nhên dên trong vuâng àõch taåm chiïëm. Kïët húåp
tiïìn tuyïën vaâ hêåu phûúng tûâ Bùæc àïën Nam. Caã nûúác döëc sûác cho
mùåt trêån chñnh theo khêíu hiïåu “Têët caã cho tiïìn tuyïën, têët caã àïí
chiïën thùæng”. Moåi hoaåt àöång cuãa lûåc lûúång vuä trang vaâ nhên dên
àaä diïîn ra theo möåt kïë hoaåch taác chiïën chiïën lûúåc thöëng nhêët,
nhùçm muåc àñch àaánh baåi cöë gùæng chiïën tranh lúán nhêët vaâ cuöëi
cuâng cuãa thûåc dên Phaáp trong kïë hoaåch Nava, giaânh thùæng lúåi
quyïët àõnh cho khaáng chiïën. Caác chiïën dõch, caác trêån àaánh lúán, caác
àúåt hoaåt àöång... diïîn ra kïë tiïëp nhau, àöìng thúâi vúái nhau, xen keä
vaâo nhau, taåo àiïìu kiïån vaâ höî trúå cho nhau, caác chiïën trûúâng phöëi
húåp vúái nhau àaä dêîn túái thùæng lúåi cuãa chiïën dõch quyïët chiïën chiïën
lûúåc Àiïån Biïn Phuã.
Tû tûúãng chiïën tranh toaân dên, toaân diïån cuãa Chuã tõch Höì Chñ
Minh vaâ cuãa Àaãng ta hònh thaânh vaâ phaát triïín dêìn trong thûåc tiïîn
àêëu tranh caách maång vaâ khaáng chiïën chöëng Phaáp. Tû tûúãng àoá laåi
àaä phaát triïín lïn möåt trònh àöå múái rêët cao trong khaáng chiïën
chöëng Myä. Àoá laâ möåt di saãn quên sûå cûåc kyâ quyá baáu cuãa Chuã tõch
Höì Chñ Minh, coá võ trñ quan troång quyïët àõnh trong chiïën tranh
giaãi phoáng, chiïën tranh giûä nûúác vûâa qua. Noá vêîn giûä nguyïn võ trñ
vaâ yá nghôa trong sûå nghiïåp baão vïå Töí quöëc ta ngaây nay.
Tû tûúãng àoá — phuâ húåp vúái nguyïn lyá cuãa chuã nghôa Maác —
Lïnin vïì vai troâ cuãa quêìn chuáng nhên dên trong lõch sûã — xuêët
phaát tûâ truyïìn thöëng quên sûå “caã nûúác möåt loâng, toaân dên àaánh
giùåc” cuãa dên töåc Viïåt Nam, tûâ loâng yïu nûúác nöìng naân cuãa con
ngûúâi Viïåt Nam hun àuác qua nhiïìu thïë kyã giûä nûúác vaâ dûång nûúác,
àûúåc phaát huy maånh meä sau caách maång thaáng Taám.
Loâng yïu nûúác cuãa ngûúâi Viïåt Nam vúái nöåi dung múái hûúáng vïì
chuã nghôa xaä höåi sau Caách maång thaáng Taám 1945 - àaä àûúåc Baác
Höì biïíu thõ thaânh quyïët têm sùæt àaá “Duâ phaãi àöët chaáy caã daäy
Trûúâng Sún cuäng quyïët giaânh cho àûúåc àöåc lêåp tûå do”. Trong
khaáng chiïën chöëng Phaáp, àoá laâ tinh thêìn “Thaâ hy sinh têët caã chûá
nhêët àõnh khöng chõu mêët nûúác, nhêët àõnh khöng chõu laâm nö lïå”.
Trong khaáng chiïën chöëng Myä, àoá laâ khêíu hiïåu coá yá nghôa thúâi àaåi
“Khöng coá gò quyá hún àöåc lêåp tûå do”. Àoá laâ àöång lûåc tinh thêìn coá
sûác maånh vö àõch cuãa chiïën tranh nhên dên Viïåt Nam.
Tû tûúãng chiïën tranh toaân dên, toaân diïån cuãa Baác Höì vaâ cuãa
Àaãng ta thïí hiïån thaânh àûúâng löëi, chuã trûúng, chñnh saách cuãa
Àaãng vaâ Nhaâ nûúác ta trong khaáng chiïën. Tû tûúãng àoá thêëm sêu
vaâo quêìn chuáng, vaâo àêìu oác thöng minh saáng taåo vaâ chñ khñ quêåt
cûúâng cuãa nhên dên vaâ Quên àöåi, trúã thaânh nïìn taãng cuãa khoa hoåc
vaâ nghïå thuêåt quên sûå àöåc àaáo cuãa chiïën trûúâng nhên dên — maâ
Àiïån Biïn Phuã vaâ cuöåc tiïën cöng chiïën lûúåc Àöng Xuên 1953 —
1954 laâ möåt thaânh cöng tiïu biïíu trong khaáng chiïën chöëng Phaáp.
Chiïën tranh nhên dên Viïåt Nam úã thúâi àaåi Höì Chñ Minh àaä trúã
thaânh vuä khñ bêët khaã chiïën thùæng cuãa nhên dên vaâ Quên àöåi ta
trong sûå nghiïåp giaãi phoáng dên töåc vaâ baão vïå Töí quöëc.
Tû tûúãng chiïën tranh toaân dên, toaân diïån cuãa Baác Höì mang
nhiïìu nöåi dung rêët phong phuá. Moåi ngûúâi coân nhúá lúâi kïu goåi toaân
quöëc khaáng chiïën nöíi tiïëng cuãa Baác Höì ngaây 20 thaáng 12 nùm
1946.
Àoá thûåc sûå laâ tû tûúãng chiïën tranh toaân dên, toaân diïån möåt
caách triïåt àïí, möåt tû tûúãng lúán maâ rêët cuå thïí. Toaân dên laâ moåi
ngûúâi dên, tûâ thaânh thõ àïën nöng thön, úã vuâng tûå do vaâ caã trong
vuâng taåm bõ chiïëm. Toaân thïí dên töåc Viïåt Nam laâ moåi ngûúâi dên
yïu nûúác àïìu tham gia àaánh àõch, bùçng moåi vuä khñ vaâ duång cuå,
cöng cuå coá trong tay, bùçng nhiïìu caách àaánh saáng taåo. Vûâa chiïën
àêëu, vûâa tùng gia saãn xuêët, phuåc vuå tiïìn tuyïën. Laâm vûúân khöng
nhaâ tröëng, bêët húåp taác vúái giùåc, taãn cû cuäng laâ yïu nûúác. Toaân diïån
laâ àaánh àõch trïn moåi mùåt: àaánh bùçng quên sûå laâ chuã yïëu, kïët húåp
àaánh àõch bùçng chñnh trõ, kinh tïë, vùn hoaá, tû tûúãng vaâ ngoaåi giao.
Khaáng chiïën toaân diïån, diïåt giùåc àoái, giùåc döët vaâ giùåc ngoaåi xêm.
Vûâa khaáng chiïën vûâa kiïën quöëc...
Trong khaáng chiïën chöëng Phaáp, Baác Höì àaä coá rêët nhiïìu thû gûãi
àöìng baâo, àöìng chñ, caán böå, àaãng viïn, chiïën sô lûåc lûúång vuä trang,
caác têìng lúáp nhên dên... kïu goåi, àöång viïn, cöí vuä thi àua yïu nûúác,
hoaân thaânh töët moåi nhiïåm vuå cuãa khaáng chiïën. Ngûúâi coân gûãi thû
kïu goåi nhûäng ngûúâi lêìm àûúâng laåc löëi trúã vïì vúái nhên dên, vúái Töí
quöëc; thû gûãi tûúáng lônh vaâ binh lñnh Phaáp, nhên dên Phaáp giaãi
thñch sûå nghiïåp chñnh nghôa cuãa dên töåc Viïåt Nam; thû gûãi caá
nhên, àoaân thïí, nhên dên caác dên töåc trïn thïë giúái kïu goåi uãng höå
cuöåc khaáng chiïën thêìn thaánh cuãa nhên dên ta.
Sûác maånh cuãa chiïën tranh toaân dên, cuãa caã dên töåc Viïåt Nam
vúái àöång lûåc múái laâ quêìn chuáng cöng nöng dûúái sûå laänh àaåo cuãa
Àaãng, cuãa giai cêëp cöng nhên (nhû Baác noái: “Cöng nöng laâ göëc cuãa
caách maång”), kïët húåp vúái sûå uãng höå vaâ giuáp àúä quöëc tïë, sûác maånh
cuãa thúâi àaåi, àaä àûa àïën cao traâo cuãa cuöåc tiïën cöng chiïën lûúåc, àïën
chiïën thùæng lõch sûã Àiïån Biïn Phuã, àïën thùæng lúåi vô àaåi cuãa khaáng
chiïën chöëng Phaáp.
Cuäng tûâ sûác maånh àoá phaát triïín lïn möåt àónh cao múái, dên töåc
Viïåt Nam ta laåi àaä laâm nïn thùæng lúåi lõch sûã vô àaåi trong khaáng
chiïën chöëng Myä.
Chiïën tranh toaân dên phaãi coá lûåc lûúång vuä trang nhên dên göìm
ba thûá quên laâm noâng cöët. Trong chó thõ thaânh lêåp Àöåi Viïåt Nam
tuyïn truyïìn Giaãi phoáng quên tûâ thaáng 12 nùm 1944, Chuã tõch Höì
Chñ Minh àaä nïu roä vai troâ cuãa quên àöåi, cuãa àöåi quên chuã lûåc vaâ
cuãa lûåc lûúång vuä trang àõa phûúng trong khaáng chiïën toaân dên.
Lûåc lûúång vuä trang nhên dên phaãi dûåa vaâo sûác maånh cuãa toaân
dên; sûác dên phaãi àûúåc böìi dûúäng khöng ngûâng, múái coá thïí àaánh
thùæng àûúåc quên àöåi nhaâ nghïì vaâ chiïën tranh xêm lûúåc cuãa chuã
nghôa àïë quöëc.
Baác Höì daânh sûå quan têm àùåc biïåt cho caác lûåc lûúång vuä trang
nhên dên, hïët loâng chùm lo daåy baão caán böå vaâ chiïën sô, chùm lo
xêy dûång quên àöåi ta thaânh möåt quên àöåi caách maång dûúái sûå laänh
àaåo cuãa Àaãng, thûåc sûå cuãa dên, do dên vaâ vò dên. Ngûúâi chùm lo
xêy dûång quên àöåi ta tûâ möåt àöåi quên du kñch dêìn dêìn trúã thaânh
möåt quên àöåi ngaây caâng chñnh quy vaâ hiïån àaåi, tûâ möåt àöåi quên
chuã yïëu laâ böå binh tiïën dêìn lïn thaânh möåt quên àöåi göìm nhiïìu
binh chuãng vaâ quên chuãng. Chuã tõch Höì Chñ Minh laâ Ngûúâi cha
thên yïu cuãa caác lûåc lûúång vuä trang nhên dên. Caán böå vaâ chiïën sô
ta luön luön cöë gùæng xûáng àaáng laâ “Böå àöåi Cuå Höì”.
Baác Höì àaánh giaá rêët cao vai troâ cuãa dên quên du kñch, dên
quên tûå vïå, coi àoá laâ “bûác tûúâng àöìng, vaách sùæt”, keã thuâ naâo àuång
àêìu vaâo cuäng phaãi thêët baåi. Ngûúâi rêët coi troång vai troâ cuãa du kñch,
cuãa chiïën thuêåt du kñch. Tûå tay Ngûúâi àaä biïn soaån “Caách àaánh du
kñch”, giúái thiïåu “Kinh nghiïåm du kñch Nga”, “Kinh nghiïåm du
kñch Taâu”, “Kinh nghiïåm du kñch Phaáp” cho nhên dên vaâ caán böå,
chiïën sô ta.
Sûå phên cöng nhiïåm vuå giûäa quên àöåi vaâ dên quên du kñch àaä
àûúåc Baác nïu ngùæn goån vaâ dïî hiïíu, nhû trong thû gûãi baáo Quên du
kñch (thaáng 7— 1949): “Nhiïåm vuå cuãa du kñch laâ: ngùn caãn giùåc,
tiïu hao giùåc giûä gòn quï hûúng, àïí cho Vïå Quöëc quên àûúåc raãnh
tay, tòm cú höåi àaánh nhûäng trêån to àïí tiïu diïåt chuã lûåc cuãa giùåc...”
Àoá cuäng laâ tû tûúãng kïët húåp ba thûá quên, kïët húåp chiïën tranh
du kñch vúái chiïën tranh chñnh qui, kïët húåp chiïën tranh nhên dên
àõa phûúng vúái chiïën tranh bùçng caác binh àoaân chuã lûåc trong tû
tûúãng chiïën tranh toaân dên cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh; àaä trúã
thaânh möåt quy luêåt giaânh thùæng lúåi cuãa chiïën tranh nhên dên Viïåt
Nam. Trong khaáng chiïën chöëng Phaáp, àiïìu àoá àaä thïí hiïån nöíi bêåt
trong cuöåc tiïën cöng chiïën lûúåc Àöng Xuên nùm 1953 — 1954 maâ
chuáng ta àaä thêëy. Trong khaáng chiïën chöëng Myä, àiïìu àoá laåi àaä
phaát triïín lïn möåt trònh àöå múái, caã trong chiïën tranh giaãi phoáng úã
miïìn Nam vaâ trong chiïën tranh nhên dên chöëng chiïën tranh phaá
hoaåi úã miïìn Bùæc...
Àaåi tûúáng Vùn Tiïën Duäng. Taåp chñ Quöëc phoâng toaân dên, th.5, 1989
BAÁC HÖÌ CHUÃ TRÒ HÖÅI NGHÕ BÖÅ CHÑNH TRÕ BAÂN PHÛÚNG AÁN
HOAÅT ÀÖÅNG TRONG ÀÖNG XUÊN 1953-1954*
... Vaâo haå tuêìn thaáng 9 naây, Böå Chñnh trõ hoåp àïí xeát duyïåt
phûúng aán hoaåt àöång Àöng Xuên maâ Böå Töíng tham mûu àaä chuêín
bõ vaâ trònh Töíng Quên uyã.
Dûúái maái nhaâ tre nuáp dûúái luâm cêy, Baác vaâ caác àöìng chñ
trong Böå Chñnh trõ ngöìi quanh chiïëc baân tre röång, trïn coá traãi têëm
baãn àöì chiïën sûå àaä àûúåc böí sung nhûäng tònh hònh múái nhêët. Höì
Chuã Tõch trûåc tiïëp àiïìu khiïín cuöåc hoåp coá têìm quan troång àùåc biïåt
naây. Höåi nghõ nghe àöìng chñ Voä Nguyïn Giaáp trònh baây baãn àïì aán
cuãa Töíng Quên uãy vaâ nghe baáo caáo böí sung nhûäng vêën àïì àûúåc àùåt
ra. Böå Chñnh trõ àùåc biïåt quan têm àïën êm mûu xêy dûång khöëi cú
àöång chiïën lûúåc vaâ têåp trung lûåc lûúång úã àöìng bùçng Bùæc Böå. Höåi
nghõ àaánh giaá hoaåt àöång cuãa chuáng mêëy thaáng qua, àaánh giaá sûác
maånh múái cuãa hêåu phûúng àang thûåc hiïån chñnh saách ruöång àêët;
sûác chiïën àêëu múái àûúåc tùng cûúâng cuãa böå àöåi qua àúåt cuãng cöë töí
chûác biïn chïë, tùng cûúâng trang bõ vaâ hoåc têåp chñnh trõ, chónh
huêën quên sûå ... Cùn cûá vaâo tònh hònh múái nhêët, Böå Chñnh trõ ài
sêu phên tñch moåi mùåt thuêån lúåi, khoá khùn cuãa ta vaâ cuãa àõch.
Khöng khñ trang nghiïm nhûng bònh thaãn, noái lïn sûå têåp trung trñ
tuïå cuãa têåp thïí böå thöëng soaái töëi cao, nhùçm tòm ra phûúng hûúáng
àuáng àùæn nhêët àïí giaáng cho àõch nhûäng àoân maånh meä, laâm thêët
baåi tûâng kïë hoaåch chiïën lûúåc múái cuãa àïë quöëc Phaáp — Myä, àûa
quên vaâ dên ta tiïën àïën thùæng lúåi.
Baác ngöìi àoá, ung dung, chùm chuá, nghe tònh hònh moåi mùåt.
Ngûúâi toã ra haâi loâng thêëy Töíng Quên uyã àaä nùæm àûúåc nhûäng neát
cú baãn trong kïë hoaåch chiïën lûúåc cuãa àõch, àaä biïët ruát kinh nghiïåm
cuä àïí kõp thúâi triïín khai moåi cöng taác chuêín bõ chiïën lûúåc súám hún
moåi nùm, ... Baác hoãi thïm nhiïìu àiïím cuå thïí vïì tònh hònh àõch, vïì
kïët quaã huêën luyïån vûâa qua, vïì sûác khoeã böå àöåi, vïì caác binh chuãng
múái àûúåc thaânh lêåp, vïì kïë hoaåch baão vïå caác vuâng tûå do àang tiïën
haânh caãi caách ruöång àêët...
Hoaâng Vùn Thaái. Àiïån Biïn Phuã chiïën dõch lõch sûã :
Höìi ûác .- H.: QÀND .- 2001, tr: 18 - 19
... Töi vêîn nhúá laåi bûác thû cuãa Baác Höì ngay sau ngaây chiïën
thùæng, Baác khen ngúåi caán böå, chiïën sô, dên cöng, thanh niïn xung
phong vaâ àöìng baâo àõa phûúng “àaä laâm troân nhiïåm vuå möåt caách veã
vang...”. Nhúá laåi vaâ suy nghô vïì nhûäng gò àaä diïîn ra nûãa nùm qua,
nhûäng khoá khùn maâ quên vaâ dên ta àaä vûúåt lïn àïí giaânh thùæng lúåi
trïn caách àöìng Mûúâng Thanh vaâ chñnh trïn mùåt àûúâng naây, töi
thêëy möîi ngûúâi àïìu xûáng àaáng vúái lúâi khen cuãa Baác. Cuäng chñnh
trong bûác thû àïì ngaây 8 thaáng 5 êëy Baác àaä chó roä: “Thùæng lúåi tuy
lúán nhûng múái bùæt àêìu”.
Thêåt ra ngay luác êëy, töi chûa nhêån thûác hïët yá nghôa sêu xa cuãa
hai tûâ “bùæt àêìu” êëy. Cuäng chûa lûúâng àïën trûúâng húåp àêët nûúác bõ
chia cùæt vaâ dên töåc ta phaãi tiïëp tuåc cuöåc chiïën àêëu lêu daâi gian khöí
hún 20 nùm àïí coá ngaây höm nay, caã nûúác àöåc lêåp, thöëng nhêët.
Trïn phaåm vi röång lúán hún, ngay luác àoá, töi cuäng chûa nhêån
thûác hïët têìm voác quöëc tïë vaâ yá nghôa thúâi àaåi cuãa chiïën thùæng Àiïån
Biïn Phuã. Suy nghô luác àoá múái chó dûâng laåi úã chöî quên vaâ dên ta
àaä laâm phaá saãn hoaân toaân kïë hoaåch Nava, àaä àêåp tan vaâo yá chñ
xêm lûúåc cuãa thûåc dên Phaáp vaâ mûu àöì can thiïåp cuãa àïë quöëc
Myä, taåo thïë coá lúåi cho ta trong cuöåc àêëu tranh ngoaåi giao úã
Giúnevú, maâ chûa nhêån thûác sêu sùæc rùçng chiïën thùæng Àiïån Biïn
Phuã laâ möåt àoân tiïën cöng maånh meä, àöåt phaá thaânh trò cuãa hïå
thöëng thuöåc àõa cuãa chuã nghôa àïë quöëc, múã ra möåt bûúác phaát triïín
múái cuãa phong traâo giaãi phoáng dên töåc. Chó sau naây, qua caác vùn
kiïån àaánh giaá cuãa Àaãng, nhûäng lúâi noái chên thaânh cuãa baån beâ nùm
chêu àïën thùm Viïåt Nam, thùm chiïën trûúâng Àiïån Biïn Phuã vaâ
qua thûåc tïë phaát triïín cuãa ba doâng thaác caách maång trïn thïë giúái,
töi múái nhêån thûác ngaây caâng àêìy àuã têìm voác vaâ yá nghôa vô àaåi cuãa
chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã.
Do chûác nùng cuãa mònh, àiïìu maâ töi têåp trung suy nghô sau
ngaây chiïën thùæng laâ laâm thïë naâo phaát huy thùæng lúåi to lúán cuãa cuöåc
tiïën cöng Àöng Xuên vaâ chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã àïí tiïëp tuåc giûä
vûäng quyïìn chuã àöång chiïën lûúåc, tiïëp tuåc phaát triïín thïë tiïën cöng
chiïën lûúåc.
Quên ta phaãi tiïën cöng vïì àöìng bùçng, phaãi giaãi phoáng àöìng
bùçng Bùæc Böå. Àoá laâ yïu cêìu têët yïëu maâ cuåc diïån chiïën trûúâng muâa
heâ 1954 àùåt ra àöëi vúái quên àöåi. Nhûng àiïìu bùn khoùn luác naây laâ,
àõch àang sa suát caã vïì tinh thêìn, yá chñ vaâ lûåc lûúång sau thêët baåi to
lúán úã Àiïån Biïn Phuã, phaãi tranh thuã thúâi cú àaánh nhû thïë naâo àïí
phaát huy vaâ cuãng cöë àûúåc thùæng lúåi vûâa qua trïn caác chiïën trûúâng,
tiïëp tuåc giaânh àûúåc nhûäng thùæng lúåi múái, to lúán hún.
Muöën tiïën vïì àöìng bùçng, möåt vêën àïì cêëp baách àûúåc àùåt ra laâ
phaãi gêëp ruát cuãng cöë lûåc lûúång, múã röång khöëi chuã lûåc àïí àaáp ûáng
yïu cêìu àaánh lúán.
Àïë quöëc Myä coá thïí tùng cûúâng viïån trúå trang bõ kyä thuêåt cho
quên viïîn chinh Phaáp. Cuöåc chiïën àêëu seä coân lêu daâi, aác liïåt trong
àiïìu kiïån chiïën trûúâng àöìng bùçng, vúái nhûäng khoá khùn múái, khaác
so vúái muâa khö vûâa qua.
Phaãi xêy dûång quaã àêëm chiïën lûúåc lúán maånh hún.
Cú súã vêåt chêët àïí laâm viïåc àoá, ngoaâi yïëu töë cú baãn nhêët laâ sûác
maånh cuãa hêåu phûúng, ngoaâi söë trang bõ kyä thuêåt múái thu àûúåc
cuãa àõch, sûå giuáp àúä cuãa Liïn Xö vaâ caác nûúác xaä höåi chuã nghôa anh
em coá têìm quan troång àùåc biïåt.
Möåt àoaân caán böå binh chuãng cao xaå àaä nhêån lïånh chuêín bõ lïn
àûúâng gêëp àïí hoåc têåp vaâ tiïëp nhêån trang bõ múái.
Vïì àïën cú quan, àïën baáo caáo cöng viïåc vúái caác àöìng chñ Voä
Nguyïn Giaáp vaâ Vùn Tiïën Duäng, töi àûúåc biïët anh Duäng sùæp dêîn
àêìu phaái àoaân quên sûå cuãa ta ài hoåp höåi nghõ Trung Giaä. Cuöåc
chiïën àêëu trïn chiïën trûúâng àaä aác liïåt, cuöåc chiïën tranh trïn baân
höåi nghõ cuäng khöng keám phêìn khoá khùn. Coá tin Nava àang truâ
tñnh möåt kïë hoaåch chiïën lûúåc múái. Hùæn laåi mûu toan dûåa vaâo boån
cêìm àêìu Nhaâ Trùæng vaâ Lêìu nùm goác hoâng “thua keo naây, baây keo
khaác”. Nhûng nöåi tònh nûúác Phaáp àang biïën àöång maånh sau Àiïån
Biïn Phuã àang phên hoaá sêu sùæc thaânh hai phe chuã chiïën, chuã
hoaâ. Tònh hònh àang diïîn biïën phûác taåp.
Àêìu thaáng 6, giûäa luác töi àang cuâng caác àöìng chñ chuã trò trong
cú quan chuêín bõ töíng kïët hoaåt àöång Àöng Xuên, nghiïn cûáu àïì aán
xêy dûång lûåc lûúång vaâ kïë hoaåch taác chiïën thúâi gian túái thò àûúåc
àöìng chñ Giaáp trao nhiïåm vuå dêîn àoaân chiïën sô àaåi diïån böå àöåi
chiïën thùæng úã Àiïån Biïn Phuã àïën gùåp Baác Höì.
Àoaân göìm àaåi biïíu caác àún võ böå binh, cöng binh, lûåu phaáo, cao
phaáo. Caác chiïën sô coân rêët treã. Múái tûâ nhiïìu àún võ vïì àêy, nhûng
anh em àaä nhanh choáng quen nhau.
Tûâ traåm àoán tiïëp cuãa Böå, chuáng töi theo àûúâng lïn hûúáng àeâo
Coác, núi úã vaâ laâm viïåc cuãa Baác.
Doåc àûúâng, chuáng töi noái chuyïån rêët vui. Anh em kïí laåi chuyïån
chiïën àêëu cuãa àún võ mònh. Anh em àöë nhau Baác seä hoãi chuyïån gò
vaâ thûa vúái Baác thïë naâo.
Ài hïët caã buöíi saáng, chuáng töi àïën traåm àoán tiïëp. Möåt chiïën sô
caãnh vïå dêîn chuáng töi vaâ cho biïët Baác àang àúåi. Vûâa túái, chuáng töi
àaä thêëy Baác tûâ trong ngöi nhaâ laá coå bûúác ra. Vêîn àöi deáp cao su
trùæng, böå quêìn aáo vïå quöëc quên àaä baåc maâu. Baác bùæt tay vaâ öm hön
tûâng chiïën sô nhû ngûúâi öng àoán caác chaáu múái úã xa vïì. Baác vui veã
chó moåi ngûúâi àïën ngöìi úã hai daäy ghïë ngay trûúác cûãa hêìm, núi
Chñnh phuã vêîn hoåp. Trïn chiïëc baân tre àún sú, àaä coá sùén mêëy àôa
keåo, bònh nûúác vaâ mêëy loå hoa rûâng.
Böîng Baác hoãi:
- Thïë chuá Vinh àêu?
Vinh nhoã tuöíi nhêët àoaân vaâ laâ möåt trong nhûäng chiïën sô àêìu
tiïn xöng vaâo hêìm chó huy cuãa Àúâ Caát vaâ bùæt söëng viïn tûúáng naây
cuâng vúái toaân böå ban chó huy têåp àoaân cûá àiïím. Baác keáo tay Vinh
cho ngöìi xuöëng bïn caånh.
Caác chiïën sô xuác àöång im lùång, chùm chuá nhòn Baác. Thêëy vêåy,
Baác baão:
- Chuá naâo cûúâi lïn thò Baác thûúãng keåo.
Caác chiïën sô cuâng cûúâi. Baác cuäng cûúâi vui veã. Baác chaáu ùn keåo,
uöëng nûúác. Baác hoãi thùm sûác khoeã, tin tûác gia àònh tûâng ngûúâi.
Baác baão caác chiïën sô kïí chuyïån keáo phaáo, chuyïån chiïën àêëu,
chuyïån bùæt boån chó huy àõch, chuyïån ùn uöëng sinh hoaåt, chuyïån
haânh quên mang nùång ... Baác chùm chuá nghe tûâng ngûúâi vaâ khen
caác chiïën sô àaánh giùåc gioãi, chõu àûång gian khöí töët, àoaân kïët töët.
Caác chiïën sô phêën khúãi àûúåc biïët Baác seä tùång möîi ngûúâi tham gia
chiïën dõch möåt huy hiïåu Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã, kyã niïåm trêån
àaánh lõch sûã. Baác noái yá nghôa to lúán cuãa chiïën thùæng vûâa qua,
khuyïn moåi ngûúâi khöng àûúåc kiïu ngaåo maâ phaãi khiïm töën hoåc
têåp àïí lêåp cöng lúán hún.
Röìi Baác dêîn caác chiïën sô ài daåo chúi quanh núi Baác úã, baäi têåp
thïí duåc, vûúân rau, núi nuöi gaâ...
Buöíi chiïìu, Baác chaáu cuâng ùn cúm. Bûäa cúm Baác thïët caác chiïën
sô coá thõt, coá caá nhûng caác chiïën sô thñch nhêët moán rau muöëng luöåc
chêëm tûúng. Rúâi chiïën trûúâng àaä möåt thaáng nhûng moåi ngûúâi vêîn
thêëy theâm rau, thêëy vêåy, Baác gùæp thûác ùn cho tûâng ngûúâi. Khöng
khñ thêåt êëm cuáng, gia àònh.
Riïng töi, tûâ cuöåc hoåp höìi thaáng 9 àïën nay múái àûúåc gùåp Baác.
Thêåt sung sûúáng khi thêëy Baác vui, khoeã vaâ haâi loâng vïì chiïën thùæng
to lúán vûâa qua cuãa quên vaâ dên caã nûúác.
Trûúác khi àoaân chiïën sô ra vïì, Baác goåi töi vaâo phoâng laâm viïåc
vaâ cùn dùån. Àaåi yá Baác noái:
- Duâ kïët quaã Höåi nghõ Giúnevú nhû thïë naâo, nhiïåm vuå quên àöåi
vêîn coân rêët nùång nïì. Sùæp túái Trung ûúng seä hoåp vaâ ra nghõ quyïët
vïì tònh hònh vaâ nhiïåm vuå múái. Chuá vïì baáo caáo vúái Töíng Quên uyã
phaãi coá kïë hoaåch phaát triïín lûåc lûúång vïì moåi mùåt, caã chuã lûåc vaâ àõa
phûúng. Thùæng lúâi vûâa qua laâ to lúán... Trung ûúng, Chñnh phuã vaâ
nhên dên rêët phêën khúãi. Nhûng böå àöåi coân phaãi cöë gùæng nhiïìu hún
nûäa múái àaáp ûáng àûúåc yïu cêìu cuãa tònh hònh múái, phaãi chuá yá chó
àaåo böå àöåi vaâ cú quan ruát kinh nghiïåm chiïën àêëu vaâ chó huy. Phaãi
khöng ngûâng nêng cao trònh àöå vïì moåi mùåt àïí hoaân thaânh nhiïåm
vuå. Àûâng vò thùæng lúåi to lúán maâ chuã quan tûå maän dûâng laåi. Cuöåc
chiïën àêëu sùæp túái seä coân lêu daâi gian khöí. Laâ caán böå quên sûå, hún
ai hïët, caác chuá trong Quên uyã phaãi nùæm vûäng àiïìu àoá. Chuyïín lúâi
thùm cuãa Baác túái caác chuá trong Quên uyã vaâ Böå Quöëc phoâng — Töíng
tû lïånh, túái toaân thïí caán böå, chiïën sô. Baác chuác caác chuá cuâng toaân
quên tiïën böå khöng ngûâng.
Baác siïët chùåt tay töi. Nùæm baân tay êëm cuáng cuãa Baác, töi vö
cuâng xuác àöång trûúác sûå chùm soác ên cêìn cuãa Baác, cuãa Böå Chñnh trõ
vaâ Trung ûúng àöëi vúái quên àöåi. Töi hûáa quyïët têm thûåc hiïån bùçng
àûúåc lúâi daåy cuãa Baác.
Trúã vïì cú quan, töi àang cuâng caán böå chuã trò caác cuåc chuêín bõ
gêëp cho höåi nghõ töíng kïët vaâo tuêìn sau vaâ thaão luêån baãn àïì aán
hoaåt àöång quên sûå sùæp túái theo hai khaã nùng, hoùåc hoaâ bònh àûúåc
lêåp laåi, hoùåc chiïën tranh tiïëp diïîn, thò àûúåc tin Höåi nghõ Giúnevú
kïët thuác...
Hoaâng Vùn Thaái. Àiïån Biïn Phuã chiïën dõch lõch sûã : Höìi ûác .- H.: QÀND .-
2001, tr: 154 - 159
BAÁC HÖÌ VÚÁI CHIÏËN THÙÆNG ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Cuöåc àúâi cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh cuâng vúái lõch sûã caách maång
Viïåt Nam laâ möåt. Tïn tuöíi vaâ hoaåt àöång cuãa Ngûúâi khöng taách rúâi
cuöåc àêëu tranh cuãa nhên dên ta vò möåt nûúác Viïåt Nam hoaâ bònh,
àöåc lêåp, thöëng nhêët, dên chuã, tûå do vaâ chuã nghôa xaä höåi. Möîi möåt
bûúác phaát triïín, möîi möåt thùæng lúåi cuãa caách maång Viïåt Nam, cuãa
cuöåc khaáng chiïën chöëng thûåc dên Phaáp vaâ can thiïåp Myä noái chung,
cuãa cuöåc tiïën cöng chiïën lûúåc Àöng Xuên 1953 — 1954 maâ àónh cao
laâ chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã noái riïng, àïìu khöng taách rúâi sûå laänh
àaåo, chó àaåo taâi tònh, saáng taåo cuãa Àaãng vaâ Baác Höì kñnh yïu.
*
* *
Nhû chuáng ta àïìu biïët, sûå àuáng àùæn, saáng taåo cuãa Àaãng ta
àûáng àêìu laâ Chuã tõch Höì Chñ Minh àûúåc thïí hiïån roä rïåt úã àûúâng löëi
khaáng chiïën toaân dên, toaân diïån, trûúâng kyâ, tûå lûåc caánh sinh.
Àûúâng löëi àuáng àùæn, saáng taåo naây àaä àûa cuöåc khaáng chiïën chöëng
thûåc dên Phaáp tûâ thùæng lúåi naây àïën thùæng lúåi khaác vaâ ài túái thùæng
lúåi lõch sûã Àiïån Biïn Phuã.
Chiïën thùæng lõch sûã Àiïån Biïn Phuã, àónh cao cuãa cuöåc khaáng
chiïën chöëng thûåc dên Phaáp, trûúác hïët laâ thùæng lúåi cuãa àûúâng löëi
chñnh trõ, àûúâng löëi quên sûå àuáng àùæn vaâ saáng taåo cuãa Àaãng àûáng
àêìu laâ Chuã tõch Höì Chñ Minh. Ngay tûâ thaáng 1/1953, taåi Höåi nghõ
Ban Chêëp haânh Trung ûúng Àaãng lêìn thûá IV, Chuã tõch Höì Chñ
Minh àaä àoåc möåt baãn baáo caáo quan troång vïì laänh àaåo quên sûå vaâ
chñnh saách ruöång àêët. Trïn cú súã thaão luêån, nhêët trñ vúái baáo caáo
cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh vaâ phên tñch khaách quan, khoa hoåc
hònh thaái chiïën sûå trïn chiïën trûúâng Viïåt Nam vaâ trïn chiïën
trûúâng toaân Àöng Dûúng, Höåi nghõ Ban Chêëp haânh Trung ûúng
Àaãng lêìn thûá IV àaä khùèng àõnh phûúng chêm chiïën lûúåc laâ:
“Traánh chöî maånh, àaánh chöî yïëu àïí phên taán lûåc lûúång àõch vaâ tiïu
diïåt sinh lûåc àõch, múã röång vuâng tûå do”. Vaâ xaác àõnh muåc àñch cuãa
ta luác àoá laâ “àaánh chùæc, ùn chùæc, múã röång vuâng tûå do”.
Nghõ quyïët Höåi nghõ Ban Chêëp haânh Trung ûúng lêìn thûá IV laâ
aánh saáng soi àûúâng àûa nhên dên ta vûúåt qua khoá khùn, giaânh
thïm thùæng lúåi múái, chuêín bõ cho thùæng lúåi cuãa cuöåc tiïën cöng
chiïën lûúåc Àöng Xuên 1953 — 1954 vaâ cho chiïën dõch Àiïån Biïn
Phuã toaân thùæng.
Thaáng 9/1953, Böå Chñnh trõ Trung ûúng Àaãng hoåp baân vïì
nhiïåm vuå quên sûå Àöng Xuên 1953 — 1954, dûúái sûå chuã toaå cuãa
Chuã tõch Höì Chñ Minh. Böå Chñnh trõ chuã trûúng múã cuöåc tiïën cöng
lúán: tiïu diïåt àõch úã Lai Chêu, giaãi phoáng hoaân toaân Têy Bùæc vaâ
phöëi húåp vúái quên giaãi phoáng Laâo giaãi phoáng Phong Xaly; phöëi húåp
vúái quên giaãi phoáng Laâo vaâ quên giaãi phoáng Camphuchia, tiïu diïåt
möåt böå phêån àõch úã Trung Laâo, Haå Laâo vaâ Àöng Bùæc Campuchia,
múã röång vuâng giaãi phoáng túái sau lûng Saâi Goân, àaánh thöng àûúâng
chiïën lûúåc Bùæc Nam Àöng Dûúng, giaânh lêëy àõa baân chiïën lûúåc Têy
Nguyïn, phaá êm mûu bònh àõnh miïìn Nam cuãa àõch.
Böå Chñnh trõ nhêën maånh caác nguyïn tùæc chó àaåo chiïën lûúåc vaâ
chó àaåo taác chiïën laâ: àaánh chùæc thùæng chùæc, àaánh tiïu diïåt, àaánh
núi àõch sú húã vaâ tûúng àöëi yïëu, buöåc àõch phaãi phên taán. Phûúng
chêm chung cêìn quaán triïåt trong toaân böå cuöåc tiïën cöng chiïën lûúåc
laâ tñch cûåc, chuã àöång, cú àöång, linh hoaåt. Vaâ chó 3 thaáng sau,
6/12/1953, Böå Chñnh trõ laåi thöng qua kïë hoaåch taác chiïën cuãa Böå
Töíng tû lïånh vaâ quyïët àõnh múã chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã.
Song song vúái viïåc àïì ra nhûäng chuã trûúng àuáng àùæn, saáng taåo
vïì mùåt quên sûå, Ban Chêëp haânh Trung ûúng Àaãng vaâ Baác Höì àaä
rêët quan têm àïën viïåc thûåc hiïån chñnh saách caãi caách ruöång àêët
nhùçm böìi dûúäng lûåc lûúång nhên dên, trûúác hïët laâ nöng dên vaâ àêíy
maånh cuöåc khaáng chiïën. Höåi nghõ Ban Chêëp haânh Trung ûúng lêìn
thûá IV (1-1953), dûúái sûå chuã toaå cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä
quyïët àõnh múã cuöåc phaát àöång quêìn chuáng thûåc hiïån triïåt àïí giaãm
tö, tiïën haânh caãi caách ruöång àêët. Vò sao phaãi tiïën haânh caãi caách
ruöång àêët ngay trong luác cuöåc khaáng chiïën chöëng thûåc dên Phaáp úã
vaâo giai àoaån quyïët liïåt? Baác Höì àaä chó roä: “Then chöët thùæng lúåi
cuãa khaáng chiïën laâ cuãng cöë vaâ múã röång Mùåt trêån dên töåc thöëng
nhêët, cuãng cöë vaâ phaát triïín quên àöåi, cuãng cöë Àaãng vaâ tùng cûúâng
sûå laänh àaåo cuãa Àaãng, cuãng cöë cöng nöng liïn minh. Chó coá phaát
àöång quêìn chuáng caãi caách ruöång àêët, ta múái tiïën haânh nhûäng cöng
viïåc àoá àûúåc thuêån lúåi”. Ngûúâi àïì ra hai nhiïåm vuå trung têm cuãa
nùm 1954 laâ: “Ra sûác àaánh giùåc vaâ thûåc hiïån caãi caách ruöång àêët”.
Nhûäng chuã trûúng àuáng àùæn, saáng taåo trïn àêy cuãa Àaãng ta
àûáng àêìu laâ Chuã tõch Höì Chñ Minh, àaä múã àûúâng thùæng lúåi cho
cuöåc tiïën cöng chiïën lûúåc Àöng Xuên 1953- 1954 maâ àónh cao laâ
chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã.
Chuã tõch Höì Chñ Minh chùèng nhûäng laâ linh höìn cuãa Àaãng ta
trong viïåc vaåch ra àûúâng löëi, chuã trûúng khaáng chiïën àuáng àùæn,
saáng taåo maâ coân laâ ngûúâi chó àaåo saát sao, giaáo duåc àöång viïn, cöí vuä
kõp thúâi quên dên ta trong suöët cuöåc tiïën cöng chiïën lûúåc Àöng
Xuên 1953- 1954 vaâ trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã.
Chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã laâ möåt trêån quyïët chiïën chiïën lûúåc,
möåt cuöåc àoå sûác toaân diïån nhêët, quyïët liïåt nhêët giûäa ta vaâ àõch.
Thùæng, baåi cuãa quên dên ta trong chiïën dõch naây seä coá aãnh hûúãng
lúán àöëi vúái dên töåc ta vaâ nhên dên thïë giúái àang chiïën àêëu vò àöåc
lêåp, tûå do. Vò vêåy, àoâi hoãi toaân Àaãng, toaân dên, toaân quên ta phaãi
coá quyïët têm vaâ nöî lûåc rêët cao. Trong thû gûãi àöìng chñ Voä Nguyïn
Giaáp thaáng 12- 1953, Baác Höì viïët: “chiïën dõch naây laâ möåt chiïën
dõch rêët quan troång khöng nhûäng vïì quên sûå maâ caã vïì chñnh trõ,
khöng nhûäng àöëi vúái trong nûúác maâ caã àöëi vúái quöëc tïë. Vò vêåy toaân
dên, toaân quên, toaân Àaãng phaãi têåp trung hoaân thaânh cho kyâ
àûúåc”.
Cuäng vaâo thúâi gian trïn, trong thû gûãi caán böå vaâ chiïën sô Mùåt
trêån Àiïån Biïn Phuã, Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä cùn dùån: caác caán böå
vaâ chiïën sô ta “phaãi chiïën àêëu anh duäng hún, chõu àûång gian khöí
hún, phaãi giûä vûäng quyïët têm trong moåi hoaân caãnh: Quyïët têm
tiïu diïåt àõch; Quyïët têm giûä vûäng chñnh saách; Quyïët têm giaânh
nhiïìu thùæng lúåi”.
Quyïët têm chiïën lûúåc cuãa Àaãng, cuãa Baác Höì, tiïu diïåt toaân
böå quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã, àaä biïën thaânh yá chñ vaâ haânh àöång
cuãa toaân quên vaâ dên ta. Àuáng 17 giúâ ngaây13-3-1954, quên ta nöí
suáng tiïën cöng cûá àiïím Him Lam, múã àêìu cho chiïën dõch Àiïån
Biïn Phuã.
Àïí kõp thúâi àöång viïn, cöí vuä vaâ tiïëp thïm sûác maåh cho quên ta
vûúåt qua khoá khùn vaâ àaánh thùæng quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã
ngay tûâ trêån múã àêìu, ngaây 11-3-1954, nghôa laâ trûúác khi quên ta
nöí suáng tiïën cöng trung têm àïì khaáng Him Lam 2 ngaây, Chuã tõch
Höì Chñ Minh àaä gûãi thû cho caác chiïën sô Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã.
Ngûúâi cùn dùån: “Caác chuá sùæp ra trêån. Nhiïåm vuå caác chuá lêìn naây
rêët to lúán, khoá khùn, nhûng rêët vinh quang... Baác tin chùæc rùçng caác
chuá seä phaát huy thùæng lúåi vûâa qua, quyïët têm vûúåt moåi khoá khùn,
gian khöí àïí laâm troân nhiïåm vuå veã vang sùæp túái”. Vaâ, ngay sau khi
quên ta tiïu diïåt cuåm cûá àiïím Him Lam vaâ àêåp tan àúåt phaãn kñch
cuãa àõch hoâng chiïëm laåi Him Lam, ngaây 15-3-1954, Baác Höì laåi gûãi
àiïån khen ngúåi, cöí vuä vaâ cùn dùån toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô úã Mùåt
trêån Àiïån Biïn Phuã: “Trung ûúng Àaãng vaâ Baác àûúåc baáo caáo vïì hai
trêån thùæng àêìu tiïn cuãa quên àöåi ta úã Àiïån Biïn Phuã, Trung ûúng
Àaãng vaâ Baác coá lúâi khen caác àöìng chñ.
Chiïën dõch naây laâ möåt chiïën dõch lõch sûã cuãa quên àöåi ta, ta
àaánh thùæng chiïën dõch naây coá yá nghôa quên sûå vaâ chñnh trõ quan
troång. Àõch seä ra sûác àöëi phoá, ta phaãi cöë gùæng, chiïën àêëu deão dai,
bïìn bó, chúá chuã quan, khinh àõch, giaânh toaân thùæng cho chiïën dõch
naây”.
Phêën khúãi trûúác sûå àöång viïn, cöí vuä cuãa Trung ûúng Àaãng vaâ
Baác Höì, àïm 30-3-1954, quên ta bûúác vaâo àúåt chiïën àêëu thûá hai
cuãa chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, möåt àúåt keáo daâi vaâ aác liïåt hún hïët.
Biïët bao nhiïu khoá khùn, trúã ngaåi lúán maâ quên vaâ dên ta àaä gùåp
phaãi trong àúåt naây. Àïí khùæc phuåc moåi khoá khùn, trúã ngaåi, baão àaãm
cung cêëp cho tiïìn tuyïën, Böå Chñnh trõ vaâ Baác Höì àaä kõp thúâi ra
Nghõ quyïët, chó roä: “Toaân dên, toaân Àaãng, vaâ Chñnh phuã nhêët àõnh
àem toaân lûåc chi viïån cho Àiïån Biïn Phuã vaâ nhêët àõnh laâm moåi
viïåc cêìn thiïët àïí giaânh toaân thùæng cho chiïën dõch naây”.
Àïí àaãm baão toaân thùæng cho chiïën dõch, ài àöi vúái viïåc haå quyïët
têm chiïën lûúåc, àöång viïn sûác ngûúâi, sûác cuãa cho tiïìn tuyïën, Trung
ûúng Àaãng vaâ Baác Höì khöng quïn tiïën haânh cöng taác giaáo duåc
chñnh trõ, tû tûúãng, khùæc phuåc tû tûúãng hûäu khuynh, tiïu cûåc trong
caán böå vaâ chiïën sô ta... Nghõ quyïët Böå Chñnh trõ ngaây 19-4-1954 àaä
khùèng àõnh phaãi “Ra sûác khùæc phuåc tû tûúãng hûäu khuynh, cuãng cöë
vaâ àïì cao quyïët têm, àïì cao tinh thêìn traách nhiïåm trûúác nhên dên,
quên àöåi vaâ Àaãng, kiïn quyïët sûãa chûäa nhûäng khuyïët àiïím vûâa
qua, tiïëp tuåc thêëu triïåt phûúng chêm àaánh chùæc, tiïën chùæc àöìng
thúâi phaãi ra sûác tranh thuã thúâi gian, triïåt àïí chêëp haânh mïånh
lïånh, vûúåt qua moåi khoá khùn gian khöí, hoaân thaânh nhiïåm vuå,
giaânh toaân thùæng cho chiïën dõch”.
Àûúåc sûå chó àaåo saát sao vaâ àûúåc sûå giaáo duåc, àöång viïn, cöí vuä
kõp thúâi cuãa Trung ûúng Àaãng vaâ Baác Höì, quên vaâ dên ta àaä vûúåt
qua muön vaân khoá khùn, gian khöí vaâ sau 55 ngaây àïm chiïën àêëu
liïn tuåc àaä àaánh thùæng hoaân toaân thûåc dên Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã.
Laá cúâ “Quyïët chiïën Quyïët thùæng” cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh trao
tùång cho caác chiïën sô quên àöåi ta tung bay hiïn ngang trïn noác
hêìm súã chó huy cuãa quên àöåi Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã, baáo hiïåu sûå
suåp àöí cuãa chuã nghôa thûåc dên cuä trïn thïë giúái.
“Hïët sûác phêën khúãi trûúác thùæng lúåi vô àaåi cuãa dên töåc ta, ngaây
8- 5- 1954, Chuã tõch Höì Chñ Minh gûãi thû “khen ngúåi böå àöåi, chiïën
sô, dên cöng, thanh niïn xung phong vaâ àöìng baâo àõa phûúng àaä
laâm troân nhiïåm vuå möåt caách veã vang”. Ngûúâi cùn dùån: “Thùæng lúåi
tuy lúán, nhûäng múái laâ bùæt àêìu. Chuáng ta khöng nïn vò thùæng maâ
kiïu, khöng nïn chuã quan khinh àõch. Chuáng ta kiïn quyïët khaáng
chiïën àïí àêëu tranh giaânh àöåc lêåp, thöëng nhêët, dên chuã, hoaâ bònh.
Bêët kyâ àêëu tranh vïì quên sûå hay ngoaåi giao cuäng àïìu phaãi àêëu
tranh trûúâng kyâ, gian khöí múái ài àïën thùæng lúåi”
Àiïìu àaáng lûu yá nûäa laâ, chó 5 ngaây sau chiïën thùæng Àiïån Biïn
Phuã (12- 5- 1954), hoaâ chung vúái niïìm vui lúán cuãa dên töåc, Baác Höì
àaä laâm möåt baâi thú, miïu taã thùæng lúåi oanh liïåt cuãa quên dên ta vaâ
thêët baåi nhuåc nhaä cuãa thûåc dên Phaáp:
“Hún 50 ngaây ta àaánh àöìn,
Ta chiïëm möåt àöìn laåi möåt àöìn
Quên giùåc chöëng cûå tuy rêët hùng.
Quên ta anh duäng ñt ai bùçng
Nava, Cönhi àïìu meáo mùåt
Giùåc keáo tûâng loaåt ra haâng ta.
Quên ta vui haát khaãi hoaân ca.
Mûúâi ba quan nùm àïìu haâng nöët.
Tïn tûúáng chó huy cuäng bõ nhöët
Möåt vaån saáu nghòn tïn giùåc Têy
Àïìu laâ tuâ binh hoùåc boã thêy”.
Àuáng 10 nùm sau, taåi Höåi nghõ Chñnh trõ àùåc biïåt (3- 1964),
tiïëng noái cuãa Baác Höì laåi vang lïn: “Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã àaä
kïët thuác veã vang cuöåc khaáng chiïën lêu daâi, gian khöí vaâ anh duäng
cuãa nhên dên caã nûúác ta chöëng thûåc dên Phaáp xêm lûúåc vaâ sûå can
thiïåp cuãa àïë quöëc Myä. Àoá laâ thùæng lúåi vô àaåi cuãa nhên dên ta, maâ
cuäng laâ thùæng lúåi chung cuãa têët caã caác dên töåc bõ aáp bûác trïn thïë
giúái.
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã caâng laâm saáng ngúâi chên lyá cuãa
chuã nghôa Maác — Lïnin trong thúâi àaåi ngaây nay: Chiïën tranh xêm
lûúåc cuãa boån àïë quöëc nhêët àõnh thêët baåi, caách maång giaãi phoáng dên
töåc cuãa caác dên töåc nhêët àõnh thaânh cöng”.
*
* *
Àaä ba mûúi nùm qua, kïí tûâ sau ngaây chiïën thùæng Àiïån Biïn
Phuã.
Trong ba mûúi nùm àoá, dûúái sûå laänh àaåo cuãa Àaãng vaâ thûåc
hiïån tû tûúãng lúán cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh: “Khöng coá gò quyá hún
àöåc lêåp, tûå do”, nhên dên ta nhêët tïì àûáng dêåy, àaåp bùçng moåi trúã
lûåc, vûúåt qua moåi khoá khùn, lêåp nïn nhûäng chiïën cöng choái loåi...
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã, àónh cao cuãa cuöåc khaáng chiïën
chöëng thûåc dên Phaáp vaâ chiïën thùæng vô àaåi trong chiïën dõch Höì
Chñ Minh lõch sûã, àónh cao cuãa cuöåc khaáng chiïën chöëng Myä, cuäng
nhû nhûäng thaânh tûåu khaác maâ nhên dên ta àaä vaâ seä giaânh àûúåc
trong sûå nghiïåp xêy dûång vaâ baão vïå Töí quöëc Viïåt Nam xaä höåi chuã
nghôa, maäi maäi laâ niïìm tûå haâo lúán cuãa dên töåc ta, maäi maäi gùæn liïìn
vúái sûå nghiïåp cuãa Àaãng, vúái tïn tuöíi cuãa Baác Höì kñnh yïu, hiïån
thên cuãa con àûúâng caách maång Viïåt Nam, cuãa cuöåc àêëu tranh caách
maång Viïåt Nam, cuãa thùæng lúåi Caách maång Viïåt Nam.
Nguyïîn Hoaâi// Mêëy vêën àïì vïì chiïën thùæng lõch sûã Àiïån Biïn Phuã.
-H.: Khoa hoåc xaä höåi, 1985
TÛ TÛÚÃNG QUÊN SÛÅ HÖÌ CHÑ MINH ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Kïë thûâa truyïìn thöëng quên sûå cuãa öng cha ta tûâ trong lõch sûã,
Höì Chñ Minh àaä àûa nghïå thuêåt quên sûå cuãa chiïën tranh nhên
dên Viïåt Nam lïn möåt àónh cao múái. Àoá laâ nghïå thuêåt taåo lûåc, taåo
thïë, tranh thúâi, duång mûu, luön luön àaánh àõch trïn thïë maånh:
... Laåc nûúác hai xe àaânh boã phñ
Gùåp thúâi möåt töët cuäng thaânh cöng.
Trong nhûäng ngaây àêìu khaáng chiïën chöëng thûåc dên Phaáp,
Ngûúâi àaä noái: “Àaánh àõch bùçng mûu, thùæng àõch bùçng thïë” . Nhoã
àaánh lúán, phaãi “di nhu xûã cûúng”. “Hai hoân àaá cuâng choåi nhau thò
hai hoân cuâng vúä, hai caái trûáng cuâng choåi nhau thò hai caái cuâng vúä.
Phaãi möåt caái cûáng möåt caái mïìm thò khi choåi nhau, möåt caái múái
coân”.
Pheáp duâng binh cuãa Tön Tûã laâ möåt taác phêím Baác Höì dõch vaâ
giúái thiïåu, do Cuåc Chñnh trõ xuêët baãn nùm 1947. Tûâ möåt pho saách
daây nhiïìu quyïín, nhiïìu chûúng, Ngûúâi lûúåc laåi chó coân 74 trang
khöí nhoã, nhû möåt cêím nang boã tuái, maâ vêîn diïîn àaåt àêìy àuã tinh
thêìn vaâ caác nöåi dung chñnh cuãa “Tön Tûã binh phaáp”.
Àöëi chiïëu cuöåc tiïën cöng Àöng Xuên 1953- 1954 maâ àónh cao laâ
chiïën dõch lõch sûã Àiïån Biïn Phuã vúái nhûäng di caão cuãa ngûúâi xûa
cuâng nhûäng lúâi bònh phêím quên sûå sêu sùæc cuãa Baác Höì, coá thïí
thêëy khöng ñt chöî gùåp nhau. Sau àêy laâ möåt söë àoaån noái vïì àaánh
chùæc thùæng: “Biïët sûác ta, biïët sûác àõch thò trùm trêån àïìu thùæng.
Biïët sûác ta maâ khöng biïët sûác àõch thò möåt thùæng möåt baåi. Quên
àöåi thùæng lúåi laâ vò hoå chùæc thùæng röìi múái ra àaánh. Quên àöåi thêët
baåi thò ra àaánh röìi múái cêìu thùæng”.
Muöën chùæc thùæng, coân phaãi quan têm àaâo taåo, sûã duång caán böå,
vò: “Tûúáng laâ ngûúâi giuáp nûúác. Tûúáng gioãi (àuã caã trñ, tñn, nhên,
duäng, nghiïm, trung) thò nûúác maånh. Tûúáng xoaâng thò nûúác heân.
Cho nïn do 5 àiïìu sau naây maâ coá thïí biïët sûå thùæng lúåi:
1. Tûúáng biïët coá thïí àaánh vaâ khöng thïí àaánh.
2. Tûúáng biïët caách duâng chuã lûåc vaâ caác böå phêån cuãa böå àöåi.
3. Trïn dûúái möåt loâng.
4. Ta luön luön chuêín bõ àïí chúâ dõp àõch khöng chuêín bõ.
5. Tûúáng gioãi maâ Chñnh phuã cho tûúáng àuã quyïìn” .
Àïën àêy, töi chúåt nhúá lúâi dùån cuãa Baác Höì khi giao nhiïåm vuå cho
Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp trûúác khi lïn àûúâng ài chiïën dõch Àiïån
Biïn Phuã: “Töíng tû lïånh ra mùåt trêån “Tûúáng quên taåi ngoaåi”. Trao
cho chuá toaân quyïìn quyïët àõnh. Trêån naây quan troång, phaãi àaánh
cho thùæng. Chùæc thùæng múái àaánh, khöng chùæc thùæng khöng àaánh” .
Rêët súám, Baác àaä thêëy võ trñ quan troång cuãa hûúáng chiïën lûúåc
Têy Àöng Dûúng traãi daâi tûâ Têy Bùæc Viïåt Nam qua Thûúång Laâo vaâ
Trung, Haå Laâo. Nùm 1947, Ngûúâi àaä chó thõ cho caác àöåi vuä trang
tuyïn truyïìn phaãi kiïn trò chiïën àêëu vaâ gêy cú súã trong àöìng baâo
caác dên töåc Têy Bùæc, phaãi “àem àûúåc laá cúâ àoã sao vaâng cùæm lïn àêët
Àiïån Biïn Phuã”. Nhaän quan chiïën lûúåc êëy thïí hiïån trong bûác thû
gûãi caác chiïën sô böå àöåi Têy Bùæc àïì ngaây 1 thaáng 2 nùm 1947 cuãa Böå
töíng chó huy: “Baão vïå àûúåc laänh thöí vaâ nhên dên miïìn Têy tûác laâ
giaán tiïëp baão vïå àûúåc àaåi hêåu phûúng cuãa chuáng ta, goáp möåt phêìn
quan troång vaâo thùæng lúåi cuöëi cuâng... Nïëu trong cuöåc khaáng Nhêåt,
chuáng ta àaä thaânh cöng vúái caác khu Giaãi phoáng, Viïåt Bùæc, thò trong
cuöåc khaáng Phaáp, chuáng ta phaãi thaânh cöng vúái cöng cuöåc Têy
tiïën”. Vaâ cuäng tûâ nùm 1948, khi ài thõ saát vuâng Têy Bùæc, võ Töíng
chó huy cuäng àaä coá mêëy vêìn thú:
“Söng Àaâ, Söng Maä uöën doâng
Ghïình rïu thaác baåc ghi cöng anh haâo
Trúâi Têy sûúng laånh nuái cao
Con Vaân cêët caánh: Ngöi sao dêîn àûúâng”
Muâa thu nùm 1952, Baác Höì cuâng Trung ûúng Àaãng chuã trûúng
chuyïín hûúáng chiïën lûúåc lïn vuâng rûâng nuái Têy Bùæc. Trong höåi
nghõ phöí biïën kïë hoaåch chiïën dõch Thu Àöng nùm êëy, Ngûúâi cùn
dùån caán böå: “Trung ûúng Àaãng vaâ Töíng quên uyã àaä cên nhùæc kyä
chöî dïî vaâ chöî khoá cuãa chiïën trûúâng múái àïën, vaâ quyïët têm laâ chiïën
dõch naây phaãi àaánh cho thùæng lúåi”.
Thaáng giïng nùm 1953, Baác laåi àõnh ra mûúâi chñnh saách quên
sûå, chó àaåo cuöåc khaáng chiïën trong giai àoaån phaãn cöng vaâ tiïën
cöng chiïën lûúåc. Ngûúâi chó roä: “Phûúng hûúáng chiïën lûúåc cuãa ta laâ:
traánh chöî maånh, àaánh chöî yïëu àïí phên taán lûåc lûúång àõch vaâ tiïu
diïåt sinh lûåc àõch, múã röång vuâng tûå do”.
Trïn chiïën trûúâng chñnh Bùæc Böå, böå àöåi chuã lûåc phaãi thûåc hiïån
“àaánh ùn chùæc, múã röång vuâng tûå do”. Trïn caác chiïën trûúâng sau
lûng àõch, “phaãi múã röång du kñch chiïën àïí tiïu diïåt vaâ tiïu hao
nhûäng böå phêån nhoã cuãa àõch, àïí chöëng àõch caân queát, baão vïå tñnh
maång, taâi saãn cho dên, àïí khuêëy röëi, phaá hoaåi, kiïìm chïë àõch,
tuyïn truyïìn vaâ giaáo duåc quêìn chuáng. Ngoaâi viïåc tùng cûúâng böå
àöåi chuã lûåc vaâ xêy dûång böå àöåi àõa phûúng, cêìn phaãi “xêy dûång
nhûäng töí chûác dên quên du kñch khöng thoaát ly saãn xuêët”. Vïì mùåt
chó àaåo quên sûå, phaãi phöëi húåp mùåt trêån trûúác mùåt àõch vúái mùåt
trêån sau lûng àõch möåt caách linh hoaåt, phaãi “nhêån roä tñnh chêët
trûúâng kyâ cuãa cuöåc khaáng chiïën”. Phaãi coá kïë hoaåch xêy dûång vaâ böí
sung böå àöåi chuã lûåc, tùng cûúâng trang bõ “nhêët laâ xêy dûång phaáo
binh”.
Trïn cú sú tû tûúãng chó àaåo êëy, böå àöåi ta trïn khùæp caác chiïën
trûúâng caã nûúác àaä triïín khai chuêín bõ cho kïë hoaåch taác chiïën Àöng
Xuên 1953- 1954. Böå àöåi chuã lûåc àûúåc böí sung quên söë, vuä khñ,
huêën luyïån àaánh têåp àoaân cûá àiïím. Phaáo binh àûúåc trang bõ thïm
nhiïìu suáng nùång. Böå àöåi àõa phûúng vaâ dên quên du kñch phaát
triïín maånh. Caác àúåt chónh quên chñnh trõ vaâ chónh huêën quên sûå
tiïën haânh hïët sûác khêín trûúng, nhùçm àöëi tûúång chuã yïëu laâ caán böå
cao cêëp vaâ trung cêëp. Cöng taác tham mûu, cöng taác hêåu cêìn vûún
lïn àaáp ûáng yïu cêìu àaánh lúán. Têët caã àaä sùén saâng àïí thûåc hiïån
quyïët àõnh cuãa Baác Höì trong cuöåc hoåp Böå Chñnh trõ úã Tón Keo (Viïåt
Bùæc) àêìu thaáng 10 nùm 1953, maâ trong baâi höìi tûúãng cuãa mònh,
Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp àaä kïí laåi nhû sau:
“Baác ngöìi hoåp, thaái àöå bònh thaãn, àiïëu thuöëc laá keåp giûäa hai
ngoán tay. Àöi mùæt Ngûúâi chúåt löå veã chùm chuá. Baân tay Baác àùåt
trïn baân böîng giú lïn vaâ nùæm laåi. Ngûúâi noái:
- Àõch têåp trung quên cú àöång àïí taåo nïn sûác maånh... Khöng
súå! Ta buöåc chuáng phaãi phên taán binh lûåc thò sûác maånh àoá khöng
coân.
Baân tay Baác múã ra, möîi ngoán troã vïì möåt hûúáng”
Nhû möåt lúâi tiïn tri, nùm hûúáng cuãa nùm ngoán tay Baác Höì
truâng húåp vúái 5 àoân chiïën lûúåc cuãa quên ta. Coân hûúáng tiïën cöng
chiïën lûúåc chuã yïëu vêîn laâ quyïët têm nhêët quaán maâ Ngûúâi àaä
khùèng àõnh khi kïët thuác cuöåc hoåp:
“Vïì hûúáng hoaåt àöång, lêëy Têy Bùæc laâm hûúáng chñnh, caác hûúáng
khaác laâ hûúáng phöëi húåp. Hûúáng chñnh hiïån nay khöng thay àöíi,
nhûng trong hoaåt àöång coá thïí thay àöíi. Pheáp duâng binh laâ phaãi
thiïn biïën vaån hoaá” .
Nhùæc laåi chuyïån xûa, thêëy saáng lïn möåt kïët luêån lõch sûã: Viïåt
Nam — Höì Chñ Minh — Àiïån Biïn Phuã. Cöng àêìu trong chiïën thùæng
Àiïån Biïn Phuã thuöåc vïì laänh tuå vô àaåi Höì Chñ Minh.
Àaåi taá Phaåm Chñ Nhên
Nguyïn Chuã nhiïåm Chñnh trõ
Trung àoaân 102 - àaåi àoaân 308 trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã.
Taåp chñ “Xûa vaâ nay”, thaáng 5 – 1999, tr. 4 - 5
HÖÌ CHÑ MINH VÚÁI ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
1. Àiïån Biïn Phuã — trêån àaánh àïí baão vïå nïìn àöåc lêåp vaâ quyïìn
tûå do àûúåc söëng hoaâ bònh
Höì Chñ Minh laâ Ngûúâi chiïën sô àêëu tranh khöng mïåt moãi cho
hoaâ bònh, hoaâ bònh cho dên töåc Viïåt Nam vaâ hoaâ bònh cho caã thïë
giúái, möåt nïìn hoaâ bònh chên chñnh trong àöåc lêåp, tûå do vaâ bònh
àùèng. Ngûúâi àaä kiïn trò bùçng moåi caách, khöng súå gian lao, vêët vaã
àïí giaãi quyïët moåi xung àöåt bùçng hoaâ bònh vaâ thûúng lûúång. Möåt
thaáng trûúác khi coá “Lúâi kïu goåi toaân quöëc khaáng chiïën”, Höì Chñ
Minh àaä tuyïn böë: “Chñnh phuã vaâ nhên dên Viïåt Nam kiïn quyïët
cöång taác thêåt thaâ vúái ngûúâi Phaáp. Song khi phaãi giûä chuã quyïìn cuãa
Töí quöëc, cêìn hy sinh thò cuäng kiïn quyïët hy sinh”. Trong “Lúâi kïu
goåi toaân quöëc khaáng chiïën”, Höì Chñ Minh viïët: “Chuáng ta muöën
hoaâ bònh, chuáng ta phaãi nhên nhûúång. Nhûng chuáng ta caâng nhên
nhûúång, thûåc dên Phaáp caâng lêën túái, vò chuáng quyïët cûúáp nûúác ta
lêìn nûäa. Khöng! Chuáng ta thaâ hy sinh têët caã, chûá nhêët àõnh khöng
chõu mêët nûúác, nhêët àõnh khöng chõu laâm nö lïå”. Hai ngaây sau khi
cuöåc khaáng chiïën toaân quöëc buâng nöí, trong möåt bûác thû gûãi nhên
dên Viïåt Nam, nhên dên Phaáp, nhên dên caác nûúác àöìng minh. Höì
Chñ Minh viïët: “Chuáng töi, Chñnh phuã vaâ nhên dên Viïåt Nam nhêët
àõnh àêëu tranh giaânh àöåc lêåp vaâ thöëng nhêët toaân quöëc, nhûng sùén
saâng húåp taác thên thiïån vúái nhên dên Phaáp... Chuáng töi yïu
chuöång caác baån vaâ muöën húåp taác thaânh thûåc vúái caác baån trong khöëi
Liïn hiïåp Phaáp, vò chuáng ta coá möåt lyá tûúãng chung: Tûå do, bònh
àùèng, vaâ àöåc lêåp”.
Trong suöët 9 nùm khaáng chiïën, Höì Chñ Minh àaä nhiïìu lêìn
nhùæc laåi thiïån chñ cuãa Chñnh phuã vaâ nhên dên Viïåt Nam, àöìng thúâi
nïu quyïët têm: “Dên töåc Viïåt Nam khöng bao giúâ muöën trúã laåi nö
lïå nûäa. Dên töåc Viïåt Nam thaâ chïët chûá khöng chõu mêët àöåc lêåp vaâ
tûå do”. Cho àïën cuöëi thaáng 11- 1953, “Àïm trûúác cuãa trêån Àiïån
Biïn Phuã”, trong khi traã lúâi möåt nhaâ baáo Thuyå Àiïín, Höì Chñ Minh
vêîn khùèng àõnh: “Cuöåc chiïën tranh úã Viïåt Nam laâ do Chñnh phuã
Phaáp gêy ra. Nhên dên Viïåt Nam phaãi cêìm vuä khñ anh duäng chiïën
àêëu baãy, taám nùm chöëng keã xêm lûúåc chñnh àïí baão vïå nïìn àöåc lêåp
vaâ quyïìn tûå do àûúåc söëng hoaâ bònh. Hiïån nay, nïëu thûåc dên Phaáp
tiïëp tuåc cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc thò nhên dên Viïåt Nam quyïët
têm tiïëp tuåc cuöåc chiïën tranh aái quöëc àïën thùæng lúåi cuöëi cuâng.
Nhûng nïëu Chñnh phuã Phaáp àaä ruát àûúåc baâi hoåc trong cuöåc chiïën
tranh mêëy nùm nay, muöën ài àïën àònh chiïën úã Viïåt Nam bùçng
caách thûúng lûúång vaâ giaãi quyïët vêën àïì Viïåt Nam theo löëi hoaâ bònh
thò nhên dên vaâ Chñnh phuã Viïåt Nam dên chuã cöång hoaâ tiïëp yá
muöën àoá”.
Nhû vêåy, cuâng vúái cuöåc tiïën cöng chiïën lûúåc Àöng Xuên 1953-
1954 vaâ tû tûúãng “Quyïët chiïën Quyïët thùæng” vò àöåc lêåp- tûå do, Böå
Chñnh trõ Trung ûúng Àaãng àûáng àêìu laâ Höì Chñ Minh vêîn múã röång
caánh cûãa hoaâ bònh, thûúng lûúång àïí giaãi quyïët cuöåc chiïën tranh úã
Viïåt Nam.
Cêìn noái thïm rùçng, trong kïë hoaåch Nava, cuäng nhû àïì aán hoaåt
àöång Àöng Xuên cuãa ta chûa hïì xuêët hiïån 3 chûä: Àiïån Biïn Phuã.
Sau ngaây 20 vaâ 21 thaáng 11 nùm 1953, vúái sûå coá mùåt cuãa 6 tiïíu
àoaân quên Phaáp nhaãy duâ xuöëng Àiïån Biïn Phuã, àïën thaáng 12-
1953, àõch coá úã àêy khoaãng 10 tiïíu àoaân, thò têåp àoaân cûá àiïím
Àiïån Biïn Phuã múái xuêët hiïån giûäa rûâng nuái Têy Bùæc. Nhû vêåy, vïì
phña thûåc dên Phaáp vaâ àïë quöëc Myä, Àiïån Biïn Phuã — têåp àoaân cûá
àiïím maånh chûa tûâng coá úã Àöng Dûúng — laâ khêu cuöëi cuâng trong
toaân böå dêy xñch chiïën tranh úã Àöng Dûúng. Coân vïì phña ta, Àiïån
Biïn Phuã laâ trêån àaánh tiïëp tuåc cuãa tû tûúãng tûå do, àöåc lêåp, hoaâ
bònh cuãa Höì Chñ Minh. Búãi vò: “Ngoån cúâ hoaâ bònh do tay ta nùæm lêëy
vaâ giûúng cao lïn... Chuáng ta tuyïåt àöëi khöng nïn coá aão tûúãng
rùçng hoaâ bònh seä àïën möåt caách mau choáng vaâ dïî daâng”.
2. Àiïån Biïn Phuã trong têm trñ Höì Chñ Minh

I/ Nhû phêìn trïn àaä nïu, khi Böå Chñnh trõ thöng qua kïë hoaåch
taác chiïën Àöng Xuên 1953- 1954, àõa danh Àiïån Biïn Phuã chûa
àûúåc nhùæc túái. Nhûng trûúác àoá, thaáng 9 nùm 1953, Böå Chñnh trõ
Trung ûúng Àaãng hoåp dûúái sûå chuã toaå cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh,
phï chuêín phûúng aán taác chiïën do Töíng quên uyã trònh baây vúái caác
hûúáng tiïën cöng chiïën lûúåc laâ Têy Bùæc, Têy Nguyïn vaâ Trung Haå
Laâo, thò Höì Chñ Minh àaä kïët luêån: “Phûúng hûúáng chiïën lûúåc
khöng thay àöíi”. Giaãi thñch roä thïm kïët luêån cuãa mònh, Höì Chñ
Minh noái: “Vïì hûúáng hoaåt àöång, lêëy Têy Bùæc laâm hûúáng chñnh, caác
hûúáng khaác laâ hûúáng phöëi húåp. Hûúáng chñnh hiïån nay khöng thay
àöíi. Pheáp duâng binh laâ phaãi thiïn biïën vaån hoaá”.
Thûåc tïë laâ tûâ giûäa thaáng 11- 1953, khi böå àöåi chuã lûåc cuãa ta múái
tiïën quên theo hûúáng chiïën lûúåc àaä choån: Àaåi àoaân 316 tiïën lïn
Têy Bùæc (hûúáng thûá 1), trung àoaân 101, thuöåc Àaåi àoaân 325 vaâ
trung àoaân 66 thuöåc àaåi àoaân 304 tiïën sang Trung Laâo (hûúáng thûá
hai), thò kïë hoaåch cuãa àõch àaä bõ àaão löån. Phaãi chùng kïët luêån cuaã
Höì Chñ Minh “Lêëy Têy Bùæc laâm hûúáng chñnh” laâ sûå “nhòn trûúác”
möåt Àiïån Biïn Phuã, nhûng laâ Àiïån Biïn Phuã “coá thïí àaánh àõch vaâ
coá lúåi cho ta”. Tûâ àoá, diïîn ra möåt cuöåc “chaåy àua”, “giaânh giêåt”
Àiïån Biïn Phuã: Nava” ra tay trûúác cho quên nhaãy duâ xuöëng Àiïån
Biïn Phuã tûâ 6 tiïíu àoaân lïn 10 tiïíu àoaân trong voâng 10 ngaây. Ta
àiïìu gêëp 2 àaåi àoaân 316 vaâ 308 lïn Lai Chêu vaâ Têy Bùæc. Caái khaác
nhau giûäa ta vaâ àõch trong khi tiïën quên vïì Têy Bùæc vaâ Àiïån Biïn
Phuã laâ úã chöî àõch tuy “ra tay trûúác” nhûng trong thïë bõ àöång àöëi
phoá. Ta tuy cuäng phaãi “tiïën gêëp” — nhûng nhû Höì Chñ Minh àaä noái:
“Àõch têåp trung quên cú àöång àïí taåo nïn sûác maånh... Khöng súå! Ta
buöåc chuáng phaãi phên taán binh lûåc thò sûác maånh àoá khöng coân”.
II/ Àiïån Biïn Phuã, nhû moåi ngûúâi àaä noái roä, laâ möåt phaáo àaâi rêët
maånh. Nava hy voång têåp àoaân cûá àiïím naây coá thïí àeâ beåp böå àöåi
chuã lûåc cuãa ta vaâ y quyïët giûä cùn cûá naây vúái bêët cûá giaá naâo.
Höì Chñ Minh, Böå Chñnh trõ vaâ Töíng quên uyã biïët roä àiïìu àoá.
Nhûng vúái phûúng chêm haânh àöång “tñch cûåc, chuã àöång, cú àöång,
linh hoaåt”, ta thêëy Àiïån Biïn Phuã “cùn baãn vêîn coá lúåi cho ta” vaâ “coá
thïí àaánh àõch úã Àiïån Biïn Phuã”. Möåt nguyïn tùæc chó àaåo taác chiïën
chung àûúåc Höì Chñ Minh vaâ Böå Chñnh trõ nhêën maånh laâ : “Tiïu
diïåt sinh lûåc àõch, böìi dûúäng lûåc lûúång ta. Àaánh ùn chùæc, àaánh chùæc
thùæng, àaánh tiïu diïåt. Choån núi àõch sú húã maâ àaánh, choån núi àõch
tûúng àöëi yïëu maâ àaánh. Giûä vûäng chuã àöång, kiïn quyïët buöåc àõch
phaãi phên taán”. Khi Höì Chñ Minh vaâ Böå Chñnh trõ haå quyïët têm
tiïu diïåt têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã, thò Ngûúâi thûúâng xuyïn
theo doäi diïîn biïën cuãa toaân böå chiïën trûúâng Àiïån Biïn Phuã vúái möåt
sûå quan têm àùåc biïåt. Khi àöìng chñ Chó huy trûúãng kiïm Bñ thû
Àaãng uyã Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã lïn àûúâng chó huy chiïën dõch,
Baác hoãi: “Chuá ài xa nhû vêåy, chó àaåo caác chiïën trûúâng coá gò trúã ngaåi
khöng?”. Ngûúâi àaä nhiïìu lêìn coá thû, àiïån gûãi caán böå vaâ chiïën sô úã
Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã. Trong caác bûác thû vaâ àiïån, Ngûúâi xaác
àõnh roä: “Àiïån Biïn Phuã laâ möåt chiïën dõch lõch sûã cuãa quên àöåi ta,
ta àaánh thùæng chiïën dõch naây coá yá nghôa quên sûå vaâ chñnh trõ quan
troång”. Ngûúâi rêët vui loâng vò nhûäng thùæng lúåi vïì tû tûúãng vaâ chiïën
thuêåt, kyä thuêåt, vò böå àöåi ta àaä anh duäng chiïën àêëu tiïu diïåt nhiïìu
àõch ngoaâi mùåt trêån. Ngûúâi àöång viïn böå àöåi “Phaãi chiïën àêëu anh
duäng hún, chõu àûång gian khöí hún, phaãi giûä vûäng quyïët têm trong
moåi hoaân caãnh”. Vaâ nhû thûúâng lïå, Höì Chñ Minh bao giúâ cuäng “chúâ
tin thùæng lúåi àïí khen thûúãng”. Theo doäi Àiïån Biïn Phuã, nùæm tin
tûác tûâng ngaây, tûâng giúâ, Höì Chñ Minh àaä àem túái cho caán böå vaâ
chiïën sô ngoaâi mùåt trêån möåt sûác maånh lúán lao vaâ niïìm tin vaâo
thùæng lúåi, niïìm tin bùæt nguöìn tûâ chñnh Ngûúâi vaâ loâng tin con
ngûúâi, nhûäng caán böå chiïën sô ngoaâi mùåt trêån: dên cöng, thanh niïn
xung phong vaâ àöìng baâo Têy Bùæc, àöìng baâo vuâng àõch taåm chiïëm...
Ngûúâi tin úã sûå laänh àaåo àuáng àùæn, saáng suöët cuãa Àaãng, sûå chó àaåo
cuãa Böå chó huy Mùåt trêån. Ngûúâi coá niïìm tin têët thùæng vò cuöåc chiïën
àêëu cuãa chuáng ta laâ möåt cuöåc chiïën tranh chñnh nghôa àïí baão vïå
nhên phêím con ngûúâi, vò nïìn àöåc lêåp, tûå do, hoaâ bònh cuãa nhên
loaåi. Traã lúâi nhaâ baáo uác Búácseát vïì triïín voång cuöåc chiïën àêëu cuãa
Àiïån Biïn Phuã, Höì Chñ Minh àaä duâng hònh tûúång “chiïëc muä lêåt
ngûúåc”, trong àoá quên ta thò úã trïn vaânh muä, coân quên Phaáp thò úã
dûúái loâng muä. Hònh tûúång àoá thïí hiïån loâng tin tuyïåt àöëi vaâo thùæng
lúåi cuöëi cuâng cuãa quên dên ta úã Àiïån Biïn Phuã.
Höì Chñ Minh tin úã con ngûúâi, tûác laâ tin vaâo thùæng lúåi cuãa
“Chiïën dõch lõch sûã”, noái röång ra laâ tin úã sûå nghiïåp giaãi phoáng con
ngûúâi. Phaåm Vùn Àöìng kïí laåi: “Thaáng 4 nùm 1954, cuöåc chiïën àêëu
úã Àiïån Biïn Phuã àang aác liïåt, töi àïën chaâo Baác trûúác khi ài
Giúnevú, Baác cho biïët laâ seä coá moán quaâ quyá tùång àoaân àaåi biïíu cuãa
ta, vaâ chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã, moán quaâ vö giaá êëy, àaä àïën ngay
chiïìu höm trûúác ngaây Höåi nghõ Giúnevú khai maåc”. úã àêy khöng
chó laâ niïìm tin vaâo thùæng lúåi bùæt nguöìn tûâ loâng tin vaâo con ngûúâi
maâ coân laâ têìm nhòn xa, tröng röång laå thûúâng gùæn vúái loâng duäng
caãm vaâ tinh thêìn kiïn trò, quyïët têm chiïën àêëu túái thùæng lúåi cuöëi
cuâng, mùåc cho moåi trúã lûåc vaâ thûã thaách.
3. Tûúáng quên taåi ngoaåi — Tû tûúãng lúán, chiïën thùæng lúán

Möåt trong nhûäng quan àiïím xuyïn suöët coá yá nghôa phûúng
phaáp luêån cuãa Höì Chñ Minh laâ: “Dô bêët biïën, ûáng vaån biïën”. Tònh
thûúng yïu nhên dên, caán böå, chiïën sô, loâng tin vaâo con ngûúâi, suöët
àúâi phêën àêëu quïn mònh vò lyá tûúãng tûå do, àöåc lêåp, haånh phuác cuãa
con ngûúâi... úã Höì Chñ Minh laâ khöng bao giúâ thay àöíi.
Trong chiïën trêån, Höì Chñ Minh bao giúâ cuäng nhêën maånh túái
phûúng chêm “cú àöång, linh hoaåt”. Ngûúâi noái: Pheáp duâng binh laâ
phaãi thiïn biïën, vaån hoaá. Sûå thay àöíi trong “pheáp duâng binh” nhû
Höì Chñ Minh noái khöng phaãi tuyâ tiïån, thiïëu cú súã cùn cûá, maâ bao
giúâ cuäng phaãi “tñch cûåc, chuã àöång, sùén saâng àaánh àõch trong moåi
tònh huöëng”. Àoá laâ trong trûúâng húåp baân túái phûúng chêm taác
chiïën, hûúáng hoaåt àöång. Coân úã ngoaâi mùåt trêån, khi “mùåt giaáp mùåt
vúái quên thuâ”, Höì Chñ Minh noái: “Töíng tû lïånh mùåt trêån, Tûúáng
quên taåi ngoaåi. Trao cho chuá toaân quyïìn quyïët àõnh”. Tû tûúãng
naây úã Höì Chñ Minh àaä coá tûâ nùm 1951 khi Ngûúâi viïët cuöën “Pheáp
duâng binh cuãa Tön Tûã”. Trong cuöën saách naây, Höì Chñ Minh àaä chó
ra “Tûúáng biïët coá thïí àaánh vaâ khöng thïí àaánh”. “Tûúáng gioãi maâ
Chñnh phuã cho tûúáng àuã quyïìn”. “Quên àöåi thùæng lúåi laâ vò hoå chùæc
thùæng röìi hoå múái ra àaánh, quên àöåi thêët baåi thò ra àaánh röìi múái
cêìu thùæng”.
Ngoaâi biïn aãi, Töíng chó huy coá toaân quyïìn quyïët àõnh, nhûng
phaãi trïn cú súã möåt nguyïn tùæc cao nhêët laâ “chùæc thùæng múái àaánh,
khöng chùæc thùæng khöng àaánh”. Àoá laâ tû tûúãng lúán, vinh dûå lúán,
traách nhiïåm lúán.
Tû tûúãng “tûúáng quên taåi ngoaåi” chi phöëi maånh meä suy nghô
vaâ haânh àöång cuãa Töíng Tû lïånh Voä Nguyïn Giaáp luác bêëy giúâ.
Trong möåt baâi viïët nhên dõp kyã niïåm 35 nùm chiïën thùæng Àiïån
Biïn Phuã, Voä Nguyïn Giaáp kïí laåi: “Quyïët àõnh khoá khùn nhêët” khi
hêìu hïët Tham mûu trûúãng, Chuã nhiïåm chñnh trõ, Chuã nhiïåm hêåu
cêìn; caác caán böå cao trung nhûäng àaåi àoaân tham gia chiïën àêëu,
nhiïìu caán böå trung àoaân, tiïíu àoaân àïìu thêëy “nïn àaánh ngay, giaãi
quyïët nhanh”. Caác chuyïn gia cuäng àïìu nhêët trñ laâ cêìn àaánh súám,
coá khaã nùng giaânh chiïën thùæng bùçng “àaánh nhanh thùæng nhanh”.
Trong nhûäng giúâ phuát cùng thùèng, Töíng Tû lïånh Voä Nguyïn Giaáp
àaä lêëy lúâi dùån cuãa Baác laâm kim chó nam cho haânh àöång: Trêån naây
quan troång, phaãi àaánh cho thùæng, chùæc thùæng múái àaánh, khöng
chùæc thùæng khöng àaánh. Vaâ khi võ Töíng chó huy àaä “àaåt àûúåc möåt
quyïët àõnh khoá khùn nhêët trong cuöåc àúâi chó huy cuãa mònh” thò
chñnh anh — theo tû tûúãng Baác Höì - àaä goåi àiïån cho caác binh chuãng
baáo chuyïín phûúng chêm tiïu diïåt àõch tûâ “àaánh nhanh thùæng
nhanh” sang “àaánh chùæc, tiïën chùæc” vaâ cho caác àún võ tuyâ àiïìu kiïån
cuå thïí maâ sûã duång binh lûåc tiïu diïåt, tûå giaãi quyïët hêåu cêìn...”.
Möåt quyïët àõnh lui quên àûúåc chêëp haânh nhû mïånh lïånh chiïën
àêëu. Mêëy ngaây sau khi thû hoaã töëc vïì baáo caáo Böå Chñnh trõ, Töíng
tû lïånh biïët àûúåc rùçng: “Baác vaâ caác anh úã nhaâ nhêët trñ cho rùçng
quyïët àõnh thay àöíi phûúng chêm laâ hoaân toaân àuáng àùæn”.
Chó huy trûúãng àaä xûã trñ tònh huöëng theo tû tûúãng Höì Chñ
Minh möåt caách thöng minh, taáo baåo, vúái möåt niïìm tin têët thùæng
khöng gò lay chuyïín nöíi, àïí àïën ngaây 7 thaáng 5 nùm 1954, laá cúâ
“Quyïët chiïën Quyïët thùæng” tung bay trïn noác hêìm Àúâ Caátxtúri.
Hún möåt vaån quên Phaáp taåi Àiïån Biïn Phuã àêìu haâng.
4. Viïåt Nam — Höì Chñ Minh — Àiïån Biïn Phuã

Viïåt Nam — Höì Chñ Minh — Àiïån Biïn Phuã — nhên loaåi tiïën böå
àaä tûâng tung hö nhû vêåy. Nhûng mêëy ai hiïíu àûúåc súåi dêy bïìn
chùåt liïn kïët Viïåt Nam — Höì Chñ Minh — Àiïån Biïn Phuã laâ gò? Àoá
chñnh laâ tû tûúãng “Khöng coá gò quyá hún àöåc lêåp, tûå do”, tû tûúãng
giaãi phoáng con ngûúâi, loâng tin vaâo con ngûúâi vaâ möåt niïìm tin têët
thùæng khöng coá gò phaá vúä nöíi. Höì Chñ Minh laâ linh höìn cuãa chiïën
dõch Àiïån Biïn Phuã. Tû tûúãng “Tûúáng quên taåi ngoaåi vaâ àaánh chùæc
thùæng” laâ haânh trang cuãa Töíng tû lïånh núi biïn aãi, àem laåi möåt
niïìm tin — sûác maånh, nguöìn cöí vuä lúán lao, laâ boá àuöëc soi àûúâng ài
túái thùæng lúåi troån veån, veã vang.
Buâi Àònh Phong
Taåp chñ “Nghiïn cûáu lõch sûã”, söë 2 — 1994, tr. 14- 17
HÖÌ CHÑ MINH — ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ VAÂ MÖÅT NÏÌN HOAÂ BÒNH
Cho àïën nhûäng nùm gêìn àêy, vêën àïì ai laâ keã àaä trûåc tiïëp gêy
taái diïîn cuöåc chiïën tranh Àöng Dûúng (1945- 1954) múái àûúåc laâm
saáng toã. Viïåc múã cûãa caác kho lûu trûä cuãa Phaáp (tuy coân haån chïë)
nhûng àaä àuã cûá liïåu àïí khùèng àõnh: Cuöåc chiïën tranh Phaáp — Viïåt
xaãt ra khöng thuöåc traách nhiïåm cuãa Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ Chuã
tõch Höì Chñ Minh. Theo caác nhaâ sûã hoåc Phaáp (nhû H.Azö, J.Misen
Hïtrich, P.Àúvile, S.Phuöëcniö...) thò trong nhûäng ngaây cuöëi nùm
1946, Höì Chñ Minh liïn tiïëp kïu goåi Chñnh phuã Phaáp khöng nïn
“phñ sûác gêy möåt cuöåc chiïën tranh khöëc haåi vaâ nïëu phaãi kiïën thiïët
trïn àöëng hoang taân thò thêåt laâ möåt àiïìu tai haåi”.
Tuy nhiïn, ngay sau khi cuöåc chiïën do thûåc dên Phaáp cöë tònh
vaâ trûåc tiïëp chêm ngoâi chñnh thûác buâng nöí, Höì Chñ Minh möåt mùåt
laänh àaåo nhên dên kiïn quyïët khaáng chiïën, mùåt khaác vêîn kiïn trò
tòm kiïëm khaã nùng cûáu vaän hoaâ bònh, khaã nùng quan hïå hûäu nghõ
vaâ húåp taác vúái nûúác Phaáp. Baâi viïët dûúái àêy seä chuã yïëu àïì cêåp àïën
nhûäng cöë gùæng tòm kiïëm hoaâ bònh cuãa Höì Chñ Minh ngay trong
nhûäng giai àoaån quyïët liïåt nhêët cuãa cuöåc khaáng chiïën chöëng Phaáp
xêm lûúåc.
*
* *
Giai àoaån àêìu cuãa chiïën tranh, nhûäng nöî lûåc cuãa Höì Chñ Minh
nhùçm cûáu vaän hoaâ bònh coá cú súã tûâ chñnh tònh hònh nûúác Phaáp luác
àoá, khi chñnh quyïìn coân úã trong tay Àaãng Xaä höåi, coá Àaãng Cöång
saãn tham gia nöåi caác.
Àûúåc tin Chñnh phuã Phaáp cûã hai àoaân, möåt do Böå trûúãng Haãi
ngoaåi Mariuyát Mutï vaâ möåt do tûúáng Lúcleác cêìm àêìu sang àiïìu tra
tònh hònh Àöng Dûúng, Höì Chñ Minh àaä gûãi àiïån cho Thuã tûúáng
Phaáp Lïöng Blum, vaåch roä traách nhiïåm gêy hêën thuöåc vïì quên àöåi
Phaáp, toã yá muöën duy trò hoaâ bònh, thi haânh nghiïm chónh caác hiïåp
àõnh vaâ cam kïët àaä kyá giûäa hai bïn. Ngaây 25- 12- 1946, Mutï àïën
Saâi Goân thò Cao uyã Phaáp úã Àöng Dûúng Àaácgiùngliú àaä chuã àöång
baáo caáo sai tònh hònh vaâ ngùn caãn khöng cho öng ta gùåp Höì Chñ
Minh. Sûå thêåt naây àaä bõ Höì Chñ Minh vaåch trêìn trûúác dû luêån
Phaáp. Trong “Lúâi kïu goåi Chñnh phuã vaâ nhên dên Phaáp” àïì ngaây
10- 1- 1947, Ngûúâi viïët: “Öng Böå trûúãng Mutï àaä àïën àiïìu tra. Tiïëc
thay öng àaä chùèng muöën gùåp töi. Vò thïë öng àaä trúã vïì vúái möåt nhêån
àõnh sai lêìm vïì tònh hònh Viïåt Nam. Ngûúâi àaä vu cho chuáng töi cöë
yá gêy cuöåc chiïën tranh naây. Àiïìu àoá hoaân toaân sai sûå thêåt...”. Vaâ,
nhên danh toaân thïí nhên dên Viïåt Nam, Höì Chñ Minh baây toã:
“Chuáng töi muöën gò?
Chuáng töi bao giúâ cuäng muöën cöång taác vúái dên töåc Phaáp nhû
anh em, trong hoaâ bònh vaâ tin tûúãng lêîn nhau...
Chuáng töi muöën hoaâ bònh àïí maáu cuãa ngûúâi Phaáp vaâ ngûúâi
Viïåt Nam ngûâng chaãy. Nhûäng doâng maáu àoá chuáng töi àïìu quyá nhû
nhau”.
Trong bûác thû riïng gûãi cho tûúáng Lúcleác àïì ngaây 1- 1- 1947
Ngûúâi viïët: “Lûâng danh vúái nhûäng chiïën cöng, Ngaâi laåi ài àaánh
möåt dên töåc chó muöën àöåc lêåp, thöëng nhêët quöëc gia vaâ möåt nûúác chó
muöën húåp taác nhû anh em vúái nûúác Ngaâi sao? Phaãi chùng àoá laâ
möåt cöng viïåc baåc beäo, àau àúán cho ngaâi?
Ngaâi àaä tûâng chiïën àêëu. Coá leä Ngaâi coá thïí taåo àûúåc möåt nïìn
hoaâ bònh cöng lyá vaâ xûáng àaáng, thuêån tiïån cho hai dên töåc chuáng
ta”.
Tûâ ngaây toaân quöëc khaáng chiïën (19- 12- 1946) àïën àêìu thaáng
3- 1947, Höì Chñ Minh àaä 8 lêìn gûãi thû cho Chñnh phuã, Quöëc höåi vaâ
nhên dên Phaáp. Ngûúâi mong àúåi cûã chó hoaâ bònh tûâ phña Phaáp vaâ
caãnh caáo: “Nïëu khöng, chuáng töi bùæt buöåc phaãi chiïën àêëu àïën cuâng
àïì giaãi phoáng hoaân toaân àêët nûúác. Nûúác Viïåt Nam coá thïí bõ taân phaá,
nhûng nûúác Viïåt Nam seä huâng maånh hún sau cuöåc taân phaá àoá. Coân
nûúác Phaáp chùæc chùæn seä mêët hïët vaâ seä biïën hùæn khoãi coäi aá chêu”.
Laâm ngú trûúác nhûäng thöng àiïåp àêìy thiïån chñ cuãa Höì Chñ
Minh, ngûúâi àûáng àêìu Nhaâ nûúác Phaáp, Lïöng Blum vêîn im lùång,
vïì sau laåi quaã quyïët rùçng nhûäng thöng àiïåp êëy àïën vúái öng ta
khöng kõp thúâi. Quaã laâ khoá coá thïí tòm ra möåt kyá do naâo vö lyá hún
thïë. Sûå thûåc, Lïöng Blum coá àiïìu kiïån àïí laâm cho Àaácgiùngliú vaâ
nhûäng kïí cuöìng chiïën thêëy àûúåc leä phaãi, nhûng öng ta khöng coá yá
laâm àiïìu àoá.
Vaâo thaáng 5- 1947, theo yïu cêìu cuãa caác nghõ sô cöång saãn,
Chñnh phuã Phaáp chó thõ cho caác Cao uyã múái cuãa Phaáp úã Àöng
Dûúng laâ Bölaeác phaãi tiïëp xuác vúái têët caã “caác lûåc lûúång chñnh trõ vaâ
tinh thêìn cuãa Viïåt Nam”. Vò vêåy, ngaây 11- 5- 1947, Bölaeác àaä cûã
Pön Muyát nguyïn laâ giaáo sû, giaám àöëc trûúâng Viïîn Àöng baác cöí,
àïën thõ xaä Thaái Nguyïn àïí gùåp Höì Chñ Minh. Nhûng Pön Muyát àaä
chuyïín àïën Höì Chñ Minh nhûäng “àïì nghõ” maâ thûåc chêët laâ töëi hêåu
thû àoâi lûåc lûúång khaáng chiïën Viïåt Nam phaãi àêìu haâng. Àïí traã lúâi,
Höì Chñ Minh àaä àûa ra nhûäng cêu chêët vêën maâ Pön Muyát khöng
thïí baác boã:
- “Viïåt Nam laâ möåt nûúác coá chuã quyïìn, taåi sao Viïåt Nam laåi
khöng thïí trûâng trõ boån Viïåt gian nhû nûúác Phaáp àaä laâm àöëi vúái
boån Phaáp Pïtanh, Lavan? Caác öng àoâi phaãi nöåp vuä khñ vaâ phaãi àïí
cho quên Phaáp tûå do ài laåi trïn àêët nûúác chuáng töi. Töi hoãi öng,
nïëu úã vaâo àõa võ töi, öng coá chõu nhêån nhûäng àiïìu kiïån nhû vêåy
khöng?
Pön Muyát traã lúâi:
- Thûa Ngaâi Chuã tõch, Ngaâi noái àuáng. Chêëp nhêån nhûäng àiïìu
kiïån trïn àêy coá nghôa laâ àêìu haâng. Töi àoaán trûúác thïë naâo Chuã
tõch cuäng khöng nhêån. Tuy vêåy, vò nhiïåm vuå, töi vêîn phaãi ài. Xin
hûáa vúái Chuã tõch, sau khi töi vïì, seä coá cöng haâm chñnh thûác cuãa
Chñnh phuã Phaáp traã lúâi nhûäng yá kiïën cuãa Chuã tõch”.
Ngaây 25- 5- 1947, Höì Chñ Minh laåi gûãi thû cho nhên dên Phaáp
noái rùçng Chñnh phuã Phaáp àaä àûa ra “nhûäng àiïìu kiïån vö lyá vaâ
nhuåc nhaä àïí cho hai dên töåc khöng thïí thiïån chñ vúái nhau àûúåc”,
vaâ Ngûúâi kïu goåi “Caác baån haäy giuáp chuáng töi cûáu lêëy tñnh maång
cuãa bao nhiïu thanh niïn Phaáp vaâ Viïåt, cûáu lêëy tònh thên thiïån
giûäa hai dên töåc vaâ cûáu lêëy khöëi Liïn hiïåp Phaáp”.
Cho àïën cuöëi thaáng 9- 1947, trûúác khi quên Phaáp múã cuöåc têën
cöng quy mö lúán vaâo cùn cûá àõa Viïåt Bùæc, àïí röìi chõu thêët baåi àau
àúán vaâ chêëp nhêån sûå phaá saãn hoaân toaân chiïën lûúåc àaánh nhanh
thùæng nhanh, Höì Chñ Minh vêîn cöë gùæng thuyïët phuåc dû luêån Phaáp
haäy tónh taáo ngùn chùån nhûäng haânh àöång àen töëi cuãa Bölaeác vaâ
kïu goåi xêy dûång sûå húåp taác hoaâ bònh Viïåt — Phaáp trïn cú súã bònh
àùèng, tûå do vaâ tin cêåy lêîn nhau. Nhûng, ài ngûúåc laåi vúái truyïìn
thöëng nhên àaåo vaâ tinh thêìn baác aái cuãa dên töåc Phaáp, boån thûåc
dên xêm lûúåc Phaáp àaä khöng thûåc têm muöën hoaâ àaâm.
Song, tûâ nhûäng nùm 1949, 1950 trúã ài, sûå nghiïåp khaáng chiïën
cuãa nhên dên Viïåt Nam àaä chuyïín sang möåt thúâi kyâ múái. Thaânh
cöng cuãa caách maång Trung Quöëc (10- 1949) vaâ chiïën thùæng Biïn
giúái (Thu Àöng 1950) àaä àûa cöng cuöåc chöëng Phaáp xêm lûúåc cuãa
Viïåt Nam ra khoãi thïë bõ cö lêåp. Nûúác Viïåt Nam Dên chuã Cöång hoaâ
sau khi àûúåc Trung Quöëc, Liïn Xö vaâ caác nûúác xaä höåi chuã nghôa
khaác cöng nhêån, chñnh thûác ài vaâo àúâi söëng chñnh trõ quöëc tïë vaâ
buöåc caác cûúâng quöëc thïë giúái phaãi tñnh àïën nhû laâ möåt trong nhûäng
àöëi tûúång chuã yïëu khi giaãi quyïët vêën àïì Àöng Dûúng.
Àêìu nùm 1953, sau khi Stalin mêët, Liïn Xö àaä coá nhûäng àiïìu
chónh vïì chñnh saách àöëi ngoaåi theo hûúáng phêën àêëu laâm dõu tònh
hònh quöëc tïë maâ biïíu hiïån quan troång cuãa quaá trònh hoaâ dõu Àöng
— Têy laâ viïåc kyá hiïåp àõnh àònh chiïën úã baán àaão Triïìu Tiïn ngaây
27- 3- 1953. Cuäng theo hûúáng giaãi quyïët caác tranh chêëp quöëc tïë
bùçng hoaâ bònh, ngaây 4- 8- 1953, Liïn Xö àïì nghõ Myä, Anh, Phaáp
hoåp höåi nghõ 5 nûúác lúán coá Trung Quöëc tham gia àïí tòm biïån phaáp
laâm giaãm tònh hònh cùng thùèng úã Viïîn Àöng.
Trong khi tònh hònh chuyïín biïën ngaây caâng coá lúåi cho cuöåc
khaáng chiïën cuãa nhên dên Viïåt Nam thò quên Phaáp liïn tiïëp bõ sa
lêìy. Tñnh àïën nùm 1953, sau 8 nùm chiïën tranh xêm lûúåc, Phaáp bõ
thiïåt haåi gêìn 390.000 quên. Kinh tïë taâi chñnh nûúác Phaáp lêm vaâo
khoá khùn nghiïm troång; chiïën phñ Àöng Dûúng tûâ 3,2 tyã phúârùng
nùm 1945 àaä lïn túái 556 tyã phúârùng nùm 1953, trong àoá 71% laâ
viïån trúå Myä. Nhûäng khuãng hoaãng nöåi caác do aãnh hûúãng trûåc tiïëp
cuãa cuöåc chiïën tranh Àöng Dûúng, vaâ phong traâo phaãn àöëi “Cuöåc
chiïën tranh bêín thóu” cuãa nhên dên Phaáp vaâ dû luêån thïë giúái diïîn
ra maånh meä khiïën cho yá chñ xêm lûúåc cuãa thûåc dên Phaáp bõ lung
lay. Àöìng thúâi, àaä xuêët hiïån trong chñnh giúái Phaáp yá àöì muöën giaãi
quyïët cuöåc chiïën tranh thöng qua con àûúâng thûúng lûúång.
Têët caã nhûäng diïîn biïën trïn àêy àaä khöng nùçm ngoaâi sûå phên
tñch saáng suöët cuãa Höì Chñ Minh, vaâ tûâ àoá, Ngûúâi tiïëp tuåc cuöåc vêån
àöång hoaâ bònh cuãa mònh.
Ngaây 26- 11- 1953, traã lúâi phoãng vêën cuãa baáo ïëchpreátxen (Thuyå
Àiïín), Ngûúâi noái: “Nïëu Chñnh phuã Phaáp àaä ruát ra àûúåc baâi hoåc
trong cuöåc chiïën tranh mêëy nùm nay, muöën ài àïën àònh chiïën úã
Viïåt Nam bùçng caách thûúng lûúång vaâ giaãi quyïët vêën àïì Viïåt Nam
theo löëi hoaâ bònh thò nhên dên vaâ Chñnh phuã Viïåt Nam Dên chuã
Cöång hoaâ sùén saâng tiïëp yá muöën àoá”. Vaâ Ngûúâi cuäng àûa ra nhûäng
quan àiïím coá tñnh nguyïn tùæc: “... Cú súã cuãa viïåc àònh chiïën úã Viïåt
Nam laâ Chñnh phuã Phaáp thêåt thaâ tön troång nïìn àöåc lêåp thêåt sûå
cuãa nûúác Viïåt Nam. Nïëu coá nhûäng nûúác trung lêåp naâo muöën cöë
gùæng àïí xuác tiïën viïåc chêëm dûát cuöåc chiïën tranh úã Viïåt Nam bùçng
caách thûúng lûúång thò seä àûúåc hoan nghïnh, nhûng viïåc thûúng
lûúång àònh chiïën chuã yïëu laâ giûäa Chñnh phuã Viïåt Nam Dên chuã
Cöång hoaâ vúái Chñnh phuã Phaáp”.
Tuy nhiïn, thïë lûåc hiïëu chiïën trong giúái cêìm quyïìn Phaáp vêîn
chuã trûúng tranh thuã viïån trúå Myä, têåp trung moåi cöë gùæng hoâng tòm
ra “möåt löëi thoaát danh dûå”, nghôa laâ “möåt giaãi phaáp trïn thïë maånh”
cho cuöåc ngûâng chiïën. Coân Myä, keã chi tiïìn cho Phaáp trong cuöåc
chiïën khöng chó dûâng laåi úã àêy, maâ coân muöën àêíy Phaáp ài xa hún
trong viïåc múã röång chiïën tranh, àöìng thúâi nùæm lêëy boån tay sai baãn
xûá, chuêín bõ thay chên Phaáp, chiïëm àoáng lêu daâi Àöng Dûúng. Vò
thïë, sûå thoaã thuêån àïí ài túái triïåu têåp möåt höåi nghõ quöëc tïë vïì Àöng
Dûúng laâ caã möåt quaá trònh àêëu tranh gay go vaâ phûác taåp.
Ngaây 26- 4- 1954, giûäa luác Quên àöåi nhên dên Viïåt Nam àang
chuêín bõ múã cuöåc têën cöng thûá 3 àïí quyïët àõnh söë phêån quên Phaáp
úã Àiïån Biïn Phuã thò Höåi nghõ Giúnevú (Thuyå Sô) vïì Àöng Dûúng
khai maåc. Nhûng phaãi àïën ngaây 8- 5, tûác möåt ngaây sau sûå kiïån
Àiïån Biïn Phuã, “canh baåc” cuöëi cuâng “giaãi phaáp trïn thïë maånh”
cuãa Phaáp vaâ “niïìm hy voång” lúán trong viïåc lêåp “Phoâng tuyïën chöëng
cöång saãn” úã Àöng Nam aá cuãa Myä bõ àêåp tan (7-5) thò phaái àoaân
Chñnh phuã Viïåt Nam Dên chuã Cöång hoaâ múái àûúåc múâi vaâo baân höåi
nghõ vúái tû thïë àaåi biïíu cho möåt dên töåc chiïën thùæng.
Àïën àêy nhûäng cöë gùæng nhùçm vaän höìi hoaâ bònh cuãa Höì Chñ
Minh diïîn ra trïn caã hai phûúng diïån: trong nûúác vaâ quöëc tïë.
Àöëi vúái trong nûúác, möåt lêìn nûäa Höì Chñ Minh laåi tòm àûúåc sûå
thöëng nhêët trong Àaãng vïì quan àiïím thûúng lûúång hoaâ bònh. Àïën
nay, àa söë giúái nghiïn cûáu chó nghô rùçng viïåc Höì Chñ Minh kyá vúái
Phaáp Hiïåp àõnh sú böå 6-3 vaâ Taåm ûúác 14-9-1946 laâ nhùçm muåc àñch
saách lûúåc. Nhûng khöng chó vúái yá àöì saách lûúåc, maâ vûúåt lïn trïn
têët caã laâ tû tûúãng lúán vò möåt nïìn hoaâ bònh thûåc sûå cho caác dên töåc,
maâ cöåi nguöìn cuãa noá chó coá thïí laâ nhûäng kinh nghiïåm xûúng maáu
cuãa möåt àêët nûúác àaä tûâng àau khöí vò chiïën tranh, cuäng nhû têìm
nhòn cuãa möåt con ngûúâi coá nhên caách lúán. Do vêåy, lêìn thûá hai sau
chñn nùm trûúâng kyâ khaáng chiïën, trûúác khi nûúác Viïåt Nam Dên
chuã Cöång hoaâ kyá vúái Phaáp hiïåp àõnh hoaâ bònh taåi Giúnevú (1954),
Höì Chñ Minh laåi saáng suöët chuêín bõ tinh thêìn cho nhên dên. Taåi
Höåi nghõ Trung ûúng Àaãng lêìn thûá VI (khoaá II) ngaây 15- 7- 1954,
Ngûúâi noái: “Trûúác kia khêíu hiïåu cuãa ta laâ: Khaáng chiïën àïën cuâng”,
nay vò tònh hònh múái ta cêìn nïu khêíu hiïåu múái laâ “Hoaâ bònh, thöëng
nhêët, àöåc lêåp, dên chuã”. “...Duâng löëi noái chuyïån thò phaãi nhên
nhûúång nhau àuáng mûác. Trûúác noái: àaánh àuöíi vaâ tiïu diïåt quên
Phaáp, nay ta nhêån baân viïåc tham gia Liïn hiïåp Phaáp möåt caách
bònh àùèng vaâ tûå nguyïån. Trûúác kia ta chuã trûúng tiïu diïåt nguyå
quên nguyå quyïìn àïí thöëng nhêët, bêy giúâ ta duâng chñnh saách khoaãn
àaäi, duâng caách tuyïín cûã àïí ài àïën thûåc hiïån thöëng nhêët toaân quöëc.
Muöën hoaâ bònh thò phaãi chêëm dûát chiïën tranh; muöën chêëm dûát
chiïën tranh thò phaãi ngûâng bùæn; muöëng ngûâng bùæn thò phaãi àiïìu
chónh, nghôa laâ quên àöåi àõch phaãi têåp trung vaâo möåt vuâng àïí ruát
dêìn, quên àöåi ta cuäng phaãi têåp trung vaâo möåt vuâng. Ta phaãi coá
möåt vuâng röång lúán, àuã nhûäng phûúng tiïn àïí xêy dûång, cuãng cöë vaâ
phaát triïín lûåc lûúång cuãa ta àïí aãnh hûúãng àïën caác vuâng khaác, do àoá
ài àïën thöëng nhêët. Àiïìu chónh khu vûåc khöng phaãi laâ chia cùæt, àoá
laâ viïåc taåm thúâi àïí ài túái thöëng nhêët...”.
Cuåc diïån “vûâa àaánh vûâa àaâm” keáo daâi gêìn 3 thaáng múái ài àïën
thoaã thuêån cuöëi cuâng. Höì Chñ Minh àaä theo doäi chùåt cheä vaâ chó àaåo
kõp thúâi cho phaái àoaân Viïåt Nam Dên chuã Cöång hoaâ trong quaá
trònh àaâm phaán taåi Giúnevú.
Ngaây 21- 7- 1954, Höåi nghõ Giúnevú vïì Àöng Dûúng àûúåc kyá
kïët. Àïí chêëm dûát chiïën tranh vaâ lêåp laåi hoaâ bònh úã Viïåt Nam, Hiïåp
àõnh quy àõnh: Caã hai bïn tham chiïën cuâng thûåc hiïån ngûâng bùæn
têåp kïët chuyïín quên vaâ chuyïín giao khu vûåc; lêëy vô tuyïën 17 (doåc
söng Bïën Haãi) laâm ranh giúái giûäa hai miïìn. Giúái tuyïën quên sûå chó
coá tñnh chêët taåm thúâi hoaân toaân khöng thïí coi laâ ranh giúái vïì chñnh
trõ vaâ laänh thöí. Viïåt Nam seä thûåc hiïån thöëng nhêët bùçng Töíng
tuyïín cûã tûå do trong caã nûúác töí chûác vaâo thaáng 7-1956 dûúái sûå
kiïím soaát cuãa möåt Uyã ban quöëc tïë (göìm êën Àöå, Ba Lan, Canada,
do êën Àöå laâm Chuã tõch).
Höåi nghõ Giúnevú àaä chñnh thûác bùçng vùn baãn phaáp lyá quöëc tïë
chêëm dûát cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc cuãa thûåc dên Phaáp coá Myä
giuáp sûác úã Viïåt Nam vaâ Àöng Dûúng. Hoaâ bònh úã mûác àöå nhêët àõnh
àûúåc vaän höìi. Cöng lao àoá trûúác hïët thuöåc vïì Höì Chñ Minh — con
ngûúâi àaä biïët kiïìm chïë nhûäng xuác àöång nhêët thúâi àïí traánh cho dên
töåc nhûäng bi kõch têåp thïí úã nhûäng thúâi àiïím cêìn coá sûå lûåa choån
mang tñnh lõch sûã. Ngûúâi khöng chó têåp trung moåi nöî lûåc àïí ngùn
chùån chiïën tranh khi noá chûa xaãy ra maâ khi chiïën tranh àaä buâng
nöí vêîn tòm caách àïí cûáu vaän hoaâ bònh.
Tòm kiïëm hoaâ bònh nhûng khöng coá nghôa laâ baán reã quyïìn lúåi
dên töåc, àoá laâ quan àiïím coá tñnh nguyïn tùæc cuãa Höì Chñ Minh. Vûâa
ra sûác daân xïëp thûúng lûúång vûâa tñch cûåc chuêín bõ khaáng chiïën.
Vaâ àïí coá möåt Höåi nghõ Giúnevú thùæng lúåi, Höì Chñ Minh àaä phaãi
cuâng vúái nhên dên cuãa Ngûúâi laâm nïn möåt Àiïån Biïn Phuã coá sûác
chêën àöång toaân thïë giúái.
Nhû Höì Chñ Minh àaä noái möåt caách hònh aãnh: “Thûåc lûåc laâ caái
chiïng, ngoaåi giao nhû tiïëng chiïng; chiïng coá to, tiïëng múái lúán”,
àêëu tranh quên sûå vaâ chñnh trõ laâ cú súã, thûåc lûåc cuãa àêëu tranh
ngoaåi giao. Mùåt khaác, mùåt trêån ngoaåi giao cuäng coá vai troâ quan
troång, tñch cûåc vaâ chuã àöång taåo àiïìu kiïån cho thùæng lúåi quên sûå vaâ
chñnh trõ cuäng nhû goáp phêìn quan troång cho sûå phaát triïín lêu daâi
cuãa àêët nûúác. Ngay trong khi cuöåc àuång àêìu giûäa nhên dên Viïåt
Nam vaâ thûåc dên Phaáp xêm lûúåc diïîn ra khöëc liïåt nhêët, Höì Chñ
Minh vêîn thûåc hiïån phûúng chêm “liïn hiïåp vúái dên töåc Phaáp,
chöëng phaãn àöång thûåc dên Phaáp”, Ngûúâi khöng chöëng laåi nûúác
Phaáp noái chung, maâ thêåm chñ coân tön troång vaâ sùén saâng giuáp Phaáp
phaát triïín caác quyïìn lúåi kinh tïë vaâ vùn hoaá cuãa Phaáp úã Viïåt Nam.
Mong muöën quan hïå Viïåt — Phaáp laâ möëi quan hïå hûäu nghõ húåp taác
hai bïn cuâng coá lúåi luön luön laâ tû tûúãng nhêët quaán cuãa Höì Chñ
Minh.
Trong tònh hònh quöëc tïë hiïån nay quan hïå Viïåt — Phaáp àang múã
ra nhûäng triïín voång saáng suãa. Ngûúâi Phaáp tûâ lêu àaä toã ra muöën
laäng quïn quaá khûá bi thaãm vaâ tñch cûåc vun àùæp cho tònh hûäu nghõ
giûäa hai dên töåc. Chuyïën viïëng thùm chñnh thûác cuãa F.Mñttúrùng
võ töíng thöëng Phaáp vaâ cuäng laâ nguyïn thuã möåt nûúác phûúng Têy
àêìu tiïn àïën Viïåt Nam höìi thaáng 2- 1993 àaä cho thêëy, nûúác Phaáp
chûa hoaân toaân àïí mêët ài nhûäng giaá trõ cao caã cuãa cuöåc Àaåi caách
maång nùm 1789; àaä quyïët têm nùæm lêëy nhûäng cú höåi maâ thúâi àaåi
mang laåi àïí lêåt möåt chûúng múái trong quan hïå hûäu nghõ vaâ húåp taác
vúái Viïåt Nam, möåt nûúác tûâng bõ Phaáp gêy chiïën xêm lûúåc súám hún
so vúái nhûäng nûúác àöìng minh cuãa Phaáp.
Muåc àñch cuãa chuyïën thùm cuäng coân nhùçm àaåt àûúåc sûå thoaã
thuêån maâ trong àoá Viïåt Nam seä laâ ngûúâi hûúáng dêîn nûúác Phaáp hoaâ
nhêåp vaâo Àöng Nam aá, vaâ ngûúåc laåi, Phaáp seä laâ cêìu nöëi àïí Viïåt
Nam ài vaâo chêu Êu.
Vuä Oanh, Phaåm Quöëc Sûã. Taåp chñ Lõch sûã quên sûå, söë 1, 1994
BAÁC HÖÌ DÛÅ ÀOAÁN VÏÌ “TRÊÅN CUÖËI CUÂNG”

KÏËT THUÁC THÙÆNG LÚÅI CUÖÅC KHAÁNG CHIÏËN CHÖËNG PHAÁP
Moåi ngûúâi àïìu biïët, trong kïë hoaåch Nava cuäng nhû àïì aán
hoaåt àöång Àöng Xuên 1953-1954 cuãa ta, àõa danh Àiïån Biïn Phuã
chûa àûúåc nhùæc túái. Chó sau ngaây 20-11-1953, vúái sûå coá mùåt cuãa 6
tiïíu àoaân quên Phaáp nhaãy duâ xuöëng Àiïån Biïn Phuã, vaâ tûâ ngaây 03
thaáng 12 nùm 1953 vúái quyïët àõnh “chêëp nhêån giao chiïën úã Têy
Bùæc, baão vïå Àiïån Biïn Phuã bùçng bêët cûá giaá naâo” àõch têåp trung xêy
dûång úã àêy möåt têåp àoaân cûá àiïím maånh chûa tûâng coá úã Àöng
Dûúng. Chñnh tûâ thúâi àiïím àoá Àiïån Biïn Phuã múái trúã thaânh trêån
quyïët chiïën chiïën lûúåc cuãa caã àõch vaâ ta.
Nhûng ñt ngûúâi biïët trûúác àoá 5 nùm, vaâo thaáng 6-1949, “trêån
cuöëi cuâng kïët thuác thùæng lúåi cuöåc khaáng chiïën chöëng thûåc dên
Phaáp” àaä àûúåc Chuã tõch Höì Chñ Minh, dûúái buát danh Trêìn Lûåc dûå
baáo trong taác phêím Giêëc nguã mûúâi nùm. Taác phêím naây àûúåc Töíng
böå Viïåt Minh xuêët baãn nùm 1949. Vúái sûå mêîn caãm tuyïåt vúâi, Ngûúâi
àaä phaác hoaå trêån àaánh êëy trïn möåt söë neát cú baãn:
Möåt laâ, Phaáp àûúåc möåt nûúác àïë quöëc khaác giuáp.
Trong Giêëc nguã mûúâi nùm, taác giaã nïu toám tùæt nhû sau: Sau
thêët baåi trong cuöåc tiïën cöng lïn Viïåt Bùæc, giùåc Phaáp quay vïì têåp
trung lûåc lûúång, tiïën haânh bònh àõnh caác vuâng chuáng chiïëm àoáng,
àaánh phaá quyïët liïåt phong traâo du kñch, àöìng thúâi ra sûác vú veát sûác
ngûúâi, sûác cuãa úã caác vuâng taåm chiïëm nhùçm keáo daâi cuöåc chiïën
tranh, “chuáng tiïëp àûúåc viïån binh bùçng maáy bay. Quên ta bùæn rúi
mêëy chiïëc, xeát ra khöng phaãi maáy bay cuãa Phaáp, maâ cuãa möåt nûúác
ngoaâi”. Àiïìu àoá khiïën ngûúâi àoåc caãm nhêån trong cuöåc chiïën tranh
xêm lûúåc Viïåt Nam, Phaáp àûúåc caác nûúác cuâng phe àïë quöëc tiïëp tay,
giuáp sûác.
úã thúâi àiïím naây (nùm 1949), tuy Phaáp khöng múã àûúåc möåt
cuöåc tiïën cöng naâo coá yá nghôa chiïën lûúåc quan troång vaâo vuâng tûå do
cuaã ta, nhûng lûåc lûúång quên sûå cuãa chuáng trïn chiïën trûúâng coân
rêët maånh: Myä àang phaãi têåp trung vaâo khu vûåc chñnh laâ chêu Êu,
ñt ai nghô Myä seä can thiïåp quên sûå vaâo cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc
cuãa Phaáp úã Viïåt Nam. Nhûng thûåc tïë cho thêëy, tûâ thaáng 5-1950,
Myä àaä cöng khai viïån trúå cho Phaáp, vaâ ngaây caâng can thiïåp sêu
vaâo cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc cuãa Phaáp úã Viïåt Nam. Muåc àñch cuãa
Myä laâ vûâa giuáp Phaáp giaânh thùæng lúåi vïì quên sûå, ngùn chùån phong
traâo giaãi phoáng dên töåc àang dêng cao úã aá Phi, Myä Latinh, ngùn
chùån laân soáng cöång saãn traân xuöëng Àöng Nam aá; vûâa àaåt cú súã àïí
khi coá àiïìu kiïån seä thay thïë Phaáp trïn toaân coäi Àöng Dûúng.
Tñnh àïën thúâi àiïím Phaáp triïín khai töí chûác phoâng thuã úã Àiïån
Biïn Phuã, viïån trúå cuãa Myä àaä chiïëm túái 78% töíng ngên saách chiïën
tranh cuãa Phaáp úã Àöng Dûúng. Vaâ têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn
Phuã hònh thaânh dûåa trïn nhûäng cöë gùæng cao nhêët cuãa Phaáp vaâ
viïån trúå lúán nhêët cuãa Myä. Nhúâ súám xaác àõnh àûúåc chiïìu hûúáng diïîn
biïën trong êm mûu, thuã àoaån cuãa keã thuâ, Àaãng ta chuã trûúng àêíy
maånh hoaåt àöång trïn caác chiïën trûúâng, àöìng thúâi giûúng cao ngoån
cúâ hoaâ bònh, tranh thuã sûå uãng höå quöëc tïë; chöëng êm mûu keáo daâi
vaâ múã röång cuöåc chiïën tranh cuãa Phaáp vaâ Myä.
Hai laâ, Trêån àaánh coá qui mö rêët lúán vaâ aác liïåt.
Vïì “trêån cuöëi cuâng” kïët thuác thùæng lúåi cuöåc khaáng chiïën
chöëng thûåc dên Phaáp xêm lûúåc, nhên vêåt trong Giêëc nguã mûúâi
nùm tûå thuêåt nhû sau: Trong trêån êëy, giùåc Phaáp phaãi huy àöång
“tûâng àaân, tûâng luä maáy bay... tuãa ra nhû ong”. “Chuáng giöåi bom
xuöëng nhû mûa. Töëp maáy bay naây vïì thò töëp khaác túái, chuáng thay
nhau neám bom... tiïëng nöí long trúâi chuyïín àêët, khoái lïn nghi nguát
nhû mêy”. Vaâ “theo kïë hoaåch cuãa giùåc, thò trêån êëy phaãi laâ möåt trêån
khuãng khiïëp nhêët”. Qua àoaån trñch trïn, coá thïí hònh dung, àêy laâ
trêån àaánh coá qui mö lúán vaâ aác liïåt.
Àiïån Biïn Phuã, nhû moåi ngûúâi àaä roä, laâ trêån “quyïët chiïën
chiïën lûúåc” lúán nhêët giûäa ta vaâ Phaáp. Vïì phña àõch, àoá laâ núi têåp
trung binh lûåc lúán vúái mêåt àöå cao nhêët, vúái nhûäng àún võ tinh nhuïå
nhêët, cuâng nhûäng cöë gùæng chiïën tranh cao nhêët cuãa Phaáp vaâ viïån
trúå lúán nhêët cuãa Myä. Lûåc lûúång àõch úã Àiïån Biïn Phuã, luác cao nhêët
lïn túái 16.200 tïn, chiïëm 1/3 lûåc lûúång cú àöång cuãa Nava úã àöìng
bùçng Bùæc Böå.
Àùåc biïåt, böå chó huy Phaáp vúái quan àiïím coi khöng quên laâ
con “chuã baâi” cuãa chiïën trûúâng, àaä sûã duång hêìu hïët lûåc lûúång
khöng quên coá trong tay úã Àöng Dûúng luác bêëy giúâ (khoaãng 80%
töíng söë maáy bay) laâm nhiïåm vuå tiïëp tïë, chi viïån cho Àiïån Biïn
Phuã. Vaâo giai àoaån cuöëi cuãa chiïën dõch, chuáng laåi àûúåc khöng quên
Myä giuáp sûác, vúái töíng söë 3.691 lêìn chiïëc xuêët kñch, trong àoá riïng
loaåi neám bom haång nùång, haång trung B26, B24 laâ 1.043 lêìn chiïëc.
Coân vïì phña ta, chó trong voâng 1 thaáng sau khi haå quyïët têm
tiïu diïåt àõch úã Àiïån Biïn Phuã, Böå Töíng tû lïånh àaä àiïìu lïn àêy caã
thaãy 4 àaåi àoaân böå binh (thiïëu 1 trung àoaân), 1 àaåi àoaân cöng
phaáo, vúái töíng söë quên hún 5 vaån ngûúâi. Ngoaâi ra ta coân huy àöång
3 vaån dên cöng vaâ nhiïìu thanh niïn xung phong, àún võ böå àöåi laâm
nhiïåm vuå baão àaãm giao thöng vêån taãi vaâ tiïëp tïë hêåu cêìn. So vúái têët
caã caác chiïën dõch trûúác àoá, àêy laâ chiïën dõch ta huy àöång lûåc lûúång
tham chiïën àöng nhêët.
Nhû vêåy laâ, trêån àaánh úã Àiïån Biïn Phuã laâ cuöåc àoå sûác giûäa
hai lûåc lûúång quên sûå têåp trung lúán nhêët, noá coá qui mö rêët lúán vaâ
aác liïåt, àuáng nhû Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä dûå àoaán.
Ba laâ, Quên ta thùæng lúán.
Cuäng trong taác phêím Giêëc nguã mûúâi nùm, kïët quaã trêån àaánh
àûúåc Chuã tõch Höì Chñ Minh dûå baáo: “Quên àõch bõ ta vêy kñn.
Chuáng khöng thïí cûáu viïån àûúåc nhau, bõ ta tiïu diïåt gêìn hïët”.
Quên ta toaân thùæng trong “trêån cuöëi cuâng” cuãa cuöåc khaáng chiïën.
Cuâng maåch tû duy trïn, khi trêån àaánh àang diïîn ra aác liïåt,
traã lúâi möåt nhaâ baáo nûúác ngoaâi vïì triïín voång cuöåc chiïën àêëu úã Àiïån
Biïn Phuã. Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä duâng hònh tûúång “chiïëc muä lêåt
ngûúåc”, trong àoá quên ta úã trïn vaânh muä, coân quên Phaáp thò úã dûúái
loâng muä. Hònh tûúång àoá thïí hiïån niïìm tin tûúãng maånh meä vaâo
thùæng lúåi cuöëi cuâng cuãa quên dên ta úã Àiïån Biïn Phuã.
Trong taác phêím trïn, Chuã tõch Höì Chñ Minh khöng chó dûå
baáo söë phêån cuãa boån xêm lûúåc úã trêån “quyïët chiïën chiïën lûúåc”: “Kïët
quaã trêån êëy khuãng khiïëp thêåt, nhûng khuãng khiïëp cho giùåc” (maâ
thûåc tïë àaä diïîn ra àuáng nhû vêåy). Ngûúâi coân àoaán àõnh thiïåt haåi cuå
thïí cuãa chuáng laâ “hún möåt vaån giùåc chïët vaâ bõ thûúng” chûa kïí caác
chiïën trûúâng khaác. Thêåt kyâ laå, dûå baáo àoá cuãa Ngûúâi so vúái thûåc tïë
trêån àaánh diïîn ra sau àoá 5 nùm rêët saát húåp, töíng söë quên àõch bõ
ta tiïu diïåt vaâ bùæt söëng úã Àiïån Biïn Phuã göìm hún 1,6 vaån tïn.
Böën laâ, Phaáp phaãi àaâm phaán vúái ta vaâ kyá kïët hiïåp àõnh àònh
chiïën.
Trong Giêëc nguã mûúâi nùm, Chuã tõch Höì Chñ Minh daânh hùèn
möåt àoaån noái vïì sûå viïåc naây. Àoaån vùn êëy nhû sau: “Tin thêët baåi
vïì àïën Phaáp, caã nûúác xön xao, àoâi lêåp tûác giaãng hoaâ vúái ta. Quöëc
höåi Phaáp àaánh àöí chñnh phuã cuä, bêìu ra chñnh phuã múái. Chñnh phuã
naây liïìn phaái àaåi biïíu qua thûúng lûúång vúái chñnh phuã ta.
Cuöåc àaâm phaán tiïën haânh rêët nhanh choáng, vò ngay tûâ luác
àêìu khaáng chiïën, Chñnh phuã vaâ nhên dên ta àaä àõnh roä lêåp trûúâng
cuãa Viïåt Nam, lêåp trûúâng êëy laâ “Viïåt Nam hoaân toaân thöëng nhêët
vaâ àöåc lêåp, coá quöëc höåi riïng, chñnh phuã riïng, quên àöåi riïng,
ngoaåi giao riïng, kinh tïë taâi chñnh riïng. Viïåt Nam bùçng loâng húåp
taác thên thiïån vúái nûúác Phaáp trïn lêåp trûúâng bònh àùèng vaâ seä thûâa
nhêån nhûäng lúåi ñch chñnh àaáng cuãa Phaáp úã Viïåt Nam”... Chñnh phuã
Phaáp khöng thïí “coâ beâ búát möåt thïm hai” àûúåc nûäa. Àoaân àaåi biïíu
Phaáp ban àêìu tuy cuäng tòm caách naây hay caách khaác àïí caäi lêëy
àûúåc, nhûng röìi cuäng phaãi thûâa nhêån nhûäng àiïìu kiïån chñnh àaáng
cuãa ta”.
Tònh hònh sau chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã diïîn ra àuáng nhû
Höì Chñ Minh àaä hònh dung trong àoaån vùn nïu trïn. Nhùæc laåi
chuyïån naây, àöìng chñ Phaåm Vùn Àöìng kïí: “Thaáng 4 nùm 1954,
cuöåc chiïën àêëu úã Àiïån Biïn Phuã àang aác liïåt, töi àïën chaâo Baác
trûúác khi ài Geneâve. Baác cho biïët laâ seä coá moán quaâ quyá tùång àoaân
àaåi biïíu cuãa ta, vaâ chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã, moán quaâ quyá vö giaá
êëy, àaä àïën ngay chiïìu höm trûúác ngaây Höåi nghõ Geneâve khai maåc”.
Roä raâng laâ, bõ thua àau trïn chiïën trûúâng, laåi do sûác eáp àêëu
tranh maånh meä cuãa nhên dên Phaáp vaâ nhên dên thïë giúái, Phaáp
buöåc phaãi ngöìi thûúng lûúång vúái ta taåi Höåi nghõ Geneâve. Vò theo
àuöi Myä cöë tònh phaá hoaåi höåi nghõ, chñnh phuã phaãn àöång Phaáp do
Laniel cêìm àêìu mêët tñn nhiïåm vaâ bõ àöí, Quöëc höåi Phaáp vúái àa söë
phiïëu cûã Mendeâs France lêåp chñnh phuã múái, ài àïën kyá vúái ta hiïåp
àõnh chêëm dûát chiïën tranh, lêåp laåi hoaâ bònh úã Àöng Dûúng.
Cuäng bùçng phûúng phaáp tû duy khoa hoåc trïn, Chuã tõch Höì
Chñ Minh àaä tûâng dûå baáo vïì thúâi gian thùæng lúåi cuãa cuöåc khaáng
chiïën. Nùm 1950, trïn àûúâng ra mùåt trêån trong chiïën dõch Biïn
Giúái, Ngûúâi tiïn àoaán: “Cuöåc khaáng chiïën cuãa chuáng ta tuy rêët
gian khöí, noá coá thïí keáo daâi böën, nùm nùm nûäa, nhûng cuöëi cuâng
chuáng ta nhêët àõnh thùæng lúåi”. Nhû vêåy, tñnh tûâ nùm 1950 àïën
1954, khaái niïåm thúâi gian àûúåc Ngûúâi xaác àõnh thêåt roä rïåt vaâ chñnh
xaác àïën kyâ laå “böën, nùm nùm nûäa”.
Tuy chûa phaãi laâ àêìy àuã, nhûng qua möåt söë nöåi dung nïu
trïn, coá thïí thêëy Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä súám dûå baáo möåt caách
chñnh xaác, taâi tònh vïì trêån “quyïët chiïën chiïën lûúåc” giûäa ta vaâ àõch,
khi cuöåc khaáng chiïën coân àang úã giai àoaån gian lao, àêìy thûã thaách.
úã àêy Höì Chñ Minh khöng chó thïí hiïån tinh thêìn laåc quan caách
maång, niïìm tin maänh liïåt vaâo thùæng lúåi maâ coân chûáng toã têìm nhòn
xa tröng röång àïën laå thûúâng.
Laâ bêåc thêìy cuãa chiïën tranh caách maång Viïåt Nam, trong hoaåt
àöång thûåc tiïîn vaâ trong nhiïìu baâi viïët, Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä
nhiïìu lêìn dûå àoaán chñnh xaác vïì êm mûu, thuã àoaån cuãa keã thuâ,
nhûäng bûúác ngoùåt lúán cuãa cuöåc khaáng chiïën, vïì thúâi cú cuãa nhûäng
àoân tiïën cöng vaâ haânh àöång quên sûå quyïët àõnh... Lyá giaãi àiïìu naây,
àöìng chñ Trûúâng Chinh viïët: “Thïë giúái quan cuãa chuã nghôa Maác —
Lïnin vaâ nhûäng kinh nghiïåm àêëu tranh lêu nùm àaä laâm cho Ngûúâi
coá khaã nùng àoaán trûúác thúâi cuöåc, mau leå nhêån ra nhûäng bûúác
ngoùåt cuãa lõch sûã vaâ àïì ra khêíu hiïåu thñch húåp nhùçm xoay chuyïín
tònh hònh”.
Nguyïîn Minh Àûác. Taåp chñ “Xûa vaâ nay”, söë 63, th.5, 1999
BAÁC HÖÌ GIAÁO DUÅC QUYÏËT TÊM CHIÏËN ÀÊËU

CHO BÖÅ ÀÖÅI ÀAÁNH ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Trong quaá trònh chuêín bõ vaâ tiïën haânh chiïën dõch Àiïån Biïn
Phuã, Baác Höì àaä àùåc biïåt chùm lo giaáo duåc quyïët têm chiïën àêëu cho
böå àöåi. Ngay sau Höåi nghõ Böå Chñnh trõ baân vïì chuã trûúng taác
chiïën Àöng — Xuên 1953-1954 vaâ quyïët àõnh múã chiïën dõch Àiïån
Biïn Phuã, Baác àaä huêën thõ cho caán böå, chiïën sô tham gia chiïën
dõch: “Chiïën dõch naây laâ möåt chiïën dõch rêët quan troång. Caác chuá
phaãi àaánh cho thùæng. Têët caã caác chuá, caán böå cuäng nhû chiïën sô àïìu
phaãi:
- Quyïët têm chiïën àêëu, triïåt àïí chêëp haânh mïånh lïånh.
- Bïìn bó deão dai, vûúåt qua moåi gian khöí, khùæc phuåc moåi khoá
khùn.
- Tiïu diïåt thêåt nhiïìu àõch, giaânh cho àûúåc toaân thùæng”.
Sûác maånh chiïën àêëu cuãa quên àöåi àûúåc taåo thaânh búãi töíng
húåp caác yïëu töë giûäa con ngûúâi vaâ vuä khñ, giûäa caác nhên töë chñnh trõ
tinh thêìn vúái trònh àöå töí chûác chó huy... trong àoá nhên töë chñnh trõ
tinh thêìn, trûúác hïët laâ yá chñ quyïët têm chiïën àêëu, àoáng vai troâ rêët
to lúán. Baác phên tñch möåt caách sêu sùæc rùçng: “Quyïët têm cuãa
Trung ûúng chûa àuã, coân phaãi àïí cho caác chuá cên nhùæc kyä thêëy roä
caái dïî vaâ caái khoá àïí truyïìn caái quyïët têm àoá cho caác chuá. Trung
ûúng vaâ caác chuá quyïët têm cuäng chûa àuã, maâ phaãi laâm cho quyïët
têm àoá xuöëng àïën moåi ngûúâi chiïën sô... Quyïët têm àoá phaãi thaânh
möåt khöëi thöëng nhêët tûâ trïn xuöëng dûúái vaâ tûâ dûúái lïn trïn”.
Trong suöët quaá trònh chuêín bõ chiïën dõch Baác luön luön nhêën
maånh, böå àöåi phaãi coá quyïët têm chiïën àêëu cao, múái vûúåt qua àûúåc
khoá khùn trúã ngaåi, àïí ài àïën thùæng lúåi “phaãi quyïët têm gêy möåt taác
phong chiïën àêëu anh duäng... quyïët têm chõu khöí chõu khoá, quyïët
têm khùæc phuåc khoá khùn, quyïët têm chêëp haânh chñnh saách... Bêët
kyâ viïåc lúán hay viïåc nhoã àïìu phaãi quyïët têm laâm cho bùçng àûúåc”.
Khi chiïën dõch sùæp múã maân, Baác laåi gûãi thû cho caán böå, chiïën
sô toaân mùåt trêån vaâ Baác àaä khñch lïå: “Baác tin chùæc rùçng caác chuá seä
phaát huy thùæng lúåi vûâa qua, quyïët têm vûúåt moåi khoá khùn, gian
khöí àïí laâm troân nhiïåm vuå veã vang sùæp túái”.
Thêëm sêu lúâi daåy cuãa Baác, caán böå, chiïën sô Àiïån Biïn Phuã àaä
luön luön nïu cao quyïët têm chiïën àêëu vaâ àaä chiïën àêëu vö cuâng
duäng caãm ngoan cûúâng. Trong nhûäng thaáng ngaây chuêín bõ chiïën
dõch suåc söi, böå àöåi ta àaä anh duäng “múã àûúâng thùæng lúåi”, duâng sûác
ngûúâi keáo nhûäng khêíu phaáo nùång haâng têën, vûúåt qua bao àeâo cao,
suöëi sêu, lêåp kyâ cöng bñ mêåt àûa phaáo vaâo trêån àõa. Àïën khi
phûúng chêm “àaánh chùæc tiïën chùæc” àûúåc xaác àõnh, àïí tùng cûúâng
cöng taác chuêín bõ, böå àöåi ta laåi kiïn quyïët keáo phaáo ra. Trong 20
ngaây àïm liïn tuåc keáo phaáo àêìy gian khöí hi sinh, caán böå, chiïën sô
Àiïån Biïn àaä giûä vûäng quyïët têm, nghiïm tuác chêëp haânh mïånh
lïånh, duäng caãm vûúåt moåi khoá khùn, hoaân thaânh xuêët sùæc nhiïåm
vuå.
Vúái quyïët têm sùæc àaá êëy, böå àöåi Àiïån Biïn àaä anh duäng vûúåt
qua mûa bom baäo àaån, duäng maänh tiïën cöng, lêåp nïn nhûäng kyâ
tñch haâo huâng, nhûäng chiïën cöng hiïín haách.
Chiïën thùæng lõch sûã Àiïån Biïn Phuã àaä laâm chêën àöång àõa
cêìu. Tûâ chiïën thùæng vô àaåi êëy, chuáng ta coá thïí ruát ra nhiïìu baâi hoåc
quñ baáu vïì nghïå thuêåt chó àaåo chiïën tranh, vïì khoa hoåc nghïå thuêåt
quên sûå. Riïng vïì xêy dûång sûác maånh chiïën àêëu cuãa böå àöåi, thò
vêën àïì giaáo duåc, nêng cao quyïët têm chiïën àêëu theo lúâi daåy cuãa
chuã tõch Höì Chñ Minh, laâ baâi hoåc vö giaá.
Ngaây nay, yïu cêìu nhiïåm vuå múái àang àoâi hoãi chuáng ta phaãi
xêy dûång quyïët têm chiïën àêëu cao cho böå àöåi möåt caách thûúâng
xuyïn liïn tuåc. Chñnh vò thïë, viïåc thêëu triïåt nhûäng nöåi dung giaáo
duåc quyïët têm chiïën àêëu cuãa Baác Höì cho böå àöåi Àiïån Biïn Phuã
àang coá nhûäng yá nghôa to lúán vaâ thiïët thûåc trong nhiïåm vuå giaáo
duåc vaâ àaâo taåo cuãa caác nhaâ trûúâng quên àöåi höm nay.
Haâ Huy Thöng. Taåp chñ Nhaâ trûúâng quên àöåi, söë 1, 1994
BAÁC HÖÌ VAÂ CHIÏËN DÕCH ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Viïåc chuêín bõ cho Chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã àûúåc raáo riïët
triïín khai tûâ nhûäng ngaây cuöëi nùm 1953, Baác Höì chó thõ: “Chiïën
dõch naây laâ möåt chiïën dõch rêët quan troång khöng nhûäng vïì quên sûå
maâ caã vïì chñnh trõ, khöng nhûäng àöëi vúái trong nûúác maâ àöëi vúái
quöëc tïë. Vò vêåy, toaân quên, toaân dên, toaân Àaãng phaãi têåp trung
hoaân thaânh cho kyâ àûúåc”. Quyïët têm cuãa Baác àûúåc toaân Àaãng,
toaân dên, toaân quên ta quaán triïåt.
Kïí tûâ khi bùæt àêìu chuêín bõ cho chiïën dõch àïën khi kïët thuác
chiïën dõch, Baác thûúâng xuyïn chó àaåo vaâ theo doäi saát sao. Trong
thúâi gian diïîn biïën cuãa chiïën dõch, Baác àoáng “àaåi baãn doanh” taåi
Höìng Thaái, Sún Dûúng, Tuyïn Quang. Khi chiïën dõch sùæp kïët
thuác, Baác chuyïín vïì laâng Haãn, cuäng thuöåc huyïån Sún Dûúng. Khi
thùæng lúåi hoaân toaân, Baác chuyïín ra úã Vùn Lùng, Àaåi Tûâ, Thaái
Nguyïn. Tuy úã Viïåt Bùæc, song moåi diïîn biïën vïì phña ta cuäng nhû
moåi hoåat àöång cuãa àõch, Baác nùæm rêët vûäng. Trong möåt quyïín söí
ghi cheáp, Baác viïët: “10-1950, sau khi Phaáp thêët baåi úã biïn giúái, Böå
trûúãng Quöëc phoâng múái laâ Plïven noái “Tûâ nay Phaáp seä bùæt eáp quên
àöåi Viïåt Minh rúâi xa cùn cûá cuãa hoå. Phaáp seä choån nhûäng mùåt trêån
coá lúåi cho mònh àïí traã thuâ cho nhûäng binh sô Phaáp àaä hi sinh úã Cao
Bùçng vaâ Laång Sún”; 12-1951, Plïven laåi noái: “Kïë hoaåch cuãa Phaáp
hiïån nay seä àûa àïën thùæng lúåi trong 15 hoùåc 18 thaáng”; 2-1954, khi
sang Àöng Dûúng, Plïven noái: “Töi sang àïí giuáp Nava chuêín bõ kïë
hoaåch tiïën cöng”. Khi trúã vïì Phaáp, Plïven noái: “Tûúáng Nava àoaán
chùæc rùçng Chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã seä khöng àûa laåi kïët quaã gò
cho Viïåt Minh”... Qua nhûäng tònh hònh àoá, Baác ruát ra kïët luêån laâ:
“Boån chuáng rêët chuã quan”.
Àêìu thaáng 3-1954, taåi möåt àõa àiïím úã Viïåt Bùæc, nhaâ baáo
Öxtrêylia Búácseát hoãi Baác vïì tònh hònh Àiïån Biïn Phuã. Baác liïìn àùåt
ngûãa chiïëc muä lïn baân, chó vaâo àaáy muä noái: “Àêy laâ Àiïån Biïn
Phuã, thung luäng coá nuái bao boåc chung quanh”. Sau àoá, Baác voâng
tay theo vaânh muä, noái tiïëp: “Quên viïîn chinh Phaáp úã dûúái thung
luäng naây, chuáng töi tûâ trïn nuái úã chung quanh bao vêy chuáng.
Chuáng nhêët àõnh khöng thïí thoaát àûúåc”. Thûåc tiïîn úã Àiïån Biïn
Phuã àaä chûáng minh cho nhêån àõnh cuãa Baác laâ hoaân toaân àuáng.
Khi chiïën dõch nöí ra, Baác theo doäi tûâng giúâ, tûâng phuác nhûäng
diïîn biïën cuãa trêån àaánh. Baác noái vúái caác àöìng chñ laâm viïåc gêìn Baác
laâ hïî coá bêët kyâ tin tûác gò vïì Àiïån Biïn Phuã phaãi baáo caáo ngay cho
Baác biïët. Baác rêët vui möîi khi nhêån àûúåc nhûäng tin tûác chiïën thùæng
tûâ mùåt trêån baáo vïì.
Baác viïët nhiïìu baâi baáo coá giaá trõ vïì chiïën dõch lõch sûã naây.
Nhûäng baâi cuâng mang chung möåt tïn: “Àiïån Biïn Phuã” cuãa Baác àaä
vaåch trêìn êm mûu xaão quyïåt vaâ tñnh chuã quan ngaåo maån cuãa àõch.
Tñnh chuã quan êëy dûúâng nhû àaä trúã thaânh “truyïìn thöëng” cuãa
quên àöåi thûåc dên. Song, nhû Baác noái, chuáng coá biïët àêu rùçng “xûa
kia vua Phaáp laâ Napölïöng àaä gùåp möåt Àiïån Biïn Phuã úã Maåc Tû
Khoa (nùm 1812) vaâ möåt Àiïån Biïn Phuã khaác úã Oateáclö (nùm
1815)”. Baác coân vaåch trêìn êm mûu cuãa Myä tiïëp tay cho Phaáp úã mùåt
trêån Àiïån Biïn Phuã, Myä dêìn dêìn trúã thaânh keã àõch chñnh cuãa nhên
dên Viïåt Nam.
Thûåc dên Phaáp hung hùng vïì nhûäng thùæng lúåi tûúãng tûúång
trûúác khi coá Chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã. Nhûng àïën khi chiïën dõch
kïët thuác, thùæng lúåi hoaân toaân vïì phña ta thò keã àõch laåi buöìn thiu.
Khöng nhûäng Phaáp maâ Myä àûát tûâng khuác ruöåt vò bao nhiïu êm
mûu, kïë hoaåch cuãa chuáng gûãi gùæm úã Àiïån Biïn Phuã böîng chöëc bõ
tiïu tan ra mêy khoái.
“Nûúác Myä bõ xuác àöång sêu sùæc búãi caái thaãm kõch Àiïån Biïn
Phuã”. Möåt túâ baáo Myä luác êëy viïët nhû vêåy. Coân cún àau thùæt cuãa
thûåc dên Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã, àûúåc Baác mö taã (bùçng thú) qua
caãnh tûúång tûúáng Nava phaãi cuát vïì “nûúác meå”, baâi “Nava Chinh
phu ngêm”:
Thua to úã trêån Àiïån Biïn,
Cuát vïì Têy têëm loâng xêëu höí
Bûúác chên lïn chiïëc têìu bay
Quên khaáng chiïën tûúãng chûâng dïî xûåc
Chó trong möåt trêån tan hoang túi búâi
Thöi, Na hùéng cuát vïì nûúác meå,
Quyïìn chó huy àïí laåi Salùng
N. ài S. laåi lùng nhùng
Thùçng ài, thùçng úã, chùèng thùçng naâo hún...”
Sau chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, nöåi böå trong tûúáng taá Phaáp
caâng thïm luåc àuåc to. Tûúáng Nava àöí töåi cho tûúáng Cönhi vò bêët taâi
maâ thêët baåi. Tûúáng Cönhi noái vò tûúáng Nava bêët lûåc maâ thua to.
Caác tûúáng taá thûåc dên khaác àïìu àöí löîi cho nhau, chùèng tïn naâo
muöën chõu nhêån phêìn thêët baåi vïì mònh. Hún thïë nûäa, vêën àïì Àiïån
Biïn Phuã coân tiïëp tuåc aám aãnh àêìu oác nhûäng cúä choáp bu trong
chñnh phuã Phaáp. Trûúác sûå thêët baåi úã Àiïån Biïn Phuã, Chñnh phuã
Phaáp àaä cûã tûúáng giaâ Catúru àiïìu tra xem traách nhiïåm taåi ai. Sau
möåt nùm khaão saát tònh hònh, Catúru cöng böë kïët quaã cuöåc àiïìu tra
cho in thaânh möåt quyïín saách. Baác coá àoåc quyïín saách naây, cho rùçng,
nhûäng kïët luêån cuãa taác giaã cuöën saách coá phêìn naâo àuáng khi nïu
nguyïn nhên thêët baåi cuãa Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã laâ do boån tûúáng
taá bêët taâi vaâ chñnh phuã Lanien ûún heân, vaâ Catúru coi àêy laâ caái
tang lúán cuãa nûúác Phaáp. Song Baác cuäng chó roä coá nhûäng àiïìu maâ
tûúáng Catúru khöng thêëy roä, hoùåc khöng daám noái, àoá laâ thûåc dên
Phaáp súã dô thêët baåi vò chuáng laâ boån cûúáp nûúác, chuáng tiïën haânh
chiïën tranh thûåc dên, chiïën tranh phi nghôa. Coân Viïåt Nam súã dô
thùæng lúåi laâ vò quên vaâ dên ta àoaân kïët nhêët trñ, khaáng chiïën anh
duäng, vò chñnh nghôa úã vïì phña ta. Baác cho rùçng, tûúáng giaâ Catúru
cuäng quïn möåt chên lyá laâ khi möåt dên töåc àaä àoaân kïët chùåt cheä,
vuâng dêåy chiïën àêëu àïí giaânh laåi quyïìn àöåc lêåp cuãa mònh thò khöng
coá lûåc lûúång phaãn àöång naâo ngùn caãn àûúåc hoå, hoå nhêët àõnh thùæng
lúåi. Baác chó roä laâ chûâng naâo coân chuã nghôa thûåc dên thò boån thûåc
dên êëy coân bõ nhiïìu Àiïån Biïn Phuã úã caác nûúác thuöåc àõa khaác.
Àûác Vûúång, Àûác Lûúång. Baáo “Nhên dên”, ngaây 1-4-1984
CHUÃ TÕCH HÖÌ CHÑ MINH VAÂ CHIÏËN THÙÆNG ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Trong sûå phaát triïín cuãa xaä höåi loaâi ngûúâi, caác vô nhên tuy
chõu sûå aãnh hûúãng, sûå chi phöëi cuãa nhûäng yïu cêìu chung cuãa thúâi
àaåi, nhûng bao giúâ cuäng àoáng möåt vai troâ hïët sûác to lúán, coá khi
quyïët àõnh theo hûúáng phaát triïín cuãa lõch sûã.
Caác Maác àaä tûâng viïët “Möîi thúâi àaåi xaä höåi àïìu cêìn coá nhûäng
con ngûúâi vô àaåi cuãa noá, vaâ nïëu khöng coá nhûäng con ngûúâi vô àaåi
nhû thïë thò thúâi àaåi seä saáng taåo ra nhûäng con ngûúâi nhû thïë”.
Trïn yá nghôa àoá, thùæng lúåi cuãa cuöåc àêëu tranh giaãi phoáng dên
töåc vaâ xêy dûång xaä höåi úã nûúác ta theo con àûúâng xaä höåi chuã nghôa
khöng thïí taách rúâi cöng lao cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh vô àaåi.
Chiïën thùæng lõch sûã Àiïån Biïn Phuã, àónh cao cuãa cuöåc khaáng
chiïën chöëng thûåc dên Phaáp vaâ can thiïåp Myä khöng chó laâ sûå tiïëp
theo nhûäng chiïën cöng trong lõch sûã chöëng giùåc ngoaåi xêm cuãa dên
töåc ta, maâ coân thïí hiïån quan àiïím tû tûúãng cuãa Höì Chñ Minh vïì
àûúâng löëi cûáu nûúác, àûúâng löëi khaáng chiïën vïì xêy dûång lûåc lûúång
vuä trang vaâ chiïën tranh nhên dên.
Myä can thiïåp giuáp Phaáp àêíy maånh cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc
Àöng Dûúng trong thïë yïëu, mong tòm ra möåt “löëi thoaát danh dûå”
nghôa laâ “löëi thoaát trong thùæng lúåi”. Àïí thûåc hiïån êm mûu àoá, thûåc
dên Phaáp àaä thöng qua kïë hoaåch quên sûå Nava nhùçm cuãng cöë lûåc
lûúång, têåp trung binh lûåc, tûâng bûúác tiïën haânh tiïën cöng chiïën lûúåc
giaânh nhûäng thùæng lúåi to lúán, buöåc ta phaãi àiïìu àònh theo hûúáng coá
lúåi cho chuáng. Bùçng viïåc phên tñch chñnh xaác tònh hònh vaâ êm mûu
cuãa keã àõch, Chuã tõch Höì Chñ Minh vaâ Trung ûúng Àaãng àaä chuã
trûúng: “têåp trung lûåc lûúång múã nhûäng cuöåc tiïën cöng vaâo nhûäng
hûúáng quan troång vïì chiïën lûúåc maâ àõch tûúng àöëi yïëu, nhùçm tiïu
diïåt möåt böå phêån sinh lûåc cuãa àõch, giaãi phoáng àêët àai, àöìng thúâi
buöåc chuáng bõ àöång, phên taán lûåc lûúång àöëi phoá vúái ta trïn nhûäng
àõa àiïím xung yïëu maâ chuáng khöng thïí boã, do àõch phaãi phên taán
binh lûåc maâ taåo ra cho ta nhûäng àiïìu kiïån thuêån lúåi múái àïí tiïu
diïåt thïm tûâng böå phêån sinh lûåc cuãa chuáng”.
Vúái chuã trûúng chiïën lûúåc àoá, ta àaä giûä vûäng àûúåc thïë chuã
àöång chiïën lûúåc vaâ giaânh àûúåc thùæng lúåi, buöåc àõch phaãi xêy dûång
Àiïån Biïn Phuã thaânh têåp àoaân cûá àiïím maånh sùén saâng nghiïìn naát
chuã lûåc cuãa ta khi rúi vaâo bêîy naây cuãa chuáng. Song moåi mûu toan
cuãa thûåc dên Phaáp àaä hoaân toaân bõ thêët baåi trûúác àûúâng löëi chuã
trûúng cuãa Àaãng ta àûáng àêìu laâ Chuã tõch Höì Chñ Minh. Kïët cuåc bi
thaãm cuãa thûåc dên Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã àaä dêîn túái viïåc kyá kïët
Hiïåp àõnh Giúnevú nùm 1954 vaâ viïåc lêåp laåi hoaâ bònh úã Àöng
Dûúng.
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã diïîn ra trong thïë chuã àöång cuãa
quên vaâ dên ta thïí hiïån têìm nhòn xa tröng röång cuãa caã àûúâng löëi
cûáu nûúác noái chung, khaáng chiïën chöëng Phaáp noái riïng cuãa Àaãng
vaâ Chuã tõch Höì Chñ Minh. Àûúâng löëi chiïën lûúåc cûáu nûúác cuãa Höì
Chñ Minh àûúåc hònh thaânh tûâ khi Ngûúâi xaác àõnh con àûúâng cûuá
nûúác àuáng àùæn. Àiïìu naây laâ do “thïë giúái quan cuãa chuã nghôa Maác —
Lïnin vaâ nhûäng kinh nghiïåm àêëu tranh lêu nùm àaä laâm cho Ngûúâi
coá khaã nùng àoaán trûúác àûúåc thúâi cuöåc, mau leå nhêån ra àûúåc bûúác
ngoùåt cuãa lõch sûã vaâ àïì ra nhûäng khêíu hiïåu thñch húåp nhùçm xoay
chuyïín tònh thïë”.
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã laâ kïët quaã thûåc hiïån àûúâng löëi
khaáng chiïën toaân dên, toaân diïån, trûúâng kyâ, tûå lûåc tûå cûúâng do
Àaãng ta àûáng àêìu laâ Chuã tõch Höì Chñ Minh vaåch ra. Chiïën thùæng
lõch sûã Àiïån Biïn Phuã laâ biïíu hiïån sinh àöång tû tûúãng Höì Chñ
Minh vïì àoaân kïët dên töåc, àoaân kïët quöëc tïë nhùçm khöng ngûâng
cuãng cöë lûåc lûúång cuãa ta lúán maånh vïì moåi mùåt, döìn keã àõch vaâo thïë
bõ cö lêåp, giaânh thùæng lúåi úã nhûäng trêån quyïët chiïën chiïën lûúåc. Coá
thïí khùèng àõnh rùçng khöng tiïën haânh phaát àöång quêìn chuáng triïåt
àïí giaãm tö, thûåc hiïån giaãm tûác vaâ caãi caách ruöång àêët nhùçm böìi
dûúäng sûác dên, thûåc hiïån quyïìn dên chuã - ûúác mú ngaân àúâi cuãa
ngûúâi dên Viïåt Nam thò khöng thïí àoaân kïët chùåt cheä àûúåc giai cêëp
nöng dên àöng àaão phuåc vuå cho chiïën trûúâng, khöng thïí laâm phêën
chêën ngûúâi chiïën sô Àiïån Biïn — maâ ngaây höm qua coân ài laâm thuï
cêëy reä — xaã thên xöng lïn giïët giùåc lêåp cöng.
Nhûäng ngaây chuêín bõ àoân quyïët àõnh àaánh vaâo Àiïån Biïn
Phuã, möåt àoaân nhaâ baáo lïn thùm Viïåt Bùæc vaâ àïì nghõ Chuã tõch Höì
Chñ Minh cho biïët vïì khaã nùng trêån Àiïån Biïn Phuã. Bònh tônh vaâ
tûå tin pha chuát hoám hónh, Ngûúâi noái: “Àêy laâ Àiïån Biïn Phuã —
Ngûúâi lêåt ngûúåc chiïëc muä trïn baân - àûa mêëy ngoán tay voâng quanh
vaânh muä, àêy laâ rûâng nuái núi coá lûåc lûúång cuãa chuáng töi, dûúái kia
laâ thung luäng Àiïån Biïn — tay Ngûúâi àùåt xuöëng àaáy muä — úã àoá laâ
ngûúâi Phaáp vúái nhûäng àöåi quên tinh nhuïå nhêët. Chuáng khöng thïí
thoaát ra khoãi àêy àûúåc. Coá thïí mêët möåt ñt thúâi gian, nhûng dûát
khoaát khöng thïí thoaát ra àûúåc”.
Trong suöët thúâi gian diïîn biïën cuãa chiïën dõch (tûâ 13-3 àïën 7-
5-1954) Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä tham dûå vaâ chuã toaå nhiïìu cuöåc
hoåp cuãa Böå Chñnh trõ àïí nhêån àõnh, àaánh giaá tònh hònh diïîn ra
trïn mùåt trêån, chó àaåo saát sao khöng chó trïn chiïën trûúâng Àiïån
Biïn Phuã maâ trïn khùæp caác mùåt trêån nhùçm phuåc vuå cho thùæng lúåi
Àiïån Biïn Phuã. Coá thïí khùèng àõnh rùçng Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä
goáp phêìn to lúán cho chiïën thùæng lõch sûã Àiïån Biïn Phuã tûâ viïåc
hoaåch àõnh àûúâng löëi cûáu nûúác chung àïën viïåc chó àaåo tûâng trêån
àaánh, tûâng chiïën dõch. Laâ laänh tuå cuãa dên töåc, àöìng thúâi laâ ngûúâi
chó huy töëi cao cuãa chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, Chuã tõch Höì Chñ
Minh khöng chó ên cêìn daåy baão caán böå chiïën sô ta nhûäng vêën àïì
röång lúán, noái lïn nhûäng chên lyá lúán nhêët cuãa thúâi àaåi, nhûäng quan
àiïím cú baãn vïì chiïën tranh nhên dên vaâ xêy dûång lûåc lûúång vuä
trang nhên dên, maâ coân àöång viïn, chó baão caán böå, chiïën sô trong
tûâng chiïën dõch, tûâng trêån àaánh, tûâng viïåc laâm vaâ caách cû xûã cuå
thïí, Ngûúâi àaä truyïìn cho quên vaâ dên ta sûác maånh phi thûúâng cuãa
tû tûúãng “Khöng coá gò quñ hún àöåc lêåp tûå do” möåt niïìm tin sùæt àaá,
möåt yá chñ “quyïët chiïën thùæng” vûúåt qua moåi khoá khùn nguy hiïím
àïí giaânh thùæng lúåi hoaân toaân.
Trõnh Tuâng. Baáo “Nhên dên”, ngaây 1-4-1984, tr.2
BAÁC HÖÌ VIÏËT VÏÌ CHIÏËN THÙÆNG ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

VAÂ SÛÅ THÊËT BAÅI CUÃA KÏË HOAÅCH NAVA
Trong quaá trònh chó àaåo cuöåc àoå sûác chiïën lûúåc cuãa ta vúái
thûåc dên Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã, thûåc hiïån chuã trûúng àêåp tan kïë
hoaåch Nava — niïìm hi voång thùæng lúåi trïn chiïën trûúâng Àöng
Dûúng cuãa chñnh phuã phaãn àöång Phaáp — Myä bùçng hònh thûác tuyïn
truyïìn, Baác Höì àaä viïët möåt loaåt baâi àùng trïn baáo Nhên dên vaâ
baáo Cûáu quöëc vïì sûå thùæng lúåi cuãa quên dên ta trïn mùåt trêån Àiïån
Biïn Phuã vaâ caác mùåt trêån phöëi húåp khaác trong toaân quöëc.
Möåt söë baãn viïët tay, àaánh maáy caác baâi viïët trïn hiïån vêîn
àûúåc lûu giûä taåi Cuåc lûu trûä Nhaâ nûúác, nhên dõp kyã niïåm 94 nùm
ngaây sinh cuãa Baác vaâ lêìn thûá 30 chiïën thùæng lõch sûã Àiïån Biïn
Phuã, chuáng töi xin giúái thiïåu nöåi dung nhûäng tû liïåu quñ naây.
Thaáng 3-1954, trong khi Nava vêîn huyïnh hoang tuyïn böë
trûúác binh sô cuãa hùæn: “... Chó coân vaâi tuêìn lïî nûäa thöi àaä àïën luác
quên àöåi Phaáp chuyïín sang têën cöng... chùæc chùæn rùçng Phaáp seä
thùæng, Viïåt Minh seä bõ àaánh tan úã Àiïån Biïn Phuã”. Baác àaä viïët baâi
“Kïë hoaåch AV-AN” vaåch roä sûå àaão löån, bõ àöång cuãa kïë hoaåch naây
trûúác chuã trûúng chiïën lûúåc cuãa ta. Vúái caách viïët ngûúåc 2 chûä NA-
VA thaânh AV-AN úã àêìu àïì, baâi viïët àaä coá taác duång tuyïn truyïìn
maånh meä vïì sûå thêët baåi khöng thïí cûáu vaän nöíi cuãa kïë hoaåch Nava
trïn chiïën trûúâng Àöng Dûúng vaâ Viïåt Nam noái riïng. Baâi viïët naây
àûúåc àùng trïn baáo Nhên dên ngaây 21-3-1954 dûúái buát danh CB.
Baác àaä khùèng àõnh chuã trûúng chiïën lûúåc cuãa ta trong viïåc giam
chên lûåc lûúång cú àöång chiïën lûúåc cuãa àõch úã Àiïån Biïn Phuã vaâ viïåc
töí chûác àaánh giao thöng àõch trong toaân quöëc laâ àuáng àùæn... “...
ngoaâi viïåc kòm haäm haâng chuåc tiïíu àoaân àõch úã Àiïån Biïn Phuã... böå
àöåi ta àaä duâng caách “àaánh queâ giùåc” tûác laâ àaánh giao thöng vêån taãi
cuãa chuáng...”. Noái toám laåi, ta àaä àaánh cho kïë hoaåch Nava queâ hoaá
ra kïë hoaåch AV-AN”. Baác àaä phên tñch nhûäng cöë gùæng trong êm
mûu thön tñnh Àöng Dûúng vaâ Viïåt Nam dûåa trïn kïë hoaåch Nava
cuãa Phaáp — Myä vaâ khùèng àõnh sûå thêët baåi khöng traánh khoãi cuãa
chuáng:
“Vúái kïë hoaåch êëy, àõch mong thùæng möåt trêån to trong Àöng
Xuên naây. Àïí thûåc hiïån noá, Myä àaä “giuáp” thïm nhiïìu tiïìn baåc vaâ
vuä khñ. Giùåc Phaáp àaä phaái thïm 9, 10 tiïíu àoaân viïån binh. Nhûng
kïë hoaåch àoá àaä thêët baåi möåt phêìn vaâ nhêët àõnh seä thêët baåi hoaân
toaân...”
Vúái chiïën thùæng lûâng lêîy cuãa ta úã Àiïån Biïn Phuã, kïë hoaåch
Nava cuãa àõch hoaân toaân thêët baåi, àïí móa mai boån thûåc dên hiïëu
chiïën Phaáp vaâ boån can thiïåp Myä, Baác àaä viïët baâi thú “Nava Chinh
phu ngêm” àùng trïn baáo Cûáu quöëc ngaây 16-6-1954 vúái buát danh
ÀX:
Vò ai kïë hoaåch maâ nïn nöîi naây!...
Quên khaáng chiïën tûúãng chûâng dïî xûåc
Chó trong möåt trêån tan hoang túi búâi...
Sau vaâi ngaây ta giaânh toaân thùæng úã Àiïån Biïn Phuã, àïí àöång
viïn thùæng lúåi cuãa quên dên ta, Baác viïët baâi thú: “Quên ta toaân
thùæng úã Àiïån Biïn Phuã”. Baâi thú àûúåc àùng trïn baáo Nhên dên
ngaây 12-5-1954 dûúái buát danh CB.
Giùåc Phaáp nhaãy duâ Àiïån Biïn Phuã
Hùm möët tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët
Xe tùng, suáng lúán àêìy chöìng chêët
Chuáng khoe rùçng: Kïë hoaåch Nava
Thêåt laâ maånh daån vaâ taâi hoa
Phen naây Viïåt Minh phaãi biïët tay
Quan thêìy Myä thò vui loâng thay!
Inh oãi têng böëc Nava túái

Bïn ta thò:
Böå àöåi, dên cöng quyïët möåt loâng
Xeã non, àaåp suöëi, vûúåt qua söng
Khùæc phuåc khoá khùn vaâ hiïím trúã
Àaánh cho giùåc tan múái haã daå
Lùång leä chuêín bõ suöët thaáng ngaây
Khöng quaãn gian khöí vaâ àùæng cay
Quyïët têm laâm cho troân nhiïåm vuå
Àaä hûáa vúái Baác, Àaãng, Chñnh phuã
Vaâ kïët quaã cuöëi cuâng
1 vaån 6 ngaân tïn giùåc Têy
Àïìu laâm tuâ binh hoùåc boã thêy.
Àïí phên tñch têìm cúä cuãa chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã cuâng
nhûäng thaãm kõch trong nöåi böå thûåc dên Phaáp vaâ hiïëu chiïën Myä
trûúác vaâ sau thêët baåi cuãa chuáng úã Àiïån Biïn Phuã, Baác àaä viïët 6 baâi
göìm:
- Noái laáo trïn trúâi dûúái àêët nghe
- Nöåi böå Phaáp luãng cuãng
- Phaáp vúä àêìu, Myä caâng meáo mùåt
- Trúâi àêët Viïåt khöng dung giùåc Phaáp
- Quan binh Phaáp khöng thûúng thûúng binh Phaáp
- Tûâ biïn giúái àïën Àiïån Biïn Phuã.
Nhûäng baâi naây àûúåc àùng trong muåc “Mêíu chuyïån vïì Àiïån
Biïn Phuã” trïn baáo Cûáu quöëc tûâ 26-5 àïën 7-6-1954 dûúái buát danh
ÀX.
Trïn cûúng võ ngûúâi àûáng àêìu Chñnh phuã khaáng chiïën, Baác
àaä theo doäi chùåt cheä hoaåt àöång cuãa chñnh phuã phaãn àöång Myä úã
Àöng Dûúng vaâ Viïåt Nam. Baác àaä vaåch roä daä têm cuãa àïë quöëc Myä
trong viïåc giuáp àúä thûåc dên Phaáp thûåc hiïån kïë hoaåch Nava — keã
àang mûu toan thiïët lêåp möåt lêìn nûäa chuã nghôa thûåc dên úã Àöng
Dûúng vaâ Viïåt Nam. Trong baâi “Phaáp vúä àêìu, Myä caâng meáo mùåt”
Baác àaä viïët:
“Àiïån Biïn Phuã laâ möåt thêët baåi àau àúán cho thûåc dên Phaáp,
caâng laâ möåt thêët baåi nhuåc nhaä cho boån can thiïåp Myä, vò Myä àaä
àõnh ra kïë hoaåch Nava, àaä giuáp tiïìn baåc vaâ vuä khñ àïí thûåc hiïån kïë
hoaåch êëy”.
Sau khi àûa ra möåt loaåt dêîn chûáng vïì hoaåt àöång vaâ tham
voång xêm lûúåc Àöng Dûúng cuãa àïë quöëc Myä trong nhûäng nùm
1953-1954, Baác àaä khùèng àõnh keã thuâ chñnh luác bêëy giúâ cuãa nhên
dên ta laâ àïë quöëc Myä. “Thïë laâ, Myä dêìn dêìn trúã nïn keã àõch chñnh
cuãa quên àöåi vaâ nhên dên ta”.
Trúã laåi nhûäng baâi viïët cuãa Baác Höì caách àêy 30 nùm khi khoái
suáng trïn trêån àõa Àiïån Biïn Phuã coân chûa tan hïët, chuáng ta caâng
thêëm thña lúâi dùån cuãa Ngûúâi.
“Àïí tranh lêëy thùæng lúåi múái, chuáng ta phaãi ra sûác vûúåt khoá
khùn múái, quên dên vaâ caán böå ta, möîi ngûúâi phaãi ra sûác thi àua
laâm troân nhiïåm vuå, tuyïåt àöëi chúá khinh àõch, chúá chuã quan. Nhiïìu
Àiïån Biïn Phuã khaác àang chúâ àúåi chuáng ta”.
Nguyïîn Xuên Vûúång. Baáo “Quên àöåi nhên dên”, ngaây 19-5-1984
“TRUNG ÛÚNG VAÂ BAÁC LUÁC NAÂO CUÄNG ÚÃ BÏN CAÅNH CAÁC CHUÁ”
YÁ kiïën Baác Höì

Töi nhêån àûúåc chó thõ lïn gùåp Trung ûúng àïí duyïåt kïë hoaåch
hêåu phûúng phuåc vuå chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã. 6 giúâ töëi, töi cuâng
àöìng chñ Voä Nguyïn Giaáp àïën chöî úã cuãa Baác. Baác vûâa ùn cúm xong,
àang ngöìi nghó dûúái göëc cêy. Thêëy töi, Baác hoãi ngay:
- Caác chuá lïn àïí duyïåt kïë hoaåch cung cêëp àêëy aâ? Vaâo àêy,
nghó möåt luác cho àúä mïåt röìi laâm viïåc.
Töi bùæt àêìu baáo caáo. Caác àöìng chñ Phaåm Vùn Àöìng, Trûúâng
Chinh, Nguyïîn Vùn Trên... chùm chuá theo doäi, Baác têåp trung tinh
thêìn lùæng nghe, hònh nhû khöng boã soát chûä naâo. Cêu naâo, yá naâo töi
trònh baây chûa roä, Baác hoãi laåi ngay. Baác vaâ caác àöìng chñ Trung
ûúng böí sung cho kïë hoaåch hêåu phûúng nhiïìu yá kiïën quyïët àõnh:
- Huy àöång nhên lûåc, vêåt lûåc úã caác khu cêìn thiïët, vúái tinh
thêìn: Têët caã cho tiïìn tuyïën, têët caã cho chiïën thùæng.
- Töí chûác Ban cung cêëp tiïìn phûúng tûâ trung ûúng xuöëng túái
caác khu, caác tónh (töí chûác naây lêìn àêìu tiïn thaânh lêåp úã nûúác ta
trong khaáng chiïën, noá coá taác duång nhêët àõnh goáp phêìn quyïët àõnh
chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã).
Sau àoá, Baác phaát biïíu. Töi nhúá mêëy yá kiïën chñnh cuãa Baác:
- Caác àöìng chñ àïì ra vêån àöång caác dên töåc Thaái, Meâo, têån
duång khaã nùng cuãa àõa phûúng, laâ àuáng. Nïn nhúá, cöng taác cung
cêëp trïn chiïën dõch hiïån nay phaãi laâ cöng taác vêån àöång quêìn chuáng
Têy Bùæc, giaáo duåc cho nhên dên biïët cùm thuâ Phaáp, húåp sûác àïí
chöëng Phaáp. Mònh àùåt ra tyã lïå giûäa toaân quöëc vaâ Têy Bùæc khöng
phaãi àïí duâng mïånh lïånh bùæt dên nöåp thoác.
- Chiïën trûúâng xa, àiïìu kiïån tiïëp tïë khoá, böå àöåi coá thïí khöí,
dên cöng cuäng vêåy, nhûng chúá àïí thûúng bïånh binh khöí.
Àïën 12 giúâ àïm, kïë hoaåch hêåu phûúng duyïåt xong, Àöìng chñ
Voä Nguyïn Giaáp coân úã laåi laâm viïåc vúái Trung ûúng, nïn töi xin
pheáp vïì trûúác. Baác àöìng yá vaâ baão:
- Àûúåc, nïëu chuá bêån, khöng nguã laåi àêy thò vïì, nhûng haäy
vaâo ùn chaáo àaä. Trung ûúng hoåp khuya nïn coá töí chûác chaáo àûúâng
böìi dûúäng.
Ùn xong baát chaáo noáng, töi baáo caáo:
- Thûa Baác, chaáu xin pheáp vïì chuêín bõ ngay. Ngaây kia,
chuáng chaáu seä lïn àûúâng, Baác coá dùån gò thïm khöng aå?
Baác traã lúâi:
- Caác chuá cûá ài, yïn têm maâ ài. Chiïën dõch naây coá rêët nhiïìu
khoá khùn àêëy, cêìn cöë gùæng nhiïìu. Trung ûúng vaâ Baác luác naâo cuäng
úã bïn caånh caác chuá.
Töi xuöëng àïën chên àöìi, ngoaãnh laåi thêëy àeân trong nhaâ Baác
vêîn saáng. Töi biïët caác àöìng chñ Trung ûúng àang tiïëp tuåc laâm viïåc.
Baác cuãa chuáng ta àïm höm àoá cuäng khöng nguã.
MÖÅT BAÂI HOÅC VÏÌ ÀÛÚÂNG LÖËI QUÊÌN CHUÁNG
Nhûäng ai àaä lïn Àiïån Biïn Phuã múái thöng caãm hïët khoá khùn
trong chiïën dõch naây. Chiïën trûúâng xa hêåu phûúng 5, 6 trùm cêy
söë, quên söë tham gia chiïën àêëu nhiïìu, laâm thïë naâo coá àuã gaåo nuöi
chiïën sô, nuöi dên cöng cêìu àûúâng, taãi thûúng...? Ötö cuãa chuáng ta
luác àoá chó coá haån vaâ coân phaãi duâng tiïëp tïë suáng, àaån, thuöëc men...
Àiïìu àöång dên cöng laåi gùåp phaãi trúã ngaåi lúán. Nïëu khöng kheáo töí
chûác, möåt dên cöng yïëu gaánh khöng àuã xuêët gaåo ùn cuãa mònh tûâ
àöìng bùçng lïn túái Àiïån Biïn. Lïn àêy, laåi coân cên gaåo cho dên cöng
ùn haâng ngaây vaâ ùn àûúâng trúã vïì. Theo kïë hoaåch àaä coá, chuáng töi
dûåa vaâo nguöìn gaåo cuãa àõa phûúng. Böå Chó huy mùåt trêån, Uyã ban
haânh chñnh caác cêëp úã Têy Bùæc, àaä truâ tñnh khaã nùng cuãa nhên dên
vaâ àùåt kïë hoaåch thu mua. Nhên dên àaä baán gaåo, boâ lúån cho Chñnh
phuã àuáng theo qui àõnh. Nhû vêåy, khaã nùng cung cêëp cuãa àõa
phûúng àaä caån vaâ duâ coá coân cuäng chaã laâ bao.
Luác àoá, nhûäng ngûúâi caán böå hêåu cêìn chuáng töi thêåt khoá nghô.
Chuáng töi biïët chiïën dõch coân keáo daâi, nhûng chûa tòm àûúåc caách
gúä möëi bñ. Vaâo nhûäng ngaây naây, lúâi cuãa Baác daåy nhû vùng vùèng
bïn tai töi “Cöng taác cung cêëp trïn chiïën dõch hiïån nay phaãi laâ
cöng taác vêån àöång quêìn chuáng, giaáo duåc cho nhên dên biïët cùm
thuâ giùåc Phaáp, húåp sûác chöëng Phaáp...” Töi thêëy töi chûa laâm àuáng
chó thõ cuãa Baác. Têy Bùæc laâ vuâng múái giaãi phoáng, coá thïí naâo chó vò
chiïëc cöng vùn vaâ söë ñt caán böå ài vêån àöång maâ moåi ngûúâi àaä thöng
hiïíu nhiïåm vuå cuãa mònh? Thûåc tïë, nhûäng caán böå hêåu cêìn chuáng töi
cuäng chûa thêåt hiïíu roä àúâi söëng vaâ khaã nùng kinh tïë cuãa nhên dên
ra sao, chûa biïët àûúåc nhûäng baãn heão laánh khöng coá trïn baãn àöì.
Chuáng töi chûa laâm cho nhên dên húåp sûác chöëng Phaáp.
Chuáng töi àùåt kïë hoaåch sûãa chûäa. Khaác vúái têët caã moåi chiïën
dõch trûúác, chuáng töi maånh daån tung caán böå xuöëng tûâng thön, tûâng
baãn, kïí caã nhûäng núi thêm sún cuâng cöëc nhêët, àïí cuâng caán böå àõa
phûúng phaát àöång quêìn chuáng chöëng Phaáp. Nhên dên nhêån roä
nhiïåm vuå cuãa mònh vaâ xung phong àoáng goáp cho mùåt trêån. Kïët quaã
thêåt laâ khöng ngúâ. Töíng söë gaåo chuáng töi thu mua àûúåc nhiïìu hún
lêìn trûúác gêëp böåi. Riïng huyïån Tuêìn giaáo àaä baán cho Nhaâ nûúác caã
hai àúåt àûúåc 1.069 têën vaâ úã Lai Chêu, múái giaãi phoáng, cuäng cung
cêëp àûúåc 1.670 têën gaåo. Trêu, boâ, gaâ, lúån àûúåc nhên dên dùæt àïën
baán nhiïìu vö kïí (cuäng chó tñnh riïng úã Lai Chêu àaä coá 156 têën vaâ
huyïån Tuêìn giaáo àûúåc 94,4 têën). Coá gia àònh àem baán caã boâ giöëng,
lúån giöëng cho Chñnh phuã, chuáng töi giaãi thñch laâ nïn àïí laåi, cuäng
khöng nghe. Àöìng baâo noái: “Caác anh àöìng chñ cûá ùn cho khoeã, àaánh
hïët thùçng Têy ài. Noá coân úã àêy, noá cûúáp hïët cuãa cuãa dên àêëy. Noá
chïët ài, nhên dên laâm ra caã, khöng lo gò àêu”.
Khi nhên dên àaä giaác ngöå, khöng phaãi chó cung cêëp gaåo cho
böå àöåi, maâ coân àaãm àûúng laâm rêët nhiïìu viïåc. Maáy bay àõch thaã
bom nöí chêåm, thaã biïåt kñch xuöëng vuâng naâo, thò lêåp tûác nhên dên
núi àoá baáo cho böå àöåi biïët tin ngay. Àûúâng lêìy, ötö hay bõ “pan”,
möîi ngûúâi dên cho 1, 2 cêy göî àïí raãi raác doåc àûúâng. Àûúâng úã chiïën
dõch Àiïån Biïn thêåt vö cuâng quan troång. Keã àõch chuã quan, cho
rùçng chuáng ta gùåp trúâi mûa, àûúâng xa, khöng thïí naâo tiïëp tïë lûúng
thûåc trïn con àûúâng àöåc àaåo 41 nïëu chuáng tñch cûåc phaá hoaåi. Thïë
nhûng, ta àaä coá dên. Möåt àoaån àûúâng naâo bõ phaá buöíi saáng, töëi
àïën, lêåp tûác coá böå àöåi, dên cöng hoùåc nhên dên àõa phûúng lêëy
nhûäng cêy göî coá sùén laâm thaânh àûúâng múái. Lúáp göî naây duâng hïët,
nhên dên àõa phûúng laåi àûa àïën lúáp göî múái dûå phoâng. Ta chó coá
àöi tay, keã àõch coá bom, àaån; chuáng döëc hïët sûác, triïåt àûúâng tiïëp tïë
cuãa chuáng ta; ta ra cöng haân gùæn. Chuáng cöë laâm cho boån binh lñnh
bõ vêy no àuã bùçng caách töí chûác con àûúâng maáy bay nöëi liïìn Haâ Nöåi
- Àiïån Biïn liïn tuåc hoaåt àöång. Ta cuäng döëc hïët sûác mònh thi àua
vúái keã àõch. Chuáng ta nöëi möåt “con àûúâng ngûúâi” tûâ àöìng bùçng lïn
mùåt trêån, àem töëc àöå 4 cêy söë möåt giúâ cuãa ngûúâi ài chên dûúái àêët
thi vúái 400 cêy söë trïn trúâi cuãa maáy bay. Cuöëi cuâng, chuáng ta àaä
thùæng. Nhên dên àõa phûúng àaä chó cho caán böå hêåu cêìn chuáng töi
nhiïìu con àûúâng ài bñ mêåt. Chuáng töi thêëy ài lïn Têy — Bùæc khöng
phaãi chó riïng coá àûúâng àöåc àaåo 41, maâ möîi laâng, möîi baãn, möîi khu
rûâng coá möåt àûúâng tùæt lïn mùåt trêån. Keã àõch khöng khi naâo phaát
hiïån àûúåc con dûúâng naây, cuäng nhû khöng taâi naâo hiïíu àûúåc con
àûúâng cuãa Àaãng, cuãa Baác àaä vaåch ra cho chuáng töi trûúác khi ài lïn
Àiïån Biïn: àoá laâ con àûúâng ài theo àûúâng löëi quêìn chuáng. Chuáng
töi thêëy tûå haâo vò mònh àaä ài àuáng con àûúâng naây. Luác àoá, coá leä
chuáng töi sung sûúáng hún ai hïët, vò chuáng töi thêëy mònh àaä têån
duång àûúåc vaâ biïët quñ, rêët quñ nguöìn tiïëp tïë úã àõa phûúng. Chuáng
töi coi möåt haåt gaåo, möåt ngûúâi dên cöng úã àêy giaá trõ rêët lúán, vò
àûúåc phuåc vuå trûåc tiïëp ngay cho mùåt trêån. Chuáng töi biïët maäi luác
naây ngaânh hêåu cêìn úã chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã múái thûåc hiïån
àuáng lúâi daåy cuãa Baác.
KHÖNG ÀÏÍ THÛÚNG BÏÅNH BINH KHÖÍ
Ngaây 7-5-1954, chuáng ta toaân thùæng úã Àiïån Biïn Phuã. Keã

àõch bõ tiïu diïåt röìi. Nhûäng ngûúâi dên cöng luác naây múái caãm thêëy
nhúá nhaâ. Ai cuäng mong mau choáng trúã laåi gia àònh thùm vúå con
sau 7, 8 thaáng xa caách. Chuáng töi rêët thöng caãm nöîi loâng anh chõ
em dên cöng. Nûãa nùm qua, anh chõ em àaä chõu àûång gian khöí
khöng keám böå àöåi, àïí chúâ àïën ngaây giaãi phoáng Àiïån Biïn. Luác naây,
dên cöng muöën mau choáng àûúåc trúã vïì vúái gia àònh, laâ yïu cêìu
chñnh àaáng. Nhûng coân thûúng bïånh binh? Thùæng lúåi cuãa chuáng ta
rêët lúán, thûúng bïånh binh cuãa chuáng ta cuäng coá nhiïìu hún caác
chiïën dõch khaác. Trûúác àêy, trong luác chiïën dõch àang tiïëp diïîn,
chuáng töi àaä thûåc hiïån lúâi Baác daåy, döìn lûåc lûúång tiïëp tïë cho
thûúng bïånh binh. Giúâ àêy, àûa thûúng bïånh binh vïì hêåu phûúng
bùçng ötö rêët dïî laâm cho ngûúâi bõ thûúng àau àúán, khoá chõu, thêåm
chñ coá thïí mêët maáu vò àûúâng khoá ài, ngûúâi ngöìi trïn xe bõ xoác nhû
ài ngûåa.
Trûúác mùæt chó coân möåt biïån phaáp duy nhêët. Chuáng töi têåp
hoåp toaân thïí dên cöng, noái roä cöng lao cuãa nhûäng chiïën sô bõ
thûúng àöëi vúái chiïën dõch vaâ kïí laåi nhûäng lúâi Höì Chuã Tõch cùn dùån.
Anh chõ em dên cöng sùén coá truyïìn thöëng àoaân kïët quên dên caã
nûúác, nay àûúåc nghe truyïìn àaåt àêìy àuã tinh thêìn nhûäng lúâi Baác
daåy, nïn vui loâng nhêån, cûá böën ngûúâi chuyïín möåt thûúng binh vïì
hêåu phûúng. Gêìn 1.000 “bïånh viïån lûu àöång” àûúåc thaânh lêåp. Caác
àöìng chñ chuáng ta nùçm trïn caáng hún möåt thaáng roâng raä, thiïëu
thuöëc men, ngaây àïm lo lùæng traánh bom àaån àõch oanh taåc bêët ngúâ,
nhûng coá tònh thûúng yïu ruöåt thõt cuãa àöìng baâo têån têm sùn soác,
nïn têët caã àïìu àûúåc àûa vïì túái bïånh viïån an toaân. Nhên dên àaä
cuâng chuáng töi thûåc hiïån töët chñnh saách thûúng bïånh binh, chêëp
haânh àuáng chó thõ cuãa Baác, möåt chó thõ xuêët phaát tûâ loâng thûúng
cuãa Ngûúâi àöëi vúái caán böå, chiïën sô bõ thûúng, bõ bïånh trong chiïën
àêëu.
“TRUNG ÛÚNG VAÂ BAÁC

LUÁC NAÂO CUÄNG ÚÃ BÏN CAÅNH CAÁC CHUÁ”
Cuäng nhû caác caán böå khaác, Àaãng àaä àaâo taåo chuáng töi coá yá
thûác tûå lûåc caánh sinh. Chó khi naâo chuáng töi khöng coân khaã nùng
giaãi quyïët khoá khùn, luác àoá múái yïu cêìu cêëp trïn giuáp àúä, vò vêåy úã
chiïën dõch Àiïån Biïn, chuáng töi àaä tûå tuác àûúåc rêët nhiïìu. Chó kïí
riïng àoaân Chiïën thùæng, àaä töí chûác ài thu mua, ài sùn bùæn àûúåc
54,7 têën thõt; ài kiïëm rau rûâng hoùåc tûå tröìng troåt ngay trïn caác
cöng sûå àûúåc 134 têën rau, trong àoá coá 52 têën cuã maâi, vaâ taát suöëi, nöí
mòn bùæt àûúåc 12 têën caá. Tuy thïë, khoá khùn coân rêët nhiïìu, nhûng
luác naâo chuáng töi cuäng thêëy nhû coá Trung ûúng Àaãng vaâ Baác úã bïn
caånh giuáp àúä. Nhûäng ngaây chuáng töi lo thiïëu gaåo, anh Nguyïîn Vùn
Trên vaâ anh Nguyïîn Taåo, höìi àoá úã trong Ban cung cêëp tiïìn
phûúng, thay mùåt Trung ûúng vaâ Baác lïn Têy Bùæc truyïìn àaåt laåi
cho chuáng töi biïët seä àûúåc nhêån nguöìn gaåo tiïëp tïë tûâ Thanh Hoaá ra
(9.052 têën), tûâ Sún La xuöëng (3.670 têën), tûâ àöìng bùçng Bùæc Böå lïn,
vaâ tûâ Viïåt Bùæc sang. Caác àöìng chñ baác sô nöíi tiïëng: Tön Thêët Tuâng,
Vuä Àònh Tuång... cuäng àûúåc Höì Chuã Tõch vaâ Chñnh phuã phaái lïn
Àiïån Biïn tiïëp sûác vúái quên y tiïìn phûúng cûáu chûäa thûúng bïånh
binh. Àùåc biïåt laâ lûåc lûúång dên cöng vaâ caán böå chñnh trõ àûúåc àiïìu
àöång àuã àaáp ûáng yïu cêìu cuãa tiïìn tuyïën. Coá thïí noái, chûa bao giúâ
khêíu hiïåu “Têët caã cho tiïìn tuyïën — Têët caã cho chiïën thùæng” àûúåc
aáp duång triïåt àïí nhû chiïën dõch naây. Tïët àïën, trong khi àang chiïën
àêëu, böå àöåi nhêån àûúåc haâng chuåc vaån laá thû tûâ hêåu phûúng gûãi túái,
tûâ caác nûúác baån chuyïín sang. Cúâ, huy hiïåu röìi thõt múä, baánh chûng
cuäng àûúåc döìn dêåp chuyïín túái tay chiïën sô. Möîi ngûúâi nhêån àûúåc
möåt phêìn rêët nhoã moán quaâ coá hûúng võ ngaây Tïët, nhûng ai cuäng
biïët àoá laâ möëi tònh quöëc tïë, laâ caã têëm loâng hêåu phûúng. Têëm loâng
àoá nhêët àõnh laâ do Trung ûúng Àaãng vaâ Baác Höì, luác naâo cuäng quan
têm àïën nhûäng ngûúâi àang chiïën àêëu ngoaâi mùåt trêån múái coá.
Tin chiïën thùæng Àiïån Biïn vaâ bùæt àûúåc tûúáng Àúâ Caát chûa
hïët mûâng, thò böå àöåi nhêån ngay àûúåc àiïån cuãa Baác. Baác viïët cho
caán böå, chiïën sô biïët rùçng Ngûúâi rêët haâi loâng vò nghe àûúåc tin
thùæng trêån Àiïån Biïn Phuã. Ngûúâi dùån böå àöåi thùæng khöng àûúåc
kiïu vaâ cuöëi cuâng Ngûúâi baáo tin “Baác àaä àïì nghõ vúái Trung ûúng vaâ
Chñnh phuã quyïët àõnh tùång caác chuá huy hiïåu “Chiïën sô Àiïån Biïn
Phuã”. Caác chuá coá àöìng yá khöng?”
Böå àöåi reo lïn vò sung sûúáng. Suöët chiïën dõch, tûâ khi bùæt àêìu
haânh quên lïn Têy Bùæc, àïën nhûäng ngaây ùn cúm nùæm nguã hêìm vaâ
giúâ phuát chiïën thùæng, khöng luác naâo ngûúâi chiïën sô khöng thêëy coá
Àaãng, coá Baác Höì bïn caånh.
Thiïëu tûúáng Àùång Kim Giang kïí — Nguyïîn Trêìn Thiïët ghi. Baáo Quên àöåi
nhên dên, ngaây 7-9, th. 5, 1960 .- tr.: 3
BAÁC HÖÌ VÚÁI CAÁC CHIÏËN SÔ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Trong möåt khu rûâng Viïåt Bùæc cêy cao vuát, nhiïìu laá, thêëp
thoaáng mêëy ngöi nhaâ laá coå àún sú nhûng khang trang, maát meã.
Baác bûúác ra, hai tay öm choaâng lêëy chuáng töi, nhû ngûúâi öng àoán
nhûäng àûáa chaáu ài xa múái vïì. Ngûúâi Baác cao cao, da höìng haâo, vúái
böå ka ki baåc maâu, khaác vúái khuön mùåt gêìy gêìy trong chiïëc aãnh Baác
maâ àöåi du kñch thön töi vêîn treo khi hoåp vaâ kïët naåp àöåi viïn.
Cuâng ài höm àoá, ngoaâi töi ra coân coá caác àöìng chñ àaåi biïíu cuãa
caác àún võ phaáo binh, cöng binh, cao xaå... Múái gùåp nïn chûa kõp hoãi
tïn nhau.
- Caác chuá coá khoeã khöng?
Chuáng töi cuâng thûa:
- Daå thûa Baác, khoeã aå!
- Ùn coá àuã khöng?
- Daå thûa Baác, àuã aå!
Töi àûáng ngêy ngûúâi ra ngùæm Baác. Àïën luác Baác hoãi: “Thïë chuá
Vinh àêu?”. Luác àoá töi múái giêåt mònh, thûa:
- Daå, chaáu àêy aå!
Baác keáo töi vaâo loâng, khen: “Beá maâ gioãi lùæm”, röìi Baác dêîn
chuáng töi vaâo phoâng khaách.
Trïn chiïëc baân göî möåc, àïí sùén mêëy àôa keåo, bònh nûúác vaâ möåt
loå hoa rûâng àuã maâu sùæc, tröng gian phoâng àún sú nhûng êëm cuáng.
Baác chó chöî ngöìi cho tûâng ngûúâi. Riïng töi àûúåc vinh dûå ngöìi gêìn
Baác.
Phoâng khaách im lùång. Chuáng töi vêîn ngöìi yïn nhòn Baác. Thuá
thêåt khi úã nhaâ àaä chuêín bõ kyä lùæm, naâo chuyïån keáo phaáo, chuyïån
àaâo haâo, àaánh trêån Him Lam töi àûúåc thûúãng Huên chûúng, vaâ
trêån cuöëi cuâng cuãa chiïën dõch àaä cuâng anh em bùæt Àúâ Caát... Nhûng
khöng hiïíu sao luác àoá töi quïn ài hïët, chó biïët ngöìi ngùæm Baác.
Baác baão:
- Chuá naâo cûúâi lïn thò Baác thûúãng keåo!
Têët caã cuâng cûúâi. Baác chaáu cuâng ùn keåo, vaâ uöëng nûúác traâ.
Baác hoãi thùm sûác khoeã, tònh hònh chiïën àêëu cuãa àún võ. Baác hoãi kyä
vïì tin gia àònh cuãa tûâng ngûúâi, bêëy lêu coá tiïëp àûúåc thû khöng,
nhaâ àûúåc chia bao nhiïu ruöång? Baác vûâa nghe, vûâa khen, vaâ toã sûå
vui mûâng... trïn neát mùåt.
Töi maånh daån kïí vïì chuyïån bùæt Àúâ Caát. Baác chuá yá tûâng lúâi,
hoãi tó mó.
Àïën àoaån boån chuáng giú tay haâng, Baác noái: “Tûúáng thûåc dên
maâ cuäng súå chuá cú aâ!” Moåi ngûúâi cuâng cûúâi vui veã.
Baác khen chuáng töi àaánh giùåc gioãi, chõu àûång gian khöí töët.
Baác giaãng giaãi cho chuáng töi nghe vïì yá nghôa thùæng lúåi cuãa chiïën
dõch Àiïån Biïn trïn trûúâng quöëc tïë vaâ khuyïn phaãi khiïm töën hoåc
têåp, chiïën àêëu töët hún nûäa àïí lêåp cöng to hún.
Chiïìu xuöëng. Trúâi Viïåt Bùæc nùæng, gioá maát. Baác dùæt chuáng töi
daåo thùm vûúân rau, baäi têåp thïí duåc, núi nuöi gaâ, sau àoá vïì ùn cúm
vúái Baác. Thêëy chuáng töi ùn nhoã nheã, Baác gùæp thûác ùn cho tûâng
ngûúâi. Baác baão: “Höm nay Baác àaäi caác chiïën sô Àiïån Biïn Phuã àêëy”.
Baác vûâa ùn, vûâa noái chuyïån tònh hònh trong nûúác, thïë giúái cho
chuáng töi nghe.
Bûäa cúm, thûác ùn thõt, caá coân nhiïìu, nhûng töi cûá gùæp moán
rau luöåc chêëm tûúng maâ cheán, vò suöët chiïën dõch ñt àûúåc ùn rau,
nïn ngûúâi haáo àaä sùén. Thêëy thïë, Baác nhòn töi, àuâa: “Chuá Vinh toaân
ài thùm moán tûúng Bêìn quï nhaâ chuá êëy aâ?” Ai nêëy àïìu nhòn töi
cûúâi... Riïng töi, nghe hai tiïëng tûúng Bêìn loâng xuác àöång! Thêìm
nghô Baác trùm cöng, nghòn viïåc thïë maâ vêîn biïët àïën nhûäng caái nhoã
cuãa tûâng àõa phûúng, tûâng chiïën sô.
Töëi. Rûâng Viïåt Bùæc xuöëng húi laånh, ngoaâi trúâi mûa nùång haåt.
Nhúá àïën hònh aãnh Baác: “Boáng Baác cao löìng löång”, laåi nhúá àïën àöìng
àöåi, àöìng baâo àang tiïëp tuåc chiïën àêëu, phaát huy chiïën thùæng Àiïån
Biïn Phuã. Töi caãm àöång ûáa nûúác mùæt, thêìm nghô: chiïën cöng cuãa
chaáu coân beá quaá, thïë maâ àûúåc hûúãng vinh dûå lúán naây... Thûa Baác,
chaáu seä cöë gùæng nhiïìu hún nûäa...
20 nùm qua, cûá nhúá àïën lêìn gùåp Baác, trong loâng töi laåi àinh
ninh laâm sao cho xûáng àaáng vúái sûå quan têm trúâi biïín cuãa Ngûúâi.
Nguyïîn Quang Vinh. Baáo Quên àöåi nhên dên, ngaây 6-5-1974
KYÃ NIÏÅM ÀIÏÅN BIÏN NHÚÁ BAÁC
Möîi lêìn kyã niïåm chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã, chuáng ta caâng
nhúá àïën cöng ún cuãa Baác Höì, vò coá Ngûúâi chuáng ta múái coá trang sûã
oanh liïåt àoá.
Chuáng ta àïìu biïët Baác àaä chuã trò caác cuöåc hoåp thöng qua kïë
hoaåch tiïu diïåt têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã maâ giùåc Phaáp
àûúåc àïë quöëc Myä viïån trúå àïí xêy dûång thaânh “chiïën haåm nöíi bêët
khaã xêm phaåm” giûäa rûâng xanh Têy Bùæc.
Baác àaä quan têm theo doäi tûâng bûúác phaát triïín cuãa chiïën
dõch. Trong höåi nghõ phöí biïën kïë hoaåch Àöng Xuên 1953-1954, Höì
Chuã Tõch àaä giaáo duåc kyä vïì phûúng chêm “tñch cûåc, chuã àöång, cú
àöång, linh hoaåt” cho caác àöìng chñ chó huy caác àaåi àoaân, caác quên
khu hoåp úã Viïåt Bùæc cuöëi thaáng 11 nùm 1953.
Thaáng 1 nùm 1954, Baác àaä cùn dùån thïm àaåi tûúáng Voä
Nguyïn Giaáp trûúác ngaây àöìng chñ lïn mùåt trêån: “Cêìn nùæm chùæc
nghõ quyïët cuãa Trung ûúng vaâ chuã trûúng cuãa Böå Chñnh trõ laâ:
“Àaánh chùæc thùæng”.
Baác àaä tùång cúâ “Quyïët chiïën Quyïët thùæng” laâm giaãi thûúãng
luên lûu àïí khñch lïå moåi ngûúâi, lêåp cöng trong chiïën dõch. Tïët àïën,
Baác àaä gûãi tùång möîi caán böå, chiïën sô úã mùåt trêån möåt chiïëc ca rêët
àeåp coá in àêåm hai haâng chûä àoã tûúi: “Kiïn quyïët laâm troân nhiïåm
vuå”.
Trûúác ngaây nöí suáng, Höì Chuã Tõch àaä gûãi thû àöång viïn vúái
nhûäng lúâi thên thiïët: “Caác chuá sùæp ra trêån... chuác caác chuá thùæng to.
Baác hön caác chuá”.
Khi quên ta toaân thùæng, Baác àaä àiïån khen ngay vaâ quyïët
àõnh tùång huy hiïåu “Chiïën sô Àiïån Biïn Phuã ” cho caác àöìng chñ
tham gia chiïën dõch lõch sûã naây.
Vinh dûå cho binh chuãng chuáng ta laâ àûúåc nhêån cúâ “Quyïët
chiïën Quyïët thùæng” àêìu tiïn trïn mùåt trêån. Laá cúâ cuãa Baác àaä àûúåc
trao laåi cho àaåi àöåi 806, Trung àoaân 45, àún võ àaä bùæn nhûäng phaát
àaån phaáo àêìu tiïn vaâo Him Lam, múã maân chiïën dõch. Caác àún võ
phaáo binh khaác àaä laâm lïî rûúác tûúång trûng cúâ Baác vïì hêìm phaáo vaâ
àaâi quan saát cuãa mònh.
Rêët lyá thuá laâ, giûäa nhûäng ngaây chiïën dõch àang diïîn biïën gay
go aác liïåt, cuöëi thaáng 3 nùm 1954, trong möåt buöíi tiïëp nhaâ baáo uác
Búácseát, àïí traã lúâi cêu hoãi vïì triïín voång cuãa mùåt trêån Àiïån Biïn. Höì
Chuã tõch àaä lêåt ngûãa caái muä àùåt trïn baân röìi ung dung noái:
- Àêy laâ Àiïån Biïn Phuã.
Baác laåi àûa tay quanh vaânh muä:
- Nuái úã àêy vaâ chuáng töi cuäng úã àêy
Tiïëp àoá Baác nùæm tay laåi, àùåt vaâo trong loâng muä maâ noái:
- Coân àêy laâ quên Phaáp, chuáng khöng thïí thoaát khoãi chöî naây
àûúåc. Thúâi gian khöng lêu nûäa chuáng seä bõ àaánh baåi.
Têët caã moåi ngûúâi ngöìi nghe àïìu nhiïåt liïåt taán thaânh. Sau naây
nhiïìu lêìn chuáng ta àûúåc nghe, àûúåc àoåc nhûäng baâi noái, nhûäng baâi
viïët cuãa Höì Chuã tõch caâng giuáp chuáng ta nhêån thûác sêu sùæc vaâ àêìy
àuã hún vïì chiïën cöng vô àaåi naây cuãa dên töåc.
Ngaây 12 thaáng 5 nùm 1954, tûác laâ sau 5 ngaây quên Phaáp àêìu
haâng úã Àiïån Biïn, Baác àaä viïët ngay baâi “Quên ta toaân thùæng úã
Àiïån Biïn Phuã”, trong àoá coá nhûäng cêu:
...Hún 50 ngaây ta àaánh àöìn
Ta chiïëm möåt àöìn, laåi möåt àöìn
Quên giùåc chöëng cûå tuy rêët hùng
Quên giùåc hoang mang ta vêy chùåt
Giùåc keáo tûâng loaåt ra haâng ta
Quên ta vui haát khaãi hoaân ca
Mûúâi ba quan nùm àïìu haâng nöët

Àïìu laâ tuâ binh hoùåc boã thêy...
Khi tûúáng Nava, töíng tû lïånh caác lûåc lûúång viïîn chinh Phaáp
úã Àöng Dûúng, nguyïn laâ tham mûu trûúãng luåc quên Trung Êu
khöëi Bùæc Àaåi Têy Dûúng bõ thaãi höìi, Höì Chuã tõch àaä laâm möåt baâi
thú töëng tiïîn:
“Nava chinh phu ngêm”
Cuát vïì Têy têëm loâng xêëu höí
Xêëu höí naây biïët àöí ai àêy!
Àaánh giaá vïì chiïën thùæng naây, tûâ cuöëi nhûäng nùm 50 Höì Chuã
tõch àaä noái: “Àiïån Biïn Phuã nhû laâ möåt caái möëc choái loåi bùçng vaâng
cuãa lõch sûã. Noá ghi roä núi chuã nghôa thûåc dên lùn xuöëng döëc vaâ tan
raä, àöìng thúâi phong traâo giaãi phoáng dên töåc khùæp thïë giúái àang lïn
cao àïën thùæng lúåi hoaân toaân”.
Tuêën Minh. Phaáo binh, th.5, 1984
Baác Höì vúái caác chiïën sô xuêët sùæc Àiïån Biïn Phuã
Öng Nguyïîn Quang Thuêån, höåi viïn cûåu chiïën binh xaä Àaåi
Húåp, tiïëp töi taåi nhaâ bïn búâ biïín Àöì Sún, thaânh phöë Haãi Phoâng. Àaä
möåt thúâi chuáng töi cuâng úã möåt àaåi àöåi phaáo cao xaå tûâ Àiïån Biïn vïì
baão vïå Thuã àö vûâa giaãi phoáng. Gêìn 40 nùm múái coá dõp gùåp laåi, öng
höì húãi khoe vúái töi möåt têåp baãn tin Liïn Xö cuä, in tiïëng Viïåt. Öng
cêín thêån giúã tûâng trang àaä súân caã caác goác vaâ dûâng laåi trûúác möåt baâi
viïët nhên kyã niïåm 95 nùm ngaây sinh Höì Chuã tõch. Coá 2 têëm aãnh in
cuâng baâi viïët àoá. Têëm thûá nhêët laâ hònh aãnh Baác Höì àang gùæn huên
chûúng cho 5 chiïën sô Àiïån Biïn Phuã. Têëm thûá hai laâ hònh aãnh Baác
Höì vaâ möåt söë àöìng chñ trong Böå Chñnh trõ nùm 1954, chuåp chung
vúái 5 chiïën sô Àiïån Biïn taåi truå súã Trung ûúng Àaãng ta trong rûâng
Viïåt Bùæc. Taác giaã cuãa 2 têëm aãnh àoá laâ nhaâ laâm phim Nga Vlaàimia
Esurin.
Nguyïîn Quang Thuêån laâ möåt trong 5 chiïën sô àoá. Öng tûâng
laâ phaáo thuã söë 2, trûåc tiïëp àaåp coâ bùæn rúi chiïëc maáy bay Phaáp àêìu
tiïn khi ta vûâa múã maân chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã. Öng cuäng laâ
ngûúâi nïu gûúng duäng caãm baão vïå phaáo trong möåt lêìn àûa phaáo
xuöëng döëc bõ tuöåt dêy túâi vaâ trong nhiïìu lêìn àõch neám bom, bùæn
phaá vaâo trêån àõa. Öng àaä trúã thaânh chiïën sô xuêët sùæc nhêët cuãa böå
àöåi phaáo cao xaå, àûúåc choån cuâng 4 chiïën sô khaác tiïu biïíu cho caác
àún võ chiïën àêëu úã Àiïån Biïn Phuã vïì baáo caáo thaânh tñch vúái Trung
ûúng Àaãng, Chñnh phuã vaâ Baác Höì àuáng dõp kyã niïåm lêìn thûá 64
ngaây sinh cuãa Baác.
Tuy àaä mêëy nùm söëng cuâng àún võ, nhûng töi vêîn chûa coá dõp
nghe àêìy àuã vïì nhûäng ngaây sau Àiïån Biïn, Nguyïîn Quang Thuêån
àûúåc gùåp Baác Höì ra sao. Lêìn naây theo àïì nghõ cuãa töi, öng àaä vui
loâng kïí laåi nhûäng ngaây àaáng ghi nhúá êëy. Phêìn viïët dûúái àêy, töi
ghi àûúåc theo lúâi öng kïí:
Chiïìu 19-5-1954, nùm chiïën sô chuáng töi tûâ Àiïån Biïn vïì túái
cùn cûá khaáng chiïën cuãa Trung ûúng Àaãng, Chñnh phuã ta taåi möåt
vuâng rûâng nuái Thaái Nguyïn, Àöìng chñ Trûúâng Chinh àang chúâ úã
nhaâ khaách, ên cêìn thùm hoãi sûác khoeã röìi nhùæc chuáng töi tranh thuã
tùæm rûãa, ùn uöëng vaâ nghó ngúi cho laåi sûác àïí saáng mai vaâo gùåp Baác
Höì.
Nghe noái àûúåc gùåp Baác Höì, chuáng töi àïìu run lïn vò vui
sûúáng. Sau bûäa cúm chiïìu, chuáng töi coân ngöìi baân luêån cuâng nhau
túái 10 giúâ àïm vêîn chûa muöën nghó. Böîng nhiïn Baác àïën. Chuáng
töi àïìu sûäng súâ, laát sau nhû múái bûâng tónh. Töi luáng tuáng thöët lïn:
“Thûa Baác! Chuáng chaáu chaâo Baác aå!” Baác yïn lùång nhòn chuáng töi
höìi lêu, röìi Baác noái: “Baác bêån viïåc bêy giúâ múái àïën thùm caác chaáu
àûúåc. Caác chaáu ài àûúâng coá mïåt khöng?”. Chuáng töi àïìu àöìng
thanh thûa vúái Baác: “Thûa Baác, chuáng chaáu khoeã lùæm aå!”. Baác laåi
noái: “Caác chaáu vïì chêåm möåt ngaây, Baác mong lùæm! Bêy giúâ thêëy caác
chaáu khoeã, Baác yïn têm. Thöi, Baác vïì àïí caác chaáu nghó”.
Baác vïì röìi, nhûng chuáng töi vêîn àûáng lùång nhû trong mú. Vaâ
trong giêëc nguã àïm höm àoá, chuáng töi vêîn coân mú àûúåc gùåp Baác...
Saáng höm sau, vò töi lúán tuöíi hún caã, nïn àûúåc chó àõnh phuå
traách chung anh em vaâo gùåp Baác. Nùm chuáng töi ngöìi quêy quêìn
trûúác mùåt Baác. Baác Tön Àûác Thùæng vaâ caác àöìng chñ Trûúâng Chinh,
Voä Nguyïn Giaáp, Vùn Tiïën Duäng, Hoaâng Vùn Thaái àïìu ngöìi bïn
Baác, Baác rêët vui, Baác nïu ngay cêu hoãi: “Àún võ chaáu naâo bùæn rúi
chiïëc maáy bay àêìu tiïn vaâ bùæn rúi nhiïìu maáy bay nhêët trong chiïën
dõch Àiïån Biïn Phuã?”. Töi maånh daån àûáng lïn: “Thûa Baác, àún võ
chaáu aå!”.
Baác cho pheáp chuáng töi cûá ngöìi noái hoùåc giú tay cuäng àûúåc.
Baác laåi hoãi: “Chaáu tïn laâ Thuêån, àaä lêëy muä sùæt cuãa mònh àêåy lïn
kñnh ngùæm khêíu phaáo khi àõch neám bom phaãi khöng?”
Töi böîng thêëy ngheån ngaâo xuác àöång, vò Baác bêån trùm cöng
nghòn viïåc maâ möåt haânh àöång nhoã cuãa chiïën sô ngoaâi mùåt trêån,
Baác cuäng biïët àïën. Töi ruåt reâ àaáp: “Thûa Baác, àuáng aå!”. Baác laåi hoãi:
“Thïë chaáu naâo dêîn àêìu àún võ bùæt söëng tûúáng Àúâ Caát?”. Àöìng chñ
Hoaâng Àùng Vinh, chiïën sô nhoã tuöíi nhêët àoaân luáng tuáng giú tay:
“Thûa Baác, chaáu cuâng vúái anh Luêåt vaâ anh Nhoã aå!”. Baác khen:
“Chaáu Vinh khaá lùæm!”... Röìi Baác hoãi, àaåi yá: Chiïën dõch Àiïån Biïn
Phuã toaân thùæng laâ sûå cöë gùæng chung cuãa àöìng baâo caã nûúác, nhûng
trûúác hïët laâ nhúâ cöng lao vaâ sûå hi sinh to lúán cuãa caác chiïën sô ngoaâi
mùåt trêån... Caác chaáu laâ nhûäng chiïën sô tiïu biïíu cuãa möåt nhên dên
anh huâng, möåt quên àöåi anh huâng. Baác, Trung ûúng Àaãng vaâ
Chñnh phuã rêët vui loâng khen ngúåi caác chaáu. Chñnh phuã àaä quyïët
àõnh tùång thûúãng caác chaáu huên chûúng Chiïën cöng haång nhêët.
Caác chaáu chúá vò thùæng lúåi maâ kiïu, chúá chuã quan thoaã maän, phaãi
luön luön khiïm töën hoåc têåp, cöë gùæng laâm troân moåi nhiïåm vuå.
Töi thay mùåt 5 anh em, àûáng lïn mûâng thoå Baác, kñnh chuác
Baác maånh khoeã, söëng lêu vaâ hûáa vúái Baác, vúái caác àöìng chñ laänh àaåo
Àaãng, Nhaâ nûúác luön luön ghi nhúá vaâ thûåc hiïån töët nhûäng lúâi Baác
daåy. Tiïëp àoá, chuáng töi cuâng àûáng lïn, daân haâng ngang trûúác mùåt
Baác.
Baác noái: “Höm nay, Baác thay mùåt Àaãng vaâ Chñnh phuã trao
cho caác chiïën sô lêåp cöng xuêët sùæc nhêët trong chiïën dõch Àiïån Biïn
Phuã huên chûúng Chiïën cöng. Riïng Baác coân tùång thïm möîi chaáu
möåt ngöi sao àoã vaâ möåt têëm huy hiïåu”.
Chuáng töi lêìn lûúåt àûa tay lïn muä chaâo Baác, khi Baác gùæn
huên chûúng cho mònh. Phña sau Baác laâ caác phoáng viïn Viïåt Nam,
Liïn Xö... tranh thuã chuåp aãnh, quay phim.
Sau buöíi gùåp Baác khöng thïí naâo quïn êëy, chuáng töi àûúåc böë
trñ ài baáo caáo thaânh tñch vaâ kïí chuyïån chiïën àêëu Àiïån Biïn Phuã taåi
caác cú quan Trung ûúng vaâ Chñnh phuã. Ngaây 10-6-1954, chuáng töi
hoaân thaânh vaâ trúã vïì ngöi nhaâ khaách cuãa Böå Chñnh trõ. Chuáng töi
laåi coá niïìm vui khöng ngúâ laâ àûúåc dûå bûäa cúm thên mêåt vúái Baác.
Múã àêìu bûäa cúm, Baác noái vui: “Àêy laâ bûäa cúm riïng Baác múâi
caác chaáu, chûá khöng phaãi Nhaâ nûúác múâi àêu. Toaân cêy nhaâ laá vûúân
caã, nhûng caác chaáu phaãi ùn no. Caác chaáu ùn nhiïìu, Baác seä vui, seä
khoeã”.
Bûäa cúm höm àoá, töi ghi nhúá suöët àúâi. Töi nghô rùçng vinh dûå
naây khöng phaãi Baác chó daânh riïng cho 5 chiïën sô. Àêy laâ vinh dûå
lúán lao maâ Baác daânh cho toaân quên, cho têët caã caán böå, chiïën sô vûâa
qua àaä goáp sûác laâm nïn chiïën thùæng.
Xuên Mai. Baáo Cûåu chiïën binh Viïåt Nam, th.5, 1994 .- tr.: 1
BAÁC HÖÌ VÚÁI CAÁC CHIÏËN SÔ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Böå Chñnh trõ Trung ûúng Àaãng àûáng àêìu laâ Höì Chuã Tõch — Böå
tham mûu töëi cao trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã luön quan têm
sùn soác àïën tûâng chiïën sô úã Mùåt trêån. Ngay tûâ khi chiïën dõch bùæt
àêìu múã Baác àaä viïët cho caác chiïën sô “Caác chuá sùæp ra trêån. Nhiïåm
vuå cuãa caác chuá lêìn naây rêët to lúán, khoá khùn nhûng rêët vinh
quang... Baác chúâ caác chuá baáo caáo thaânh tñch àïí thûúãng cho nhûäng
àún võ vaâ caá nhên xuêët sùæc nhêët. Chuác caác chuá thùæng to. Baác hön
caác chuá” (Thû Baác Höì gûãi chiïën sô thaáng 3 nùm 1954 — QÀND 14-
3- 1954). Ngaây 8- 5- 1954 Baác laåi gûãi thû khaác khen ngúåi caác chiïën
sô, dên cöng vaâ thanh niïn xung phong vûâa chiïën thùæng. Thû viïët:
“Quên ta àaä giaãi phoáng Àiïån Biïn Phuã, Baác vaâ Chñnh phuã thên aái
gûãi lúâi khen ngúåi caán böå, chiïën sô, dên cöng, thanh niïn xung
phong vaâ àöìng baâo àõa phûúng àaä laâm troân nhiïåm vuå möåt caách veã
vang. Baác vaâ Chñnh phuã seä khen thûúãng...” (Thû Baác ngaây 8- 5-
1954 QÀND, 19- 5- 1954). Vaâ ngaây 10- 5- 1954, Baác laåi gûãi tiïëp thû
khaác cho caác chiïën sô Àiïån Biïn. Baác viïët: “Trûúác hïët Baác gûãi lúâi
thên aái thùm caác chuá thûúng binh, toaân thïí caác chuá cuäng nhû toaân
thïí caán böå, chiïën sô toaân quöëc àaä quyïët têm tranh àûúåc thùæng lúåi
àïí chuác thoå Baác. Baác quyïët àõnh khao caác chuá. Khao thïë naâo tuyâ
theo àiïìu kiïån, nhûng quyïët àõnh khao... Baác vaâ Chñnh phuã àõnh
thûúãng cho têët caã caác chuá huy hiïåu Chiïën sô Àiïån Biïn Phuã. Caác
chuá coá taán thaânh khöng? Baác dùån caác chuá möåt lêìn nûäa chúá vò thùæng
lúåi maâ kiïu, chúá chuã quan khinh àõch, phaãi luön luön sùén saâng laâm
troân nhiïåm vuå maâ Àaãng vaâ Chñnh phuã giao cho caác chuá. Baác hön
caác chuá” (Thû Baác, QÀND, 10- 5- 1954).
Trûúác àoá, thaáng 12 nùm 1953 khi quên ta coân àang trïn àûúâng
tiïën vaâo Àiïån Biïn Phuã, Baác àaä gûãi thû cho caác chiïën sô. Baác viïët
“Thên aái gûãi caán böå, chiïën sô Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã. Thu àöng
nùm nay, caác chuá coá nhiïåm vuå tiïën quên vaâo Àiïån Biïn Phuã àïí
tiïu diïåt sinh lûåc àõch, múã röång cùn cûá khaáng chiïën, giaãi phoáng
thïm àöìng baâo coân bõ giùåc àeâ neán... Baác vaâ Chñnh phuã chúâ tin
thùæng lúåi àïí khen thûúãng caác chuá” (Höì Chñ Minh — Vúái caác lûåc
lûúång vuä trang nhên dên, QÀND, 1975, tr: 246)
Ngö Hoaâng. Taåp chñ “Vùn nghïå quên àöåi” thaáng 5- 1984, tr: 123
ÀÏM NAY BAÁC KHÖNG NGUÃ
Baác ngöìi trûúác àeân trong cùn nhaâ cao raáo giûäa rûâng Viïåt Bùæc.
Àïm nay têëm loâng chûáa chan nhên àaåo vaâ hoaâ bònh cuãa Baác thöín
thûác trûúác nöîi khöí cuãa nhên dên Têy Bùæc, nhên dên Àiïån Biïn.
Baác ngöìi àoá maâ loâng Baác laâm raåo rûåc caã loâng ta; quyïët têm sùæt àaá
cuãa Baác àaä biïën thaânh sûác maånh cuãa ngaân vaån caánh tay chuáng ta,
àang nùæm chùåt vuä khñ, chúâ diïåt quên thuâ.
Möåt buöíi chiïìu, Baác ngöìi nghe baáo caáo phaát àöång quêìn
chuáng. Baác móm cûúâi sung sûúáng khi thêëy gia àònh chuáng ta àaä coá
ruöång, meå giaâ ta àang ûúám chiïëc aáo êëm múái may, vúå ta àang
nhanh nheån ài quaãi maå chiïm, con ta húán húã àûúåc lïn lúáp Bònh
dên. Baác chó con àûúâng saáng cho gia àònh chuáng ta úã hêåu phûúng,
tiïën lïn tiïu diïåt quên thuâ àõa chuã.
Àïm nay Baác khöng nguã.
Ngoån àeân phoâng Baác lung linh, vùçng vùåc möåt quyïët têm choái
loåi. Trong cùn buöìng laâm viïåc yïn tônh, têëm baãn àöì Àiïån Biïn Phuã
múã röång trïn baân, trùæng toaát dûúái aánh àeân.
Ngoån chò àoã cuãa Baác men theo caác khe suöëi thùèm, leo lïn
nhûäng àónh àeâo cao àaánh dêëu theo goát ta ài. Ngoån chò àoã cuãa Baác
ngêåp ngûâng trïn caác Baãn raãi raác bïn búâ Nêåm Röëm. Àêy laâ nhûäng
Baãn têåp trung möåt trong ngaân vaån àõa nguåc cùm húân. Gêìn 1 vaån
àöìng baâo Thaái, Meâo, Thöí, Xaá úã Àiïån Biïn Phuã múái àûúåc söëng coá 1
nùm trong haånh phuác tûå do giaãi phoáng àaä laåi sa vaâo tay giùåc. Baác
nghô àïën caác chaáu nhoã Mûúâng Thanh, nhûäng cuå giaâ Höìng Cuám, aáo
raách, buång àoái coâng lûng khuên vaác trïn sên bay giùåc. Baác nghô
àïën caác chaáu gaái trong trùæng Baãn Myå àaä bõ boån quyã khöën naån
Phaáp, nguyå thay nhau àaánh àêåp vaâ haäm hiïëp.
Ngoån chò àoã cuãa Baác ngûâng trïn àöìn giùåc, röìi thong thaã
khoanh möåt voâng xung quanh trêån àõa, nhû möåt caái thoâng loång lúán
quaâng vaâo cöí giùåc. Àïm nay rûâng Viïåt Bùæc böîng chuyïín möåt cún
mûa laånh. Dûúái aánh àeân, trong àöi mùæt ngûúâi Cha nhên tûâ, hiïån
lïn hònh aãnh tûâng àoaân chiïën sô lùn löån trong mûa reát vaâ buân lùån
dûúái chiïën haâo, àang naáo nûác thùæt chùåt voâng vêy quanh àöìn giùåc.
Baác dûúâng nhû suy nghô: ngoån chò àoã cuãa Baác goä kheä xuöëng têëm
baãn àöì nhû cuâng nhõp vúái nhûäng nhaát seãng chùæc nõch cuãa chuáng ta
àang hò huåc khoeát sêu thïm cöng sûå taác chiïën, dûúái aánh chúáp höët
hoaãng cuãa àaåi baác àõch. Röìi tûâ trong àoaân chiïën sô lúáp lúáp lao vaâo
àöìn giùåc, nöíi bêåt lïn hònh aãnh duäng caãm cuãa nhûäng ngûúâi con ûu
tuá nhêët, àaä àem tuöíi treã tûúi àeåp cuãa mònh cöëng hiïën cho giai cêëp,
cho Töí quöëc... naâo Bïë Vùn Àaân, lêëy thên mònh laâm giaá suáng bùæn
giùåc, naâo Hoaâng Vùn Nö, duäng sô àêm lï, naâo Phan Àònh Gioát lêëy
thên mònh lêëp löî chêu mai giùåc...
Àöi mùæt ngûúâi Cha böîng ûáa hai gioâng nûúác mùæt, tûâ tûâ chaãy
trïn goâ maá, röìi rúi xuöëng têëm baãn àöì, xoaá nhoeâ mêëy chêëm àöìn
giùåc.
Baác nêng tay lïn, thong thaã vaâ quaã quyïët, cêìm buát gaåch cheáo
trïn àöìn giùåc.
Nghiïm lïånh cho chuáng ta àêëy! Phaãi tiïu diïåt nhûäng cûá àiïím
naây. Giïët vaâ bùæt kyâ hïët luä àêìu trêu mùåt ngûåa àaä daây xeáo lïn caánh
àöìng Mûúâng Thanh yïu quñ cuãa Töí quöëc vô àaåi chuáng ta. Phaãi
àaánh vaâo àêìu tïn giùåc khaát maáu Nava vaâ caã beâ luä quan thaây Myä
ngoan cöë cuãa chuáng möåt àoân kinh khuãng!
Àïm nay duâ haâng raâo dêy theáp gai àöìn giùåc coá dêìy, duâ àaåi
baác àõch coá hïëch noâng nhaã àaån àiïn cuöìng, duâ xe tùng àõch coá êåm
aåch boâ ra bõt àöåt phaá khêíu, duâ quên cú àöång àõch coá phaãn kñch
àõnh àaánh chiïëm trêån àõa ta, duâ phi cú àõch coá àiïn cuöìng lao
xuöëng...
Têët caã, têët caã nhûäng sûác maånh bïì ngoaâi êëy cuãa giùåc seä bõ
nghiïìn naát vuån trûúác sûác têën cöng vö cuâng maänh liïåt cuãa quên ta.
Vò traái tim söi nöíi cuãa chuáng ta àaä àûúåc thêëm nhuêìn caái
quyïët têm gang theáp cuãa Baác; vò chuáng ta àaä söëng trong caái húi thúã
êëm aáp vaâ möng mïnh cuãa Baác...
*
* *
Thûa caác àöìng chñ! Àïm nay Baác khöng nguã!
Àeân phoâng Baác vêîn thûác, chúâ tin thùæng trêån cuãa chuáng ta.
Baác àang roäi theo laá cúâ “Quyïët chiïën Quyïët thùæng” àoã rûâng
rûåc, àang bùng qua tiïìn duyïn, vûúåt qua àöåt phaá khêíu, lûúát qua
tung thêm vaâ phêìn phêåt oai nghiïm bay trïn noác lö cöët giùåc.
Baác cûúâi vui sûúáng!
Baác hön têët caã chuáng ta, möîi ngûúâi möåt caái!
Trêìn Cû - Phuá Bùçng. Baáo “Baáo Quên àöåi nhên dên xuêët baãn taåi mùåt trêån”,
ngaây 24-3-1954
TÊËM LOÂNG CUÃA BAÁC HÖÌ
Trong khi diïîn ra chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, Chuã tõch Höì Chñ
Minh àaä trûåc tiïëp theo doäi haâng ngaây, haâng giúâ vaâ àaä 4 lêìn Baác gûãi
thû, àiïån túái caán böå, chiïën sô tham gia chiïën dõch. Ngaây 10-3-1954,
trûúác ñt ngaây quên ta nöí suáng múã maân chiïën dõch, Baác àaä gûãi möåt
bûác thû, trong àoá Baác viïët:
“Caác chuá sùæp ra mùåt trêån. Nhiïåm vuå caác chuá lêìn naây rêët to
lúán, khoá khùn, nhûng rêët vinh quang. Caác chuá vûâa àûúåc chónh
huêën chñnh trõ vaâ quên sûå vaâ àaä thu àûúåc nhiïìu thùæng lúåi vïì tû
tûúãng vaâ chiïën thuêåt, kyä thuêåt. Nhiïìu àún võ àaä àaánh thùæng trïn
caác mùåt trêån, Baác tin chùæc rùçng caác chuá seä phaát huy thùæng lúåi vûâa
qua, quyïët têm vûúåt khoá khùn gian khöí àïí laâm troân nhiïåm vuå veã
vang sùæp túái. Baác chúâ caác chuá baáo caáo thaânh tñch àïí thûúãng nhûäng
àún võ vaâ caá nhên xuêët sùæc nhêët.
Chuác caác chuá thùæng to. Baác hön caác chuá”.
Ngaây 13-3-1954 quên ta nöí suáng múã àúåt têën cöng thûá nhêët
vaâo têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã vaâ giaânh àûúåc thùæng lúåi quan
troång. Nhêån àûúåc tin, Baác Höì vaâ trung ûúng Àaãng àaä gûãi àiïån
khen ngúåi caán böå, chiïën sô. Bûác àiïån viïët:
“Trung ûúng Àaãng vaâ Baác àûúåc baáo caáo vïì hai trêån thùæng
àêìu tiïn cuãa quên àöåi ta úã Àiïån Biïn Phuã. Trung ûúng Àaãng vaâ
Baác coá lúâi khen caác àöìng chñ. Chiïën dõch naây laâ möåt chiïën dõch lõch
sûã cuãa quên àöåi ta, ta àaánh thùæng chiïën dõch naây coá yá nghôa quên
sûå vaâ chñnh trõ quan troång. Àõch seä ra sûác àöëi phoá, ta phaãi cöë gùæng
chiïën àêëu deão dai, bïìn bó, chúá chuã quan khinh àõch, giaânh toaân
thùæng cho chiïën dõch naây”.
Àêìu thaáng 5-1954, Baác àaä gûãi thû khen (khöng ghi ngaây) vaâ
quyïët àõnh khen thûúãng vaâ tùång cho moåi ngûúâi tham gia chiïën
dõch huy hiïåu “Chiïën sô Àiïån Biïn Phuã”. Trong thû, Baác viïët:
“Trûúác hïët Baác gûãi lúâi thên aái thùm caác chuá thûúng binh. Toaân
thïí caác chuá cuäng nhû caán böå vaâ chiïën sô úã toaân quöëc quyïët têm
giaânh àûúåc thùæng lúåi lúán àïí chuác thoå Baác. Baác quyïët àõnh khao caác
chuá. Khao thïë naâo tuyâ àiïìu kiïån, nhûng nhêët àõnh khao. Thïë laâ
Baác chaáu ta cuâng vui. Vui àïí cöë gùæng múái, àïí khùæc phuåc khoá khùn
múái vaâ àïí tranh thùæng lúåi múái. Baác vaâ Chñnh phuã àõnh thûúãng cho
têët caã caác chuá huy hiïåu “Chiïën sô Àiïån Biïn Phuã”, caác chuá taán
thaânh khöng? Baác dùån caác chuá möåt lêìn nûäa: Chúá vò thùæng maâ kiïu,
chúá chuã quan khinh àõch, phaãi luön luön sùén saâng laâm troân nhiïåm
vuå Àaãng vaâ Chñnh phuã giao cho caác chuá”.
Khi nhêån àûúåc tin vaâo höìi 17 giúâ 30 phuát ngaây 7-5-1954, chiïën
dõch Àiïån Biïn Phuã àaä hoaân thaânh thùæng lúåi, àõch àaä àêìu haâng,
Baác liïìn viïët thû khen ngúåi böå àöåi, dên cöng, thanh niïn xung
phong vaâ àöìng baâo Têy Bùæc — nhûäng ngûúâi trûåc tiïëp laâm nïn chiïën
thùæng vô àaåi naây. Trong thû, Baác viïët:
“Quên ta àaä giaãi phoáng Àiïån Biïn Phuã, Baác vaâ Chñnh phuã thên
aái gûãi lúâi khen ngúåi caán böå, chiïën sô, dên cöng, thanh niïn xung
phong vaâ àöìng baâo àõa phûúng àaä laâm troân nhiïåm vuå möåt caách veã
vang. Thùæng lúåi tuy lúán, nhûng múái laâ bùæt àêìu. Chuáng ta khöng
nïn vò thùæng maâ kiïu, khöng nïn chuã quan khinh àõch. Chuáng ta
kiïn quyïët khaáng chiïën àïí tranh laåi àöåc lêåp, thöëng nhêët, dên chuã
hoaâ bònh. Bêët kyâ àêëu tranh vïì quên sûå hay ngoaåi giao cuäng àïìu
phaãi àêëu tranh trûúâng kyâ gian khöí múái ài àïën thùæng lúåi hoaân toaân,
Baác vaâ Chñnh phuã seä khen thûúãng nhûäng caán böå, chiïën sô, dên
cöng, thanh niïn xung phong vaâ àöìng baâo àõa phûúng coá cöng
traång àùåc biïåt”.
Chuyïn san cuãa Súã Vùn hoaá - Thöng tin Haâ nöåi, th.4, 1994
TÖI GÙÅP CHUÃ TÕCH HÖÌ CHÑ MINH VAÂ QUAY PHIM ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Röman Caácmen (1906-1978), nhaâ àiïån aãnh chñnh luêån nöíi

tiïëng cuãa Liïn Xö vaâ thïë giúái, laâ taác giaã nhiïìu phim coá tiïëng vang
nhû Têy Ban Nha (1936-1939), Beáclin (1945), Toaâ aán quöëc tïë
Nurembe (1947), Chuyïån vïì nhûäng ngûúâi thúå dêìu moã Caxpiïn
(1953), Hoân àaão rûåc lûãa (1961), Chilï, thúâi gian àêëu tranh, thúâi
gian lo êu (1974), Traái tim Cooácvalan (1975) vaâ böå phim taâi liïåu sûã
thi cuöëi cuâng daâi 20 têåp: Cuöåc chiïën tranh giûä nûúác vô àaåi.
Caách àêy 30 nùm, R. Caácmen àaä sang quay phim úã Viïåt Nam
giûäa luác chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã lõch sûã àang diïîn ra quyïët liïåt.
Ngay trong nhûäng ngaây àêìu, R. Caácmen àûúåc gùåp Baác Höì. “Caã thïë
giúái àang chuá yá àïën Àiïån Biïn Phuã. Trong phim cuãa chuáng töi
khöng thïí thiïëu hònh aãnh Àiïån Biïn Phuã àûúåc. Nïëu chuáng töi coá hi
sinh, chuáng töi cuäng rêët vinh dûå laâ nhûäng ngûúâi Xö viïët àêìu tiïn
hi sinh cho caách maång Viïåt Nam...”, R. Caácmen noái nhû thïë.
Sau taám thaáng úã Viïåt Nam, ngoaâi phim Viïåt Nam trïn àûúâng
thùæng lúåi, R. Caácmen coân hoaân thaânh cuöën saách aánh saáng trong
rûâng sêu maâ chuáng töi trên troång trñch àùng dûúái àêy.
*
* *
Coá nhûäng cuöåc gùåp gúä ghi nhúá suöët àúâi, àïí laåi trong têm trñ vaâ
traái tim dêëu vïët sêu sùæc coá möåt khöng hai. Àoá laâ cuöåc gùåp Chuã tõch
Höì Chñ Minh.
Chuáng töi ài theo con àûúâng nhoã heåp chaåy saát möåt sûúân nuái
dûång àûáng, phña dûúái laâ doâng suöëi roác raách. Sau àoá chuáng töi ài
sêu vaâo möåt khu rûâng rêåm raåp vúái nhûäng cêy tre, cêy coå vaâ chuöëi
rûâng. Chùèng bao lêu chuáng töi nhòn thêëy möåt ngöi nhaâ saân vaâ möåt
ngûúâi mùåc quêìn aáo nöng dên bûúác xuöëng àoán chuáng töi.
Nïëu mêëy ngaây trûúác chuáng töi coá gùåp Chuã tõch úã àûúâng hoùåc úã
ngoaâi ruöång, thò seä tûúãng rùçng àoá laâ möåt nöng dên giaãn dõ. Bêy giúâ
töi nhêån ra ngay khuön mùåt thanh tao quen thuöåc qua nhiïìu bûác
aãnh, choâm rêu thûa vaâ nuå cûúâi tûúi tùæn, cúãi múã.
- Chaâo caác àöìng chñ! Caác àöìng chñ coá khoeã khöng?- Ngûúâi hoãi
vui veã, chòa hai baân tay bùæt tay chuáng töi vaâ múâi chuáng töi vaâo
nhaâ.
Ngay tûâ phuát àêìu tiïn, tûâ nhûäng cêu noái àêìu tiïn cuãa Ngûúâi,
àaä tiïu tan caái caãm giaác cùng thùèng vaâ höìi höåp cuãa chuáng töi trûúác
cuöåc gùåp gúä nhaâ caách maång kiïåt xuêët cuãa Àöng Dûúng, võ Chuã tõch
cuãa nûúác Viïåt Nam Dên chuã Cöång hoaâ.
Chuã tõch Höì Chñ Minh kïí cho chuáng töi nghe vïì chiïën dõch
Àiïån Biïn Phuã vûâa kïët thuác thùæng lúåi, möåt chiïën thùæng lõch sûã cuãa
nhên dên Viïåt Nam. Mûúâi baãy nghòn binh sô Phaáp bõ bùæt laâm tuâ
binh. Baáo chñ tû saãn Phaáp trong nhûäng ngaây àoá viïët: “Quên àöåi
viïîn chinh Phaáp àaä bõ chùåt àêìu”.
Ngûúâi cho chuáng töi xem laá thû cuãa Giúnevievú Gala, ngûúâi
phuå nûä duy nhêët coá mùåt taåi Àiïån Biïn Phuã vaâ bõ bùæt laâm tuâ binh.
Trong thû, cö xin Chuã tõch Höì Chñ Minh thaã cö vaâ hûáa nïëu àûúåc
khoan höìng cö seä hïët sûác àêëu tranh cho hoaâ bònh úã Viïåt Nam.
Núã nuå cûúâi hiïìn hêåu, Chuã tõch noái:
- Töi àaä viïët thû traã lúâi rùçng thû cuãa cö àaä àïën tay töi mêëy
ngaây sau khi töi ra lïånh thaã cö ta. Höåi phuå nûä Viïåt Nam àaä àïì
nghõ töi nhû vêåy...Töi tin rùçng cö ta seä trúã thaânh ngûúâi tñch cûåc
àêëu tranh cho hoaâ bònh úã Viïåt Nam. Chñnh cö àaä têån mùæt nhòn
thêëy nhûäng khuãng khiïëp vaâ taân baåo cuãa chiïën tranh thûåc dên.
Chuã tõch Höì Chñ Minh rêët giaãn dõ vaâ khiïm töën. Ngûúâi khöng
duâng thû kyá, tûå mònh àoåc vaâ xûã lyá khöëi lûúång lúán baáo chñ, taâi liïåu,
tûå traã lúâi, tûå àaánh maáy. Ngûúâi thûúâng ài böå qua nhûäng chùång
àûúâng daâi, nhiïìu ngaây. Vûâa cûúâi, Ngûúâi vûâa kïí cho chuáng töi nghe
möåt lêìn gùåp höí trong àïm. Súå aánh àeân, con höí boã chaåy. Chuã tõch
noái:
- Con thuá hung dûä nhêët laâ thûåc dên, àïë quöëc. Höí chó vöì ngûúâi
khi noá àoái, coân boån thûåc dên, àïë quöëc thò huát maáu ngûúâi àïí laâm
giaâu. Nhûng cöng viïåc cuãa chuáng laâ vö voång. Boån thuá dûä êëy àaä
thêëy khöng thïí naâo boác löåt vaâ tiïu diïåt àûúåc möåt dên töåc àaä àûáng
lïn giaânh tûå do.
Caác àöìng chñ laâm viïåc seä khoá khùn àêëy- Ngûúâi tiïëp tuåc. Nhûng
chuáng töi seä laâm hïët sûác mònh àïí giaãm búát khoá khùn cho caác àöìng
chñ.
Chuã tõch söi nöíi noái vïì tònh caãm yïu mïën cuãa nhên dên Viïåt
Nam àöëi vúái Liïn Xö.
- Caác àöìng chñ laâ nhûäng ngûúâi Xö viïët àêìu tiïn àïën nûúác chuáng
töi. Caác àöìng chñ seä thêëy tònh caãm êëy úã moåi núi.
Khi chuáng töi kïí cho Ngûúâi nghe vïì nhûäng biïíu hiïån hûäu nghõ,
sûå thöng caãm vaâ tònh àoaân kïët cuãa ngûúâi dên Liïn Xö àöëi vúái nhên
dên Viïåt Nam àang chiïën àêëu, kïí chuyïån taåi Liïn hoan thanh
niïn thïë giúái lêìn thûá 4 úã Bucareát, caác àaåi biïíu cöng kïnh caác chiïën
sô Viïåt Nam nhû thïë naâo, thò Ngûúâi xuác àöång, rúm rúám nûúác mùæt
vaâ vï vï àiïëu thuöëc trïn nhûäng ngoán tay maãnh khaãnh.
Ngûúâi noái chuyïån vúái chuáng töi bùçng tiïëng Nga. Chuáng töi hoãi:
- Chuã tõch hoåc tiïëng Nga coá khoá khöng?
Ngûúâi traã lúâi:
- Ngûúâi caách maång phaãi nùæm àûúåc ngön ngûä cuãa Lïnin.
- Chuã tõch laâm viïåc möîi ngaây bao nhiïu tiïëng?
- Buöíi saáng chim àaánh thûác töi, coân buöíi töëi töi ài nguã khi sao
hiïån trïn trúâi.
Sau naây chuáng töi thêëy khöng phaãi nhû vêåy. Nhiïìu àïm chuáng
töi thêëy Ngûúâi chöëng gêåy ài vúái àöìng chñ baão vïå vaâ trúã vïì rêët muöån.
Gêìn nhû caã ngaây höm àoá, chuáng töi úã bïn Chuã tõch Höì Chñ
Minh. Thónh thoaãng Ngûúâi xin löîi ra baân laâm viïåc àïí àoåc thû khêín
hoùåc noái chuyïån àiïån thoaåi. Nhûäng luác êëy, Ngûúâi àûa cho chuáng töi
têåp baáo chñ Phaáp múái hoùåc àïì nghõ chuáng töi daåo xem quanh
“dinh” cuãa Ngûúâi.
Tham gia cuöåc troâ chuyïån giûäa Chuã tõch vaâ chuáng töi coá nhaâ
thú Töë Hûäu vaâ àöìng chñ Hoaâng Tuâng. Àoá laâ nhûäng ngûúâi baån àêìu
tiïn maâ chuáng töi gùåp taåi Ban Chêëp haânh Trung ûúng. Chia tay
vúái chuáng töi, Chuã tõch noái:
- Chuáng ta seä gùåp nhau luön. Caác àöìng chñ cûá maånh daån yïu
cêìu têët caã nhûäng gò cêìn thiïët cho cöng viïåc cuãa caác àöìng chñ.
- Thûa Chuã tõch Höì Chñ Minh — töi noái — chuáng töi chó coá möåt
yïu cêìu duy nhêët. Àiïìu àêìu tiïn vaâ quan troång àöëi vúái chuáng töi laâ
nhòn thêëy àêët nûúác. Nhûng viïåc ài laåi ban àïm khöng cho chuáng
töi thêëy àûúåc. Chuáng töi tha thiïët xin Chuã tõch cho pheáp chuáng töi
àûúåc ài laåi ban ngaây bùçng ötö. Xin Chuã tõch yïn têm laâ caã ba
chuáng töi coá àuã kinh nghiïåm chiïën tranh, chuáng töi seä luön luön
kõp thúâi traánh nhûäng trêån oanh taåc cuãa maáy bay àõch.
Chuã tõch Höì Chñ Minh im lùång möåt luác.
- Khöng àûúåc àêu caác àöìng chñ aå! Chuáng töi àaä bõ mêët nhiïìu
caán böå töët cuãa Àaãng vò bom àaån cuãa maáy bay àõch. Töi rêët hiïíu khoá
khùn cuãa caác àöìng chñ, nhûng chuáng töi khöng thïí àïí caác àöìng chñ
bõ nguy hiïím. Nïëu caác àöìng chñ cêìn ài laåi ban ngaây thò phaãi ài böå,
ài ngûåa hoùåc ài xe àaåp...
Nhòn böå mùåt thêët voång cuãa chuáng töi, Ngûúâi vûâa cûúâi vûâa bùæt
tay vaâ noái:
- Ta thoaã thuêån thïë, roä röìi nheá!...
Röman Caácmen — Vuä Quang Chñnh lûúåc dõch. Baáo ”Nhên dên”,
ngaây 6-5-1984, tr.2
ÀOÅC LAÅI MÖÅT BAÂI THÚ CUÃA BAÁC:

“QUÊN TA TOAÂN THÙÆNG ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ”
Ngaây 7-5-1954, laá cúâ Quyïët chiïën, Quyïët thùæng àaä phêët cao
trïn noác hêìm Àúâ Caát úã Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 12-5-1954, baâi thú cuãa Baác, höìi àoá kyá tïn taác giaã laâ C.B,
àùng trang troång trïn baáo Nhên Dên.
Trong hai chùång àûúâng úã cùn cûá àõa Viïåt Bùæc chùång àûúâng
chuêín bõ khúãi nghôa Thaáng 8 nùm 1945 vaâ chùång àûúâng 9 nùm
khaáng chiïën chöëng Phaáp, Baác àaä laâm hún saáu chuåc baâi thú àuã caác
loaåi: thú tuyïn truyïìn, kïu goåi vaâ thú caãm hûáng trûä tònh (bùçng
tiïëng Viïåt vaâ bùçng chûä Haán) nhûng thûúâng thò ngùæn, goån; lêìn naây
baâi thú cuãa Baác daâi böën mûúi saáu cêu.
Goåi laâ thú cuäng àûúåc maâ coá thïí goåi àêy laâ nöîi vui mûâng viïët
bùçng hònh thûác thú maâ ta thûúâng gùåp úã nhûäng baâi baáo cuãa Baác: coá
möåt söë vêìn thú kïët thuác baâi xaä luêån bùçng vùn xuöi.
Sau Àaåi höåi toaân quöëc lêìn thûá hai cuãa Àaãng, nùm 1951 úã Viïåt
Bùæc, baáo Nhên Dên, cú quan trung ûúng cuãa Àaãng chñnh thûác ra
àúâi. Duâ bêån trùm cöng nghòn viïåc, Baác vêîn tham gia viïët baâi cho
baáo rêët àïìu àùån. Baån àoåc tinh yá, dïî thêëy hai chûä C.B. ghi úã phêìn
tïn taác giaã thò hiïíu ngay laâ cuãa Baác.
Böën mûúi saáu cêu thú cuãa Baác vïì chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã
têåp trung vaâo möåt chuã àïì, khöng giöëng chñn mûúi saáu cêu trong
baâi “Hoan hö chiïën sô Àiïån Biïn” cuãa Töë Hûäu coá chûác nùng phaãn
aánh khaác.
Baâi thú chia laâm böën phêìn.
Ta coá thïí dûåa vaâo nöåi dung tûâng phêìn maâ ghi möåt tiïu àïì cho
thñch húåp.
Phêìn I: aão tûúãng vaâ voä miïång cuãa àöëi phûúng
Phêìn II: Quên dên ta lùång leä chuêín bõ vaâ quên thuâ vêîn “coân úã
trong giêëc mú maâng”
Phêìn III: Kõch chiïën nöí ra vaâ quên thuâ àaåi baåi.
Phêìn IV: Niïìm vui toaân thùæng vaâ niïìm vui àêìm êëm.
Baâi thú khöng nhùçm phaãn aánh caác chiïën cöng hiïín haách maâ
chuã yïëu biïíu hiïån möåt thïë àûáng: thïë àûáng cuãa möåt dên töåc trûúác
möåt tònh thïë gùæt gao, úã vaâo möåt thúâi àiïím quyïët liïåt trong lõch sûã
chiïën tranh vïå quöëc.
Thïë àûáng êëy laâ thïë àûáng bònh tônh, saáng suöët vaâ vö cuâng kiïn
duäng.
ÚÃ phêìn I baâi thú, taác giaã nhùæc àïën thúâi gian: ngaây “20 thaáng 11
nùm cuä” vaâ khöng gian xaãy ra sûå viïåc: giùåc “nhaãy duâ Àiïån Biïn
Phuã ” vúái söë lûúång khöíng löì “51 tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët” vúái möåt
chêët lûúång vuä khñ àaáng gúâm: “xe tùng, suáng lúán àêìy chöìng chêët”.
Têët caã nhûäng thûá àoá khöng phaãi laâ chuyïån ngêîu nhiïn maâ laâ
biïíu hiïån cuãa êm mûu lúán, êm mûu chung cuãa hai àïë quöëc Phaáp —
Myä hoâng àeâ beåp cuöåc chiïën tranh nhên dên thêìn kyâ cuãa dên töåc ta.
Sûå öìn aâo, rêìm röå cuãa àöëi phûúng nhùçm che àêåy möåt thïë nao
nuáng tûâ sau chiïën thùæng Biïn giúái cuãa ta nùm 1950.
Nuáng thïë, chuáng vêîn huyïnh hoang, khoaác laác:
Chuáng khoe rùçng: kïë hoaåch Nava
nhùçm lûâa bõp dû luêån maâ àiïìu quan troång laâ laâm cho “quan
thêìy Myä” “vui loâng thay” àïí khom lûng xin viïån trúå.
Möåt söë túâ baáo laá caãi cuãa àïë quöëc cuäng “inh oãi têng böëc Nava túái”
coi tïn tûúáng naây nhû möåt cûáu tinh cuãa quên àöåi viïîn chinh Phaáp.
Lúâi thú àiïìm àaåm coá pha chuát àuâa vui, thïí hiïån têìm nhòn saáng
suöët vaâ thïë àûáng vûäng vaâng cuãa ngûúâi töíng chó huy chiïën cuöåc.
Nïëu phêìn I laâ nhûäng thûúác phim sinh àöång vïì daáng veã têët taã,
om soâm cuãa àõch thò phêìn II laâ cuöån phim vïì khung caãnh têëp nêåp
trong tû thïë chuêín bõ bònh tônh “lùång leä” cuãa ta.
Böå àöåi, dên cöng quyïët möåt loâng
Xeã non, àùæp nuái vûúåt qua söng
Nhûäng cêu thú khoeã khoùæn mang nhõp àöi, nhõp ba, miïu taã
nhûäng àöång taác, nhûäng cöng viïåc coá tñnh chêët dúâi non, lêëp biïín.
Chuáng ta quyïët:
Vûúåt moåi khoá khùn vaâ hiïím trúã
laâ nhùçm àñch duy nhêët
Têët caã àïìu kiïn trò, bïìn vûäng
Lùång leä chuêín bõ suöët thaáng ngaây
Khöng quaãn gian khöí vaâ àùæng cay
Ban àêìu, töi hún ngúâ ngúå vïì hai chûä àùæng cay. Phaãi chùng Baác
duâng hai tûâ naây cho húåp vêìn vúái hai chûä “thaáng ngaây” cuãa cêu
trïn. Thûåc ra nghô cho kyä “àùæng cay” úã àêy khöng chó coá nghôa àen
laâ thiïëu thöën maâ caã nghôa boáng. Àoá laâ nöîi cùm tûác, uêët hêån, àau
khöí vò nhûäng êm mûu vaâ haânh àöång cuãa keã àõch. Nöîi àùæng cay naây
laâ nguyïn nhên sêu xa thuác àêíy quên dên ta vò àêu, vò ai maâ chiïën
àêëu.
Sûå chuêín bõ àêìy àuã têët yïëu dêîn àïën sûå àuång àöå.
13 thaáng Ba, ta têën cöng
Giùåc coân úã trong giêëc mú maâng
Keã thuâ coân àang söëng trong huyïîn tûúãng
Mònh coá thêìy Myä lo cung cêëp
Maáy bay cao cao, xe tùng thêëp
Cêu thú miïu taã khaá taâi tònh giêëc mú maâng vaâ caái têm lyá löng
böng, phêåp phöìng cuãa nhûäng tïn lñnh xêm lûúåc.
Nhûäng tïn quên êëy vêîn hi voång haäo huyïìn
Laåi coá Nava vaâ Cönhi
Nhûäng tïn tûúáng gioãi nùæm chó huy
Hònh aãnh nhûäng quên lñnh viïîn chinh Phaáp thêåt laâ thaãm haåi,
chó quen tröng chúâ vaâ aão voång.
Xu thïë êëy dêîn àïën leä baåi vong laâ têët yïëu.
Sang phêìn III: Cuöåc kõch chiïën nöí ra vaâ quên thuâ àaä àaåi baåi.
Mûúâi hai cêu thú miïu taã sûå tiïën cöng liïn tuåc cuãa quên dên ta
vaâ thïë tan raä, suåp àöí têët yïëu cuãa quên thuâ.
Ngûúâi àoåc höm nay vêîn coân höìi höåp: qua nhûäng vêìn thú khoeã
khoùæn, nhúá laåi nhûäng giúâ phuát quyïët liïåt cuãa lõch sûã àaä diïîn ra
caách àêy 40 nùm.
Hún 50 ngaây ta àaánh àöìn
Vaâ àêy laâ chên dung thaãm haåi cuãa bêìy tûúáng taá àõch trûúác khaãi
hoaân ca cuãa ta:
Quên giùåc tan hoang, ta vêy chùåt
Giùåc keáo tûâng loaåt ra haâng ta
Möåt con söë àêìy yá nghôa:
Möåt vaån saáu ngaân tïn giùåc Têy
Àïìu laâ tuâ binh hoùåc boã thêy
Trong caác baâi xaä luêån hay trong thú ca, Baác hay nhùæc àïën
nhûäng con söë nhiïìu yá nghôa.
Phêìn IV: Niïìm vui toaân thùæng, niïìm vui àêìm êëm
Thïë laâ quên ta àaä toaân thùæng
Toaân thùæng laâ vò rêët cöë gùæng
Chiïën sô viïët thû lïn Baác Höì
“Xin Baác vui loâng maâ nhêån cho
Moán quaâ chuác thoå sinh nhêåt Baác”
Chuáng chaáu cöë gùæng àaä sùæm àûúåc.
Vêîn tiïëp tuåc nhûäng vêìn vui vui, nheâ nheå, baâi thú kïët thuác bùçng
nhûäng lúâi ên cêìn, àêìm êëm.
Baâi thú cuãa Baác àaä phaãn aánh thïë àûáng cuãa dên töåc ta trong
möåt chùång àûúâng àùåc biïåt cuãa lõch sûã: keã thuâ xêm lûúåc cûåc kyâ
ngoan cöë, duâ àûúåc “öng baån àöìng minh” haâ húi tiïëp sûác, vêîn cam
chõu chuöëc lêëy thêët baåi nùång nïì. Öng baån êëy coân àang mûu tñnh
nhûäng chuyïån àen töëi, hiïím hoác, lêu daâi, nhûng qua cuöåc àoå sûác
naây, xem ra trñ tuïå vaâ voä nghïå cuäng chûa thêëy thöng minh, sùæc xaão
gò.
Vuä Chêu Quaán. Baáo “Nhên dên chuã nhêåt”, ngaây 1-5-1994
HÒNH AÃNH BAÁC HÖÌ TRONG BAÂI THÚ

“HOAN HÖ CHIÏËN SÔ ÀIÏÅN BIÏN”
Thú viïët vïì Baác Höì, Töë Hûäu laâ ngûúâi thaânh cöng nhêët. Anh
viïët nhiïìu vaâ viïët hay vïì Baác.
Caác nhaâ phï bònh àaä phên tñch sûå phaát triïín cuãa hònh tûúång
Baác Höì trong thú Töë Hûäu. Riïng töi, thêëy hònh tûúång Baác trong baâi
thú Hoan hö chiïën sô Àiïån Biïn coá möåt võ trñ riïng, tuy sûå xuêët
hiïån cuãa àoaån thú rêët khiïm töën:
Tiïëng reo nuái voång söng rïìn
Àïm nay chùæc cuäng vïì bïn Baác Höì
Baác àang cuái xuöëng baãn àöì
Chùæc laâ nghe tiïëng quên hoâ quên reo...
Tûâ khi vûúåt nuái qua àeâo

Ta ài Baác vêîn nhòn theo tûâng ngaây
Tin vïì mûâng thoå àïm nay
Chùæc vui loâng Baác giúâ naây àúåi tröng.
Hònh aãnh Baác Höì khöng phaãi laâ hònh aãnh chñnh cuãa baâi thú.
Hònh aãnh trung têm taác giaã döìn sûác thïí hiïån chñnh laâ ngûúâi chiïën
sô Àiïån Biïn. Cho àïën nay thú viïët vïì Chiïën thùæng Àiïån Biïn, viïët
vïì ngûúâi chiïën sô Àiïn Biïn, khöng ai viïët hay hún àûúåc Töë Hûäu.
Duâ rùçng möåt vaâi chêët liïåu coá thïí chûa thêåt àuáng, vaâ àoåc laåi thêëy
möåt vaâi àoaån thú khöng thêåt nhiïìu. Nhûng vúái Hoan hö chiïën sô
Àiïån Biïn, thú Viïåt Nam àaä hoaân thaânh nhiïåm vuå trûúác chiïën
thùæng vô àaåi cuãa dên töåc. Coá nhûäng baâi thú maâ giaá trõ khöng hoaân
toaân chó úã mùåt nghïå thuêåt. Vaâ theo quy luêåt cuãa thúâi gian, moåi xêy
dûång ñt nhiïìu cuäng seä bõ xoái moân, moåi sùæc maâu cuäng àïìu bõ nhaåt
dêìn. Sûå bïìn vûäng bao giúâ cuäng chó laâ tûúng àöëi. Nhûng khiïëm
khuyïët cuãa möåt taác phêím nghïå thuêåt cuäng phaãi àûúåc nhòn nhû
vêåy.
Khöng thïí noái vïì chiïën thùæng Àiïån Biïn maâ khöng noái àïën
Baác Höì, Töíng chó huy cuãa cuöåc khaáng chiïn. Xeát vïì mùåt nghïå
thuêåt, baãn anh huâng ca khöng thïí luác naâo cuäng chó coá möåt gioång
huâng traáng, maâ cêìn coá nhûäng khuác ïm àïìm. Do vêåy, àoaån thú àaä
laâm cho baâi thú hoaân thiïån caã vïì mùåt tû tûúãng vaâ nghïå thuêåt.
Hònh tûúång Baác Böì úã trong àoaån thú laâ möåt kyá hoaå chên
thûåc. Trûúác baâi thú naây, Töë Hûäu àaä coá caã möåt baâi viïët vïì Baác àûúåc
àaánh giaá cao laâ Saáng thaáng nùm. Sûå thaânh cöng cuãa baâi thú chuã
yïëu laâ àaåt àûúåc hònh tûúång Baác giaãn dõ maâ vô àaåi. Nhûng töi thêëy,
hònh tûúång Baác Höì trong Saáng thaáng nùm tuy àaä tiïën túái sûå bònh
dõ maâ vêîn coân phaãng phêët àöi chuát chêët hiïåp sô rúát laåi cuãa baâi thú
Höì Chñ Minh (Tûâ êëy) do möåt söë tûâ húi cao gioång, vaâ sûå giaãn dõ cuãa
Baác, taác giaã vêîn phaãi thïí hiïån möåt caách gùæng gûúång bùçng lúâi, chûá
chûa thêåt tûå nhiïn toaát lïn tûâ hònh tûúång:
Baác Höì àoá, chiïëc aáo nêu giaãn dõ
Maâu quï hûúng bïìn bó àêåm àaâ
Ta bïn Ngûúâi, Ngûúâi toaã saáng trong ta.
Baác Höì àoá, ung dung chêm lûãa huát
Traán mïnh möng, thanh thaãn möåt vuâng trúâi.
Vaâ caã sau àoá nûäa, trong baâi thú Viïåt Bùæc — möåt baâi thú àïën
bêy giúâ vêîn giûä nguyïn giaá trõ, vêîn thêåt hay, hònh aãnh Baác Höì
thêåt àeåp, nhûäng vêîn cûá bõ aãnh hûúãng búãi möåt söë tûâ àaåi ngön:
Nhúá öng Cuå, mùæt saáng ngúâi
AÁo nêu tuái vaãi, àeåp tûúi laå thûúâng!
Thò bûác kyá hoaå hònh tûúång Baác trong baâi Hoan hö chiïën sô
Àiïån Biïn tûå nhiïn hún. Noái kyá hoaå, búãi taác giaã chó veä coá möåt vaâi
neát múâ khaác, àoá laâ nhûäng neát phoãng àoaán vaâ tûúãng tûúång vïì Baác:
“Chùæc laâ nghe tiïëng quên hoâ quên reo”...
“Ta ài, Baác vêîn nhòn theo tûâng ngaây”...
“Chùæc vui loâng Baác giúâ naây àúåi tröng”...
Nhûäng neát phuå naây cuäng tûå nhiïn nhû neát chñnh. Àêy laâ
hònh tûúång ngûúâi Cha, ngûúâi Baác, ngûúâi Anh thûåc sûå cuãa caác chiïën
sô, maâ khöng phaãi taác giaã khöng phaãi duâng nhûäng àaåi tûâ àïí noái
nhû úã trong baâi Saáng thaáng nùm.
Àêy chñnh laâ chuyïån thûúâng tònh cuãa nghïå thuêåt. Nhiïìu yá àöì
lúán, nhiïìu cöng trònh xêy àùæp cöng phu, vúái nhûäng quyïët têm cao
nhêët, cöng sûác àûúåc döìn túái mûác töëi àa àïí taåo ra saãn phêím tûúãng laâ
tûúång àaâi cho muön àúâi, thïë maâ thúâi gian cûá khöng uãng höå sûå
trûúâng töìn cuãa noá. Ngûúåc laåi, coá nhûäng dêëu êën tûúãng nhû vö hònh
laåi vö cuâng hoaân thiïån, qua thúâi gian caâng nhòn roä giaá trõ. Biïët bao
baâi thú chuã têm chó viïët vïì Baác, kïí caã möåt söë trûúâng ca chûa hùèn
àaä söëng lêu hún taám cêu thú trïn cuãa Töë Hûäu. Vaâ coá leä, ngay caã
Töë Hûäu cuäng khöng ngúâ.
Àinh Quang Töën. Baáo Quên àöåi
Nhên dên Thûá baãy ngaây 7 thaáng 5 nùm 1994
ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ TRONG THÚ BAÁC HÖÌ
Àeåp vö cuâng höìn thú Baác. Ngûúâi chuã biïn trang sûã Àiïån Biïn
Phuã trïn chiïën trûúâng cuäng laåi laâ taác giaã nhûäng baâi thú vïì chiïën
dõch lõch sûã chêën àöång hoaân cêìu naây, Ngûúâi àaä tûâng noái: “Àiïån
Biïn Phuã nhû laâ möåt caái möëc choái loåi bùçng vaâng cuãa lõch sûã. Noá ghi
roä núi chuã nghôa thûåc dên lùn xuöëng döëc vaâ tan raä, àöìng thúâi
phong traâo giaãi phoáng dên töåc khùæp thïë giúái àang lïn cao àïën
thùæng lúåi hoaân toaân”. Nhûäng baâi thú êëy cuãa Baác coân ñt ngûúâi biïët
àûúåc àêìy àuã, hoaå chùng laâ baâi Quên ta toaân thùæng úã Àiïån Biïn
Phuã vò àûúåc in ài in laåi nhiïìu lêìn. Baâi êëy Baác viïët ngaây 12 — 5 —
1954, tûác laâ ngay trong tuêìn àêìu quên ta toaân thùæng. Möåt vaâi con
söë vïì ngaây thaáng àûúåc nïu lïn trong baâi thú cho chuáng ta thêëy
tñnh chêët sûã biïn niïn cuãa khuác ca vûâa àêåm àùåc tûå sûå, vûâa traân ùæp
trûä tònh naây:
...
13 thaáng 3 ta têën cöng
Giùåc coân úã trong giêëc mú möìng.
Thïë röìi chiïën dõch kïët thuác vaâo ngaây 7 thaáng 5. Vaâ baâi thú
viïët ra ngaây 12 cuâng thaáng. Baâi thú àoåc lïn nghe thêåt saãng khoaái,
cûá nhû coân nghe vùng vùèng àêu àêy gioång thú Nguyïîn Traäi trong
Bònh Ngö àaåi caáo bêët huã. Vêîn laåi nhûäng con söë nhû nhûäng con söë
niïn àaåi trïn kia — chinh phuåc loâng ngûúâi àoåc, nghe êm vang vaâ
döìn dêåp chiïën cöng:
Hún 50 ngaây ta àaánh àöìn,
Quên giùåc hoang mang, ta vêy chùåt
Giùåc keáo tûâng loaåt ra haâng ta,
Baâi thú thêåt laâ vui, daân trêån hai bïn roä rïåt, caái lùång leä cuãa ta
vaâ caái huïnh hoang cuãa àõch.
Bïn ta thò:
Böå àöåi, dên cöng quyïët möåt loâng,
Xeã nuái, àùæp suöëi, vûúåt qua söng,
Khùæc phuåc khoá khùn vaâ hiïím trúã
Lùång leä chuêín bõ suöët thaáng ngaây.
Coân bïn àõch vúái “hùm möët tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët, xe
tùng, suáng lúán àêìy chöìng chêët” khoe rùçng:
Kïë hoaåch Nava
Mònh coá thêìy Myä lo cung cêëp,
Maáy bay cao cao, xe tùng thêëp;
Laåi coá Nava cuâng Cönhi
Nhûäng tay tûúáng gioãi nùæm chó huy
Chuáng mònh chuyïën naây nhêët àõnh thùæng
Viïåt Minh ùæt thua chaåy quyánh cùèng.
Nhûng khöën tay cho chuáng, keã chaåy quyánh cùèng laåi chñnh laâ
chuáng, maâ trûúác hïët laâ Nava. Àïí töëng tiïîn Nava vïì Têy, nhaâ thú
Höì Chñ Minh àaä viïët möåt khuác ngêm vúái lúâi phuå chuá móa mai, hoám
hónh àïí trong ngoùåc àún: “Viïët thay Nava khi y bõ caách chûác”. Àêìu
àïì baâi thú laâ “Nava chinh phuå ngêm” coân ñt ngûúâi biïët, xin àûúåc
giúái thiïåu caã baâi, gioång thú baâi naây khaác hùèn baâi trïn:
Khiïën Nava nhiïìu nöîi truên chiïn
Thua to úã trêån Àiïån Biïn,
Cuát vïì Têy têëm loâng xêëu höí,
Bûúác chên lïn chiïëc taâu bay,

Quên khaáng chiïën, tûúãng chûâng dïî xûåc,
Chó trong möåt trêån tan hoang túi búâi!
Thöi, Na hùéng cuát vïì nûúác meå,
Quyïìn chó huy àïí laåi Salùng
Na ài Sa laåi lùng nhùng,
Thùçng ài, thùçng úã chùèng thùçng naâo hún
Giang sún naây giang sún dên Viïåt,

Toaân quöëc dên kiïn quyïët àêëu tranh
Quyïët têm thò chùæc cöng thaânh
Tûå do àöåc lêåp quang vinh àúâi àúâi.
Vïì àïì taâi lõch sûã Àiïån Biïn Phuã, Chuã tõch Höì Chñ Minh
khöng chó viïët hai baâi thú êëy. Têët nhiïn úã àêy khöng noái àïën caác
baâi vùn xuöi Baác viïët vïì chiïën dõch vô àaåi naây. Nhûng chó ngay vïì
thú, Baác coân tiïëp tuåc viïët nhûäng baâi khaác vïì chiïën cöng coá yá nghôa
lõch sûã troång àaåi. Chùèng haån, mûúâi nùm sau chiïën thùæng Àiïån
Biïn Phuã, Baác viïët möåt baâi tiïíu phêím trïn baáo Nhên Dên, phên
tñch sûå thaãm baåi cuãa àïë quöëc Myä úã Miïìn Nam nûúác ta. Khi sên bay
Biïn Hoaâ bõ quên ta àaánh tan taânh, möåt túâ baáo Anh cho àoá laâ “möåt
haânh àöång àöët rêu chuá Sam”, “möåt vöë sêëm seát giaáng vaâo uy tñn
Myä”, Baác laåi khúãi hûáng höìn thú. Möåt Àiïån Biïn Phuã múái àaä bêåt
dêåy trong trñ Baác, dêy àaân xûa haát khuác múái bêy giúâ, möåt baâi thú
tûá tuyïåt, thïí loaåi Baác hay duâng:
Uy danh lûâng lêîy khùæp nùm chêu
Àaån cöëi tuön cho Myä bïí àêìu,
Thaânh àöìng tröëng àaánh lay Lêìu trùæng
Àiïån Biïn, Myä chùèng phaãi chúâ lêu.
Nhûäng dûå caãm thiïn taâi do nùm àûúåc quy luêåt cuãa lõch sûã,
chuáng ta àaä nghiïåm thêëy àiïìu àoá nhiïìu lêìn. Muâa xuên nùm Giaáp
Ngoå (1954), trong thú chuác Tïët àêìu nùm, ngûúâi àaä noái, vûâa laâ chuác
Tïët vûâa khùèng àõnh: “Khaáng chiïën, kiïën quöëc nhêët àõnh hoaân toaân
thaânh cöng”.
Àiïån Biïn Phuã úã ngoaâi àúâi àaä bûúác vaâo trong thú Chuã tõch Höì
Chñ Minh, mang àïën cho ngûúâi caãm hûáng thi ca tûå nhiïn vaâ saãng
khoaái, cûá ngúä nhû àùåt buát laâ thaânh thú. Röìi tûâ Àiïån Biïn Phuã
trong thú, Ngûúâi àaä laåi dûå caãm vaâ khùèng àõnh möåt Àiïån Biïn Phuã
múái úã ngoaâi àúâi. Quaã nhiïn, “Àiïn Biïn, Myä chùèng phaãi chúâ lêu”,
taám nùm sau àoá chuáng laåi bõ möåt trêån Àiïån Biïn Phuã trïn khöng
ngay giûäa bêìu trúâi Haâ Nöåi. Vaâ Xuên 1975 laâ sûå suåp àöí hoaân toaân
chïë àöå thûåc dên cuãa Myä úã Miïìn Nam, laâ nhên dên ta àaåi thùæng.
Lûä Huy Nguyïn. Baáo Nhên Dên ngaây 7 — 5 - 1983
Thú Àiïån Biïn Phuã cuãa Baác Höì

Trong söë nhûäng baâi thú cuãa mònh, Baác Höì coá möåt baâi thú àöåc
àaáo: Quên ta toaân thùæng úã Àiïån Biïn Phuã
Baâi naây, Baác viïët ngaây 12 thaáng 5 nùm 1954, sau àaåi thùæng 5
ngaây. Àêy laâ möåt baâi töíng kïët viïët dûúái daång thú. Baâi thú Quên ta
toaân thùæng úã Àiïån Biïn Phuã nhû möåt bûác tranh haâi hûúác cúä lúán veä
trïn tûúâng. Nïëu àûáng gêìn, ta chó thêëy tûâng maãng möåt. Nhûng khi
àûáng xa ra ta seä thêëy sûå tûúng phaãn giûäa caác maãng êëy gêy nïn
tiïëng cûúâi saãng khoaái. Caái hay cuãa baâi thú chñnh laâ úã àêëy. Thïë cuãa
baâi thú laâ thïë ung dung tûå taåi, ngûúâi viïët nùæm chùæc chùæn phêìn
thùæng, nïn nhõp àiïåu cêu thú thong thaã, nhêín nha, thêëp thoaáng
bïn trong möåt nuå cûúâi hoám hónh.
Baác rêët khaách quan nhû möåt kyá giaã chiïën trûúâng:
Hùm möët tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët
Xe tùng suáng lúán àêìy chöìng chêët
Vaâ, Baác nhùæc laåi nhûäng lúâi beãm meáp cuãa chuáng:
Chuáng khoe rùçng:Kïë hoaåch Nava
Phen naây Viïåt Minh phaãi biïët tay
Quan thêìy Myä thò vui loâng thay

Inh oãi têng böëc Nava túái
ÚÃ àoaån hai cuãa baâi thú, caái haâi vaâ sûå hoám hónh cuãa Baác caâng
hiïån ra roä neát:
13 thaáng 3 ta têën cöng
Giùåc coân úã trong giêëc mú möìng.
Mònh coá thêìy Myä lo cung cêëp,
Maáy bay cao cao, xe tùng thêëp;
Laåi coá Nava cuâng Cönhi
Nhûäng tay tûúáng gioãi nùæm chó huy
Chuáng mònh chuyïën naây nhêët àõnh thùæng
Viïåt Minh ùæt thua chaåy quyánh cùèng
Quyánh cùèng laâ tûâ dên daä, àûúåc duâng trong ngön ngûä noái
nhiïìu hún viïët. úã àêy, Baác chuã àöång sûã duång ngön ngûä noái vaâo vùn
caãnh àïí gêy cûúâi, àöìng thúâi noái lïn giêëc mú cuãa quên giùåc àoâi
thùæng Viïåt Minh chó laâ khöng tûúãng, noái chùèng ai tin, chó laâ giêëc
hoeâ maâ thöi!
Àoaån ba cuãa baâi thú laâ thaãm kõch thûåc tïë cuãa kïë hoaåch Nava,
caái hiïån traång cuãa chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã.
Quên giùåc huïnh hoang úã trïn bao nhiïu thò úã dûúái thaãm haåi
bêëy nhiïu. Lúâi leä, nhõp àiïåu trong àoaån thú naây vêîn nhêín nha,
khöng gêëp gaáp. Tñnh khaách quan caâng nöíi bêåt, vò vêåy caái cûúâi caâng
àûúåc àêíy túái cao traâo.
Kïët cuåc cuãa “Têåp àoaân cûá àiïím bêët khaã xêm phaåm” vúái
nhûäng tïn tûúáng ba hoa”:
Bêët giaác, ta nhúá ra: coá möåt nhaâ baáo nûúác ngoaâi gùåp Baác úã Viïåt
Bùæc, hoãi Ngûúâi vïì triïín voång cuãa cuöåc chiïën àêëu úã Àiïån Biïn Phuã.
Baác àùåt ngûãa chiïëc muä lïn baân vaâ noái: “Àêy laâ Àiïån Biïn Phuã, möåt
thung luäng coá nuái bao boåc xung quanh...Quên viïîn chinh Phaáp
dûúái thung luäng naây, chuáng töi tûâ trïn nuái úã xung quanh bao vêy
chuáng. Chuáng nhêët àõnh khöng thïí naâo thoaát àûúåc”.
Thaão naâo úã baâi thú naây, Baác laåi duâng tûâ nhöët, thûåc ra Baác àaä
nhöët tuåi quên, tûúáng viïîn chinh naây ngay tûâ khi chuáng nhaãy duâ
xuöëng Àiïån Biïn Phuã.
Vaâ ta thêëy hònh aãnh Baác hiïån lïn àiïìm àaåm, ung dung thû
thaái vúái nuå cûúâi hoãm hónh trïn möi — nuå cûúâi cuãa nhûäng ngûúâi laâm
chuã chiïën thùæng.
AÁnh Höìng. Baáo Quên àöåi nhên dên, ngaây 28 — 4 - 1984

Bac Ho Voi DBP

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bac Ho Voi DBP

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã 1

BAÁC HÖÌ VÚÁI ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

SÛU TÊÌM, TUYÏÍN CHOÅN VAÂ GIÚÁI THIÏÅU:

ÀÖÎ GIA NAM

Lúâi giúái thiïåu................................................................................................................ 3

LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU

PHÊÌN THÛÁ NHÊËT

BAÁC HÖÌ VÚÁI ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

THÛ GÛÃI QUÊN VAÂ DÊN TÊY BÙÆC

TRAÃ LÚÂI MÖÅT NHAÂ BAÁO THUÅY ÀIÏÍN

THÛ GÛÃI TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ

QUÊN TA TOAÂN THÙÆNG ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

20 thaáng 11 nùm cuä

Khöng quaãn gian khöí vaâ àùæng cay;

Chiïën sô viïët thû dêng Cuå Höì:

MÊÍU CHUYÏÅN VÏÌ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

NOÁI MAÂ NGHE: ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

YÁ NGHÔA CUÃA CHIÏËN THÙÆNG ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ*

NAVA “CHINH PHUÅ NGÊM”

Thuúã trúâi àêët nöíi cún gioá buåi

Thùçng ài, thùçng úã, chùèng thùçng naâo hún

Giang sún naây giang sún dên Viïåt,

ÀIÏÅN VÙN CUÃA TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ

Kñnh thûa Baác

Viïåt Nam - Höì Chñ Minh - Àiïån Biïn Phuã

LÛÂNG LÊÎY ÀIÏÅN BIÏN, CHÊËN ÀÖÅNG ÀÕA CÊÌU...

BAÁC HÖÌ VÚÁI CHIÏËN THÙÆNG ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

TÛ TÛÚÃNG QUÊN SÛÅ HÖÌ CHÑ MINH ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

HÖÌ CHÑ MINH VÚÁI ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

2. Àiïån Biïn Phuã trong têm trñ Höì Chñ Minh

3. Tûúáng quên taåi ngoaåi — Tû tûúãng lúán, chiïën thùæng lúán

4. Viïåt Nam — Höì Chñ Minh — Àiïån Biïn Phuã

BAÁC HÖÌ DÛÅ ÀOAÁN VÏÌ “TRÊÅN CUÖËI CUÂNG”

BAÁC HÖÌ GIAÁO DUÅC QUYÏËT TÊM CHIÏËN ÀÊËU

BAÁC HÖÌ VAÂ CHIÏËN DÕCH ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

BAÁC HÖÌ VIÏËT VÏÌ CHIÏËN THÙÆNG ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

Inh oãi têng böëc Nava túái

YÁ kiïën Baác Höì

MÖÅT BAÂI HOÅC VÏÌ ÀÛÚÂNG LÖËI QUÊÌN CHUÁNG

KHÖNG ÀÏÍ THÛÚNG BÏÅNH BINH KHÖÍ

Ngaây 7-5-1954, chuáng ta toaân thùæng úã Àiïån Biïn Phuã. Keã

“TRUNG ÛÚNG VAÂ BAÁC

BAÁC HÖÌ VÚÁI CAÁC CHIÏËN SÔ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

KYÃ NIÏÅM ÀIÏÅN BIÏN NHÚÁ BAÁC

Mûúâi ba quan nùm àïìu haâng nöët

BAÁC HÖÌ VÚÁI CAÁC CHIÏËN SÔ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

ÀÏM NAY BAÁC KHÖNG NGUÃ

TÊËM LOÂNG CUÃA BAÁC HÖÌ

Röman Caácmen (1906-1978), nhaâ àiïån aãnh chñnh luêån nöíi

ÀOÅC LAÅI MÖÅT BAÂI THÚ CUÃA BAÁC:

HÒNH AÃNH BAÁC HÖÌ TRONG BAÂI THÚ

Tûâ khi vûúåt nuái qua àeâo

ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ TRONG THÚ BAÁC HÖÌ

Bûúác ài möåt bûúác giêy giêy laåi dûâng

Giang sún naây giang sún dên Viïåt,

Thú Àiïån Biïn Phuã cuãa Baác Höì

Caác baáo phaãn àöång khùæp thïë giúái

You might also like