Sach Giao Khoa Sinh LP 12

Mucluc
Page 1 of 58
SINH HC LP 12
C s di truyn hc (tip theo Sinh hc lp 11)

III. Bin d 1. t bin gen 2. t bin nhim sc th 3. Thng bin IV. ng dng di truyn hc vo chn ging 1. Kthut di truyn 2. t bin nhn to 3. Cc phng php lai 4. Cc phng php chn lc V. Di truyn hc ngi 1. Phng php nghin cu di truyn ngi v ng dng trong y hc
S pht sinh v pht trin ca s sng

I. S pht sinh s sng 1. Bn cht ssng 2. Spht sinh ssng trn Qut II. S pht trin ca sinh vt 1. Ho thch v sphn chia thi gian a cht 2. Ssng trong cc i Thi c, Nguyn sinh v Csinh 3. Ssng trong i Trung sinh va` i Tn sinh III. Nguyn nhn v c ch tin ho 1. Thuyt tin ho cin 2. Thuyt tin ho hin i 3. Scn bng thnh phn kiu gen trong qun thgiao phi 4. Cc nhn ttin ho 5. Qu trnh hnh thnh cc c im thch nghi 6. Loi 7. Qu trnh hnh thnh loi mi 8. Ngun gc chung v chiu hng tin ho ca sinh gii IV. S pht sinh loi ngi 1. Bng chng vngun gc ng vt ca loi ngi 2. Cc giai on chnh trong qu trnh pht sinh loi ngi 3. Cc nhn tchi phi qu trnh pht sinh loi ngi 4. Sinh hc hin i - c im v trin vng t bin v th t bin Cc dng t bin gen C ch pht sinh t bin gen C ch biu hin t bin gen Hu qu ca t bin gen T BIN V TH T BIN t bin l nhng bin i trong vt cht di truyn, xy ra cp phn t(ADN) hoc cp t bo (NST). Nguyn nhn chung ca cc dng t bin l cc tc nhn l ho trong ngoi cnh (tia phng x, tia tngoi, sc nhit, cc loi ho cht) hoc nhng ri lon trong cc qu trnh sinh l, ho sinh tbo. Th t bin l nhng c th mang t bin biu hin trn kiu hnh ca c th.
file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm
4/1/2009
Mucluc
Page 2 of 58
CC DNG T BIN GEN t bin gen l nhng bin i trong cu trc ca gen, lin quan ti mt hoc mt scp nucltit, xy ra ti mt im no ca phn tADN. Thng gp cc dng mt, thm, thay th, o vtr mt cp nucltit.
C CH PHT SINH T BIN GEN Cctcnhnt bin ni trn gy ri lon qu trnh tnhn i ca ADN, hoc lm t phn t ADN, hoc ni on bt vo ADN vtr mi. t bin gen khng ch ph thuc vo loi tc nhn, cng , liu lng ca tc nhn m cn tu thuc c im cu trc ca gen. C nhng gen bn vng, t bt bin. C nhng gen dt bin, sinh ra nhiu alen. V dgen xc nh nhm mu ngi c cc alen: IA1 ,I A2 ,IB , i qui nh cc nhm mu A 1, A2, B, A1B, A2B, O C CH BIU HIN T BIN GEN t bin gen khi pht sinh sc "ti bn" qua cchtnhn i ca ADN. Nu t bin pht sinh trong gim phn, n sxy ra mt tbo sinh dc no (t bin giao t), qua thtinh i vo hp t. Nu la` t bin tri, n sbiu hin trn kiu hnh ca cth mang t bin . Nu la` t bin ln, n si vo hp ttrong cp gen dhp v bgen tri tng ng t i. Quagiaophi, t bin ln tip tc tn ti trong qun thtrng thi dhp v khng biu hin. Nu gp thp ng hp th n mi biu hin thnh kiu hnh. Khit bin xy ra trong nguyn phn, n spht sinh trong mt tbo sinh dng (t bin xma) ri c nhn ln trong mt m, c thbiu hin mt phn cth, to nn th khm. V d trn mt cy hoa giy c nhng cnh hoa trng xen vi nhng cnh hoa . t bin xma c th c nhn ln bng sinh sn sinh dng nhng khng thdi truyn qua sinh sn hu tnh. Nu t bin xy ra nhng ln nguyn phn u tin ca hp t, trong giai on 2 _ 8 tbo (t bin tin phi) th n si vo qu trnh hnh thnh giao tv truyn qua thhsau bng sinh sn hu tnh. HU QU CA T BIN GEN
4/1/2009
Mucluc
Page 3 of 58
Bin i trong dy nucltit ca gen cu trc sdn ti sbin i trong cu trc ca ARN thng tin v cui cng l sbin i trong cu trc ca prtin tng ng. t bin thay thhay o vtr mt cp nucltit chnh hng ti mt axit amin trong chui plipeptit. t bin mt hoc thm mt cp nucltit slm thay i cc bba m ho trn ADN t im xy ra t bin cho n cui gen v do lm thay i cu to ca chui plipeptit tim c nucltit bmt hoc thm. t bin gen cu trc biu hin thnh mt bin i t ngt gin on v mt hoc mt s tnh trng no , trn mt hoc mt s t c th no . Vt bin gen gy ri lon trong qu trnh sinh tng hp prtin, c bit la` t bin cc gen quy nh cu trc cc enzym, cho nn a st bin gen thng c hi cho cth. Tuy nhin, c nhng t bin gen l trung tnh (khng c hi, cng khng c li), mt st trng hp l c li. t bin cu trc NST t bin s lng NST T BIN CU TRC NST Cchpht sinh t bin cu trc NST l cc tc nhn gy t bin trong ngoi cnh hoc tbo lm cho NST bt gy hoc nh hng ti qu trnh tnhn i ca NST, trao i cho ca cc crmatit. C nhng dng sau y.
1. Mt on on bmt c thnm u mt mt cnh ca NST hoc khong gia u mt v tm ng. t bin mt on thng gy cht hoc lm gim sc sng. ngi, NST 21 bmt on sgy ung thmu. ng v rui gim hin tng mt on nhkhng lm gim sc sng kcthng hp, v vy ngi ta vn dng hin tng mt on loi ra khi NST nhng gen khng mong mun. 2. Lp on Mt on no ca NST c thc lp li mt ln hay nhiu ln. t bin lp on lm gim
4/1/2009
Mucluc
Page 4 of 58
cng biu hin ca tnh trng. rui gim, lp on 2 ln trn NST X lm cho mt li thnh mt dt, lp on 3 ln lm cho mt cng dt. C trng hp lp on lm tng cng biu hin ca tnh trng. i mch c t bin lp on lm tng hot tnh ca Emzim amilaza, rt c ngha trong cng nghip sn xut bia. 3. o on on NST bo ngc 180 o , c thcha hoc khng cha tm ng. t bin o on thng t nh hng ti sc sng ca c th, gp phn tng cng skhai thc gia cc NST tng ng trong cc ni thuc cng mt loi. 4. Chuyn on Hin tng chuyn on c thdin ra trong cng mt NST hoc gia 2 NST khng tng ng. t bin chuyn on ln thng gy cht hoc mt khnng sinh sn. Tuy vy, trong thin nhin hin tng chuyn on nhkh phbin cc loi chui, u, la...Ngi ta chuyn nhng nhm gen mong mun tNST ca loi ny sang NST ca loi khc. T BIN S LNG NST Sbin i slng NST c thxy ra mt hay mt scp NST, to nn thdbi, hoc ton bcc cp NST, hnh thnh tha bi. Cchpht sinh t bin slng NST l cc tc nhn gy t bin trong ngoi cnh hoc trong tbo nh hng ti skhng phn li ca cp NST k sau ca qu trnh phn bo. 1. Th d bi Trongthdbi, tbo sinh dng ng lcha 2 NST mi cp tng ng th li cha 3 NST (th3 nhim) hoc nhiu NST (tha nhim), hoc chcha 1 NST (th1 nhim) hoc thiu hn NST (thkhuyt nhim). Thdbi NST gii tnh ca ngi gy nhng hu qunghim trng:
XXX(hi chng 3X): n, bung trng v dcon khng pht trin, thng ri lon kinh nguyt kh c con. OX(hi chng Tcn): n, ln, cngn, khng c kinh nguyt, v khng pht trin, m o hp, dcon nh, tr tuchm pht trin. XXY(hi chng Claiphent): nam, m mu, thn cao, chn tay di, tinh hon nh, si n, v sinh. OY:Khngthy ngi, c lhp tbcht ngay sau khi thtinh. thc vt cng thng gp thdbi, c bit chi C v chi La. V dca` c dc, 12 th ba nhim 12 NST cho 12 dng qukhc nhau vhnh dng v kch thc.
4/1/2009
Mucluc
Page 5 of 58
2. Th a bi Trongtha bi, bNST ca tbo sinh dng l mt bi sca bn bi, ln hn 2n. Ngi ta phn bit cc tha bi chn (4n, 6n,...) vi cc tha bi l(3n, 5n,...). Cchpht sinh tha bi chn l cc NST tnhn i nhng thoi v sc khng hnh thnh, tt ccc cp NST khng phn li, kt qul bNST trong tbo tng ln gp i. Skhng phn li NST trong nguyn phn ca tbo 2n to ra tbo 4n. loi giao phi, nu hin tng ny xy ra ln nguyn phn u tin ca hp tth sto thnh thtbi; nu hin tng ny xy ra nh sinh trng ca mt cnh cy th sto nn cnh tbi trn cy lng bi. Skhng phn li NST trong gim phn to ra giao t2n (khng gim nhim). Sthtinh gia giao t2n v giao tn to ra hp t3n, hnh thnh thtam bi. Tbo a bi c lng ADN tng gp bi nn qu trnh sinh tng hp cc cht hu cdin ra mnh m. V vy ctha bi c tbo to, cquan sinh dng to, pht trin kho, chng chu tt.
4/1/2009
Mucluc
Page 6 of 58
Cctha bi lhu nhkhng c khnng sinh giao tbnh thng. Nhng ging cy n qu khng ht thng l tha bi l. Tha bi kh phbin thc vt. ng vt, nht l cc ng vt giao phi, thng t gp tha bi v trong trng hp ny cchxc nh xc nh gii tnh bri lon, nh hng ti qu trnh sinh sn. Mi quan h gia kiu gen, mi trng v kiu hnh Thng bin Mc thng bin Bin d di truyn v bin d khng di truyn MI QUAN H GIA KIU GEN, MI TRNG V KIU HNH Kiu hnh ca mt cthkhng chphthuc vo kiu gen m cn phthuc iu kin mi trng. Hoalinhnhcging hoa v ging hoa trng: Khi lai ging hoa thun chng vi ging hoa trng thun chng, cy lai F1 u c hoa . n F2 c sphn tnh: 3/4 scy c hoa , 1/4 scy hoa trng. Nhvy mu sc hoa c qui nh bi 1 cp gen, trong mu l tnh trng tri. Khiem cy thuc ging hoa thun chng trng 35 oC th n ra hoa trng. Thhsau ca cy hoa trng ny trng 20 oC li cho hoa . Nhvy mu hoa cn phthuc nhit mi trng. Trong trng hp trn, nhit chmi nh hng ti sbiu hin mu sc chcha lm bin i gen qui nh mu hoa. Ging hoa thun chng cho 2 kiu hnh khc nhau tutheo nhit mi trng. Trong khi ging hoa trng thun chng trng 35oC hay 20oC u chra hoa mu trng. V dtrn cho php kt lun: - Bmkhng truyn t cho con nhng tnh trng hnh thnh sn m di truyn mt kiu gen. - Kiu gen qui nh khnng phn ng ca cthtrc mi trng. - Kiu hnh l kt qustng tc gia kiu gen vi mi trng cth. THNG BIN Thng bin l nhng bin i kiu hnh ca cng mt kiu gen, pht sinh trong qu trnh pht trin c th di nh hng ca mi trng. Cyraumcmc trn cn chc mt loi l hnh mi mc. Khi mc di nc n c thm mt
4/1/2009
Mucluc
Page 7 of 58
loi l hnh bn di. Mc di nc su hn, n chc loi l hnh bn di m thi. Mt sloi th (th, chn, co) xlnh, vma ng c blng dy mu trng ln vi tuyt, v ma h lng tha hn v chuyn sang mu vng hoc xm. Thng bin l loi bin i ng lot, theo hng xc nh, tng ng vi iu kin mi trng. Thng bin khng lin quan vi nhng bin i trong kiu gen nn khng di truyn. Tuy nhin, nh c nhng thng bin m cthphn ng linh hot vkiu hnh v c thtn ti trc nhng thay i nht thi hoc theo chu kca iu kin sng. MC THNG BIN Mc phn ng l gii hn thng bin ca mt kiu gen trc nhng iu kin mi trng khc nhau. Trong mt kiu gen, mi gen c mc phn ng ring. b sa, sn lng sa ca mt ging b chu nh hng nhiu ca iu kin thc n v chm sc, ngha l tnh trng c mc phn ng rng. Nhng tlbtrong sa tng i vi mi ging b li t thay i, ngha l tnh trng ny c mc phn ng hp. Trongnhng iu kin thch hp nht, ging la NN8 cho sht trn bng khng qu 200, khi lng 1000 ht khng qu 30g. Ging ln n 9 thng tui cht 50 kg, trong khi ging ln i bch mi 6 thng tui t 90 kg. Nhvy, kiu gen quy nh gii hn nng sut ca mt ging vt nui hay cy trng. Kthut sn xut quy nh nng sut cthca ging trong gii hn ca mc phn ng do kiu gen quy nh. Nng sut (tng hp mt stnh trng slng) l kt qutc ng ca cging v kthut. C ging tt m khng nui, trng ng yu cu kthut skhng pht huy ht khnng ca ging. Ngc li, khi p ng yu cu kthut sn xut, mun vt gii hn nng sut ca ging cth phi i ging, ci tin ging choc to ging mi.Trongcho nng nghip, tuiu kin cth tng ni, trong tng giai on m ngi ta nhn mnh yu tging hay yu tkthut. BIN D DI TRUYN V BIN D KHNG DI TRUYN Ngi ta phn bit loi bin ddi truyn c, lin quan vi nhng bin i trong kiu gen, trong NST, trong ADN (bao gm bin dthp, t bin NST, t bin gen) vi loi bin dkhng di truyn do nh hng ca mi trng ln kiu hnh (thng bin). Sphn bit ny l mt thnh tu quan trng ca di truyn hc u thkXX, rt c ngha trong cng tc chn ging v gp phn lm sng tcchtch lubin dtrong qu trnh tin ho. NG DNG DI TRUYN HC VO CHN GING Nhim vca ngnh chn ging l ci tin nhng ging hin c, to ra nhng ging mi nhm p ng yu cu ca sn xut va` i sng. Ging l mt tp hp c th sinh vt do con ngi chn to ra, c phn ng nh nhau trc cng mt iu kin ngoi cnh, c nhng tnh trng di truyn c trng, cht lng tt, nng sut cao v n nh, thch hp vi nhng iu kin kh hu, t ai v k thut sn xut nht nh. Txa loi ngi bit chn ging theo kinh nghim nhng trc y chn ging chc ngha hp l chn lc cc c thc nhng bin dtt ny sinh ngu nhin, tpht. Ngy nay, da trn nhng thnh tu vlai to v gy t bin nhn to, c bit l nhng thnh tu vkthut di truyn, cc nh chn ging c thchng to ra ngun bin dcho chn ging, ng thi hon thin cc phng php chn lc nhm cng cv tng cng nhng tnh trng mong mun. Khi nim v k thut di truyn ng dng k thut di truyn KHI NIM V K THUT DI TRUYN K thut di truyn l k thut thao tc trn vt liu di truyn da vo nhng hiu bit v cu trc ho hc ca cc axit nuclic v di truyn vi sinh vt. c sdng phbin hin nay l kthut cy gen, tc l chuyn mt on ADN tt bo cho sang t bo nhn bng cch dng plasmit lm th truyn.
4/1/2009
Mucluc
Page 8 of 58
Plasmitlnhng cu trc nm trong tbo cht ca vi khun. Tuloi vi khun, mi tbo cha vi n vi chc plasmit. Plasmit cha ADN dng vng, gm khong 8000 - 200000 cp nucltit. ADN ca plasmit tnhn i c lp vi ADN nhim sc th. Kthut cy gen c 3 khu chyu: 1. Tch ADN nhim sc thca tbo cho v tch plasmit ra khi tbo. 2. Ct v ni ADN ca tbo cho vo ADN plasmit nhng im xc nh, to nn ADN ti t hp. Thaotcct tch on ADN c thc hin nhenzim ct (restrictaza). Cc phn tenzim ny nhn ra v ct t ADN nhng nucltit xc nh nh ngi ta c thtch cc gen m ho nhng prtin nht nh. Vic ct t ADN vng ca plasmit cng c thc hin do enzim ctcn vic ghp on ADN ca tbo cho vo ADN plasmit th do enzim ni (ligaza) m nhim. 3. Chuyn ADN ti t hp vo t bo nhn, to iu kin cho gen ghp c biu hin. Plasmit mang ADN ti thp c chuyn vo tbo nhn bng nhiu phng php khc nhau. Vo tbo nhn, n tnhn i, c truyn qua cc thhtbo sau qua cchphn bo v tng hp loi prtin m ho trong on ADN c ghp. Tbo nhn c dng phbin l vi khun ng rut E.Coli. Tbo E.Coli sau 30 pht li t nhn i. Sau 12 gi, 1 tbo ban u ssinh ra 16 triu tbo, qua cc plasmit trong chng cng c nhn ln rt nhanh v sn xut ra mt lng ln cc cht tng ng vi cc gen ghp vo plasmit. Trongkthut cy gen ngi ta cn dng ththc khun lm thtruyn. N gn on ADN ca t bo cho vo ADN ca n v trong khi xm nhp vo tbo nhn n sem theo con ADN ny vo .
4/1/2009
Mucluc
Page 9 of 58
NG DNG K THUT DI TRUYN Kthut di truyn cho php to ra cc ging, chng vi khun c khnng sn xut trn quy m cng nghip nhiu loi sn phm sinh hc nhaxit amin, prtin, vitamin, enzim, hoocmn, khng sinh. Chng hn phn ln cc cht khng sinh do cc nhm xkhun tng hp. Cc xkhun ny sinh sn chm nn vic sn xut khng sinh cn t. Ngi ta cy gen tng hp khng sinh ca x khun vo nhng chng vi khun dnui v sinh sn nhanh. Mt thnh tu ni bt trong thp nin 80 la` dng plasmit lm thtruyn chuyn gen m ho hoocmn insulin ca ngi vo vi khun E.Coli, nh gi thnh insulin cha bnh i tho ng rhn hng vn ln so vi trc y. Tng tnhvy, hoocmn sinh trng ca b c sn xut theo cng nghsinh hc gp phn tng nhanh sn lng sa. Kthut di truyn cho php chuyn gen gia cc sinh vt khc nhau. Ngi ta chuyn gen khng thuc dit ctloi thuc l cnh Petunia vo cy bng v cy u tng (1989), cy gen quy nh khnng chng c mt schng virut vo mt ging khoai ty (1990). Trongchn ging ngi ta li dng cc t bin tnhin nhng loi ny khng nhiu, c bit l nhng t bin c ngha kinh t. Tnhng nm 20 ca thkny cc nh khoa hc gy cc t bin nhn to lm tng ngun bin dcho chn lc. Gy t bin nhn to bng cc tc nhn vt l Gy t bin nhn to bng cc tc nhn ho hc S dng t bin nhn to trong chn ging GY T BIN NHN TO BNG CC TC NHN VT L 1. Cc loi tia phng x (tia X, tia gamma, tia bta, chm ntron) kch thch v in ho cc nguyn tkhi chng i xuyn qua cc m sng. Cc phn tADN, ARN trong tbo chu tc ng trc tip ca cc tia phng xhoc chu tc ng gin tip ca chng qua qu trnh tc ng ln cc phn tnc trong tbo. Ngoivic gy t bin gen, cc tia phng xcng gy t bin NST. Trongchn ging thc vt, ngi ta chiu xvi cng , liu lng thch hp trn ht kh,
4/1/2009
Mucluc
Page 10 of 58
ht ny mm hoc nh sinh trng ca thn, cnh, hoc ht phn, bu nhu... 2. Tia t ngoi l loi bc xc bc sng ngn, t1000 n 4000, nm pha ngoi tia tm trong quang phnh sng mt tri. Tia tngoi cng c tc dng kch thch nhng khng gy in ho, c bit bc sng 2570 c ADN hp thnhiu nht. Tuy nhin, tia tngoi khng c kh nng xuyn su nn ngi ta chdng n xl vi sinh vt, bo tv ht phn, gy cc t bin gen va` t bin NST. 3. Sc nhit l stng hoc gim nhit mi trng mt cch t ngt, lm cho cchni cn bng ca cthtbo vkhng khi ng kp, gy chn thng trong bmy di truyn. GY T BIN NHN TO BNG CC TC NHN HA HC Mt sho cht, khi thm vo tbo sthay thhoc lm mt mt nucltit trong ADN, gy t bin gen. V d5 - brmuraxin (5 BU) thay thT, bin i cp A - T thnh cp G - X (A - T A 5BU G - 5BU G - X); EMS (tylmtal sunfonat) thay G bng T hoc X, hu qul cp G - X bthay bng cp T - A hoc X - G. Cchocht cng gy t bin NST. to tha bi ngi ta dng dung dch cnsixin cn trs hnh thnh thoi v sc, lm cho NST khng phn li. gy t bin ho hc cy trng, ngi ta ngm ht kh hay ht ang ny mm trong dung dch ho cht c nng thch hp, hoc tim dung dch vo bu nhu, hoc qun bng c tm dung dch ho cht vo nh sinh trng thn hay chi. Cng c thdng ha cht trng thi hi. i vi vt nui, c thcho ha cht tc dng ln tinh hon hoc bung trng, chng hn nhdng NMU (nitrz mtyl ur) trn th. Ngy nay pht hin c nhng ha cht m hiu qugy t bin vt ccc tc nhn l hc (siu tc nhn t bin) nhNMU, EMS... Trong tng lai, c thtm ra nhng ha cht phn ng mt cch c chn lc vi tng loi nucltit xc nh, ha hn khnng chng gy cc loi t bin mong mun. S DNG T BIN NHN TO TRONG CHN GING 1. Trong chn ging vi sinh vt, phng php gy t bin v chn lc ng vai tr chyu. Xl bo tca nm Penicillum bng tia phng xri chn lc, ngi ta to c chng Penicillum c hot tnh pnixilin tng gp 200 ln dng ban u. Trn nm men, vi khun, ngi ta chn to c cc tht bin sinh trng mnh sn xut sinh khi.Cng chn c nhng chng vi sinh vt khng gy bnh ma` ng vai tr mt khng nguyn, gy min dch n nh cho k chchng loi vi sinh vt , trn nguyn tc ny to c nhng vacxin phng bnh cho ngi v gia sc. 2. Trong chn ging cy trng, nhng tht bin c li c chn lc v trc tip nhn thnh ging mi hoc c dng lm dng b, mlai to ging. Vin di truyn nng nghip xl ging la Mc tuyn bng tia gamma, chn to c ging la MT1 chn sm, thp v cng cy,chu phn, chu chua, nng sut tng 12-25% so vi dng gc (1989). Ging "to m hng" do Vin cy lng thcthc phm chn ra tvic xl t bin ha cht NMU trn ging toGia Lc (Hi Dng) cho 2 vqu/nm, qutrn, ngt, dn, thm, bn m quto pha hng vnh nng khi gn chn xut hin sc tm hng, trung bnh 50-60 qu/kg. Ging ng DT6 do Vin di truyn nng nghip to ra nm 1989 l kt qulai ging c chn lc gia 12 dng t bin tging M1.DT6 chn sm, nng sut cao, hm lng prtin tng 1,5%, tinh bt gim 4%. Hng to tha bi c ch trong nhiu i vi cc ging cy trng thu hoch chyu vthn, l nhcy ly g,cy ly si, cy rau. Ging du tm tam bi s11 v 34 do Cng ti du - tm - t trung ng to ra nm 1990 c l to v dy hn dng gc lng bi. Dng liu 3n ln nhanh, cho g tt. Da hu 3n c sn lng cao, quto, ngt, khng ht. Rau mung tbi c l v thn to, sn lng 300 t/ha, gp i dng lng bi. tng hiu qu, ngi ta xl phi hp tia phng xvi ho cht hoc phi hp gy t bin vi lai ging. Dng tia gamma phi hp vi NMU tc ng ln cc ging la Nng nghip 5, Nng
4/1/2009
Mucluc
Page 11 of 58
nghip 8, Trn chu ln, cc nh chn ging nc ta thu c mt sdng t bin c li nh nhiu ht, ht t rng, chn sm. 3. i vi vt nui, phng php gy t bin chc sdng hn chmt snhm ng vt thp, kh p dng cho cc nhm ng vt bc cao v cquan sinh sn ca chng nm su trong c th. Chng phn ng rt nhy v dbcht khi xl bng cc tc nhn l ho. Dng t th phn, dng cn huyt v hin tng thoi ho Lai khc dng. u th lai Lai kinh t. Lai ci tin ging Lai khc th v vic to ging mi Lai xa Lai t bo DNG T TH PHN, DNG CN HUYT V HIN TNG THOI HA 1.Hin tng thoi ho i vi cy giao phn, khi tin hnh t th phn bt buc qua nhiu thhth con chu c sc sng km dn: sinh trng v pht trin chm, chng chu km, bc lcc tnh trng xu, nng sut gim, nhiu cy bcht.
Vt nui khi giao phi cn huyt (giao phi gia cc con vt cng bmhoc giao phi gia b hay mvi con ca chng) cng c hin tng tng t: sc gim, xut hin cc qui thai dhnh.. 2.Nguyn nhn s thoi ho Quaccthhtthphn hoc giao phi cn huyt, tlthdhp trong qun thgim dn, tl thng hp tng dn trong cc gen ln c hi c biu hin.
4/1/2009
Mucluc
Page 12 of 58
(Tahiu v sao lut hn nhn gia nh cm kt hn gia nhng ngi c quan hhuyt thng gn gi trong vng 4 i). 3.Vai tr ca phng php t th phn bt buc v giao phi cn huyt Trongchn ging ngi ta dng cc phng php ny cng cmt c tnh mong mun no , to nhng dng thun c cc cp gen ng hp, trong cc gen ln c hi hay c li u biu hin, thun li cho snh gi kiu gen tng dng, pht hin cc gen xu loi bchng ra khi qun th. Tthphn bt buc v giao phi cn huyt l bc trung gian to ra dng thun chun blai khc dng, to u thlai LAI KH C D NG. U TH LAI 1. Hin tng u th lai Khilai2d ng thun c kiu gen kh c nhau th cthlai F1 c sc sng hn hn bm; sinh trng nhanh, ph t trin mnh, chng chu tt, nng sut cao. Hin tng cthlai c u thso vi bmcng biu hin khi lai kh c th, lai kh c lo i nhng u th lai biu hin r nht trong lai kh c d ng. Hn na cthlai kh c d ng c ng u cao vphm cht v nng sut. ng ch l u th lai biu hin cao nht F1, sau gim dn qua c c th h. 2.Nguy n nh n hin tng u th lai y l vn phc tp, c mt sc ch gii th ch nhsau: -Gi thuyt v trng th i d hp. Trong cthlai phn ln c c gen nm trong cp dhp trong c c gen ln kh ng c biu hin. AABBCCxaabbccAaBbCc Trongc c thhsau, tlthdhp gim dn n n u thlai cng gim dn. -Gi thuyt v t c dng cng gp ca c c gen tri c li. V d, mt d ng mang 2 gen tri lai vi mt d ng mang 1 gen tri scho d ng mang 3 gen tri c li. AAbbCCxaaBBccAaBbCc iu n y biu hin r c c t nh trng a gen, chng hn chiu cao c y phthuc slng gen tri. -Gi thuyt si u tri. Stng t c gia 2 alen kh c nhau vchc phn ca c ng mt l cut dn n hiu qubtr, mrng phm vi biu hin kiu h nh. AA < Aa > aa Trongthc t, cthdhp ph t trin tt hn ccthng hp vgen tri. thuc l , cp gen aa qui nh khnng chu lnh ti 10 oC, AA qui nh khnng chu n ng n 35 oC, c y dhp Aa chu c nhit t10 oC n 35 oC. 3.Phng ph p to u th lai Trongphng ph p lai kh c d ng n, ngi ta to ra 2 d ng tthphn qua 5 7 thhri cho giao phn gia 2 d ng vi nhau: AxBC.
4/1/2009
Mucluc
Page 13 of 58
Ngi ta c n d ng phng ph p lai kh c d ng k p:
Tr n thc tngi ta phi tin h nh lai thun v lai nghch gia c c d ng tthphn mt c ch c ng phu d t m ra thp lai c gi trkinh tnht. Phng ph p lai kh c d ng c sdng th nh c ng u ti n i vi ng tnhng nm u thkXX.Ng y nay trong nghtrng ng nhiu nc ngi ta sdng chyu l ht lai nh n c y F1, nng sut vt c c dng bmtt nht t25 n 80%. L a lai F1 vt nng sut ca dng bmtt nht t30 n 50% ang c trng rng r i Trung Quc, n , Nht Bn v.v LAI KINH T. LAI CI TIN GING 1.Lai kinh t Trong chn nui, ngi ta dng phng php lai kinh tsdng u thlai. Lai kinh tl cho phi hp gia cc dng b, mthuc 2 ging thun khc nhau ri dng con lai F1 lm sn phm, khng dng n nhn ging tip cc i sau. Con lai F 1 tng trng nhanh, kho, sc khng tt, sc sn xut (tht, trng, sa...) cao m li tn t thc n. Phbin nc ta hin nay ldng con ci thuc ging trong nc cho giao phi vi con c cao sn thuc ging thun nhp ni. Con lai c khnng thch nghi vi iu kin kh hu v chn nui ca ging m, c sc tng sn ca ging b. Cc nh chn ging nc ta t nhng kt qung ch vlai kinh tln, b, g. Ln lai kinh tMng Ci x i Bch cn nng 1 tsau 10 thng tui, tltht nc trn 40%. B vng Thanh Ho lai vi b Hnsten H Lan, cho F1 chu c kh hu nng, sn xut 1000kg sa/ nm, tlb4 4,5%. Ngy nay, nhphng php thtinh nhn to v kthut gitinh ng lnh, vic sn xut con lai kinh ti vi b, ln c nhiu thun li. 2.Lai ci tin ging Trongchn ging vt nui, ngi ta dng mt ging cao sn ci tin mt ging nng sut thp. nc ta thng dng nhng con c tt nht ca ging ngoi cho phi vi nhng con ci tt nht ca ging a phng. Con c ging cao sn c sdng lin tip qua nhiu i lai. Sau 4 5 th h, ging a phng ci to sc gn nhging ngoi thun chng, chng hn ln c tng tm vc, tng tlnc trong tht. Vmt di truyn hc, phng php lai ci tin ging ban u lm tng tlthdhp, sau tng dn tlthng hp. LAI KHC TH V VIC TO GING MI sdng u thlai, ng thi to ra cc ging mi ngi ta dng phng php lai khc th(lai gia 2 thhoc lai tng hp nhiu thc ngun gen khc nhau). Dnhin l phi chn lc rt cng phu v trong cc thhlai c sphn tnh. Ging la VX 83 (64 8 3) do Vin Khoa Hc KThut Nng Nghip Vit Nam to ra tt hp lai gia ging la X1 (NN75 10) c nng sut cao, chng c bnh bc l nhng khng khng ry, c cht lng go trung bnh vi ging la CN2 (IR 197446 11 33), nng sut trung bnh nhng ngn ngy, khng ry v c cht lng go cao. VX 83 kt hp c cc c tnh tt nhngn ngy, nng sut cao, khng ry, chng c bnh bc l v go t tiu chun xut khu. Ging la ny c php khu vc ho nm 1990 va` c cng nhn ging quc gia nm 1992, nng sut trung bnh 52 t/ha. Trongthp nin 80, Vin Chn Nui to 2 ging ln mi l i Bch x - 81 v Bcsai x -81, phi hp c cc c tnh qu ca ging ln nhthnh thc sinh dc sm, mn , nhiu con, tht thm ngon, xng nh...vi mt sc tnh tt ca cc ging ln ngoi nhtm vc to, tng trng nhanh, tht nhiu nc...Hai ging ln mi ni trn khc phc mt snhc im ca ln nhtht nhiu m, lng vng, bng s. Vngoi hnh chng c lng tng i thng, bng gn, chn
4/1/2009
Mucluc
Page 14 of 58
cao, tm vc trung bnh. LAI XA y l cc hnh thc lai gia cc dng bmthuc 2 loi khc nhau hoc thuc cc chi, cc h khc nhau. 1.Hin tng bt th ca c th lai xa Vic tin hnh lai khc loi gp mt skh khn. Thc vt khc loi thng khng giao phn: ht phn khc loi khng ny mm trn vi nhy hoc ny mm c nhng chiu di ng phn khng ph hp vi chiu di vi nhy nn khng thtinh c. ng vt khc loi thng kh giao phi, do chu ksinh sn khc nhau, hthng phn xsinh dc khc nhau, bmy sinh dc khng ph hp, tinh trng khc loi bcht trong ng sinh dc ci. Khkhn chyu vmt di truyn l cthlai xa thng khng c khnng sinh sn (bt th). Nguyn nhn ca hin tng ny l bNST ca 2 loi b, mkhc nhau vslng, hnh dng NST, cch sp xp cc gen trn NST, skhng ph hp gia nhn v tbo cht ca hp t. Skhng tng hp gia bNST ca 2 loi nh hng ti slin kt cc cp NST tng ng trong ku ca gim phn I, do qu trnh pht sinh giao tbtrngi. V d, nga c bnhim sc thlng bi l 64, la c bNST lng bi l 62. La l con lai khc loi gia nga ci v la c, n c b NST l 63 v hu nhkhng c khnng sinh sn. 2.Cch khc phc hin tng bt th Nu lm cho cthlai F1 t2n thnh 4n, th qu trnh gim phn sdin ra bnh thng v mi NST u c 1 NST tng ng, khng trngi cho stip hp ca NST ktrc v sphn li k sau ca ln phn bo I ca gim phn. G.D.Cacpsenk(1927) lai ci bp (2n = 18) vi ci c(2n = 18). Cy lai F 1 (2n = 18) c b NST thp 2 bNST n bi khng tng ng ca 2 loi nn khng c khnng sinh sn. Tc gi to ra dng 4n = 36 lm cho cy lai sinh sn c.
3.ng dng phng php lai xa Phng php lai xa km theo a bi ho to c nhng ging la m, khoai ty a bi c sn lng cao, chng bnh gii. Hin nay ngi ta rt ch lai gia cc loi cy di chng chu tt, khng su bnh vi cc loi cy trng nng sut cao, phm cht tt.
4/1/2009
Mucluc
Page 15 of 58
Laigia khoai ty trng v khoai ty di to hn 20 ging mi c gi tr, chng c nm mc, sng, c sc khng vi cc bnh do virut, khng su b, nng sut cao. Trongchn nui cng to c nhng ging mi do lai khc loi tm du, b, cu, c. Ngi ta sdng rng ri ging c lai khc loi trong hc chp; c chp lai 7 thng tui nng 3kg, d nui. LAI T BO Trongnhng nm 60 ca thkny xut hin phng php lai tbo sinh dng. Khinui2dngtbo sinh dng khc loi trong cng mt mi trng ngi ta nhn thy c s kt dnh ngu nhin ca 2 hoc mt stbo khc loi. Sdung hp 2 tbo trn khc loi to ra t bo lai cha bNST ca 2 tbo gc. tng tlkt thnh tbo lai, ngi ta thvo mi trng nui dng cc virut Xene blm gim hot tnh; chng tc ng ln mng tbo nhmt cht kt dnh. Ngi ta cn dng mt loi keo hu cgi l plitylen glycol, v gn y dng cc xung in cao p. Bng cch dng cc mi trng chn lc ngi ta to c nhng dng tbo lai pht trin bnh thng. Dng cc hoocmn ph hp, ngi ta kch thch tbo lai pht trin thnh cy lai. Theo hng ny c nhng thnh cng bc u trn thc vt trong nhng nm 70 nh to c cy lai t2 loi thuc l khc nhau, cy lai gia khoai ty v c chua. Cng to c nhng tbo lai khc loi ng vt nhng cc tbo ny thng khng c khnng sng v sinh sn. Bng kthut lai tbo trn, trong tng lai, c thto ra nhng cthlai c ngun gen rt khc xa nhau m bng lai hu tnh khng ththc hin c, c thto ra nhng cthkhm mang c tnh ca nhng loi rt khc nhau, thm ch gia thc vt vi ng vt. Ngun bin dto ra bng phng php lai hoc gy t bin u phi tri qua qu trnh chn lc va` nh gi rt cng phu. Trong thc tchn ging, ngi ta p dng 2 phng php chn lc c bn: chn lc hng lot v chn lc c th. Chn lc hng lot Chn lc c th CHN LC HNG LOT 1.Cch tin hnh Trong1qun thvt nui hay cy trng, da vo kiu hnh ngi ta chn ra mt nhm c thph hp nht vi mc tiu chn lc lm ging. cy trng, ht ca nhng cy chn c thu hoch chung, trn ln vi nhau trng trong v sau. vt nui, nhng c thc ngoi hnh p, ln nhanh, tt c chn ra nhn ging. Vic so snh nng sut trung bnh ca vsau so vi ging ban u cho php nh gi hiu quchn lc. Tutheo vt liu khi u, yu cu v hiu quchn lc, c thtin hnh chn lc hng lot 1 ln hay phi lp li nhiu ln. Tlu nng dn ta chn lc hng lot i vi cy la theo 3 tiu chun: khm tt, bng tt, ht tt. Ging ci cs9 c Vin Cy lng thc thc phm chn lc hng lot tging ci cHng Kng nhp vo nc ta nm 1980, c thi gian sinh trng 40 45 ngy, khi lng ctrung bnh 230g, nng sut 35 40 t/ha. Trongchn nui phng php chn lc hng lot gp phn to ra nhng ging c nng sut cao vsa, trng, tht, len. 2.Phm vi ng dng i vi nhng cy tthphn, c khi chchn lc 1 ln mang li hiu qu. i vi nhng cy giao phn v qun thc kiu gen khng ng nht, cc thhsau c sphn tnh, nn thng phi chn lc hng lot nhiu ln. Chn lc hng lot l phng php hu hiu duy tr cht lng v nng sut ca ging khi a vo sn xut i tr qua nhiu v, phc trng nhng ging khu vc ho va` cung cp ging cho sn xut. 3.u, nhc im
4/1/2009
Mucluc
Page 16 of 58
Phng php chn lc hng lot n gin, dlm, t tn km nn c thp dng rng ri. Phn ln cc ging tt cc a phng l do nhn dn sng to ra trong thc tin sn xut nng nghip bng phng php . Nhc im ca phng php ny l chcn ctrn kiu hnh, khng kim tra c kiu gen ca c thnn vic cng c, tch lucc bin dtt chm a n kt qu. Ta bit rng mi tnh trng trn cthu phthuc 2 yu t: gen v mi trng. Tuy nhin, ttrng ca mi yu tny l khc nhau tutng tnh trng, biu thh s di truyn. Hsdi truyn cao ni ln rng tnh trng ph thuc chyu vo gen, nh hng ca mi trng l t. Ngc li, hsdi truyn thp, chng ttnh trng chu nh hng nhiu ca mi trng. V dhsdi truyn sn lng trng g Lgo l 9 22%, khi lng trng g l 36 93%, sn lng sa b 1 kvt sa l 25 38%, hm lng m trong sa b l 33 57%. Phng php chn lc hng lot thng chdc hiu qui vi tnh trng c hsdi truyn kh cao. Trongkhichn lc mt lot cy tt c thln ln cc kiu hnh tt do kiu gen tt vi nhng thng bin do cc yu tvi a hnh, vi kh hu. khc phc iu ny, ngi ta cgng tin hnh chn lc hng lot trn cc chn rung ng u va hnh, ph ca t. CHN LC C TH 1. Cch tin hnh Trongqun thkhi u ngi ta cng chn ly mt st c thtt nht nhng iu sai khc cn bn so vi chn lc hng lot l chn lc c thcon chu ca nhng c thny c nhn ln mt cch ring rtheo tng dng, do kiu gen ca mi c thban u sc kim tra qua nhiu th h. Sso snh gia cc dng v so snh vi ging khi u scho php chn c nhng dng tt nht, loi bnhng dng khng p ng mc tiu chn ging. Phng php chn lc c thc th c tin hnh 1 ln hay nhiu ln. Vd, ging u tng 138 c chn lc tthp lai Cc chm x V 73 bng phng php chn lc c thti Vin cy lng thc thc phm, a vo kho nghim nm 1981, c thn cao, phn nhnh t, quto, t , chng su bnh kh, thi gian sinh trng 95 100 ngy, nng sut 12 16 t/ha. 2.Phm vi ng dng Khimc tiu chn lc l loi tnh trng c hsdi truyn thp th phi p dng phng php chn lc c th. Chn lc c thmt ln c p dng cho cc cy nhn ging v tnh v cc cy tth phn. Dng tthphn c kiu gen kh ng nht v n nh nn c khi chchn lc c th1 ln la` c kt qu. i vi cy giao phn, nu mun p dng chn lc c thth phi tin hnh nhiu ln. Trong qun thgiao phn rt kh xc ng cy b, v con chu ca 1 cy ban u thng khng ng nht vkiu gen v kiu hnh, do chn lc c th1 ln khng nh gi. i vi vt nui, ngi ta kim tra c ging qua i sau. Con c khng thcho sa, trng, nhng nh hng n 1 slng ln con chu, trong c cc v ci, thun li cho vic nh gi. Mt b c ging trm thtinh nhn to c thcho 25 ngn con b trong 1 nm. Ngy nay phng php kim tra qua i con c bsung bng nhng phn tch ho sinh, tbo trn con c ging. Trongchn nui gia cm, ngi ta cn p dng phng php kim tra qua i sau i vi con mi. 3.u, nhc im Chn lc c thkt hp c vic nh gi da trn kiu hnh vi vic kim tra kiu gen, do nhanh chng t hiu qu, nht l khi mc tiu chn lc l nhng tnh trng chc li cho ngi m t c li cho bn thn sinh vt nhhm lng du trong ht hng dng, tlbtrong sa b. Tuynhinchn lc c thi hi cng phu, theo di cht ch, kh p dng rng ri. Nhng phng php nghin cu di truyn ngi Di truyn y hc NHNG PHNG PHP NGHIN CU DI TRUYN NGI Vic nghin cu di truyn ngi gp mt skh khn: ngi sinh sn chm, t con, NST c s lng kh nhiu (2n = 46) v kch thc nhli t sai khc vhnh dng, kch thc. Kh khn ch
4/1/2009
Mucluc
Page 17 of 58
yu l v nhng l do x hi, khng thp dng cc phng php lai, gy t bin nghin cu nh i vi thc vt va` ng vt. Tuynhinn nay ngi ta hiu bit kh nhiu vnhng qui lut di truyn ngi do c mt sphng php nghin cu thch hp. 1.Nghin cu ph h Theo di sdi truyn ca 1 tnh trng nht nh trn nhng ngi thuc cng 1 dng hqua nhiu thhta c thxc nh xem tnh trng l tri hay ln, do 1 gen hay nhiu gen chi phi, c lin kt vi gii tnh hay khng. Vd: -Da en, tc qun, mi dy, lng mi di, mi cong l nhng tnh trng tri; da trng, tc thng, mi mng, lng mi ngn, mi thng l nhng tnh trng ln. -Cc tt xng chi ngn, 6 ngn tay, ngn tay ngn... c di truyn theo gen t bin tri; bch tng, ic di truyn, cm ic bm sinh c qui nh bi gen t bin ln. -Cc bnh mu kh ng, m mu v mu lc di truyn lin kt vi gii tnh.
-Cc nng khiu ton, m nhc, hi hoc csdi truyn a gen, ng thi chu nh hng nhiu ca mi trng tnhin v x hi. 2.Nghin cu tr ng sinh ng sinh cng trng l trng hp 1 trng c thtinh, qua nhng ln phn bo u tin hp t tch thnh 2 hoc nhiu tbo ring r, mi tbo ny pht trin thnh 1 cth. Ngi sinh i, sinh
4/1/2009
Mucluc
Page 18 of 58
3, sinh 4 cng trng th bao gicng cng gii tnh v c cng kiu gen, t nht la` i vi cc gen trong nhn. Nghincu cc cp sinh i hoc nhm ng sinh c thpht hin nh hng ca mi trng i vi cc gen ng nht. Ngi ta btr nui cc trny trong hon cnh ng nht hoc nui tch trong hon cnh khc nhau ri so snh nhng c im ging nhau v khc nhau, t xc nh c tnh no l do gen quyt nh l chyu, tnh trng no chu nh hng nhiu ca mi trng. Chng hn cc trcng trng th 100% c nhm mu cng loi, chiu cao t bin i hn khi lng c th; mu mt, dng tc rt ging nhau, dmc cng mt loi bnh, nhng cc c im tm l, tui thchu nh hng kh nhiu ca hon cnh sng. ng sinh khc trng l nhng ngi sinh ra t2 hoc nhiu trng rng cng mt lc, c cc tinh trng khc nhau thtinh vo cng mt thi im, v vy c thcng gii tnh hay khc gii tnh, vmt di truyn th tng ng vi anh chem cng bm. Trng sinh khc trng c thc nhm mu khc nhau, mu tc mu da khc nhau, chiu cao v thtrng bin i nhiu hn tr cng trng. 3.Nghin cu t bo Nghincu bNST, cu trc hin vi ca cc NST trong tbo cth, ngi ta pht hin nhiu dtt v bnh di truyn bm sinh lin quan vi cc t bin NST. Mt on cp NST 21 hoc 22 gy bnh bch cu c tnh, 3 NST 13 15: st mi, tha ngn, cht yu; 3 NST 16 18: ngn trdi hn ngn gia, tai thp, hm b. DI TRUYN Y HC Ditruyn hc gip y hc tm hiu nguyn nhn, chn on, phng v mt phn no cha mt sbnh di truyn trn ngi. Cc dtt bm sinh u phn ln lin quan vi cc t bin NST hoc t bin gen. Cho n nay cha c cch no cha cc dtt do ri lon di truyn nhng c thd on khnng xut hin cc tt trong nhng gia nh c t bin ny. Vdchng bch tng lin quan vi mt t bin gen ln trn NST thng. Ngi ng hp vgen ny khng c khnng tng hp enzim tirzinaza c chc nng bin tirzin thnh sc tmlanin. Hu qul ngi bch tng c tc, da, lng trng, mt hng. Nu cbv mu l thng hp v gen t bin ln ny th ton bcon ci hu bch tng. Nu chmt trong hai bml thng hp, ngi kia l thdhp th 50% scon sbch tng. Nu bmu l thdhp th chkhong 25% scon hbbnh bch tng. Bnh mu kh ng do mt t bin gen ln trn NST X gy nn. Mu ca ngi bbnh ny thiu cht sinh si huyt lm cho mu ng khi gp khng kh. Ngi ta cha bng cch tim cht sinh si huyt cho ngi bnh. Lm nhvy chngn nga sbiu hin bnh cn cu trc ca gen t bin th khng thay i, do con ca ngi bnh vn tha hng gen gy bnh. Tng tnhvy ngi ta cha bnh i tho ng bng cch tim hoocmn insulin v gen iu khin tng hp insulin b t bin, ngi bnh mt khnng tng hp loi hoocmn . Nu bnh di truyn thuc loi khng cha c th phi ngn chn hu qucho con chu nhcm kt hn gn, hn chsinh . Slng cc bnh, tt di truyn ngi bit c ti 2500 loi. Strssinh c mang mt tt, bnh di truyn no ln ti 4%. V thy hc cn phi chin u gian khvi cc bnh di truyn nh chin u vi cc bnh truyn nhim. Vt cht hu ckhc vi vt cht v cnhng im no? Nhng thuc tnh cbn no phn bit cthsng vi vt thkhng sng? Spht trin mnh mca sinh hc trong thkXX ngy cng lm sng t2 cu hi nu trn C s vt cht ch yu ca s sng Nhng du hiu c trng ca s sng C S VT CHT CH YU CA S SNG Tronghn 100 nguyn tho hc bit th cc cthsng c khong 60 nguyn t, tt ccc nguyn tny u c trong gii v c. Nhng nguyn tphbin nht trong cthsng l H, O, N, C ( chim 96% tng scc nguyn
4/1/2009
Mucluc
Page 19 of 58
t), tip l S, P, Na, K (3%) ri n Ca, Mg, Fe, Cl, Cu, Mn, S, Zn...Cc nguyn tni trn kt hp vi nhau to thnh cc hp cht v c(nc, cc mui khong) v cc hp cht hu c(saccarit, lipit, prtin, axit nuclic, pliphtphat). Cht hu cl nhng hp cht ca ccbon. Vi ho tr4, nguyn tC c khnng lin kt vi nhau to thnh mch cacbon trn lin kt cc nguyn tH, O, N...to nn cc phn tphc tp. Ngy nay xc nh c rng c s vt cht ch yu ca s sng gm 2 loi hp cht hu c l prtin v axit nuclic. Prtin l hp phn cu to chyu ca cht nguyn sinh v l thnh phn chc nng trong cu to ca cc enzim v hoocmn, ng vai tr xc tc va` iu ho. Axit nuclic (ADN, ARN) ng vai tr quan trng trong sdi truyn v sinh sn. Prtinvaxitnuclicthuc loi i phn t, c kch thc v khi lng ln. V dphn t hmglbin c cng thc cu to C3032 H4816O872N780D8Fe4 cha gn 1 vn nguyn t, khi lng phn t68000 n vcacbon. Phn tprtin ln nht di 0,1 micrmet. Phn tADN di hng trm micrmet, khi lng phn tc thti 150 triu n vcacbon. Prtinvaxitnuclicccu trc a phn. Mi phn tprtin gm trung bnh 100 30000 phn taxit amin. Vi 20 loi axit amin, thin nhin to ra v sloi prtin khc nhau slng, thnh phn, trt tcc axit amin. Mi phn tADN gm trung bnh 10000 25000 nucltit. T4 loi nucltit (A, T, G, X) to nn v sloi ADN phn bit nhau slng, thnh phn, trt t cc nucltit. Cu trc a phn tlm cho prtin v axit nuclic rt a dng nhng li rt c th. Nhvy, skhc nhau vcu to vt cht gia hu cv v cthhin tcp dphn t. Cng ln cp tchc cao hn (tbo, cquan, cth, loi, qun th...), tnh phc tp, tnh a dng v tnh c th ca cc hsng biu hin cng r. NHNG DU HIU C TRNG CA S SNG Cctchc sng, tcp phn tn cc cp trn cth, u l nhng h m, ngha l thng xuyn trao i vt cht vi mi trng, dn ti sthng xuyn t i mi thnh phn ca t chc. Nhng du hiu khc ca ssng nhsinh trng, cm ng, vn ng, sinh sn u lin quan vi strao i cht. Trao i cht theo phng thc ng ho, d ho v sinh sn l nhng du hiu khng c vt th v c. Vic pht hin cu trc v chc nng ca cc axit nuclic bsung mt sdu hiu c o khc ca ssng nhtsao chp, tiu chnh, tch luthng tin di truyn. Qutrnht sao chp (tnhn i) ca ADN l csphn tca sdi truyn v sinh sn, m bo cho ssng sinh si ny n, duy tr lin tc. T iu chnh l khnng tng duy tr v givng sn nh vthnh phn v tnh cht. Mi hsng cc cp tchc u c khnng tiu chnh rt cao, nh m thch ng vi mi trng thay i. Trong cthv tbo, vai tr iu chnh cc qu trnh sinh l, ho sinh thuc vcc enzim cc hoocmn v suy cho cng l thuc vcc gen trn ADN. ADNckhnng tsao ng mu ca n, tuy nhin di nhiu nh hng phc tp ca nhiu tc nhn trong cthv trong ngoi cnh, cu trc ca n bbin i vchi tit v nhng bin i ny c sao chp li. Do cu trc ca ADN ngy cng phc tp hn v bin ho a dng so vi nguyn mu. l qu trnh tch lu thng tin di truyn, csphn tca stin ho. Tmli, cc vt th sng ang tn ti trn qu t l nhng h m, c c s vt cht ch yu l cc i phn t prtin, axit nuclic c kh nng t i mi, t sao chp, t iu chnh, tch lu thng tin di truyn. Quan nim hin i xem s pht sinh s sng l qu trnh tin ho ca cc hp cht ca cacbon, dn ti s hnh thnh h tng tc gia cc i phn t prtin v axit nuclic c kh nng t nhn i; t i mi. Qu trnh gm 2 giai on chnh: Tin ho ho hc Tin ho tin sinh hc TIN HA HA HC Tronggiaion ny c stng hp nhng cht hu ctcht v ctheo phng thc ho hc. Thot tin hnh thnh nhng phn thu cn gin n nhng phn tphc tp hn, ri n nhng i phn tv nhng hi phn t.
4/1/2009
Mucluc
Page 20 of 58
1. Trong kh quyn nguyn thu ca qut c cc kh nhmtan (CH4), amniac (NH3), xiangen (C2N2), cacbon xit (CO) hi nc (H2O); lc cha c O2, N 2.
Dotcng ca nhiu ngun nng lng tnhin (bc xnhit ca mt tri, tia tngoi, sphng in trong kh quyn, hot ng ca ni la, sphn r ca cc nguyn tphng x...) tcc cht v c hnh thnh nhng hp cht hu cn gin gm 2 nguyn tC v H (cacbua hyr) ri n nhng hp cht gm 3 nguyn tC, H, O nhsaccarit, lipit. Sau n nhng hp cht c 4 nguyn tC, H, O, N nhaxit amin, nucltit. Tcc axit amin hnh thnh nn cc prtin n gin ri n prtin phc tp, tnucltit hnh thnh nn cc axit nuclic. Cng trnn phc tp cc hp cht hu ccng nng, chng theo nhng trn ma rng r hng ngn nm thu m ri xung bin. Nc i dng nguyn thucha y cc loi cht hu cho tan. 2.Qu trnh hnh thnh cc cht hu c bng con ng ho hc c chng minh bng nhiu cng trnh thc nghim trong nhng nm 50 v 60 ca thkny. V dcho 1 tia in cao thphng qua 1 hn hp hi nc, CO2, CH4, NH3 ngi ta thu c mt sloi axit amin.
Chotiatngoi chiu qua 1 hn hp hi nc, mtan, amniac, cacbon xit ngi ta cng thu c nhng axit amin. c un nng t150oC n180oC, 1 shn hp axit amin to thnh nhng mch plipeptit. Trong hng lot th nghim, vi nhng iu kin ho hc v nng lng tng tcc iu kin githit nhtrn qut nguyn thu, cc nh khoa hc tng hp c
4/1/2009
Mucluc
Page 21 of 58
nhng cht hu cphc tp, kc1 splipeptit, plinucltit. TIN HA TIN SINH HC y l giai on hnh thnh mm mng nhng cthu tin, c 4 skin ni bt: 1. S to thnh cc Caxecva. Cc cht hu ccao phn tho tan trong nc to ra nhng dung dch keo. Trong phng th nghim ngi ta chng minh hn hp hai dung dch keo khc nhau s to ra hin tng ng tthnh nhng git rt nhgi l Caxecva.
Nghincu di knh hin vi c ththy cc Caxecva hp thcc cht hu ctrong dung dch, nh ln dn ln, bin i cu trc ni ti ca chng v di tc ng cgii chng c thphn chia thnh nhng git mi. C thni caxecva c nhng du hiu skhai ca cc c tnh trao i cht, sinh trng, sinh sn. Trong nc i dng nguyn thuy nhng loi cht hu ccao phn tho tan cng hnh thnh nhng caxecva nhvy. Di tc ng ca qui lut chn lc t nhin, cu trc v ththc pht trin ca caxecva ngy cng c hon thin. 2.S hnh thnh lp mng phn bit caxecva vi mi trng. Lp mng ny gm nhng phn t prtin v lipit sp xp theo trt txc nh. Thng qua mng, caxecva thc hin strao i cht vi mi trng. Trong phng th nghim to c nhng caxecva c mng bn thm. 3.S xut hin cc enzim ng vai tr xc tc, lm cho qu trnh tng hp v phn gii cc cht hu cdin ra nhanh hn. Tin thn ca cc enzim c thl nhng cht hu cphn tlng thp kt hp vi cc in kim loi v lin kt vi cc plipeptit. 4.S xut hin c ch t sao chp. y l bc tin bquan trng, nh cc dng sng sn sinh ra nhng dng ging chng, di truyn c im ca chng cho cc thhsau. Khistin ho ho hc t ti mc nht nh th c th hnh thnh nhiu htng tc gia cc loi i phn tnhprtin lipit, prtin saccarit, prtin prtin...Qua chn lc tnhin, chhprtin axit nuclic c thpht trin thnh cc cthsinh vt c khnng tnhn i, ti mi.
4/1/2009
Mucluc
Page 22 of 58
Quaqutrnhrt lu di, tcc caxecva hnh thnh cc dng sng cha c cu to tbo ri n cthn bo v sau l ctha bo. Qutrnhphtsinhssng l 1 lch srt di. Nu qut c hnh thnh cch y 4,7 tnm th khong 2 tnm u l cc giai on tin ho ho hc v tin sinh hc (tnhng hp cht hu cn gin n sinh vt u tin), hn 2 tnm tip theo l giai on tin ho sinh hc (tnhng sinh vt u tin n ton bsinh gii hin nay). Ngynaykhngcnkhnng ssng tip tc hnh thnh tcht v ctheo phng thc ho hc v thiu nhng iu kin lch scn thit. Hn na, nu ti mt ni no c cht hu cc to thnh ngoi cthsng th n lp tc bcc vi khun phn hu. By giy trong thin nhin cht hu cchc tng hp theo phng thc sinh hc trong cc cthsng. Ho thch S phn chia thi gian a cht HA THCH nghin cu lch spht trin ca sinh vt ngi ta da vo cc ho thch. Ho thch l di tch ca sinh vt sng trong cc thi i trc li trong cc lp t . 1.S hnh thnh ho thch Bnhthng, sau khi thc vt, ng vt cht th phn mm ca cthlin bvi khun phn hu, ch cc phn cng nhxng, v vi c gili trong t. Trong nhng iu kin nht nh, cth c thho . V dxc sinh vt chm xung y nc bct, bn, t st bao ph, vsau phn mm tan dn i, li mt khong trng trong t. Nu c nhng cht khong nhxit sillic ti lp y khong trng th sc thnh mt sinh vt bng ging vi sinh vt trc kia. y l nhng trng hp thng gp v di tch thng chl tng phn ca cth. C trng hp c bit, cthc bo ton nguyn vn. V dxc voi mamut sng cch y hng chc vn nm c p trong bng nn tht cn ti nguyn hoc su bc phkn trong nha h phch nay cn ginguyn mu sc.
4/1/2009
Mucluc
Page 23 of 58
2. ngha ca ho thch Tchxc nh c cc loi sinh vt ho thch cha trong cc lp t ngi ta c thsuy ra lch sxut hin, pht trin, dit vong ca chng. Cn cvo tui ca cc lp t cha ho thch c tnh bng cc phng php a tng hc, o thi gian phng x, c thxc nh c tui thca ho thch. Ngc li tnhng sinh vt ho thch xc nh tui c thsuy ra tui ca lp t cha chng. Hothch khng nhng l ti liu qu nghin cu lch spht trin ca sinh vt m cn l ti liu c gi trtrong vic nghin cu lch svqut. V d, sc mt ca nhiu ho thch quyt thc vt chng tthi i kh hu m t, spht trin ca b st chng tkh hu kh. Tm thy ho thch ng vt bin trn ni gn thx Lng Sn ta c thni c 1 thi ky l bin. Rt nhiu thc vt ho thch trong than Qung Ninh, chng tni ny c thi l 1 vng m ly phkn bi nhng cnh rng rm rp S PHN CHIA THI GIAN A CHT 1.Phng php xc nh tui cc lp t v ho thch xc nh tui ca cc lp t ngi ta thng cn cvo lng sn phm phn r ca cc nguyn tphng x. Qu trnh phn r ca cc nguyn tny din ra trong thin nhin vi tc rt u n, khng phthuc vo iu kin ngoi cnh. V d, chu kbn ra (tc l thi gian phn r mt na lng cht phng x) ca uran l 4,5 tnm. Bng thc nghim ngi ta xc nh rng 1gam Ur235 mi nm phn r sinh ra 7,4.10-9g Pb206 v 9.10-6 cm3 He. Bng phng php phn tch chnh xc c thxc nh sgam Pb206, scm3 He v sgam Ur235 hin c trong mu qung. Tnhng s liu cbn ni trn c thtnh tui mu qung , vi chnh xc ti vi triu nm. xc nh tui cc lp t hay ho thch tng i mi ngi ta dng cacbon phng x. Trong qu trnh dinh dng thc vt v do cng vt - hp thC12 v C14 . Khi sinh vt ang sng th tlC12 : C14 khng i. Sau khi sinh vt cht cthngng hp thcacbon v C14 bt u phn r. Bit chu k bn r ca C14 l 5700 nm, phn tch cacbon trong ho thch, c thxc nh tui ca n chnh xc ti vi trm nm. Bng phng php ny cc nh kho cnc ta xc nh cc ht cy trng trong di chthuc nn vn ho Ho Bnh (tnh Ho Bnh) c nin i 11237 nm. 2.Cn c phn nh cc mc thi gian a cht Vic phn nh cc mc thi gian trong lch squt cn cvo nhng bin i ln va cht, kh hu. Mt t c thbnng ln hay st xung do bin rt ra xa hay tin su vo t lin. Ven
4/1/2009
Mucluc
Page 24 of 58
bin pha Bc nc ta tng c nng ln, li nhng ngn nc trn vch ni vi vng Qunh Lu (NghAn), Vnh HLong c ngn nc cao 20m so vi mc nc bin hin nay. Cci lc c thdch chuyn theo chiu ngang lm thay i phn bt lin. V di lc c bct t khi i lc chu vo cui i Trung sinh va` n cui thkThba th tch khi i lc Nam M. Cc chuyn ng to ni lm xut hin nhng dy ni ln nh hng nhiu ti sphn ho kh hu duyn hi m v kh hu lc a kh, chng hn skhc bit kh hu gia min ng v min ty dy Trng Sn.Chuyn ng to ni thng km theo ng t v ni la lm cho sinh vt btiu dit hng lot. Sxut hin dy ni Apalat i CSinh tiu dit 97% ssinh vt thi . Chuyn ng to ni cng nh hng ti sphn bli i lc va` i dng. i dng chim u thth nc bay hi nhiu, kh hu m v m. i lc chim din tch cng ln th trong ni a hnh thnh nhng vng kh hu kh, nng lnh rt chnh lch. Spht trin ca bng h cng l mt nhn tnh hng mnh ti kh hu. Kh hu lnh tng ng vi spht trin ca bng h. Cch y 25 vn nm, bng trn xung bn cu Nam n tn Niu Ziln, din tch bng phgp i hin nay, c ni bng dy vi trm mt. Cn cvo nhng bin cln va cht, kh hu, vo cc ho thch in hnh ngi ta chia lch s ssng thnh 5 i: i Thi C(vqut cn rt cs), i Nguyn Sinh (ssng hnh thnh b mt nguyn thu), i CSinh (ssng cn trng thi cs), i Trung Sinh (ssng pht trin n giai on gia), i Tn Sinh (ssng c bmt ging ngy nay). Mi i li chia thnh nhng k. Mi kmang tn ca loi in hnh cho lp t thuc k (v dkThan , kPhn trng) hoc tn ca a phng y ln u tin ngi ta nghin cu lp t thuc k (v dkvn, kGiura). Sxc nh thi im bt u v thi gian ko di ca mi i, kchchnh xc tng i v c chnh lch kh nhiu gia cc tc gikhc nhau. i thi c i nguyn sinh i c sinh I THI C i ny bt u cch y 3500 triu nm, ko di khong 900 triu nm. Vqut cha n nh, nhiu ln to ni v phun la ddi. Sc mt ca than ch va` vi chng tssng pht sinh. Gn y tm thy vt tch ca to lc dng si va` i din Rut khoang. C thtrong i ny s sng pht trin tdng cha c cu to tbo n n bo ri a bo, phn ho thnh 2 nhnh thc vt v ng vt nhng vn ang tp trung di nc. I NGUYN SINH Bt u cch y 2600 triu nm, ko di 2038 triu nm. Nhng t to ni ln phn bli i lc va` i dng. Vi khun v to phn brng. Trong gii thc vt, dng n bo vn u th nhng trong gii ng vt dng a bo u th. c i din hu ht cc ngnh ng vt khng xng sng (ng vt nguyn sinh, bt bin, rut khoang, giun, thn mm). Ssng trthnh 1 nhn tlm bin i mt t, bin i thnh phn kh quyn, hnh thnh sinh quyn. I C SINH Bt u cch y 570 triu nm, ko di 340 triu nm, c chia thnh 5 k: 1.K Cambri Phnbi lc va` i dng rt khc xa hin nay, kh quyn nhiu CO2 v ni la hot ng mnh. Ssng vn tp trung bin v lp nc dy bo vsinh vt chng tc dng ca tia tngoi. To lc v to nu u thbin, trn t lin c vi khun v vi khun lam (trc kia gi l to lam). ng vt khng xng sng c cchn khp v da gai. Ho thch cho l tm ba l thuc ngnh Chn khp, di 3 42cm, c khi ti 75cm.
4/1/2009
Mucluc
Page 25 of 58
nc ta ho thch tm ba l c tm thy H Giang, Bc Thi (c). kCambri tm ba l chim ti 60% ca gii ng vt nhng n cui i Csinh chng btiu dit. i din nguyn thuca ng vt c dy sng tng tnhlng tim c th xut hin kny. 2.K Xilua Bt u cch y 490 triu nm. u k, t lin bln, nhiu bin nhc to thnh, kh hu m. Cui kc 1 t to ni mnh, lm ni ln mt i lc ln, kh hu kh hn. Xut hin nhng thc vt cn u tin gi l quyt trn cha c l nhng c thn v rth s.
c bit c b cp tm di ti 3m tuyt dit cui i Csinh v c c anh v ngy nay vn cn c con chu sng bin nhit i. Quan trng l sxut hin nhng i din u tin ca ng vt c xng sng gi l c gip. Bxng trong ca chng l sn, ngoi li c nhng tm gip che ch. Chng cha c hm, mt scha c vy chn, a schdi vi centimet, mt vi loi di ti 2m. S tp trung nhiu di vt hu ctrn t lin dn ti sxut hin ca nm l thc vt ddng. Sinh khi ln ca thc vt cn to iu kin cho ng vt ln cn. Hot ng quang hp ca thc vt c dip lc to ra xi phn t, t hnh thnh lp zn lm thnh mn chn tia tngoi, do ssng
4/1/2009
Mucluc
Page 26 of 58
mi c thdi cln t lin. ng vt khng xng sng ln cn u tin l nhn. 3.K vn Bt u cch y 370 triu nm. a ththay i nhiu ln, bin tin vo ri li rt ra. Nhiu dy ni ln xut hin, phn ho kh hu lc a kh hanh v kh hu min ven bin m t. i lc Bc hnh thnh nhng sa mc ln, c nhng trn ma ln xen kvi nhng khn hn ko di. Thc vt di cln cn hng lot. Xut hin cc quyt thc vt u tin, c r, thn c mch dn, biu b c lkh. Quyt trn chtn ti n cui kvn v bthay thbi dng x, thch tng, mc tc. C gip c hm thay thc gip khng hm v pht trin u th. Trong bin kvn c c sn va` c c xng vi hm v vy chn pht trin. Xut hin c phi v c vy chn. Chng va h hp bng mang li va h hp bng phi. C vy chn c i vy chn pht trin, va bi trong nc va b trn cn. Vo cui kvn, tc vy chn xut hin lng c (ch, nhi) u cng va sng di nc va sng trn cn.
4.K Than Bt u cch y 325 triu nm. u kkh hu m v nng. Hnh thnh cc rng quyt khng l phkn cc m ly, c nhng cy quyt cao 40m, ng knh thn 2m. Do ma nhiu, cc rng quyt bst llm cy bvi lp ti chhoc bnc sng cun ra bin vi su xung y, sau ny bin thnh mthan . n cui kbin rt lui nhiu, kh hu kh hn. Xut hin dng x c ht.
4/1/2009
Mucluc
Page 27 of 58
Shnh thnh ht m bo cho thc vt pht tn n nhng vng kh ro. Do c nhng u thnh thtinh khng lthuc nc, phi c bo vtrong ht c cht dtrnn chng bao lu thc vt sinh sn bng ht thay ththc vt sinh sn bng bo t. Trong kh hu kh, 1 snhm lng c, u cng thch nghi hn vi i sng cn, trthnh nhng b st u tin, trng c vcng, da c vy xng, chu c kh hu kh, phi v tim hon thin hn. xut hin nhng su bbay. Ln u tin chim lnh khng trung, cha c kth, thc n thc vt phong ph nn chng pht trin mnh, c nhng con chun chun cnh di 75cm, con gin di 10cm. 5.K Pecmi Lc a tip tc c nng cao, kh hu kh v lnh hn. Ni ln nhng dy ni ln, 1 svng c kh hu kh r rt. Trong iu kin , quyt khng lbtiu dit, xut hin nhng cy ht trn u tin.
Chngthtinh khng lthuc nc nn thch ng kh hu kh. B st pht trin nhanh, a sn cy c, mt sn tht. Xut hin b st rng th mnh di 4m c brng phn ho thnh rng ca, rng nanh, rng hm.
4/1/2009
Mucluc
Page 28 of 58
ng ch nht trong i C sinh l s chinh phc t lin ca thc vt , ng vt c vi khun, to xanh v a y chun b trc. iu kin sng trn cn phc tp hn di nc nn chn lc tnhin m bo spht trin u thca nhng cthphc tp hn vtchc, hon thin hn vcch sinh sn. i Trung Sinh i Tn Sinh I TRUNG SINH Bt u cch y 220 triu nm, ko di khong 150 triu nm v chia lm 3 k: 1.K Tam ip a thtng i yn tnh, i lc chim u th, kh hu kh, do quyt thc vt v lng c(ch nhi) btiu dit dn. Cy ht trn pht trin mnh. C xng pht trin, c sn thu hp. Hnh thnh cc nhm cao trong b st nhthn ln, ra, c su. Vo cui k, bin tin su vo lc a. C v thn mm phong ph lm cho mt sb st quay li sng nc nh: thn ln c di 13m, thn ln c rn di 55m.
Xut hin nhng th u tin tb st rng th tin ho ln, c lchmi l nhng loi th trng tng tnhth mvt, th lng nhm. 2.K Giura Cchy 175 triu nm. Bin tin vo lc a, kh hu m hn. Cy ht trn tip tc pht trin mnh, c nhng cy rt to nh Sequoia cao 150m, ng knh thn 12m. Nhng cy c ht rt a dng trong rng Giura l ngun thc n phong ph cho ng vt. V vy, b st khng l chim u thtuyt i. Trn cn v di nc c thn ln sm di 22m, nng 25 tn, n thc vt, thn ln khng l di 26m, n thc vt.
4/1/2009
Mucluc
Page 29 of 58
Trnkhngcthn ln bay, cnh l np da dc sn, ging ra bng 4 ngn ca chi trc. Spht trin ca su bbay to iu kin cho sxut hin cc b st bay n su b. Xut hin nhng i din u tin ca lp chim. Chim thu t chto bng con bcu, cn ginhng c im b st (hm c rng, ui c vi chc t, trn cnh cn nhng ngn c vut) nhng c nhng c im ca chim (lng vdo vy xng bin thnh, chi trc bin thnh cnh). Chng tro c ln cy, n hoa quv su b.
3.K Phn Trng Cchy 120 triu nm. Bin thu hp, kh hu kh. Cc lp my m dy c trc kia tan i. Cy ht kn xut hin v pht trin nhanh do thch nghi vi khng kh kh v nh sng gt, v do c hnh thc sinh sn hon thin hn. Vo gia k, thc vt gn ging ngy nay, c cc cy 1 l mm (c, hu) v 2 l mm nhm thp (mc lan, long no).
4/1/2009
Mucluc
Page 30 of 58
Bsttip tc thng tr, xut hin nhng loi mi nhthn ln leo tro cao 5m, di chuyn chyu bng 2 chn sau; thn ln 3 sng mnh cao 3m, di 9m. B st bay cng c nhiu dng, c loi si cnh rng ti 9m. Chim vn cn c rng nhng gn ging chim ngy nay. Th c nhau thai xut hin, csl th c ti, con ra cha pht trin y phi nm li t thng trong ti bng m. Ni chung, i Trung sinh la` i pht trin u th ca cy ht trn v nht l ca b st. I TN SINH Bt u cch y 70 triu nm, c chia thnh 2 k. 1. K Th ba. u kkh hu m, gia kkh hu kh v n ho. Cy ht kn pht trin lm tng ngun thc n ca chim, th. c bit spht trin ca cy ht kn ko theo spht trin ca su bn l, mt hoa, phn hoa, nha cy, v tip l th n su b. Tcc th n su b phn nhnh thnh cc th n tht hin nay nhgu, chn, mo, co. Trong na u ca kny, th n tht bt u xm ln bin c, hnh thnh hi cu, c voi, ln t b st bi. Cng trong kny tth n su b tch thnh bkh, ti gia kth nhng dng vn ngi phn brng. Vocui k, kh hu trlnh. phng Bc xut hin nhng cy c l rng vma rt, thch nghi vi kh hu lnh. Hnh thnh nhng ng crng ln, ko theo sxut hin nhng ng vt ng c (nga, hu cao c). Cc th in hnh kthba l voi rng tr (cao 3m, 4 ng), h rng kim (rng nanh trn di v nhn nhcy kim), t gic khng l (cao 5m, di 8m). Kh hu lnh t ngt lm cho b st khng lbtiu dit nhanh chng. Chim v th thch nghi hn vi kh hu lnh v c cch sinh sn hon thin hn thay tha vca b st. Do din tch rng thu hp, 1 svn ngi rt vo rng, 1 skhc xung t v bt u xm chim cc vng t trng, chng l ttin loi ngi. 2.K Th t y l kngn nht (3 triu nm), c trng bi sxut hin loi ngi. Trong kny c nhng thi k bng h rt lnh xen knhng thi kkh hu m p. Bng trn xung tn bn cu Nam, c ni dy hng trm mt. Theo nhp iu di chuyn ca bng h, ng vt v thc vt nhiu ln di cv phng Nam ri li trvphng Bc. Trong thi k bng h c nhng loi th c lng rm chu lnh gii nhvoi mamut, t gic lng rm, ngy nay tuyt dit. Bng h pht trin lm cho mc nc bin rt xung (ti 85 120m so vi ngy nay), lm xut hin nhng cu ni cc i lc. Chu u ni vi nc. Anh, i lc c ni vi chu M, bn o Trung - n ni vi qun o Xng. Nhng cu ni ny to iu kin cho sdi tr ca ng vt, thc vt cn nhng cng cch li cc h thc vt, ng vt nc trc y thng thng vi nhau. Phn bca cc loi thay i v cui cng to ra hthc vt, ng vt ging nhngy nay. Tmli, i Tn sinh la` i phn thnh ca thc vt ht kn, su b, chim v th. im qua lch spht trin ca sinh vt, chng ta c thrt ra my nhn xt. -Lch spht trin ca sinh vt gn lin vi lch spht trin ca vqut. Sthay i cc iu kin a cht, kh hu thc y spht trin ca sinh gii -Sthay i iu kin a cht, kh hu thng dn ti sbin i trc ht thc vt v qua nh hng ti ng vt. Sthay i c thnh hng n mt sloi ri thng qua nhng mi quan hphc tp gia sinh vt vi sinh vt trong hsinh thi m nh hng dy chuyn n nhiu loi khc. V vy spht trin ca sinh gii din ra nhanh hn sthay i chm chp ca iu kin kh hu, a cht. -Sinh gii pht trin theo hng ngy cng a dng, tchc ngy cng cao, thch nghi ngy cng hp l. Cng vsau stin ho din ra vi tc cng nhanh do sinh vt t nhng trnh thch nghi hon thin hn, bt lthuc vo mi trng. c bit schuyn bin ti sng di nc ln i sng trn cn nh du mt bc quan trng trong qu trnh tin ho. THUYT TIN HA CA LAMAC Gii sinh vt ang tn ti ni bt tnh a dng v tnh hp l. Gii thch 2 c im nhth no? Chon thkXVII ngi ta quan nim tt ccc loi sinh vt c thng sng to cng 1 ln, mang nhng c im thch nghi hp l tu v khng hbin i. Nhng ti liu phn loi hc, hnh thi hc so snh, gii phu hc so snh tch lutrong thkXVII v XVIII hnh thnh
4/1/2009
Mucluc
Page 31 of 58
quan nim vsbin i ca cc loi di nh hng ca ngoi cnh. Nhtnhin hc ngi Php J.B.Lamac (1744-1829) l ngi u tin xy dng 1 hc thuyt c hthng vstin ho ca sinh gii. Tin ho khng n thun l sbin i m l s pht trin c k tha lch s. Nng cao dn trnh tchc ca ctht gin n n phc tp l du hiu ch yu ca qu trnh tin ho hu c. Theo Lamac, iu kin ngoi cnh khng ng nht v thng xuyn thay i l nguyn nhn chnh lm cho cc loi bin i dn d v lin tc. Nhng bin i nhc tch luqua thi gian di to nn nhng bin i su sc trn cthsinh vt. Tip thu 1 quan nim c tthi CHi Lp, Lamac cho rng nhng bin i trn cthdo tc dng ca ngoi cnh hoc do tp qun hot ng ca ng vt u c di truyn v tch luqua cc thh. Trnh khoa hc ng thi cha cho php ng phn bit bin ddi truyn vi bin dkhng di truyn.
Lamaccha thnh cng trong vic gii thch cc c im hp l trn cthsinh vt. ng cho rng ngoi cnh thay i chm chp nn sinh vt c khnng thch nghi kp thi v trong lch skhng c loi no baò thi. iu ny khng ng vi cc ti liu csinh vt hc. Lamac quan nim sinh vt vn c khnng phn ng ph hp vi sthay i iu kin mi trng v mi c thtrong loi u nht lot phn ng theo cch ging nhau trc iu kin ngoi cnh mi. iu ny cng khng ph hp vi quan nim ngy nay vbin dtrong qun th. HC THUYT TIN HA CA ACUYN 1.Bin d acuyn l ngi u tin dng khi nim bin d c th (gi tt l bin d) chspht sinh nhng c im sai khc gia cc c thcng loi trong qu trnh sinh sn. ng nhn xt rng tc dng trc tip ca ngoi cnh hay ca tp qun hot ng ng vt chgy ra nhng bin i ng lot theo 1 hng xc nh, tng ng vi iu kin ngoi cnh, t c ngha trong chn ging v trong tin ho. Bin dxut hin trong qu trnh sinh sn tng c thring lv theo nhng hng khng xc nh mi l ngun nguyn liu ca chn ging v tin ho. 2.Chn lc nhn to Trong1qun thvt nui hay cy trng lun lun xut hin nhiu bin d. Nhng c thmang bin
4/1/2009
Mucluc
Page 32 of 58
dc li cho ngi sc u tin gili va` nhn ging. Nhng c thmang bin dbt li cho ngi sbloi b, hn chsinh sn. l qu trnh chn lc nhn to, bao gm 2 mt song song: va aò thi nhng bin dbt li, va tch lunhng bin dc li ph hp vi mc tiu sn xut ca con ngi. Chn lc nhn to l nhn tchnh qui nh chiu hng v tc bin i ca cc ging vt nui cy trng. N gii thch v sao mi ging vt nui hay cy trng u thch nghi cao vi mt nhu cu xc nh ca con ngi.
Trongmi loi vt nui hay cy trng, schn lc c thc tin hnh theo nhng hng khc nhau. Trong mi hng, con ngi i su khai thc mt c im c li sinh vt, gili nhng dng tt ni bt, loi bnhng dng trung gian khng ng ch . Kt qul tmt dng ban u dn dn pht sinh nhiu dng khc nhau r rt v khc xa dng ttin. l qu trnh phn li tnh trng, gii thch shnh thnh nhiu ging vt nui, cy trng trong mi loi, xut pht t1 hoc vi dng ttin hoang di.
4/1/2009
Mucluc
Page 33 of 58
3.Chn lc t nhin Gia cc c thcng loi sinh ra trong cng 1 la, sng trong cng 1 hon cnh lun lun xut hin nhng bin dc thrt phong ph. Nhng stn ti ca mi sinh vt li phthuc v syu tphc tp trong ngoi cnh, v vy n chu schn lc. Tc nhn gy ra schn lc l nhng iu kin kh hu, t ai, ngun thc n, kth tiu dit, i thcnh tranh vthc n, ch. Nhng c thno mang bin dc li cho bn thn chng sc sng st nhiu hn, pht trin u th, sinh sn nhiu, con chu ngy cng ng. Tri li nhng c thno mang bin dt c li hoc c hi cho bn thn chng th t c khnng tn ti, pht trin, con chu him dn. Kt qul chnhng sinh vt no thch nghi vi iu kin sng th mi sng st v pht trin c. acuyn nu 1 v din hnh vtc dng ca chn lc tnhin i vi su bqun o Maer. thng xuyn gi thi rt mnh. Tt cnhng su bno khng c cnh to kho chng vi gi mnh u bcun xung bin. Trong iu kin nhvy, khng c cnh hoc cnh tiu gim, bt buc su bchb hoc bay st mt t l nhng bin dc li. Kt qul 550 loi cnh cng Maer c 200 loi khng bay c.
Chn lc t nhin tc ng thng qua c tnh bin d v di truyn l nhn t chnh trong qu
4/1/2009
Mucluc
Page 34 of 58
trnh hnh thnh cc c im thch nghi trn c th sinh vt. Trongchn lc tnhin, trn qui m rng ln v thi gian lch slu di, qu trnh phn li tnh trng dn ti shnh thnh nhiu loi mi tmt loi ban u. Theoacuyn loi mi c hnh thnh dn dn qua nhiu dng trung gian, di tc dng ca chn lc t nhin theo con ng phn li tnh trng. Vi thuyt chn lc tnhin, acuyn gii thch kh thnh cng shnh thnh cc c im thch nghi ca sinh vt. Nu Lamac xem thch nghi l kt qusbin i ca cthsinh vt tng ng vi sthay i ca ngoi cnh th acuyn coi y l qu trnh chn lc cc bin d, aò thi cc dng km thch nghi. acuyn cng thnh cng trong vic xy dng lun im vngun gc thng nht ca cc loi, chng minh rng ton b sinh gii ngy nay l kt qu qu trnh tin ho t 1 ngun gc chung. Tuynhin,doshn chca trnh khoa hc ng thi, acuyn cha thhiu r vnguyn nhn pht sinh bin dv cchdi truyn cc bin d. S hnh thnh thuyt tin ho hin i Thuyt tin ho tng hp Thuyt tin ho bng cc t bin trung tnh S HNH THNH THUYT TIN HA HIN I Trongna sau ca thkXIX stch lunhiu ti liu trong cc ngnh Sinh hc, c bit l csinh vt hc, a l sinh vt hc, phi sinh hc cng cquan im tin ho. Tuynhin,cng trong thi kny sinh hc tri qua mt skhng hong vl lun. Nhng c tnh thu c trong i c thdi nh hng ca ngoi cnh v ca tp qun hot ng c di truyn hay khng? Trong qu trnh tin ho, ngoi cnh hay tnh di truyn ca cthc vai tr quan trng hn? Cuc tranh lun vcc vn ko di sang cu thkXX. Ccnhditruyn hc u thkny, khi pht hin tnh n nh ca bNST tng loi quan nim tnh di truyn c lp vi ngoi cnh, khi nghin cu tnh v hng ca t bin c lp bin dvi tc dng ca ngoi cnh v khi nghin cu tc dng ca chn lc trong dng thun phnhn tc dng sng to ca chn lc tnhin. Chtnhng nm 30 tri di truyn hc mi dn dn trthnh mt csvng chc ca thuyt tin ho hin i, lm sng tcchdi truyn hc ca qu trnh tin ho. Vic phn bit bin ddi truyn c v bin dkhng di truyn, vic tm hiu su hn vo nguyn nhn v cchpht sinh bin d, cchdi truyn cc bin d em li cu trli cho cc vn tranh lun nu trn. THUYT TIN HA TNG HP Trongccthp nin 30 n 50 ca thkXX hnh thnh thuyt tin ho tng hp. y l stng hp cc thnh tu l thuyt trong nhiu lnh vc nhphn loi hc, csinh vt hc, di truyn hc qun th, sinh thi hc qun th, hc thuyt vsinh quyn. Ngynayngi ta phn bit tin ho nhvi tin ho ln. Tin ho nh (tin ho vi m) l qu trnh bin i thnh phn kiu gen ca qun th, bao gm spht sinh t bin, spht tn t bin qua giao phi, schn lc cc t bin c li, scch li sinh sn gia qun th bin i vi qun thgc, kt qul shnh thnh loi mi. Qu trnh tin ho nhdin ra trong phm vi phn b tng i hp, trong thi gian lch stng i ngn, c thnghin cu bng thc nghim. Tin ho ln (tin ho vm) l qu trnh hnh thnh cc nhm phn loi trn loi nhchi, h, b, lp, ngnh. Qu trnh ny din ra trn qui m rng ln, qua thi gian a cht rt di. Cngvi spht trin ca di truyn hc qun thv sinh hc phn t, vn tin ho nh pht trin rt nhanh trong my thp kgn y va` ang chim vtr trung tm trong thuyt tin ho hin i. Trc y ngi ta xem tin ho ln l hquca tin ho nh, chai u theo mt cch chung. Chsau khi vic nghin cu tin ho nh t nh cao, gn y ngi ta mi bt u tp trung vo vn tin ho ln, lm sng tnhng nt ring ca n. THUYT TIN HA BNG CC T BIN TRUNG TNH M.Kimura(1971)da trn cc nghin cu vnhng bin i trong cu trc ca cc phn tprtin xut quan nim i a scc t bin cp phn tl trung tnh, ngha l khng c li cng
4/1/2009
Mucluc
Page 35 of 58
khng c hi. Chng hn khi phn tch 59 mu hmglbin ngi, trong c sthay th1 axit amin no , ngi ta thy 43 mu t bin khng gy nh hng g r rt vmt sinh l i vi c th, t ra l thdhp. Kimurara thuyt tin ho bng cc t bin trung tnh ngha l s tin ho din ra bng s cng c ngu nhin nhng t bin trung tnh, khng lin quan vi tc dng ca chn lc t nhin. Tc gi cho rng l 1 nguyn l cbn ca stin ho cp phn t. Loi t bin trung tnh c di truyn hc phn txc nhn. Sa dng trong cu trc ca cc i phn tprtin, c xc minh bng phng php in di, c lin quan vi scng ccc t bin trung tnh mt cch ngu nhin, kh c thgii thch bng tc dng ca chn lc tnhin. Sa hnh cn bng trong qun th, v dt lcc nhm mu A, B, AB, O trong qun thngi cng chng minh cho qu trnh cng cnhng t bin ngu nhin trung tnh. Thuyt ca Kimura khng phnhn m chbsung thuyt tin ho bng con ng chn lc t nhin, aò thi cc t bin c hi. Qun th giao phi nh lut Haci_Vanbec ngha ca nh lut Haci_Vanbec QUN TH GIAO PHI cc loi giao phi, qun th l mt nhm c th cng loi, tri qua nhiu th h cng chung sng trong 1 khong khng gian xc nh, trong cc c th giao phi t do vi nhau va` c cch li mc nht nh vi cc nhm c th ln cn cng thuc loi . Qun thla` n vtchc csv la` n vsinh sn ca loi trong tnhin. Mi qun thc thnh phn kiu gen c trng v n nh. Qu trnh tin ho nhdin ra trn cssbin i thnh phn kiu gen ca qun th. NH LUT HACI - VANBEC Nm 1908, nh ton hc ngi Anh l G.N.Haci v bc sngi c l V.Vanbec c lp vi nhau, ng thi pht hin ra qui lut phn bcc kiu gen v kiu hnh trong qun thgiao phi, v sau c gi l nh lut Haci_Vanbec. Theonh lut ny, trong nhng iu kin nht nh th trong lng 1 qun th giao phi tn s tng i ca cc alen mi gen c khuynh hng duy tr khng i t th h nay sang th h khc. Vd, chn mt trng hp n gin l c 1 gen vi 2 alen A v a th trong qun thc 3 kiu gen AA, Aa, aa. Gistlcc kiu gen ny thhxut pht l: 0,25AA+0,5Aa+0,25aa=1 Cccthc kiu gen AA cho ra ton loi giao tmang alen A. Cc c thc kiu gen aa cho ra ton loi giao tmang alen a. Cc c thc kiu gen Aa cho ra mt na sgiao tmang A, mt na sgiao tmang a. Trongtng sgiao tsinh ra tthhxut pht, tlsgiao tmang A l:
v tlsgiao tmang a l:
Tn stng i ca alen A so vi alen a thhxut pht l
ngha l trong cc giao tc cng nhtrong cc giao tci, sgiao tmang A chim tl50%, s giao tmang a chim tl50%. Skt hp tdo ca cc loi giao tny sto ra thhtip theo vi thnh phn kiu gen nhsau:
4/1/2009
Mucluc
Page 36 of 58
Tlcc kiu gen thhny l: 0,25AA+0,50Aa+0,25aa=1 Theocchtnhtng ttrn, tn stng i ca cc alen thhny vn l:
Trongccthhtip theo, tn s vn khng thay i. Tn stng i ca cc alen trong mt gen no la` c trng cho tng qun th. Gistn stng i
ngha l tlphn bcc kiu gen trong qun thl 0,64 AA + 0,32 Aa + 0,04 aa = 1 th theo cch tnh tng tv dtrn, trong trng hp ny tn stng iA/a vn c duy tr khng i l0,80 / 0,20. NGHA CA NH LUT HACI - VANBEC nh lut Haci_Vanbec phn nh trng thi cn bng di truyn trong qun th. N gii thch v sao trong thin nhin c nhng qun th duy tr n nh qua thi gian di. nh lut Haci_Vanbec cng c ngha thc tin. Ttlcc loi kiu hnh c thsuy ra cc kiu gen v tn stng i ca cc alen. Ngc li, ttn stng i ca cc alen bit c thdon tlcc loi kiu gen v kiu hnh trong qun th. Tuy nhin, nh lut Haci_Vanbec chc tc dng hn ch. Trn thc t, cc thng hp ln, ng hp tri v dhp c sc sng v gi trthch nghi khc nhau, qu trnh t bin v qu trnh chn lc khng ngng xy ra lm cho tn stng i ca cc alen bbin i. l trng thi ng ca qun th, phn nh tc dng ca chn ging v gii thch csca tin ho. Trongnhng iu kin nht nh, thnh phn kiu gen ca mt qun thgiao phi c duy tr n nh tthhny sang thhkhc. Tuy nhin, thnh phn kiu gen ca qun thc thbbin i do nhng nhn tchyu sau y: Qu trnh t bin Qu trnh giao phi Qu trnh chn lc t nhin Cc c ch phn li QU TRNH T BIN Qutrnht bin gy ra nhng bin ddi truyn cc c tnh hnh thi, sinh l, ho sinh, tp tnh sinh hc, theo hng tng cng hoc gim bt gy ra nhng sai khc nhhoc nhng bin i ln trn kiu hnh ca cth.
4/1/2009
Mucluc
Page 37 of 58
i vi tng gen ring rth tn st bin tnhin trung bnh l 10 -6 n 10 -4, ngha l c1 triu n 1 vn giao tth c 1 giao tmang t bin vmt gen no . mt sgen dt bin, tn s c thln ti 10-2. V thc vt, ng vt c hng vn gen nn tlgiao tmang t bin vgen ny hay gen khc l kh ln. Rui gim c 5000 gen, tlgiao tmang t bin trong qun thc th ti 25%. Phn ln cc t bin t nhin l c hi cho c th v chng ph vmi quan hhi ho trong kiu gen, trong ni bcth, gia cthvi mi trng, c hnh thnh qua chn lc tnhin lu i. Trong mi trng quen thuc, tht bin thng tra c sc sng km hoc km thch nghi so vi dng gc. t vo iu kin mi, n c thtra thch nghi hn, c sc sng cao hn. Trong mi trng khng c DDT th dng rui c t bin khng DDT sinh trng chm hn dng rui bnh thng nhng khi phun DDT th t bin ny li c li cho rui. Nh vy, khi mi trng thay i, th t bin c th thay i gi tr thch nghi ca n. Tuyt bin thng c hi nhng phn ln gen t bin l gen ln. Xut hin mt giao tno , gen ln si vo hp tv tn ti bn cnh gen tri tng ng thdhp, do n khng biu hin kiu hnh. Qua giao phi, gen ln c thi vo thng hp va` c biu hin. Gi tr thch nghi ca mt t bin c th thay i tu t hp gen. Mt t bin nm trong thp ny l c hi nhng t trong stng tc vi cc gen trong mt thp khc n c thtrnn c li. t bin t nhin c th c xem l ngun nguyn liu ca qu trnh tin ho. t bin gen l ngun nguyn liu ch yu v so vi t bin NST th chng phbin hn, t nh hng nghim trng n sc sng v ssinh sn ca cth. Cc nghin cu thc nghim chng tcc ni, cc loi phn bit nhau thng khng phi bng mt vi t bin ln m bng stch lunhiu t bin nh. QU TRNH GIAO PHI Qutrnhgiaophi lm cho t bin c pht tn trong qun thv to ra v sbin dthp. nh lut phn li c lp ca Menen cho bit: Gi n l scp gen dhp ca P th sloi giao tca P l 2n v skt hp gia cc loi giao tny sto ra 3n loi kiu gen v 2n loi kiu hnh (nu cc gen tri l tri hon ton). Bnh thng trong qun thgiao phi sn rt ln nn mi qun thl mt
4/1/2009
Mucluc
Page 38 of 58
kho bin dv cng phong ph. C thni bin d t bin l ngun nguyn liu s cp, bin d t hp l ngun nguyn liu th cp ca chn lc t nhin.
Ngoira,nhtrn ni, giao phi cn lm trung ho tnh c hi ca t bin v gp phn to ra nhng thp gen thch nghi. Stin ho khng chsdng cc t bin mi xut hin m cn huy ng kho dtrcc gen t bin pht sinh tlu nhng tim n trong trng thi dhp. QU TRNH CHN LC T NHIN Thuyt tin ho hin i, da trn csdi truyn hc, lm sng tnguyn nhn pht sinh bin d v cchdi truyn bin d, do hon chnh quan nim ca acuyn vchn lc tnhin (CLTN). Trnquanim di truyn hc, cththch nghi trc ht phi c kiu gen phn ng thnh nhng kiu hnh c li trc mi trng, do m bo ssng st ca c th. Nhng nu chsng st m khng sinh sn c, ngha l khng ng gp vo vn gen ca qun th, th sv ngha vmt tin ho. Trn thc t, c nhng c thkhomnh, sinh trng pht trin tt, chng chu c cc iu kin bt li, sng lu nhng li khng c khnng sinh sn; bi vy cn hiu mt ch yu ca CLTN l s phn ho kh nng sinh sn ca nhng kiu gen khc nhau trong qun th (kt i giao phi, kh nng con, mn ). CLTN khng chtc ng vo c thm cn pht huy tc dng ccc cp di c th(phn t, NST, giao t) v trn c th(qun th, qun x...), trong quan trng nht l schn lc cp
4/1/2009
Mucluc
Page 39 of 58
c thv qun th. Trong mt qun tha hnh th CLTN m bo ssng st v sinh sn u thca nhng c th mang nhiu c im c li hn. CLTN tc ng trn kiu hnh ca c thqua nhiu thhsdn ti hqul chn lc kiu gen. iu ny cho thy ngha ca kiu hnh, vai tr ca thng bin trong qu trnh tin ho. Trongthinnhin,loiphnbthnh nhng qun thcch li nhau bi nhng khong thiu iu kin thun li.Trongmt qun thc scnh tranh gia cc nhm c ththuc cc t, cc dng c nhu cu khc nhau vthc n, chlm t, trng, sinh con. Gia cc qun thcng loi cng c s cnh tranh. Di tc dng ca CLTN cc qun thc vn gen thch nghi hn sthay thnhng qun thkm thch nghi. loi ong mt, cc ong thc thch nghi vi vic tm mt, ly phn hoa th mi m bo c stn ti ca ctong. Nhng ong thli khng sinh sn c nn chng khng th di truyn cc c im ny cho thhsau. Vic ny do ong cha m nhim; nu ong cha khng c nhng ong thtt th ca`n ong sbtiu dit. y l 1 v drt hay chng minh qun thl i tng chn lc. Chn lc qun th hnh thnh nhng c im thch nghi tng quan gia cc c thvcc mt kim n, tv, sinh sn, m bo stn ti pht trin ca nhng qun ththch nghi nht, qui nh s phn bca chng trong thin nhin. Chn lc c thlm tng tlnhng c ththch nghi nht trong ni bqun th. Chn lc c thv chn lc qun thsong song din ra. Tmli, chn lc t nhin khng tc ng i vi tng gen ring r m i vi ton b kiu gen, khng ch tc ng i vi tng c th ring r m i vi c qun th. CLTN l nhn t qui nh chiu hng v nhp iu bin i thnh phn kiu gen ca qun th, l nhn t nh hng qu trnh tin ho. CC C CH PHN LI CLTNtin hnh theo nhng hng khc nhau sdn ti sphn li tnh trng (PLTT). Qu trnh PLTT sc thc y do cc cchcch li. Scch li ngn nga sgiao phi tdo, do cng c tng cng sphn ho kiu gen trong qun thgc. C thphn bit my dng cch li: -Cch li a l. Cc qun thsinh vt cn bphn cch nhau bi sxut hin cc vt chng ngi a l nhni, bin, sng. Cc qun thsinh vt nc bcch li bi sxut hin di t lin. Nhng loi t di ng hoc khng c khnng di ng dchu nh hng ca dng cch li ny. -Cch li sinh thi. Gia cc nhm c thtrong qun thhoc gia cc qun thtrong loi c sphn ho, thch ng vi nhng iu kin sinh thi khc nhau trong cng mt khu vc a l, do gia chng c scch li tng i. -Cch li sinh sn. Do c im ca cquan sinh sn hoc tp tnh hot ng sinh dc khc nhau m cc c ththuc cc nhm, cc qun thkhc nhau khng giao phi vi nhau. -Cch li di truyn. Do sai khc trong bNST, trong kiu gen m sthtinh khng c kt quhoc hp tkhng c khnng sng, hoc con lai sng c nhng khng c khnng sinh sn. Cchlia l la` iu kin cn thit cc nhm c th phn ho tch lucc t bin theo hng khc nhau, lm cho kiu gen sai khc nhau ngy cng nhiu. Cch li a l v cch li sinh thi ko di sdn ti cch li sinh sn v cch li di truyn, nh du sxut hin loi mi. Thch nghi kiu hnh v thch nghi kiu gen Qu trnh hnh thnh c im thch nghi S hp l tng i THCH NGHI KIU HNH V THCH NGHI KIU GEN 1. Thch nghi kiu hnh (thch nghi sinh thi) l sphn ng ca cng mt kiu gen thnh nhng kiu hnh khc nhau trc sthay i ca cc yu tmi trng. y chnh l nhng thng bin trong i c th, bo m sthch nghi thng ca cthtrc mi trng sinh thi. Contc k hoa nhanh chng thay i mu sc theo nn mi trng; mt scy nhit i rng l v ma h, cy rau mc mc trn cn c l hnh mi mc, mc di nc c thm loi l hnh bn. l nhng thch nghi kiu hnh.
4/1/2009
Mucluc
Page 40 of 58
2.Thch nghi kiu gen (thch nghi lch s) l shnh thnh nhng kiu gen qui nh nhng tnh trng v tnh cht c trng cho tng loi, tng ni trong loi. y l nhng c im thch nghi bm sinh c hnh thnh trong lch sca loi di tc dng ca CLTN. Vd: Con bque c thn v cc chi ging ci que, bl c i cnh ging l cy nh ngy trang tt, khng bchim tiu dit.
QA TRNH HNH THNH C IM THCH NGHI S hnh thnh mi c im thch nghi trn c th sinh vt (thch nghi kiu gen) l kt qu mt qu trnh lch s, chu s chi phi ca 3 nhn t ch yu: qu trnh t bin, qu trnh giao phi, qu trnh CLTN. Di y phn tch vi v d: 1. Mu sc v hnh dng t v ca su b Cc loi su n l thng c mu xanh lc, ho ln vi mu l. Nhmu sc ngy trang ny m su kh bchim pht hin. Phi chng mu lc ca su l do nh hng trc tip ca thc n l l cy? Theo quan nim ca acuyn c thtrc kia loi su cha phi sng bng l va` c sn mu xanh ca l. Vsau do hon cnh no , loi ny buc phi chuyn sang n l. Sng trn l th nhng c thno mang bin dmu sc ngvmu lc l c li v chim n su kh nhn thy tiu dit. V vy nhng c thc mu xanh lc c sng st, sinh sn nhiu, con chu ngy mt ng. Tri li nhng c thc mu sc lr th txa chim pht hin, do chng t c sng st, t c sinh sn, con chu him dn. Kt qul ngy nay ta thy nhng loi su n l thng c mu xanh lc. Ngynaychngtahiu rng qun thgiao phi la` a hnh vkiu gen v kiu hnh. Qu trnh t bin v qu trnh giao phi lm cho cc c thtrong qun thloi su ny khng ng nht vmu sc. iu ny cng cquan nim acuyn gii thch mu sc ngy trang ca su l kt ququ trnh chn lc nhng bin dc li pht sinh ngu nhin.
4/1/2009
Mucluc
Page 41 of 58
Musc tvc thc chn lc theo mt hng khc. C nhng loi su bmu sc sc s, ni bt trn nn mi trng, thng l nhng mng mu sng chi i lp nhtrng va` , vng va` en, vng va` (mu sc bo hiu). c im ny hay thy nhng loi c nc c (ong b v) hoc tit ra mi hng m chim khng thch (bxt, bra). Trong trng hp ny kh m gii thch mu sc ca nhng loi l do nh hng ca thc n. Nhng thp t bin to ra mu sc lr c li cho cc loi su bny v chim dpht hin khng tn cng nhm Nhng trng hp ngy trang bng hnh dng cthnhbque, bl cng khng thgii thch bng nh hng trc tip ca mi trng m phi bng schn lc cc c tht bin hoc cc bin dthp trong qun tha hnh. 2.S tng cng sc khng ca su b v vi khun KhiDDTc sdng ln u tin trn thgii, n c hiu lc rt mnh trong vic dit rui mui, nhng cht nm sau hiu lc ny gim rt nhanh. Ti mt thnh phNga, nm 1950 DDT dit c 95% srui nhng n nm 1953 chdit c 5 10%. Tng tnhvy, DDT dit c ging rn truyn bnh st vng Italia nm 1944 nhng n nm 1948 n khng cn khnng dp tt dch st do ging rn ny truyn trn t Ty Ban Nha. n 1954 Triu Tin loi rn ny khng nhng khng bdit khi phun DDT m li sinh sn nhanh. n 1957 th DDT hon ton mt hiu lc i vi loi rn trn ton cu. Cphi l khi tip xc vi DDT cc loi ny tip thu c c tnh chng DDT va` c tnh ny c tng cng dn qua cc thhhay khng? Nhng dng rui gim to ra trong phng th nghim chng ttlsng st khi xl DDT ln u tin bin thin t0% n 100% tutng dng. Kh nng chng DDT lin quan vi nhng t bin hoc nhng thp t bin pht sinh ttrc. Trong mi trng c DDT th nhng tht bin tra c u thhn do chim tlngy cng cao. Gistnh khng DDT l do 4 gen ln a, b, c, d tc ng bsung th kiu gen aaBBCCDD c sc chu ng km thua aabbCCDD, aabbccDD v sc khng cao nht thuc vkiu gen aabbccdd. Liu lng DDT cng tng nhanh th p lc chn lc cng mnh, kiu gen c sc khng cao hn cng nhanh chng thay thcc kiu gen c sc khng km thua. Khi ngng xl DDT th tl dng khng DDT trong qun thgim dn v trong mi trng khng c DDT chng sinh trng, pht trin chm hn dng bnh thng. Nu qun thm khng c vn gen a dng th khi hon cnh sng thay i, sinh vt sddng b tiu dit hng lot, khng c tim nng thch ng. Tnh a hnh vkiu gen ca qun thgiao phi gii thch v sao khi dng mt loi thuc trsu mi, d vi liu cao chng ta cng khng hi vng tiu dit c ton bssu bcng mt lc v v sao ta phi bit khn ngoan sdng liu thuc thch hp. Tng tnhtrn cc loi khng sinh nhpnixilin, streptmixin lc mi sdng chcn mt liu nh c hiu lc i vi cc vi khun gy bnh nhng sau mt sln chng ta dng khng sinh, nhiu loi vi khun tra quen thuc. S HP L TNG I Mi c im th ch nghi l sn phm ca CLTN trong ho n cnh nht nh. Khi ho n cnh thay i, mt c im vn c li c thtrth nh bt li v bthay thbi c im kh c th ch nghi hn. Ngaytrongho n cnh sng n nh th c c t bin v bin dthp kh ng ngng ph t sinh, CLTN vn kh ng ngng t c ng. V thtrong lch stin ho , nhng sinh vt xut hin sau mang nhiu c im hp l hn nhng sinh vt xut hin trc. Qutrnhtin ho sinh hc biu hin bng sbin i ca cc loi. Tuy nhin, xc nh khi nim loi, tm hiu tchc ca loi trong thin nhin l nhng vn rt phc tp. Cc tiu chun phn bit hai loi thn thuc Cu trc ca loi CC TIU CHUN PHN BIT 2 LOI THN THUC i vi nhng loi khc xa nhau c thcn cvo nhng im sai khc bn ngoi ca chng phn bit ddng. Nhng phn bit 2 loi thn thuc, rt ging nhau th phi da vo mt stiu
4/1/2009
Mucluc
Page 42 of 58
chun. 1.Tiu chun hnh thi Cccthcng loi c chung mt htnh trng hnh thi ging nhau; gia chng c thc nhng khc bit nhtnh trng ny hay tnh trng khc, vi nhng dng trung gian chuyn tip. Tri li, gia 2 loi khc nhau c s gin on v hnh thi, ngha l st qung vmt tnh trng no . V dloi so en mvng, loi so en mtrng v loi so nu; loi xng rng 5 cnh v loi xng rng 3 cnh; loi rau dn gai v loi rau dn cm. 2.Tiu chun a l sinh thi Trng hp n gin l 2 loi thn thuc chim 2 khu phn b ring bit. Loi voi chu Phi sng Nam Phi, Nam Arp, Maagatxca c trn d, tai to, u vi c mt nm tht, rng hm c np men hnh qutrm. Loi voi n phn bn , Malaixia, Trung Quc, ng Dng c trn lm, tai nh, u vi c 2 nm tht, rng hm c np men hnh bu dc. Trng hp phc tp hn l 2 loi thn thuc c khu phn btrng nhau mt phn hoc trng nhau hon ton, trong mi loi thch nghi vi nhng iu kin sinh thi nht nh. C thphn bit loi mao lng sng bi cm c chi nch, l vn di b trn mt t vi loi mao lng sng b mng, bao c l hnh bu dc t rng ca.
3.Tiu chun sinh l ho sinh Prtintrongtbo biu b, hng cu, trng ca loi ch hmin nam Lin X (c) chu nhit cao hn prtin ca loi ch cmin bc Lin X (c) ti 3 4oC. Trnh taxit amin trong mt on ca phn tinsulin 3 loi di y c phn bit nhsau: -B:...- xistin alanin xrin valin - ... -Ln:...- xistin trnin xrin izlxin - ... -Nga : ...- xistin trnin glixin izlxin -... 4.Tiu chun di truyn Mi loi c mt bnhim sc thc trng vslng, hnh thi v cch phn bcc gen trn . Do ssai khc ny m lai khc loi thng khng kt qu. Gia 2 loi c s cch li sinh sn, cch li di truyn, biu hin nhiu mc . Cc c ththuc 2 loi khc nhau thng khng giao phi vi nhau, hoc c thgiao phi nhng khng thtinh, hoc c thtinh nhng hp tkhng pht trin, hoc hp tpht trin thnh con lai nhng con lai cht non, hoc con lai sng c n khi trng thnh nhng khng c khnng sinh sn. Ngng thng khng giao phi vi vt. Tinh trng ngng vo m o vt bcht, trng nhi th
4/1/2009
Mucluc
Page 43 of 58
tinh bng tinh trng cc th hp tkhng pht trin. Cu c thgiao phi vi d, c thtinh nhng hp tbcht ngay. La giao phi vi nga ra con la khng c khnng sinh sn. Mi tiu chun ni trn chc gi trtng i. Tumi nhm sinh vt m ngi ta vn dng tiu chun ny hay tiu chun kia l chyu. i vi vi khun, tiu chun ho sinh c ngha hng u. mt snhm thc vt, ng vt c thdng tiu chun hnh thi l chnh hoc kt hp tiu chun sinh l tbo, ho sinh. i vi cc loi thc vt, ng vt bc cao phi c bit ch tiu chun di truyn. Trong nhiu trng hp phi phi hp nhiu tiu chun mi c thxc nh cc loi thn thuc mt cch chnh xc. CU TRC CA LOI cc loi giao phi c th xem loi l mt nhm qun th c nhng tnh trng chung v hnh thi, sinh l, c khu phn b xc nh, trong cc c th c kh nng giao phi vi nhau va` c cch li sinh sn vi nhng nhm qun th khc. Cch li sinh sn trong iu kin tnhin l du hiu quan trng nht phn bit loi. Scch li sinh sn lm cho mi loi giao phi c mt tchc t nhin, c tnh ton vn. cc sinh vt sinh sn v tnh, n tnh sinh, tphi th gia cc c thkhng c quan hrng buc vmt sinh sn nn kh xc nh ranh gii gia cc loi thn thuc. Trongmt thi kdi ngi ta xem th la` n vdi loi, nm gia cp c thv cp loi. Khi nim th khng c mt ni dung xc nh vmt phn loi hc. Theoquannim ngy nay, trong thin nhin loi tn ti nhmt hthng qun th. Qun th la` n v c bn trong cu trc ca loi. Cc qun thhay nhm qun thc thphn bgin on hoc lin tc, to thnh cc ni. Cc c ththuc cc ni khc nhau trong mt loi vn c thgiao phi vi nhau. Ni a l l nhm qun thphn btrong mt khu vc a l xc nh, hai ni a l khc nhau c khu phn bkhng trm ln nhau. Ni sinh thi l nhm qun ththch nghi vi nhng iu kin sinh thi xc nh, trong cng mt khu vc a l c thtn ti nhiu ni sinh thi, mi ni chim mt sinh cnh ph hp. Ni sinh hc l nhm qun thk sinh trn loi vt chxc nh hoc trn nhng phn khc nhau trn cthvt ch. Trn thc t, loi l mt hthng tchc phc tp. Gia c thvi qun th, gia ni vi loi, ngi ta cn phn bit mt scp tchc khc na. Hnh thnh loi mi l mt qu trnh lch s, ci bin thnh phn kiu gen ca qun th ban u theo hng thch nghi, to ra kiu gen mi, cch li sinh sn vi qun th gc. Di y chtrnh by mt vi phng thc hnh thnh loi chyu. Hnh thnh loi bng con ng a l Hnh thnh loi bng con ng sinh thi Hnh thnh loi bng con ng lai xa v a bi ho HNH THNH LOI BNG CON NG A L Loimrng khu vc phn bca n, chim thm nhng vng lnh thmi, c iu kin kh hu, a cht khc nhau, hoc khu phn bca loi bchia nhdo cc vt chng ngi a l (sng, ni, di t lin) lm cho cc qun thtrong loi bcch li nhau. Trong nhng iu kin a l khc nhau, CLTN tch lucc t bin v bin dthp theo nhng hng khc nhau, dn dn to thnh ni a l ri ti cc loi mi Mt v dcin l loi chim sng (Parus major).
4/1/2009
Mucluc
Page 44 of 58
Loi ny phn bkhp i lc chu u, chu , Bc Phi v trn cc o vng a Trung Hi. Do phn brng, trong loi hnh thnh nhiu ni a l. C 3 ni chnh: ni chu u si cnh di 70 80mm, lng mu xanh, bng mu vng; ni Trung Quc si cnh 60 65mm, lng vng, gy xanh; ni n si cnh 55 70mm, lng v bng u xm. Ti ni tip gip gia ni chu u v ni n , gia hai ni n v Trung Quc u c dng lai tnhin. Nhng ti vng thng lu sng Amua, ni chu u v ni Trung Quc cng tn ti m khng c dng lai. C thxem y l giai on chuyn tni a l sang loi mi. Hnhthnhloibng con ng a l l phng thc c cthc vt va` ng vt. Trong phng thc ny cch li a l l nhn tto iu kin cho sphn ho trong loi. Cn ch rng y iu kin a l khng phi l nguyn nhn trc tip gy ra nhng bin i tng ng trn c th sinh vt m l nhn t chn lc nhng kiu gen thch nghi. HNH THNH LOI BNG CON NG SINH THI Phng thc ny thng gp thc vt v nhng ng vt t di ng xa nhthn mm, su b. Trong cng mt khu phn ba l, cc qun th ca loi c chn lc theo hng thch nghi vi nhng iu kin sinh thi khc nhau, hnh thnh cc ni sinh thi ri n loi mi. Ccqun thmt sloi thc vt sng trn bi bi sng Vnga (cbng, csu rm...) rt t sai khc vhnh thi so vi cc qun thtng ng pha trong bsng nhng chng khc nhau vc tnh sinh thi. Chng hn chu ksinh trng ca thc vt bi bi bt u mun, vo cui thng 5 u thng 6, tng ng vi thi im kt thc ma lhng nm v ra hoa kt ht trc khi lv. Do chnh lch vthi ksinh trng v pht trin, cc ni sinh thi bi bi khng giao phi vi cc ni tng ng pha trong bsng. HNH THNH LOI BNG CON NG LAI XA V A BI HA Tbo ca cthlai khc loi cha bNST n bi ca 2 loi bm. Do 2 bNST ny khng tng ng nn trong ku ln phn bo I ca gim phn khng xy ra stip hp v trao i cho gia cc cp NST, trngi cho spht sinh giao t. V vy cthlai xa chc thsinh sn sinh dng m khng thsinh sn hu tnh c. Tuy nhin nu xy ra sa bi ho (t2n thnh 4n) th qu trnh gim phn stin hnh c v cthlai xa c khnng sinh sn hu tnh. Tbo ca c thlai xa, sau khi tbi ho scha ng 2 bNST lng bi ca 2 loi bmnn c gi l thsong nhbi.
4/1/2009
Mucluc
Page 45 of 58
Loicchn nui Anh c tn l Spartina vi 120 NST c xc nh l kt qulai tnhin gia mt loi cgc chu u c 50 NST vi mt loi cgc Mnhp vo Anh c 70 NST. Thsong nhbi ny xut hin ln u tin nm 1870 bbin min Nam nc Anh, n 1902 pht tn khp bbin nc Anh, n 1906 lan sang nc Php v v l mt loi cchn nui tt nn c ph bin khp thgii. Laixavaà bi ho l con ng hnh thnh loi phbin thc vt, rt t gp ng vt v ng vt cchcch li sinh sn gia 2 loi rt phc tp, nht l nhm c hthn kinh pht trin, s a bi ho li thng gy nn nhng ri lon vgii tnh. Ngoi3phng thc phbin trnh by trn cn nhiu con ng hnh thnh loi khc na. D theo phng thc no th ni chung loi mi khng xut hin vi mt t bin m thng l c s tch lu mt t hp nhiu t bin, loi mi khng xut hin vi mt c th duy nht m phi l mt qun th hay mt nhm qun th tn ti pht trin nh l mt khu trong h sinh thi, ng vng qua thi gian di tc dng ca chn lc t nhin. Phn li tnh trng v s hnh thnh cc nhm phn loi ng qui tnh trng Chiu hng tin ho PHN LI TNH TRNG V S HNH THNH CC NHM PHN LOI Hnhthnhloimi l csca qu trnh hnh thnh cc nhm phn loi trn loi. Theosphn li tnh trng, c thhnh dung 19 loi hin nay trn s bt ngun tmt loi A ttin chung. Cn cvo quan hhhng gn xa gia chng c thxp 19 loi vo 8 chi, 4 h, 2 b, 1 lp.Ngoirac1dng nguyn thucn sng st, t bin i, c xem l ho thch sng.
4/1/2009
Mucluc
Page 46 of 58
Sny chmi minh homt on ngn trong lch srt di ca sinh gii. Tsy m suy rng ra c thkt lun ton b cc loi sinh vt a dng, phong ph ngy nay u c mt ngun gc chung. Nhiu tc gihin i cho rng nu shnh thnh cc ni v loi din ra theo con ng phn li tmt qun thgc th cc nhm phn loi cng hnh thnh theo con ng phn li, mi nhm bt ngun tmt loi ttin.
NG QUI TNH TRNG Mt sloi thuc nhng nhm phn loi khc nhau, c kiu gen khc nhau, nhng v sng trong iu kin ging nhau c chn lc theo cng mt hng, tch lunhng t bin tng t, kt qul mang nhng c im ging nhau. Nhng du hiu ng qui thng chl nhng nt i cng trong hnh dng cthhoc l hnh thi tng tca mt vi cquan. Cmp thuc lp c, nglong thuc nhm b st dit vong ti Trung Sinh v c voi thuc lp th cng thch nghi vi i sng nc nn hnh dng ngoi ca chng rt ging nhau.
4/1/2009
Mucluc
Page 47 of 58
Qu trnh tin ho ln din ra theo con ng ch yu l phn li, to thnh nhng nhm t mt ngun. Bn cnh , sng qui tnh trng to ra mt snhm c kiu hnh tng tnhng thuc nhng ngun khc nhau. Chut ti v gu ti bt ngun tnhm th thp, u c ti nhng thuc 2 nhnh pht sinh khc nhau: chut v gu bt ngun tnhm th cao, c nhau thai. CHIU HNG TIN HA Tmt gc chung, di tc dng ca cc nhn ttin ho, c bit ca CLTN, v theo con ng phn li tnh trng, sinh gii tin ho theo nhng chiu hng chung sau y: 1. Ngy cng a dng, phong ph. Tmt st dng nguyn thu, sinh gii tin ho theo 2 hng ln, to thnh gii thc vt hin c khong 50 vn loi v gii ng vt hin c 1,5 triu loi. 2.T chc ngy cng cao. Tchc cth tdng cha c cu to tbo n n bo ri a bo. Ctha bo ngy cng c sphn ho vcu to, chuyn ho vchc nng. Nhng loi xut hin sau cng (lp th v ngi trong gii ng vt, cy c hoa ht kn trong gii thc vt) c tchc cthphc tp, hon ho nht. 3.Thch nghi ngy cng hp l. Nhng dng ra i sau, thch nghi hn, thay thnhng dng trc , km thch nghi. Trong lch stin ho c 25 vn loi thc vt, khong 7 triu ri loi ng vt bdit vong v khng thch nghi trc sthay i hon cnh sng. Thchnghilhng cbn nht. V vy, trong nhng iu kin xc nh, c nhng sinh vt duy tr tchc nguyn thu(cc ho thch sng) hoc n gin ho (nhm k sinh) m vn tn ti pht trin. iu ny gii thch v sao ngy nay c stn ti song song nhng nhm c tchc thp bn cnh cc nhm c tchc cao. Stin ho ca mi nhm trong sinh gii din ra theo nhng con ng c thkhc nhau v vi nhng nhp iu khng ging nhau. Nhng im ging nhau gia ngi v th S ging nhau gia ngi v vn ngi S khc nhau gia ngi v vn ngi NHNG IM GING NHAU GIA NGI V TH Cu to cthngi rt ging ththc cu to chung ca ng vt c xng sng: bxng gm nhng phn tng t, cc ni quan sp xp ging nhau. Ngi c bit ging th: c lng mao, tuyn sa, con v nui con bng sa, brng phn ho thnh rng ca, rng nanh, rng hm. Trncthngi c nhng c quan thoi ho tc l di tch ca nhng cquan xa kia kh pht trin ng vt c xng sng. Rut tha l vt tch rut tt pht trin ng vt n c. Np tht nhkho mt l du vt mi mt th3 b st v chim. Mu li mp vnh tai pha trn ca ngi l di tch u nhn ca vnh tai th
4/1/2009
Mucluc
Page 48 of 58
Spht trin ca phi ngi lp li nhng giai on lch sca ng vt. Khi phi c 18 20 ngy cn du vt khe mang phn c, c 2 thng phi vn cn ci ui kh di. n thng th6 trn ton bmt ca phi vn cn c mt lp lng mn, chtrmi, gan bn tay v gan bn chn, 2 thng trc lc sinh lp lng mi rng i. phi ngi thng c vi ba i v, vsau chc mt i ngc pht trin. Cho n khi phi c 3 thng, ngn chn ci vn nm i din vi cc ngn khc, ging nhvn. Bno trong phi ngi lc 1 thng cn c 5 phn r rt, ging nhno c. Vsau cc bn cu i no mi trm ln cc phn sau, xut hin cc khc cun v np nhn. Trongmt strng hp, do spht trin khng bnh thng ca phi, ti hin mt sc im ca ng vt, gi l hin tng li t(li ging). V dngi c ui di 20 25 cm, c lng rm khp mnh v kn mt, c 3 4 i v.
Nhng du hiu trn y chng minh quan h ngun gc gia ngi va` ng vt c xng sng, c bit quan h rt gn gi gia ngi vi th. S GING NHAU GIA NGI V VN NGI Trongccloiththvn dng ngi (gi tt l vn ngi) ging ngi hn c. Ngy nay c mt loi vn ngi cb l vn v ba loi vn ngi cln l i i, grila (kht) v tinh tinh.
4/1/2009
Mucluc
Page 49 of 58
i i v vn sng ng Nam , cn grila v tinh tinh vng nhit i chu Phi. Chng c bn nng sng thnh tng nhm nhhay tng a`n. Trong s4 loi vn ngi ni trn, tinh tinh c quan h h hng gn vi ngi nht. Vn ngi rt ging ngi vhnh dng v kch thc, cao 1,5 2m, nng 70 200kg, khng c ui, c thng trn 2 chn sau tuy lc i vn phi chng tay xung t. Vn ngi cng c 12 13 i xng sn, 5 6 t sng cng, 32 rng (chkhc l krng ca vn ngi th hm rng ngi th xp st nhau). Vn ngi cng c 4 nhm mu nhngi. BNST ngi l 46, vn ngi l 48. Kch thc v hnh dng tinh trng, cu to ca nhau thai ging nhau. Chu kkinh nguyt 30 ngy. Thi gian c mang 270 275 ngy. Mcho con b n 1 nm tui mi ngng tit sa. ADN ca ngi v tinh tinh ging nhau 92% cc cp nucltit. Bno ca vn ngi kh to, c nhiu khc cun v np nhn. Hot ng thn kinh ca chng hn hn mi ng vt khc, bit biu ltnh cm vui bun gin d, bit dng cnh cy khu thc n, dng gy aò cv nhc cc vt nng. Nhng im ging nhau chng tvn ngi v ngi c quan h thn thuc rt gn gi. S KHC NHAU GIA NGI V VN NGI -Vn ngi i lom khom, tay vn cn phi txung mt t, do ct sng cong hnh cung (tuy bt cong so vi th), lng ngc hp bngang, xng chu hp. Tay di hn chn, gt chn khng ko di ra sau, ngn chn di, ngn ci i din vi cc ngn khc.
4/1/2009
Mucluc
Page 50 of 58
Ngi c dng ng thng, nn ct sng cong hnh chS, khi chy nhy ctht bchn ng. Lng ngc hp theo chiu trc sau, xng chu rng, nht l phn,
tayngn hn chn, gt chn ko di ra pha sau, ngn chn ngn, ngn ci khng p vo cc ngn khc. Tay ngi c gii phng khi chc nng di chuyn, chuyn ho vi chc nng cm nm cng cnn ngn ci ln v rt linh hot.
-Ngun thc n chyu ca vn ngi l thc vt. Brng th, rng nanh pht trin, xng hm to, gc quai hm ln. Trong lch s, ngi chuyn sang n cthc n ng vt, tn sng sang bit nu chn thc n.Do brng bt th, rng nanh t pht trin, xng hm bt to, gc quai hm b.
4/1/2009
Mucluc
Page 51 of 58
-No vn ngi cn b, t np nhn (no tinh tinh: 460g, 600cm3, 392cm2), thutrn t pht trin, mt di v ln hn hp s. No ngi to hn nhiu, c nhiu khc cun v np nhn (1000 2000g, 1400 1600 cm3, 1250cm2), sln hn mt, thutrn no ngi rng gp 2 ln vn, do trn ngi khng cn gtrn hc mt.
Xng hm ca vn ngi khng c li cm. Do ting ni pht trin, ngi c li cm, no ngi c vng cng ni, vng hiu ting ni (cha c ng vt). Shnh thnh hthng tn hiu th2 (ting ni, chvit) v khnng tduy tru tng l ssai khc vcht lng trong hot ng thn kinh ca ngi so vi vn ngi. Nhng im khc nhau ni trn chng tvn ngi ngy nay khng phi l ttin ca ngi. Vn ngi ngy nay v ngi l 2 nhnh pht sinh t mt gc chung l cc vn ngi ho thch v tin ho theo 2 hng khc nhau. Qutrnhphtsinhloingi tri qua cc giai on chnh sau y: vn ngi ho thch, ngi ti c(ngi vn), ngi cv ngi hin i. Qu trnh ny c chng minh bng cc ho thch pht hin ngy cng y . Cc dng vn ngi ho thch Ngi ti c (cn gi l ngi vn) Ngi c Nanectan Ngi hin i Crmanhn CC DNG VN NGI HA THCH Dng vn ngi ho thch cnht l Parapitec sng gia kThba, cch y khong 30 triu nm. y l mt loi khmi hp, bng con mo, c ui, mt kh ngn, hp skh ln, sdng chi trc vo nhiu hot ng nhcm nm thc n, bc vqucy.
TParapitec pht sinh ra vn, i i ngy nay v ripitec tuyt dit. Mt nhnh con chu ca ripitec dn ti grila v tinh tinh. Mt nhnh khc dn ti loi ngi, qua mt dng trung gian tuyt dit l xtrapitec sng cui kThba, cch y hn 5 triu nm. Chng chuyn hn xung mt t, i bng 2 chn sau, mnh hi khom vpha trc. Chng sng gia tho nguyn trng
4/1/2009
Mucluc
Page 52 of 58
tri, cao 120 140cm, nng 20 40kg, s500 600cm3. Chng bit sdng cnh cy, hn , mnh xng th tvv tn cng. Ho thch ca xtralpitec c pht hin nm 1924 Nam Phi. Gn y xc nh c rng xtralpitec gm 5 6 loi, tng sng trn mt a bn rt rng, khng chNam Phi m cn cng Phi, Trung Phi, chu . Chng gn ging vi ngi hn c cc vn ngi ngy nay.
NGI TI C (Cn gi l ngi vn) Hothch ngi ti cPitcantrp c uyboa pht hin Java (Innxia) nm 1891. Pitcantrp sng cch y khong 80 vn 1 triu nm, cao 170cm, hp s900 950cm3, vt xa khoang sca tt ccc vn ngi hin nay. Trn cn thp v vt vpha sau, gtrn hc mt cn nh cao, xng hm th, cha c li cm... l nhng c im cn ging vn ngi. Xng uì thng chng tPitcantrp i thng ngi. ng ch l tay, chn ca n c cu to gn ging ngi hn cbno, Pitcantrp bit ch to cng c bng l nhng mnh tc c cnh sc. Ngy nay ho thch Pitcantrp c tm thy cchu Phi v chu u.
4/1/2009
Mucluc
Page 53 of 58
Tip theo Pitcantrp l dng ngi ti cXinantrp pht hin nm 1927 gn Bc Kinh. Bngoi Xinantrp rt ging Pitcantrp: trn thp, glng my cao, hm to, rng th, cha c li cm. Tuy nhin s t ti 850 1220cm3, phn no tri rng hn no phi 7mm, chng tXinantrp thun tay phi trong lao ng. Ngi Xinantrp sng cch y 50 70 vn nm. Trong hang ca h tm thy nhng dng bng , bng xng cha c hnh th r rt, c cdu vt than tro, c ni dy ti 6m chng th bit gila do cc vchy rng gy ra, bit sn th v dng tht th lm thc n chnh.
NGI C NANECTAN Hothch in hnh c pht hin nm 1856 hang Nane (CHLB c). Sau tm thy khp
4/1/2009
Mucluc
Page 54 of 58
chu u, , Phi. Ngi Nanectan c tm thc trung bnh (155 166cm), s1400cm3, xng hm gn ging vi ngi. mt sc th c li cm chng tting ni kh pht trin nhng h trao i kin chyu vn bng iu b. Cng cca ngi Nanectan kh phong ph chyu c chto tmnh silic c o ra, c cnh sc lm thnh dao, ru mi nhn, c khi c ghe` o cng phu. Ngi Nanectan sng cch y 5 n 20 vn nm trong thi kbng h pht trin. Hbit dng la thng tho, sn bt c cnhng ng vt ln. Hsng thnh tng a`n 50 100 ngi, ch yu trong cc hang , i khi to dng chdi cc chm hoc trn bsng, che thn bng tm da th. n ng i sn tp th.n b, trem hi qu, aò c. Ngi gi chto cng c. NGI HIN I CRMANHN Hothch u tin c tm thy lng Crmanhn (Php) nm 1868, vsau cn c pht hin nhiu ni thuc chu u v chu . Ngi Crmanhn sng cch y 3 5 vn nm, cao 180cm, s1700cm3, trn rng v thng, khng cn g trn hc mt. Hm di c li cm r, chng tting ni pht trin. Hc hnh dng ging ht chng ta ngy nay, chkhc l rng hto khov mn nhiu hn do n nhiu thc n rn v cha chbin. H chto v sdng nhiu cng c tinh xo bng , xng, sng nhli ru c ltra cn, lao c ngch, kim khu v mc cu bng xng. Trongcchangca ngi Crmanhn ngi ta tm thy nhng bc tranh m tcc qu trnh sn xut v cnhng mm mng quan nim tn gio. Ngi Crmanhn kt thc thi i c. Sau l thi i gia (1,5 2 vn nm) ri n thi i mi (7 10 ngn nm). Tthi i gia, quan hthtc c thay thbng chcng sn nguyn thu. Sau na l thi i ng, st. Ngi Crmanhn chuyn tgiai on tin ho sinh hc (trong cc nhn tsinh hc ng vai tr chyu) sang giai on tin ho x hi (trong cc nhn tx hi ng vai tr chyu). Cc nh khoa hc xp ngi Crmanhn vi ngi ngy nay vo mt loi l ngi mi (Neanthropus) hay ngi khn ngoan (Homosapiens). Qua qu trnh pht trin lu di, loi ngi phn ho thnh mt schng tc. Nhng ti liu ho thch trn y phc hocc giai on chnh trong qu trnh pht sinh loi ngi. Cc nh nhn chng hc cho rng qu trnh chuyn bin tvn thnh ngi din ra trn mt lnh thtng i rng, bao gm phn ln chu Phi, min Nam chu u v phn Nam chu , trong c Vit Nam. S. acuyn (1871) cho rng qu trnh pht sinh loi ngi cng c chi phi bi cc nhn ttin ho sinh hc (bin d, di truyn, chn lc tnhin). F. ngghen (1896) quan nim con ngi l mt sinh vt x hi. Cc nhn tsinh hc cha gii thch qu trnh pht sinh loi ngi m phi c bsung bng vai tr cho ca cc nhn t x hi (lao ng, ting ni, thc). Lao ng - c im c bn phn bit ngi vi ng vt Cc s kin quan trng trong qu trnh pht sinh loi ngi Vai tr ca cc nhn t sinh hc v cc nhn t x hi LAO NG - C IM C BN PHN BIT NGI VI NG VT Bit chto v sdng cng clao ng theo nhng mc ch nht nh la` im cbn phn bit ngi vi ng vt. Vn ngi ngy nay chbit sdng nhng cng csn c trong tnhin (hn , cnh cy...) mt cch ngu nhin, nht thi v khi cn chng cng bit ci bin i cht cng c nhng bng cc cquan, bphn trn cthchng (dng tay bgy cnh cy cho ngn, dng rng tc mt cnh cy cho nhn). Trong khi , con ngi ti c bit chto cng cbng mt vt trung gian, v ddng mt hn ln p vhn nhlm ra nhng mnh tc c cnh sc. Cng ccui gh ca ngi ti c phn nh hot ng chto cng cmt cch c hthng, c mc ch. Bng cng clao ng con ngi tc ng vo tnhin, ci to hon cnh. Lao ng, hiu nh mt hot ng ch to cng c, lm cho ngi thot khi trnh ng vt. CC S KIN QUAN TRNG TRONG QU TRNH PHT SINH LOI NGI
4/1/2009
Mucluc
Page 55 of 58
1. Bn tay tr thnh c quan ch to cng c lao ng. Ttin xa xa ca loi ngi l nhng dng vn ngi sng thnh a`n trn cy, n qu, l cy, su b, trng chim... Cuc sng leo tro phn ho chc nng cc chi. Chn trc nm cnh cy, hi qu, a thc n vo ming. Chn sau ly ton thn; khi di chuyn trn cy, thn gn nh thng ng. Vona sau ca kThba (i Tn Sinh) bng h trn xung pha Nam, kh hu lnh, rng thu hp. Vn ngi phng Nam buc phi chuyn xung mt t. Dng ng thng, vn c mm mng tli sng trn cy, khi chuyn xung mt t nhiu th d, c tc dng pht hin c k th txa. Vn ngi cng tin ra ni trng tri th CLTN cng cng cc im c li ny. Dngi thng ngi ko theo hng lot bin i hnh thi, cu to trn cthvn ngi (ct sng, lng ngc, xng chu...) nhng hququan trng nht l gii phng 2 chi trc khi chc nng di chuyn. Qua hng vn nm, di tc dng ca lao ng, bn tay c hon thin dn thc hin c nhng ng tc ngy cng phc tp. Tngi Xinantrp thhin tnh thun tay phi trong lao ng. 2. S pht trin ting ni c m tit. Khivn ngi buc phi chuyn xung mt t nhiu th dth bn nng sng thnh a`n c cng c. Syu t ca tng c thc b li bi sc mnh ca sng, da vo nhau tv, kim n. Vic chto cng cbng phi c nhiu c ththam gia. Mun u tranh c hiu quvi thin nhin phi truyn t kinh nghim cho ngi khc. Lao ng trong tp th thc y nhu cu trao i kin gia cc thnh vin. Bmy pht m, c thun li tsbin i tthu v cdo i thng ngi, c hon thin dn. Tnhng ting h ko di c ni dung thng tin ngho nn ca vn ngi dn dn hnh thnh ting ni ca ngi c m thanh tch bch tng ting, ni dung thng tin ngy cng phong ph. Cm l ni bm cc cli nn ting ni cng pht trin th li cm cng d ra. Spht trin ca ting ni, v sau ny ca chvit, to iu kin cho cc thhloi ngi truyn t kinh nghim u tranh thin nhin v x hi, tit kim c cng sc m mm tpht. S truyn t kinh nghim qua cc thhbng ting ni v chvit c gi l sdi truyn tn hiu c o ca x hi loi ngi, v phn bit vi sdi truyn sinh hc c thc hin qua ADN. 3. S pht trin b no v hnh thnh thc. Spht trin ca lao ng v ting ni kch thch spht trin bno v cc cquan cm gic. Tng ng vi tnh thun tay phi trong lao ng, bn cu no tri ca ngi to hn bn cu no phi. Ting ni nh hng n mt svng vno nhthutrn, thuthi dng, hnh thnh mt s trung khu ma` ng vt cha c nhvng cng ni, vng hiu ting ni. Do c hthng tn hiu th2 (ting ni, chvit l tn hiu ca tn hiu theo I.P.Pavlp) m slng phn xc iu kin ngi phong ph hn ng vt rt nhiu, c bit b no ngi c kh nng phn nh thc ti khch quan, di dng tru tng khi qut, trn cs hnh thnh thc. Nhc tr khn, ttin loi ngi pht trin vt ln tt ccc ng vt khc. 4. S hnh thnh i sng vn ho. Nhspht trin cng clao ng, ngun thc n thay i vslng v cht lng. mt giai on nht nh, ttin loi ngi chuyn tthc n thun tu thc vt sang vic dng tht sn bn c lm thc n, gip cho vic tng cng thlc, thc y spht trin ca bno. Con ngi bit li dng la ly c trong cc vchy rng ri bit gi la v lm ra la nu chn thc n. Thc n chn lm tng hiu sut qu trnh tiu ho, lm cho xng hm v brng bt th, rng nanh thu nh. Tthhny sang thhkhc, cng cv hnh thc lao ng cng hon thin. Ngoi vic sn bn v chn nui, con ngi bit trng trt, dt vi, lm gm, chto kim loi. Cng nghv thng mi, tn gio, nghthut, khoa hc ra i. Tcc blc hnh thnh cc dn tc, quc gia vi chnh tr, lut php. VAI TR CA CC NHN T SINH HC V CC NHN T X HI
4/1/2009
Mucluc
Page 56 of 58
Cc nhn t sinh hc ng vai tr ch o trong giai on vn ngi ho thch. Nhng bin i trn cthcc dng vn ngi ho thch l kt qustch lucc t bin v bin dthp di tc dng ca CLTN. gii thch qu trnh bin i kh nhanh giai on ny, G.N.Machusin (1982) tm c mt sbng chng xut githuyt l trong kPlixen kThba, ti vng ng Phi, xut hin nhng ng nt su trn vqut, hot ng ni la va` ng t gia tng t ngt, nhng l uranium thin nhin xut hin lm tng nn phng xtrong mt khong thi gian tng i ngn. Nhng tc nhn ny lm tng tn scc t bin, tng p lc CLTN, do tng tc ci bin di truyn ca cc nhm vn ngi ho thch l ttin ca loi ngi sau ny. Theo tc gi, t bin NST (t48 vn ngi cn 46 ngi km theo nhng bin i trong cu trc) chc khng ch a li nhng bin i thcht m cn nh hng quan trng ti tim nng tr tuca loi ngi. T giai on ngi ti c tr i, vai tr ch o thuc v cc nhn t x hi. Cc nhn tny chi phi shnh thnh nhiu c im trn cthngi khc vi ng vt. Lao ng c mc ch quyt nh hng tin ho ca hngi. Ngynay,tt ccc qui lut sinh hc c trng cho ng vt c v vn pht huy tc dng i vi cthcon ngi nhng x hi loi ngi pht trin di tc dng cho ca cc qui lut x hi. Con ngi thch nghi vi mi trng khng phi chyu bng nhng bin i hnh thi, sinh l trn cth, bng sphn ho v chuyn ho cc cquan nhng vt m bng lao ng sn xut, ci to hon cnh. ng lc qu trnh pht trin x hi loi ngi l vic ci tin cng clao ng, pht trin lc lng sn xut, ci to quan hsn xut. Vloingi c khnng thch nghi vi mi iu kin sinh thi a dng, khng phthuc vo iu kin tnhin v cch li a l cho nn vmt sinh hc loi ngi s khng bin i thnh mt loi no khc nhng x hi loi ngi vn khng ngng pht trin. i tng, nhim v v s pht trin ca sinh hc Sinh hc hin i v trin vng i vi thc tin I TNG, NHIM V V S PHT TRIN CA SINH HC 1. i tng, nhim v ca sinh hc. Sinhhc l mt ngnh khoa hc tnhin nghin cu vgii tnhin hu c. Nhim vca n l tm hiu c im cu to v hot ng ca cc cthsng, gii thch bn cht ca cc hin tng sng, cchca cc qu trnh din ra trong cc tchc sng, khm ph cc qui lut pht sinh pht trin ca sinh gii khng nhng gip con ngi nhn thc ng ngun gc tnhin ca ssng m cn gip con ngi vn dng c hiu qucc qui lut vo thc tin iu khin, ci bin sinh vt phc vcho mc ch ca mnh. i tng ca sinh hc l ssng, mt dng vt cht phc tp, v vy so vi cc ngnh khoa hc t nhin khc nhvt l hc, ho hc, a cht hc th sinh hc ra i sau v pht trin mun hn. Cng nhcc khoa hc tnhin khc, sinh hc pht trin ttrnh m t, n trnh thc nghim ri n trnh l thuyt. 2. S phn ho ca sinh hc trong qu trnh pht trin. Trongqutrnhphttrin, sinh hc phn ho thnh nhiu bmn khc nhau, theo ba hng chnh sau y: -Mi bmn chuyn nghin cu mt bphn ca gii sinh vt. Trc tin xut hin Thc vt hc, ng vt hc. Sau vi pht minh knh hin vi quang hc thkXVII, Vi sinh vt hc ra i, v vi sxut hin knh hin vi in tvo nhng nm 40 ca thkXX hnh thnh Virut hc. Mi ngnh ln trn y li tip tc phn ho thnh nhng bmn nhhn, chuyn nghin cu mt nhm thc vt hay ng vt, v dNm hc, Ngloi hc, Cn trng hc... -Mi bmn chuyn nghin cu mt mt ca tchc sng bng nhng phng php ring. T hnh thnh Phn loi hc, Hnh thi hc, Gii phu hc, Sinh l hc, Sinh thi hc, Di truyn hc... -Mi bmn nghin cu ssng mt cp tchc khc nhau. Cho n thkXVII, sinh hc nghin cu cp cthv cquan. Ngy nay sinh hc ang hng vcc hnh(m, tbo, phn t), t hnh thnh M hc, Tchc hc, Sinh hc phn t. ng thi sinh hc cng ang hng vo cc hln (qun thloi, qun x, hsinh thi, sinh quyn), t hnh thnh khoa hc vloi, Sinh thi hc qun th, Sinh quyn hc... Saukhi tch lunhiu ti liu cthv ring bit ca nhiu bmn khc nhau, ngi ta nhn
4/1/2009
Mucluc
Page 57 of 58
thc c rng sinh gii tuy a dng nhng thng nht chc mt sc tnh chung v vn ng pht trin theo mt squi lut chung. T hnh thnh Sinh hc i cng. Nu thkXIX Sinh hc i cng c xy dng trn cshc thuyt ca Lamac v acuyn th sang thkXX cc kin thc i cng vsinh hc c phong ph thm rt nhiu, vi nhiu ng gp ca Tbo hc, Sinh thi hc, Di truyn hc, Thuyt tin ho hin i... Hi nghquc tu tin vsinh hc l thuyt c tchc nm 1960, t sinh hc ngy cng tin nhanh vo trnh khoa hc l thuyt v chnh xc. SINH HC HIN I V TRIN VNG I VI THC TIN 1. c im ca sinh hc hin i. Cuc cch mng trong sinh hc ngy nay gn lin vi sxut hin 3 cng cnghin cu quan trng nhng nm 40 ca thkXX v sau khng ngng c ci tin: - Knh hin vi in t, vi phng to hng chc vn ln n mt triu ln, cho php phn bit cc chi tit n 3 ngxtrng. - My li tm siu tc vi 65000 vng quay / pht cho php phn tch cc loi bo quan trong tbo. - Phng php dng tia X nghin cu cu trc khng gian ca cc i phn thu c. Sinh hc hin i c my c im ni bt: - Nghin cu ssng nhiu cp tchc khc nhau, ang tp trung vo cc hnhv cc hln. - C sxm nhp ngy cng mnh mca cc l thuyt v phng php nghin cu ca nhiu ngnh khoa hc khc, nht l ca Ho hc, L hc v gn y l ca Ton hc, L thuyt thng tin v iu khin hc. Nhshtrca cc phng php thc nghim l ho m sinh hc c thnghin cu su vo cp di tbo v phn t. Nhvn dng cc phng php ton hc, iu khin hc, c thnghin cu cc qu trnh sinh hc din ra trong cc hln, kcnghin cu cc i tng kh thc hin cc thc nghim l ho nhb no ngi. 2. Sinh hc hin i ang thc s tr thnh mt khoa hc iu khin, ci to sinh vt nhvn dng cc thnh tu l thuyt mi nht. Trc kia cc l thuyt sinh hc c c kt tkinh nghim quan st thin nhin, rt ra tthc tin sn xut m mm qua nhiu thh. Ngy nay c nhng l thuyt hnh thnh tthc nghim trong phng th nghim hoc nghin cu thun tu l lun trn cc m hnh ton hc cng nhanh chng pht huy tc dng trong thc t. Trc kia nhng ng dng ca sinh hc tp trung chyu vo nng, lm, ngnghip. Ngy nay sinh hc pht huy tc dng ngy cng mnh mvo y hc, cng nghip thc phm, thm ch vo c kin trc, cng nghip luyn kim. 3. Trin vng ca sinh hc hin i vi thc tin. Loingi ang t ra cho sinh hc nhng nhim vln nh: -iu khin nh hng tnh di truyn ca sinh vt, to ra nhng ging vi sinh vt, vt nui, cy trng c sn lng cao, phm cht tt, chng chu kho, p ng nhu cu nng cao cht lng cuc sng ca loi ngi trc sc p tng nhanh dn s. -Nm vng qui lut hnh thnh loi, qui lut pht trin ca cc qun x v hsinh thi, vn dng c thc v c hiu quvo vic bo v, khai thc hp l cc ngun ti nguyn thin nhin, ng thi bo vmi trng sng, lao ng, nghngi ca con ngi. -Chn on, ngn nga cc bnh tt di truyn bm sinh, pht trin di truyn y hotvn hng dn hn nhn, hn chslan truyn cc gen xu trong qun thngi, hng dn khoch ho gia nh, khoch ho dn s, vn dng cng nghsinh hc vo vic sn xut cc loi prtin, vitamin, hoocmn, khng sinh chng bnh tt v ko di tui thcho con ngi. y l cha knhng vn kh phc tp, y hp dn nhb mt hot ng trong bno ngi v nng lng tm thn, trng sinh hc v ng dng trong cha bnh v rn luyn cth, sinh hc vtrv vic lin hvi ssng trn cc hnh tinh khc... Rt nhiu vn quan trng trong hin ti va` i vi tng lai ca sinh quyn v ca con ngi u lin quan vi sinh hc. Nhiu nh khoa hc nht tr nhn nh Loi ngi ang bc vo k
4/1/2009
Mucluc
Page 58 of 58
nguyn Sinh hc, ThkXXI sl knguyn ca Sinh hc!
4/1/2009

Sach Giao Khoa Sinh LP 12

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sach Giao Khoa Sinh LP 12

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mucluc

C s di truyn hc (tip theo Sinh hc lp 11)

S pht sinh v pht trin ca s sng

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

Ngi ta c n d ng phng ph p lai kh c d ng k p:

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

Tn stng i ca alen A so vi alen a thhxut pht l

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

file://C:\Documents and Settings\computer\Local Settings\Temp\~hh625D.htm

nguyn Sinh hc, ThkXXI sl knguyn ca Sinh hc!