CHĂM SÓC BÀN CHÂN BỆNH NHÂN

ĐÁI THÁO ĐƯỜNG (ĐTĐ)

Thực hiện:
ĐD. Trần Thị Ngọc Diện
Khoa Nội tiết – Lão khoa
BV AN BÌNH TP.HCM
 NỘI DUNG TRÌNH BÀY
•Đặt vấn đề.
•Mục tiêu đề tài
•Tổng quan về bệnh ĐTĐ và bệnh lý bàn
chân.
•Các bước khám bàn chân.
•Điều trị vết loét bàn chân.
•Giáo dục và tư vấn cho bệnh nhân.
•Kết luận và đánh giá.
I. Đặt vấn đề:
 ĐTĐ là bệnh phổ biến trên thế giới và Việt Nam.
 Là một trong những nguyên nhân chính của nhiều
bệnh hiểm nghèo: tim mạch, tai biến mạch máu
não, mù mắt, suy thận, liệt dương, hoại thư, v.v…
Trong đó biến chứng bàn chân rất nan giải.
 Phần lớn bệnh nhân chưa có ý thức và biết cách
chăm sóc bàn chân. Hơn nữa ta chưa có chuyên
khoa bàn chân để việc khám và chữa trị các bệnh ở
bàn chân hiệu quả dẫn đến tỷ lệ đoạn chi cao.
 Vì vậy việc theo dõi chăm sóc bàn chân hằng ngày,
can thiệp và điều trị kịp thời là yêu cầu rất quan
trọng đối với bệnh nhân ĐTĐ.
Vấn đề bàn chân:
Nguy cơ mất chân ĐTĐ cao gấp 25 lần
70% đoạn chi dưới có liên quan đến
ĐTĐ.
85% đoạn chi có liên quan đến loét bàn
chân.
Trên thế giới cứ 30 giây có 1 người mất
chân do ĐTĐ.
50% số ca đoạn chi này có thể tránh
được nên rất cần được can thiệp.
Nguy cơ đoạn chi ở bệnh nhân ĐTĐ
II. Mục tiêu đề tài:
-Theo dõi những biến chứng bàn chân của bệnh nhân
ĐTĐ đến khám và điều trị tại Bệnh viện An Bình
trong 2 năm 2007 – 2008, rút ra nhận xét về đặc điểm
bệnh lý bàn chân của bệnh nhân.
- Tìm hiểu thông tin về bệnh lý bàn chân của bệnh
nhân ĐTĐ, áp dụng các phương pháp điều trị, rút ra
kinh nghiệm điều trị và chăm sóc bàn chân ĐTĐ đạt
kết quả cao phù hợp với đặc điểm và điều kiện của
Việt Nam.
- Giáo dục ý thức bảo vệ bàn chân và cách chăm sóc
bàn chân hàng ngày cho bệnh nhân ĐTĐ khi đến
khám và điều trị tại Bệnh viện An Bình.
III.Tổng quan về bệnh ĐTĐ :
-Là một rối loạn chuyển hoá đặc trưng bởi sự tăng đường
huyết.
-Do các khiếm khuyết trong việc chế tíết hay hoạt động của
insulin hoặc do cả hai.
-Gây ra các biến chứng mạch máu và biến chứng thần kinh.
Phân loại ĐTĐ
-ĐTĐ type 1: (chiếm từ 10-15 %)
Phụ thuộc Insulin, khởi phát sớm hơn, tự miễn hoặc vô căn.
-ĐTĐ type 2: (chiếm từ 85-90%)
Không phụ thuộc Insulin, khởi phát muộn hơn, di truyền.
-ĐTĐ thứ phát: Do bệnh lý viêm tụy, xơ hoá tụy, do bệnh nội
tiết khác như Hội chứng Cushing, bệnh Basedow v.v…
-Rối loạn dung nạp glucose
-ĐTĐ thai kỳ
Bệnh lý bàn chân ĐTĐ:

Bệnh thần kinh

ngoại vi Bệnh mạch máu
ngoại vi

Bệnh thần kinh

ngoại vi và mạch
máu ngoại vi
Bàn chân Charcot:
•Tổn thương thần kinh sợi lớn làm
co rút gân Achilles và biến dạng
duỗi khớp cổ - bàn chân.
•Tổn thương thần kinh sợi nhỏ gây
biến dạng ngón chân hình búa
(hammer toes).
•Các biến dạng làm gia tăng nguy cơ
loét.
• Lâm sàng: khởi đầu bàn
chân có thể viêm tấy
nhưng không đau.
• X Quang hoặc CT
scanner: có hình ảnh
loãng xương; hủy
xương; gãy xương;
phản ứng màng xương;
bán trật khớp.
Vị trí có nguy cơ loét:
· Khu vực bàn chân
trước: khớp bàn - đốt
và liên đốt gần.
· Khu vực bàn chân
sau: khớp cổ chân,
gót chân.
Vết loét khớp bàn ngón
Vết loét khớp cổ chân
Vết loét gót chân
Vết loét mu bàn chân
 Yếu tố thuận lợi gây loét bàn chân
Biến dạng Phân bố lực bất thường

Nốt chai

Tổn thương TK – Tổn thương mạch

giảm cảm giác máu

Chấn thương Nhiễm trùng

Loét
Nguy cơ nhiễm trùng bàn chân ĐTĐ:
•Mang giày dép không vừa, không thích
hợp gây phồng rộp, sừng hóa, tạo chai.
•Da khô làm nứt nẻ ở chân.
•Nấm móng.
•Móng chân mọc bất thường.
•Chấn thương chân tạo vết thương hở.
•Chăm sóc bàn chân không đúng cách.
IV. Khám bàn chân:
Thực hiện 7 bước:
1. Hỏi bệnh nhân về các vấn đề trước đó: loét, triệu

chứng hiện tại.

2. Khám cả hai bàn chân tìm dấu nhiễm trùng,
loét,
vết chai, nứt da, móng bất thường, biến dạng
chân.
3. Bắt mạch: mạch mu chân và chày sau phải bắt
được.
4. Khám thần kinh: Dùng Monofilament.
5. Khám giày dép.
6. Đánh giá nhu cầu cần giáo dục.
Khám thần kinh:
Dùng Monofilament
 Giày dép cho
bệnh nhân ĐTĐ:
Nên và
không nên
Đánh giá nhu cầu cần giáo dục:
Bệnh nhân có biết được những ảnh hưởng của

ĐTĐ trên bàn chân không.

Bệnh nhân có biết cách chăm sóc chân thích hợp
không.
Bàn chân của bệnh nhân có được chăm sóc đầy
đủ
không.
Đánh giá khả năng tự chăm sóc.
Bệnh nhân có giảm thị lực không.
Bệnh nhân có thể với tới chân để tự chăm sóc an
toàn không.
Có những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tự
chăm sóc chân hay không.
V. Điều trị vết loét bàn chân
Nguyên tắc điều trị nhiễm trùng bàn chân :
• Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời
• Kiểm soát đường huyết tốt .
• Vùng tổn thương phải được nghỉ ngơi hoàn toàn.
• Cắt lọc và rạch tháo mủ ngay khi có chỉ định và
đúng
cách.
• Sử dụng kháng sinh thích hợp.
• Chăm sóc và thay băng đúng cách hằng ngày.
• Tái hồi lưu thông mạch máu.
• Những công cụ hỗ trợ chân và những giày dép
chuyên biệt.
 Chăm sóc
vết thương

Ngâm
Chai quanh ổ loét chân

Cắt gọt da
cứng, chai

Làm sạch
vết thương
Điều trị bảo tồn với bó bột tiếp xúc toàn bộ:

Sau 40ngày: Sau 4 tháng:

Vết loét
20x15mm Đã lành
45x45mm
 Phẩu thuật phòng ngừa và tạo hình

Loét ở đầu ngón

chân do biến dạng
Cắt gân để Vết thương
ngón chân hình
làm giảm áp lành sau khi
lực. cắt gân 2 tuần.

móng vuốt.
Vết thương nhiễm trùng sâu đến xương

Lấy bỏ xương nhiễm trùng Xương nhiễm trùng được lấy ra

Cắt lọc vết thương Khâu vết thương lại

Kỹ thuật thay băng:
-Tắm bàn chân với xà phòng trung tính.
- Dội lại bằng nước muối.
- Chậm khô bằng gạc.
- Phơi nắng khoảng 20 – 30 phút.
- Rửa lại vết thương với nước muối hoặc
dung dịch nước muối Betadine 1/10
- Cắt lọc mô nhiễm trùng.
- Rửa sạch và lau khô bằng gạc.
- Xứt dầu mù u.
- Băng vết thương lại bằng gạc mỏng.
Tuỳ theo vết thương có thể rửa mỗi ngày từ 1 đến 3
lần.
Các kỹ thuật giảm tải

Giảm tải ở phần bàn chân sau

Giày giảm tải ở phần bàn
chân trước

Miếng xốp
Bó bột tiếp xúc toàn bộ, hiệu quả làm giảm áp
làm lành 72-100% trong 5 tuần đến 60%
Diễn biến vết thương trong điều trị
Cắt bỏ mô nhiễm trùng ngày 12/5/07
Ngày 6/6/07
Ngày 18/6/07
Ngày 26/7/07
Ngày 26/8/07
THỰC TẾ ĐIỀU TRỊ:
Ca 1: Bệnh nhân: Quách Hương, Nữ, 74 tuổi.
Tình trạng khi nhập viện: hoại tử ngón 3, kèm phù nề sưng tấy
cẳng chân, bàn chân phải. Nguy cơ đoạn chi rất cao.
Tiền căn: ĐTĐ type II 20 năm.
Kết quả điều trị

Sau khi tháo bỏ hai ngón hoại thư, bàn chân

được chữa lành tránh được đoạn chi.
Ca 2: BN: Đinh Văn Hiệp , Nam, 66 tuổi.
Tình trạng khi nhập viện: loét với vết chai ở chỏm xương
bàn II, tăng huyết áp, tăng đường huyết.
Tiền căn: ĐTĐ type II trên 5 năm, cao huyết áp.

Vết loét khi nhập viện

Kết quả điều trị

Lần khám đầu tiên Sau khi cắt Sau 2 tuần

gọt phần chai
Ca 3: Bệnh nhân: Đào Thị Xương, Nữ, 72 tuổi.
Tình trạng khi nhập viện: nhiễm trúng ngón 1 bàn chân phải do bỏng
nước sôi, nguy cơ đoạn chi rất cao.
Tiền căn: ĐTĐ type II trên 10 năm, cao huyết áp.
Kết quả điều trị

Ngón chân khi nhập viện đã Bàn chân đã lành sau

bị hoại tử khi đoạn mất ngón 1
VI. GIÁO DỤC VÀ TƯ
VẤN CHO BỆNH NHÂN

Chăm sóc bàn chân hàng

ngày:

• Rửa sạch và
lau khô
chân.
• Kiểm tra bàn chân mỗi

ngày, luôn giữ sạch và

khô nhất là các kẽ
ngón chân.
• Dùng đá bọt để mài nốt chai
nhất là ở gót chân.
• Bôi kem lên vùng da khô, đặc biệt ở gót
chân.
• Không dùng vật bén
nhọn để cắt móng chân.
Không cắt móng
quá ngắn, nên cắt móng
ngang.
• Quan sát
chân mỗi
ngày, so
sánh kích
thước,
màu sắc,
nhiệt độ.
• Tránh đi chân không ngay cả ở
trong nhà.
Mang giày hoặc xăng đan vừa
chân, kiểm tra mỗi ngày.
Tiêu chuẩn giày cho bàn chân ĐTĐ
Mũi giày cứng, rộng và sâu chứa đựng các ngón
chân một cách thoải mái.
Miếng lót lòng bàn
chân trong giày
giúp giảm một nửa
lực tác động vào
bàn chân.
Giày, vớ vừa
vặn, kiểm tra
mặt trong
giày vớ cẩn
thận trước
khi mang
VII. KẾT LUẬN VÀ ĐÁNH GIÁ:
- Nhiễm trùng bàn chân do ĐTĐ là một biến chứng thường
gặp và là nguyên nhân gây tàn phế nặng nề cho bệnh
nhân. Bắt đầu từ những vết chai, vất trầy xước nhỏ, dẫn
đến vết loét, nhiểm trùng rồi hoại thư đưa đến đoạn chi.
- Điều trị nhiễm trùng bàn chân ĐTĐ bao gồm điều trị nội và
ngoại khoa. Trong điều trị ngoại khoa, can thiệp phẩu thuật
đúng chỉ định, làm tốt công tác cắt lọc, cắt viêm xương có
thể bảo tồn, tránh được đoạn chi.
- Hầu hết đoạn chi có thể tránh được nhờ biết cách chăm
sóc bàn chân, đánh giá đúng những đối tượng nguy cơ
cao và can thiệp sớm.
- Việc giáo dục cho bệnh nhân nhận thức và biết được cách
chăm sóc bàn chân là rất quan trọng có thể đề phòng loét
và đoạn chi.
 HẾT
Xin caám ún quyá võ àaä