CNG NGH LN MEN KHNG SINH PENICILLIN PHN 1

2.1. IM LCH S PHT HIN V SN XUT PENICILLIN - Pht hin tnh c vo nm 1928 do Alexander Fleming, khi nhn thy mt hp petri nui Staphylococcus b nhim nm mc Penicillium notatum c xut hin hin tng vng vi khun b tan xung quanh khun lc nm.

ng s dng ngay tn ging nm Penicillin t tn cho cht khng sinh ny (1929).

M trin khai ln men thnh cng penicillin theo phng php ln men b mt (1931). Tuy nhin, cng trong khong thi gian mi n lc nhm tch v tinh ch penicillin t dch ln men u tht bi do khng bo v c hot tnh khng sinh ca ch phm tinh ch v do vn penicillin tm thi b lng qun. Nm 1938 Oxford, khi tm li cc ti liu khoa hc cng b, Ernst Boris Chain quan tm n pht minh ca Fleming v ng ngh Howara

Walter Florey cho tip tc trin khai nghin cu ny. Ngy 25/05/1940 penicillin c th nghim rt thnh cng trn chut. 1942: tuyn chn c chng cng nghip Penicillium chrysogenum NRRL 1951 (1943) v sau c bin chng P. chrysogenum Wis Q - 176 (chng ny c xem l chng gc ca hu ht cc chng cng nghip ang s dng hin nay trn ton th gii ); thnh cng trong vic iu chnh ng hng qu trnh ln men ln men sn xut penicillin G (bng s dng tin cht Phenylacetic, 1944)....

Hnh 2.1. Cc tc gi gii thng Nobel y hc nm 1945 v cng trnh penicillin Penicillin c xem l loi khng sinh ph rng, c ng dng rng ri trong iu tr v c sn xut ra vi lng ln nht trong s cc cht khng sinh

 c bit hin nay. Chng tc dng ln hu ht cc vi khun Gram dng v thng c ch nh iu tr trong cc trng hp vim nhim do lin cu khun, t cu khun, th d nh vim mng no, vim tai - mi - hng, vim ph qun, vim phi, lu cu, nhim trng mu...Thi gian u penicillin c ng dng iu tr rt hiu qu. Tuy nhin, ch vi nm sau xut hin cc trng hp khng thuc v hin tng ny ngy cng ph bin hn. V vy 1959, Batchelor v ng nghip tch ra c axit 6aminopenicillanic. y l nguyn liu sn xut ra hng lot ch phm penicillin bn tng hp khc nhau. Ngy nay trn th gii sn xut ra c trn 500 ch phm penicillin ( trong ch ln men trc tip hai sn phm l penicillin V v penicillin G) v tip tc trin khai sn xut cc ch phm penicillin bn tng hp khc.

Hnh 2.2: Sn phm penicillin ln men t nhin nh P.chrysogenum

2.2. C S CNG NGH SINH TNG HP PENICILLIN NH NM MC:

2.2.1. Lch s tuyn chn chng cng nghip P. chrysogenum : Vo nhng nm u, vic nghin cu sn xut penicillin thng s dng cc chng c hot lc cao thuc loi P. notatum v P. baculatum. Nhng t khi trng i hc Wisconsin (M) phn lp c chng P.chrysogenum c hot tnh cao hn th chng ny dn dn thay th v t khong sau nhng nm 50 ca th k XX n nay tt c cc cng ty sn xut penicillin trn th gii u s dng cc bin chng P.chrysogenum cng nghip. - Vic tuyn chn chng cng nghip ln men sn xut penicillin trn nguyn tc cng tri qua su giai on c bn m t trong mc 1.3.1, trong gii php k thut c p dng hiu qu thu nhn bin chng "siu tng hp" penicillin li chnh l cc k thut gy t bin thng nh: x l tia Rn ghen, x l tia cc tm v to t bin bng ho cht, th d nh Metylbis - amin (metyl -2--clo- etylamin), N-mustar (tris - -clo- etylamin), Sarcrolyzin, HNO2, Dimetylsulfat, 1,2,3,4 -diepoxybutan.

2.2.2. C ch sinh tng hp penicillin nm mc P. chrysogenum : Theo quan im ph bin hin nay, qu trnh sinh tng hp penicillin nm mc P. chrysogenum c th tm tt nh sau: t ba tin cht ban u l -

aminoadipic, cystein v valin s ngng t li thnh tripeptit -(- aminoadipyl) cysteinyl - valin ; tip theo l qu trnh khp mch to vng -lactam v vng thiazolidin to thnh izopenicillin-N; ri trao i nhm -aminoadipyl vi phenylacetic (hay phenooxyacetic) to thnh sn phm penicillin G (hay penicillin V, xem s tng hp penicillin G trong hnh 2.3.

Hnh 2.3. S c ch sinh tng hp penicillin t axit L-aminoadipic, L-cystein v L-valin

Trong 3 axit amin tin cht trn th cystein c th c tng hp bng mt trong ba con ng l c tng hp t xerin (hnh 2.4), t homoxerin vi vic tun hon chuyn ha -cetobutyrat qua oxaloacetat (hnh 2.5), hay t homoxerin vi s chuyn ha - cetobutyrat qua izolecin. ng thi - aminoadipic c gii phng ra trong s hnh 2.6 c th c tun hon tham gia qu trnh ngng t ban u. .

Hnh 2.4. S c ch sinh tng hp cystein t xerin

Hnh 2.5. S c ch sinh tng hp cistein t homoxerin vi s bin i -cetobutyrat thnh oxaloacetat

Tuy nhin, cng c th n c gii phng ra v tch t trong mi trng (v trong qu trnh ln men sn xut penicillin V bao gi cng pht hin thy trong dch ln men lng ln - aminoadipic dng vng). Nh vy, qu trnh sinh tng hp penicillin, ph thuc vo iu kin ln men c th nht nh, c th xy ra theo su ng hng khc nhau. Do , hiu sut chuyn ho c cht - sn phm cng bin i v ph thuc vo ng hng sinh tng hp tng ng. Theo l thuyt th hiu sut ln men s trong khong 683 - 1544 UI penicillin/g glucoza; song, trong thc t, vi nhng chng c hot tnh sinh tng hp cao nht cng mi ch t khong 200 UI/g glucoza.

Hnh 2.6. S c ch sinh tng hp - aminoadipic

Hnh 2.7. S c ch sinh tng hp valin

2.2.3. Tc ng ca cc thng s cng ngh n qu trnh sinh tng hp penicillin.

2.2.3.1. S pht trin h si v c im hnh thi h si nm:

S pht trin h si nm trong qu trnh ln men bao gm: - S tng trng v kch thc h si (tng di si, s ln ln v kch thc, mc phn nhnh ca h si ... ) - S bin thin v s lng khm si nm trong mi trng: Thng thng, s pht trin ny c nh gi qua hai ch tiu l: hm lng sinh khi v tc bin thin hm lng sinh khi trong mi trng. Hai ch tiu ny c th xc nh bng nhiu phng php khc nhau nh: hm lng sinh khi (Sinh khi ti hoc sinh khi kh), mt quang dch ln men, tr lc lc ca dch ln men, hm lng nit, hm lng hydratcacbon, hm lng axit nucleic ... Trong cc phng php trn, c p dng ph bin hn c trong sn xut cng nghip l phng php xc nh qua hm lng sinh khi.

Tc pht trin h si nm ph thuc hng lot cc yu t khc nhau trong qu trnh ln men v s tch t penicillin thng xy ra mnh m khi h si pht trin t trng thi cn bng. Trng thi ny c th xc lp c khi ch cung cp va v lin tc lng thc n ti thiu cho nm mc. Thiu thc n, h si nm

s t phn, cn nu cung cp qu nhu cu trn, h si s pht trin, nhng khng tch t mnh penicillin m tch t nhiu axit gluconic v axit malic.

c im hnh thi v cu trc h si nm: Trong qu trnh ln men, do nhiu nguyn nhn khc nhau, s lng khm si nm bao gi cng c xu hng tng ln, ngay c trong qu trnh ln men tnh. Trong iu kin ln men c sc kh v khuy trn, do tc dng va p c hc vi cnh khuy v cc chuyn ng dng xoy trong mi trng, mt mt s t gy h si nm xy ra nhiu hn v h si nm bao gi cng c xu hng vn cun li thnh cu trc bi si cun xon, c gi l pellet. Pellet xp (fluffy loose pellets) l dng pellet c phn bn trong h si cun thnh khi chc v mn, lp si pha bn ngoi cun lng lo to thnh cu trc xp hn. Pellet chc v mn (compact smooth pellets) c c im l phn si pha bn trong pellet cun tng i cht ch ra n gn st lp si pha ngoi, lp si pha ngoi cng cng cun chc thnh lp si mn. Pellet rng (hollow pellets) l dng pellet c phn si bn trong b t phn to thnh khong rng, h si pha bn ngoi cun rt cht thnh lp si mn v chc chn.

- Hiu qu chung ca qu trnh ln men c quan h hu c vi s lng, kch thc v cu trc pellet nm. Trong thc tin sn xut cng nghip, ngi ta thng iu chnh cc thng s cng ngh theo hng u tin to ra dng pellet nh v mn, hn ch to pellet xp v ngn nga hnh thnh cc pellet rng. iu kin cng ngh tng ng vi mc tiu trn thng p dng l : t l cy ging 10%, vi mt dch ging (2-10).1011 bo t /m3; phi hp iu chnh gia sc kh v khuy trn m bo cung cp oxy ha tan d so vi nhu cu tng ng vi thi im ln men, v to ra pellet mn v nh (kch thc pellet thch hp nht khong 0,2 - 0,5mm), trong iu kin cn i vi nhu cu tit kim mc tiu tn nng lng do khuy trn.

2.2.3.2. c tnh nhit ng ca dch ln men: Trong cc thit b ln men dung tch ln c sc kh v khut trn, thc t khng th xc lp c s ng u ti khp cc vng th tch lm vic ca thit b. Ti cc vng chy ri (vng gn cnh khuy), tc trao i nhit, tc chuyn khi xy ra mnh m hn. Cn ti cc vng chy mng (vng st thnh thit b, vng gn cc ng xon trao i nhit, vng km hiu qu hay vng cht ca thit b) tc chuyn khi hay tc truyn nhit cng gim i. Ngoi ra, ti nhng khu vc nht nh ca thit b c th xut hin vng xoy cc b hay cc dng chy th cp lm thiu ht v hm lng oxy ha tan.

Cc yu t nu trn y s tc ng trc tip n nng lc sinh tng hp ca chng, hiu qu chuyn ha to sn phm v hiu qu kinh t chung ca ton qu trnh ln men. Thc t thng chn ch khuy trn d trn mc yu cu.

2.2.3.3. Thnh phn mi trng ln men: Mi trng c s ln men penicillin, vo thi k u trong nhng nm 40 - 50, l mi trng lactoza - nc chit ng, vi thnh phn chnh nu trong bng 2.1.

Ngun c cht chnh: l lactoza c th c thay th tng phn hoc ton b bng cc c cht khc nh: cc loi ng hexoza, ng pentoza, disaccarit, dextrin hay thay th bng du thc vt. Trong cc c cht nu trn, hiu qu cao hn c vn l glucoza. Ngoi ra, khi s dng du thc vt lm cht ph bt phi xt n hiu ng nm mc s dng mt phn du thc vt lm ngun cung cp thc n cacbon, tnh ton iu chnh nng glucoza trong mi trng ln men (v c s cn tr qu trnh chuyn khi do nh hng ca du ph bt).

Ngun cung cp thc n nit: c th s dng l bt u tng, bt ht bng, cc loi du cm. Nhu cu v thc n nit cng c th c p ng bng cch cung cp lin tc (NH4)2SO4, nhng duy tr nng thp, khong 250 -

340g/l (nu d tha hiu qu sinh tng hp penicillin s gim, nu thiu s xy ra hin tng t phn h si) . Hm lng cc cht khong b sung: c tnh ton, ph thuc vo lng dch chit ng s dng; pH mi trng c iu chnh trc khi thanh trng, sau trong sut qu trnh ln men c gim st cht ch v iu chnh theo yu cu cng ngh. Nng tin cht to nhnh:Trong qu trnh sinh tng hp penicillin, vic kt gn mch nhnh ca phn t penicillin khng mang tnh c hiu cht ch. Nh vy, nu duy tr nng tin cht to nhnh cn thit phenylacetat (hoc phenooxyacetat) s cho php thu nhn ch yu mt loi penicillin G trong dch ln men (hoc penicillin V). Theo l thuyt, nhu cu v phenylaceta l 0,47g/gam penicillin G (hoc phenooxyacetat l 0,50g/gam penicillin V ). Cn ch c hai cu t trn thc cht u gy c cho nm nn ngi ta thng la chn gii php b sung lin tc cu t ny v khng ch cht ch nng theo yu cu, khng lm suy gim nng lc ln men ca chng sn xut.

2.2.3.4. iu kin tin hnh ln men: Nhit l thng s c nh hng ln n s pht trin ca nm mc, kh nng sinh tng hp v nng lc tch t penicillin ca chng. Nhn chung nm mc pht trin thun li hn di nhit khong 300C. Tuy nhin, di nhit ny tc phn hu penicillin cng xy ra mnh m. Trong thc t, giai on nhn ging sn xut ngi ta thng nhn di nhit 30 0C; sang giai on ln men thng p dng mt trong hai ch nhit l : Ln men mt di nhit : Thng duy tr nhit trong sut qu trnh ln men di nhit 25 - 270C.

 Ln men hai ch nhit : Giai on ln men bt u tin hnh 300C cho n khi h si pht trin t yu cu v hm lng sinh khi th iu chnh nhit sang ch ln men penicillin di nhit 22 - 250C (c cng ngh iu chnh xung 22 - 230C, gi nhit ny tip hai ngy ri chuyn sang ln men tip 250C cho n khi kt thc qu trnh ln men).

pH mi trng thun li cho s pht trin h si v cho qu trnh sinh tng hp penicillin thng dao ng trong khong pH = 6,8 - 7,4. Tuy nhin iu kin pH cao xu hng phn hu penicillin cng tng ln. V vy, trong sn xut pH mi trng thng c khng ch cht ch gi tr la chn trong khong pH = 6,2 - 6,8.

Nng oxy ho tan v cng khuy trn dch ln men: Vi nhiu chng nm mc, nng oxy ha tan thun li cho qu trnh sinh tng hp penicillin dao ng quanh mc 30% nng oxy bo ha. Nng CO2 trong dch ln men mc nht nh cng cn thit cho qu trnh ny mm ca bo t nm mc; tuy nhin nu nng CO2 qu cao s lm cn tr qu trnh hp thu v chuyn ho c cht ca chng, ngha lm lm cn tr qu trnh sinh tng hp penicillin.

2.2.3.5. S tch t v phn hu penicillin: Trong qu trnh ln men, do nhiu nguyn nhn khc nhau, trong c nh hng ca nng penicillin tch t trong mi trng ngy cng tng, lm cho nng lc sinh tng hp penicillin ca chng c xu hng gim dn theo thi gian ln men. ng thi, ph thuc vo nhit v pH mi trng, mt phn lng penicillin tch t cng b phn hu theo thi gian. Nhm gim tn tht trn, ngay sau khi kt thc qu trnh ln men cn x l thu sn phm sm hoc c gii php h thp nhanh nhit dch ln men.