BG Hedieuhanh BKHN

Tr−êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ néi
Khoa C«ng nghÖ Th«ng tin

Bé m«n c«ng nghÖ phÇn mÒm
============= o =============
Bµi gi¶ng
HÖ §iÒu Hµnh
60 tiÕt (45 tiÕt lý thuyÕt + 15 tiÕt thùc hµnh)
(Version 0.11)
Biªn so¹n
Lª TiÕn Dòng
Hµ néi 8-2001
HÖ ®iÒu hµnh trang 2/96
Ch−¬ng 1. Çc kh¸i niÖm c¬ b¶n

LT: 6 TiÕt, TH: 0 TiÕt
1. CÊu tróc ph©n líp vµ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tÝnh to¸n
a. LÞch sö ph¸t triÓn cña çc hÖ thèng tÝnh to¸n çc nguyªn lý ph¸t triÓn
cña processor vµ hÖ lÖnh.
- 1940-1950
§©y lµ giai ®o¹n ra ®êi thÕ hÖ ®Çu tiªn cña m¸y tÝnh ®iÖn tö, víi nh÷ng hÖ
thèng m¸y tÝnh cÊu t¹o tõ çc bé phËn c¬ khÝ vµ ®Ìn ®iÖn tö. Çc m¸y tÝnh giai
®o¹n nµy võa cång kÒnh (kÝch cì b»ng mét toµ nhµ) võa phøc t¹p. Do ®ã mét
m¸y ph¶i dïng nhiÒu ng−êi sö dông.
Trong giai ®o¹n nµy: Ph¹m vi ng−êi sö dông m¸y tÝnh ®iÖn tö cßn bÞ bã
hÑp ë nh÷ng chuyªn gia mµ th«i.
Ng−êi thiÕt kÕ x©y dùng ch−¬ng tr×nh chÝnh lµ ng−êi lËp tr×nh vµ còng lµ
ng−êi vËn hµnh.
Ng«n ng÷ lµm viÖc cña hä lµ ng«n ng÷ m¸y lµ mét chuçi sè nhÞ ph©n 01 v×
vËy c«ng viÖc cña hä rÊt ®¬n ®iÖu nhµm ch¸n vµ viÖc m¾c lçi lµ kh«ng thÓ tr¸nh
khái do ®ã cÇn hiÖu chØnh ch−¬ng tr×nh. V× thÕ hiÖu suÊt lµm viÖc thÊp, trung
b×nh kho¶ng 8 c©u lÖnh/ngµy.
Tån t¹i c«ng viÖc cho mäi ng−êi, mäi ch−¬ng tr×nh: Mong muèn cña
ng−êi sö dông lu«n kh¸c xa víi kh¶ n¨ng ®¸p øng cña m¸y tÝnh. Nã rÊt phong
phó ®a d¹ng, cßn kh¶ n¨ng cña m¸y tÝnh trong mét thêi gian x¸c ®Þnh lµ hÇu nh−
kh«ng ®æi. Bªn c¹nh ®ã còng cã nh÷ng kh¶ n¨ng cña m¸y tÝnh nh− tèc ®é
processor ng−êi dïng Ýt khi khai th¸c triÖt ®Ó.
Ng−êi ta thÊy mét sè c«ng viÖc lµ cÇn thiÕt cho mäi ng−êi, th−êng xuyªn
®−îc sö dông do ®ã ph¶i x©y dùng (çc ch−¬ng tr×nh chuÈn hay ch−¬ng tr×nh
mÉu) Standard Programs. ViÖc nµy ®−îc thùc hiÖn bëi çc nhµ lËp tr×nh vµ ®−îc
cung cÊp cïng víi m¸y tÝnh. Tõ ®ã t¹o thµnh mét bé th− viÖn ch−¬ng tr×nh mÉu.
{Standard Programs} = Library of Standard Programs
Ban ®Çu çc ch−¬ng tr×nh mang tÝnh chÊt hoµn thiÖn: tõ mét ®Çu vµo nhÊt
®Þnh (input) sÏ ®−a ra mét kÕt qu¶(output). Tuy nhiªn viÖc nµy lµ kh«ng thuËn lîi
vµ hiÖu qu¶ v× cã nhiÒu chøc n¨ng con cña ch−¬ng tr×nh sÏ lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu
lÇn. V× vËy ng−êi ta nghÜ ®Õn çc ph−¬ng ph¸p c¶i tiÕn hiÖu suÊt lµm viÖc lµ ph¶i
x©y dùng çc ch−¬ng tr×nh con vµ c¶i tiÕn hÖ lÖnh cña processor tøc lµ gi¶m bít
çc lÖnh macroprocessor mµ thay vµo ®ã lµ çc phÐp xö lý t¸c ®éng lªn bit, byte.
Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lý do: çc hµm c¬ së nh− lÊy c¨n, sinx, hay luü thõa kh«ng ph¶i ai còng
cÇn dïng, nh−ng ai còng cÇn xö lý th«ng tin, mµ c¬ së nhá nhÊt cña th«ng tin
n»m trong bit, byte nªn khi t¨ng c−êng kh¶ n¨ng cho processor trong lÜnh vùc xö
lý bit th× nã sÏ g¾n víi nhu cÇu cña mäi ng−êi h¬n.
- 1951-1960
{Library of Standard Programs} §Ó ®¸p øng nhu cÇu ng−êi sö dông, mét
mÆt ng−êi ta ph¶i nghiªn cøu çc thuËt to¸n lÊy c¨n, sinx, cos, . trªn c¬ së xö lý
bit, byte; mÆt kh¸c ph¶i x©y dùng s½n çc modul ®¸p øng yªu cÇu nay.
§éi ngò ng−êi sö dông ngµy cµng lín => tho¶ m·n nhu cÇu lËp tr×nh d−íi
d¹ng th− viÖn ngµy cµng lín theo => yªu cÇu sè th− viÖn lín víi néi dung ®å sé
=> khã. Gi¶i quyÕt b»ng çch ph¶i cung cÊp cho ng−êi sö dông c«ng cô cho
phÐp m« t¶ nh÷ng gi¶i thuËt cÇn thiÕt =>
§©y lµ thêi kú ra ®êi cña ng«n ng÷ thuËt to¸n víi mét lo¹t çc ch−¬ng
tr×nh dÞch. Çc ng«n ng÷ ra ®êi: Assembler, FORTRAN, COBOL.
§i ®«i víi chóng lµ kü thuËt b¸n dÉn, s¶n xuÊt ®−îc b¨ng tõ cho phÐp l−u
tr÷ ®−îc mét sè ch−¬ng tr×nh. §· cã sù ph©n ho¸ chøc n¨ng gi÷a ng−êi lËp tr×nh
vµ thao t¸c viªn (operator).
+ Processor còng chuyÓn giao mét sè chøc n¨ng cho çc thiªt bÞ kh¸c.
+ §· b¾t ®Çu viÖc nhãm çc ch−¬ng tr×nh hay t¸c vô (jobs) l¹i ®Ó xö lý theo
l«. §· cã nh÷ng mÇm mèng cña hÖ ®iÒu hµnh:
o Thùc hiÖn tù ®éng çc c«ng viÖc
o N¹p vµ gi¶i phãng ch−¬ng tr×nh trong bé nhí
o Qu¶n lý vµo ra: ®äc b×a, b¨ng tõ, m¸y in.
=> M« h×nh ho¹t ®éng cña hÖ ®iÒu hµnh : ng−êi sö dông t¸c ®éng trùc tiÕp lªn
MTDT hay th«ng qua th− viÖn ch−¬ng tr×nh mÉu hoÆc t¸c ®éng trung gian qua
ch−¬ng tr×nh dÞch =>
+ HÖ thèng qu¶n lý
o Qu¶n lý th− viÖn
o Qu¶n lý Ch−¬ng tr×nh dÞch
o Qu¶n lý cung cÊp dÞch vô
- 1960-nay
TiÕn thªm mét b−íc trong viÖc c¬ së ho¸ th− viÖn ch−¬ng tr×nh mÉu. Thay
v× cung cÊp çc ch−¬ng tr×nh hoµn thiÖn, cung cÊp çc module gi¶i quyÕt tõng
phÇn gi¶i thuËt, phÐp biÕn ®æi th−êng gÆp => ngoµi ra cßn cÇn cã nh÷ng modul
chuyªn phôc vô ®iÒu khiÓn vµ tæ chøc çc module trong th− viÖn.

Ra ®êi ph¸t triÓn m¹ch tÝch hîp (kÝch cì nhá, tèc ®é cao), çc ®Üa tõ víi
tèc ®é truy nhËp d÷ liÖu lín h¬n.
+ Ra ®êi çc m¸y vi tÝnh IBM PC vµ MSDOS.
o Giao diÖn ®å ho¹
o Chøc n¨ng ®a ph−¬ng tiÖn ®−îc nhóng vµo hÖ ®iÒu hµnh.
o HÖ ®iÒu hµnh ®· g¾n víi m¹ng vµ Internet.
o Çc hÖ thèng song song: nhiÒu bé vi xö lý cïng chia sÎ mét hÖ
thèng bus, ®ång hå, thiÕt bÞ ngo¹i vi, bé nhí.
o Çc hÖ thèng ph©n t¸n: nhiÒu bé vi xö lý nh−ng dïng bé nhí, bus,
®ång hå riªng nh−ng liªn l¹c trao ®æi víi nhau ®Ó thùc hiÖn mét
nhiÖm vô nµo ®ã.
o HÖ thèng thêi gian thùc: Çc xö lý tinh to¸n bÞ giíi h¹n vÒ mÆt thêi
gian thùc hiÖn.
Ng−êi ta ®−a ra çc líp tuú chän (option) ®Ó ®−a m¸y tÝnh vÒ çc m«i
tr−êng lµm viÖc phï hîp.
b. PhÇn mÒm vµ vai trß cña çc líp ch−¬ng tr×nh trong hÖ thèng tÝnh to¸n
Trong khi phÇn kü thuËt thay ®æi chËm ch¹p th× phÇn ch−¬ng tr×nh bao
quanh MTDT ph¸t triÓn víi tèc ®é chãng mÆt. Ngµy nay gi¸ thµnh cña phÇn
mÒm chiÕm mét tØ träng lín trong gi¸ trÞ toµn hÖ thèng.
- So s¸nh gi¸ thµnh gi÷a phÇn cøng vµ phÇn mÒm
Ngµy 06/06/2001
I. HARDWARE
Server
P/N Description Unit Price
X Series 230 IBM Series x230 PIII 1000 Mhz/ 256 Kb Cache 3,475.00
865861Y IBM Netfinity 128MB SDRAM ECC RDIMM
Intergrated dual channel Ultra 160 LVD SCSI
Internal storage: 218.4 GB 10/100 Ethernet intergrated
10 bays( 6 hot plug, 2 half-high, 40x IDE CDROM)
250w Power Supply Cooling fans: 2
33L3123 IBM Netfinity 128MB SDRAM ECC RDIMM 305.00
33L3125 IBM Netfinity 256MB SDRAM ECC RDIMM 641.00
37L7205 IBM Netfinity 18.2 GB 10K-4 Wide Ultra160 SCSI 598.00
IBM E54 Color Monitor, stealth black 178.00
C5647A HP SureStore Tape 40i GB Internal (40GB) 1,980.00
TOTAL 7,177.00

II. SOFTWARE
P/N Description Unit Price
VISUALAGE JAVA ENTERPRISE EDITION V3.5

00P7778 PROGRAM PKG 4,349.00
WEBSPHERE STUDIO ADVANCED V3.5
11K7694 PROGRAM PACKAGE WITH 1 CLIENT ADV 2,899.00
Oracle 8i Standard Edition Release 3
(with 5 Client) 1,120.00
659-00399 VStudio Pro 6.0 Win32 English Intl CD Refresh 1,107.76
021-02665 Office 2000 win 32 English Intl CD 477.25

021-03851 Office 2000 win 32 English OLP NL 385.65
227-01187 WinNT Svr 4.0 English Intl CD 5 Clt SP4 823.25
TOTAL 11,161.91
Çc ch−¬ng tr×nh bao quanh phÇn kü thuËt t¹o thµnh mét m«i tr−êng tÝnh
to¸n. Mçi ch−¬ng tr×nh muèn ®−îc thùc hiÖn ph¶i g¾n víi m«i tr−êng vµ thõa
h−ëng ë m«i tr−êng mäi kh¶ n¨ng cña hÖ thèng. Lµm cho th«ng tin l−u chuyÓn
dÔ dµng gi÷a çc thµnh phÇn cña hÖ thèng. Th«ng tin ®Çu ra cña mét module nµy
cã thÓ lµm ®Çu vµo cho mét module kh¸c. Mäi biÕn ®æi trung gian ®Òu do hÖ
thèng ®¶m nhiÖm vµ trong suèt víi ng−êi sö dông.
VÝ dô: çc phÇn mÒm Word, Excel g¾n liÒn víi m«i tr−êng Windows. Khi
çc th«ng sè cña m«i tr−êng thay ®æi (HÖ thèng font ch÷, bµn phÝm, ng«n
ng÷ )=> sÏ ¶nh h−ëng lªn çc phÇn mÒm nµy.
Dï lµ mét ch−¬ng tr×nh hay mét thµnh phÇn cña hÖ thèng th× ®Òu ph¶i ho¹t
®éng ®ång bé víi toµn hÖ thèng (çc thµnh phÇn hÖ thèng hay ch−¬ng tr×nh
kh¸c). HÖ thèng cã chøc n¨ng ®¶m b¶o ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó ch−¬ng
tr×nh ch¹y ®−îc nh− bé nhí, thêi gian phôc vô cña processor, thiÕt bÞ ngo¹i vi =>
Tãm l¹i hÖ thèng cã nhiÖm vô qu¶n lý tµi nguyªn.
2. Tµi nguyªn cña hÖ thèng tÝnh to¸n
- Çc tµi nguyªn chñ yÕu
Tµi nguyªn ph©n chia lµm hai lo¹i c¬ b¶n: kh«ng gian vµ thêi gian. Trong
khung c¶nh mçi hÖ thèng th× ®ã lµ kh«ng gian nhí vµ thêi gian thùc hiÖn lÖnh.
a. Bé nhí
- Bé nhí lµ n¬i l−u tr÷ th«ng tin.
- §Æc tr−ng bé nhí

+ Thêi gian truy nhËp trùc tiÕp: thêi gian trùc tiÕp ®Ó truy nhËp tíi ®Þa chØ
bÊt kú trong bé nhí.
+ Thêi gian truy nhËp tuÇn tù: Khi tån t¹i mét çch tæ chøc l−u tr÷ kÕ tiÕp.
Bé nhí th−êng ®−îc ph©n cÊp theo tèc ®é truy nhËp trùc tiÕp hay kÕ tiÕp.
Bé nhí ®−îc gäi lµ thùc hiÖn nÕu processor cã thÓ thùc hiÖn c©u lÖnh bÊt kú ghi
trong ®ã. §Æc ®iÓm cña bé nhí nµy lµ thêi gian truy nhËp thùc hiÖn vµ truy nhËp
tuÇn tù lµ b»ng nhau. Bé nhí trong bao giê còng lµ bé nhí thùc hiÖn.
+ Kh«ng gian bé nhí
+ Gi¸ thµnh
- Ph©n lo¹i bé nhí
+ Bé nhí trong: Cã tèc ®é truy nhËp cao nh−ng kh«ng gian bé nhí nhá
+ Bé nhí ngoµi: Cã kh«ng gian bé nhí lín nh−ng tèc ®é truy nhËp thÊp.
Thêi gian truy nhËp trùc tiÕp th−êng lín h¬n thêi gian truy tuÇn tù. Lo¹i
bé nhí phæ biÕn lµ bé nhí ®Üa cøng, ®Üa mÒm, b¨ng tõ, ®Üa quang.
b. Thêi gian processor
B¶n th©n Processor lµ tµi nguyªn quan träng. Tµi nguyªn thêi gian ë ®©y lµ
thêi gian thùc hiÖn c©u lÖnh chø kh«ng ph¶i thêi gian cña cuéc sèng hµng ngµy.
Processor ®−îc dïng cho nhiÒu tiÕn tr×nh kh¸c nhau do ®ã viÖc ph©n chia thêi
gian sö dông processor cña mçi tiÕn tr×nh ph¶i ®−îc tèi −u ho¸, ®Æc biÖt lµ khi
chóng cßn dïng chung tµi nguyªn kh¸c: ch−¬ng tr×nh, d÷ liÖu, thiÕt bÞ vµo ra...
Nãi çch kh¸c, thêi gian processor chÝnh lµ mét tµi nguyªn quan träng cña hÖ
thèng.
c. ThiÕt bÞ ngo¹i vi
- §a d¹ng
- Sè l−îng lín >>1
- Tèc ®é xö lý << tèc ®é processor
Çc thiÕt bÞ tiÕp nhËn, l−u tr÷ th«ng tin ë bé nhí ngoµi trong thêi gian dµi
®−îc gäi lµ thiÕt bÞ ngo¹i vi. M¸y in, bµn phÝm, mµn h×nh, chuét,
modem, .Tr−íc ®©y çc thiÕt bÞ nµy th−êng ®−îc ®Æt xa phßng ®Æt m¸y chÝnh
nªn gäi lµ thiÕt bÞ ngo¹i vi. Chóng cßn cã tªn gäi kh¸c lµ thiÕt bÞ vµo ra. Chóng
th−êng ®−îc g¾n víi MTDT th«ng qua çc thiÕt bÞ trung gian: çc thiÕt bÞ ®iÒu
khiÓn.
Tµi nguyªn cã hai lo¹i: Ph©n chia ®−îc vµ kh«ng ph©n chia ®−îc.
Ph©n chia ®−îc: Cho phÐp nhiÒu ng−êi hay ch−¬ng tr×nh sö dông nã mét çch
®ång thêi. §iÓn h×nh lµ bé nhí(trong vµ ngoµi): cã thÓ n¹p nhiÒu ch−¬ng tr×nh
vµo bé nhí trong, hay 1 ch−¬ng tr×nh sö dông nhiÒu tÖp trªn ®Üa cøng.

Kh«ng ph©n chia ®−îc: phÇn lín çc tµi nguyªn cßn l¹i. Tuy nhiªn cã thÓ
ph©n phèi viÖc sö dông chóng sao cho ng−êi sö dông c¶m gi¸c nh− ®−îc phôc vô
®ång thêi.
3. §Þnh nghÜa H§H
HÖ ®iÒu hµnh lµ mét phÇn quan träng cña mäi hÖ thèng th«ng tin. Mét hÖ
thèng th«ng tin gåm 4 thµnh phÇn: phÇn cøng, hÖ ®iÒu hµnh, ch−¬ng tr×nh øng
dông, ng−êi sö dông.
PhÇn cøng: CPU, bé nhí, thiÕt bÞ vµo ra cung cÊp çc tµi nguyªn th«ng tin
c¬ së.
Çc ch−¬ng tr×nh øng dông: ch−¬ng tr×nh dÞch, hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu,
tr×nh so¹n th¶o v¨n b¶n . qui ®Þnh çch sö dông çc tµi nguyªn ®ã ®Ó gi¶i quyÕt
nh÷ng vÊn ®Ò cña ng−êi sö dông.
HÖ ®iÒu hµnh ®iÒu khiÓn vµ ®ång bé viÖc sö dông phÇn cøng cña çc
ch−¬ng tr×nh øng dông phôc vô çc ng−êi sö dông kh¸c nhau víi çc môc ®Ých
sö dông phong phó ®a d¹ng.
Ta cã thÓ hiÓu H§H lµ HÖ THèNG çc ch−¬ng tr×nh ®¶m b¶o çc chøc
n¨ng giao tiÕp ng−êi m¸y vµ qu¶n lý tµi nguyªn hÖ thèng tÝnh to¸n.
- Tuy nhiªn cã nhiÒu ng−êi quan s¸t H§H d−íi çc gãc ®é kh¸c nhau v× thÕ
tån t¹i nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ H§H.
§èi víi ng−êi sö dông: H§H lµ tËp hîp çc ch−¬ng tr×nh, phôc vô khai
th¸c hÖ thèng tÝnh to¸n mét çch dÔ dµng, thuËn tiÖn.
Ng−êi sö dông khi thùc hiÖn mét ch−¬ng tr×nh nµo ®ã trªn MTDT th× chØ
quan t©m ®Õn viÖc hÖ thèng cã ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña hä hay kh«ng? Cã
ch−¬ng tr×nh cÇn thùc hiÖn, cã ®ñ bé nhí ®Ó ch¹y Hä kh«ng quan t©m ®Õn viÖc
hÖ ®iÒu hµnh lµm g× nh»m môc ®Ých g×, cã cÊu tróc nh− thÕ nµo?
§èi víi ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý: H§H lµ mét tËp çc ch−¬ng tr×nh
phôc vô qu¶n lý chÆt trÏ vµ sö dông tèi −u çc tµi nguyªn cña hÖ thèng tÝnh to¸n.
§èi víi çn bé kü thuËt: H§H lµ hÖ thèng ch−¬ng tr×nh bao trïm lªn mét
m¸y tÝnh vËt lý cô thÓ ®Ó t¹o ra mét m¸y logic víi nh÷ng tµi nguyªn míi vµ kh¶
n¨ng míi.
Çc ®Þnh nghi· trªn ph¶n ¸nh vÞ trÝ quan s¸t cña ng−êi nªu. Hä ®øng ë
ngoµi hÖ thèng vµ thÓ hiÖn ®iÒu hä mong ®îi vµ còng lµ ®iÒu hä nh×n thÊy.
§èi víi çn bé lËp tr×nh hÖ thèng: H§H lµ hÖ thèng m« h×nh ho¸, m«
pháng çc ho¹t ®éng cña m¸y, cña ng−êi sö dông vµ cña thao t¸c viªn ho¹t ®éng
trong çc hÖ thèng ®èi tho¹i nh»m t¹o m«i tr−êng ®Ó qu¶n lý chÆt trÏ çc tµi
nguyªn vµ tæ chøc khai th¸c chóng mét çch thuËn tiÖn vµ tèi −u.

Çn bé lËp N g−êi sö Çn bé kü Ng−êi lµm c«ng

tr×nh hÖ thèng dô ng thuËt t¸c qu¶n lý
Ch−¬ng
− tr×nh dÞch So¹n th¶o v¨n b¶n Qu¶n lý
c¬ së d÷ liÖu
Ch−¬ng tr×nh øng dông
HÖ ®iÒu hµnh
Tµi nguyªn
§èi víi çc çn bé lËp tr×nh hÖ thèng, vÞ trÝ cña hä lµ ë bªn trong hÖ ®iÒu
hµnh. Hä quan s¸t çc module, çc thµnh phÇn cña hÖ thèng, quan s¸t mèi quan
hÖ gi÷a chóng. §©y lµ quan ®iÓm cña chóng ta trong suèt qu¸ tr×nh kh¶o s¸t
nghiªn cøu hÖ ®iÒu hµnh.
- Nh− vËy H§H lµ hÖ chuyªn gia ra ®êi sím nhÊt vµ thuéc lo¹i hoµn thiÖn nhÊt.
4. Ph©n lo¹i hÖ ®iÒu hµnh
a. HÖ ®iÒu hµnh ®¬n nhiÖm vµ hÖ ®iÒu hµnh ®a nhiÖm
Dùa vµo çch thøc ®−a ch−¬ng tr×nh vµo bé nhí, chän ch−¬ng tr×nh cã s½n
trong bé nhí ®Ó processor thùc hiÖn, ng−êi ta ph©n thµnh: hÖ ®iÒu hµnh ®¬n
nhiÖm, ®a nhiÖm.
- HÖ ®iÒu hµnh ®¬n nhiÖm
T¹i mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh, khi mét ch−¬ng tr×nh ®−îc ®−a vµo bé nhí th×
nã chiÕm gi÷ mäi tµi nguyªn cña hÖ thèng, vµ v× vËy ch−¬ng tr×nh kh¸c kh«ng
thÓ ®−îc ®−a vµo bé nhí trong khi nã ch−a kÕt thóc.
Nh−ng do çc thiÕt bÞ vµo ra th−êng lµm viÖc víi tèc ®é chËm, ng−êi ta
dïng kü thuËt SPOOLING(simultanous peripheral Operation on line): cho phÐp
t¹o ra hiÖu øng song song çc thiÕt bÞ chØ cho phÐp vµo ra tuÇn tù(sÏ ®Ò cËp chi
tiÕt ë ch−¬ng sau).
- HÖ ®iÒu hµnh ®a nhiÖm

HÖ ®iÒu hµnh cho phÐp t¹i mét thêi ®iÓm cã nhiÒu ch−¬ng tr×nh ë trong bé
nhí trong. Chóng cã nhu cÇu ®−îc ph©n phèi thêi gian phôc vô CPU, bé nhí vµ
thiÕt bÞ ngo¹i vi. Nh− vËy CPU, bé nhí, thiÕt bÞ ngo¹i vi v.v.. lµ çc tµi nguyªn
®−îc chia sÎ cho çc ch−¬ng tr×nh ®ã. VÊn ®Ò lµ lµm sao ®¶m b¶o tèt nhÊt tÝnh
b×nh ®¼ng khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph©n phèi tµi nguyªn.
b. HÖ ®iÒu hµnh ®¬n ch−¬ng vµ hÖ ®iÒu hµnh ®a ch−¬ng (MultiUsers)
- HÖ ®iÒu hµnh ®¬n ch−¬ng
T¹i mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh hÖ ®iÒu hµnh chØ cho phÐp mét ng−êi sö dông
thao t¸c mµ th«i.
- HÖ ®iÒu hµnh ®a ch−¬ng
HÖ ®iÒu hµnh cho phÐp t¹i mét thêi ®iÓm cã thÓ phôc vô nhiÒu ng−êi sö
dông.
c. HÖ ®iÒu hµnh tËp trung vµ hÖ ®iÒu hµnh ph©n t¸n
- HÖ ®iÒu hµnh tËp trung
Trªn mét hÖ thèng m¸y tÝnh chØ cã mét H§H duy nhÊt cµi ë m¸y chñ. Çc
m¸y tr¹m ®−îc khëi ®éng nhê m¸y chñ vµ nã chØ lµm chøc n¨ng nhËp/xuÊt d÷
liÖu. Mäi xö lý ®Òu tËp trung ë m¸y chñ.
- HÖ ®iÒu hµnh ph©n t¸n
Trªn mçi m¸y cã 1 hÖ ®iÒu hµnh kh¸c nhau, m¸y chñ chÞu tr¸ch nhiÖm
cung øng çc dÞch vô ®Ó truy nhËp ®Õn çc tµi nguyªn chung vµ ®iÒu hµnh toµn
hÖ thèng, çc phÐp xö lý cã thÓ tiÕn hµnh ë m¸y tr¹m.
d. HÖ ®iÒu hµnh ph©n chia thêi gian vµ hÖ ®iÒu hµnh thêi gian thùc
- HÖ ®iÒu hµnh ph©n chia thêi gian (Share time)
Mét CPU lu«n phiªn phôc vô çc tiÕn tr×nh vµ 1 tiÕn tr×nh cã thÓ r¬i vµo
tr¹ng th¸i chê ®îi khi ch−a ®−îc ph©n phèi CPU.
- HÖ ®iÒu hµnh thêi gian thùc (Real time)
Mét tiÕn tr×nh khi ®· x©m nhËp vµo hÖ thèng th× ë bÊt kú lóc nµo ®Òu ®−îc
ph©n phèi CPU.
5. Çc tÝnh chÊt c¬ b¶n cña hÖ ®iÒu hµnh
a. Tin cËy
- Mäi ho¹t ®éng cña H§H ®Òu ph¶i chuÈn x¸c tuyÖt ®èi.
- Th«ng tin cña H§H ®−a ra ph¶i chÝnh x¸c vµ ph¶i ng¨n ngõa çc sai sãt ngÉu
nhiªn, h¹n chÕ çc sai sãt cè ý.
- VÝ dô
A:\> copy A:\f1.txt C:
+ KiÓm tra xem cã tån t¹i c¹c ®Üa kh«ng (control card)

+ KiÓm tra xem cã tån t¹i æ ®Üa A:

+ KiÓm tra xem cã tån t¹i ®Üa A
+ KiÓm tra kh¶ n¨ng truy nhËp ®Üa tõ
+ KiÓm tra cã tån t¹i tÖp f1.txt
+ KiÓm tra cã ®äc ®−îc tÖp hay kh«ng
+ LÆp l¹i víi C:
- H§H ph¶i cã nh÷ng ph−¬ng tiÖn kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña d÷ liÖu trong khi
thao t¸c.
b. An toµn
- HÖ thèng cè g¾ng b¶o vÖ th«ng tin, cè g¾ng chèng çc tr−êng hîp truy nhËp
kh«ng hîp thøc.
- Chøc n¨ng b¶o vÖ th«ng tin ®−îc chia thµnh nhiÒu møc:
+ Çc møc do hÖ thèng ®¶m nhiÖm: VÝ dô trong çc hÖ thèng UNIX, khi
muèn xo¸ hay söa ®æi néi dung mét tÖp, ng−êi sö dông ph¶i cã quyÒn xo¸
söa ®èi víi file ®ã.
+ Cã møc do ng−êi sö dông ®¶m nhiÖm: LÖnh DEL *.* cña MSDOS, hÖ
thèng hái l¹i ng−êi sö dông mét lÇn n÷a ®Ó tr¸nh sai sãt v« ý.
c. Kh¸i qu¸t theo thêi gian
- H§H ph¶i cã tÝnh kÕ thõa tõ çc hÖ thèng cò
- H§H còng ph¶i cã kh¶ n¨ng thÝch nghi víi nh÷ng thay ®æi trong t−¬ng lai.
d. HiÖu qu¶
- Çc tµi nguyªn cña hÖ thèng ph¶i ®−îc khai th¸c tèi −u.
- H§H ph¶i duy tr× ®ång ®é trong toµn bé hÖ thèng.
e. ThuËn tiÖn
- H§H ph¶i th©n thiÖn víi ng−êi sö dông do ®ã H§H ph¶i cã nhiÒu h×nh th¸i
giao tiÕp:
+ Giao tiÕp d¹ng dßng lÖnh
+ Giao tiÕp d¹ng thùc ®¬n (Menu)
+ Giao tiÕp d¹ng biÓu t−îng
6. Nguyªn lý x©y dùng ch−¬ng tr×nh H§H
a. Module
- H§H ph¶i ®−îc x©y dùng tõ çc module ®éc lËp nh−ng cã kh¶ n¨ng liªn kÕt
thµnh mét hÖ thèng cã thÓ thu gän hoÆc më réng tuú ý.
- Çc module ®ång cÊp quan hÖ víi nhau th«ng qua d÷ liÖu vµo vµ ra.

- Tån t¹i quan hÖ ph©n cÊp khi çc liªn kÕt çc module t¹o thµnh nh÷ng
module cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò phøc t¹p h¬n.
b. Phñ chøc n¨ng
- Mét c«ng viÖc cã thÓ thùc hiÖn b»ng nhiÒu çch kh¸c nhau.
- VÝ dô
Muèn in tÖp f1.txt
+ C:\> copy f1.txt prn
+ C:\> type f1.txt >prn
+ C:\> print f1.txt
c. Marco-processor
- Khi cã mét c«ng viÖc cô thÓ, hÖ thèng sÏ x©y dùng çc yªu cÇu, liÖt kª çc
b−íc ph¶i thùc hiÖn tõ ®ã x©y dùng ch−¬ng tr×nh t−¬ng øng, sau ®ã thùc hiÖn
ch−¬ng tr×nh nãi trªn.
- VÝ dô: Trong MSDOS ta cã çc tÖp config.sys vµ autoexec.bat
d. Nguyªn lý b¶ng tham sè ®iÒu khiÓn
- HÖ thèng kh«ng tham chiÕu trùc tiÕp ®Õn thiÕt bÞ, ®èi t−îng vËt lý mµ chØ lµm
viÖc víi b¶ng tham sè x¸c ®Þnh ®Æc tr−ng cña thiÕt bÞ ®ã.
- B¶ng tham sè ®−îc hÖ thèng x©y dùng ngay trong qu¸ tr×nh lµm viÖc
- VÝ dô
B¶ng tham sè cña mét m¸y tÝnh PC ®−îc l−u trong CMOS 64byte
- Lîi Ých cña viÖc sö dông b¶ng tham sè
+ Truy nhËp thùc hiÖn c«ng viÖc nhanh víi CPU
+ Kh«ng phô thuéc vµo çc thiÕt bÞ vËt lý cô thÓ
- VÝ dô:
Bªn c¹nh b¶ng tham sè ®−îc l−u trong CMOS cßn cã çc b¶ng tham sè
trong tÖp config.sys vµ autoexec.bat cho phÐp ta thay ®æi gi¸ trÞ çc biÕn m«i
tr−êng cña MSDOS.
Files = Sè_tÖp_më_tèi_®a
e. Nguyªn lý gi¸ trÞ chuÈn
- H§H chuÈn bÞ b¶ng gi¸ trÞ cña çc tham sè gäi lµ b¶ng gi¸ trÞ chuÈn. Trong
tr−êng hîp mét module hoÆc mét c©u lÖnh cã nhiÒu tham sè vµ ng−êi sö dông
kh«ng nªu hÕt çc gi¸ trÞ tham sè th× H§H ph¶i lÊy gi¸ trÞ trong b¶ng gi¸ trÞ
chuÈn bæ xung vµo çc tham sè thiÕu.
- VÝ dô:
C:\>TP70>Dir

+ §Üa nµo? Th−êng trùc: §Üa C:

+ Th− môc nµo? Th−êng trùc: C:\Tp70
+ Xem g×? Xem tÊt c¶ çc tÖp
+ §−a ra ®©u? §−a ra thiÕt bÞ ra chuÈn: Mµn h×nh
+ §−a ra nh− thÕ nµo? §Çy ®ñ th«ng tin
- Tham sè
+ Tham sè vÞ trÝ: XuÊt hiÖn theo vÞ trÝ vµ theo dßng tham sè.
+ Tham sè kho¸ ®−îc x©y dùng theo tõ kho¸ vµ cã thÓ xuÊt hiÖn ë vÞ trÝ bÊt
kú, tr×nh tù bÊt kú.
- VÝ dô
C:\> format A: /q
+ LÖnh format ®Üa
+ Tham sè vÞ trÝ: §Üa A
+ Tham sè kho¸: Format nhanh
f. Nguyªn lý b¶o vÖ nhiÒu møc

- Ch−¬ng tr×nh vµ d÷ liÖu ph¶i ®−îc b¶o vÖ nhiÒu møc b»ng nhiÒu kho¸.
- VÝ dô trong Linux
+ Møc 1: Ng−êi sö dông ph¶i cã tµi kho¶n míi ®−îc sö dông m¸y tÝnh.
+ Møc 2: ChØ nh÷ng ng−êi sö dông thuéc nhãm A míi ®−îc truy nhËp vµ tÖp
chung cña nhãm A.

7. Thµnh phÇn cña H§H vµ kiÕn tróc H§H

a. Thµnh phÇn cña H§H
- Ng«n ng÷ lµm viÖc vµ giao tiÕp
HÖ ®iÒu hµnh ph¶i cã Ýt nhÊt 3 ng«n ng÷ lµm viÖc vµ giao tiÕp phôc vô cho
çc ®èi t−îng kh¸c nhau.
+ Ng«n ng÷ m¸y: Lµ ng«n ng÷ thùc hiÖn duy nhÊt cña hÖ thèng v× vËy cßn
gäi lµ ng«n ng÷ thùc hiÖn. Mäi ng«n ng÷ kh¸c ®Òu ph¶i ®−îc ¸nh x¹ sang
ng«n ng÷ nµy.
+ Ng«n ng÷ vËn hµnh: Lµ ng«n ng÷ gióp thao t¸c viªn giao tiÕp víi hÖ
thèng. VÝ dô: ng«n ng÷ MSDOS.
+ Ng«n ng÷ thuËt to¸n: Lµ ng«n ng÷ chñ yÕu gióp ng−êi sö dông giao tiÕp
víi hÖ thèng. VÝ dô ng«n ng÷ Pascal, C, Visual Basic. Mçi ng«n ng÷ cã
thÓ cã nhiÒu ch−¬ng tr×nh dÞch ®Ó ¸nh x¹ sang ng«n ng÷ m¸y.
- HÖ thèng qu¶n lý tµi nguyªn: Supervisor
§©y lµ hÖ thèng phôc vô ph©n phèi vµ qu¶n lý tµi nguyªn.
b. KiÕn tróc H§H
CT øng dông CT øng dông
Giao tiÕp COMMAND
MSDOS.SYS
DÞch vô
IO.SYS
Nh©n
BIOS
Nh©n lµ phÇn chÝnh cña H§H lµm çc nhiÖm vô nh− qu¶n lý bé nhí, qu¶n
lý tiÕn tr×nh, ph©n chia tµi nguyªn Nh©n chØ ®¶m nhiÖm çc chøc n¨ng c¬ b¶n
nhÊt, cã kÝch th−íc nhá ®Ó gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu lçi.
DÞch vô lµ phÇn më réng çc chøc n¨ng cña H§H cho phÐp khai th¸c tµi
nguyªn hÖ thèng vµ hç trî ng−êi dïng nh− qu¶n lý tÖp, qu¶n lý th− môc, th− ®iÖn
tö, truyÒn tÖp.

Giao tiÕp lµ phÇn t¹o ra m«i tr−êng giao tiÕp gi÷a ng−êi sö dông vµ m¸y
tÝnh.
8. Çc h×nh th¸i giao tiÕp
a. H×nh th¸i dßng lÖnh
Ng−êi sö dông giao tiÕp víi H§H qua çc dßng lÖnh, mçi lÖnh cã çc
tham sè t−¬ng øng.
- −u ®iÓm
+ DÔ x©y dùng vµ gi¶m c«ng søc cho ng−êi x©y dùng hÖ thèng.
+ Ng−êi sö dông cã thÓ ®−a tham sè cña lÖnh mét çc chÝnh x¸c theo mong
muèn.
- Nh−îc ®iÓm
+ Tèc ®é ®−a lÖnh vµo chËm, ng−êi sö dông ph¶i nhí çc tham sè.
+ §èi víi çc thao t¸c viªn kh«ng cã kinh nghiÖm, th× h×nh th¸i giao tiÕp.
nµy g©y c¶n trë ®Õn hiÖu qu¶ lµm viÖc.
+ H×nh th¸i giao tiÕp nµy bÞ c¶n trë bëi hµng rµo ng«n ng÷.
b. H×nh th¸i thùc ®¬n
Ng−êi sö dông giao tiÕp víi H§H th«ng çc çc thùc ®¬n, çc thùc ®¬n
th−êng cã d¹ng tr¶i xuèng (Popup). Mçi mét thùc ®¬n con t−¬ng øng víi mét
chøc n¨ng. Çc tham sè cã thÓ ®−îc ®−a vµo th«ng qua giao tiÕp víi ng−êi sö
dông.
- −u ®iÓm
+ H×nh th¸i nµy kh«ng yªu cÇu nhí lÖnh
+ Ng−êi sö dông cã thÓ truy nhËp vµo thùc ®¬n qua bµn phÝm hoÆc qua
chuét.
- Nh−îc ®iÓm
+ H×nh th¸i giao tiÕp nµy bÞ c¶n trë bëi hµng rµo ng«n ng÷.
+ §«i khi çc tõ trªn thùc ®¬n kh«ng nªu bËt ®−îc chøc n¨ng cña nã
c. H×nh th¸i cöa sæ biÓu t−îng
Ng−êi sö dông giao tiÕp víi H§H th«ng çc çc thanh c«ng cô vµ çc biÓu
t−îng. Mçi mét biÓu t−îng t−¬ng øng víi mét chøc n¨ng. Çc tham sè cã thÓ
®−îc ®−a vµo th«ng qua giao tiÕp víi ng−êi sö dông.
- −u ®iÓm
+ H×nh th¸i nµy kh«ng yªu cÇu nhí lÖnh
+ Ng−êi sö dông kh«ng bÞ hµng rµo ng«n ng÷ g©y c¶n trë.
- Nh−îc ®iÓm

+ Cã thÓ cã rÊt nhiÒu biÓu t−îng do ®ã g©y sù nhËp nh»ng vÒ chøc n¨ng.
+ Kh«ng thuËn lîi khi thao t¸c b»ng bµn phÝm
d. H×nh th¸i kÕt hîp
HÖ ®iÒu hµnh th−êng kÕt hîp nhiÒu h×nh th¸i giao tiÕp ®Ó t¹o ra tÝnh th©n
thiÖn víi ng−êi sö dông. VÝ dô: viÖc kÕt hîp thùc ®¬n víi çc biÓu t−îng, hoÆc
kÕt hîp gi÷a çc biÓu t−îng vµ çc tõ gîi ý (tooltip).
H×nh th¸i giao tiÕp kÕt hîp nµy kh¾c phôc ®−îc çc nh−îc ®iÓm cña çc
h×nh th¸i giao tiÕp ®¬n lÎ.
9. Giíi thiÖu vÒ MSDOS
a. LÞch sö cña DOS
- Nh÷ng n¨m 1980, h·ng Intel cho ra ®êi bé vi xö lý 16 bÝt 8086. Jim Paterson
®· bá c«ng søc x©y dùng hÖ ®iÒu hµnh míi cho lo¹i m¸y tÝnh sö dông bé vi
xö lý nµy ®ã lµ 86-DOS. H§H nµy ®· cè g¾ng kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm yÕu cña
hÖ ®iÒu hµnh tr−íc ®ã lµ CP/M.
- Microsoft ®· mua l¹i H§H cña Jim Paterson vµ ph¸t triÓn thµnh hÖ ®iÒu hµnh
PCDOS hay MSDOS. Phiªn b¶n ®Çu tiªn cña MSDOS thÕ hÖ 1.0 ra ®êi vµo
8/1981.
- Çc c¶i tiÕn cña MSDOS 1.0 so víi CP/M
+ Cã thªm lo¹i ch−¬ng tr×nh ch¹y EXE bªn c¹nh çc ch−¬ng tr×nh COM.
+ H§H t¸ch bé xö lý lÖnh thµnh mét phÇn néi tró vµ mét phÇn ngo¹i tró.
+ §Ó tiÖn lîi cho viÖc qu¶n lý ®Üa ng−êi ta ®−a ra b¶ng File Allocation Table
viÕt t¾t lµ FAT ®Ó qu¶n lý ®Üa. Mçi phÇn tö cña b¶ng FAT t−¬ng øng víi
521 byte trªn ®Üa gäi lµ sector, chØ ra sector nµy ®· cã d÷ liÖu hay cßn tù
do.
+ MSDOS 1.0 cho phÐp xö lý l« (batch) mét sè lÖnh cña MSDOS b»ng çch
t¹o mét tÖp batch.
+ Ngµy th¸ng t¹o hay cËp nhËt tÖp còng ®−îc l−u tr÷ cïng víi th«ng tin cña
tÖp.
Phiªn b¶n MSDOS 2.0 ra ®êi vµo n¨m 1983
b. Çc thµnh phÇn cña MSDOS
- BIOS: Chøa çc ch−¬ng tr×nh cña supervisor vµ qu¶n lý tÖp nh−ng ch−a kÕt
nèi thµnh hÖ thèng. Do ®ã cÇn ch−¬ng tr×nh kÝch ho¹t.
- Ch−¬ng tr×nh måi Boot Strap Loader: n»m ë sector ®Çu tiªn cña ®Üa tõ dïng
®Ó kÝch ho¹t toµn bé ch−¬ng tr×nh hÖ thèng.

- IO.SYS: D−íi sù hç trî cña BSL bao lÊy BIOS, cung cÊp çc dÞch vô c¬ b¶n
nhÊt nh− chia sÎ tµi nguyªn, qu¶n lý bé nhí.
- MSDOS.SYS: më réng IO.SYS lÇn n÷a
- COMMAND.COM: liªn l¹c gi÷a ng−êi sö dông vµ hÖ thèng, chøa çc lÖnh
néi tró.
- Çc lÖnh ngoµi: lµ thµnh phÇn më réng theo tõng lÜnh vùc.

Ch−¬ng 2. HÖ thèng xö lý ng¾t trong IBM PC

1. Kh¸i niÖm vÒ ng¾t vµ xö lý ng¾t trong IBM PC
- Ng¾t lµ hiÖn t−îng t¹m ngõng thùc hiÖn mét tiÕn tr×nh ®Ó chuyÓn sang thùc
hiÖn mét tiÕn tr×nh kh¸c khi cã mét sù kiÖn x¶y ra trong hÖ thèng tÝnh to¸n.
Cã thÓ hiÓu t¹m nghÜa “thùc hiÖn mét tiÕn tr×nh” lµ thùc hiÖn mét ch−¬ng
tr×nh, tiÕn tr×nh bÞ ng¾t cã thÓ coi lµ ch−¬ng tr×nh chÝnh, cßn tiÕn tr×nh xö lý
ng¾t cã thÓ coi lµ ch−¬ng tr×nh con.
- Ch−¬ng tr×nh con xö lý ng¾t lµ mét ch−¬ng tr×nh ng«n ng÷ m¸y hoµn toµn
b×nh th−êng. Ch−¬ng tr×nh nµy ®Þa chØ kÕt thóc b»ng lÖnh IRET (Interupt
RETurn), nã ra lÖnh cho bé xö lý quay vÒ thùc hiÖn tiÕp ch−¬ng tr×nh chÝnh
®óng tõ chç mµ nã bÞ ng¾t.
CÊt gi÷ çc thanh ghi
Kh«i phôc çc thanh ghi
Ch−¬ng tr×nh chÝnh Ch−¬ng tr×nh con
- §èi víi çc hÖ thèng tÝnh to¸n viÖc gäi ng¾t dïng cho viÖc çc bé phËn kh¸c
nhau cña hÖ thèng tÝnh to¸n b¸o cho processor biÕt vÒ kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng
viÖc cña m×nh.
2. Ph©n lo¹i ng¾t
Cã nhiÒu tiªu chÝ ®Ó ph©n lo¹i ng¾t
- Ph©n lo¹i theo ng¾t trong vµ ng¾t ngoµi
+ Ng¾t trong lµ ng¾t do çc tÝn hiÖu cña procesor b¸o cho processor
+ Ng¾t ngoµi lµ ng¾t do çc tÝnh hiÖu bªn ngoµi b¸o cho processor
- Ph©n lo¹i theo sù sö dông
+ Ng¾t dµnh cho H§H sö dông. NÕu thay ®æi xö lý ng¾t nµy sÏ lµm thay ®æi
chøc n¨ng cña hÖ thèng.
+ Ng¾t dµnh cho ng−êi sö dông

+ Ng¾t dù tr÷, hoÆc lµ ®Ó cho H§H sö dông sau nµy hoÆc ®Ó ng−êi sö dông
dïng cho môc ®Ých riªng.
- Ph©n lo¹i ng¾t cøng vµ ng¾t mÒm, ®©y lµ çch ph©n lo¹i phæ biÕn nhÊt
a. Ng¾t mÒm
- Lµ ng¾t ®−îc gäi b»ng mét lÖnh ë trong ch−¬ng tr×nh. LÖnh gäi ng¾t tõ
ch−¬ng tr×nh ng«n ng÷ m¸y lµ lÖnh INT (INTerupt), çc lÖnh gäi ng¾t tõ
ch−¬ng tr×nh ng«n ng÷ bËc cao sÏ ®−îc dÞch thµnh lÖnh INT.
b. Ng¾t cøng
- Lµ ng¾t ®−îc gäi bëi çc ch−¬ng tr×nh ®−îc cøng ho¸ trong çc m¹ch ®iÖn tö.
- Ng¾t cøng ®−îc chia lµm hai lo¹i:
+ Ng¾t cøng che ®−îc (Maskable Interupt)
Lµ ng¾t cã thÓ dïng mÆt n¹ ®Ó ng¨n cho kh«ng ng¾t ho¹t ®éng. Ta cã thÓ
®Æt çc bÝt trong mÆt l¹ b»ng lÖnh CLI (CLear Interupt flag).
VÝ dô: Ng¾t chuét lµ ng¾t cøng cã thÓ bÞ che.
+ Ng¾t cøng kh«ng che ®−îc (Non Maskable Interupt)
Lµ ng¾t kh«ng thÓ dïng mÆt n¹ che ®−îc.
VÝ dô: Ng¾t 2 b¸o hiÖu cã lçi trong bé nhí.
Ng¾t cøng kh«ng che ®−îc cã ®é −u tiªn cao nhÊt vµ ®−îc CPU phôc vô
tr−íc tÊt c¶ çc ng¾t kh¸c.
3. Quy tr×nh xö lý ng¾t
a. Quy tr×nh xö lý ng¾t
Quy tr×nh xö lý ng¾t ®−îc chia thµnh 5 b−íc
- B−íc 1:
L−u ®Æc tr−ng sù kiÖn g©y ng¾t vµo n¬i quy ®Þnh
- B−íc 2:
L−u tr¹ng th¸i cña tiÕn tr×nh bÞ ng¾t vµo n¬i quy ®Þnh
- B−íc 3:
ChuyÓn ®iÒu khiÓn tíi ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t
- B−íc 4:
Thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t, tøc lµ xö lý sù kiÖn
- B−íc 5:
Kh«i phôc tiÕn tr×nh bÞ ng¾t
b. Ch−¬ng tr×nh con vµ ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t
- Gièng nhau
Khi thùc hiÖn xong c«ng viÖc, hai ch−¬ng tr×nh ®Òu trë vÒ ch−¬ng tr×nh ë
møc trªn nã.

Ba b−íc thùc hiÖn ®Çu tiªn ®Òu gièng nhau

- Kh¸c nhau
Ch−¬ng tr×nh con Ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t

Khi chóng ta cã lêi gäi ch−¬ng Ch−¬ng tr×nh bÞ ng¾t vµ
tr×nh con, chóng ta cÇn biÕt ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t lµ
®Ých x¸c ch−¬ng tr×nh con n»m 2 tiÕn tr×nh ®éc lËp, 2 tiÕn
t¹i ®©u. Ch−¬ng tr×nh chÝnh vµ tr×nh nµy kh«ng biÕt th«ng
ch−¬ng tr×nh con ®−îc g¾n kÕt tin cña nhau. Trong
víi nhau thµnh mét tiÕn tr×nh ch−¬ng tr×nh bÞ ng¾t còng
duy nhÊt. kh«ng cã lêi gäi ®Õn
ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t.
Trong ch−¬ng tr×nh chÝnh ta
ph¶i khai b¸o th− viÖn çc
ch−¬ng tr×nh con.
4. B¶ng vector ng¾t

Khi ng¾t ®−îc t¹o ra, n¬i ph¸t sinh nã kh«ng cÇn biÕt ®Þa chØ cña ch−¬ng
tr×nh xö lý ng¾t t−¬ng øng mµ chØ cÇn biÕt sè hiÖu ng¾t. Sè hiÖu nµy chØ ®Õn mét
phÇn tö trong mét b¶ng gäi lµ b¶ng çc vector ng¾t n»m ë vïng cã ®Þa chØ thÊp
nhÊt trong bé nhí vµ chøa ®Þa chØ cña ch−¬ng tr×nh con xö lý ng¾t. §Þa chØ b¾t
®Çu cña mçi ch−¬ng tr×nh con ®−îc x¸c ®Þnh bëi ®Þa chØ ®o¹n vµ ®Þa chØ offset
®−îc ®Æt tr−íc ®o¹n.
Hai ®Þa chØ nµy ®Òu lµ 16 bit (2 byte), nh− vËy mçi ®Þa chØ ng¾t chiÕm 4
byte trong bé nhí. M¸y tÝnh PC cã 256 ng¾t kh¸c nhau ®−îc ®¸nh sè tõ 0 ®Õn
255 do vËy ®é dµi cña c¶ b¶ng do vËy sÏ lµ 256*4 = 1024. B¶ng vector ng¾t
chiÕm çc « nhí tõ ®Þa chØ 0 ®Õn 3FFh. Sè thø tù cña ng¾t b»ng sè thø tù cña
vector ng¾t. §Þa chØ cña ch−¬ng tr×nh xö lý sè i ®−îc chøa trong b¶ng vÐc t¬ ng¾t
tõ ®Þa chØ offset 4*(i-1) ®Õn 4*(i-1) + 3.
Mét sè ng¾t th−êng dïng
STT Sè hiÖu ng¾t Chøc n¨ng

1 00 Ng¾t chia cho 0
2 04 Ng¾t trµn sè
3 08 Ng¾t thêi gian
4 09 Ng¾t bµn phÝm

5 10H Ng¾t phôc vô mµn h×nh

6 19H Ng¾t khëi ®éng hÖ thèng
7 20H KÕt thóc ch−¬ng tr×nh
8 21H Gäi çc hµm cña DOS
9 25H/26H §äc/ghi ®Üa
10 27H KÕt thóc nh−ng th−êng tró
11 33H Ng¾t phôc vô chuét
12 67H Qu¶n lý bé nhí më réng
5. Gäi ng¾t trong Assembler

- VÝ dô: Gäi ng¾t 10 h Èn con trá
Mov AH,1
Mov CX,0100H
INT 10H
- Gi¶i thÝch
Cho CH = 1, dßng ®Çu tiªn cña ma trËn hiÓn thÞ con trá
Cho CL = 0, dßng cuèi cïng cña ma trËn hiÓn thÞ con trá
Nh− vËy CH < CL v× vËy con trá kh«ng hiÖn ra mµn h×nh
- Nhóng ng«n ng÷ Assembler vµo trong m«i tr−êng PASCAL
uses crt;
begin
writeln('...');
asm
mov AH,1
mov CX,$0100
end;
readkey;
end.
6. Gäi ng¾t trong Pascal
Pascal cung cÊp hai thñ tôc ®Ó gäi ng¾t trong th− viÖn Dos
- Thñ tôc Intr
procedure Intr(IntNo: Byte; var Regs: Registers);
®Ó gäi ng¾t víi mét sè hiÖu ng¾t bÊt kú
- Thñ tôc MsDos
procedure MsDos(var Regs: Registers);
®Ó gäi ng¾t 21H cña DOS.
- KiÓu b¶n ghi Registers

type

Registers = record
case Integer of
0: (AX, BX, CX, DX, BP, SI, DI, DS, ES, Flags: Word);
1: (AL, AH, BL, BH, CL, CH, DL, DH: Byte);
end;
Chó ý:
+ §Æt çc th«ng sè cho çc thanh ghi tr−íc khi gäi thñ tôc.
+ LÊy ra çc gi¸ trÞ tr¶ vÒ qua çc thanh ghi sau khi gäi thñ tôc.
- VÝ dô:
Dïng hµm 2AH ®Ó xem ngµy
uses Dos;
var
date, year, month, day: string;
regs: Registers;
begin
regs.ah := $2a; { Hµm $2A ®Ó lÊy ngµy }
msdos(regs);
with regs do
begin
str(cx,year); { ChuyÓn gi¸ trÞ tõ sè sang x©u }
str(dh,month);
str(dl,day);
end;
date := day+'/'+month+'/'+year;
writeln(' Hom nay la ', date);
end.
KÕt qu¶
Hom nay la 11/8/2001
7. Bé thanh ghi cña 8088

Bé vi xö lý 8088 cã 14 thanh ghi cã ®é dµi 16 bit vµ ®−îc chia thµnh 4 lo¹i
a. Çc thanh ghi chung
- Th−êng dïng ®Ó l−u tr÷ trong çc phÐp to¸n sè häc.
Gåm cã
+ AX (Accumulator): Thanh ghi tÝch lòy
Th−êng dïng ®Ó l−u tr÷ çc gi¸ trÞ trong khi thùc hiÖn çc phÐp to¸n sè
häc.
+ BX (Base): Thanh ghi c¬ së

Th−êng dïng ®Ó trá ®Õn ®Çu cña mét b¶ng dÞch chuyÓn trong bé nhí. Nã
còng ®−îc dïng ®Ó cÊt gi÷ phÇn ®Þa chØ offset cña mét ®Þa chØ theo ®o¹n.
+ CX (Count): Thanh ghi ®Õm
Th−êng dïng nh− mét bé ®Õm ®Ó ®iÒu khiÓn mét vßng lÆp hoÆc ®Ó chuyÓn
lÆp d÷ liÖu.
+ DX (Data): Thanh ghi d÷ liÖu
Th−êng dïng ®Ó cÊt gi÷ çc gi¸ trÞ 16 bit cho çc môc ®Ých chung.
Çc thanh ghi chung ®−îc chia nhá thµnh hai thanh ghi 8 bit lµ thanh ghi
thÊp (Low) chøa çc bit tõ 0 ®Õn 7 vµ thanh ghi cao (High) chøa çc bit tõ 8 ®Õn
15. Nh− vËy ta cã 8 thanh ghi nhá lµ AH,AL, BH,BL, CH,CL, DH, DL.
b. Çc thanh ghi ®o¹n
- CS (Code Segment): Thanh ghi ®o¹n lÖnh
Dïng ®Ó x¸c ®Þnh ®o¹n lÖnh, n¬i chøa ch−¬ng tr×nh ®ang ®−îc thùc hiÖn.
- DS (Data Segment): Thanh ghi ®o¹n d÷ liÖu
Dïng ®Ó x¸c ®Þnh ®o¹n d÷ liÖu, n¬i chøa d÷ liÖu cña ch−¬ng tr×nh ®ang
®−îc thùc hiÖn.
- SS (Stack Segmen): Thanh ghi ®o¹n ng¨n xÕp
Dïng ®Ó x¸c ®Þnh ®o¹n ng¨n xÕp, lµ vïng lµm viÖc t¹m thêi dïng ®Ó theo
dâi çc tham sè vµ çc ®Þa chØ ®ang ®−îc ch−¬ng tr×nh sö dông.
- ES (Extra Segment): Thanh ghi ®o¹n ngoµi
Khi vïng nhí cÇn sö dông v−ît qu¸ 64K, bé vi xö lý dïng thanh ES ®Ó trá
®Õn mét ®o¹n thªm. Ngoµi ra thanh ES cßn ®−îc sö dông cho viÖc chuyÓn d÷
liÖu gi÷a çc ®o¹n.
c. Thanh ghi cê
Lµ thanh ghi CF ®−îc dïng ®Ó l−u tr÷ çc cê
15 14 13 12 11 10 09 08 07 06 05 04 03 02 01 00
OF DF IF TF SF ZF AF PF CF
Çc cê ®−îc chia lµm hai lo¹i

- Çc cê tr¹ng th¸i
+ CF (Carry Flag): Cê nhí chØ phÐp to¸n sè häc cã nhí
+ OF (Overflow Flag): Cê trµn chØ phÐp to¸n sè häc bÞ trµn
+ ZF (Zero Flag): Cê zero chØ kÕt qu¶ b»ng kh«ng hoÆc so s¸nh b»ng
+ SF (Sign Flag): Cê dÊu chØ kÕt qu¶ ©m kh«ng hoÆc so s¸nh ©m
+ PF (Parity Flag): Cê ch½n lÎ chØ sè ch½n çc bit 1

+ AF (Auxiliary Flag): Cê nhí phô dïng trong çc phÐp to¸n trªn çc sè
BCD (Binary-coded Decimal)
- Çc cê ®iÒu khiÓn
+ DF (Direction Flag): Cê ®Þnh h−íng ®iÒu khiÓn h−íng tiÕn/lïi trong çc
phÐp lÆp
+ IF (Interupt Flag): Cê ng¾t ®iÒu khiÓn cho phÐp ng¾t
+ TF (Trap Flag): Cê bÉy ®iÒu kiÓn viÖc thùc hiÖn tõng lÖnh
d. Bé ®Õm ch−¬ng tr×nh
- Lµ thanh ghi IP ®−îc dïng ®Ó chøa ®Þa chØ offset trong ®o¹n lÖnh, n¬i mµ
ch−¬ng tr×nh ®ang thùc hiÖn, v× vËy cßn ®−îc gäi lµ con trá lÖnh.
8. Thay ®æi ng¾t trong hÖ thèng
a. Çc b−íc khi muèn thay ®æi ng¾t
- ViÕt ch−¬ng tr×nh con xö lý ng¾t
{T¹o ch−¬ng tr×nh con xö lý ng¾t víi ®Þa chØ gäi 4 byte}
{$F+}
procedure thay_doi_break; interrupt;
begin
{thùc hiÖn çc xö lý ng¾t}
end;
{$F-}
- L−u tr÷ vector ng¾t cò
Sö dông thñ tôc
procedure GetIntVec(IntNo: Byte; var Vector: Pointer);
Vector thuéc kiÓu Pointer dïng ®Ó chøa ®Þa chØ ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t.
- Thay thÕ vector ng¾t míi
Sö dông thñ tôc
procedure SetIntVec(IntNo: Byte; Vector: Pointer);
- Thùc hiÖn çc chøc n¨ng kh¸c
- Kh«i phôc vector ng¾t cò
b. VÝ dô viÕt ch−¬ng tr×nh ®¨ng nhËp vµo m¸y
program Mat_Khau;
uses crt,dos;
var
p: pointer; { chøa ®Þa chØ ng¾t cò }
break_flag: boolean;
i,j: byte;
password: string[16];
procedure pw;

var i: byte;
begin
password:= '';
{ Password cã ®é dµi b»ng 3 }
for i:= 1 to 3 do password:=password + readkey;
end;
{T¹o ch−¬ng tr×nh con xö lý ng¾t víi ®Þa chØ gäi 4 byte}
{$F+}
procedure thay_doi_break; interrupt;
begin
break_flag:=true;
end;
{$F-}
begin
clrscr;
{ l−u ng¾t Ctrl + Break vµo vïng nhí ®−îc trá bëi p }
getintvec($1B,p);
break_flag:=false;
{ thay ®æi ng¾t Ctrl + Break }

setintvec($1B,addr(thay_doi_break));
i:=0;
write('Cho biet mat khau:');
while (i<3) and (not break_flag) do begin
pw;
if(password = 'ABC') then begin
setintvec($1B,p);
exit;
end
else begin
i:=i+1;
write(#7#7#7);
end;
end;
inline($EA/$00/$00/$FF/$FF);
{ LÖnh JMP FFFF:0000 }
end.
9. Mét sè hµm vµ thñ tôc th−êng dïng trong lËp tr×nh hÖ thèng
- Çc to¸n tö Logic
not
and
or

xor
shl
shr
- VÝ dô:
{
not | Bitwise negation|integer type |integer type
and | Bitwise and |integer type |integer type
or | Bitwise or |integer type |integer type
xor | Bitwise xor |integer type |integer type
shl | Shift left |integer type |integer type
shr | Shift right |integer type |integer type
}
procedure WriteBiWord(w: Word);

var i: byte;
begin
for i := 15 downto 0 do begin
if((w shr i) mod 2 = 0) then
Write('0')
else
Write('1');
if(i mod 4 = 0) then Write(' ');
end;
end;
procedure WriteHexWord(w: Word);

const
hexChars: array [0..$F] of Char =
'0123456789ABCDEF';
begin
Write(hexChars[Hi(w) shr 4],
hexChars[Hi(w) and $F],
hexChars[Lo(w) shr 4],
hexChars[Lo(w) and $F]);
end;
procedure WriteWord(w: Word);

begin
Writeln;
Write('w = ',w);
Write(' = '); WriteHexWord(w);
Write(' = '); WriteBiWord(w);
end;
procedure TestShift;
var

A: Word;
begin
writeln;
writeln('-------------');
A := $8FFF;
WriteWord(A);
A := A shl 2;
WriteWord(A);
A := A shr 4;
WriteWord(A);
end;
procedure TestNotAndOrXor;
var
A,B: Word;
begin
writeln;
writeln('-------------');
A:= $1234;
B:= $5678;
WriteWord(A);
WriteWord(B);
WriteWord(NOT A);
WriteWord(A AND B);
WriteWord(A OR B);
WriteWord(A XOR B);
end;
begin
TestShift;
TestNotAndOrXor;
end.
{
Ban Dau : w = 36863 = 8FFF = 1000 1111 1111 1111
Sau quay trai: w = 16380 = 3FFC = 0011 1111 1111 1100
Sau quay phai: w = 1023 = 03FF = 0000 0011 1111 1111
-------------
A = 4660 = 1234 = 0001 0010 0011 0100

B = 22136 = 5678 = 0101 0110 0111 1000
NOT A = 60875 = EDCB = 1110 1101 1100 1011
A AND B = 4656 = 1230 = 0001 0010 0011 0000
A OR B = 22140 = 567C = 0101 0110 0111 1100
A XOR B = 17484 = 444C = 0100 0100 0100 1100

}
- Hµm lÊy byte cao cña mét tõ (word)
function Hi(X): Byte; Lo(x)
- Hµm lÊy byte thÊp cña mét tõ (word) Hi(x)
function Lo(X): Byte;
- Hµm ho¸n ®æi néi dung byte thÊp vµ byte cao
function Swap(X): (Same type as parameter);
- VÝ dô:
var
A,B: Word;
A1,A2: Byte;

const
'0123456789ABCDEF';
begin
end;
begin
A := $1234; { 4660 }
writeln;
write('A = ', A, ' = $');WriteHexWord(A);
{ function Hi(X): Byte; }

A1 := Hi(A); { $12 = 18 }
writeln;
write('A1 = ', A1, ' = $');WriteHexWord(A1);
{ function Lo(X): Byte; }

A2 := Lo(A); { $34 = 52 }
writeln;
write('A2 = ', A2, ' = $');WriteHexWord(A2);
writeln;
{ function Swap(X): (Same type as parameter); }

B := Swap(A); { $3412 = 13330 }
write('B = ', B, ' = $');WriteHexWord(B);
end.
- Hµm lÊy ®Þa chØ ®o¹n cña mét biÕn, mét thñ tôc hay mét hµm
function Seg(X): Word;

- Hµm lÊy ®Þa chØ offset cña mét biÕn, mét thñ tôc hay mét hµm
function Ofs(X): Word;
- Hµm lÊy ®Þa chØ ®o¹n cña ®o¹n m· hiÖn thêi
function CSeg: Word;
- Hµm lÊy ®Þa chØ ®o¹n cña ®o¹n d÷ liÖu
function DSeg: Word;
- Hµm lÊy ®Þa chØ ®o¹n cña ®o¹n ng¨n xÕp (stack)
function SSeg: Word;
- Hµm lÊy gi¸ trÞ cña con trá stack IP cña ®o¹n ng¨n xÕp
function SPtr: Word;
- VÝ dô:
{ CSeg, DSeg, SSeg, SPtr, Ofs, and Seg functions.}
{ function Ofs(X): Word; }

const
'0123456789ABCDEF';
begin
end;
var
i: Integer;
begin
Write('The current code segment is $');
WriteHexWord(CSeg); Writeln;
Write('The global data segment is $');

WriteHexWord(DSeg); Writeln;
Write('The stack segment is $');

WriteHexWord(SSeg); Writeln;
Write('The stack pointer is at $');

WriteHexWord(SPtr); Writeln;
Write('i is at offset $');

WriteHexWord(Ofs(i));
Write(' in segment $');

WriteHexWord(Seg(i));
end.

{
CSeg : The current code segment is $0DC7
DSeg : The global data segment is $0E6D
SSeg : The stack segment is $0E98
SPtr : The stack pointer is at $3FFE
i is at offset $0062 in segment $0E6D
}
- Hµm lÊy ®Þa chØ cña mét biÕn, mét thñ tôc hay mét hµm
function Addr(X): pointer;
- Hµm lÊy ®Þa chØ khi biÕt ®Þa chØ ®o¹n vµ ®Þa chØ offset
function Ptr(Seg, Ofs: Word): Pointer;
- VÝ dô:
{ function Addr(X): pointer; }
{ function Ptr(Seg, Ofs: Word): Pointer; }
var
P1, P2: ^Byte;
i, j : Byte;
begin
writeln('--------');
i := 1;
P1 := Addr(i);
Writeln('i = ', P1^);
j := i + 1;
P2 := Ptr( seg(j), ofs(j));
Writeln('j = ', P2^);
end.
{
i = 1
j = 2
}
- Thñ tôc xin cÊp ph¸t vµ gi¶i phãng bé nhí bé nhí
procedure GetMem(var P: Pointer; Size: Word);
procedure FreeMem(var P: Pointer; Size: Word);
- VÝ dô:
{ function SizeOf: Integer; }
{ procedure GetMem(var P: Pointer; Size: Word);}
{ The largest block that can be safely allocated
on the heap at one time is 65,528 bytes (64K-$8). }
{ procedure FreeMem(var P: Pointer; Size: Word); }
type
NhanVien = record

Ten: string[40]; { 40 + 1 ®é dµi ký tù }

DiaChi: string[40]; { 40 + 1 ®é dµi ký tù }
DienThoai: string[20]; { 20 + 1 ®é dµi ký tù }
Tuoi: byte; { 1 }
GioiTinh: boolean; { 1 }
end;
var
P: ^NhanVien;
begin
GetMem(P, SizeOf(NhanVien));
Writeln ('Kich thuoc bg la ', SizeOf(NhanVien), ' bytes.');
FreeMem (P, SizeOf(NhanVien));
end.
{ Kich thuoc cua ban ghi la 105 bytes.}
- Thñ tôc sao chÐp çc byte
procedure Move(var Source, Dest; Count: Word);
- VÝ dô:
{ procedure Move(var Source, Dest; Count: Word);
Copies bytes from source to dest. }

const
'0123456789ABCDEF';
begin
end;
var
A: array[1..2] of Byte;
B: Word;
i: Byte;
begin
for i := 1 to 2 do A[i] := i;
{ A[1] = 1; A[2] = 2; => A = $0201 }
Move(A, B, SizeOf(A));
{ B = 513 = $0201; }
writeln;
write('B = ', B);
write(' = '); WriteHexWord(B);
end.
- Thñ tôc ®iÒn ®Çy mét sè çc byte víi mét gi¸ trÞ kiÓu byte hoÆc kiÓu char

procedure FillChar(var X; Count: Word; value);

- Truy nhËp trùc tiÕp bé nhí
Mem, MemW, MemL
Mem ®Ó lÊy mét byte t¹i ®Þa chØ ®−îc trá bëi ®Þa chØ ®o¹n vµ ®Þa chØ offset.
MemW ®Ó lÊy mét word (2 bytes) t¹i ®Þa chØ ®−îc trá bëi ®Þa chØ ®o¹n vµ
®Þa chØ offset.
MemL ®Ó lÊy mét longint (4 bytes) t¹i ®Þa chØ ®−îc trá bëi ®Þa chØ ®o¹n vµ
®Þa chØ offset.
- VÝ dô:
var
i: Byte;
j: Word;
k: Longint;
begin
i := 1;
j := 1000;
k := 1000000;
writeln;
writeln('i = ', Mem[seg(i):ofs(i)]);
writeln('j = ', MemW[seg(j):ofs(j)]);
writeln('k = ', MemL[seg(k):ofs(k)]);
end.

Ch−¬ng 3. Qu¶n lý thiÕt bÞ ngo¹i vi vµ tÖp

LT: 12 TiÕt, TH:
Khi c«ng nghÖ th«ng tin ngµy mét ph¸t triÓn, sè l−îng çc thiÕt bÞ ngo¹i vi
g¾n vµo m¸y tÝnh ngµy cµng lín. Tæ chøc vµ qu¶n lý çc thiÕt bÞ ngo¹i vi ngµy
mét khã kh¨n vµ quan träng. NhiÖm vô c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt cña çc H§H
hiÖn ®¹i lµ qu¶n lý vµ khai th¸c tèi −u çc thiÕt bÞ ngo¹i vi. NhiÖm vô nµy quyÕt
®Þnh hiÖu suÊt chung cña toµn hÖ thèng.
1. Nguyªn lý ph©n cÊp trong tæ chøc vµ qu¶n lý thiÕt bÞ ngo¹i vi
a. Giíi thiÖu
ThiÕt bÞ ngo¹i vi hÕt søc ®a d¹ng, phong phó vÒ chñng lo¹i vµ cã thÓ g¾n
vµo vµo hÖ thèng víi sè l−îng lín. Ngoµi çc thiÕt bÞ chuÈn cã tÝnh chÊt b¾t buéc
do ng−êi s¶n xuÊt cung cÊp nh− bµn phÝm, mµn h×nh, chuét çc hÖ thèng tÝnh
to¸n ph¶i lu«n cã tÝnh më tøc lµ kh¶ n¨ng giao tiÕp víi sè l−îng tuú ý çc thiÕt bÞ
ngo¹i vi bæ xung. §iÒu nµy lµ cÇn thiÕt v× hÖ thèng tÝnh to¸n ph¶i s½n sµng cã thÓ
sö dông cho mét m«i tr−êng bÊt kú.
VÝ dô: M¸y tÝnh cã thÓ g¾n vµo m¸y ®äc thÎ ®Ó kiÓm tra nh©n viªn cã ®i
lµm hay kh«ng? ®Ó h¹n chÕ sù x©m ph¹m tr¸i phÐp.
Nãi chung cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña çc thiÕt bÞ ngo¹i vi lµ kh¸c nhau. VÝ
dô: mµn h×nh lµ thiÕt bÞ ra chuÈn, bµn phÝm lµ thiÕt bÞ vµo chuÈn. Tuy chóng ®Òu
lµ thiÕt bÞ chuÈn nh−ng râ rµng cÊu t¹o vµ ho¹t ®éng cña hai thiÕt bÞ nµy kh¸c
nhau rÊt nhiÒu. H¬n n÷a çc tÝnh hiÖu ®iÒu khiÓn ®−îc truyÒn ®Õn çc thiÕt bÞ sÏ
®iÒu khiÓn thao t¸c hiÖn hµnh cña nã. RÊt khã ®Ó cã çc tÝn hiÖu riªng cho tõng
chøc n¨ng riªng cña çc thiÕt bÞ bao gåm c¶ çc thiÕt bÞ cã thÓ ®−îc thªm vµo
trong suèt thêi gian tån t¹i cña hÖ thèng. VÝ dô: 1 tÝn hiÖu cña hÖ thèng ®−a ®Õn
m¸y in cã thÓ hiÓu lµ bá qua mét dßng (dßng tr¾ng) nh−ng l¹i cã ý nghÜa lµ tua
l¹i nÕu tÝn hiÖu ®−îc ®−a ®Õn æ b¨ng tõ.
ChÝnh v× vËy mµ processor kh«ng thÓ lµm viÖc trùc tiÕp víi çc thiÕt bÞ
ngo¹i vi nµy mµ chØ lµm viÖc víi çc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn (Device Controller).

Çc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn nµy sÏ th«ng dÞch tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn cho phï hîp
víi thiÕt bÞ ngo¹i vi g¾n víi nã vµ sÏ ®iÒu khiÓn thao t¸c t−¬ng øng víi thiÕt bÞ.
§èi víi mét hÖ thèng m¸y tÝnh çc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng nh−
nh÷ng m¸y tÝnh chuyªn dïng (cã hÖ lÖnh riªng vµ ch−¬ng tr×nh riªng). Mét m¸y
tÝnh cã thÓ cã nhiÒu thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn.
Processor
Device Controller 1 Device Controller 2 DCn
IO Device 1
IO Device 2
IO Device m
b. Kªnh
Mét thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn vµ çc thiÕt bÞ ngo¹i vi do nã ®iÒu khiÓn t¹o thµnh
mét hÖ thèng ho¹t ®éng ®éc lËp gäi lµ kªnh. Mét m¸y tÝnh cã thÓ cã nhiÒu kªnh,
çc kªnh nµy ph¶i cã kh¶ n¨ng liªn hÖ víi processor.
- Kªnh ®¬n vµ kªnh bã:
NÕu thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn lµm viÖc trùc tiÕp víi thiÕt bÞ vµo ra ta cã kªnh
®¬n.
Kªnh bã cã kªnh cã nhiÒu kªnh ®¬n, tøc lµ thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn l¹i ®iÒu
khiÓn çc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn kh¸c.
Device Controller
TB§K 1 TB§K 2 IO Device
IO Device 11 IO Device 21
IO Device 12

- Trao ®æi vµo ra víi kªnh

§Ó thùc hiÖn mét phÐp trao ®æi vµo ra ë mét kªnh nµo ®ã th× processor
ph¶i t¹o ra ch−¬ng tr×nh trªn ng«n ng÷ cña thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn (cßn gäi lµ ch−¬ng
tr×nh kªnh). TiÕp theo processor chuyÓn giao ch−¬ng tr×nh kªnh cïng víi d÷ liÖu
cÇn thiÕt cho kªnh. Sau ®ã processor tiÕp tôc thùc hiÖn c«ng viÖc cña m×nh.
Nh− vËy çc c«ng viÖc cña kªnh ®−îc thùc hiÖn song song víi c«ng viÖc
cña processor ®iÒu nµy lµm t¨ng tèc ®é chung cña c¶ hÖ thèng.
Khi kªnh thùc hiÖn xong c«ng viÖc cña m×nh kªnh sÏ b¸o vÒ cho processor
d−íi d¹ng ng¾t vµo/ra cïng víi m· kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc (return code). TÝn
hiÖu ng¾t cã thÓ ®−îc xö lý ngay lËp tøc hay ph¶i chê ®îi hoÆc thËm chÝ bÞ huû
bá nÕu processor thÊy kh«ng cÇn thiÕt. M· kÕt qu¶ bao giê còng ®−îc l−u tr÷ ®Ó
chê processor xö lý.
Khi processor dõng c«ng viÖc cña m×nh ®Ó ®¸nh gi¸ c«ng viÖc thùc hiÖn
cña kªnh (tÝn hiÖu ng¾t ®−îc xö lý), processor sÏ lÊy m· trë vÒ tõ kªnh. NÕu m·
cho biÕt kªnh thùc hiÖn tèt ®Ñp th× processor cã thÓ giao tiÕp c«ng viÖc míi cho
kªnh (nÕu cßn). Ng−îc l¹i, processor cã thÓ yªu cÇu kªnh thùc hiÖn l¹i c«ng
viÖc. NÕu sau n lÇn (phô thuéc vµo tõng hÖ ®iÒu hµnh) vÉn kh«ng ®−îc ta míi
nhËn ®−îc th«ng b¸o lçi.
Ng«n ng÷ kªnh cã thÓ ®−îc ®−a vµo hÖ thèng khi n¹p hÖ ®iÒu hµnh hoÆc
cã thÓ ®−îc cung cÊp cho processor ngay khi hÖ thèng ho¹t ®éng.
§èi víi MSDOS gi¶i quyÕt b»ng çc ®−a çc c©u lÖnh ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ
trong CONFIG.SYS hoÆc thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh cung cÊp ng«n ng÷ kªnh
trong khi hÖ ®iÒu hµnh ®ang lµm viÖc.
- VÝ dô
§èi víi thiÕt bÞ ngo¹i vi chuét
+ Ta cã thÓ ®−a vµo tÖp config.sys c©u lÖnh
Device = C:\mouse\mouse.sys
+ HoÆc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh Mouse.com
- VÝ dô (më réng nãi thªm): t¹o æ ®Üa ¶o
Device = c:\windows\Ramdrive.sys 200
T¹o mét ®Üa ¶o (RAM disk) kÝch th−íc 200K, nÕu chØ cã æ mÒm A: th× æ
®Üa nµy sÏ lµ ®Üa B:
2. Phßng §Öm (Buffer)
§Æc tr−ng c¬ b¶n cña thiÕt bÞ ngo¹i vi lµ tèc ®é ho¹t ®éng nhá h¬n nhiÒu
lÇn so víi tèc ®é ho¹t ®éng cña processor. §Ó thùc hiÖn mét phÐp vµo ra hÖ
thèng ph¶i kÝch ho¹t thiÕt bÞ, chê ®îi thiÕt bÞ ®¹t tr¹ng th¸i thÝch hîp (VÝ dô nh−
m¸y in ph¶i chê nãng ) vµ sau ®ã chê ®îi c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn. ChÝnh v×

vËy phÇn lín çc thiÕt bÞ vµo ra lµm viÖc víi tõng khèi d÷ liÖu chø kh«ng ph¶i
tõng byte riªng lÎ. §Ó ®¶m b¶o n¨ng suÊt, hÖ thèng cÇn ph¶i
+ Cè g¾ng thùc hiÖn song song c«ng viÖc vµo ra víi çc phÐp xö lý th«ng tin
kh¸c
+ Gi¶m sè l−îng çc phÐp trao ®æi vµo ra vËt lý
+ Thùc hiÖn tr−íc çc phÐp nhËp d÷ liÖu
- Nh− vËy ng−êi ta ph¶i sö dông phßng ®Öm ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt
+ Phßng ®Öm cña hÖ ®iÒu hµnh lµ mét vïng nhí dïng ®Ó l−u tr÷ t¹m thêi
çc th«ng tin phôc cho çc phÐp vµo ra.
+ Ngoµi ra cßn cã phßng ®Öm cña thiÕt bÞ kh«ng phô thuéc vµo hÖ ®iÒu
hµnh gäi lµ phßng ®Öm kü thuËt. VÝ dô phßng ®Öm cña m¸y in.
- VÝ dô
Assign(f,’f1.txt’);
Reset(f);
Read(f,a);
Reset(f)
Buffer
Read(f,a)
Khi thùc hiÖn Reset(f) th× hÖ thèng ®· ®−a d÷ liÖu tõ ®Üa lªn vïng ®Öm.
Khi ch−¬ng tr×nh muèn ®äc d÷ liÖu tõ tÖp vµo biÕn a th× hÖ thèng chØ cÇn lÊy d÷
liÖu tõ vïng ®Öm thay cho viÖc ®äc tÖp.
Gi¶ thiÕt mçi lÇn truy nhËp ®Üa mÊt 0,01 gi©y, kÝch th−íc vïng ®Öm lµ 512
bytes vµ thêi gian truy nhËp vµo bé nhí lµ rÊt nhá (so víi 0,01)
Sè byte cÇn ®äc Kh«ng cã vïng ®Öm Cã vïng ®Öm
1B 0,01’’ 0,01’’
512B 5’’ = 512x0.01 0,01’’
5KB 50’’ = 10x5 0.1’’ = 10x0.01
50KB 8’ = 10x50 1’’ = 10x01.

- Ph©n lo¹i phßng ®Öm

a. Phßng ®Öm trung chuyÓn
- Lµ phßng ®Öm thuÇn tuý l−u tr÷ t¹m thêi çc phÐp phôc vô vµo ra.
- Phßng ®Öm nµy cã hai lo¹i
+ Phßng ®Öm vµo lµ phßng ®Öm chØ dïng ®Ó nhËp th«ng tin. Trong hÖ thèng
sÏ cã lÖnh ®Ó ®−a th«ng tin vµo phßng ®Öm (®äc vËt lý).
Khi gÆp chØ thÞ ®äc (READ), th«ng tin sÏ ®−îc t¸ch vµ chuyÓn tõ phßng
®Öm vµo çc ®Þa chØ t−¬ng øng trong ch−¬ng tr×nh øng dông. Nh− vËy, mçi gi¸
trÞ ®−îc l−u tr÷ ë hai n¬i trong bé nhí (mét ë phßng ®Öm vµ mét ë vïng bé nhí
trong ch−¬ng tr×nh øng dông). Khi gi¸ trÞ cuèi cïng cña phßng ®Öm vµo ®−îc lÊy
ra th× phßng ®Öm ®−îc gi¶i phãng (rçng) vµ hÖ thèng ®−a th«ng tin míi vµo
phßng ®Öm trong thêi gian ng¾n nhÊt cã thÓ.
§Ó gi¶m thêi gian chê ®îi, hÖ thèng cã thÓ tæ chøc nhiÒu phßng ®Öm vµo,
khi hÕt th«ng tin ë mét phßng ®Öm, hÖ thèng sÏ chuyÓn sang phßng ®Öm kh¸c.
+ Phßng ®Öm ra lµ phßng ®Öm ®Ó ghi th«ng tin. Trong hÖ thèng cã lÖnh ®Ó
gi¶i phãng phßng ®Öm (ghi vËt lý). Khi cã chØ thÞ ghi (WRITE), th«ng tin
®−îc ®−a vµo phßng ®Öm. Khi phßng ®Öm ra ®Çy, hÖ thèng sÏ ®−a th«ng
tin ra thiÕt bÞ ngo¹i vi. HÖ thèng còng cã thÓ tæ chøc nhiÒu phßng ®Öm ra.
Buffer
System
Buffer
Read(f,a)
System
Write(f,a)
a
- −u ®iÓm:
+ §¬n gi¶n
+ Cã hÖ sè song song cao v× tèc ®é gi¶i phãng vïng ®Öm lín
+ Cã tÝnh chÊt v¹n n¨ng, thÝch øng víi mäi ph−¬ng ph¸p truy nhËp
- Nh−îc ®iÓm
+ Tèn bé nhí
+ Tèn thêi gian ®Ó trao ®æi th«ng tin trong bé nhí

b. Phßng ®Öm xö lý
Th«ng tin ®−îc xö lý ngay trong phßng ®Öm kh«ng ghi l¹i vµo n¬i kh¸c
trong bé nhí. ChØ thÞ ®äc x¸c ®Þnh ®Þa chØ th«ng tin chø kh«ng cung cÊp th«ng
tin chø kh«ng cung cÊp gi¸ trÞ.
Buffer
System
®Þa chØ a
- −u ®iÓm:
+ TiÕt kiÖm bé nhí
+ Kh«ng mÊt thêi gian chuyÓn th«ng tin ë bé nhí trong, thÝch hîp khi cÇn
kÝch th−íc b¶n ghi d÷ liÖu lín.
- Nh−îc ®iÓm
+ TÝnh v¹n n¨ng kh«ng cao
+ HÖ sè song song thÊp
c. Phßng ®Öm vßng trßn
Phßng ®Öm vßng trßn th−êng cã ba phßng ®Öm
§äc Ghi
Xö lý
- Sau mét kho¶ng thêi gian vai trß cña ba phßng ®Öm ®−îc thay ®æi cho nhau.
- −u ®iÓm:

+ Cã sù ®ång bé gi÷a ®äc, ghi vµ xö lý (ba qu¸ tr×nh ®−îc thùc hiÖn song
song).
+ Th−êng ¸p dông cho hÖ c¬ së d÷ liÖu vµ h÷u dông nhÊt khi l−îng th«ng tin
vµo b»ng l−îng th«ng tin ra.
- Nh−îc ®iÓm (kh«ng thÊy cã, tù nghÜ ra)
3. SPOOL- Simultaneous Peripheral Operation On-Line
M« pháng çc phÐp trao ®æi vµo ra ngay trong lóc thùc hiÖn
- Spool lµ c¬ chÕ thay mét thiÕt bÞ ngo¹i vi b»ng mét thiÕt bÞ trung gian cã kh¶
n¨ng dïng chung, cã tèc ®é cao vµ sau ®ã thay trë l¹i thiÕt bÞ trung gian b»ng
thiÕt bÞ cuèi khi ®iÒu kiÖn cho phÐp.
- −u ®iÓm:
+ Cã thÓ mau chãng kÕt thóc ch−¬ng tr×nh ng−êi sö dông
+ Ta gi¶i phãng ®−îc çc rµng buéc vÒ sè l−îng thiÕt bÞ
+ Khai th¸c çc thiÕt bÞ ngo¹i vi mét çch tèi −u
- Çc ph−¬ng ph¸p tæ chøc SPOOL
+ Ph−¬ng ph¸p 1
TiÕn hµnh ®−a th«ng tin ra thiÕt bÞ trung gian ë trªn thiÕt bÞ mµ chóng ta
m« pháng vµ chóng ta cã thÓ sao chÐp nguyªn v¨n kÕt qu¶ ra thiÕt bÞ cuèi, ®iÒu
nµy chØ lµm ®−îc khi 2 thiÕt bÞ cã tÝnh n¨ng t−¬ng ®−¬ng.
+ Ph−¬ng ph¸p 2
B−íc 1: T¹o ch−¬ng tr×nh kªnh 1 theo yªu cÇu cña ng−êi sö dông
VÝ dô: ng−êi sö dông cÇn ®−a ra m¸y in => t¹o ch−¬ng tr×nh kªnh ®−a ra
m¸y in.
B−íc 2: T¹o ch−¬ng tr×nh kªnh 2 cã nhiÖm vô l−u tr÷ ch−¬ng tr×nh kªnh 1
vµ d÷ liÖu cña nã lªn thiÕt bÞ trung gian
Xö lý kÕt thóc: chuyÓn ch−¬ng tr×nh kªnh ®· l−u tr÷ (ch−¬ng tr×nh kªnh 1)
ra kªnh cña thiÕt bÞ cuèi.

4. Qu¶n lý mµn h×nh

a. Giíi thiÖu
Çc thµnh phÇn cña thiÕt bÞ mµn h×nh. Trong m¸y IBM PC, thiÕt bÞ mµn
h×nh gåm cã hai thµnh phÇn:
1. Card mµn h×nh (display adapter)
2. Mµn h×nh hiÓn thÞ, cßn gäi t¾t lµ mµn h×nh (monitor)
Card mµn h×nh nèi m¸y tÝnh víi mµn h×nh th«ng qua mét chip lµ bé ®iÒu
khiÓn (Cathode Ray Tube Controller). Card mµn h×nh cã çc cæng vµo/ra lËp
tr×nh ®−îc, vïng nhí (®Ó t¹o) ký tù ROM vµ bé nhí mµn h×nh RAM chøa th«ng
tin cÇn ®−a ra mµn h×nh hiÓn thÞ.
Çc cæng vµo ra cña mµn h×nh:
Cæng M« t¶ M« t¶ thªm
2c0-2df EGA #2 EGA I/O Ports
3b0-3df Video Graphics Array (VGA) VGA I/O Ports
3c0-3cf Enhanced Graphics Adapter (EGA) #1 EGA I/O Ports
3d0-3df Color/Graphics Adapter (CGA) and EGA CGA I/O Ports
b. Bé nhí mµn h×nh

Bé nhí mµn h×nh vÒ mÆt logic ®−îc coi nh− mét phÇn cña bé nhí n»m ë vÞ
trÝ A0000-BFFFF lµ n¬i l−u tr÷ th«ng tin hiÓn thÞ cho mµn h×nh ë c¶ chÕ ®é ®å
ho¹ vµ chÕ ®é v¨n b¶n.
- Víi mµn h×nh VGA (®−îc sö dông phÇn lín hiÖn nay), bé nhí mµn h×nh v¨n
b¶n b¾t ®Çu tõ vÞ trÝ B8000-BFFFF (dµi 8000H). Trong chÕ ®é nµy mçi ký tù
trªn mµn h×nh t−¬ng øng víi 2 byte trong bé nhí.
+ Byte ®Çu tiªn sÏ l−u tr÷ m· ASCII cña ký tù
+ Byte tiÕp theo l−u tr÷ thuéc tÝnh cña ký tù
7 6 5 4 3 2 1 0
Blink Red Green Blue Intensity Red Green Blue
Mµu nÒn Mµu ký tù
Intensity = 1 : mÇu ch÷ ®−îc t¨ng ®é s¸ng

Fgb = 1 : mÇu nÒn ®−îc t« s¸ng

- B¶ng mÇu
Do ba bÝt kiÓu R,G,B t¹o thµnh çc mÇu
Sè thø tù D¹ng Hex MÇu

1 00H black
2 01H blue
3 02H green
4 03H cyan
5 04H red
6 05H magenta
7 06H brown
8 07H white
9 08H gray
10 09H bright blue
11 0aH bright green
12 0bH bright cyan
13 0cH bright red
14 0dH bright magenta
15 0eH yellow
16 0fH bright white
§èi víi mµu nÒn chØ cã thÓ cã çc mÇu tõ 1 – 8 tøc lµ ®Õn mµu cã m· lµ
7H (White).
- HiÓn thÞ mét ký tù
Ký tù cã vÞ trÝ (y,x) tÝnh tõ (0,0) ®Õn (79,24) trªn mµn h×nh th× vÞ trÝ cña nã
trong bé nhí lµ
x
y
(y,x)
B8000 + 80.2.y + 2.x = B800:160y + 2.x

Nh− vËy t¹i « nhí cã ®Þa chØ B800:160y + 2.x ta ®−a m· ký tù cÇn hiÓn thÞ

t¹i « nhí cã ®Þa chØ B800:160y + 2.x + 1 ta ®−a thuéc tÝnh ký tù

- Gi¶i thÝch khai b¸o biÕn d¹ng absolute
+ Khi ta khai b¸o biÕn nh− sau
Var tªn_biÕn : tªn_kiÓu absolute Seg:Ofs;
Th× ch−¬ng tr×nh sÏ t¹o ra mét biÕn víi ®Þa chØ cña biÕn t¹i ®Þa chØ ®−îc
trá bëi seg vµ ofs. Khai b¸o biÕn d¹ng nµy cho phÐp ta truy nhËp bé nhí mét
çch thuËn tiÖn h¬n.
+ VÝ dô:
head: Word absolute $0040:$001A;
Ch−¬ng tr×nh sÏ t¹o ra mét biÕn kiÓu word t¹i ®Þa chØ $0040:$001A;
- VÝ dô in mét ký tù ‘X’ t¹i dßng 10, cét 40 tøc lµ (y,x) = (39,9) víi mÇu nÒn lµ
mÇu xanh (cã m· lµ 01H) vµ ch÷ mÇu ®á (cã m· lµ 04H)
uses crt,dos;
var
A: Array[0..4000] of Byte absolute $B800:$0000;
x,y: integer;
ch : char;
tt : byte;
begin
clrscr;
ch := 'X';
x := 39; y := 9;
A[160*y + 2*x] := ord(ch); { ký tù X }
tt := tt OR $14; { mau nen = BLUE, mau chu = RED }
A[160*y + 2*x + 1] := tt;
readkey;
end.
- VÝ dô: in ra mµn h×nh x©u 'Truong Dai Hoc Bach Khoa'
uses crt,dos;
const
str : string = 'Truong Dai Hoc Bach Khoa';
var
A: Array[0..4000] of Byte absolute $B800:$0000;
x,y,i: integer;
begin
clrscr;
x := 9; y := 9; { dßng 10 cét 10 }
for i:= 1 to length(str) do
A[160*y + 2*(x+i)] := ord(str[i]);
readkey;
end.

- VÝ dô: Khëi t¹o mµn h×nh ®å ho¹ 256 mÇu (mét pixel chiÕm 1 byte) vµ vÏ
mét ®−êng th¼ng tõ (0,0) – (99,99) (CÇn ph¶i ®Æt l¹i trang???)
uses Graph,Crt;
var
gd,gm: integer;
A: Array[0..4000] of Byte absolute $A000:$0000;
i: integer;
begin
gd :=installUserDriver('SVGA256',Nil);
gm := 2; { 640 x 480 }
InitGraph(gd,gm,'c:\tp70\bgi');
for i := 0 to 99 do
A[i*(getmaxx + 1) + i] := Green;
{ v× getmaxx cho 639 v× vËy ph¶i céng thªm 1 }
readkey;
closegraph;
end.
c. Mét sè hµm phôc vô mµn h×nh cña ROM BIOS
Ta sö dông ng¾t 10h cña ROM BIOS cho mµn h×nh. Gi¸ trÞ cña hµm ®−îc
®−a vµo thanh ghi AH.
- §Æt kÝch th−íc con trá: Ta sö dông hµm 01h
+ Input:
AH = 01H
CH = start line (0-1fH; 20H=no cursor)
CL = end line (0-1fH)
- §Æt vÞ trÝ con trá: Ta sö dông hµm 02h
+ Input:
AH = 02H
BH = video page (0-based)
DH,DL = row,column (0-based)
+ VÝ dô:
uses crt, dos;
var
r: Registers;
begin
r.ah := $02; { ham dat vi tri con tro }
r.bh := 0; { trang 0 }
r.dh := 10; { dong 10 }
r.dl := 40; { cot 40 }
intr($10,r);
readkey;
end.
- §äc con trá: Ta sö dông hµm 03h

+ Input:
AH = 03H
BH = video page (0-based)
+ Output:
DH,DL = current row,column of cursor
CH,CL = current start,end line of cursor
+ VÝ dô:
uses crt, dos;
var
r: Registers;
begin
clrscr;
r.ah := $02; { ham dat vi tri con tro }

r.bh := 0; { trang 0 }
r.dh := 10; { dong 10 }
r.dl := 40; { cot 40 }
intr($10,r);
r.ah := $02;
r.bh := 0;
intr($10,r);
write('x');
writeln;
writeln('vi tri hien thoi cua con tro la (',
r.dh,' , ', r.dl, ')');
writeln('start line = ', r.ch, ', end line = ', r.cl);
readkey;
end.
- Cuén mµn h×nh lªn mét sè dßng trong ph¹m vi mét cöa sæ: Sö dông hµm 06h
+ Input:
AH = 06H
CH,CL = row,clm of upper left corner of window (0-based)
DH,DL = row,clm of lower right corner of window
AL = number of blank lines to scroll in (0=blank entire
window)
BH = video attribute to be used on blank lines
+ VÝ dô:
uses crt, dos;
var
r: Registers;
i,j: byte;
begin

clrscr;
for i := 1 to 9 do
for j := 1 to 80 do
write('.');
for i := 10 to 25 do
for j := 1 to 80 do
write('!');
r.ah := $06; { ham cuon trong cua so }

r.al := 10;
r.ch := 6; { dong 6 goc trai}
r.cl := 20; { cot 20 goc trai}
r.dh := 20; { dong 20 goc phai}
r.dl := 60; { dong 60 goc phai }
r.bh := $40; {mÇu nÒn=mÇu ®á – xem thªm thuéc tÝnh kt)
intr($10,r);
readkey;
end.
- Cuén mµn h×nh xuèng mét sè dßng trong ph¹m vi mét cöa sæ:
+ Sö dông hµm 07h. Çc tham sè nh− hµm 06h
- Bµi tËp: L−u l¹i toµn bé mµn h×nh v¨n b¶n ra tÖp, sau ®ã kh«i phôc l¹i mµn
h×nh khi hoµn thµnh c«ng viÖc gi¶i ph−¬ng tr×nh bËc 2.

- Lêi gi¶i
uses crt,dos;
type
MH = Array[0..4000] of Byte;
var
A: MH absolute $B800:$0000;
f: file of MH;
begin
clrscr;
writeln('Xin chao cac ban da den voi mon HDH');
writeln('Ban khoe chu');
assign(f,'mh.hex');
rewrite(f);
write(f,A); { dua bo nho man hinh ra tep }
close(f);
while keypressed do readkey; readkey;
clrscr;
writeln('Bam mot phim bat ky');
reset(f);
read(f,A); { dua tu tep ra bo nho man hinh }
close(f);
end.

5. Qu¶n lý bµn phÝm

a. Giíi thiÖu
Bµn phÝm ®−îc ®iÒu khiÓn th«ng qua 1 bé ®iÒu khiÓn bµn phÝm lµ bé Vi
Xö Lý 8048 (®èi víi PC chuÈn) hoÆc 8042 (®èi víi m¸y AT). Mçi khi cã sù kiÖn
bÊm hoÆc nh¶ phÝm th× bé ®iÒu khiÓn nµy cã nhiÖm vô b¸o cho ROM-BIOS biÕt
®Ó xö lý. NÕu mét phÝm ®−îc bÊm l©u th× bé ®iÒu khiÓn lÆp l¹i phÝm nµy sau
nh÷ng kho¶ng x¸c ®Þnh. Mçi lÇn bÊm th× çc vi m¹ch cña bµn phÝm t¹o ra mét sè
1 byte gäi lµ m· quÐt (scan code) ®Æc tr−ng cho phÝm t−¬ng øng. Bµn phÝm t¹o ra
mét m· scan kh¸c khi mét phÝm ®−îc nh¶.
Cô thÓ: Khi bÊm mét phÝm, bµn phÝm t¹o ra mét m· scan, khi nh¶ phÝm ®ã
bµn phÝm t¹o ra mét m· scan kh¸c b»ng m· scan lóc bÊm céng thªm 128 (cho bÝt
7 cña m· scan lóc bÊm b»ng 1).
| Keyboard Scan Codes |
|------------------------------------------------------------------------------|
|Hex Dec Key |Hex Dec Key |Hex Dec Key |Hex Dec Key |Hex Dec Key |
|------------+-------------+---------------+----------------+------------------|
|01 1 Esc |12 18 E |23 35 H |34 52 . > |45 69 NumLock |
|02 2 1 ! |13 19 R |24 36 J |35 53 / ? |46 70 ScrollLock|
|03 3 2 @ |14 20 T |25 37 K |36 54 Shft(Rt)|47 71 Home [7] |
|04 4 3 # |15 21 Y |26 38 L |37 55 * PrtSc |48 72 Up [8] |
|05 5 4 $ |16 22 U |27 39 ; : |38 56 Alt |49 73 PgUp [9] |
|06 6 5 % |17 23 I |28 40 " ' |39 57 spacebar|4a 74 K - |
|07 7 6 ^ |18 24 O |29 41 ` ~ |3a 58 CapsLock|4b 75 Left [4] |
|08 8 7 & |19 25 P |2a 42 Shft(L)|3b 59 F1 |4c 76 [5] |
|09 9 8 * |1a 26 [ { |2b 43 \ | |3c 60 F2 |4d 77 Right[6] |
|0a 10 9 ( |1b 27 ] } |2c 44 Z |3d 61 F3 |4e 78 K + |
|0b 11 0 ) |1c 28 Enter|2d 45 X |3e 62 F4 |4f 79 End [1] |
|0c 12 - _ |1d 29 Ctrl |2e 46 C |3f 63 F5 |50 80 Down [2] |
|0d 13 + = |1e 30 A |2f 47 V |40 64 F6 |51 81 PgDn [3] |
|0e 14 bksp|1f 31 S |30 48 B |41 65 F7 |52 82 Ins [0] |
|0f 15 Tab |20 32 D |31 49 N |42 66 F8 |53 83 Del [.] |
|10 16 Q |21 33 F |32 50 M |43 67 F9 | |
|11 17 W |22 34 G |33 51 , < |44 68 F10 | |
|------------------------------------------------------------------------------|
Khi ng−êi sö dông bÊm phÝm, bµn phÝm kh«ng hÒ biÕt ý nghÜa cña phÝm
®−îc bÊm th× chØ th«ng b¸o cã t¸c ®éng phÝm th«ng qua ng¾t 9H. Ng¾t 9H gäi
ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t, ch−¬ng tr×nh nµy sÏ ®äc gi¸ trÞ ë cæng 60H ®Ó biÕt t¸c
®éng phÝm nµo ®· x¶y ra. Sau ®ã m· scan ®−îc bµn phÝm trao cho ROM-BIOS
vµ ®−îc çc tr×nh phôc vô bµn phÝm ®æi thµnh 2 byte. Byte thÊp chøa m· ASCII
cña phÝm cßn byte cao chøa m· scan tõ bµn phÝm. Víi çc phÝm chøc n¨ng
kh«ng cã m· ASCII nªn byte thÊp cã gi¸ trÞ lµ 0. Sau ®ã ROM-BIOS sÏ ®Æt 2
byte nµy vµo mét hµng ®îi n»m trong bé nhí.
b. Bé ®Öm bµn phÝm
Bé ®Öm bµn phÝm gåm cã 32 byte tõ ®Þa chØ 0040:001E - 0040:003D, chøa
tèi ®a lµ 16 ký tù (v× mçi ký tù chiÕm 2 byte : 1 cho m· ASCII vµ 1 cho m·

scan). §Ó chØ tíi vÞ trÝ trong bé nhí cña ký tù ®Çu tiªn (trong çc çc ký tù cßn
trong bé ®Öm) ta dïng mét tõ nhí t¹i ®Þa chØ $0040:$001A, gäi lµ con trá ®Çu
(Head). VÞ trÝ cña ký tù tiÕp theo ®−îc chØ bëi néi dung cña tõ nhí t¹i ®Þa chØ
$0040:$001C gäi lµ con trá cuèi (Tail). Head vµ Tail chØ lµ ®Þa chØ offset cña
®o¹n cã ®Þa chØ ®o¹n lµ $0040.
Head t¹i $001A

Tail t¹i $001C
0040:001E
0040:003D
+ Khi cã cÇn ®−a mét ký tù vµo bé ®Öm th× ®−a vµo hai byte nhí ®−îc trá
bëi con trá Tail. Sau ®ã Tail ®−îc t¨ng lªn 2 (Tail := Tail + 2, nÕu tail >
$003D th× Tail := $001E). Khi lÊy ra mét ký tù th× hÖ thèng lÊy hai byte
®−îc trá bëi con trá Head, sau ®ã Head ®−îc t¨ng lªn.
+ NÕu cã ký tù trong bé ®Öm th× gi¸ trÞ cña head kh¸c gi¸ trÞ cña tail.
Ta cã thÓ thay hµm KeyPressed b»ng phÐp so s¸nh (head <> tail)
+ NÕu bé ®Öm rçng th× gi¸ trÞ cña head b»ng gi¸ trÞ cña tail.
Ta cã thÓ “xo¸ rçng” vïng ®Öm bµn phÝm b»ng çch g¸n gi¸ trÞ cña head =
tail (head := tail) hoÆc ng−îc l¹i (tail := head).
- VÝ dô: ch−¬ng tr×nh ®äc m· scan vµ m· ASCII khi bÊm phÝm. Chó ý: ®èi víi
mét sè phÝm nh− shift hay caps lock th× kh«ng b¾t ®−îc do ch−¬ng tr×nh xö lý
ng¾t kh«ng chuyÓn thµnh m· hai byte. Muèn b¾t ®−îc th× dïng ch−¬ng tr×nh
chÆn ng¾t bµn phÝm vµ ®äc tõ cæng 60H.
uses crt,dos;
var
tail: Word absolute $0040:$001C;
ch1, ch2, i : byte;
begin
clrscr;
repeat
{ chê phÝm bÊm }
while (head = tail) do; { thay cho Not KeyPressed }
{ ®äc m· ascii cña ký tù }

ch1 := Mem[$0040 : head];

{ ®ä m· scan cña ký tù }
ch2 := Mem[$0040 : (head + 1)];
write('Ky tu ''', chr(ch1), ''' co ma ascii = ', ch1);
write(' va ma scan = ', ch2); writeln;
head := tail; { thay cho lÖnh readkey; }

until (ch1 = 13); { cho ®Õn khi gÆp phÝm Enter }
end.
- VÝ dô 2: ch−¬ng tr×nh gi¶ lËp bÊm phÝm

{ Dua ra vung dem ban phim lenh Dir va Enter }
uses crt,dos;
const
a:array[0..7] of byte=($44,$20,$69,$17,$72,$13,$0D,$1C);
{ gom co lenh Dir va dau Enter (Ascii va scan code) }
var
i : byte;
procedure WriteToKb(ch : byte);

begin { bé nhí bµn phÝm tõ 0040:001E - 0040:003D }
Mem[$0040 : tail] := ch; tail := tail + 1;
if (tail > $003D) then tail := $001E;
end;
begin
writeln('Chuong trinh gia lap go phim');
head := tail;
for i := 0 to 7 do WriteToKb(a[i]);
{ chay tu dau nhac dos se thay lenh dir duoc thuc hien }
{ hoac thay bang 'while keypressed do write(readkey);' }
end.
c. ChuyÓn ®æi çc m· scan
Khi ROM-BIOS nhËn ®−îc m· scan qua cæng 60H th× nã sÏ tiÕn hµnh
chuyÓn sang m· 2 byte. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ROM-BIOS lu«n kiÓm tra
tr¹ng th¸i çc phÝm SHIFT, CTRL, ALT vµ çc phÝm Capslock, Numlock ®Ó tr¶
kÕt qu¶n ®óng. Tr¹ng th¸i çc phÝm ®Æc biÖt nµy ®−îc ROM-BIOS l−u trong 2
byte n»m t¹i ®Þa chØ $0040:$0017 (hay 0417) vµ $0040:$0018 (hay 0418).
ROM-BIOS còng kiÓm tra 1 sè tæ hîp phÝm ®Æc biÖt cã t¸c dông nh− lµ çc lÖnh
yªu cÇu ROM-BIOS thùc hiÖn mét c«ng viÖc nµo ®ã. VÝ dô nh− Ctrl – Alt –
Del yªu cÇu khëi ®éng l¹i m¸y.

Trong tr−êng hîp phÝm kÐp (vÝ dô: phÝm 1 vµ phÝm ! ë hµng phÝm trªn) th×
m· ASCII cña chóng kh¸c nhau (ord(‘1’) = 49 vµ ord(‘!’) = 33) nh−ng vÉn gi÷
nguyªn gi¸ trÞ m· scan cña chóng (scan(‘1’) = 2). Hai phÝm cho ký tù gièng nhau
nh−ng ë kh¸c vÞ trÝ th× cho m· scan kh¸c nhau (m· scan cña phÝm 1 trªn hµng
phÝm trªn lµ 2, cßn cña phÝm 1 trªn d·y phÝm sè lµ 79).
NÕu cã mét phÝm phÝm chøc n¨ng ®−îc bÊm th× m· ASCII b»ng 0, cßn m·
scan ®−îc gi÷ nguyªn (phÝm F1 cã m· scan 59).
+ Keyboard Shift Status Flags
§èi víi bµn phÝm cò
+------------------------------------------------------------------------+
| +-7--6--5--4--3--2--1--0+ Perform INT 16H Fn 02H |
| |I |C |N |S |a |c |sL|sR| or fetch AL=byte at 0:0417 |
| +-----------------------+ bit |
| | | | | | | | +-> 0: alpha-shift (right side) DOWN (AL & 01H) |
| | | | | | | +----> 1: alpha-shift (left side) DOWN (AL & 02H) |
| | | | | | +-------> 2: Ctrl-shift (either side) DOWN (AL & 04H) |
| | | | | +----------> 3: Alt-shift (either side) DOWN (AL & 08H) |
| | | | +-------------> 4: ScrollLock state (AL & 10H) |
| | | +----------------> 5: NumLock state (AL & 20H) |
| | +-------------------> 6: CapsLock state (AL & 40H) |
| +----------------------> 7: Insert state (AL & 80H) |
+------------------------------------------------------------------------+
| +-7--6--5--4--3--2--1--0+ |
| |i |c |n |s | |sy|aL|cL| fetch AL=byte at 0:0418 |
| +-----------------------+ bit |
| | | | | | | | +-> 0: Ctrl-shift (left side) DOWN (AL & 01H) |
| | | | | | | +----> 1: Alt-shift (left side) DOWN (AL & 02H) |
| | | | | | +-------> 2: SysReq DOWN (AL & 04H) |
| | | | | +----------> 3: hold/pause state (AL & 08H) |
| | | | +-------------> 4: ScrollLock DOWN (AL & 10H) |
| | | +----------------> 5: NumLock DOWN (AL & 20H) |
| | +-------------------> 6: CapsLock DOWN (AL & 40H) |
| +----------------------> 7: Insert DOWN (AL & 80H) |
+------------------------------------------------------------------------+
+ §èi víi bµn phÝm míi (101 phÝm) th× byte tr¹ng th¸i t¹i $0040:$0017
+------------------------------------------------------------------------+
| |
| +-7--6--5--4--3--2--1--0+ |
| |sy|c |n |s |aR|cR|aL|cL| Perform INT 16H Fn 12H (101-key BIOS only)|
| +-----------------------+ bit |
| | | | | | | | +-> 0: Ctrl-shift (left side) DOWN (AH & 01H) |
| | | | | | | +----> 1: Alt-shift (left side) DOWN (AH & 02H) |
| | | | | | +-------> 2: Ctrl-shift (right side) DOWN (AH & 04H) |
| | | | | +----------> 3: Alt-shift (right side) DOWN (AH & 08H) |
| | | | +-------------> 4: ScrollLock DOWN (AH & 10H) |
| | | +----------------> 5: NumLock DOWN (AH & 20H) |
| | +-------------------> 6: CapsLock DOWN (AH & 40H) |
| +----------------------> 7: SysReq DOWN (AH & 80H) |
+------------------------------------------------------------------------+

- Bµi tËp: LËp tr×nh hiÖn thÞ tr¹ng th¸i cña çc phÝm
Caps lock (AND $40), Num lock (AND $20), Scroll lock (AND $10)
uses crt,dos;
var
a: byte absolute $0040:$0017;
const
tg : array[false .. true] of string = ('Tat','Bat');
begin
writeln('Trang thai cac phim nhu sau :');
writeln('Trang thai phim Caps lock la ', tg[(a AND $40) > 0]);
writeln('Trang thai phim Num lock la ', tg[(a AND $20) > 0]);
writeln('Trang thai phim Scroll lock la ', tg[(a AND $10) > 0]);
end.
d. Mét sè hµm phôc vô bµn phÝm cña ROM-BIOS
- Trong ROM-BIOS cã hai ng¾t kh¸c nhau cho bµn phÝm
+ Ng¾t 9H: Dïng ®Ó thu thËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm vµ ®Æt vµo vïng ®Öm ë ®Þa
chØ thÊp trong bé nhí.
+ Ng¾t 16H: §¸p øng çc yªu cÇu phôc vô bµn phÝm vµ truyÒn d÷ liÖu tõ bé
®Öm bµn phÝm ®Õn çc ch−¬ng tr×nh kh¸c.
- §äc mét ký tù kÕ tiÕp tõ bµn phÝm: Ta sö dông ng¾t 16h, hµm 00h
+ Input:
AH = 00H
+ Output:
AL = ASCII { b»ng 0 cho çc phÝm ®Æc biÖt }
AH = Scan Code
- KiÓm tra ®· cã ký tù trong bé ®Öm ch−a: Ta sö dông ng¾t 16h, hµm 01h
+ Input:
AH = 01H
+ Output:
ZF = ZR = 1: NÕu kh«ng cã ký tù nµo
ZF = NZ = 0: NÕu trong bé ®Öm cã ký tù
Thanh ghi cê
15 14 13 12 11 10 09 08 07 06 05 04 03 02 01 00
OF DF IF TF SF ZF AF PF CF
ZF := (Flags AND $40)

e. Thay ®æi ng¾t bµn phÝm
- Thay ®æi ng¾t bµn phÝm vÒ c¬ b¶n còng gièng nh− thay ®æi çc ng¾t kh¸c cña
hÖ thèng nh−ng cã mét sè ®iÓm kh¸c

+ Ph¶i gäi lµ ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t bµn phÝm cña hÖ thèng ®Ó chuyÓn d÷
liÖu tõ m· scan vÒ m· 2 byte. V× vËy ta khai b¸o mét biÕn kiÓu thñ tôc vµ
g¸n ®Þa chØ cña ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t cò cho ®Þa biÕn nµy ®Ó sau nµy ta
cã thÓ gäi ®−îc thñ tôc nµy.
Var kb: procedure;
getintvec($9,@kb);
+ Tr−íc khi gäi l¹i ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t trªn ph¶i kh«i phôc l¹i thanh ghi
cê b»ng lÖnh PushF (push flags) hay cã m· m¸y lµ $9C.
- VÝ dô: ch−¬ng tr×nh ®äc m· scan bµn phÝm
uses dos,crt;
var
kb: procedure;
ch: char;
{$F+}
procedure keyclick; interrupt;
begin
if (Port[$60] < $80) then writeln('Scan = ',Port[$60]);
{ chi lay ma scan khi bam phim, khong lay ma nha phimm }
inline($9C); { PushF push flags }
kb; { gäi l¹i thñ tôc xö lý ng¾t cò }
end;
{$F-}
begin
getintvec($9,@kb);
setintvec($9,addr(keyclick));
repeat ch := readkey;
until ch = #27;
setintvec($9,@kb);
end.
- VÝ dô: ho¸n ®æi hai phÝm 1 vµ 2 (ë trªn hµng phÝm trªn)
uses dos,crt;
var
kb: procedure;
ch: char;
sc: byte;
procedure Swap(sc : byte);

var
head1: word;
ch: byte;
begin
{ bé nhí bµn phÝm tõ 0040:001E - 0040:003D }

if (sc = $02) OR (sc = $03) then begin

if(sc = $02) then { neu bam so 1 tren day phim tren }
begin ch := $32; { so 2 }
sc := $03;
end
else
begin ch := $31; { so 1 }
sc := $02;
end;
head1 := tail - 2;
if (head1 < $001E) then head1 := $003C;
Mem[$0040 : head1] := ch;
Mem[$0040 : (head1 + 1) ] := sc;
end;
end;
{$F+}
begin
sc := Port[$60];
kb;
if (sc < $80) then Swap(sc);
end;
{$F-}
begin
getintvec($9,@kb);
writeln(' Bam phim ', ch);
until ch = #27;
setintvec($9,@kb);
end.
- Bµi tËp: Trong lóc thùc hiÖn c«ng viÖc gi¶i ph−¬ng tr×nh bËc 2 (cô thÓ trong
lóc nhËp d÷ liÖu) lóc ng−êi sö dông bÊm ESC th× tho¸t khái ch−¬ng tr×nh. BiÕt
m· ASCII cña ESC = 27 = 1Bh vµ m· scan = 1. Gi¶ sö thñ tôc gi¶i ph−¬ng
tr×nh bËc 2 Giai_PTB2 ®· cã s½n.

uses dos,crt;
var
kb: procedure;
ch: char;
function check : boolean;
var
x: word;
begin
{ bé nhí bµn phÝm tõ 0040:001E - 0040:003D }
x := tail - 2;
if (x < $001E) then x := $003C;
if (Mem[$0040 : x] = $1B) AND
(Mem[$0040 : (x + 1) ] = $01) then
check := true
else
check := false;
end;
{$F+}
begin
kb;
if(check) then
begin
writeln('Ban da bam Esc');
setintvec($9,@kb);
halt;
end;
end;
{$F-}
begin
getintvec($9,@kb);
writeln('Chuong trinh bat phim');
writeln('Bam Enter hoac ESC de thoat');
writeln('Bam Enter hoac ESC de thoat');
until ch = #13;
writeln('Ban da bam Enter');
setintvec($9,@kb);
end.

6. Qu¶n lý tÖp
a. Çc kh¸i niÖm
- TÖp: Cã hai ®Æc tr−ng cña tÖp
+ L−u tr÷ d÷ liÖu bé nhí ngoµi: Tån t¹i cho tíi khi ng−êi sö dông xo¸ khái
bé nhí ngoµi. Kh«ng bÞ mÊt d÷ liÖu khi t¾t m¸y tÝnh.
+ Cã nhiÒu ng−êi sö dông: (nhu cÇu chia sÎ tÖp)
TÖp thùc hiÖn: NhiÒu ng−êi cïng muèn dïng mét øng dông nµo ®ã
TÖp cña nh©n hÖ ®iÒu hµnh:
TÖp v¨n b¶n: text, ¶nh, ©m thanh
Th− môc: gåm nhiÒu tÖp
- TÖp gåm cã Tªn tÖp vµ phÇn më réng (kh«ng b¾t buéc) ®Ó
+ Ng−êi sö dông cã thÓ hiÓu ®−îc
+ PhÇn më réng cho tÖp dïng ®Ó
Nhãm çc tÖp cïng kiÓu theo mét quy −íc
TÖp cña hÖ ®iÒu hµnh
+ BiÓu t−îng còng lµ thµnh phÇn cña phÇn më réng gióp ng−êi sö dông qu¶n
lý tèt h¬n
- Thuéc tÝnh cña tÖp
+ Ng−êi së h÷u, nhãm së h÷u
+ Thuéc tÝnh Èn, hÖ thèng, l−u tr÷(archive), chØ ®äc
+ Thêi gian lÇn truy nhËp cuèi cïng, thêi giansöa ®æi cuèi cïng
+ QuyÒn ®iÒu khiÓn, mËt khÈu
+ KÝch th−íc hiÖn t¹i, kÝch th−íc tèi ®a
+ Çc øng dông cã liªn kÕt, vËn hµnh (operation)
- Tæ chøc tÖp
+ Tæ chøc tuÇn tù theo byte: d÷ liÖu ®−îc tæ chøc l−u tr÷, ®äc vµ ghi mét
çch tuÇn tù tõng byte. Çch tæ chøc nµy cã tÝnh v¹n n¨ng, mäi øng dông
®Òu cã thÓ sö dông tÖp.
+ Tæ chøc tuÇn tù theo b¶n ghi: d÷ liÖu ®−îc tæ chøc l−u tr÷, ®äc vµ ghi mét
çch tuÇn tù tõng b¶n ghi víi kÝch th−íc cè ®Þnh.
+ Tæ chøc c©y çc b¶n ghi: d÷ liÖu ®−îc tæ chøc l−u tr÷, ®äc vµ ghi theo c©y
çc b¶n ghi theo tr−êng kho¸.

- Truy nhËp tÖp

+ Truy nhËp tuÇn tù: ViÖc ®äc / ghi theo thø tù tõ ®Çu tÖp ®Õn cuèi tÖp
+ Truy nhËp ngÉu nhiªn: Cã thÓ truy nhËp tuÇn tù hoÆc ®äc / ghi theo bÊt kú
tr×nh tù nµo.
- KiÓu tÖp
+ TÖp th«ng th−êng: Gåm çc tÖp text (d¹ng ASCII) vµ tÖp nhÞ ph©n dïng ®Ó
l−u tr÷ d÷ liÖu.
+ Th− môc: Chøa mét tËp çc tÖp
+ TÖp ®Æc biÖt: ®−îc truy nhËp bëi thiÕt bÞ
- Çc thao t¸c víi tÖp
+ T¹o tÖp
+ Xo¸ tÖp
+ Më tÖp
+ §ãng tÖp
+ §äc tÖp
+ Ghi d÷ liÖu (cã thÓ ghi ®Ì lªn d÷ liÖu cò)
+ Më réng (ghi d÷ liÖu vµo cuèi tÖp, kh«ng lµm mÊt d÷ liÖu cò)
+ Di chuyÓn con trá ®Ó ®äc/ghi d÷ liÖu
+ §äc/ThiÕt lËp thuéc tÝnh tÖp
+ §æi tªn tÖp
- CÊu tróc th− môc
+ Th− môc gèc: Dos (C:\), Unix (/)
+ §−êng dÉn

Dïng ®Ó chØ ra n¬i l−u tr÷ tÖp

§−êng dÉn tuyÖt ®èi: chØ ra tÖp tõ th− môc gèc
vÝ dô: C:\TP\Bin\Turbo.exe
§−êng dÉn t−¬ng ®èi: chØ ra tÖp tõ th− môc hiÖn t¹i
VÝ dô: lÖnh DIR ..\BGI (nÕu ®ang ë trong C:\TP\Bin)
b. Trao ®æi d÷ liÖu víi tÖp
HÖ Qu¶n trÞ CSDL
Ng−êi §Æc thï

sö -Giao diÖn tèt
dông Çc ph−¬ng ph¸p truy nhËp -Kh«ng nÐn
(Access Methods)
Truy nhËp logic
§Æc thï
HÖ -§é nÐn cao
®iÒu Truy nhËp vËt lý
-Cã tÝnh chÊt
hµnh v¹n n¨ng
-Tån t¹i çc
PhÐp trao ®æi vµo/ra
macro
ThiÕt bÞ ngo¹i vi

7. Qu¶n lý tÖp trong MSDOS

a. CÊu tróc ®Üa tõ
- CÊu tróc vËt lý Track
Sector
Head
+ D÷ liÖu ®−îc ghi trªn ®Üa theo çc ®−êng trßn ®ång t©m gäi lµ track (r·nh)
khi ®Üa cã nhiÒu mÆt gäi lµ cylinder.
+ Mçi cylinder ®−îc chia thµnh çc sector (cung). Mçi sector l−u tr÷ ®−îc
mét sè çc byte.
+ §Üa cã thÓ cã 1, 2 hay nhiÒu mÆt (side). Mçi mÆt ®−îc truy nhËp b»ng mét
®Çu tõ (head).
- Dung l−îng cña ®Üa phô thuéc vµo sè ®Çu tõ, sè cylinder, sè sector trªn mét
track vµ sè byte trªn mét sector
- VÝ dô: ®Üa cã çc th«ng sè sau
Sè byte / sector = 512
Sè sector / track = 63
Sè cylinder = 523
Sè mÆt = 128
Ta cã dung l−îng ®Üa b»ng 523*128*63*512 ≈ 2 GB
- VÝ dô: ®Üa cã çc th«ng sè sau (cho bµi tËp t¹i líp)
Sè byte / sector = 512
Sè sector / track = 18
Sè mÆt = 2
Sè cylinder = 80
Ta cã dung l−îng ®Üa b»ng 2*80*18*512 ≈ 1.44 MB

- §Þa chØ vËt lý cña mét sector trªn mét ®Üa ®−îc ®Æc tr−ng bëi (Cylinder,
Head, Sector).
+ Çc cylinder ®−îc ®¸nh sè tõ ngoµi vµo b¾t ®Çu tõ 0.
+ Sè hiÖu ®Çu tõ ®−îc ®¸nh sè tõ 0.
+ Çc sector ®−îc ®¸nh sè tõ 1.
- Sector logic
Sector cã thÓ ®−îc truy nhËp qua ®Þa chØ logic. Sè hiÖu sector logic ®−îc
®¸nh sè tõ 0 b¾t ®Çu tõ cylinder 0, ®Çu tõ 1, sector vËt lý 1. TiÕp tôc ®¸nh sè theo
track vµ theo ®Çu tõ cho mçi cylinder
relSec = (CylNo * SecsPerTrack * Heads) + (HeadNo * SecsPerTrack) + (SecNo - 1)
relSec = 0*63*64 + 1*63 + (1-1) = 63
b. phôc vô ®äc/ghi ®Üa

Ta sö dông ng¾t 13H ®Ó ®äc/ghi ®Üa
- §äc mét Sector: Ta sö dông ng¾t 13h, hµm 02h
+ Input:
DL = Sè hiÖu ®Üa (0 = A...; 80H = HD0; 81H = HD1)
DH = Sè hiÖu ®Çu tõ
CH = track (cylinder) number (0 ÷ n)
CL = Sè hiÖu sector (1 ÷ n)
AL = Sè sector cÇn ®äc
ES:BX => ®Þa chØ vïng nhí
Chó ý: Gi¸ trÞ Sector gåm 6 bit vµ Cylinder lµ 10bit:
15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
Cylinder Sector
Thñ tôc m· ho¸ Cylinder vµ Sector

Function CylSecEncode(Cylinder, Sector : Word) : Word;
Begin
CylSecEncode := (Lo(Cylinder) shl 8)
or (Hi(Cylinder) shl 6) or Sector;
End;
+ Output:
NÕu cã lçi: Carry Flag=CY=1 vµ m· lçi trong AH
NÕu kh«ng lçi: AH = 0 vµ ES:BX => ®Þa chØ vïng nhí
+--------------------------------------------------------------------------------+
|Err# | Description |
|_____|__________________________________________________________________________|
| 00H | no error on last operation |
| 01H | bad command: invalid request to controller |
| 02H | bad address mark |
| 03H | write protect: attempted to write on write-protected diskette |

| 04H | sector ID bad or not found. |

| 05H | reset failed |
| 08H | DMA failure |
| 09H | DMA overrun: attempted to write across a 64K-byte boundary. |
| 0bH | bad track flag encountered |
| 10H | bad CRC: invalid CRC when data checked. |
| 11H | data corrected: recoverable error found/corrected by ECC algorithm |
| 20H | controller failure |
| 40H | bad seek. requested track not found |
| 80H | time out. drive did not respond |
|0aaH | drive not ready |
|0bbH | undefined error |
|0ffH | sense operation failed |
+--------------------------------------------------------------------------------+
- B¶ng m· lçi
Gi¸ trÞ ý nghÝa

00 Thµnh c«ng
01 LÖnh kh«ng hîp lÖ
02 Kh«ng t×m thÊy dÊu ®Þa chØ trªn ®Üa.
03 Muèn ghi lªn ®Üa ®−îc b¶o vÖ chèng ghi (M)
04 Kh«ng t×m thÊy sector
05 T¸i lËp kh«ng ®−îc (C)
06 §Üa mÒm ®· lÊy ra (M)
07 B¶ng tham sè bÞ háng (C)
08 DMA ch¹y lçi (M)
09 DMA ë ngoµi ph¹m vi 46 K
0A Cê sector bÞ lçi
10 CRC hay ECC lçi
11 ECC ®· ®iÒu chØnh d÷ liÖu sai (C)
20 Lçi do bé ®iÒu khiÓn ®Üa.
40 Lçi kh«ng t×m ®−îc track
80 Lçi hÕt thêi gian
AA æ ®Üa kh«ng s½n sµng (C)
BB Lçi kh«ng x¸c ®Þnh (C)
CC Lçi lóc ghi (C)
E0 Lçi thanh ghi tr¹ng th¸i (C)
FF Thao t¸c dß thÊt b¹i
(C = chØ dïng cho ®Üa cøng; M = chØ dïng cho ®Üa mÒm)
- Thñ tôc ®äc mét sector

Type SectorType = array[0..511] of byte;

Begin
End;
{ NÕu cã lçi tr¶ vÒ false, nÕu kh«ng lçi tr¶ vÒ true }

function ReadSector(var buf: SectorType;
Drive, Cylinder, Head, Sector: Byte) : Boolean;
var r: registers;
begin
fillchar(buf,sizeof(buf),$11);
with r do begin
dl := Drive; dh := Head;
cx := CylSecEncode(Cylinder, Sector);
al := 1; { so sector }
ah := 2; { doc o dia }
bx := ofs(buf); es := seg(buf);
end;
intr($13,r);
if(r.ah <> 0) then ReadSector := false
else ReadSector := true;
end;
- Ghi mét Sector: Ta sö dông ng¾t 13h, hµm 03h, hµm nµy t−¬ng tù hµm 02h.
- Chó ý: Víi æ mÒm th× ®éng c¬ cÇn cã mét thêi gian khëi ®éng ®Ó ®¹t tèc ®é
lµm viÖc, nh−ng thêi gian chê ®îi cña hµm ®äc/ghi ®Üa lµ rÊt nhá v× vËy cÇn
ph¶i thùc hiÖn viÖc ®äc/ghi vµi lÇn tr−íc khi kh¼ng ®Þnh cã lçi vµo/ra.
- Cluster gåm mét nhãm sector liªn tiÕp nhau vÒ mÆt logic vµ ph©n phèi bé nhí
cho ng−êi sö dông, sè l−îng sector cho mét cluster th−êng lµ bé sè cña hai vµ
Cluster ®−îc ®¸nh sè tõ 2 trë ®i.
c. CÊu tróc th«ng tin B¶ng tham sè ®iÒu khiÓn
B¶ng tham sè ®iÒu khiÓn x¸c ®Þnh toµn bé vïng hÖ thèng: ®èi víi ®Üa mÒm
th× n»m ë (0, 0, 1) vµ ®èi víi ®Üa cøng th× n»m ë sector ®Çu tiªn cña mçi ®Üa logic
(partition), vÝ dô ®èi víi ®Üa logic thø nhÊt lµ (0, 1, 1). Tuú theo khu«n d¹ng cña
b¶ng FAT mµ hÖ thèng dµnh mét sè l−îng sector kh¸c nhau cho Boot Record.
Boot Record cña FAT 12 vµ FAT 16 chiÕm 1 sector, cßn Boot Record cña FAT
32 th−êng chiÕm 3 sector.
- CÊu tróc Boot Record cña FAT 12 vµ FAT 16
+ PhÇn 1: chøa tham sè cña ®Üa tõ

+ PhÇn 2: chøa ch−¬ng tr×nh måi (Boot Strap Loader), cÇn thiÕt cho ®Üa khëi
®éng
Tham sè
Ch−¬ng tr×nh måi
55AA
PhÇn nµy cã dÊu hiÖu lµ ch÷ ký gåm 2 byte 55AA.

- CÊu tróc cô thÓ nh− sau:
No Offset Leng ý nghÜa

1 0 3 JMP
2 3 8 Tªn hÖ thèng format ®Üa tõ
3 B 2 Sè byte trªn mét sector
4 D 1 Sè sector / cluster
5 E 2 Ghi ®Þa chØ cña FAT thø nhÊt trong ®Üa logic
6 10 1 Sè l−îng b¶ng FAT
7 11 2 Sè phÇn tö tèi ®a ë th− môc gèc
8 13 1 = 0; <> 0 : Ghi sè l−îng sector cña ®Üa tõ nÕu < 32 MB
9 15 1 Byte Media: F8 nÕu lµ HD, F0: FDD 1.44
10 16 2 Sè sector dµnh cho mét b¶ng FAT
11 18 2 Sè sector dµnh cho mét Track
12 1A 2 Sè ®Çu tõ
13 1C 4 Ghi ®Þa chØ tuyÖt ®èi cña Boot Sector trong ®Üa vËt lý
14 20 4 = 0; <> 0 : tæng sè sector cña ®Üa >= 32 MB
15 24 1 §Þa chØ vËt lý æ ®Üa tõ A: 00H, C: 80H, D: 81H
16 25 1 Dù tr÷
17 26 1 DÊu hiÖu 29H
18 27 4 Ghi sè hiÖu cña ®Üa tõ
19 2B 1110 Tªn ®Üa tõ
20 36 8 Dù tr÷: FAT1632 32 32 (32 lµ dÊu çch)
21 3Eh 448 §o¹n m· thùc hiÖn
22 1Feh 2 Ch÷ ký (55h AAh)

- VÝ dô:
00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 0A 0B 0C 0D 0E 0F
00: EB 3C 90 4D 53 57 49 4E 34 2E 31 00 02 40 01 00
JMP M S W I N 4 . 1 512 64 ®/c FAT
10: 02 00 02 00 00 F8 D1 00 3F 00 40 00 3F 00 00 00
512 209 63
2 Root Sec/ Sec/ 64 63 hidden sectors
FAT Dir HD FAT Track Head (®/c Boot Sector)
20: 41 0C 34 00 80 00 29 1E 13 DA 13 20 20 20 20 20
ch÷
3411009 C: ký Serial Number Tªn ®Üa tõ (rçng)
30: 20 20 20 20 20 20 46 41 54 31 36 20 20 20
Tªn ®Üa tõ (rçng) FAT16
OEM ID MSWIN4.1
Bytes per sector 512
Sectors per cluster 64
Reserved sectors at beginning 1
FAT Copies 2
Root directory entries 512
Total sectors on disk (Unused)
Media descriptor byte F8 Hex
Sectors per FAT 209
Sectors per track 63
Sides 64
Special hidden sectors 63: Boot Sector n»m (0,1,1)
Big total number of sectors 3411009
Physical drive number 128
Extended Boot Record Signature 29 Hex
Volume Serial Number 13DA131E Hex
Volume Label (rçng)
File System ID FAT16
- Ch−¬ng tr×nh ®äc Boot Sector

+ KÕt qu¶
Thong tin ve Boot Sector
Ten HDH : MSWIN4.1
So byte / sector : 512
So sector / cluster : 16
So phan tu toi da o thu muc goc : 512
So bang Fat : 2
So byte / Fat : 0
So sector / cylinder : 63
So head : 255

+ M· nguån
uses crt,dos;
const hexs: array[0..15] of char = '0123456789ABCDEF';

begin
end;
var
buf: SectorType;
i,j: word;
Begin
clrscr;
ReadSector(buf,$80,0,1,1); { Boot Sector }
Writeln('Thong tin ve Boot Sector');
Write('Ten HDH : ');
for i := $03 to ($03 + 7) do write(chr(buf[i])); Writeln;
Write('So byte / sector : ', buf[$0B] + buf[$0C]*256);
Writeln;
Write('So sector / cluster : ', buf[$0D]); Writeln;
Write('So bang Fat : ', buf[$10]); Writeln;
Write('So phan tu toi da o thu muc goc : ', buf[$11] +
buf[$12]*256); Writeln;
Write('So byte / Fat : ', buf[$16] + buf[$17]*256); Writeln;
Write('So sector / cylinder : ', buf[$18] + buf[$19]*256);
Writeln;
Write('So head : ', buf[$1A] + buf[$1B]*256); Writeln;
readkey;
end.
- Bµi tËp: Sao l−u Boot Sector ®Üa A:
+ LËp tr×nh ®äc Boot Sector cña ®Üa A: vµ l−u ra tÖp t¹i ®Üa cøng
+ Kh«i phôc l¹i khi Boot Sector cña A: khi bÞ háng Boot Sector
- CÊu tróc Boot Record cña FAT 32 (cho tù nghiªn cøu).

d. Th− môc gèc (Directory)

- Th− môc cã hai lo¹i:
+ Th− môc gèc (Root): lµ thµnh phÇn thiÕt yÕu ë mäi hÖ ®iÒu hµnh.
+ Th− môc con (SubDirectory)
Th− môc bao gåm çc phÇn tö, mçi phÇn tö nÕu ®−îc sö dông sÏ t−¬ng
øng víi mét tÖp trong th− môc.
Trong MSDOS th× mçi phÇn tö gåm 32 byte ®−îc chia thµnh 8 tr−êng
- CÊu tróc mét phÇn tö trong th− môc (32 byte)
No Offset Leng ý nghÜa

1 0 8 Tªn tÖp (nÕu nhá 8 ký tù th× lÊy ký tù <space> ®iÒn vµo)
2 8 3 PhÇn më réng
3 B 1 Thuéc tÝnh tÖp attribute
4 C 1010 Dù tr÷
5 16H 2 Thêi gian (Giê, Phót, Gi©y) t¹o/cËp nhËt cuèi cïng
6 18 2 Ngµy (N¨m, Th¸ng, Ngµy) t¹o/cËp nhËt cuèi cïng
7 1A 2 Starting Cluster: ghi cluster ®Çu tiªn cña tÖp
8 1C 4 KÝch th−íc tÖp (tÝnh theo byte)
+------------------------------------------------------------------------------+
| Directory Entry Layout |
|------------------------------------------------------------------------------|
|Offset Size Contents |
|______ ____ __________________________________________________________________|
| +-------------------------------+ |
| +0 8 |'F' 'I' 'L' 'E' 'N' 'A' 'M' 'E'| left-justified, blank-padded |
| +-----------+-------------------+ |
| +8 3 |'E' 'X' 'T'| left-justified, blank-padded |
| +---+---+---+ |
|+0bH 1 |atr| file attribute |
| +------------ - - ----+ |
|+0cH 0aH | reserved | |
| +-------+---- - - ----+ |
|+16H 2 | time | time created or last modified in filetime format|
| +-------| |
|+18H 2 | date | date created or last modified in filetime format|
| +----------------+ |
|+1aH 2 |Starting Cluster| ghi cluster ®Çu tiªn cña tÖp (link into FAT) |
| +----------------+ |
|+1cH 4 | file size | file size in bytes |
| +---------------+ |
+------------------------------------------------------------------------------+

Trong ®ã
- Byte sè 0 ®ãng vai trß ®Æc biÖt nh− sau:
00: phÇn tö nµy ch−a ®−îc sö dông
0E: phÇn tö nµy ®· ®−îc sö dông nh− bÞ xo¸
2E20 (.<space>): phÇn tö thø nhÊt cña th− môc con
2E2E (..): phÇn tö thø hai cña th− môc con
Hai phÇn tö ®Çu tiªn nµy dïng ®Ó t¹o danh s¸ch mãc nèi çc phÇn tö th−
môc víi nhau. Tr−êng Starting Cluster cña phÇn tö thø nhÊt chØ tíi chÝnh nã vµ
tr−êng Starting Cluster cña phÇn tö thø hai chØ tíi th− môc trùc tiÕp trªn nã.
+ Chó ý: Th− môc gèc kh«ng cã hai phÇn tö ®Çu tiªn nµy.
- Thuéc tÝnh attribute
+------------------------------------------------------------------------------+
| File Attribute |
|------------------------------------------------------------------------------|
|+7-6-5-4-3-2-1-0+ |
|| |a|d|v|s|h|r| |
|+---------------+ bit description mask value|
| | | | | | +-> 0: 1=file is Read-only (can't be written/deleted) (a & 01H)|
| | | | | +---> 1: 1=Hidden (a & 02H)|
| | | | +-----> 2: 1=System (a & 04H)|
| | | +-------> 3: 1=Volume label entry (a = 08H)|
| | +---------> 4: 1=subDirectory entry (a & 10H)|
| +-----------> 5: Archive bit. 1=file has NOT been backed up (a & 20H)|
+------------------------------------------------------------------------------+
+ VÝ dô
0 0 1 0 0 1 1 1
Arc Sys Hid R/O (Read Only)
- Thuéc tÝnh ngµy/giê

+ Thêi gian (giê, phót, gi©y)

15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
Giê Phót Gi©y (b−íc 2)
+ Thêi gian (n¨m, th¸ng, ngµy)

15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
Sè n¨m kÓ tõ n¨m 1980 Th¸ng Ngµy
+------------------------------------------------------------------------------+
| File Time/Date Format |
|------------------------------------------------------------------------------|
| |
| 1 1 1 1 1 1 Load word at DIR_ENTRY+16H into a |
|+5-4-3-2-1-0-9-8-7-6-5-4-3-2-1-0+ 16-bit register and perform mask |
|| hour | minute | sec/2 | and shift operations to extract |
|+-------------------------------+ components of the file time. |
| +-------+ +---------+ +-------+ |
| | | 5+---> 2-second increments (0-30 valid) (t & 001fH)|
| | 6+--------------> minute (0-59 valid) ((t & 07e0H) >> 5)|
| 5+-------------------------> hour (0-23 valid) ((t & 0f800H) >> 11)|
| |
| 1 1 1 1 1 1 |
|+5-4-3-2-1-0-9-8-7-6-5-4-3-2-1-0+ |
|| year | month | day | Use word at DIR_ENTRY+18H. After 16-bit |
|+-------------------------------+ masks and shifts, add 1980 (07bcH) to year.|
| +-----------+ +-----+ +-------+ |
| | | 5+---> day (0-31) (d & 001fH)|
| | 4+------------> month (1-12 valid) ((d & 01e0H) >> 5)|
| 7+-----------------------> year (0-127 valid) ((d & f800H) >> 9)|
| => tõ 1980 ®Õn 2107 |
+------------------------------------------------------------------------------+
+ VÝ dô: C0 B2 => Time = C0B2 = 10110 010110 00000
Giê 10110 = 22 => 10 chiÒu
Phót 010110 = 22
Gi©y 00000 = 0
KÕt qu¶ cho ta thêi gian lÇn söa cuèi cïng (hoÆc t¹o) lµ 10:22 pm
+ VÝ dô: 97 26 => Date = 2697 = 0010011 0100 10111
N¨m 1980 + 0010011 = 1980 + 19 = 1999
Th¸ng 0100 = 4
Ngµy 10111 => ngµy 23
KÕt qu¶ cho ta ngµy cña lÇn söa cuèi cïng (hoÆc t¹o) lµ 4-23-99
- Bµi tËp vÒ nhµ
ChuyÓn ®æi gi¸ trÞ thêi gian gåm: ngµy, th¸ng, n¨m, giê, phót, gi©y thµnh
4 byte cã ®Þnh d¹ng gièng ®Þnh d¹ng trªn vµ ng−îc l¹i.
- VÝ dô:
§äc th− môc gèc cña ®Üa A: biÕt sè phÇn tö tèi ®a lµ 224, sè sector dµnh
cho th− môc gèc lµ 14 (224*32/512 = 224/16 = 14 hay cho al := 14)
uses crt,dos;
type

elmt = record
filename: array[0..7] of char;
ext: array[0..2] of char;
attb: byte;
reserved: array[0..9] of byte;
Dt: longint;
firstCluster: word;
size: longint;
end;
procedure show(e: elmt);
var
i: byte;
t: DateTime;
begin
if(e.firstCluster <> 0) then
{ ph¶i kiÓm tra v× d−íi Win98 th× cã sù më réng cho tªn
tÖp dµi, v× thÕ cã nhiÒu phÇn tö phô vµ cã thµnh phÇn
firstCluster = 0 )
with e do begin
for i := 0 to 7 do write(filename[i]); write('.');
for i := 0 to 2 do write(ext[i]); write(' ':8);
{ procedure UnpackTime(DT: Longint; var T: TDateTime); }
{ DateTime = record
Year,Month,Day,Hour,Min,Sec: Word;
end;
}
UnpackTime(dt,t);
with t do begin
write(Day:2, '/', Month:2, '/', Year:4); write(' ':8);
write(Hour:2, ':', Min:2, ':', Sec:2);
end;
write(size: 10); writeln;
end;
end;
Type RootType = array[0..223] of elmt;

Begin
End;
function ReadSector(var buf: RootType;
var r: registers;
begin

fillchar(buf,sizeof(buf),$11);
with r do begin
dl := Drive; dh := Head;
cx := CylSecEncode(Cylinder, Sector);
al := 14; { so sector = 14 vi 224 * 32 = 14 * 512}
bx := ofs(buf); es := seg(buf);
end;
intr($13,r);
if(r.ah <> 0) then ReadSector := false
else ReadSector := true;
end;
var
t: Datetime;
buf: RootType;
i,j: word;
{
DateTime = record
Year,Month,Day,Hour,Min,Sec: Word;
end;
}
begin
clrscr;
writeln('Cho dia A:'); readln;
ReadSector(buf,0,0,1,2);
while(buf[i].filename[0] <> #0) do
begin
show(buf[i]);
i := i + 1;
end;
readkey;
end.
+ KÕt qu¶:
Cho dia A:
A .TXT 21/ 9/2001 8:46:18 16

FUZZY .TXT 19/ 6/2001 16:37:38 2444
TMP .VN 6/ 1/2001 17: 5:20 34

e. FAT (File Allocation Table)

- Vai trß cña FAT
+ Qu¶n lý bé nhí ph©n phèi cho tõng tÖp
+ Qu¶n lý bé nhí tù do
+ Qu¶n lý vïng bé nhí chÊt l−îng kÐm (kh«ng cho hÖ thèng ghi th«ng tin
vµo).
- B¶ng FAT bao gåm çc phÇn tö, mçi phÇn tö cã thÓ lµ 12 bit hay 16 bit. Çc
phÇn tö tõ phÇn tö thø hai trë ®i, mçi phÇn tö t−¬ng øng víi mét cluster trªn
®Üa vµ ng−îc l¹i. Tr−êng hîp cã mét sector bÞ kÐm th× hÖ thèng sÏ ®¸nh dÊu
çc phÇn tö cña cluster ®ã lµ FF7 (®èi víi FAT 12) hoÆc lµ FFF7 (®èi víi
FAT 16). ChØ cÇn cã mét sector cã chÊt l−îng kÐm th× c¶ cluster bÞ ®¸nh dÊu
lµ cã chÊt l−îng kÐm.
PhÇn tö 0: Fxx (®èi víi FAT 12) vµ FFxx (®èi víi FAT 16)
trong ®ã xx lµ 1 byte gäi lµ byte Media cho biÕt kiÓu ®Üa tõ.
Media KiÓu ®Üa tõ
1 F9 ®Üa mÒm 1.2 M
2 F0 ®Üa mÒm 1.4 M
3 F8 ®Üa cøng
Nh¾c l¹i phÇn tö thø 7 (cã ®Þa chØ offset lµ 1A víi kÝch th−íc 2 byte trong
1 phÇn tö cña th− môc) ghi Starting Cluster, tøc lµ cluster ®Çu tiªn cña tÖp. Tõ
néi dung cña phÇn tö trong b¶ng FAT t−¬ng øng ta cã thÓ t×m ®−îc phÇn tö tiÕp
theo hay chÝnh lµ cluster tiÕp theo dïng ®Ó l−u tr÷ tÖp.
Çc phÇn tö trong b¶ng FAT t¹o thµnh mét danh s¸ch mãc nèi vµ phÇn tö
cuèi cïng cña danh s¸ch cã gi¸ trÞ lµ FFF (®èi víi FAT 12) vµ FFFF (®èi víi
FAT 16). V× çc phÇn tö t¹o thµnh danh s¸ch mãc nèi nªn chóng kh«ng nhÊt
thiÕt ph¶i n»m c¹nh nhau.

VÝ dô: tÖp f1.txt cã gi¸ trÞ Starting Cluster = 6

0 FF0
1 FFF
2
3 4
4 8
5 FFF
6 9
7 5
8 7
9 3
Nh− vËy tÖp ®−îc l−u ë çc cluster sau: 6->9->3->4->8->7->5.

Khi hÖ thèng muèn ®äc néi dung tÖp: HÖ thèng b¾t ®Çu ®äc tõ cluster sè 6
vµ ®äc phÇn tö t−¬ng øng trong b¶ng FAT, néi dung cña phÇn tö nµy chØ cho hÖ
thèng biÕt ph¶i ®äc cluster sè 9, tiÕp tôc nh− vËy cho ®Õn phÇn tö sè 5. Gi¸ trÞ
cña phÇn tö sè 5 lµ FFF ®©y lµ dÊu hiÖu kÕt thóc vµ dõng l¹i.
§Ó t¨ng tèc ®é truy nhËp, ngay lÇn truy nhËp ®Çu tiªn lµm viÖc víi ®Üa tõ,
hÖ thèng sÏ ®äc lu«n FAT vµ ROOT vµo RAM, nh− vËy hÖ thèng chØ cÇn truy
nhËp vµo bé nhí ®Ó lÊy th«ng tin, kh«ng cÇn ph¶i truy nhËp l¹i ®Üa tõ do vËy t¨ng
®−îc tèc ®é vµ gi¶m ®−îc di chuyÓn c¬ khÝ cña ®Çu tõ.
- Truy nhËp b¶ng FAT 16:
Mçi phÇn tö cña FAT 16 lµ mét word, v× vËy viÖc ®äc/ghi mçi phÇn tö lµ
kh¸ dÔ dµng.
0 1 2 3 4 5 6 7
F8 FF FF 7F 15 01 FF FF 17 00 FF FF FF FF B6 00
277 <EOF> <EOF> <EOF>
8 9 10 11 12 13 14 15
25 00 2C 00 14 17 FF FF FF FF FF FF FF FF FF FF
37 44 5908 <EOF> <EOF> <EOF> <EOF> <EOF>
- Truy nhËp b¶ng FAT 12:

Mçi phÇn tö cña FAT 12 lµ mét 1.5 word, v× vËy viÖc ®äc/ghi mçi phÇn tö
lµ phøc t¹p h¬n. Hai phÇn tö 2n vµ 2n + 1 cña FAT ®−îc l−u tr÷ trong 3 byte.

+ VÝ dô: ghi 2 phÇn tö

2n : 123h => 0123 => ®¶o => 2301
2n + 1: 456h => 4560 => ®¶o => 6045
ghi vµo ®Üa 236145
+ VÝ dô: ®äc 2 phÇn tö
®äc 3 byte, ta ®−îc 123456
2n : 1234 => ®¶o => 3412 => AND 0FFF => 412
2n + 1: 3456 => ®¶o => 5634 => AND FFF0 => 563
+ Gi¶i thuËt ®äc phÇn tö thø i vµo m¶ng B: array[0..xxx] of byte
p := (i*3) div 2
a := MemW[seg(buf[p]) : ofs(buf[p])];
True False
odd(i)
a := a shr 4 a := a AND $0FFF
Byte1 Byte2 Byte3
B C F A D E
A B C D E F
Entry thø nhÊt Entry thø hai
- VÝ dô:
Gi¸ trÞ çc byte cña 50 phÇn tö ®Çu tiªn cña Fat 12 lµ
F0 FF FF 03 40 00 05 60 00 07 80 00
09 A0 00 0B C0 00 0D E0 00 0F 00 01
11 20 01 13 40 01 15 60 01 17 80 01
19 A0 01 1B C0 01 1D E0 01 1F 00 02
21 20 02 23 40 02 25 60 02 27 80 02
29 A0 02 2B C0 02 2D E0 02 2F 00 03
31 20 03

Fat 12 ë hÖ 16
FF0 FFF 003 004 005 006 007 008
009 00A 00B 00C 00D 00E 00F 010
011 012 013 014 015 016 017 018
019 01A 01B 01C 01D 01E 01F 020
021 022 023 024 025 026 027 028
029 02A 02B 02C 02D 02E 02F 030
031 032
Gi¸ trÞ phÇn tö thø 2 vµ thø 3 ®−îc l−u tr÷ 3 byte 3,4 vµ 5 lµ 03 40 00
tÝnh ra ®−îc 003 vµ 004.
- VÝ dô: LËp tr×nh ®äc vµ ®−a ra mµn h×nh 50 phÇn tö ®Çu tiªn cña b¶ng FAT
12 trªn ®Üa mÒm 1.44 MB
uses crt,dos;
const
hexs: array[0..15] of char = '0123456789ABCDEF';
var
buf : array[0..511] of byte;
r: registers;
i,p,k1,k2,k3,a: word;
begin
clrscr; fillchar(buf,sizeof(buf),$11);
writeln('Chuong trinh dua ra 50 phan tu dau tien cua FAT 12');
writeln('Cho dia A: va bam mot phim bat ky');
readkey;
for i:=1 to 10 do begin
with r do begin
dl := 0; { 00H: dia A }
dh := 0; { head = 0 }
cx := 2; { Fat o sector 2, cylinder 0 }
al := 1; { so sector }
bx := ofs(buf);
es := seg(buf);
end;
intr($13,r);
end;
if(r.ah <> 0) then begin

writeln('Co loi doc dia ');
exit;
end;
writeln('GT cac byte cua 50 phan tu dau tien cua Fat 12 la');
for i:=0 to 74 do { 50 phantu * 3 / 2 = 75 }
begin
if(i mod 8 = 0) then writeln; { 8 * 3/2= 12 }

k1 := buf[i] shr 4;
k2 := buf[i] and $0F;
write(hexs[k1]:3, hexs[k2]);
end;
writeln;
writeln('Fat 12 o he 16');
for i:=0 to 49 do
begin
if(i mod 8 = 0) then writeln; { 8 * 3/2= 12 }
p := i*3 div 2;
a := MemW[seg(buf[p]) : ofs(buf[p])];
if odd(i) then a := a shr 4
else a := a and $0FFF;
k1 := a shr 8;
k2 := (a and $00F0) shr 4;
k3 := a and $000F;
write(hexs[k1]:3,hexs[k2],hexs[k3]);
end;
readkey;
end.

f. Master Boot
Lµ sector ®Çu tiªn cña ®Üa cøng (cylinder 0, head 0, sector 1) vµ ®−îc n¹p
vµo bé nhí t¹i 0000: 7000 ®Ó thùc hiÖn.
- CÊu tróc Master Boot
+ PhÇn 1: Ch−¬ng tr×nh nhËn biÕt cÊu tróc
+ PhÇn 2: B¶ng ph©n ch−¬ng (Partition Table)
Ch−¬ng tr×nh nhËn biÕt cÊu tróc
B¶ng ph©n ch−¬ng

55AA
PhÇn nµy cã dÊu hiÖu lµ ch÷ ký gåm 2 byte 55AA.
§Üa cøng ®−îc chia thµnh çc phÇn, mçi phÇn ®−îc sö dông nh− mét ®Üa
tõ ®éc lËp gäi lµ ®Üa logic. Th«ng tin vÒ çc phÇn nµy n»m trong b¶ng ph©n
ch−¬ng.
- CÊu tróc b¶ng ph©n ch−¬ng: b¶ng ph©n ch−¬ng ®−îc b¾t ®Çu tõ ®Þa chØ 1BE
gåm 4 phÇn tö mçi phÇn tö 16 byte.
+------------------------------------------------------------------------------+
|Offset Size Contents |
|______ ____ __________________________________________________________________|
| +---- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ----+ |
| +0 1beH | code to load and execute boot sector of active partition | |
| +---- - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - - - ----+ |
|+1beH 10H | | partition 1 entry (see below) |
| +---- - - - - - ----| |
|+1ceH 10H | | partition 2 entry |
| +---- - - - - - ----| |
|+1deH 10H | | partition 3 entry |
| +---- - - - - - ----| |
|+1eeH 10H | | partition 4 entry |
| +---- - + - - - ----+ |
|+1feH 2 | 55 aa | partition table signature (0aa55H) |
| +-------+ |
| |
+------------------------------------------------------------------------------+
Mçi phÇn tö chia thµnh 4 tr−êng, mçi tr−êng 4 byte
15-12 11-8 7-4 3-0
§Þa chØ §Þa chØ §Þa chØ Tæng sè
vËt lý ®Çu vËt lý cuèi logic ®Çu sector
+ §Þa chØ vËt lý ®Çu
3 2 1 0
Sys Head Sec Cyl
Sys = 00 th× ®©y lµ ®Üa logic chøa d÷ liÖu
Sys = 80 th× ®©y lµ ®Üa logic chøa hÖ thèng

Head: ®Çu tõ ®Çu tiªn

2 phÇn tö Sec vµ Cyl ®−îc ph©n phèi nh− sau
15 14 13 12 11 10 09 08 07 06 05 04 03 02 01 00
Cyl Sec Cyl
Nh− vËy sè bit dµnh cho tr−êng Cyl lµ 10
vµ dµnh cho sec lµ 6.
VÝ dô: Ta cã 2 byte lµ FF vµ 4D ta ph¶i tÝnh Sec=?, Cyl=?

KÕt qu¶ cho ta Sec = 63 vµ Cyl = 845
15 14 13 12 11 10 09 08 07 06 05 04 03 02 01 00
FF 4D
1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 0 0 1 1 0 1
Cyl 63 Cyl
Cyl = 11 0100 1101 = 84510
+ §Þa chØ vËt lý cuèi
3 2 1 0
Type Head Sec Cyl
Type = 00 : cÊm truy nhËp
Type = 01 : hÖ thèng Dos 12 (dïng cho FAT 12)
Type = 04 : hÖ thèng Dos 16 (cho ®Üa <= 5M)
Type = 06 : hÖ thèng Dos 16 (cho ®Üa >= 5M)
Type = 0C : hÖ thèng Dos 32
Type = 50 : hÖ thèng DM (Disk Management) Readonly
Type = 51: hÖ thèng DM (Disk Management) Read/Write
Type = 05 : Më réng, dïng ®Ó t¹o ra ®Üa logic vµ cÊu tróc
cña ®Üa logic gièng nh− cÊu tróc cña ®Üa vËt lý, nh−ng çc
thµnh phÇn con cña ®Üa më réng (05) th× kh«ng ®−îc dïng lµm
®Üa khëi ®éng.cc
Type = 0F : Më réng.
+--------------------------------------------------------------+
| Extended DOS Partition |
|--------------------------------------------------------------|
| _ Each drive table can also contain another type-5 entry |
| to point to yet another drive table: |
| +--------------------+ 0M |
| +-----| master boot sector | Volume #1 |
| | | +--------------------| |
| | +->| DOS boot sector | (drive C:) |
| | \ fat, dir & data \ |
| +---->|--------------------| 32M |
| +-----| Extension table | Volume #2 |
| | | +--------------------| |
| | +->| DOS boot sector | (drive D:) |
| | \ fat, dir & data \ |
| +---->|--------------------| 64M |
| | Extension table | Volume #3 |

| | | |
+--------------------------------------------------------------+
- VÝ dô:
00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 0A 0B 0C 0D 0E 0F
80 01 01 00 06 3F FF 4D 3F 00 00 00 41 0C 34 00
Sys Head Sec(-2b) Cyl(+2b) BIGDOS 63 63 845 63 ∑=3411009
00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00
Kh«ng sö dông
00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00
Kh«ng sö dông
00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00
Kh«ng sö dông
relSec = (CylNo*SecsPerTrack*Heads)+(HeadNo*SecsPerTrack)+(SecNo - 1)
relSec = 0*63*64 + 1*63 + (1-1) = 63
Dung l−îng ®Üa 3411009*512 ≈ 1.6 GB
- VÝ dô: ®äc dung l−îng ®Üa cøng thø nhÊt
uses crt,dos;

{ ®· cho chÐp råi }
{ phÇn ch−¬ng tr×nh chÝnh }
var
buf: SectorType;
i,j: word;
kt, kti: longint;
Begin
ReadSector(buf,$80,0,0,1);
kt := 0;
for i := 0 to 3 do begin
j := $1CA + i*16;
{ 1CA la vi tri kich thuoc phan tu dau tien }
kti := MemL[seg(buf[j]):ofs(buf[j])];
kt := kt + kti;
end;
kt := kt div 2048; { MB, 1 sec = 512 byte }
writeln('Kich thuoc dia tu la ', kt, ' MB');
readkey;
end.


Ch−¬ng 4. Qu¶n lý tiÕn tr×nh

1. §Þnh nghÜa tiÕn tr×nh
TÊt c¶ çc m¸y tÝnh hiÖn ®¹i ®Òu cã thÓ thùc hiÖn nhiÒu viÖc cïng mét lóc.
Trong khi thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh cña ng−êi sö dông, m¸y tÝnh cã thÓ ®äc d÷ liÖu
tõ ®Üa vµ ®−a ra mµn h×nh hoÆc m¸y in. Trong m«i tr−êng ®a ch−¬ng tr×nh
(multiprogramming system), mét CPU cã thÓ chuyÓn tõ ch−¬ng tr×nh nµy sang
ch−¬ng tr×nh kh¸c, thùc hiÖn mçi ch−¬ng tr×nh trong kho¶ng 1% hoÆc 1/10 mili
gi©y. NÕu nãi chÝnh x¸c, th× t¹i mét thêi ®iÓm, CPU chØ thùc hiÖn ®−îc mét
ch−¬ng tr×nh. Nh−ng nÕu xÐt trong kho¶ng thêi gian phÇn tr¨m gi©y th× CPU cã
thÓ thùc hiÖn nhiÒu c«ng viÖc.
- §Þnh nghÜa
TiÕn tr×nh lµ mét d·y çc tr¹ng th¸i cña hÖ thèng tÝnh to¸n vµ viÖc chuyÓn
tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c ®−îc thùc hiÖn theo 1 ch−¬ng tr×nh nµo ®ã.
s0 s1 s2 s3 s4 s5 s6 s7 sn-1 sn sn+1
Çc tr¹ng th¸i nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i liªn tiÕp nhau.
+ NÕu ch−¬ng tr×nh cña hÖ thèng th× cho ta tiÕn tr×nh hÖ thèng.
+ NÕu ch−¬ng tr×nh cña ng−êi sö dông th× cho ta tiÕn tr×nh cña ng−êi sö
dông.
HiÓu mét çch th«ng th−êng ta cã thÓ coi tiÕn tr×nh lµ mét ch−¬ng tr×nh
®ang ®−îc thùc hiÖn.
- VÝ dô:
Khëi t¹o KÕt thóc

ng¾t
®−îc chÊp nhËn tho¸t
S½n sµng Thùc hiÖn

®iÒu phèi
kÕt thóc mét sù kiÖn hoÆc chê ®îi mét sù kiÖn hoÆc
mét tÝn hiÖu vµo/ra mét tÝn hiÖu vµo/ra
Chê ®îi

+ Khëi t¹o: TiÕn tr×nh ®ang ®−îc t¹o ra.

+ S½n s»ng: TiÕn tr×nh chê ®Ó kÕt nèi vµo processor.
+ Thùc hiÖn: Çc lÖnh ®ang ®−îc thùc hiÖn.
+ Chê ®îi: TiÕn tr×nh chê mét sù kiÖn vµo/ra hoÆc chê nhËn mét tÝn hiÖu nµo
®ã.
+ KÕt thóc: TiÕn tr×nh kÕt thóc thùc hiÖn.
2. Khèi ®iÒu khiÓn tiÕn tr×nh (Process Control Bloc - PCB)
- Mçi tiÕn tr×nh ®−îc biÓu diÔn trong hÖ ®iÒu hµnh bëi mét khèi ®iÒu khiÓn tiÕn
tr×nh gåm cã
+ Tr¹ng th¸i tiÕn tr×nh.
+ LÖnh m¸y: m¸y tÝnh chØ ra ®Þa chØ lÖnh m¸y ®Çu tiªn trong tiÕn tr×nh.
+ Bé thanh ghi.
+ Th«ng tin vÒ lÞch trong bé ®iÒu khiÓu CPU: bao gåm thø tù −u tiªn cña
tiÕn tr×nh, çc tham sè ®Ó lËp lÞch.
+ Th«ng tin vÒ bé nhí.
+ Th«ng tin tÝnh to¸n: gåm thêi gian chiÕm gi÷ processor, thêi gian thùc tÕ,
giíi h¹n vÒ thêi gian, sè l−îng c«ng viÖc.
+ Th«ng tin tr¹ng th¸i çc cæng vµo/ra.
3. Çch thùc tiÕn tr×nh
a. Thùc hiÖn tuÇn tù
Khi hÖ thèng kÕt thóc mét tiÕn tr×nh th× hÖ thèng míi chuyÓn sang tiÕn
tr×nh kh¸c. Thùc hiÖn tuÇn tù kh«ng ph¶i lµ ®èi t−îng nghiªn cøu cña chóng ta.
b. Thùc hiÖn song song
Hai tiÕn tr×nh ®−îc gäi lµ song song nÕu thêi ®iÓm b¾t ®Çu cña mét tiÕn
tr×nh n»m gi÷a thêi ®iÓm b¾t ®Çu vµ kÕt thóc cña tiÕn tr×nh kia.
TiÕn tr×nh 1
B¾t ®Çu KÕt thóc
TiÕn tr×nh 2
B¾t ®Çu
- Thùc hiÖn song song vËt lý: cïng mét thêi ®iÓm 2 tiÕn tr×nh cïng ®−îc thùc
hiÖn.
Çc ®iÓm cÇn chó ý:
+ Lo¹i nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ë trong chÕ ®é nhiÒu processor.

+ Hai tiÕn tr×nh song song vËt lý cã thÓ sö dông song song thiÕt bÞ ngo¹i vi
vµ processor do ®ã çch lµm viÖc cña hÖ thèng hoµn toµn kh¸c so víi chÕ
®é ®¬n processor.
- Thùc hiÖn song song ®an xen
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña processor, çc tiÕn tr×nh lÇn l−ît ®−îc phôc vô
®an xen lÉn nhau.
TiÕn tr×nh
A B C
C
B
A
Thêi gian
A HÖ ®iÒu hµnh B
Ng¾t hoÆc lêi gäi hÖ thèng
CÊt gi÷ tr¹ng th¸i trong PCBA

NghØ
Kh«i phôc tr¹ng th¸i tõ PCBB
NghØ Ho¹t ®éng

Ng¾t hoÆc lêi gäi hÖ thèng
CÊt gi÷ tr¹ng th¸i trong PCBB
NghØ
Kh«i phôc tr¹ng th¸i tõ PCBA
Ho¹t ®éng
Sù thay ®æi thùc hiÖn tiÕn tr×nh

4. Ph©n lo¹i tiÕn tr×nh song song

a. §éc lËp
Hai tiÕn tr×nh song song ®−îc thùc hiÖn riªng rÏ kh«ng cã quan hÖ víi
nhau.
A1 B1
A2 B2
An Bm
HÖ thèng ph¶i cã c¬ chÕ b¶o vÖ ®Ó tiÕn tr×nh nµy kh«ng lµm ¶nh h−ëng
®Õn tiÕn tr×nh kh¸c.
b. Quan hÖ th«ng tin
Hai tiÕn tr×nh A vµ B ®−îc gäi lµ cã quan hÖ th«ng tin víi nhau nÕu tiÕn
tr×nh nµy cã göi th«ng b¸o cho tiÕn tr×nh kia. TiÕn tr×nh göi th«ng b¸o cã thÓ
kh«ng cÇn biÕt tiÕn tr×nh nhËn cã tån t¹i hay kh«ng? ë ®©u? vµ ®ang ë giai ®o¹n
nµo?
A1 B1
Information
A2 B2
Information
An Bm
Çc ph−¬ng ph¸p tæ chøc l−u tr÷ çc th«ng b¸o:

- Sö dông bé nhí
HÖ thèng sÏ sö dông mét phÇn bé nhí ®Ó l−u tr÷ çc th«ng b¸o. Mçi tiÕn
tr×nh cÇn nhËn th«ng b¸o chØ viÖc rµ so¸t trong “hßm th−” cña hÖ thèng.
+ ¦u ®iÓm: l−u tr÷ ®−îc l−îng th«ng tin lín víi thêi gian l−u tr÷ l©u.
+ Nh−îc ®iÓm: tÝnh thô ®éng cao.
- Göi th«ng b¸o qua cæng vµo/ra
+ ¦u ®iÓm: çc tiÕn tr×nh cã thÓ dÔ dµng lÊy th«ng tin tõ cæng mµ kh«ng bÞ
hµng rµo bé nhí ng¨n c¶n.
+ Nh−îc ®iÓm: dung l−îng th«ng tin chøa ë çc cæng kh«ng lín, thêi gian
l−u tr÷ th«ng b¸o bÞ h¹n chÕ.
- Sö dông ch−¬ng tr×nh th− ký (Monitor)
Ch−¬ng tr×nh th− ký (Monitor) lµ ch−¬ng tr×nh cña hÖ thèng, nã ®−îc cung
cÊp mäi th«ng tin nh−ng kh«ng cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hÖ thèng. Th«ng qua
ch−¬ng tr×nh nµy, tiÕn tr×nh cã thÓ dÔ dµng x¸c ®Þnh ®−îc tiÕn tr×nh kia ë ®©u.
+ ¦u ®iÓm: TÝnh chñ ®éng cao.
c. Lo¹i song song ph©n cÊp
Lµ lo¹i tiÕn tr×nh mµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nã s¶n sinh ra mét tiÕn
tr×nh n÷a ho¹t ®éng song song víi chÝnh nã.
A1
A2
B1
B2
An
Bm
Khi tiÕn tr×nh con ®· ho¹t ®éng th× hai tiÕn tr×nh nµy kh«ng biÕt g× vÒ nhau

- Tµi nguyªn cña tiÕn tr×nh con cã thÓ lÊy tõ vèn tµi nguyªn cña hÖ thèng hoÆc
lÊy tõ vèn tµi nguyªn cña tiÕn tr×nh chÝnh.
+ NÕu lÊy tµi nguyªn tõ vèn tµi nguyªn cña hÖ thèng th× hÖ thèng cã thÓ
qu¶n lý tµi nguyªn tËp chung. Nh− vËy sÏ tèi −u ho¸ ®−îc viÖc sö dông tµi
nguyªn, nh−ng viÖc qu¶n lý nµy rÊt phøc t¹p.
+ NÕu tiÕn tr×nh con lÊy tõ vèn tµi nguyªn cña tiÕn tr×nh chÝnh th× ta cã hÖ
qu¶n lý tµi nguyªn ph©n t¸n. Lo¹i tµi nguyªn nµy ®¬n gi¶n, nh−ng kh«ng
cã kh¶ n¨ng khai th¸c tèi −u tµi nguyªn hÖ thèng.
Trong mäi tr−êng hîp nÕu tµi nguyªn lÊy ë ®©u th× ph¶i tr¶ vÒ ®ã, v× vËy
tiÕn tr×nh chÝnh th−êng sö dông çc lÖnh chê POS hoÆc WAIT ®Ó çc tiÕn tr×nh
con kÞp tr¶ l¹i tµi nguyªn.
d. TiÕn tr×nh ®ång møc
Hai tiÕn tr×nh ®−îc gäi lµ ®ång møc nÕu cã thÓ sö dông chung tµi nguyªn
theo nguyªn t¾c lÇn l−ît.
A1 B1
Tµi
A2 B2
Nguyªn
An Bm
Hai tiÕn tr×nh nµy kh«ng ph©n biÖt tiÕn tr×nh chÝnh vµ tiÕn tr×nh con, mµ lµ
hai tiÕn tr×nh ®éc lËp. Mçi tiÕn tr×nh sau khi sö dông tµi nguyªn th× ph¶i tr¶ l¹i
cho hÖ thèng vµ tiÕp tôc ho¹t ®éng ®éc lËp.
VÝ dô: ch−¬ng tr×nh ch¬i cê: Tµi nguyªn chung lµ bµn cê. Gi¶ sö ®Õn l−ît
tiÕn tr×nh thø nhÊt, tiÕn tr×nh thø nhÊt chiÕm tµi nguyªn ®Ó ch¬i, khi ra quyÕt ®Þnh
xong th× tr¶ l¹i bµn cê cho hÖ thèng. TiÕn tr×nh thø hai ph¶i kiÓm tra xem tiÕn
tr×nh thø nhÊt ®· ®i ch−a? nÕu xong råi th× míi ®Õn l−ît nã (thùc hiÖn nh− tiÕn
tr×nh thø nhÊt).
5. M« t¶ tiÕn tr×nh song song
Ta dïng ký ph¸p nh©n t¹o

Gi¶ sö cÇn thùc hiÖn mét tËp çc khèi lÖnh song song s1, s2, , sn
S1 S2 Sn
Ta ®−a vµo trong mét khèi lÖnh ®−îc b¾t ®Çu bëi tõ kho¸ ParBegin
(Parallel Begin) vµ kÕt thóc bëi tõ kho¸ ParEnd (Parallel End).
ParBegin
S1;
S2;
...
Sn;
ParEnd;
6. Tµi nguyªn g¨ng vµ ®o¹n g¨ng
- Tµi nguyªn g¨ng lµ tµi nguyªn mµ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh th×
chØ phôc vô hîp lý cho mét sè h÷u h¹n çc tiÕn tr×nh.
- §o¹n ch−¬ng tr×nh sö dông tµi nguyªn g¨ng gäi lµ ®o¹n g¨ng hay chç hÑp
trong tiÕn tr×nh.
- HÖ ®iÒu hµnh ph¶i tæ chøc cho mäi tiÕn tr×nh ®i qua chç hÑp mét çch hîp lý,
c«ng viÖc nµy gäi lµ ®iÒu ®é tiÕn tr×nh qua ®o¹n g¨ng.
- Sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu ®é
Ta xem xÐt vÝ dô khi 2 tiÕn tr×nh cïng muèn in ra m¸y in.
+ Khi mét tiÕn tr×nh cÇn in mét tÖp ra m¸y in, nã ®−a tªn tÖp vµo th− môc
spool. Mét tiÕn tr×nh ®iÒu khiÓn in kh¸c kiÓm tra ®Þnh kú nÕu cã tÖp nµo
cÇn in, nÕu t×m thÊy th× in tÖp nã vµ lo¹i tªn tÖp khái th− môc spool. Gi¶ sö
th− môc spool cã sè l−îng phÇn tö rÊt lín (mçi phÇn tö chøa mét tªn tÖp).
Ta cã hai biÕn dïng dung lµ OUT ®Ó chØ tÖp tiÕp theo cÇn in vµ IN ®Ó chØ
vÞ trÝ rçng tiÕp theo dïng ®Ó chøa tªn tÖp cÇn in.
+ Ta gi¶ sö vÞ trÝ 0 – 3 rçng (çc tÖp ®· ®−îc in), vÞ trÝ 4 – 6 ®ang bËn
(chøa tªn tÖp cÇn in).

Nh− vËy biÕn OUT = 4 vµ IN = 7
TiÕn tr×nh A
4 Abc.txt OUT = 4
5 Prog.doc
6 Prog.pas
7 IN = 7
TiÕn tr×nh B
+ Gi¶ sö tiÕn tr×nh A cÇn in mét tÖp a.txt, khi ®ã tiÕn tr×nh A sÏ ®äc biÕn IN
vµ ®−a vµo biÕn côc bé INA, nh− vËy INA = 7. Lóc ®ã cã tÝn hiÖu ng¾t ®ång
hå vµ CPU quyÕt ®Þnh tiÕn tr×nh A ®· ch¹y ®ñ thêi gian vµ chuyÓn sang
thùc hiÖn tiÕn tr×nh B. §Õn l−ît m×nh, tiÕn tr×nh B còng muèn in tÖp b.txt.
TiÕn tr×nh B ®äc biÕn IN vµ ®−a vµo biÕn côc bé INB, nh− vËy INB = 7.
TiÕn tr×nh B ®−a tªn tÖp b.txt vµo vÞ trÝ thø 7 trong th− môc spool vµ cËp
nhËt biÕn IN = INB + 1 = 8, sau ®ã lµm çc viÖc kh¸c.
+ Khi CPU chuyÓn sang thùc hiÖn tiÕn tr×nh A, kh«ng may tiÕn tr×nh A vÉn
gi÷ nguyªn biÕn INA=7. TiÕn tr×nh A ®−a tªn tÖp a.txt vµo vÞ trÝ thø 7 vµ
cËp nhËt biÕn IN = INA + 1 = 8.
+ TiÕn tr×nh ®iÒu khiÓn in kh«ng ®−îc th«ng b¸o lµ cã sù cè vµ tiÕp tôc thùc
hiÖn nhiÖm vô.
+ Nh− vËy tÖp b.txt ®· bÞ ®æi thµnh tÖp a.txt vµ sÏ kh«ng ®−îc in ra m¸y in.
- Çc c«ng cô ®iÒu ®é ph¶i tho¶ m·n çc yªu cÇu sau:
+ Ph¶i ®¶m b¶o sao cho tiÕn tr×nh kh«ng chiÕm gi÷ tµi nguyªn g¨ng v« h¹n
+ NÕu cã mét tiÕn tr×nh xÕp hµng chê tµi nguyªn g¨ng th× sím hay muén nã
ph¶i vµo ®−îc ®o¹n g¨ng cña m×nh (®−îc phôc vô tµi nguyªn g¨ng).
+ NÕu cã tiÕn tr×nh xÕp hµng chê ®îi tµi nguyªn g¨ng vµ nÕu tµi nguyªn
g¨ng ®ã ®−îc gi¶i phãng th× nã ph¶i ®−îc phôc vô trong çc tiÕn tr×nh
®ang chê ®îi.
- Çc c«ng cô ®iÒu ®é: Chia lµm ba líp chÝnh
+ Ph−¬ng ph¸p kho¸ trong: lµ lo¹i gi¶i thuËt kh«ng yªu cÇu g× vÒ thiÕt bÞ
hoÆc hÖ thèng. Ph−¬ng ph¸p nµy cã tÝnh chÊt v¹n n¨ng øng víi mäi ng«n
ng÷, mäi lo¹i m¸y.
+ KiÓm tra vµ x¸c lËp

X¸c lËp dùa vµo thiÕt bÞ, thiÕt bÞ cã nh÷ng lÖnh ®Æc biÖt phôc vô cho riªng
c«ng t¸c ®iÒu ®é.
+ Kü thuËt ®Ìn b¸o: dùa vµo c«ng cô ®Æc biÖt cña tõng hÖ ®iÒu hµnh.
7. Ph−¬ng ph¸p kho¸ trong
- Nguyªn lý:
Dïng thªm çc biÕn víi t− çch lµ tµi nguyªn chung ®Ó chøa çc cê cho
biÕt tiÕn tr×nh vµo ®o¹n g¨ng hay ra khái ®o¹n g¨ng.
- Gi¶ thiÕt:
+ Cã hai tiÕn tr×nh song song cïng sö dông 1 tµi nguyªn g¨ng chung vµ kh¶
n¨ng phôc vô cña tµi nguyªn g¨ng lµ 1.
+ Mçi tiÕn tr×nh chØ cã mét ®o¹n g¨ng n»m ë ®Çu tiÕn tr×nh.
+ Çc tiÕn tr×nh nµy lÆp v« h¹n, nÕu cã kÕt thóc th× ë ®©u ®ã ngoµi ®o¹n
g¨ng.
- Sö dông mét biÕn IS_USED cã gi¸ trÞ b»ng 1 ®Ó chØ ra tµi nguyªn g¨ng ®ang
bÞ mét tiÕn tr×nh nµo ®ã chiÕm gi÷ vµ ng−îc l¹i, khi IS_USED = 0 chØ ra tµi
nguyªn g¨ng ®ang s½n sµng phôc vô. Khi mét tiÕn tr×nh thÊy biÕn IS_USED =
0, nã ph¶i ®Æt biÕn IS_USED = 1 tr−íc khi sö dông tµi nguyªn g¨ng. Tuy
nhiªn ta dÔ dµng tiÕn biÕn IS_USED l¹i trë thµnh tµi nguyªn g¨ng. Gi¶ sö tiÕn
tr×nh 1 kiÓm tra thÊy biÕn IS_USED = 0, tr−íc lóc nã ®Æt biÕn nµy lªn 1 th×
tiÕn tr×nh 2 l¹i kiÓm tra biÕn nµy vµ tÊt nhiªn khi ®ã biÕn IS_USED = 0. Nh−
vËy c¶ hai tiÕn tr×nh ®Òu vµo ®o¹n g¨ng vµ ®Òu sö dông tµi nguyªn g¨ng. Nãi
çch kh¸c vÊn ®Ò ®iÒu ®é ch−a ®−îc gi¶i quyÕt
- Sö dông biÕn TURN ®Ó chØ ®Õn l−ît tiÕn tr×nh nµo ®−îc sö dông tµi nguyªn
g¨ng.
+ S¬ ®å nguyªn lý
Var turn : integer;
Begin
turn := 1;
ParBegin
{ Hai khèi lÖnh trong tõ kho¸ ParBegin vµ ParEnd ®−îc
thùc hiÖn song song víi nhau }
TT1:
REPEAT
while (turn <> 1) do ;
vao_doan_gang_1; { ®o¹n g¨ng cña tiÕn tr×nh 1 }
turn := 2; { chuyÓn tµi nguyªn g¨ng cho tt2)
thuc_hien_viec_khac_1;
{ phÇn cßn l¹i cña tiÕn tr×nh 1 }
UNTIL FALSE;

TT2:
REPEAT
while (turn <> 2) do ;
turn := 1; { chuyÓn tµi nguyªn g¨ng cho tt1)
UNTIL FALSE;
ParEnd;
End.
+ Gi¶i thÝch: Ban ®Çu TURN = 1, tøc lµ tiÕn tr×nh 1 ®−îc phÐp sö dông tµi
nguyªn g¨ng. Khi tiÕn tr×nh 1 dïng tµi nguyªn g¨ng xong th× ®Æt TURN =
2, ®Ó cho phÐp tiÕn tr×nh 2 sö dông tµi nguyªn g¨ng. Khi tiÕn tr×nh 2 sö
dông xong tµi nguyªn g¨ng th× l¹i ®Æt TURN = 1, ®Ó chØ ®Õn l−ît tiÕn tr×nh
1 sö dông.
+ Tuy nhiªn ta gi¶ sö tiÕn tr×nh 1 dïng xong tµi nguyªn g¨ng, sau khi ®Æt
TURN = 2 sang thùc hiÖn thñ tôc thuc_hien_viec_khac_1, thñ tôc nµy
kh¸ ng¾t, tiÕn tr×nh 1 quay l¹i ®o¹n g¨ng. Nh−ng lóc nµy tiÕn tr×nh 2 ®ang
bËn thùc hiÖn çc c«ng viÖc kh¸c trong thñ tôc
thuc_hien_viec_khac_2. TiÕn tr×nh 2 vÉn ch−a vµo ®o¹n g¨ng v× vËy
biÕn TURN vÉn cã gi¸ trÞ b»ng 2. V× vËy mÆc dï tµi nguyªn g¨ng kh«ng
®−îc sö dông nh−ng do TURN = 2 mµ tiÕn tr×nh 1 kh«ng thÓ sö dông ®−îc
tµi nguyªn g¨ng.
- §Ó kh¾c phôc nh−îc ®iÓm nµy ng−êi ta ®−a ra çch thøc dïng hai biÕn c1 vµ
c2 cho hai tiÕn tr×nh nh− sau:
+ S¬ ®å nguyªn lý
Var c1,c2 : integer;
Begin
c1 := 0;
c2 := 0;
ParBegin
{ Hai khèi lÖnh trong tõ kho¸ ParBegin vµ ParEnd ®−îc
thùc hiÖn song song víi nhau }
TT1:
REPEAT
while (c2 > 0) do ;
c1 := 1;
c1 := 0;
UNTIL FALSE;

TT2:
REPEAT
while (c1 > 0) do ;
c2 := 1;
c2 := 0;
UNTIL FALSE;
ParEnd;
End.
- Gi¶i thÝch
C1 vµ C2 ®¹i diÖn cho viÖc sö dông tµi nguyªn g¨ng thø nhÊt vµ tµi nguyªn
g¨ng thø hai.
+ Ban ®Çu c¶ hai biÕn ®Òu cã gi¸ trÞ b»ng 0 thÓ hiÖn tµi nguyªn g¨ng ®ang ë
tr¹ng th¸i s½n sµng phôc vô.
+ Gi¶ sö tiÕn tr×nh 1 ®−îc phôc vô tr−íc, tiÕn tr×nh 1 bá qua viÖc chê ®îi
while (c2 > 0) do ;
vµ chiÕm lÊy tµi nguyªn g¨ng ®ång thêi ®Æt C1 = 1;
+ C1 = 1 cã nghÜa lµ tiÕn tr×nh 1 ®ang sö dông tµi nguyªn g¨ng. Trong lóc tµi
nguyªn g¨ng ®ang bÞ tiÕn tr×nh 1 chiÕm gi÷ th× tiÕn tr×nh 2 ph¶i chê ®îi
while (c1 > 0) do ;
Khi tiÕn tr×nh 1 dïng xong tµi nguyªn g¨ng th× ®Æt l¹i biÕn C1 = 0.
+ Khi C1 = 0 vµ tiÕn tr×nh 2 kÕt thóc viÖc chê ®îi
while (c1 > 0) do ; { ®−îc kÕt thóc do c1 = 0 }
lóc nµy tiÕn tr×nh 2 chiÕm gi÷ tµi nguyªn g¨ng vµ ®Æt C2 = 1;
Khi tiÕn tr×nh 2 dïng xong tµi nguyªn g¨ng th× ®Æt l¹i C2 = 0;
+ Qu¸ tr×nh nh− vËy ®−îc lÆp ®i lÆp l¹i, cho ®Õn khi kÕt thóc c¶ hai tiÕn tr×nh
(lÖnh kÕt thóc ë trong ®o¹n ch−¬ng tr×nh kh«ng ph¶i lµ ®o¹n g¨ng).
- Trong tr−êng hîp tåi nhÊt, c¶ hai tiÕn tr×nh ®Òu vµo ®o¹n g¨ng vµ ®Æt biÕn C1
vµ C2 b»ng 1, vµ c¶ hai tiÕn tr×nh ®Òu kh«ng vµo ®−îc ®o¹n g¨ng vµ g©y ra
hiÖn t−îng chê ®îi vßng trßn. Lý ®o lµ viÖc x¸c lËp vµo ®o¹n g¨ng vµ kh¶
n¨ng xem xÐt cã ®−îc vµo ®o¹n g¨ng cña hai ®o¹n trªn kh«ng cã quan hÖ víi
nhau.
- V× vËy ng−êi ta ®−a ra mét ph−¬ng ph¸p kh¸c phèi hîp hai ph−¬ng ph¸p trªn,
ph−¬ng ph¸p nµy phèi hîp X¸c lËp – KiÓm tra – X¸c lËp, do Delker c«ng
bè n¨m 1968 nh− sau:
Var c1, c2, tt: integer;
Begin
c1:=0; c2:=0; tt:=1;

ParBegin
TT1:
REPEAT
c1:=1;
while(c2=1) do Begin
if(tt = 2) then Begin
c1:=0;
while(tt =2) do;
c1:=1;
End;
End;
vao_doan_gang_1;
c1:=0; tt:=2;
UNTIL FALSE;
TT2:
REPEAT
c2:=1;
while(c1=1) do Begin
if(tt = 1) then Begin
c2:=0;
while(tt =1) do;
c2:=1;
End;
End;
vao_doan_gang_2;
c2:=0; tt:=1;
UNTIL FALSE;
ParEnd;
End.
- ¦u ®iÓm:
+ Gi¶i thuËt nµy cã tÝnh chÊt v¹n n¨ng ¸p dông cho mäi c«ng cô vµ mäi hÖ
thèng.
+ TËn dông, ph¸t huy kh¶ n¨ng tèi ®a tµi nguyªn g¨ng.
- Nh−îc ®iÓm
+ §é phøc t¹p tû lÖ víi sè l−îng tiÕn tr×nh vµ sè tµi nguyªn g¨ng.
+ Tån t¹i hiÖn t−îng chê ®îi tÝch cùc. MÆc dï kh«ng lµm g× c¶ nh−ng vÉn
chiÕm thêi gian processor.
Nguyªn nh©n lµ do mçi tiÕn tr×nh ph¶i lµm viÖc víi nhiÒu biÕn, trong ®ã cã
nhiÒu biÕn kh«ng ph¶i cña m×nh (vÝ dô: muèn x¸c lËp biÕn c1 ph¶i kiÓm tra biÕn
c2 vµ biÕn tt).

8. Ph−¬ng ph¸p KiÓm tra vµ X¸c lËp (Test and Set)

- Trong hÖ lÖnh cña m¸y tÝnh tån t¹i lÖnh cho thùc hiÖn nhiÒu c«ng viÖc liªn
tôc. Çc c«ng viÖc nµy t¹o thµnh mét hÖ lÖnh nguyªn tè, kh«ng thÓ chØ thùc
hiÖn mét c«ng viÖc. Thñ tôc Test_And_Set cã thÓ ®−îc ®Þnh nghÜa nh− sau:
Procedure TS(var local: integer);
Begin
local:=global;
global:=1;
End;
+ Chó ý: hai lÖnh trªn ph¶i ®−îc thùc hiÖn liªn tôc kh«ng bÞ chia rÏ.
+ Mçi tiÕn tr×nh sÏ sö dông hai biÕn lµ biÕn local cña m×nh vµ biÕn global
cña toµn ch−¬ng tr×nh.
- S¬ ®å ®iÒu ®é
Var
lc1, lc2: integer;
global: integer;
Procedure TS(var local: integer);

Begin
local:=global;
global:=1;
End;
Begin
gl:=0;
ParBegin
TT1:
REPEAT
lc1:=1;
while lc1=1 do TS(lc1);
vao_doan_gang_1;
gl:=0;
UNTIL FALSE;
TT2:
REPEAT
lc2:=1;
while lc2=1 do TS(lc2);
vao_doan_gang_2;
gl:=0;
UNTIL FALSE;
ParEnd;
End.

Global Lc1 Lc2

0 1
1 0
1 ... 1 (chê ®îi)
0
1 0
1 (chê ®îi)
... ... ...
- ¦u ®iÓm:
Kh¾c phôc ®−îc ®é phøc t¹p cña thuËt to¸n, ®é phøc t¹p thuËt to¸n kh«ng
phô thuéc vµo sè l−îng tiÕn tr×nh.
- Nh−îc ®iÓm:
VÉn cßn hiÖn t−îng chê ®îi tÝch cùc.
9. Kü thuËt ®Ìn b¸o
§©y lµ c«ng cô phô thuéc vµo hÖ thèng do Dijkstra ®Ò xuÊt, víi t− t−ëng
nh− sau:
- HÖ thèng sö dông biÕn ®Ìn b¸o nguyªn ®Æc biÖt (Semaphore) s. Ban ®Çu s
nhËn mét gi¸ trÞ b»ng kh¶ n¨ng phôc vô cña tµi nguyªn g¨ng. HÖ thèng cã hai
phÐp ®Ó thao t¸c trªn s lµ P(s) vµ V(s).
P: Proberen (tiÕng Hµ Lan) cã nghÜa lµ gi¶m
V: Verhogen cã nghÜa lµ kiÓm tra
- Néi dung cña P(s) nh− sau:
+ Gi¶m s ®i mét:
s := s – 1
+ KiÓm tra xem nÕu s<0 ®−a tiÕn tr×nh vµo xÕp hµng
If (s<0) then xep_hang;
- Néi dung cña V(s) nh− sau:
+ T¨ng s lªn mét:
s := s +1;
+ KiÓm tra nÕu s <= 0 th× kÝch ho¹t mét tiÕn tr×nh ra ho¹t ®éng
If (s<=0) then hoat_dong;
- §Æc ®iÓm quan träng lµ 2 phÐp P vµ V lµ liªn tôc, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn P
hoÆc V th× processor kh«ng bÞ ng¾t ®Ó chuyÓn sang c«ng viÖc kh¸c.
- Tuy nhiªn çc phÐp xö lý nµy cã thÓ kh«ng tån t¹i trªn çc m¸y v× P vµ V
ph¶i lµm viÖc víi dßng xÕp hµng vµ th«ng tin l−u tr÷ kh¸ lín. §Ó kh¾c phôc

®iÒu nµy ng−êi ta x©y dùng çc thñ tôc procedure ®Ó thùc hiÖn çc phÐp xö lý
nµy.
+ §Çu cña th©n thñ tôc bao giê còng ra lÖnh cÊm ng¾t tøc lµ chÆn mäi tÝn
hiÖu vµo processor CLI, trõ nh÷ng tÝn hiÖu b¾t buéc (ng¾t kh«ng che
®−îc).
+ Cuèi th©n thñ tôc cã lÖnh gi¶i phãng ng¾t (STI).
- S¬ ®å ®iÒu ®é
Var
s: integer;
Begin
s:=1;
ParBegin
TT1:
REPEAT
P(s);
vao_doan_gang_1;
V(s);
UNTIL FALSE;
TT2:
REPEAT
P(s);
vao_doan_gang_2;
V(s);
UNTIL FALSE;
ParEnd;
End.
S TT1 TT2
1 P(s)
0 Lµm TT1 P(s)
-1 chê ®îi
-1 TT1 xong chê ®îi
0 V(s) LµmTT2
0 TT2 xong
1 V(s)
V× s>0 nªn kh«ng cßn tiÕn tr×nh nµo
cÇn tµi nguyªn g¨ng
- ¦u ®iÓm:
Chèng ®−îc hiÖn t−îng chê ®îi tÝch cùc.

Lý do: mçi tiÕn tr×nh chØ ph¶i kiÓm tra ®iÒu kiÖn vµo ®o¹n g¨ng mét lÇn,
nÕu kh«ng vµo ®−îc sÏ cã mét tiÕn tr×nh kh¸c kÝch ho¹t tiÕn tr×nh nµy vµo thêi
®iÓm thÝch hîp.

- Qu¶n lý bé nhí
10. LT: 6 TiÕt, TH:
Qu¶n lý tiÕn tr×nh LT: 12 TiÕt, TH:Tµi liÖu tham kh¶o
- Tµi liÖu tham kh¶o
[1] NguyÔn Thanh Tïng. Gi¸o tr×nh HÖ ®iÒu hµnh, 1995.
[2] A.S. Tanenbaum. Operating Systems Design and Implementation, 1997.
[3] Abraham Silberschatz. Principes des systmÌmes d exploitation, 1994.
[4] Peter Norton. CÈm nang lËp tr×nh hÖ thèng cho IBM PC, 1992.
[5] Ph¹m V¨n Êt. LËp tr×nh C c¬ së vµ n©ng cao, 1997.

[6] Lª §øc Trung, Lª §¨ng H−ng, NguyÔn Thanh Thuû. Ng«n ng÷ LËp
tr×nh C, 1996.
[7] Lª §¨ng H−ng, T¹ TuÊn Anh. LËp tr×nh h−íng ®èi t−îng víi C++,
Khoa CNTT 1999.
[8] Bruce Eckel. Thinhking in C++, 1999.

Ch−¬ng 1. Çc kh¸i niÖm c¬ b¶n.......................................................... 2

1. CÊu tróc ph©n líp vµ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tÝnh to¸n.............. 2
2. Tµi nguyªn cña hÖ thèng tÝnh to¸n.................................................. 5
3. §Þnh nghÜa H§H............................................................................. 7
4. Ph©n lo¹i hÖ ®iÒu hµnh .................................................................... 8
5. Çc tÝnh chÊt c¬ b¶n cña hÖ ®iÒu hµnh............................................ 9
6. Nguyªn lý x©y dùng ch−¬ng tr×nh H§H....................................... 10
7. Thµnh phÇn cña H§H vµ kiÕn tróc H§H...................................... 13
8. Çc h×nh th¸i giao tiÕp .................................................................. 14
9. Giíi thiÖu vÒ MSDOS.................................................................... 15
Ch−¬ng 2. HÖ thèng xö lý ng¾t trong IBM PC ................................... 17
1. Kh¸i niÖm vÒ ng¾t vµ xö lý ng¾t trong IBM PC............................ 17
2. Ph©n lo¹i ng¾t................................................................................ 17
3. Quy tr×nh xö lý ng¾t ...................................................................... 18
4. B¶ng vector ng¾t............................................................................ 19
5. Gäi ng¾t trong Assembler ............................................................. 20
6. Gäi ng¾t trong Pascal .................................................................... 20
7. Bé thanh ghi cña 8088 .................................................................. 21
8. Thay ®æi ng¾t trong hÖ thèng........................................................ 23
9. Mét sè hµm vµ thñ tôc th−êng dïng trong lËp tr×nh hÖ thèng ...... 24
Ch−¬ng 3. Qu¶n lý thiÕt bÞ ngo¹i vi vµ tÖp ......................................... 32
1. Nguyªn lý ph©n cÊp trong tæ chøc vµ qu¶n lý thiÕt bÞ ngo¹i vi .... 32
2. Phßng §Öm (Buffer)...................................................................... 34
3. SPOOL- Simultaneous Peripheral Operation On-Line ................. 38
4. Qu¶n lý mµn h×nh.......................................................................... 39
5. Qu¶n lý bµn phÝm.......................................................................... 46
6. Qu¶n lý tÖp.................................................................................... 54
7. Qu¶n lý tÖp trong MSDOS ............................................................ 57
Ch−¬ng 4. Qu¶n lý tiÕn tr×nh .............................................................. 78
1. §Þnh nghÜa tiÕn tr×nh ..................................................................... 78
2. Khèi ®iÒu khiÓn tiÕn tr×nh (Process Control Bloc - PCB) ............. 79
3. Çch thùc tiÕn tr×nh....................................................................... 79
4. Ph©n lo¹i tiÕn tr×nh song song....................................................... 81
5. M« t¶ tiÕn tr×nh song song ............................................................ 83
6. Tµi nguyªn g¨ng vµ ®o¹n g¨ng ..................................................... 84

7. Ph−¬ng ph¸p kho¸ trong ............................................................... 86

8. LT: 6 TiÕt, TH:.............................................................................. 94

BG Hedieuhanh BKHN

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BG Hedieuhanh BKHN

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tr−êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ néi

Khoa C«ng nghÖ Th«ng tin

Ch−¬ng 1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

VISUALAGE JAVA ENTERPRISE EDITION V3.5

021-02665 Office 2000 win 32 English Intl CD 477.25

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

C¸n bé lËp N g−êi sö C¸n bé kü Ng−êi lµm c«ng

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

+ KiÓm tra xem cã tån t¹i æ ®Üa A:

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

+ §Üa nµo? Th−êng trùc: §Üa C:

f. Nguyªn lý b¶o vÖ nhiÒu møc

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

7. Thµnh phÇn cña H§H vµ kiÕn tróc H§H

b. KiÕn tróc H§H

CT øng dông CT øng dông

Giao tiÕp COMMAND

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Ch−¬ng 2. HÖ thèng xö lý ng¾t trong IBM PC

CÊt gi÷ c¸c thanh ghi

Kh«i phôc c¸c thanh ghi

Ch−¬ng tr×nh chÝnh Ch−¬ng tr×nh con

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Ba b−íc thùc hiÖn ®Çu tiªn ®Òu gièng nhau

Ch−¬ng tr×nh con Ch−¬ng tr×nh xö lý ng¾t

4. B¶ng vector ng¾t

STT Sè hiÖu ng¾t Chøc n¨ng

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

5 10H Ng¾t phôc vô mµn h×nh

5. Gäi ng¾t trong Assembler

- KiÓu b¶n ghi Registers

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

7. Bé thanh ghi cña 8088

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

C¸c cê ®−îc chia lµm hai lo¹i

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

{ thay ®æi ng¾t Ctrl + Break }

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

procedure WriteBiWord(w: Word);

procedure WriteHexWord(w: Word);

procedure WriteWord(w: Word);

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

A = 4660 = 1234 = 0001 0010 0011 0100

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

procedure WriteHexWord(w: Word);

{ function Hi(X): Byte; }

{ function Lo(X): Byte; }

{ function Swap(X): (Same type as parameter); }

Lª TiÕn Dòng BM C«ng nghÖ phÇn mÒm

procedure WriteHexWord(w: Word);

Write('The global data segment is $');