Linux Cho Nguoi Moi Dung

Linux cho ngu’ò’i dùng
Tác gia’: Kostromin V. A.

Dich bo’’i: Phan Vı̃nh Thinh
˙ ˙
Muc luc
˙ ˙
1 HD¯ H Linux: lich su’’ và các ba’n phân phô í 2

˙
2 Cài d̄ăt HD
¯ H Linux trên cùng máy tính vó’i Windows 3
˙
2.1 Chuâ’n bi cài d̄ăt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
˙ ˙
2.2 Phòng xa và nhũ’ng lò’i khuyên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.3 Phân vùng trên d̄ı̃a và quá trình kho’’i d̄ông . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
˙
2.3.1 Thê´ nào là câú trúc "hình hoc cu’a d̄ı̃a" . . . . . . . . . . . . . . . . 6
˙
2.3.2 Phân vùng và ba’ng phân vùng cu’a d̄ı̃a . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.3.3 Quá trình kho’’i d̄ông HD ¯ H công ty Microsoft . . . . . . . . . . . . 8
´ ` ˙
2.3.4 Vân d̄ê vó’i các d̄ı̃a ló’n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.4 Lu’a chon trình kho’’i d̄ông . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
˙ ˙ ˙
2.4.1 Trình kho’’i d̄ông LILO cu’a HD ¯ H Linux . . . . . . . . . . . . . . . 11
˙
’
2.4.2 Các trình kho’i d̄ông khác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
˙
2.4.3 Các phu’o’ng án kho’’i d̄ông . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
˙
2.5 Chuâ’n bi các phân vùng trên d̄ı̃a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
˙
2.5.1 Lò’i khuyên khi tao phân vùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
˙
2.5.2 Chu’o’ng trình d̄ê’ phân chia ô’ d̄ı̃a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.6 Windows NT và Linux: kho’’i d̄ông qua OS Loader cu’a NT . . . . . . . . . 17
˙
2.7 Su’’ dung trình kho’’i d̄ông LILO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
˙ ˙
2.7.1 Cài d̄ăt và câú hình LILO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
˙
2.7.2 Cài d̄ăt các hê d̄iêù hành khác sau Linux . . . . . . . . . . . . . . . 23
˙ ˙
2.7.3 Chuyê’n thu’ muc /boot lên phân vùng DOS . . . . . . . . . . . . . 23
˙
2.8 Kho’’i d̄ông Linux tù’ MS-DOS bă`ng loadlin.exe . . . . . . . . . . . . . . . 24
˙
3 Bash 27
3.1 Hê vo’ là gì? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
˙
3.2 Các ký tu’ d̄ăc biêt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
˙ ˙ ˙
3.3 Thu’c thi các câu lênh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
˙ ˙
3.3.1 Thao tác ; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3.3.2 Thao tác & . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3.3.3 Thao tác && và || . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3.4 ¯Dâù vào/d̄âù ra tiêu chuâ’n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
3.4.1 Dòng dũ’ liêu vào-ra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
˙
3.4.2 Lênh echo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
˙
3.4.3 Lênh cat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
˙
3.5 Chuyê’n hu’ó’ng d̄âù vào/d̄âù ra, d̄u’ò’ng ôńg và d̄âù loc . . . . . . . . . . . . 31
˙
3.5.1 Su’’ dung >, < và >> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
˙
MUC LUC iii
˙ ˙
3.5.2 Su’’ dung | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

3.5.3 ¯Dâù ˙loc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
3.6 Tham biêń và˙các biêń sô´. Môi tru’ò’ng cu’a hê vo’ . . . . . . . . . . . . . . . 34
3.6.1 Các dang tham biêń khác nhau . . .˙ . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
3.6.2 Dâú nhă ˙ ´ c cu’a hê vo’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
3.6.3 Biêń môi tru’ò’ng˙ PATH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.6.4 Biêń môi tru’ò’ng IFS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.6.5 Thu’ muc hiên thò’i và thu’ muc cá nhân . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.6.6 Câu lênh ˙ export
˙ . . . . . . ˙. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.7 Khai triê’n biê’˙u thú’c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3.7.1 Khai triê’n dâú ngoăc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3.7.2 Thay thê´ dâú ngã (Tilde ˙ Expansion) . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.7.3 Phép thê´ các tham biêń và biêń sô´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.7.4 Phép thê´ các câu lênh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
˙
3.7.5 Phép thê´ sô´ hoc (Arithmetic Expansion) . . . . . . . . . . . . . . . 41
˙
3.7.6 Phân chia tù’ (word splitting) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.7.7 Khai triê’n các mâ˜u tên tâp tin và thu’ muc (Pathname Expansion) . . 41
3.7.8 Xóa các ký tu’ d̄ăc biêt ˙. . . . . . . . ˙. . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.8 Shell - môt ngôn ngũ’˙ lâp˙ trình ˙ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.8.1 Toàn˙ tu’ if và test ˙ (hoăc [ ]) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
’
3.8.2 Toán tu’’ test và d̄iêù kiê ˙ n cu’a biê’u thúc . . . . . . . . . . . . . . . . 43
’
’ ˙
3.8.3 Toán tu’ case . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
3.8.4 Toán tu’’ select . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
3.8.5 Toán tu’’ for . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.8.6 Toán tu’’ while và until . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.8.7 Các hàm sô´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.8.8 Tham sô´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.9 Script cu’a hê vo’ và lênh source . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
3.10 Câu lênh sh ˙ . . . . ˙. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
˙
Danh sách ba’ng
2.1 Câú trúc cu’a sector kho’’i d̄ông chính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

2.2 Nhu câù su’’ dung không gian ˙ d̄ı̃a cu’a HDH . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
˙ ¯
3.1 Các câu lênh d̄âù loc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
3.2 Thay thê´ ˙các tham ˙biêń d̄ăc biêt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
3.3 ˙ ´ c ˙. . . . . . .
Ký tu’ xác d̄inh dang dâú nhă . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3.4 ˙ ˙ ˙
Các ký tu’ tao mâ˜u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
˙ ˙
’ NG
DANH SÁCH BA 1
Lò’i nói d̄âù

¯Dây là ba’n di˙ch cuôń "Linux cho ngu’ò’i dùng" (sêri sách tu˙’ ho˙c) cu’a Kostromin Victor
Alexeevich công thêm môt vài (râ ´ t ít) kinh nghiêm su’’ dung Linux cu’a teppi. Ba’n gôć d̄u’o’c
viê´t trên tiêńg Nga. Theo yêu câù cu’a Kostromin˙ A. V., xin
˙ ˙ ˙ d̄uoc d̄ua ra các liên kê´t tói ba’˙n
’’ ’ ’
gôć d̄ây: ˙
http://rus-linux.net/book1.php?name=book1/oglavl
http://linux-ve.chat.ru/
Lò’i ca’m o’n

Xin ca’m o’n các bác sau d̄ã giúp d̄õ’: Kostromin V. A. d̄ã viê´t môt cuôń sách vê` Linux cho
˙ môt khoa’ng không trên
ngu’ò’i dùng mó’i tuyêt vò’i; Tru’o’ng Manh Cu’ò’ng d̄ã dành cho teppi
˙ ˙
http://phoc.minidns.net d̄ê’ d̄ăt cuôń sách này; hai bác Nguyêñ ¯Dai Quý ˙ và Nguyêñ Dăng
¯
Hoàng Tuân d̄ã giúp trong ˙viêc su’’ dung LATEX. Bác Nguyêñ ¯Da˙i Quý d̄ã d̄oc và su’’a ˙cho
˙ ´ c teppi
phiên ba’n 0.9. Xin hãy gu’’i thu’ nhă ˙ tai teppi@vnlinux.org nê´˙ u nhu teppi ˙có quên ai d̄ó.
’
˙
Ba’n quyê`n
Cuôń "Bash cho ngu’ò’i dùng" này su’’ dung ba’n quyê`n GPL. Nói môt cách ngăń gon, ban có
˙ nhung xin hãy thêm hai d̄u˙ òng dâñ sau vào
thê’ làm bâ´t ký thú’ gì: in, tăng, bán, d̄ô´t,... ˙ các˙ ba’n
’ ’’
sao cu’a mình: ˙
http://rus-linux.net/book1.php?name=book1/oglavl
http://teppi.org/l4u/
Tác gia’ Kostromin V. A. cũng nhu’ ngu’ò’i dich không chiu trách nhiêm vê` hâu qua’ do viêc su’’
dung cuôń sách này gây ra. ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙
Phiên ba’n và câp nhât
Phiên ba’n 0.9 ˙ ˙
Câp nhât cuôí cùng Ngày 9 tháng 2 năm 2005
Mo ˙ i d̄ê` ˙nghi su’a d̄ô’i, thông báo lô˜i chính ta’, lô˜i kiêń thúc cu’a ba’n dich cũng nhu d̄ê` nghi giúp
’ ’ ’
d̄õ’˙dich xin ˙gu’’i cho Phan Vı̃nh Thinh theo d̄ia chı’ teppi@vnlinux.org. ˙ ˙
˙ ˙ ˙
Chu’o’ng 1
í
¯ H Linux: lich su’’ và các ba’n phân phô
HD
˙
Chu’o’ng 2
Cài d̄ăt HD
¯ H Linux trên cùng máy tính
˙
vó’i Windows
Van su’ kho’’i d̄âù nan – Trung Quôć

˙ ˙
Thông thu’ò’ng trên các d̄ı̃a cu’a ba’n phân phôí Linux d̄ã có hu’ó’ng dâñ ngăń gon cách cài d̄ăt
Linux. Ngoài ra, trên Internet ban có thê’ tìm thâý râ´t nhiêù cuôń sách nó vê` vâń˙ d̄ê` này. Và tâ´˙ t
ca’ các ba’n phân phôí ló’n (Debian, ˙ Slackware, Fedora, Mandrake, ...) d̄êù d̄ã có cuôń huóng
’’
dâñ cài d̄ăt râ´t chi tiê´t, cho moi tình huôńg su’’ dung. Hãy chò’ d̄o’i và hy vong trong tu’o’ng lai
không xa˙sẽ có ba’n dich Tiêńg˙ Viêt cu’a nhũ’ng cuô ˙ ´ n sách này. Chính ˙ vì vâ˙ y trong cuôń sách
này, tác gia’ sẽ không˙ d̄u’a ra các bu ˙ óc cu thê’ cu’a viêc cài d̄ăt, mà xin ba˙n d̄oc hãy tìm các
’’
cuôń hu’ó’ng dâñ tu’o’ng ú’ng. Thay vào d̄ó˙ là nhũ’ng gì˙ ban câ`˙n biê´t và chuâ ˙ ’n bi
˙ truóc khi cài
’’
` ’ ’ ´ ˙
d̄ăt, d̄ông thò’i, tác gia sẽ d̄i cu thê và chi tiêt vào nhũ’ng gì d̄ăc biêt khi cài d̄ăt Linux trên máy ˙
˙ d̄ã có môt trong các hê d̄iê ˙ ù hành Windows cũng nhu viê ˙ ˙ ˙
tính ’ c kho’’i d̄ông nhiêù hê d̄iêù hành.
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Vâń d̄ê` o’’ chô˜, phâ`n ló’n ngu’ò’i dùng Viêt Nam tru’ó’c khi bă´t d̄âù hoc Linux d̄ã làm quen và
râ´t có thê’ d̄ã có kinh nghiêm su’’ dung các˙ HD ¯ H dòng Windows nhu’˙Windows 98, Windows
2000 và Windows XP. Và trên ˙ thuc˙tê´ thì tam thòi Linux khó có thê’ là HDH d̄âù tiên mà nguòi
’ ’ ¯ ’’
´ ˙ ˙ ´
dùng làm quen. Nhu’ thê, môt cách tu’ nhiên, nêu ngu’ò’i dùng d̄ã làm viêc vó’i HD
˙ i Linux, ˙ thì ho không muôń mâ´t d̄i môi ˙truòng làm ¯ H Windows
và quyê´t d̄inh thu’’ nghiêm vó ’ ’’ viêc quen
thuôc cu’a mình, cùng vó’i nhũ’ng gì d̄ã tao ra và d̄ã câu hình du’ó’i du’ó’i Windows. Râ´t˙ may là
˙ ˙ ˙ ´
không ˙ nhâ´t thiê´t pha’i d̄ánh mâ´t tâ´t ca’ nhũ ˙ ng thú d̄ó. Bo’i vì trên môt máy tính có thê’ cùng
’ ’ ’
˙
"chung sôńg hòa bình hai HD ¯ H và thâ m chí nhiêù ho ’n nũ ’a (nêú có d̄u’ chô˜ trên d̄ı̃a!). Chính
vì thê´, o’’ phía du’ó’i sẽ nói cách cài d̄ăt HD ˙ H Linux trên máy tính d̄ã cài d̄ăt môt trong các hê
d̄iêù hành cu’a hãng Microsoft. ˙ ¯ ˙ ˙ ˙
2.1 Chuâ’n bi cài d̄ăt

˙ ˙
Có thê’ cài d̄ăt Linux bă`ng môt trong các cách sau:
˙ ˙
• Tù’ ô’ d̄ı̃a CD-ROM
• Tù’ ba’n sao chép Linux trên ô’ d̄ı̃a cú’ng
• Tù’ máy chu’ tâp tin cu’a mang nôi bô qua NFS;
˙ ˙ ˙ ˙
• Tù’ máy tính khác trong mang nôi bô qua SMB;
˙ ˙ ˙
4 Cài d̄ăt HD
¯ H Linux trên cùng máy tính vó’i Windows
˙
• Tù’ máy tính o’’ xa (ví du tù’ Internet) qua giao thú’c FTP;
˙
• Tù’ môt máy chu’ WWW qua giao thú’c HTTP.
˙
Theo ý kiêń cá nhân cu’a tác gia’ thì thuân tiên và có tính thu’c tê´ nhâ´t là cài d̄ăt Linux tù’
CD-ROM, ho’n nũ’a viêc mua các d̄ı̃a CD bây ˙ giò˙ không gây khó˙ khăn gì. ˙
’
˙
Tru’ó’c khi bă´t d̄âù cài d̄ăt, hãy thu thâp (hãy viê´t lên môt tò’ giâý) tâ´t ca’ nhũ’ng thông tin
câú hình câ`n thiê´t cu’a máy˙tính. Nêú nhu˙’ máy tính cu’a ban˙ tam thò’i vâñ còn làm viêc du’ó’i
˙ ˙ ˙
HD ¯ H Windows 95/98/2000/XP, thì ba˙n sẽ tìm thâý râ´t nhiêù thông tin nêú nhâń chuô˙t pha’i
vào biê’u tu’o’ng My Computer, chon lênh Properties. O ’’ d̄ây ban có thê’ tìm thâý gâ`n hê´t tâ´t ca’
thông tin câ`n thiê´t. Nêú nhu’ ban không thâý thông tin nào d̄ó,˙ thì câ`n tìm kiê´m theo các cách
˙ ˙ ˙
khác, kê’ ca’ viêc mo’’ vo’ máy và˙ d̄oc nhũ’ng dòng chũ’ trên thiê´t bi.
˙ ˙ ˙
¯Dê’ giúp ba˙n d̄o˙c, xin d̄u’o˙’c d̄u’a ra d̄ây danh sách nhũ’ng thông tin câ`n thu thâ˙p. Xin d̄ù’ng
lu’ò’i biêńg và hãy cô´ găńg ghi càng nhiêù dũ’ liêu vê` môt thiê´t bi càng tô´t (tâ´t ca’ nhũ’ng thông
tin có thê’ tìm thâý), nhũ’ng dũ’ liêu này sẽ câ`n˙d̄êń khi˙ cài d̄ăt ˙và câú hình, khi mà viêc tìm
kiê´m chúng sẽ khó khăn ho’n. ˙ ˙ ˙
• BIOS:
– nhà sa’n xuâ´t;

– sô´ hiêu phiên ba’n.
˙
• Controller ô’ d̄ı̃a cú’ng: loai (IDE hay SCSI) và dung lu’o’ng cu’a ô’ d̄ı̃a (nêú nhu’ ban d̄oc
dùng d̄ı̃a IDE, thì câ`n kiê˙’m tra xem BIOS có hô˜ tro’ viê
˙ c truy câp o’ chê´ d̄ô LBA
’
˙ hay˙
không): ˙ ˙ ˙ ˙
– hda (Master trên controller sô´ 1 hay Primary Master);

– hdb (Slave trên controller sô´ 1 hay Primary Slave);
– hdc (Master trên controller sô´ 2 hay Secondary Master);
– hdd (Slave trên controller sô´ 2 hay Secondary Slave).
– nhà sa’n xuâ´t và sô´ mâ˜u mã cu’a adapter SCSI (nêú có).
• Dung lu’o’ng cu’a bô nhó’ (tính bă`ng Kilobyte

˙ ˙
• CD-ROM:
– Giao diên (IDE, SCSI, hay giao diên khác);

˙ ˙
– d̄ôí vó’i các ô’ d̄ı̃a CD-ROM không pha’i IDE, cũng nhu’ SCSI - nhà sa’n xuâ´t và sô´
mâ˜u mã.
• Chuôt:
˙
– loai chuôt (serial, PS/2, hay bus mouse);
˙ ˙
– giao thú’c (Microsoft, Logitech, MouseMan, v.v. . . );
– sô´ nút;
– d̄ôí vó’i chuôt că´m vào cô’ng nôí tiê´p thì câ`n sô´ thú’ tu’ cu’a cô’ng d̄ó.
˙ ˙
• Cac màn hình
˙
2.2 Phòng xa và nhũ’ng lò’i khuyên 5
– nhà sa’n xuâ´t;

– sô´ mâ˜u mã (hay chipset su’’ dung)
˙
– dung lu’o’ng bô nhó’;
˙ ˙
• Màn hình
– nhà sa’n xuâ´t
– sô´ mâ˜u mã;
– các giá tri gió’i han (min, max) cu’a tâ`n sô´ làm mó’i theo chiêù doc và theo chiêù
ngang (nhũ ˙ ng giá˙ tri này ban d̄oc chı’ có thê’ tìm thâý trong tài liêu˙ d̄i kèm vói màn
’ ’
hình, Windows không ˙ hiê’n˙ thi˙ nhũng giá tri này, và chúng râ´t˙ quan trong trong
’
khi câú hình giao diên d̄ô` hoa).˙ ˙ ˙
˙ ˙
• Nêú nhu’ ban d̄oc muôń kê´t nôí mang (mà UNIX nói chung là HD ¯ H dành cho ma˙ng),
˙ ˙
thì hãy ghi lai nhũ’ng dũ’ liêu sau: ˙
˙ ˙
– nhà sa’n xuât và sô mâ˜u mã cac mang;
´ ´
˙ ˙
– d̄ia chı’ IP cu’a mình;
˙
– tên cu’a máy tính trong mang;
˙
– măt na mang con (subnet mask);
˙ ˙ ˙
– d̄ia chı’ IP cu’a gateway;
˙
– d̄ia chı’ IP cu’a các máy chu’ tên miê`n (DNS server);
˙
– d̄ia chı’ IP cu’a máy chu’ WINS(Windows Internet Name Service);
˙
– tên miê`n cu’a công ty ban d̄oc.
˙ ˙
• Loai và nhà sa’n xuât cac âm thanh và game controller (nêú nhu’ có)
´
˙ ˙
2.2 Phòng xa và nhũ’ng lò’i khuyên

Tru’ó’c khi cài d̄ăt HD
˙ ¯ H Linux sau Windows, râ´t nên thu˙’c hiê˙n vài thao tác "phòng xa" ("phòng
cháy ho’n chũ’a cháy"). Vì râ´t có thê’ ban d̄oc sẽ pha’i phân vùng lai ô’ d̄ı̃a, thay d̄ô’i ba’n ghi
kho’’i d̄ông (Boot Record) và làm viêc vó˙’i các ˙ tâp tin kho’i d̄ông cũng˙ nhu các tâp tin câú hình.
’ ’
Các thao ˙ tác này không pha’i lúc nào ˙ cũng d̄em˙ lai d̄em lai mô˙ t kê´t qua’ theo ý ˙muôń, và trong
tru’ò’ng ho’p xâú có thê’ máy tính cu’a ban d̄oc sẽ ˙không kho ˙ ’ i ˙d̄ông nũa. Có biê´t cách thoát ra
’ ’
˙ ´ ` ˙ ` ˙ ´ ˙
khoi tình huông này và phuc hôi dũ’ liêu cân thiêt không d̄ó còn là môt câu ho’i. Nhu’ng ro’i vào
’
tình huôńg nhu’ vây hê´t sú’c˙ dê˜ dàng nhâ
˙ ´ t là vói nguòi dùng lâ`n d̄âù tiên
’ ’’
˙ cài d̄ăt Linux. Chính
˙
vì vây, d̄âù tiên, câ`n tao môt d̄ı̃a mê`m kho’’i d̄ông hay môt d̄ı̃a mê`m giúp phu˙ c hôì hê thôńg
(nêú˙ ban d̄oc còn chu’˙a tao). ˙ Thú hai, câ`n ghi˙ lai nhũng ˙dũ liêu có giá tri (backup).
’ ’ ’
˙ ˙Và thú
’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
ba, chuâ’n bi các tâp tin (d̄ı̃a mê`m, CD) cài d̄ăt cho hê thôńg cũ. Môt lò’i khuyên quan trong
khác: nêú có ˙ gì d̄ó˙ xa’y ra không theo ý muô´˙n thì không ˙ nên hoang˙ mang. Xin chia se’ mô ˙ t
kinh nghiêm buô`n: khi lâ`n d̄âù tiên tác gia’ cài Linux trên máy tính d̄ã có Windows NT, và ˙
˙
kê´t qua’ là máy tính không thê’ kho’’i d̄ông d̄u’o’c. Không hiê’u hê´t vâń d̄ê` tác gia’ nghı̃ là không
còn cách gì khác ngoài d̄inh dang lai ˙ô’ d̄ı̃a và˙ cài d̄ăt lai tù’ d̄âù. Bây giò’ thì tác gia’ d̄ã hiê’u là
có thê’ phuc hôì lai nêú nhu˙ không˙ ˙quyê´t d̄inh quá˙vô˙i vàng. Vì vây có thê’ nói ră`ng Werner
’
Almesberger d̄úng, khi trong hu’ó’ng dâñ su’’˙ dung LILO
˙ ˙ ˙ có d̄ua ra ˙nhũng lòi khuyên sau cho
’ ’ ’
ngu’ò’i dùng khi ro’i vào tru’ò’ng ho’p khó khăn nhu ˙ vây:
’
˙ ˙
6 Cài d̄ăt HD
˙
• Không hoa’ng hô´t. Nêú nhu’ có gì d̄ó không làm viêc, hãy thu’’ moi cách d̄ê’ tìm ra nguyên
˙ ’ sau khi d̄ó˙mói thuc hiên các buóc
nhân, kiê’m tra lai nhiêù lâ`n thao tác cu’a mình. Chı ’ ’ ’’
su’’a lô˜i. ˙ ˙ ˙
• Hãy d̄oc tài liêu. ¯Dăc biêt trong các tru’ò’ng ho’p, khi hê thôńg làm nhũ’ng gì ban d̄oc
không ˙mong d̄o˙ i. ˙
’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙
Xin thêm môt lò’i khuyên phô’ biêń sau: * Hãy xem các tâp tin log, tú’c là các tâp tin ghi
lai su’ kiên cu’a hê ˙ thôńg (câ`n tìm chúng trong thu muc /var/log ˙ ). ˙
’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Nhu’ d̄ã nói o’’ trên, quá trình cài d̄ăt HD
˙ ¯ H Linux nói riêng không pha’i là d̄ê` tài cu’a cuôń
sách. Ngu’ò’i dùng câ`n tìm các cuôń hu’ó’ng dâñ tu’o’ng ú’ng. Tuy nhiên, tác gia’ cũng muôń d̄u’a
ra vài lò’i khuyên d̄ê’ giúp ngu’ò’i dùng d̄u’a ra quyê´t d̄inh trong khi cài d̄ăt.
˙ ˙
Thú’ nhâ´t, d̄ù’ng vôi vàng và hãy chú ý d̄oc nhũ’ng thông báo sẽ hiê’n thi trên màn hình,
và hãy suy nghı̃ kỹ khi ˙ chon câu tra’ lòi. Dê’ minh
˙ chú’ng cho lò’i khuyên này˙ xin d̄u’o’c kê’ lai
’ ¯
˙
tru’ò’ng ho’p khi tác gia’ cài Red Hat 7.1, và tu’ d̄ông nhâń lên nút Next, vì cho ră`ng phu ˙
˙ ong án
’’
theo măc˙ d̄inh là d̄u’. Kê´t qua’ là tác gia’ không ˙ ˙thê’ truy câp d̄uoc d̄êń máy này qua các giao
’’
thú’c ma˙ ng ˙(telnet, ftp, NFS, Samba), măc dù d̄ã câú hình˙ giao ˙diên mang cho máy. Nguyên
nhân là˙trong phu’o’ng án theo măc d̄inh thì ˙ tuòng lu’a d̄uoc cài d̄ăt,˙ và tu˙ òng lu’a d̄óng hê´t các
’’ ’ ’’ ’’ ’
truy câp tù’ mang. ¯Dê’ mo’’ truy câ˙p này, ˙ thì trong quá trình˙ cài d̄ăt˙ câ`n chı’ rõ các dich vu d̄uoc
’’
mo’’. Nhu˙ ng chúng˙ ˙
ta quá vôi vàng! ˙
Thú’ hai, tác gia’ khuyên không nên d̄ô`ng ý˙vó’i viê
˙ c ˙tu
’ ’
’ ˙ ` ´
d̄ông kho’i d̄ông vào giao diên d̄ô hoa. Vì cuôi cùng ngu’ò’i dùng không khó khăn gì khi gõ ˙ ˙
˙ lênh startx
câu ˙ ˙ ´ u hình˙ giao diên d̄ô` hoa (nêú có gì d̄ó làm viêc không d̄úng)
, còn viêc câ
˙ ˙
vó’i ngu’ò’i dùng mó’i râ´t khó thành công. ˙ ˙ ˙
Sau khi làm xong các công viêc phòng xa, câ`n quyê´t d̄inh sẽ tô’ chú’c kho’’i d̄ông nhiêù
˙ ˙ ˙
HD ¯ H nhu’ thê´ nào, chuâ’n bi˙ các ô’ d̄ı̃a (phân vùng) d̄ê’ cài d̄ă˙t, tú’c là câ`n chia ô’ d̄ı̃a thành sô´
phân vùng câ`n thiê´t. Nhu’ng tru’ó’c khi chuyê’n sang các bu’ó’c cu thê’ d̄ê’ chuâ’n bi ô’ d̄ı̃a, xin
d̄u’o’c nói qua môt chút vê` câú trúc cu’a d̄ı̃a và quá trình kho’’i d̄ông˙ HD ˙
¯ H. Nêú ai d̄ó không d̄u’
˙ ˙ ˙
kiên nhâñ d̄ê’ d̄oc phâ`n lý thuyê´t này, thì có thê’ bo’ qua chúng và chuyê’n thă’ng d̄êń vâń d̄ê`
chon chu’o’ng trình ˙ kho’i d̄ông.
’
˙ ˙
2.3 Phân vùng trên d̄ı̃a và quá trình kho’’i d̄ông

˙
2.3.1 Thê´ nào là câ
´ u trúc "hình hoc cu’a d̄ı̃a"
˙
Nhu’ ban d̄oc biê´t, d̄ı̃a cú’ng gô`m vài d̄ı̃a có phu’ ló’p tù’ tính, nă`m trên cùng môt truc và quay
vó’i vân˙ tôć˙ ló’n. ¯Doc/Ghi dũ’ liêu d̄u’o’c thu’c hiên bo’’i các d̄âù d̄oc nă`m giũ’a ˙các ˙d̄ı̃a này, di
chuyê˙’n tù’ tâm d̄ı̃a ra ˙ rìa ngoài cu˙ ’ a d̄ı̃a.
˙ Vòng˙ tròn ˙ d̄âù d̄oc vẽ ra ˙trên các d̄ı̃a khi quay quanh
chúng goi là rãnh (track), còn tâp ho’p các rãnh nă`m chô ˙ `ng lên nhau goi là cylinder. Mô˜i
rãnh lai ˙chia thành các sector, và˙ có ˙thê’ ghi vào mô˜i sector 512 byte thông ˙ tin. Vì thê´ d̄ăc
˙
d̄iê’m cu’a môt ô’ d̄ı̃a thu’ò’ng là tâp ho’p ba sô: sô´ cylinder/sô´ rãnh trong cylinder/sô´ sector trên ˙
rãnh hay còn˙ viê´t tă´t là C/H/S ˙(ba chũ ˙ cái d̄âù tiên cu’a các thuât ngũ Tiêńg Anh tuong úng:
’ ’ ’’ ’
Cyliner/Head/Sector). Ba sô´ này goi là câú trúc "hình hoc cu’a d̄ı̃a". ˙ Dı̃a vói câú trúc hình hoc
¯ ’
˙
C/H/S có dung lu’o’ng C*H*S*512˙byte. ˙
˙
¯Dı̃a cú’ng là các thiê´t bi˙ khôí, tú’ là d̄o˙c và ghi thông tin theo các khôí, và kích thu’ó’c nho’
nhâ´t cu’a khôí bă`ng môt sector (512 byte). ¯Dê’ có thê’ ghi thông tin lên d̄ı̃a, câ`n d̄ăt d̄âù d̄ı̃a
d̄úng vi trí, tú’c là chı’ cho ˙ controller biê´t câ`n ghi thông tin này vào sector nào. Sector ˙ d̄u’o’c
d̄ánh d̄i˙a chı’ theo sô´ thú’ tu’ cylinder, sô´ thú’ tu’ d̄âù d̄oc (hay rãnh) và sô´ thú’ tu’ sector trên rãnh.
˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
2.3 Phân vùng trên d̄ı̃a và quá trình kho’’i d̄ông 7
˙
2.3.2 Phân vùng và ba’ng phân vùng cu’a d̄ı̃a

Trong các hê thôńg Intel ô’ d̄ı̃a thu’ò’ng d̄u’o’c chia thành các phân vùng. Râ´t có thê’ nguyên
nhân cu’a viê˙c phân vùng là nguyên nhân li˙ch su’’: các phiên ba’n MS-DOS d̄âù tiên không thê’
su’’ dung d̄u’o˙’c các d̄ı̃a ló’n, mà dung lu’o’ng˙ d̄ı̃a lai phát triê’n nhanh ho’n kha’ năng cu’a DOS.
Khi ˙d̄ó d̄ã nghı̃
˙ ra viêc chia ô’ d̄ı̃a thành˙ các phân ˙ vùng. Dê’ làm d̄uoc d̄iêù này, trong sector
¯ ’’
˙ ba’ng chia ô’ d̄ı̃a thành
sô´ 0 cu’a d̄ı̃a (sector sô˙´ 0 cu’a rãnh d̄âù tiên trong cylinder sô´ 0) ghi nhó’
các phân vùng (partition table). Mô˜i phân vùng d̄u’o’c dùng nhu’ môt d̄ı̃a vât lý riêng rẽ. Môt
tru’ò’ng ho’p nói riêng d̄ó là trong các phân vùng khác ˙ nhau có thê’˙ cài d̄ăt˙ các hê d̄iêù hành
˙
khác nhau. ˙ ˙ ˙
Ba’ng phân vùng chú’a 4 ba’n ghi 16 byte cho 4 phân vùng chính. Mô˜i ba’n ghi có câú trúc
nhu’ sau:
kênh giao tác
struct partition {
char active; /* 0x80: phân vùng kích hoat, 0: không kích hoat */
char begin[3]; /* ù tiên, 24˙bit
CHS sector d¯â
˙
char type; /* loai phân vùng (ví du, 83 — LINUX_NATIVE, 82 — LINUX_SWAP) */
˙ ˙
´ i cùng,
char end[3]; /* CHS sector cuô 24 bit */
int start; /* ´ cu
sô ’a sector d¯â
ù tiên (32-bit, tính tù’ 0) */
int length; /* ´ sector có trong phân vùng (32 bit) */
sô
};
Ba’ng phân vùng d̄ı̃a thu’ò’ng d̄u’o’c tao bo’’i chu’o’ng trình fdisk. Trên HD ¯ H Linux ngoài
` ´ ˙ ˙ ´
chu’o’ng trình fdisk "truyên thông" (tuy vây rât khác so vó’i chu’o’ng trình fdisk trong MS-DOS
và Windows), còn có hai chu’o’ng trình d̄ê’˙ làm viêc vó’i phân vùng d̄ı̃a: cfdisk và sfdisk.
Chu’o’ng trình cfdisk, giôńg nhu’ fdisk chı’ dành ˙ d̄ê’ làm viêc vói ba’ng phân vùng d̄ı̃a: nó
’
´ ˙
không quan tâm chú ý d̄ên thông tin có trên d̄ı̃a. Chı khác biêt vó’i fdisk o’’ giao diên thuân
’
tiên: chı’ dâñ su’’ dung lênh và hê thôńg trình d̄o’n (thu’c d̄o’n). Chu ˙ ong trình sfdisk có˙ vài kha ˙’
’’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
năng cao ho’n, ví du, cho phép thao tác trên các phân vùng d̄ã có cu’a d̄ı̃a.
˙
DOS su’’ dung tru’ò’ng begin và end cu’a ba’ng phân vùng và Interrupt 13 cu’a BIOS (Int 13h)
d̄ê’ truy câp tó’˙i d̄ı̃a, vì thê´ không thê’ su’’ dung d̄ı̃a có dung lu’o’ng ló’n ho’n 8,4 Gbyte, ngay ca’
˙
vó’i các BIOS mó’i (vê` vâń d̄ê` này sẽ nói d̄ê˙´ n o’’ sau), còn phân˙ vùng thì không thê’ ló’n ho’n 2,1
Gbyte (nhu’ng d̄ây là do han chê´ cu’a hê thôńg tâp tin FAT16).
˙ ˙ ˙
Linux thì chı’ su’’ dung tru’ò’ng start và length cu’a ba’ng phân vùng d̄ı̃a và hô˜ tro’ các phân
˙
vùng chú’a d̄êń 232 sector, tú’c là dung lu’o’ng có thê’ d̄at 2 Tbyte ˙
˙ ˙
Vì trong ba’ng chia ô’ d̄ı̃a chı’ có 4 dòng cho các phân vùng, sô´ phân vùng chính trên d̄ı̃a
ngay tù’ d̄âù dã han chê´: không thê’ ló’n ho’n 4. Khi mà 4 phân vùng tro’’ thành ít, thì ngu’ò’i ta
sáng chê´ ra phân ˙vùng lôgíc. Môt trong sô´ các phân vùng chính tro’’ thành mo’’ rông (loai phân
vùng - 5 hay F hay 85 trong hê co ˙ sô´ muòi sáu). Và trong phân vùng mo’ rông ˙nguòi ta˙ tao ra
’ ’’ ’ ’’
các phân vùng lôgíc. Phân vùng ˙ mo’ rông không d̄uoc su’ dung truc tiê´p mà ˙ chı’ dùng d̄ê˙’ ghi
’ ’’ ’ ’
các phân vùng lôgíc. Sector d̄âù tiên ˙cu’a phân vùng˙ mo’’ rô˙ng ghi˙ nhó’ ba’ng phân vùng vó’i
bôń d̄âù vào: môt dùng cho phân vùng lôgíc, môt cho phân˙ vùng mo’’ rông khác, còn hai cái
còn lai không d̄u˙’o’c su’’ dung. Mô˜i phân vùng mo’’ ˙rông có môt ba’ng chia ˙cu’a mình, trong ba’ng
˙
này, cũng giôńg nhu˙ trong ˙ phân vùng mo’ rông chính, ˙ ˙’ dung có hai dòng d̄ê’ d̄ua ra môt
chı’ su
’ ’ ’ ’
phân vùng lôgíc và môt phân vùng mo’’ rông. ˙ Nhu vây, thu d̄u˙oc môt chuô˜i các mă´t xích tù ˙
’ ’’ ’
˙ ˙ ˙ ˙
ba’ng phân vùng, mă´t xích d̄âù tiên mô ta’ ba phân vùng chính, và mô˜i mă´t xích tiê´p theo –˙
môt phân vùng lôgíc và vi trí cu’a ba’ng tiê´p theo.
˙ ˙
Chu’o’ng trình sfdisk trên Linux cho thâý toàn bô chuô˜i này:
˙
8 Cài d̄ăt HD
˙
kênh giao tác

[root]# sfdisk -l -x /dev/hda
Disk /dev/hda: 784 cylinders, 255 heads, 63 sectors/track

Units = cylinders of 8225280 bytes, blocks of 1024 bytes, counting from 0
Device Boot Start End #cyls #blocks Id System

/dev/hda1 * 0+ 189 190- 1526143+ 6 FAT16
/dev/hda2 190 783 594 4771305 5 Extended
/dev/hda3 0 — 0 0 0 Empty
/dev/hda4 0 — 0 0 0 Empty
/dev/hda5 190+ 380 191- 1534176 6 FAT16

— 381 783 403 3237097+ 5 Extended
— 190 189 0 0 0 Empty
— 190 189 0 0 0 Empty
/dev/hda6 381+ 783 403- 3237066 7 HPFS/NTFS

— 381 380 0 0 0 Empty
— 381 380 0 0 0 Empty
— 381 380 0 0 0 Empty
Sô´ phân vùng lôgíc theo nguyên tăć không han chê´, vì mô˜i phân vùng lôgíc có thê’ chú’a
ba’ng phân vùng và các phân vùng lôgíc cu’a mình.˙ Tuy nhiên trên thu’c thê´ vâñ có nhũ’ng han
chê´. Ví du, Linux không thê’ làm viêc vó’i ho’n 15 phân vùng trên các d̄ı̃a ˙ SCSI và hon 63 phân ˙
’
vùng trên˙ d̄ı̃a IDE. ˙
Phân vùng mo’’ rông trên môt d̄ı̃a vât lý, hay trong môt phân vùng mo’’ rông chú’a nó (có
’
thê goi là "me") chı’ có ˙ thê’ làm mô
˙ t: không ˙ môt chuong trình ˙ phân chia ô’ d̄ı̃a˙nào trong sô´ d̄ã
’’
˙
có (fdisk và˙ tu’o’ng tu’) có thê’ tao˙ thêm môt phân ˙ vùng mo’’ rông thú’ hai.
’ ˙ ˙ ˙ ˙
Ô d̄ı̃a trên Linux nói riêng (ô’ d̄ı̃a vât lý) d̄u’o’c truy câp qua tên cu’a thiê´t bi: /dev/hda,
˙
/dev/hdb, /dev/sda, v.v. . . Các phân vùng chính có thêm sô
˙ ˙ ´ 1-4 trong˙ tên thiê´t bi:
/dev/hda1, /dev/hda2, /dev/hda3, còn phân vùng lôgíc thì có các tên: /dev/hda5, /dev/hda6, /dev/
˙
. . . (bă´t d̄âù tù’ sô´ 5). Tù’ nhũ’ng gì d̄ê` câp d̄êń o’’ trên có thê’ suy ra tai sao lai có thê’ bo’ qua các
tên nhu’ /dev/hda3 hay /dev/hda4˙ (d̄o’n gia’n là phân vùng chính ˙ thú˙ba và thú tu không
’ ’ ’
´
d̄u’o’c tao ra) và ngay sau /dev/hda2 ban d̄oc thây /dev/hda5 (phân vùng lôgíc trong phân
vùng ˙ mo ˙ ’ rông /dev/hda2), và sau d̄ó ˙thì viê ˙ c d̄ánh sô´ lai theo thú tu thông thuòng.
’ ’ ’ ’’
˙
Trong Windows các phân vùng lôgíc nhâ ˙ n d̄uoc tên˙ (chũ cái), bă ˙ ´ t d̄âù tù chũ cái cuôí
’’ ’ ’ ’
dùng dành cho phân vùng chính. Ví du nêú mô ˙ t d̄ı̃a˙ cúng có hai phân vùng chính (C: và D:)
’
và môt phân vùng mo’’ rông, trong phân ˙ vùng mo ˙ ’ rông tao ra hai phân vùng lôgíc, thì nhũng
’ ’
˙ ˙ ˙ ˙
phân vùng lôgíc này sẽ d̄u’o’c d̄ăt tên E: và F:. Xin nói thêm, trong Windows NT và 2000/XP
có thê’ thay d̄ô’i tên cu’a các˙phân ˙ vùng d̄ı̃a.
2.3.3 Quá trình kho’’i d̄ông HD

¯ H công ty Microsoft
˙
Dù hê d̄iêù hành có là gì, thì d̄ê’ có thê’ bă´t d̄âù d̄iêù khiê’n máy tính, câ`n nap HD ¯ H vào bô˙
˙ thê´ hãy xem xét qua quá trình kho’i d̄ông cu’a các HDH khác nhau. Chúng
nhó’. Vì ˙ ta chı’ quan
’ ¯
´ ’ ˙ ´
tâm d̄ên viêc kho’’i d̄ông tù’ ô d̄ı̃a cú’ng, nên sẽ không xem xét d̄ên viêc kho’’i d̄ông tù’ d̄ı̃a mê`m,
CD-ROM và ˙ qua ma˙ ng. Hãy bă´t d̄âù tù MS-DOS và MS Windows˙ cũ (xin d̄ù ˙ ng quên ră`ng,
’ ’
viêc phát triê’n và hoàn˙ thiên máy tính cá nhân song song vói su phát triê’n cu’a HDH cu’a
’ ’
˙
Microsoft và nhũ’ng quyê´t d̄i˙ nh su’ dung trong các HDH này có a’˙nh huo’ng manh d̄ê´¯n quyê´t
’ ¯ ’’
d̄inh cu’a các nhà phát triê’n thiê ˙ ´ t bi). ˙ ˙
˙ ˙
2.3 Phân vùng trên d̄ı̃a và quá trình kho’’i d̄ông 9
˙
Nhu’ ban d̄oc biê´t, khi bât máy tính d̄âù tiên sẽ chay chu’o’ng trình POST (Power On Self
Test). Chu’˙o’ng ˙trình xác d̄inh ˙ dung luong bô nhó, thu’ ˙nghiêm bô nhó, và xác d̄inh các thành
’’ ’ ’ ’
phâ`n khác (bàn phím, ô’ cú’ng. . . ), kho’’˙i d̄ông˙ các the’ adaptor.
˙ ˙ Trên
˙ màn hình thu˙òng xuâ´t hiên
’’
các thông báo vê dung lu’o’ng bô nhó’, vê viêc thu’ nghiêm bô nhó’, danh sách các thiê´t bi nhâ˙ n
` ` ˙ ’
ra (ô’ d̄ı̃a cú’ng và mê`m, bô˙ xu’’ lý,
˙ cô’ng COM ˙ và v.v. . .˙). ˙ ˙ ˙
˙
Sau khi hoàn thành viêc thu’’ nghiêm POST goi Int 19h. Công viêc cu’a Int 19h là tìm thiê´t
bi kho’’i d̄ông. Viêc tìm kiê˙´ m thu’c hiê˙ n theo thú’ ˙tu’ xác d̄inh trong Setup
˙ BIOS và theo cách
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ’
thăm dò sector sô´ 0 cu’a các thiê´t bi tu’o’ng ú’ng. Nêú d̄ı̃a có thê kho’’i d̄ông, thì trong sector sô´
0 cu’a d̄ı̃a có ba’n ghi kho’’i d̄ông chính ˙ – Master Boot Record (MBR). Hai ˙ byte cuôí cùng cu’a
˙
MBR – "sô´ màu nhiêm", là dâú hiêu cho biê´t sector có MBR, và theo d̄ó d̄ı̃a có thê’ kho’’i d̄ông.
˙ ˙ a ba’ng phân vùng d̄ı̃a d̄ã nói o’ trên, và môt chuong trình˙
Ngoài "sô´ màu nhiêm" MBR còn chú ’ ’ ’’
nho’ – trình kho’’i d̄ô˙ng chính, kích thu’ó’c chı’ có 446 (0x1BE) byte. ˙
˙
Ba’ng 2.1 cho thâý câú trúc cu’a sector kho’’i d̄ông chính sau khi cài d̄ăt Windows.
˙ ˙
Ba’ng 2.1: Câú trúc cu’a sector kho’’i d̄ông chính

˙
Dich chuyê’n Nôi dung
˙ ˙
0x000 Mã cu’a trình kho’’i d̄ông chính
˙
0x1BE Ba’ng phân vùng ô’ d̄ı̃a
0x1FE "Sô´ màu nhiêm" (0xAA55)
˙
MS-DOS, Windows95 và NT ghi nhó’ DOS MBR trong khi cài d̄ăt. Ngoài ra cũng có thê’
tao MBR cu’a MS vó’i câu lênh DOS sau: fdisk /mbr. ˙
˙ Xin tro’ lai vói quá trình˙ kho’i d̄ông. Int 19h cu’a BIOS nap trình kho’i d̄ông chính vào bô
’ ’ ’ ’
nhó’ máy tính và chuyên quyên d̄iêu khiên cho chu’o’ng trình này. Nhu’ng ˙chu’o’ng trình "bé˙
˙ ’ ` ˙
` ’ ˙
nho’" này không d̄u’ kha’ năng kho’’i d̄ông HD
˙ ¯ H; tâ´t ca’ nhũ’ng gì mà nó có thê’ làm – d̄ó là na˙p
vào bô nhó’ chu’o’ng trình manh ho’n – trình kho’’i d̄ông thú’ hai.
˙ ˙ ˙
¯Dê’ làm d̄u’o˙’c d̄iêù này, nó tìm trong ba’ng phân vùng kích hoa˙t và d̄o˙c vào bô˙ nhó’ trình
kho’’i d̄ông thú’ hai, bă´t d̄âù tù’ sector lôgíc d̄âù tiên cu’a phân vùng kích hoat. Hãy chú ý d̄êń
cum tù’˙ "bă´t d̄âù tù’". Vì trình kho’’i d̄ông thú’ hai trên các hê thôńg khác nhau ˙ có d̄ô dài khác
˙
nhau. ˙ ˙ ˙
Trong phân vùng d̄u’o’c d̄inh dang du’ó’i hê thôńg tâp tin FAT, trình kho’’i d̄ông thú’ hai chiê´m
môt sector (512 byte). Trong ˙ ˙ phân ˙ vùng d̄i˙nh dang ˙duói hê thôńg tâp tin NTFS, ˙ trình kho’’i
’’
˙
d̄ông thú’ hai chiê´m vài sector. ˙ ˙ ˙ ˙
˙ Trình kho’i d̄ông thú hai nap lóp chuong trình d̄âù tiên, câ`n thiê´t cho viêc kho’i d̄ông hê
’ ’ ’ ’’ ’
d̄iêù hành. Trong˙ tru’ò’ng ho’p MS ˙ DOS chuong trình kho’i d̄ông d̄ông nap IO.SYS
’’ ’
˙ theo ˙ a chı˙’
d̄i
700h, sau d̄ó MSDOS.SYS˙ và chuyê’n quyê`n d̄iêù khiê’n cho ˙ SYSINIT
˙ ˙ cu’a môd̄un IO.SYS. ˙
Nêú vì lý do nào d̄ó không tìm thâý trên d̄ı̃a phân vùng kích hoat, thì quá trình kho’’ d̄ông
sẽ tiê´p tuc vó’i viêc xu’’ lý Int 18h. Tru’ò’ng ho’p này trên thu’c tê´ râ ˙ ´ m khi su’ dung, nhu˙ ng
´ t hiê ’ ’
˙ ˙ ˙ ˙
kha’ năng này có thê’ có ích trong tru’ò’ng ho’p nào d̄ó. Trong khi kho’’i d̄ông tù’ xa, khi ˙ hê d̄iêù
hành kho’’i d̄ông tù’ máy chu’, thì Int này d̄u’o˙’c POST chuyê’n hu’ó’ng lên ROM ˙ cu’a cac ma ˙ ng.
˙ ˙ ˙ ˙
¯Dôí vó’i các HD¯ H khác cu’a Microsoft thì quá trình kho’’i d̄ô˙ng diêñ ra tu’o’ng tu˙’.
• Windows95 kho’’i d̄ông giôńg nhu’ DOS nhu’ng thay thê´ IO.SYS và MSDOS.SYS bo’’i
các tâp tin cu’a mình. ˙ Các tâp tin DOS d̄uoc giũ lai duói các tên tuong úng IO.DOS và
’’ ’ ’’ ’’ ’
˙
MSDOS.DOS. Khi ban d̄o˙c chon kho’’i d̄ô˙ ng DOS, ˙ Windows95 sẽ d̄ô’i tên các tâp tin
cu’a mình vó’i phâ`n mo’˙’ rông ˙ w40˙ và phuc ˙hôì tên ban d̄âù cu’a các tâp tin hê thôńg ˙ cu’a
˙ ˙ ˙ ˙
DOS. Quá trình kho’’i d̄ông tiê´p tuc vó’i viêc nap IO.SYS. Nhu’ thê´, sector kho’’i d̄ông cu’a
DOS và Windows95 là˙ nhu’ nhau. ˙ ˙ ˙ ˙
10 Cài d̄ăt HD
˙
• Windows NT4 su’’ dung MBR DOS, nhu’ng thay thê´ ba’n ghi kho’’i d̄ông cu’a phân vùng
kích hoat bă`ng cách˙thay thê´ NTLDR vào chô˜ IO.SYS. ¯Dây là môt ˙chu’o’ng trình mang
˙ ’ làm d̄uoc nhiêù thú. Ví du, có thê’ tìm tâp tin boot.ini˙ và nêú nhu tham˙ sô´
và có thê ’’ ’ ’
˙ ˙ ˙ ’
timeout ló’n ho’n 0, thì d̄u’a ra trình d̄o’n (thu’c d̄o’n) kho’i d̄ông.
˙ ˙
Mô˜i dòng cu’a phâ`n [operating systems] trong tâp tin boot.ini xác d̄inh môt
phu’o’ng án (môt HD ¯ H) kho’’i d̄ông và d̄u’o’c viê´t theo mâ˜u sau: ˙ ˙ ˙
d¯ia_chı ’˙_trình_kho ˙
’’i_d ˙
¯ông_thú’_hai="tên_goi_cu ’a_phu’o’ng_án"
˙ ’ ’ ˙ ˙
¯D˙ia chı cua trình kho’’i d̄ô˙ng thú’ hai có thê là mô˙t phân vùng cu˙ thê’ nào d̄ó cu’a d̄ı̃a cũng
’
nhu’ tâp tin kho’’i d̄ông. Du’ó’i d̄ây là môt ví du tâp tin boot.ini:
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
[operating systems]
multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(3)\WINNT="Windows NT Workstation 4.00 VIE
multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(3)\WINNT="Windows NT Workstation 4.00 VIE
C:\="Microsoft Windows"
C:\BOOTSECT.LNX="Linux"
Nêú ngu’ò’i dùng chon NT, thì sẽ kho’’i d̄ông theo d̄ia chı’ phân vùng d̄u’o’c chı’ trên dòng d̄âù
tiên. Trên dòng tu’o’ng ˙ú’ng vó’i phu’o’ng án ˙Microsoft˙Windows, chı’ d̄u’a ˙ra "C:\", vì tên cu’a
tâp tin kho’’i d̄ông d̄u’o’c lâý theo măc d̄inh: bootsect.dos. Tâp tin d̄u’o’c nap vào bô nhó’ và quá
˙ kho’i d̄ông ˙ d̄uoc˙tiê´p tuc giôńg˙ nhu ˙ khi ba’n ghi kho’i d̄ô
˙ ˙ ˙ ˙
trình ’ ’’ ’ ’ ng d̄u’o’c nap bo’’i mã chu’o’ng trình
tù’ MBR. ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
¯Dôí vó’i viê˙c kho’’i d̄ô˙ng các hê˙ thôńg khác, có thê’ su’’ du˙ng cách d̄ó. Chı’ câ`n thêm vào
boot.ini các dòng chú’a liên kê´t d̄êń tâp tin kho’’i d̄ông khác. Khi chon các dòng này sẽ kho’’i
˙ ˙ ˙
d̄ông HD
˙ ¯ H tu’o’ng ú’ng. Trong ví du˙ trên Linux cũng d̄u’o˙’c kho’’i d̄ô˙ng theo các này. Trong tâ˙p
tin C:\BOOTSECT.LNX câ`n ghi nôi dung cu’a ba’n ghi kho’’i d̄ông, tao bo’’i Linux (nói d̄úng
ho’n – LILO, trình kho’’i d̄ông tiêu chuâ ˙ ’n cu’a Linux). ˙ ˙
˙
2.3.4 ´ n d̄ê` vó’i các d̄ı̃a ló’n

Vâ
Trên MS-DOS và các phiên ba’n d̄âù tiên cu’a Windows truy câp tó’i d̄ı̃a (trong d̄ó có ca’ bu’ó’c
kho’’i d̄ông d̄âù tiên cu’a HD ˙ cu’a BIOS. Khi này su’ dung
H) d̄u’o’c tô’ chú’c qua Int 13 (Int 13h)
¯ ’
su’ d̄ánh˙ d̄ia chı’ sector trên d̄ı̃a trên˙ co’ so’’ C/H/S (xem trên). Chính xác ho’n: ˙
˙ ˙
• AH — chon thao tác;
˙
• CH — 8 bit nho’ ho’n cu’a sô´ cylinder;
• CL — 7-6 bit tu’o’ng ú’ng bit ló’n cu’a sô´ cylinder, 5-0 tu’o’ng ú’ng sô´ sector;
• DH — sô´ cu’a d̄âù d̄oc;

˙
´ ’
• DL — sô cua d̄ı̃a(80h hay 81h).
(Câ`n lu’u ý ră`ng viêc d̄ánh sô´ cylinder vât lý và rãnh thu’ò’ng bă´t d̄âù tù’ 0, còn sector trên
˙ 1). Tuy nhiên trên ˙thuc tê´ sô´ d̄âù d̄oc không quá 16, còn sô´ sector
rãnh d̄ánh sô´ bă´t d̄âù tù
’ ’
trên rãnh – không quá 63, và dù có dùng 10 bit ˙ d̄ê’ chı’ ra cylinder,
˙ BIOS vâñ không thê’ làm
viêc vó’i d̄ı̃a dung lu’o’ng ló’n ho’n 1024*63*16*512 = 528 Mbyte.
˙ Dê’ vuot qua han ˙chê´ này, nguòi ta áp dung nhiêù cách "láu cá" khác nhau. Ví du, Extended
¯ ’’ ’’
CHS (ECHS) ˙ hay˙"Large disk support" (d̄ôi ˙ khi còn goi là "Large") su’ dung ba bit˙ chua dùng
’ ’
˙ ˙
2.4 Lu’a chon trình kho’’i d̄ông 11
˙ ˙ ˙
d̄êń cu’a sô´ thú’ tu’ d̄âù d̄oc d̄ê’ tăng sô´ cylinder. Cách này cho pehsp su’’ dung câú trúc "hình
hoc gia’ mao cu’a˙ d̄ı̃a" vó’˙i 1024 cylinder, 128 d̄âù d̄oc và 63 sector/rãnh. Biê ˙ ´ n d̄ô’i Extended
˙ ˙ ˙
CHS thành d̄ia chı’ CHS thu’c (có thê’ chú’a d̄êń 8192 cylinder) d̄u’o’c BIOS thu’c hiên. Cách này
cho phép làm˙ viêc vó’i d̄ı̃a có ˙ dung luong d̄êń 8192*16*63*512 =˙ 4 227 858˙ 432˙byte hay 4,2
’’
Gbyte. ˙ ˙
Nhu’ng các nhà phát triê’n càng ngày càng tăng mât d̄ô ghi cu’a d̄ı̃a, sô´ d̄ı̃a và sô´ rãnh, và
còn phát minh ra các phu’o’ng pháp khác d̄ê’ tăng dung ˙ lu˙ong d̄ı̃a. Ví du, sô´ sector trên rãnh
’’
không còn cô´ d̄inh mà tro’’ thành khác nhau trên các rãnh ˙khác nhau (trên ˙ các rãnh nă`m gâ`n
˙
rìa ngoài cu’a d̄ı̃a, dài ho’n, sô´ sector d̄u’o’c tăng lên). Kê´t qua’ là bô ba sô´ C/H/S không còn
pha’n ánh d̄úng câú trúc "hình hoc cu’a d̄ı̃a", ˙ và các phiên ba’n BIOS˙ cũ không thê’ hô˜ tro truy
’
câp tó’i toàn bô không gian d̄ı̃a. ˙ ˙
˙ ˙
Khi d̄ó ngu’ò’i ta nghı̃ ra phu’o’ng pháp khác d̄ê’ làm viêc vó’i các d̄ı̃a lên qua Int 13h - d̄ánh
d̄ia chı’ các khôí theo d̄u’ò’ng thă’ng ("Linear Block Addressing" ˙ hay LBA). Không d̄i sâu vào
˙ ´ ’
chi tiêt, có thê nói răng tât ca’ sector trên d̄ı̃a d̄u’o’c d̄ánh sô môt cách tuâ`n tu’, bă´t d̄âù tù’ sector
` ´ ´
d̄âù tiên trên rãnh sô´ 0 cu’a cylinder sô´ 0. Thay˙ vào chô˜ d̄ia˙chı’ CHS mô˜˙i sector nhân d̄u’o’c
môt d̄ia chı’ lôgíc – sô´ thú’ tu’ cu’a sector trong tô’ng sô´ tâ´t ca’˙ sector. Viêc d̄ánh sô´ sector ˙ lôgíc ˙
˙ ˙ ˙ ˙
bă´t d̄âù tù’ 0, trong d̄ó sector sô´ 0 chú’a ba’n ghi kho’’i d̄ông chính (MBR). Trong Setup BIOS
hô˜ tro’ biêń d̄ô’i sô´ thú’ tu’ theo d̄u’ò’ng thă’ng thành d̄ia chı ˙ ’ CHS có dang "Hô˜ tro LBA". Nhu
’ ’
˙
vây, trong các phiên ba’n BIOS mó’i thu’ò’ng có lu’a chon vó’i ba phu’o’˙ng án: "Large",
˙ ˙ ˙ "LBA",
và˙ "Normal" (phu’o’ng án cuôí cùng có nghı̃a là không ˙ ˙thuc hiên biêń d̄ô’i d̄ia chı’).
’
˙ ˙ ˙
Tuy nhiên trong chê´ d̄ô LBA viêc su’’ dung d̄ı̃a vât lý vâñ d̄u’o’c thu’c hiên qua Int 13h, mà
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Int 13h vâñ su’’ dung bô 3D (C,H,S). Vì nguyên nhân này xuâ´t hiên han chê´ lên dung lu’o’ng ˙
cu’a d̄ı̃a: BIOS, và˙ theo˙d̄ó, MS-DOS và các phiên ba’n Windows d̄â ˙ù tiên
˙ không thê’ d̄ánh ˙d̄ia
chı’ các d̄ı̃a có dung lu’o’ng ló’n ho’n 8,4 Gbyte. ˙
˙
Câ`n chú ý ră`ng han chê´ nói trên chı’ áp dung vó’i các d̄ı̃a có giao diên IDE. Trong các
controller cu’a d̄ı̃a SCSI, ˙ sô´ cu’a sector d̄uoc chuyê ˙ ’n vào các lênh SCSI, và˙ sau d̄ó tu d̄ı̃a tìm
’’ ’
˙
ra vi trí câ`n thiê´t, vì thê´ han chê´ lên dung lu’o’ng d̄ı̃a không xuâ´˙ t hiên. ˙
˙ ˙ ˙ ˙
Môt lâ`n nũ’a muôń nhăć lai ră`ng, tâ´t ca’ nhũ’ng han chê´ nói trên chı’ có ý nghı̃a trong giai
d̄oan kho ˙ ’ i d̄ông HDH. Bo’i vì ˙Linux và các phiên ba’n˙ Windows mói nhâ´t khi làm viêc vói d̄ı̃a
’ ¯ ’ ’ ’
˙ ˙ ’ ’ ’ ’
d̄ã không còn su’ dung Int 13 cua BIOS, mà su’ dung driver riêng cua mình. Nhu’ng tru’ó’c khi ˙
có thê’ su’’ dung driver ˙ cu’a mình, hê thôńg pha’i d̄uo˙c nap. Vì thê´ trong giai d̄oan kho’i d̄ông d̄âù
’’ ’
tiên bâ´t kỳ hê thôńg nào cũng câ`n˙ su’’ dung BIOS.˙ ¯Diê
˙ ˙ù này han chê´ viêc d̄ă˙t nhiêù hê ˙ thôńg
ra ngoài vùng˙ 8 Gbyte d̄ı̃a d̄âù tiên: chúng ˙ không thê’ kho’i d̄ô˙ng tù d̄ó,˙ măc˙ dù sau khi
’ ’
˙ kho’i
’
d̄ông thì có thê’ làm viêc vó’i các d̄ı̃a có dung lu’o’ng ló’n ho’n nhiê ˙ ù. Dê’ có thê ˙ ’ hiê’u cách thoát
˙ ’ i nhũng han chê´ này, ˙ chúng ta câ`n môt chút˙ kiêń thúc vê` quá trình ¯
kho ’ ’ kho’’i d̄ông cu’a HD ¯ H
Linux. ˙ ˙ ˙
2.4 Lu’a chon trình kho’’i d̄ông

˙ ˙ ˙
2.4.1 Trình kho’’i d̄ông LILO cu’a HD
¯ H Linux
˙
Trình kho’’i d̄ông LILO d̄u’o’c viê´t bo’’i Werner Almesberber. LILO có thê’ kho’’i d̄ông nhân
˙ `m, d̄ı̃a cúng,˙ và cũng có thê’ kho’i d̄ông các hê d̄iêù hành khác: PC/MS-DOS,
Linux tù’ d̄ı̃a mê ˙
’ ’
DR DOS, OS/2, Windows 95/98, Windows NT/2000/XP, ˙ ˙
386BSD, SCO UNIX, Unixware
’
v.v. . . LILO cho phép chon d̄êń 16 hê d̄iêù hành khác nhau d̄ê kho’’i d̄ông.
˙ ˙ ˙
LILO không pha’i là chu’o’ng trình d̄o’n le’ mà là môt bô gô`m nhiêù chu’o’ng trình: trình kho’’i
d̄ông, các chu’o’ng trình su’’ dung d̄ê’ cài d̄ăt và câú hình˙ trình
˙ kho’i d̄ông, và các tâp tin phuc vu:
’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
12 Cài d̄ăt HD
˙
• chu’o’ng trình /sbin/lilo, chay du’ó’i Linux, phuc vu d̄ê’ ghi tâ´t ca’ thông tin câ`n thiê´t
˙ chô˜ tuong úng.˙ Câ`˙n chay chuong trình này sau mô˜i
trong giai d̄oan kho’’i d̄ông vào các ’’ ’ ’’
˙ ˙ ˙
lâ`n có thay d̄ô’i trong nhân hay trong tâp tin câú hình LILO;
˙
• các tâp tin phuc vu, câ`n cho LILO trong thò’i gian kho’’i d̄ông. Nhũ’ng tâp tin này thu’ò’ng
nă`m ˙trong thu˙’ mu˙ c /boot. Quan trong nhâ´t trong sô´ ˙chúng – d̄ó là ˙ ba’n thân trình
kho’’i d̄ông (xem phía ˙ duói) và tâp tin˙ map (/boot/map); trong tâp tin này có chı’ ra
’’
˙
vi trí cu’a nhân. Môt tâp tin quan ˙ trong khác – tâp tin câú hình LILO;
˙ thu’ò’ng có tên
˙
/etc/lilo.conf;
˙ ˙ ˙ ˙
• trình kho’’i d̄ông – d̄ây là phâ`n LILO d̄u’o’c nap vào bô nhó’ d̄âù tiên qua Int cu’a BIOS;
trình kho’’i d̄ô ˙ ng nap nhân Linux hay sector ˙ ˙kho’i d̄ô˙ng cu’a hê d̄iêù hành khác. Trình
’
kho’’i d̄ông gôm có hai phân. Phân thú’ nhât d̄u’o’c ghi˙ vào sector
˙` ˙ ` ` ´ ˙ kho’i d̄ông và phuc vu
’
d̄ê’ nap˙phâ`n thú’ hai, có kích thu’ó’c ló’n ho’n râ´t nhiê
˙ ù. Ca’ hai phâ`n thuòng ˙ ˙ ˙
’ ’ d̄u’o’c ghi trên
˙
d̄ı̃a trong tâp tin /boot/boot.b. ˙
˙
Câ`n nhó’ ră`ng, d̄inh dang cu’a sector kho’’i d̄ông tao ra bo’’i LILO khác vó’i d̄inh dang MBR
cu’a DOS. Vì thê´ nê´˙u ghi˙sector kho’’i d̄ông LILO ˙ vào ˙ MBR, thì các hê d̄iêù hành ˙ ˙ cài cu’a
d̄ã
˙
Microsoft sẽ ngù’ng kho’’i d̄ông (nêú nhu’ không có các biên pháp bô’ sung). ˙
Sector kho’’i d̄ông cu’a LILO ˙ có thê’ d̄u’o’c thiê´t kê´ d̄ê’˙ su’’ dung nhu’ sector kho’’i d̄ông cu’a
phân vùng; trong ˙d̄ó có chô˜ cho ba’ng phân˙vùng. ˙ ˙
Sector kho’’i d̄ông cu’a LILO trong khi cài d̄ăt có thê’ d̄ăt vào nhũ’ng chô˜ sau:
˙ ˙ ˙
• sector kho’’i d̄ông cu’a d̄ı̃a mê`m trong d̄inh dang Linux (/dev/fd0, . . . );
˙ ˙ ˙
’ `
• MBR cua d̄ı̃a cú’ng d̄âu tiên (/dev/hda, /dev/sda, . . . );
• sector kho’’i d̄ông cu’a phân vùng chính vó’i hê thôńg tâp tin Linux trên d̄ı̃a cú’ng d̄âù tiên
(/dev/hda1, ˙ /dev/hda2, . . . ); ˙ ˙
• sector kho’’i d̄ông cu’a phân vùng lôgíc trong phân vùng mo’’ rông d̄ı̃a cú’ng d̄âù tiên
(/dev/hda5,˙. . . ). Su’ thât là phâ`n ló’n chu’o’ng trình dang fdisk˙ không d̄ê` ra kha’ năng
˙ phân
kho’’i d̄ông kho’’i d̄ông tù ˙ vùng mo’ rông và tù chôí ˙viêc kích hoat phân vùng này. Vì
’ ’ ’
˙ thành phâ
vây trong ˙ `n LILO có chúa mô˙t chuong trình d̄ă˙ c biêt (activate
˙ ) cho phép
’ ’’
˙ ´ ˙ ˙ ˙
vu’o’t qua han chê này. Tuy nhiên chu’o’ng trình fdisk cu’a ba’n phân phôi Linux hô˜ tro’
´
kha’˙ năng kích
˙ hoat phân vùng mo’ rông. Câ`n su’ dung tùy chon -b hoăc biêń BOOT. ˙
’ ’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Sector kho’’i d̄ông cu’a LILO không thê’ d̄ăt vào các chô˜ sau:
˙ ˙
• sector kho’’i d̄ông cu’a d̄ı̃a mê`m hay phân vùng chính, vó’i d̄inh dang hê thôńg tâp tin
khác Linux; ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
• trong phân vùng swap cu’a Linux;
• trên d̄ı̃a cú’ng thú’ hai.
Ngoài ra, câ`n nhó’ ră`ng, LILO trong thò’i gian kho’’i d̄ông nhũ’ng tâp tin sau:
˙ ˙
• /boot/boot.b;
• /boot/map (tao ra bo’’i lênh /sbin/lilo);

˙ ˙
2.4 Lu’a chon trình kho’’i d̄ông 13
˙ ˙ ˙
• tâ´t ca’ phiên ba’n nhân kho’’i d̄ông (nêú ban d̄oc chon phiên ba’n nhân khi kho’’i d̄ông);
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
• sector kho’’i d̄ông cu’a các hê d̄iêù hành khác mà ban d̄oc muôń kho’’i d̄ông qua LILO;
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
• tâp tin chú’a các thông báo d̄u’a ra khi kho’’i d̄ông (nêú d̄u’o’c xác d̄inh).
˙ ˙ ˙ ˙
Nhu’ vây, sector kho’’i d̄ông LILO cũng nhu’ nhũ’ng tâp tin d̄ã liêt kê (trong sô´ d̄ó có các tâp
tin ban d̄o˙c sẽ cài d̄ăt sau này) ˙ câ`n nă`m trong pham vi˙ 1024 cylinder ˙ ˙
d̄âù tiên cu’a d̄ı̃a cú’ng,
˙ ˙ ˙ ˙
bo’’i vì chúng câ`n d̄u’o’c truy câp qua BIOS. Xem phâ`n nói vê` han chê´ cu’a BIOS o’’ trên.
˙ ˙ ˙
Bă´t d̄âù tù’ phiên ba’n 21, LILO d̄u’a ra màn hình trình d̄o’n (thu’c d̄o’n) cho phép chon hê
thôńg d̄ê’ kho’’i d̄ông (tru’ó’c d̄ây câ`n nhâń phím Tab d̄ê’ goi trình d̄o’n˙ này). ˙ ˙
˙ ˙
2.4.2 Các trình kho’’i d̄ông khác

˙
Ngoài LILO d̄ê’ kho’’i d̄ông Linux có thê’ kho’’i d̄ông các trình kho’’i d̄ông khác.
˙ ˙ ˙
• Nêú nhu’ tru’ó’c khi cài d̄ăt Linux d̄ã có HD ¯ H Windows NT/2000/XP, thì trình kho’’i d̄ô˙ng
’ ˙
ban d̄oc có thê su’’ dung là OS Loader cu’a NT. So sánh vó’i LILO thì trình kho’’i d̄ông
˙ Loader
OS ˙ có ít nhâ´˙t hai u’u thê´. Thú’ nhâ´t, tâ´t ca’ câú hình cũ không bi mâ´t (chúng˙ ta
có thê’ chon kho’’i d̄ông Windows hay Linux theo lu’a chon), và thú’ hai,˙ có thê’ cài d̄ăt
Linux lên˙d̄ı̃a mà LILO ˙ không thê’ kho’i d̄ông, ví du,˙ô’ d̄ı̃a˙thú hai trên controller thú hai
’ ’ ’
˙
(Secondary Slave). ˙ ˙
• Nêú nhu’ tru’ó’c khi cài d̄ăt Linux ban d̄oc chı’ có HD¯ H Windows 95 hay Windows 98 và
không có Windows NT/2000 ˙ ˙ thì
hay XP, ˙ OS Loader không d̄u’o’c cài d̄ăt. Và nêú nhu’ vì
´
môt lý do nào d̄ó ban d̄oc không muôn cài d̄ăt LILO, thì có thê ˙ ’ su’ d̄u˙ng chuong trình
’ ’’
kho˙’ i d̄ông loadlin.exe
˙ (thu˙ òng d̄i kèm vói ba’n˙ phân phôí Linux); ˙
’ ’’ ’
˙
• Thò’i gian gâ`n d̄ây trong thành phâ`n ba’n phân phôí Linux thu’ò’ng có chu’o’ng trình kho’’i
d̄ông GRUB.
˙
• Trong thành phâ`n OS/2 cu’a công ty IBM có chu’o’ng trình kho’’i d̄ông Boot Manager.
˙ d̄ê’ tô’i chúc kho’i
Trong râ´t nhiêù hu’ó’ng dâñ ngu’ò’i ta khuyên dùng chu’o’ng trình này ’ ’
`
d̄ông nhiêu HD
¯ H.
˙
• Trong các nguô`n thông tin khác nhau còn nhăć d̄êń chu’o’ng trình System Commander;
• Thêm môt trình kho’’i d̄ông khác có trong thành phâ`n gói PartitionMagic cu’a công ty
˙
Power Quest. Chúng ta ˙sẽ nói vê` chu’o’ng trình này trong phâ`n nho’ tiê´p theo.
Ngoài ra tác gia’ còn thâý ngu’ò’i ta nói d̄êń môt loat trình kho’’i d̄ông khác (môt sô´ có thê’
˙ ˙
tìm thâý trong thu’ muc /public/ftp/pub/Linux/system/boot/loaders ˙ ˙ trên trang
ftp://metalab.unc.edu/.˙ Nhu’ng vì tác gia’ không su’’ dung nhũ’ng chu’o’ng trình này, nên không
thê’ nói cu thê’ cách su’’ dung chúng. Và tâ´t ca’ nhũ’ng ˙lò’i khuyên dùng sau cu’a tác gia’ sẽ du’a
trên viêc ˙su’’ dung LILO, ˙NT Loader và loadlin.exe. Nêú nhu’ có ý muôń cài d̄ăt chu’o’ng trình ˙
kho’’i d̄ô˙ ng khác,
˙ thì ban d̄oc câ`n d̄oc huóng dâñ cài d̄ăt và su’ dung cu’a nó. ˙
’’ ’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
14 Cài d̄ăt HD
˙
2.4.3 Các phu’o’ng án kho’’i d̄ông

˙
Nhu’ vây, theo ý kiêń cu’a tác gia’ có các phu’o’ng án kho’’i d̄ông sau:
˙ ˙
• Nêú d̄ã cài d̄ăt Windows NT hay Windows 2000/XP, thì hãy su’’ dung NT Loader.
˙ ˙
• Nêú có Windows 95 hay Windows 98 trên FAT16, và ban d̄oc không muôń cài d̄ăt
chu’o’ng trình kho’’i d̄ông nào khác, thì có thê’ su’’ dung LILO,˙ hoă˙c d̄âù tiên chay DOS và ˙
sau d̄ó kho’’i d̄ông Linux ˙ ˙
nhò’ chu’o’ng trình loadlin.exe (hay mô˙t chu’o’ng trình˙ tu’o’ng tu’,
˙
có vài chu’o’ng trình nhu’ vây, nhu’ng chúng ta sẽ không xét d̄êń). ˙ ˙
˙
• Nêú d̄ã cài d̄ăt Windows 95 OSR2 hay Windows 98 trên FAT32, và ban d̄oc không
muôń cài d̄ăt˙ thêm chu’o’ng trình kho’’i d̄ông, thì câ`n su’’ dung loadlin.exe. ˙ Râ
˙´ t nhiêù
˙’ ng d̄inh ră`ng không câ`n su’ d̄u
˙ ˙
HOWTO khă ’ ng LILO, nêú nhu’ phân vùng kích hoat có
d̄inh dang FAT32, măc dù tác gia’ không rõ nguyên nhân. Tuy nhiên thí nghiêm ˙kho’’i
˙ ˙
˙ ng Linux
d̄ô ˙ qua NT ˙Loader, cài d̄ăt trên phân vùng FAT32, cu’a tác gia’ d̄ã kê ˙ ´ t thúc
˙
không thành công. Vì thê´, trong tru˙’ò’ng ho’p này tác gia’ d̄ã pha’i su’’ dung chu’o’ng trình
loadlin.exe. Chu’o’ng trình này d̄ã hoàn thành ˙ tô´t nhiêm vu, và tao cho ˙ tác gia’ môt á̂n
˙
tu’o’ng tô´t, vì thê´ tác gia’ khuyên ban d̄oc su’’ dung loadlin.exe ˙ ’ i d̄ông Linux. ˙
˙ d̄ê’ kho
’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Trong nhũ’ng phâ`n tiê´p theo tác gia’ sẽ cho biê´t cách cài d̄ăt Linux, su’’ dung tâ´t ca’ ba
phu’o’ng án kho’’i d̄ông: qua trình kho’’i d̄ông NT Loader, trình kho ˙’ i d̄ông LILO ˙và trình kho’i
’ ’
˙ ˙ ` ˙ ’
d̄ông loadlin.exe. Tuy nhiên tru’ó’c khi cài d̄ăt trình kho’’i d̄ông cân chuân bi các phân vùng
˙ d̄ı̃a, hay ít nhâ´t là nghı̃ cách tô’ chúc chúng.
trên ˙ ˙ ˙
’
2.5 Chuâ’n bi các phân vùng trên d̄ı̃a

˙
2.5.1 Lò’i khuyên khi tao phân vùng
˙
¯Du’a ra lò’i khuyên o’’ d̄ây không pha’i là viê˙c dê˜ dàng, vì phân vùng d̄ı̃a phu˙c thuô˙c râ´t nhiêù
vào ý thích và nhu câù cu’a chu’ nhân d̄ı̃a. Nhu’ng cũng xin thu’’ d̄u’a ra vài d̄ê` nghi sau. Tác
gia’ sẽ d̄ăt tên d̄ı̃a và phân vùng theo "tiêu chuâ’n" cu’a Linux, tú’c là /dev/hda, /dev/hdb ˙ ,
˙
v.v. . . d̄ôí vó’i d̄ı̃a và /dev/hda1, /dev/hda2, v.v. . . – d̄ôí vó’i các phân vùng.
Viêc phân chia d̄ı̃a thành các phân vùng là câ`n thiê´t, bo’’i vì Windows và Linux su’’ dung
các cách ˙ luu trũ thông tin trên d̄ı̃a và sau d̄ó d̄oc chúng tù d̄ı̃a khác nhau. Chính vì thê´ tô´t ho ˙ n
’ ’ ’ ’
˙
hê´t là dành cho mô˜i hê d̄iêù hành môt (hoăc thâm chí môt vài nhu’ chúng ta sẽ thâý o’’ du’ó’i)
phân vùng riêng. ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
¯Dâù tiên chúng ta hãy xem xét mô˙t tru’ò’ng ho˙’p d̄o’n gia’n – dung lu’o˙’ng ô’ d̄ı̃a cu’a ba˙n d̄o˙c
không vu’o’t quá 8,4 Gbyte (nói chính xác ho’n – sô´ cylinder không vu’o’t quá 1024). Trong
tru’ò’ng ho’˙p này moi thú’ d̄êù d̄o’n gia’n: ban d̄oc chı’ viêc chia d̄ı̃a làm sao ˙ d̄ê’ d̄u’ chô˜ cho hê
d̄iêù hành sẽ cài d̄ăt. Có thê’ su’’ dung dũ’ liêu cho biê´t kích thu’ó’c d̄ı̃a nho’ nhâ´t câ`n thiê´t d̄ê’ cài˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
d̄ăt hê d̄iêù hành vó ˙ i câú hình co ˙ba’n trong˙ ba’ng 2.2.
’ ’
˙ ˙
Tuy nhiên xin hãy nhó’ ră`ng, không nhũ’ng pha’i tính kích thu’ó’c các tâp tin cu’a ba’n thân
hê d̄iêù hành, mà còn pha’i tính ca’ kích thu’ó’c cu’a các chu’o’ng trình ban d̄o˙ c du’ tính chay. Và
˙ pha’i dành môt phâ`n du trũ không nho’ cho các chuong trình sẽ cài˙d̄ăt ˙sau này
còn ˙ (không ˙ thê’
’ ’ ’’
tránh kho’i!). Hãy˙ tính ră`ng, ˙ 700 Mbyte dành cho Linux o’ trong ba’ng nói
’
˙ trên chı’ dành cho
các chu’o’ng trình cài d̄ăt cùng vó’i Linux theo măc d̄inh, trong sô´ d̄ó có, ví du, chu’o’ng trình
soan tha’o râ´t manh Lyx. ˙ Dôí vói Windows cũng ˙tuong˙ ˙
¯ ’ ’ ’ tu’ nhu’ vây.
˙ ˙ ˙ ˙
2.5 Chuâ’n bi các phân vùng trên d̄ı̃a 15
˙
Ba’ng 2.2: Nhu câù su’’ dung không gian d̄ı̃a cu’a HD
¯ H
Hê d̄iêù hành Yêu câù ˙
˙
Windows 95 100 Mbyte
Windows NT 200 Mbyte
Linux Red Hat 6.2 (Worksta- 700 Mbyte
tion vó’i KDE)
Theo kinh nghiêm cu’a tác gia’ thì d̄ê’ làm viêc vó’i Windows 95/98, Windows NT và Linux
các phân vùng vó’i ˙kích thu’ó’c 800-1000 Mbyte ˙ là d̄u’ (tâ´t nhiên, nêú ban d̄oc không cài d̄ăt
các gói chu’o’ng trình ló’n, nhu’ OpenOffice.Org), còn d̄ôí vó’i Windows 200 ˙ thì ˙
˙ câ`n phân vùng
ló’n ho’n.
Bây giò’ chúng ta sẽ xem xét vâń d̄ê` chia các phân vùng cho Linux. O ’’ d̄ây không thê’ chı’
chia môt phân vùng. Thú’ nhâ´t, câ`n chia môt phân vùng swap riêng biêt cho Linux. Khi xác
d̄inh dung˙ luong cu’a phân vùng swap Linux˙ câ`n tính d̄êń nhũng yêú tô´˙ sau:
’’ ’
˙ ˙
• Trong Linux, RAM và không gian swap ho’p lai tao thành bô nhó’ a’o chung. Ví du, nêú
ban d̄oc có 256 MByte RAM và 128 Mbyte ˙ không
˙ ˙ gian swap, ˙ thì sẽ có 384 Mbyte ˙ bô
˙ ˙
nhó’ a’o. ˙
• ¯Dê’ làm viêc vó’i Linux câ`n ít nhâ´t 16 Mbyte bô nhó’ a’o, vì thê´ nêú ban d̄oc chı’ có 4
Mbyte RAM, ˙ thì câ`n phân vùng swap không nho ˙’ hon 12 Mbyte. ˙ ˙
’
• Trên Linux kích thu’ó’c môt phân vùng swap không thê’ vu’o’t quá 128 Mbyte. Nghı̃a là
phân vùng swap có thê’ có˙ kích thu’ó’c ló’n bao nhiêu tùy thích ˙ nhung Linux không thê’
’
su’’ dung ho’n 128 Mbyte. Nêú ban d̄oc muôń có bô nhó’ a’o ló’n ho’n, thì câ`n tao hai phân
vùng˙ swap hoăc su’’ dung tâp tin˙ swap. ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙
• Khi tính kích thu’ó’c cu’a không gian swapping, câ`n nhó’ ră`ng kích thu’ó’c quá ló’n có thê’
là vô ích. Trên máy tính vó’i 16 Mbyte RAM khi cài d̄ăt Linux vó’i câú hình chuâ’n và
các chu’o’ng trình ú’ng dung chuâ’n thì 48 Mbyte không˙gian swapping là d̄u’. Còn nêú
˙ nho’ nhâ´t, thì không câ`n d̄êń không gian swap. Tâ´t nhiên,
cài d̄ăt Linux vó’i câú hình
kích thu˙ óc chính xác cu’a không gian swap phu thuôc lón vào chuong trình sẽ d̄uoc cài
’’ ’ ’’ ’’
d̄ăt. ˙ ˙ ˙
˙
Nói chung, chı’ nên suy nghı̃ vê` vâń d̄ê` dung lu’o’ng cu’a phân vùng swap khi có môt d̄ı̃a
nho’ và ít bô nhó’ RAM. Trong tru’ò’ng ho’p ngu’o’c lai hãy ˙ phân chia d̄ê’ tô’ng sô´ dung luong ˙
’ ’ cu’a
˙ ˙ ˙ ˙
bô nhó’ a’o (gô`m RAM và phân vùng swap) không nho’ ho’n 128 Mbyte. Còn nêú nhu’ ban d̄oc ˙
có˙ 128 Mbyte RAM hay nhiêù ho’n, thì phân vùng này có thê’ không câ`n thiê´t. ˙ ˙
Tâ´t ca’ các phâ`n còn lai cu’a Linux và các chu’o’ng trình hô˜ tro’ theo nguyên tăć có thê’ d̄ăt
vào môt phân vùng. Tuy nhiên, ˙ ˙ vài phân vùng riêng rẽ là
viêc d̄ăt hê thôńg tâp tin Linux lên ˙
˙
có ý nghı̃a. Ví du, có nhà chuyên ˙gia ˙khuyên ˙ nên ˙dành cho hê thôńg tâp tin Linux ba phân
vùng (nêú tính ca’ swap thì thành 4). Phân vùng thú’ nhâ´t (theo ý˙ kiêń cá nhân
˙ ˙ tác gia’, 1 Gbyte
là d̄u’) sẽ chú’a hê thôńg tâp tin gôć (/). Phân vùng thú’ hai dành cho thu’ muc /home. Còn
phân vùng thú’ ba˙ d̄u’o’c gă´˙n vào thu’ muc /usr. Viêc phân chia nhu’ vây du’a trên ˙ nhũng lý lẽ
’
sau. Dù HD ˙ ’ ˙ ´ ˙ ’ ’˙ ˙ `
¯ H Linux có ôn d̄i˙nh và d̄áng tin câ˙y d̄ên d̄âu, thì thınh thoang cũng cân cài d̄ă˙t la˙i.
Ví du, ban d̄oc muôń câp nhâ t phiên ba’n mó’i cu’a ba’n phân phôí, hoăc vì ít kinh nghiêm su’’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
16 Cài d̄ăt HD
˙
dung nên làm ho’ng tâp tin hê thôńg quan trong, hoăc d̄o’n gia’n là muôń cài d̄ăt môt ba’n phân
˙ ´ i khác. Nêú nhu tâ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
phô ’ ´ t ca’ d̄u’o’c cài d̄ăt vào môt phân vùng, thì khi cài d̄ăt lai nhũ’ng dũ’ liêu
˙ ˙ ˙ ˙
d̄ã làm ra và ghi nhó’ trong thu’ muc cá nhân sẽ bi mâ´t (nêú không có ba’n sao chép). Ngoài ra, ˙ ˙
sẽ bi mâ´t ca’ nhũ’ng chu’o’ng trình ˙d̄ã cài tù’ mã nguô ˙ `n, hay cài bă`ng phuong pháp khác. Phâ`n
’’
˙ ng gói chuong trình này d̄uoc cài vào thu muc /usr. Nêú dành cho thu muc này môt
ló’n nhũ ’ ’’ ’’ ’ ’
phân vùng riêng và khi cài d̄ăt không ˙ d̄inh dang la˙i chúng, thì nhũng chuong trình ˙ nói trên ˙
’ ’’
˙ ˙ ˙ ˙
sẽ d̄u’o’c giũ’ lai và có thê’ sẽ làm viêc (râ´t có thê’ câ`n vài câú hình nho’) sau khi cài d̄ăt lai hê
thôńg.˙ Trong˙tiêu chuâ’n vê` hê thôńg ˙ tâp tin cu’a Linux FHS (cu thê’ xin xem o’ chu˙ong˙ ??)˙
’ ’’
cũng có lò’i khuyên vê` viêc d̄ă˙t thu’ muc˙ /usr lên môt phân vùng˙ riêng.
˙ ˙ ˙ ˙
Theo tác gia’ thâý, nhũ’ng ý kiêń nói trên d̄ã d̄u’ d̄ê’ ban d̄oc tu’ tìm ra phu’o’ng án phân chia
ô’ d̄ı̃a cu’a mình, trong tru’ò’ng ho’p chı’ có môt ô’ d̄ı̃a nho’. ˙Bây ˙giò’˙chúng ta xem xét tru’ò’ng ho’p
d̄ı̃a vó’i sô´ cylinder ló’n ho’n 1024. ˙ ˙ ˙
Tù’ nhũ’ng gì d̄ã nói d̄êń o’’ phâ`n tru’ó’c (han chê´ dung lu’o’ng d̄ı̃a cú’ng), câ`n d̄ăt chu’o’ng trình
kho’’i d̄ông trong pham vi 1024 cylinder d̄âù˙ tiên. Nhân tiê˙n, NT Loader không˙nhâ´t thiê´t pha’i
d̄ăt vào˙ phân vùng NTFS, ˙ cũng nhu’ không nhâ´t thiê´t pha’˙i d̄ăt vào phân vùng chú’a các tâp tin
˙ cu’a HDH. Nhu d̄ã nói o’ trên, d̄ôí vói Linux có thê’ d̄ă˙t thu muc gôć cùng vói thu˙ muc
khác ¯ ’ ’ ’ ’ ’ ’
˙ còn các ˙ thu muc khác – o’ chô ˙
con /boot vào các cylinder "thâ´p" (trong vòng 1024 d̄âù tiên), ’ ’ ˜
nào tùy thích. ˙
Nhu’ vây trong tru’ò’ng ho’p này, nhũ’ng d̄ê` nghi cu’a tác gia’ cho ra ba’ng tô’ng kê´t sau:
˙ ˙ ˙
• phâ`n kho’’i d̄ông cu’a tâ´t ca’ các hê thôńg Microsoft d̄ăt vào phân vùng chính d̄âù tiên cu’a
d̄ı̃a, vó’i d̄inh˙ dang FAT16 (DOS); ˙ ˙
˙ ˙
• phân vùng chính tiê´p theo dành cho thu’ muc gôć (/), kích thu’ó’c khoa’ng 1 Gbyte;
˙
• phân vùng chính thú’ ba dành cho swap cu’a Linux (lò’i khuyên vê` kích thu’ó’c cu’a phân
vùng này xem o’’ trên);
• phâ`n còn lai cu’a d̄ı̃a d̄ăt thành phân vùng mo’’ rông;
˙ ˙ ˙
• trong phân vùng mo’’ rông tao các phân vùng lôgíc cho mô˜i HD ¯ H sẽ cài d̄ă˙t: Windows
˙ ˙
98, Windows NT/2000/XP, và d̄ô`ng thò’i cho các hê thôńg tâp tin /home và /usr cu’a
˙ ˙
HD¯ H Linux (trong /home sẽ d̄ă˙t các tâ˙p tin riêng cu’a ngu’ò’i dùng, còn trong /usr –
chu’o’ng trình sẽ cài d̄ăt).
˙
Tâ´t nhiên, nêú nhu’ ban d̄oc chı’ có Windows 95 vó’i FAT16, thì có thê’ d̄ê’ Windows trên
phân vùng d̄âù tiên. Nêú˙nhu’˙trên máy d̄ã cài d̄ăt Windows NT hay có FAT32, thì môt phân
vùng FAT16 cũng không thù’a. Thú’ nhâ´t, kê’ ca’ trong ˙ ˙ n d̄oc
tru’ò’ng ho’p hê thôńg có vâń d̄ê`, ba
˙ ˙
có thê’ kho’’i d̄ông tù’ d̄ı̃a mê`m DOS (tam thò’i khi chu’a làm quen vó’i Linux môt cách "tu ˙ òng˙
’’
tân") và thâý d̄u˙ oc ră`ng d̄ı̃a cúng làm viê
˙ c bình thuòng. Thú hai, hê thôńg tâp tin ˙ FAT16 d̄uoc
’’ ’ ’’ ’ ’’
˙
hô˜ tro’ trên moi HD ˙ H, trong d̄ó có ˙
Linux, vì ´
thê phân vùng này có˙ ’
thê phu˙c vu cho viê c ˙
trao
¯
d̄ô’i tâ˙ p tin giũ˙’a các hê thôńg. Nhu’ng không nên d̄ê’ phân vùng này ló’n, ˙vì FAT16 ˙ su’˙’ dung
không ˙ gian d̄ı̃a râ´t không ˙ hop lý. Chính vì vây hãy dành cho phân vùng này khoa’ng 256 hoă ˙ c
’
512 Mbyte. ˙ ˙ ˙
Nhũ’ng lò’i khuyên này d̄u’a ra vó’i gia’ thiê´t ră`ng, ban d̄oc chı’ có môt d̄ı̃a cú’ng. Nêú nhu’
ban d̄oc có 2, thì vâñ su’’ dung d̄u’o’c nhũ’ng lò’i khuyên˙này,˙ chı’ có d̄iêù˙ phân vùng swap tô´t
ho˙’n d̄ă˙t trên d̄ı̃a khác vó’i d̄ı̃a
˙ dành ˙cho Linux. Nguòi ta nói ră`ng nhu vây tăng tôć d̄ô làm viêc
’’ ’
trong ˙Linux (cũng dê˜ hiê’u vì d̄âù d̄oc ít pha’i chay ho’n). ˙ ˙ ˙
˙ ˙
2.6 Windows NT và Linux: kho’’i d̄ông qua OS Loader cu’a NT 17
˙
2.5.2 Chu’o’ng trình d̄ê’ phân chia ô’ d̄ı̃a

Sau khi hoàn thành kê´t hoach chia ô’ d̄ı̃a, câ`n lu’a chon công cu d̄ê’ d̄u’a kê´ hoach này thành
hiên thu’c. Chu’o’ng trình phân ˙ moi hê d̄iêù
˙ chia d̄ı̃a d̄uoc biê´˙t d̄êń ˙nhiêù nhâ´˙t là fdisk; trên
’’
˙ d̄ê`˙u có phiên ba’n riêng cu’a chuong trình
hành ˙ này. Và không câ`n gì ho’n ngoài chu˙’o’ng˙ trình
’’
này, nêú nhu’ phân chia ô’ d̄ı̃a trăńg, không chú’a bâ´t ký dũ’ liêu nào. Nhu’ng chúng ta d̄ang xem
xét tru’ò’ng ho’p d̄ã có HD H nào d̄ó trên d̄ı̃a và câ`n phân chia ˙ ô’ d̄ı̃a mà không làm mâ´t thông
˙ ¯
tin. fdisk không thích ho’p cho nhũ’ng muc d̄ích nhu’ vây.
Trong thành phâ`n các˙ ba’n phân phôí˙ Red Hat và˙BlackCat (râ´t có thê’ trong các ba’n
phân phôí khác) có chu’o’ng trình fips, phuc vu cho phân chia ô’ d̄ı̃a. Tuy nhiên, theo ý
kiêń cu’a ngu’ò’i dùng thì không nên su’’ dung˙ chu˙’o’ng trình này. Vì thê´ lò’i khuyên cu’a tác
gia’ vó’i ban d̄oc, nhũ’ng ngu’ò’i dùng Linux ˙ mói – nêú nhu muôń phân chia lai ô’ d̄ı̃a mà
’ ’
không làm˙ mâ´˙t thông tin, thì hãy tìm chu’o’ng trình Partition Magic cu’a công ty Power ˙ Quest
(http://www.powerquest.com) và su’’ dung chu’o’ng trình này.
Thú’ nhâ´t, chu’o’ng trình này cho phép ˙ phân chia lai ô’ d̄ı̃a mà không làm mâ´t thông tin (túc
’
là, tâ´t ca’ nhũ’ng cài d̄ăt và câú hình tru’ó’c d̄ó sẽ d̄u’o˙’c ghi lai). Khi này, không chı’ tao d̄u’o’c
phân vùng mó’i tù’ chô˜˙ trôńg trên d̄ı̃a, mà còn có thê˙’ di chuyê ˙ ’n các phân vùng d̄ã có˙ theo˙ý
muôń.
Thú’ hai, chu’o’ng trình này (thâm chí trong phiên ba’n dành cho DOS) cung câ´p môt giao
diên d̄ô` hoa dê˜ su’’ dung có hô˜ tro’ ˙chuôt, và moi thao tác cũng nhu’ thay d̄ô’i d̄êù thâý rõ˙ ràng.
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
¯Diêù này râ´t quan tro˙ng vó’i ngu’ò’i dùng mó’i.
Khi tao phân vùng câ`n d̄ê’ ý không cho ranh gió’i giũ’a các phân vùng că´t lâñ nhau.
Tác gia˙ ’ cho ră`ng, nhũng thông tin d̄ã d̄ua d̄u’ d̄ê’ ban d̄oc lâp kê´ hoach và thuc hiên viêc
’ ’ ’
phân chia ô’ d̄ı̃a thành các phân vùng. Vì thê´ tiê´p theo chúng ˙ ˙ ta˙sẽ xem xét ˙ các phu˙ ong˙ án cài
˙
’’
d̄ăt hai HD ¯ H trên mô˙t máy tính.
˙
2.6 Windows NT và Linux: kho’’i d̄ông qua OS Loader cu’a NT

˙
Trong phâ`n này, khi nói vê` Windows NT xin ngâ`m hiê’u ca’ Windows 2000 và NT, vì "quan
hê" cu’a chúng d̄ôí vó’i viêc cài d̄ăt Linux hoàn toàn giôńg nhau. Chúng ta gia’ thiê´t là Windows
NT˙ d̄ã d̄uoc cài vào phân˙ vùng ˙/dev/hda2 (nêú nhu ban d̄oc nhó, /dev/hda1 sẽ dành cho
’’ ’ ’
phân vùng˙ FAT16). Nêú HD ¯ H Windows NT d̄ã d̄u o
’’ c ˙ d̄ă
cài ˙ t, nghı̃a là trình kho’i d̄ông OS
’
Loader cũng d̄ã d̄u’o’c cài d̄ăt. Và nhu’ thê´ có thê’ su’’ dung˙ chuong ˙ ˙
’ ’ trình này d̄ê’ kho’’i d̄ông Linux.
Tác gia’ hy vong ră`˙ng ban ˙d̄oc d̄ã sao lu’u nhũ’ng thông ˙ tin có giá tri cu’a mình. Các ˙ buóc cài
’’
d̄ăt có thê’ mô˙ ta’ nhu’ sau:˙ ˙ ˙
˙
1. Nêú nhu’ ban d̄oc chu’a cài d̄ăt Linux bao giò’, thì tru’ó’c khi bă´t d̄âù câ`n chuâ’n bi d̄ı̃a
mê`m kho’’i ˙d̄ông˙ và phuc hôì˙Windows NT. ¯Dê’ tao d̄ı̃a mê`m kho’’i d̄ông chı’ câ`n ˙d̄inh
dang lai d̄ı̃a mê˙ `m, rôì sao
˙ chép lên d̄ó các tâp tin ˙ntldr, ntdetect.com và ˙ boot.ini tù ˙thu
’ ’
˙ ˙
´ ’ ’ ’ ˙ `
muc gôc cua ô d̄ı̃a kho’i d̄ông NT. Chu’o’ng trình tao d̄ı̃a phuc hôi Windows 2000/XP có
thê˙’ chay tù’ trình d̄o’n hê thô
˙ ´ ng (lênh Backup trong ˙ Start/Program/Accessories).
˙
˙ ˙ ˙
2. Dùng chu’o’ng trình Partition Magic d̄ê’ lâý môt phâ`n d̄ı̃a trôńg và tù’ d̄ó tao ra phân vùng
vó’i dang ext2(3) (hê thôńg tâp tin Linux) và phân ˙ vùng swap. Cách tính˙ kích thu’ó’c cu’a
chúng˙ d̄ã nói o’’ trên.˙ ˙
3. Cài d̄ăt Linux theo chı’ dâñ cu’a ba’n phân phôí. Trong khi cài d̄ăt câ`n chú ý d̄êń nhũ’ng
d̄iê’m ˙sau: ˙
18 Cài d̄ăt HD
˙
• thú’ nhâ´t, trong quá trình cài d̄ăt nhâ´t d̄inh pha’i tao ra các d̄ı̃a mê`m kho’’i d̄ông
Linux. Tú’c là câ`n tra’ lò’i "Yes, make˙ ˙
a BOOT DISK" ˙ (hay tuong tu thê´, tùy thuô˙ c
’’ ’
vào ba’n phân phôí) khi d̄u’o’c ho’i có tao d̄ı̃a mê`m kho’’i d̄ông hay không. ¯Dı̃a mê`˙m
˙
này sẽ d̄u’o’c dùng d̄êń o’’ sau. ˙ Ngoài ra, ˙ có thê’ su’ dung d̄ı̃a ˙ mê`m này d̄ê’ kho’i d̄ông
’ ’
Linux. ¯Dây ˙ cũng là môt phuong án kho’i d̄ông, và ho ˙ ’i
˙ n nũa khác vói d̄ı̃a mê`m kho
’’ ’ ’ ’ ’ ’
˙ ˙
d̄ông DOS, sau khi kho’’i d̄ông hê thôńg không còn yêu câù d̄ı̃a mê`m nũ’a, có thê’
bo˙’ nó ra kho’i ô’, su’’ dung ô’˙d̄ê’ d̄o˙c các d̄ı̃a mê`m khác. Tuy nhiên cách kho’’i d̄ông
này cũng có d̄iêù tiên,˙ vì thê´ không ˙ nên su’ dung thuòng xuyên. Chı’ su’ dung trong
’ ’’ ’
˙
˙ ˙ ˙
tru’ò’ng ho’p "bâ´t d̄ăć dı̃". ¯Dı̃a mê`m này còn câ`n thiê´t cho câú hình d̄ê’ kho’’i d̄ông
nhiêù HD ˙ ˙
¯ H.
• thú’ hai, khi cài d̄ăt Linux câ`n cài LILO vào sector d̄âù tiên cu’a phân vùng dành
cho thu’ muc gôć ˙(/) cu’a Linux, chú’ không pha’i vào sector kho’’i d̄ông chính cu’a
d̄ı̃a (MBR).˙ Chúng ta gia’ thiê´t Linux d̄u’o’c cài vào phân vùng /dev/hda3 ˙ . Nhu’
˙
vây LILO sẽ d̄u’o’c cài vào sector d̄âù tiên cu’a /dev/hda3
˙ ˙
Theo nguyên tăć, nêú nhu’ ban d̄oc cài LILO vào MBR, thì không pha’i moi thú’ d̄ã ho’ng
hê´t. Kê´t qua’ cuôí cùng (kho’’˙i d̄ô˙ng qua NT Loader) vâñ có thê’ d̄at d̄u’o’c ˙nhu’ng câ`n bo’
ra môt chút công sú’c. Vâń d̄ê` o’’˙chô˜, d̄inh dang MBR tao bo’’i LILO ˙ và Windows
˙ (DOS)
˙ ˙ ˙ ˙
khác nhau. Vì thê´ nêú ban d̄oc cài LILO vào MBR, thì câù phuc hôì lai MBR cu’a
Windows. Tác gia’ cũng sẽ ˙ nói˙ cách phuc hôì, nhung tô´t hon hê´t là ˙ ban d̄o ˙ c cài LILO
’ ’
ngay lâp tú’c vào sector d̄âù tiên cu’a phân ˙ vùng d̄ã cài Linux. ˙ ˙
˙
4. Sau khi cài d̄ăt xong, kho’’i d̄ông Linux bă`ng d̄ı̃a mê`m (nêú nhu’ ban d̄oc cài LILO vào
phân vùng cu’˙a Linux và không ˙ d̄ông gì d̄êń MBR, thì d̄ây là kha’ năng ˙ ˙ duy nhâ´t).
˙
5. Sao chép sector kho’’i d̄ông cu’a Linux vào môt tâp tin; tâp tin này sẽ câ`n d̄ê’ trình kho’’i
d̄ông Windows NT/2000 ˙ có thê’ kho’i d̄ông Linux.
˙ ˙ Viêc sao ˙ chép thuc hiên nhu sau: d̄âù
’ ’ ’
˙ ´ ` ´ ˙
tiên găn môt d̄ı̃a mêm trăng (mó’i mua thì càng tôt), ´ ˙ ˙ ˙
˙
kênh giao tác
[root]# mount -t vfat /dev/fd0 /mnt/floppy
chuyê’n vào thu’ muc /mnt/floppy

˙
kênh giao tác
[root]# cd /mnt/floppy
và thu’c hiên câu lênh

˙ ˙ ˙
kênh giao tác
[root]# dd if=/dev/hda3 of=/mnt/floppy/bootsect.lnx bs=512 count=1
d̄ê’ ghi nôi dung sector kho’’i d̄ông cu’a d̄ı̃a /dev/hda3 vào tâp tin /mnt/floppy/bootsect.lnx.
1 ˙ ˙ ˙
6. Tiê´p theo câ`n kho’’i d̄ông lai d̄ê’ vào Windows NT, bă`ng câu lênh:
˙ ˙ ˙
1
Ghi chú: nêú d̄ı̃a C: (/dev/hda1) có d̄inh dang FAT, thì có thê’ tao tâp tin bootsect.lnx trong thu’ muc gôć cu’a
d̄ı̃a C:. Tác gia’ không biê´t (chu’a thu’’) có˙thê’ kho
˙ ’ i d̄ông không câ`n˙ d̄ı̃a˙ mê`m không, nêú phân vùng ˙chính d̄âù
’
tiên có d̄inh dang NTFS. Tuy nhiên o’’ d̄ây cũng không ˙ có vâń d̄ê` gì, chı’ câ`n sao chép sector kho’i d̄ông qua d̄ı̃a
’
mê`m nhu’ d̄ang trình bày. Tam thò’i nhân Linux còn chu’a hô˜ tro’ tô´t viêc ghi lên phân vùng NTFS. ˙
˙ ˙
˙ ˙ ˙
2.6 Windows NT và Linux: kho’’i d̄ông qua OS Loader cu’a NT 19
˙
kênh giao tác

[root]# shutdown -h now
Vì MBR chu’a có gì thay d̄ô’i, nên Windows NT sẽ kho’’i d̄ông. Trong NT câ`n sao chép
tâp tin bootsect.lnx vào thu’ muc gôć cu’a d̄ı̃a C:, hay chính˙ xác ho’n là vào thu’ muc gôć
˙’ a phân vùng mà tù d̄ó kho’i d̄ô˙ ˙
cu ’ ’ ng Windows NT. ¯Dây có thê’ là phân vùng FAT16 hay
phân vùng NTFS. ¯Dăc d̄iê’m d̄ê’˙ nhân ra phân vùng này là hai tâp tin ntldr và boot.init
chú’a trong d̄ó (nhũ’ng˙ tâp tin này có˙ thê’ â’n!). Tâp tin bootsect.lnx
˙ có thê’ d̄ăt thuôc tính
chı’ d̄oc (read-only). ˙ ˙ ˙ ˙
˙
7. Sau d̄ó tìm tâp tin boot.ini và thêm vào dòng sau:
˙
C:\bootsect.lnx="LINUX"
(tâ´t nhiên, trong dâú ngoăc kép ban d̄oc có thê’ d̄ăt tên bâ´t kỳ.)
˙ ˙ ˙ ˙
8. Viêc còn lai là kho’’i d̄ông lai máy tính môt lâ`n nũ’a, và trong trình d̄o’n chon hê d̄iêù
hành ˙ sẽ có˙LINUX. Nê´˙u cho˙ n LINUX, thì˙LILO sẽ d̄uoc chay và sau d̄ó nó ˙(LILO) ˙ sẽ
’’
nap Linux. ˙ ˙ ˙
˙
Còn bây giò’ chúng ta sẽ xem xét tru’ò’ng ho’p ban d̄oc (do vô tình hay cô´ ý) cài d̄ăt LILO
vào ba’n ghi kho’’i d̄ông chính cu’a d̄ı̃a (Master Boot˙ ˙Record,˙ MBR). Trong truòng hop ˙này ba’n
’’ ’
˙ ˙
ghi kho’’i d̄ông Windows NT (hay 2000) sẽ bi xóa, và viêc kho’’i d̄ông Windows NT (bu’ó’c thú’
6 o’’ trên) là˙ không thê’. Nêú nhu’ ban d̄oc vâñ˙ còn muôń˙ su’’ dung ˙trình kho’’i d̄ông OS Loader
cu’a NT, chú’ không muôń dùng LILO, ˙ ˙ thì nhũng buóc trên ˙có thay d̄ô’i môt ˙chút: thay cho
’ ’’
`
bu’ó’c thú’ 6 cân làm các thao tác sau. ˙
1. Kho’’i d̄ông Windows NT tù’ d̄ı̃a mê`m kho’’i d̄ông (d̄ã tao tru’ó’c khi cài d̄ăt Linux, nêú
không có ˙ thì ban d̄oc câ`n tìm môt máy khác ˙d̄ang cha˙y Windows NT rô`˙i tao). Trong
trình d̄o’n (thu’c˙ d̄o’n)
˙ cu’a trình kho
˙ ’ i d̄ông câ`n chon ˙lênh Recover, rôì cho˙ n chê´ d̄ô
’
Command mode. Sau d̄ó d̄ăng nhâp vào˙ tài khoa’n nhà
˙ ˙ qua
˙ ’ n tri (administrator).
˙ ˙
˙ ˙
`
2. Phuc hôi lai ba’n ghi kho’’i d̄ông chính cu’a d̄ı̃a. Su’’ dung câu lênh fdisk /mbr. Tác gia’
dùng˙ lênh ˙này thành công, mă ˙ c dù trong môt sô´ bài ˙báo nói cách ˙ phuc hôì MBR nhu
’
˙ pha’i lúc nào cũng làm
vây không ˙ viêc. Trong ˙ Windows 2000 có các lê˙nh chuyên dùng
˙
fixboot và fixmbr (chay tù’ console phu˙ c hôì hê thôńg). Chay hai lênh˙ này theo thú tu
’ ’
˙
d̄ã chı’ ra. Sau d̄ó Windows 2000 sẽ kho˙’’i d̄ông ˙bình thu’ò’ng.˙ ˙ ˙
˙
3. Kho’’i d̄ông lai máy tính tù’ d̄ı̃a mê`m kho’’i d̄ông Linux và d̄ăng nhâp vào hê thôńg vó’i
˙ òi˙dùng root.
quyê`n ngu ˙ ˙ ˙
’’
4. Nhâp lênh cd /etc và mo’’ tâp tin lilo.conf. O ’’ d̄âù tâp tin này có liên kê´t d̄êń phân
˙ ˙ ˙
vùng kho’’i d̄ông theo măc d̄inh, ví du, /dev/hda. ˙
˙ ˙ ˙ ˙
5. Dùng bâ´t kỳ trình soan tha’o nào, ví du, CoolEdit cu’a Midnight Commander, d̄ê’ thay
thê´ giá tri này thành ˙phân vùng d̄ã cài˙ Linux lên (chính xác ho’n là thành phân vùng
d̄u’o’c găń˙nhu’ gôć (/) cu’a Linux). Nêú Linux d̄u’o’c cài vào phân vùng /dev/hda3, thì
câ`n˙ ghi cái d̄ó, tú’c là thay thê´ /dev/hda thành ˙/dev/hda3. Nêú nhu’ ban d̄oc không
nhó’ d̄ã cài Linux vào d̄âu, thì hãy chay câu lênh mount và tìm kê´t qua’ ˙tu’o’ng ˙ tu nhu
’ ’
sau : 2 ˙ ˙ ˙
2
có nghı̃a là tìm phân vùng d̄ã găń vào thu’ muc gôć /, trong ví du này là /dev/hda3
˙ ˙
20 Cài d̄ăt HD
˙
kênh giao tác

/dev/hda3 on / type reiserfs (rw)
6. Chay lênh /sbin/lilo d̄ê’ ghi trình kho’’i d̄ông vào phân vùng /dev/hda3 (câ`n chay
lênh ˙ lilo
˙ không có tham sô´). Sẽ có ca’nh báo ˙ vê` viêc phân vùng không pha’i là d̄â˙ù
˙ ˙ ’ i d̄ông cu’a Windows d̄uoc giũ
tiên trên d̄ı̃a. ¯Dây chính là d̄iêù chúng ta câ`n, ba’n ghi kho ’ ’’ ’
nguyên ven. ˙ ˙
˙
7. Thu’c hiên các bu’ó’c 6-8 nhu’ o’’ trên.
˙ ˙
Dê dàng d̄oán ra ră`ng, "quy trình" phú’c tap vó’i hai lâ`n kho’’i d̄ông lai chı’ d̄ê’ chuyê’n sector
˜
kho’’i d̄ông Linux tù’ MBR vào sector d̄âù tiên ˙ cu’a phân vùng dành ˙ cho˙ Linux, và phuc hôì
MBR cu ˙’ a Windows. ˙
Quá trình cài d̄ăt Linux kê´t thúc o’’ d̄ây. Ban d̄oc d̄ã có thê’ chon HD ¯ H sẽ kho’’i d̄ô˙ng và d̄iêù
˙
khiê’n máy tính cu’a mình. ˙ ˙ ˙
2.7 Su’’ dung trình kho’’i d̄ông LILO

˙ ˙
2.7.1 ´ u hình LILO
Cài d̄ăt và câ
˙
Nhu’ d̄ã nói trong phâ`n lu’a chon chu’o’ng trình kho’’i d̄ông, nêú trên máy d̄ã cài Windows 98
vó’i hê thôńg tâp tin FAT16,˙ thì˙ lua chon tô´t hon cho trình
˙ kho’i d̄ông là chuong trình có trong
’ ’ ’ ’’
thành˙ phâ`n cu’˙a moi ba’n phân phô ˙´ i HD
¯
˙ H Linux – LILO (LInux LOader).
˙
Giôńg nhu’ tru’ò˙’ng ho’p Windows NT, chúng ta sẽ d̄u’a ra các bu’ó’c câ`n thu’c hiên d̄ê’ có thê’
kho’’i d̄ông nhiêù HD ˙ ˙ ˙
˙ ¯ H.
1. Tru’ó’c khi cài d̄ăt Linux hãy chuâ’n bi d̄ı̃a mê`m kho’’i d̄ông Windows.
˙ ˙ ˙
’
2. Dùng chu’o’ng trình Partition Magic d̄ê lây phân không gian d̄ı̃a còn trôńg và trên d̄ó
´ `
tao ra môt phân vùng ext2(3) (hê thôńg tâp tin Linux) và môt phân vùng swap. Cách
˙ ô’ d̄ı̃a˙ d̄ã nói o’ trên. Nêú dung
chia ˙ luong ô˙’ d̄ı̃a cúng vuot quá˙8,4 Gbyte thì hãy d̄oc kỹ
’ ’’ ’ ’’
các phâ`n 2.3 và 2.5. ˙ ˙ ˙
3. Cài d̄ăt Linux theo chı’ dâñ d̄i kèm vó’i ba’n phân phôí. Câ`n nhó’ ră`ng, nêú ban muôń su’’
dung ˙trình kho’’i d̄ông LILO, thì trong quá trình cài dăt Linux câ`n chon phu˙’o’ng án cài
˙
LILO vào ba’n ghi˙kho’’i d̄ông chính (Master Boot Record). ˙ Tao các d̄ı̃a˙ mê`m kho’’i d̄ông
theo nguyên tăć là không˙bă´t buôc, nhu’ng tác gia’ khuyên ba˙n d̄oc nên làm.3 ˙
˙ ˙ ˙
4. Bu’ó’c tiê´p theo câ`n câú hình LILO d̄ê’ có thê’ kho’’i d̄ông các HD
¯ H theo lu˙’a cho˙n. LILO
´ ` ˙
d̄u’o’c câu hình băng tâp tin /etc/lilo.conf và câu lênh /sbin/lilo. Câu lênh này
dùng˙ d̄ê’ cài d̄ăt (hay ˙cài d̄ăt lai) LILO. ˙ ˙
˙ ˙ ˙
Chúng ta xem xét môt ví du nho’ cu’a tâp tin câú hình LILO. Trong ví du này chúng
ta sẽ coi nhu’ thiê´t bi˙ /dev/hda1 ˙ ˙
là phân vùng vó’i DOS/Windows, còn˙ phân vùng
˙
3
Ghi chú. Trình kho’’i d̄ông LILO không bă´t buôc pha’i cài d̄ăt vào ba’n ghi kho’’i d̄ông chính cu’a d̄ı̃a, LILO
˙ ng cu’a phân vùng chính
có thê’ nă`m o’’ ba’n ghi kho’’i d̄ô ˙ d̄uoc kích hoa
˙ t và chúa thu muc gô ˙ ´ c cu’a Linux hoăc thâm
’’ ’ ’
chí trên phân vùng lôgíc trong phân vùng mo’’ rông. Trong tru’ò’ng ho’p d̄ó MBR câ`n pha’i có kha’ năng nap˙ LILO,
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙
ví du khi MBR là trình kho’’i d̄ông cu’a MS-DOS hay Windows. Tuy nhiên tác gia’ chu’a nhìn thâý su’ câ`n thiê´t ˙
cu’a ú˙’ng dung này (nêú d̄ã chon˙LILO làm trình kho’’i d̄ông chính thì hãy su’’ dung cho "tron bô"), vì thê ˙´ chúng ta
˙
sẽ không xem xét d̄êń. ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
2.7 Su’’ dung trình kho’’i d̄ông LILO 21
˙ ˙
/dev/hda2 chú’a Linux. Trong tru’ò’ng ho’p d̄ó /etc/lilo.conf có dang gâ`n nhu’
sau: ˙ ˙
kênh giao tác
boot = /dev/hda2
compact
delay = 50
# message = /boot/bootmesg.txt
root = current
image = /boot/vmlinuz-2.4.22
label = linux
read-only
other = /dev/hda1
table = /dev/hda
label = dos
Vài lò’i gia’i thích cho ví du: Dòng boot cho biê´t thiê´t bi kho’’i d̄ông.
˙ ˙ ˙
Dòng compact bât chê´ d̄ô nén tâp tin map – tâp tin chú’a d̄ăc tính cu’a nhân d̄u’o’c kho’’i
d̄ông; tính năng (nén) ˙ này˙tăng tô´˙ c d̄ô cu’a kho’i˙ d̄ông d̄âù. ˙ ˙
’
˙ ˙ ˙
Câu lênh message dùng d̄ê’ d̄u’a ra thông báo theo ý muôń khi kho’’i d̄ông.
˙ ˙
Bă´t d̄âù tù’ dòng image là các phâ`n nho’ cu’a tâp tin câú hình, mô˜i phâ`n tu’o’ng ú’ng vó’i
môt hê d̄iêù hành sẽ kho’’i d̄ông theo lu’a chon cu ˙’ a nguòi dùng. Trong mô˜i phâ`n nhu vây
’’ ’
có môt dòng label. Trên dòng này ghi tên cân nhâp vào dâu nhăc LILO hay tên ˙sẽ
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ` ´ ´
˙ trong trình d̄on cu’a LILO d̄ê’ có thê’ chon HD
hiê’n thi ˙
˙
’
˙ ¯ H muôń kho’’i d̄ô˙ng. Nêú nhu’ tên
không d̄u’o’c nhâp sau khoa’ng thò’i gian chı’ trên dòng delay (tính theo phâ`n mu’ò’i giây
– câ`n nhân ˙ vói˙ 0,1 giây), thì sẽ kho’i d̄ông HDH theo măc d̄inh. Trong ví du này, sẽ
’ ’ ¯
kho’’i d̄ông Linux theo măc d̄inh, vì phâ`˙n câú hình tu’o’ng ˙ú’ng˙vó’i Linux nă`m˙d̄âù tiên
trong tâ˙ p tin. Có thê’ chı’ ra˙ hê˙ d̄iêù hành d̄uoc kho’i d̄ông theo măc d̄inh khi thêm môt
’’ ’
dòng có˙ dang default=dos˙, tú’c là su’’ dung˙ tên d̄ã d̄ă˙ t trên dòng˙ label ˙ . ˙
˙ ˙ ˙
Dòng table=<device> cho biê´t tên thiê´t bi chú’a ba’ng phân chia d̄ı̃a. LILO sẽ không
d̄u’a thông tin vê` phân chia d̄ı̃a cho hê d̄iêù hành ˙ d̄u’o’c kho’’i d̄ông nêú biêń này không
d̄u’o’c d̄u’a ra. (Môt sô´ hê d̄iêù hành có công cu khác ˙d̄ê’ xác d̄inh
˙ ˙ là d̄ã d̄uoc kho’i d̄ông
’’ ’
tù’ phân vùng nào.) ¯Dù’ng quên ră`ng, câ`n thu’c hiên câu lênh /sbin/lilo,˙ sau khi thay
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
d̄ô’i chı’ dâñ d̄êń ba’ng phân chia d̄ı̃a, tú’c là˙ thay ˙ d̄ô’i biê˙´ n table. Nêú d̄ăt dòng (goi
là phâ`n nho’ thì tô´t ho’n) other = /dev/hda1 trong tâp tin /etc/lilo.conf ˙ ˙
, thì
˙
trong thu’ muc gôć cu’a d̄ı̃a /dev/hda1 (d̄ı̃a C: trong hê thôńg thuât ngũ’ Microsoft) câ`n
có trình kho’’˙i d̄ông phu (không pha’i là chính). Trên mô˙t máy cu’a tác ˙ gia’ o’ d̄ó nă`m trình
’
kho’’i d̄ông NT Loader˙ ˙(vì Windows NT d̄uoc cài d̄ăt tru ˙ óc Linux), và LILO kho’i d̄ông
’’ ’’ ’
˙ ’ ` ˙ ˙ ’
thành công Windows NT. Chı cân d̄ăt thò’i gian chò’ kho’i d̄ông trong tâp tin boot.ini ˙
bă`ng không, d̄ê’ không thâý trình d̄o’n ˙kho’’i d̄ông cu’a NT Loader. ˙ Tuy nhiên, ˙ nêú vì môt
lý do nào d̄ó ban muôń thâý trình d̄o’n này thì giá tri timeout trong tâp tin boot.ini câ`˙n
˙
d̄ăt khác không˙ (thò’i gian chò’ d̄u’o’c tính theo giây). ¯D ˙ iêù này có thê’ câ
˙ `n thiê´t khi muôń
kho˙ ’ i d̄ông ca’ Windows 98 tù trình ˙ d̄on cu’a NT Loader (trong truòng hop này sẽ có 3
’ ’ ’ ’’ ’
˙ ˙
HD ¯ H: Linux, Windows NT và Windows 98, trong trình d̄o’n cua LILO nêú cho˙n dos ’
thì sẽ hiên ra trình d̄o’n cu’a NT Loader rôì tù’ d̄ó chon môt trong hai HD
˙ ˙ ˙ ¯ H Windows d̄ê’
kho’’i d̄ông).
˙
Nêú ban d̄oc muôń kho’’i d̄ông Windows tru’c tiê´p tù’ LILO, thì hãy thêm phâ`n nho’ sau
˙ ˙
vào /etc/lilo.conf : ˙ ˙
22 Cài d̄ăt HD
˙
kênh giao tác

other = /boot/bootsect.dos
label = win
trong d̄ó bootsect.dos lâý tù’ thu’ muc gôć cu’a ô’ d̄ı̃a chú’a NT Loader.
˙
5. Sau khi su’’a xong tâp tin /etc/lilo.conf theo ý muôń, câ`n chay câu lênh /sbin/lilo
d̄ê’ nhũ’ng thay d̄ô’˙i có hiêu lu’c. Câu lênh này (trong tài liêu ˙hu’ó’ng dâ ˙ ñ goi là map-
installer) cài d̄ăt trình kho’’i d̄ông phu, mà sẽ d̄u’o’c kích hoat trong lâ`n kho’’i˙ d̄ông tiê´p
˙ ˙ ˙ ˙
theo. Tru’ó’c khi˙ chay /sbin/lilo ˙ ˙’ thay d̄ô’i bu˙ óc kho’i d̄ô˙ ng, hãy thuc hiên câu
d̄ê ’’ ’ ’
˙ lênh
˙ ˙ ˙
này vó’i tham sô´ -t. Khi có tham sô´ này sẽ thu’c hiên tâ´t ca’ các thu’ tuc cài d̄ăt trình ˙ ˙
kho’’i d̄ông, trù’ viêc thay d̄ô’i tâp tin map, ba’n ghi˙ sector ˙ kho’i d̄ông, và ba’˙ng phân˙ chia ô’
’
˙ mói. Nêú cho thêm tùy chon˙ -v, thì ban d̄oc sẽ d̄uoc
d̄ı̃a, tú’c˙ là chı’ cha˙ y thu’’ câú hình ’ ’’
´ ˙ ´ `
biêt thêm thông tin chi tiêt vê nhũ’ng gì lênh /sbin/lilo sẽ thu’c hiên. ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙
Khi /sbin/lilo ghi d̄è nôi dung mó’i lên sector kho’’i dông, thì nôi dung cũ cu’a
sector này sẽ tu’ d̄ông d̄u’o’c˙ ghi nhó’ vào môt tâp tin. Theo ˙ măc d̄inh˙ d̄ó là tâp tin
˙ ˙ ˙
/boot/boot.NNNN, trong d̄ó NNNN tu’o’ng ú’ng vó’i sô
˙ ˙ ˙ ˙
´ cu’a thiê´t bi, ví du, 0300˙ –
tu’o’ng ú’ng /dev/hda, 0800 – /dev/sda, v.v. . . Nêú tâp tin này d̄ã có˙ trên d̄ı̃a, ˙ thì nó
không bi ghi d̄è lên. Tuy nhiên có thê’ d̄ăt môt tên khác ˙d̄e’ ghi sector kho’’i d̄ông, không
nhâ´t thiê´˙t pha’i dùng /boot/boot.NNNN ˙ . ˙ ˙
Tâp tin /boot/boot.NNNN có thê’ su’’ dung d̄ê’ phuc hôì nôi dung cũ cu’a sector kho’’i
d̄ô˙ ng, nêú không còn cách phuc hôì nào ˙khác d̄o’n gia ˙ ’ n hon.˙ Câu lênh d̄ê’ thuc hiên có
’ ’
˙
dang: ˙ ˙ ˙ ˙
˙
kênh giao tác
[root:~#] dd if=/boot/boot.0300 of=/dev/hda bs=446 count=1
hay
kênh giao tác
[root:~#] dd if=/boot/boot.0800 of=/dev/hda bs=446 count=1
(bs=446 vì chı’ phuc hôì chu’o’ng trình kho’’i d̄ông, và không d̄ông gì d̄êń ba’ng phân chia
d̄ı̃a). ˙ ˙ ˙
Cũng có thê’ phuc hôì MBR cũ khi câ`n thiê´t bă`ng câu lênh /sbin/lilo vó’i tùy chon
˙ ´ t ră`ng, câu lênh này chı’ làm viêc d̄úng˙ vói d̄iêù kiên là thu muc LILO
-u. Nhu’ng câ`n biê
˙
’ ’
(tú’c là /boot) không thay d̄ô’i˙ kê’ tù’ khi cài d̄ăt. ˙ ˙ ˙
˙
MBR cu’a MS-DOS có thê’ d̄u’o’c phuc hôì bă`ng cách kho’’i d̄ông vào DOS tù’ d̄ı̃a mê`m
(CD) rôì chay câu lênh fdisk /mbr ˙ ˙
(xem trên). Lênh này chı’ ˙thay d̄ô’i mã chu’o’ng trình
˙` m trong
kho’’i d̄ông nă ˙ MBR, mà không thay d̄ô’i ba ˙’ ng phân chia d̄ı̃a.
˙
6. Sau khi cài d̄ăt lai trình kho’’i d̄ông câ`n kho’’i d̄ông lai máy tính và thu’’ các phu’o’ng án
kho’’i d̄ông khác˙ nhau
˙ ˙
d̄ê’ kiê’m tra. ˙ ˙
˙
’
¯Dê kêt thúc phâ`n nói vê` LILO này chúng ta sẽ xem xét vài khó khăn có thê’ xuâ´t hiê˙n khi
´
su’’ dung LILO, và cách khăć phuc (nêú có thê’).
˙ LILO d̄uoc nap, nó d̄ua˙ra màn hình tù "LILO". Khi này mô˜i chũ cái biê’u thi su kê´t
Khi ’’ ’ ’ ’ ’
˙ ˙ ´ ´ ’
thúc môt hành d̄ông nào d̄ó hay kêt thúc môt bu’ó’c nap LILO. Nêu kho’i d̄ông bi bi ngu’ng ˙ ˙
giũ’a chù˙ ng, thì qua
˙ sô´ chũ cái d̄ua ra có thê’ nhâ˙ n d̄inh ˙vê` nguyên nhân xuâ´t hiê˙ n vâ˙´ n˙d̄ê`.
’ ’ ’
˙ ˙ ˙
2.7 Su’’ dung trình kho’’i d̄ông LILO 23
˙ ˙
• Không chũ’ cái nào hiên ra – không có phâ`n nào cu’a LILO d̄u’o’c nap. Hoăc LILO không
d̄u’o’c cài d̄ăt, hoăc phân ˙ vùng chúa LILO chua d̄uoc kích hoa˙t. ˙ ˙
’ ’ ’’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
• L [mã lô˜i] – trình kho’’i d̄ông chính d̄ã d̄u’o’c nap và d̄ã chay (tú’c là d̄ã nhân d̄u’o’c quyê`n
d̄iêù khiê’n), nhu’ng nó không ˙ thê’ nap trình˙ kho˙ ’ i d̄ông phu˙ . Mã lô˜i hai ˙ký tu˙cho biê´t
’ ’
nguyên nhân cu thê’ cu’a vâń d̄ê` (cách gia’i mã câ`n tìm trong˙tài liêu kỹ thuât cu˙’ a LILO).
˙ ˙
Thông thu’ò’ng ˙thì vâń d̄ê` na’y sinh do ô’ d̄ı̃a xâú (có khuyê´t tât) hay ˙ không˙d̄ăt d̄úng câú
trúc hình hoc cu’a d̄ı̃a. Nêú LILO không dù’ng lai o’’ d̄ây, mà˙ tiê´p tuc d̄u’a ra˙ môt chuô˜i
vô tân các mã ˙ lô˜i, thì vâń d̄ê` thuòng dê˜ gia’i quyê´˙ t. ˙ ˙
’’
˙
• LI – trình kho’’i d̄ông chính d̄ã nap d̄u’o’c trình kho’’i d̄ông phu, nhu’ng không chay d̄u’o’c
˙ a câú trúc hình
nó. Có thê’ là lô˜i d̄u ˙ hoc ˙cu’a d̄ı̃a, hoăc tâ˙p tin boot/boot.b
˙ bi di˙chuyê˙’n
’
mà ngu’ò’i dùng quên không chay /sbin/lilo ˙ . ˙ ˙ ˙
˙
• LIL — trình kho’’i d̄ông phu d̄ã d̄u’o’c chay, nhu’ng nó không thê’ nap ba’ng mô ta’ tù’ tâp
tin map. Nguyên nhân ˙ thuò˙ ng do ˙khuyê´˙t tât cu’a ô’ d̄ı̃a hoăc không ˙ d̄ua d̄úng câú trúc
˙
’’ ’
hình hoc cu’a d̄ı̃a. ˙ ˙
˙
• LIL? – trình kho’’i d̄ông phu d̄ã d̄u’o’c nap vào d̄ia chı’ không d̄úng. Thông thu’ò’ng do lô˜i
d̄u’a ra câú trúc hình˙ hoc cu ˙’ a d̄ı̃a hoă
˙ c˙ tâp tin /boot/boot.b
˙ bi di chuyê’n mà ngu’ò’i
dùng quên không chay /sbin/lilo.˙ ˙ ˙ ˙
˙
• LIL- – ba’ng mô ta’ trong tâp tin map bi phá hu’y. Thông thu’ò’ng do lô˜i d̄u’a ra câú trúc
hình hoc cu’a d̄ı̃a hoăc tâp tin ˙ /boot/boot.b ˙ bi di chuyê’n mà ngu’ò’i dùng quên không
˙
chay /sbin/lilo. ˙ ˙ ˙
˙
• LILO – tâ´t ca’ các phâ`n cu’a LILO d̄u’o’c nap thành công.
˙ ˙
2.7.2 Cài d̄ăt các hê d̄iêù hành khác sau Linux
˙ ˙
Khi cài d̄ăt MS-DOS và Windows 95/98, trình kho’’i d̄ông cu’a chúng (không phu thuôc vào ý
muôń cu’a˙ ban d̄oc) d̄u’o’c ghi vào Master Boot Record˙ (MBR), và dâú kích hoa˙ t trong ˙ ba’ng
phân vùng sẽ˙ d̄u’o˙’c chuyê
˙ ’n sang phân vùng MS-DOS (Windows 95/98). Mà trình ˙ kho’i d̄ông
’
˙
MS-DOS và Windows 95/98 chı "biêt" chuyên quyên d̄iêu khiên cho sector d̄âu tiên ˙cu’a
’ ´ ’ ` ` ’ `
phân vùng kích hoat. Nhu’ thê´, nêú nhu’ ban d̄oc d̄âù tiên cài d̄ăt Linux, và sau d̄ó mó’i cài d̄ăt
Windows 95/98 hay ˙ MS-DOS, thì Linux˙sẽ không ˙ thê’ kho’’i d̄ô˙ ng. Có thê’ phuc hôì lai LILO
˙
bă`ng cách chay lênh /sbin/lilo (nêú LILO d̄u’o’c cài vào MBR), ˙ hoăc kích ˙hoat phân˙ vùng
chú’a LILO (nê˙´ u ˙LILO d̄uoc cài vào phân vùng chính). ˙ ˙ ˙
’’
˙
Khi có vâń d̄ê` sau khi cài d̄ăt môt hê d̄iêù hành khác sau Linux, thu’ò’ng có thê’ gia’i quyê´t
bă`ng cách kho’’i d̄ông vào Linux˙bă`ng˙ d̄ı̃a˙ mê`m kho’’i d̄ông, su’’a lai tâp tin câú hình LILO (thêm
phâ`n nho’ cho HD ˙ ˙ ˙ ˙
¯ H mó’i), rôì cha˙y /sbin/lilo.
2.7.3 Chuyê’n thu’ muc /boot lên phân vùng DOS

˙
Nhũ’ng phiên ba’n nhân Linux mó’i nhâ´t hô˜ tro’ kha’ năng d̄ăt các tâp tin câ`n thiê´t trên giai d̄oan
kho’’i d̄ông vào hê thôńg tâp tin MS-DOS (hay ˙ UMSDOS). ˙ Vì trong
˙ phâ`n lón các truòng ho˙ p
’ ’’ ’
phân vùng˙ DOS ˙chiê´m các ˙ vùng d̄ı̃a o’ d̄âù (không có han chê´ cu’a BIOS), nên cho phép gia ˙’ i
’
quyê´t nhiêù vâń d̄ê` cu’a ô’ d̄ı̃a ló’n, khi mà thu’ muc /boot˙ không thê’ nă`m trên phân vùng dành
cho Linux. ˙
24 Cài d̄ăt HD
˙
¯Dê’ thu˙’c hiê˙n phu’o’ng án kho’’i d̄ô˙ng này, câ`n phân vùng DOS o’’ chê´ d̄ô˙ d̄o˙c/ghi, ta˙o trong
d̄ó môt thu’ muc (ví du, /dos/linux), và chuyê’n tâ´t ca’ các tâp tin tù’ thu’ muc /boot vào
˙ muc /boot
d̄ó; thu ˙ d̄u’˙o’c chuyê’n thành liên kê´t tu’o’ng tru’ng d̄êń˙ thu’ muc /dos/linux
˙ ; vi trí
’
mó’i cua thu’ muc /boot cân chı ra trong tâp tin /etc/lilo.conf, và cuôi cùng chay lê˙ nh
’ ˙ ˙ ` ’ ˙ ˙ ´
/sbin/lilo.
˙ ˙ ˙ ˙
2.8 Kho’’i d̄ông Linux tù’ MS-DOS bă`ng loadlin.exe

˙
Không chı’ các tâp tin kho’’i d̄ông và nhân có thê’ nă`m trong phân vùng DOS, mà ca’ tiêń trình
kho’’i d̄ông Linux˙ nói chung có ˙ thê’ d̄uoc tô’ chúc tù DOS. Kha’ năng này thuc hiên nhò chuong
’’ ’ ’ ’ ’ ’’
trình d̄ă˙ c biêt loadlin.exe, do Hans Lermen ˙ (lermen@elserv.ffm.fgan.de)˙viê´t.˙ Chu’o’ng trình
này thu˙’ò’ng ˙có trên các d̄ı̃a cu’a ba’n phân phôí.4
Loadlin.exe cung câ´p cách kho’’i d̄ông Linux tù’ ô’ cú’ng an toàn nhâ´t, khi có phân vùng
kích hoat là DOS hay Windows. Phu’o’ng ˙ án kho’i d̄ông này d̄uoc khuyên su’ dung cho nguòi
’ ’’ ’ ’’
˙ ` ˙ ˙ ˙
dùng Linux mó’i. Phân ló’n ngu’ò’i dùng mó’i (và không chı’ ho) không d̄u’ kiên nhân d̄ê d̄oc tài˜ ’
liêu râ´t hay nhu’ng râ´t dài (và lai viê´t trên tiêńg Anh nũ’a) cu’a˙ LILO. Vì thê´ ho thu’ò’ng su’’˙dung
˙
LILO không d̄úng cách, và kê´t˙ qua’ là không thê’ kho’’i d̄ông d̄u’o’c bâ´t kỳ hê d̄iê
˙ù hành nào (tác
˙
gia’ cũng d̄ã ro’i vào tru’ò’ng ho’p nhu’ vây). ¯Dôí vó’i nhũ’ng˙ ngu’ò’i˙dùng mó’i thì
˙ sẽ thuân tiên hon
’
khi su’’ dung loadlin.exe d̄ê’ kho ˙ ’ i d̄ông˙và bă´t d̄âù tìm hiê’u Linux. Tuy nhiên, "không˙ vào˙ hang
’
cop sao ˙bă´t d̄u’o’c cop". ˙
˙ ˙ ˙
Chu’o’ng trình loadlin.exe không yêu câù pha’i cài d̄ăt, chı’ câ`n d̄ăt chu’o’ng trình – tâp tin
loadlin.exe và nhân (a’nh cu’a nhân) lên môt trong các˙ d̄ı̃a mà DOS ˙ nhân ra. Có thê’˙dùng
chu’o’ng trình này d̄ê’ kho’’i d̄ông Linux tù’ CD hoăc tù’ ô’ d̄ı̃a trong mang mà˙không câ`n su’’ dung
˙
d̄ı̃a mê`m kho’’i d̄ông. Kha’ năng˙ này biêń loadlin.exe ˙ thành môt công˙ cu tuyêt vòi d̄ê’ kho’i d̄ô˙ ng
’ ’
˙
Linux khi có vâń d̄ê` vó’i LILO. ˙ ˙ ˙ ˙
Phiên ba’n 1.6 cu’a loadlin.exe làm viêc vó’i moi câú hình DOS và có râ´t ít han chê´. Phiên
ba’n này có thê’ su’’ dung bô nhó’ mo’’ rông;˙ có thê’ na ˙ p các nhân lón (các bzImage)
’
˙ và các a’nh
˙ ˙ ˙
d̄ı̃a a’o (initrd) tru’c tiê´p vào vùng bô nhó’ nă`m trên. ˙
Viêc su’’ dung˙ loadlin.exe không˙ có nghı̃a là Linux làm viêc du’ó’i DOS, vì chu’o’ng trình
này hô˜˙ tro’ "kho˙ ’ i d̄ông lôgíc" cu’a máy tính, và sau d̄ó DOS d̄u
’
˙ oc thay thê´ hoàn toàn bă`ng
’’
Linux. Nêu nhu’ ban d̄oc muôn quay tro’ lai DOS, thì phai kho’i d̄ô˙ng lai máy tính, ví du, bă`ng
´˙ ˙ ´ ’ ’ ’
câu lênh reboot.˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙
Nhu’ vây, câ`n làm gì d̄ê’ có thê’ su’’ dung chu’o’ng trình loadlin.exe.
˙ ˙
• Trên máy tính cu’a ban (tâ´t nhiên vó’i bô xu’’ lý 386 hoăc cao ho’n) câ`n cài d̄ăt DOS hay
WINDOWS 95. ˙ ˙ ˙ ˙
• Câ`n có a’nh nén cu’a nhân Linux (zImage, bzImage)5 .
• Chu’o’ng trình loadlin.exe. Có thê’ tìm thâý trên d̄ı̃a phân phôí o’’ dang không nén hay trong
gói LOADLIN16.TGZ. Gói nén này còn chú’a hu’ó’ng dâñ su’’dung˙ DOC\MANUAL.TXT,
tâp tin tham sô´ ví du DOC\TEST.PAR, và hu’ó’ng dâñ cách d̄u’a˙ các tham sô´ DOC\PARAMS.DOC
˙ ng quên ră`ng chúng
(d̄ù ˙ là nhũ’ng tâp tin DOS).
’
˙
4
môt sô´ ba’n phân phôí còn có gói cài d̄ăt cho chu’o’ng trình này, thông thu’ò’ng ghi tâp tin loadlin.exe vào thu’
muc cu’˙a ngu’ò’i dùng root ˙ ˙
˙ 5 Ghi chú. zImage là d̄inh dang nhi phân cũ cu’a nhân, bzImage là d̄inh dang mói hon (sô´ phiên ba’n nhân lón
’ ’ ’
ho’n 1.3.73) có kích thu’ó’c˙ lên ˙tó’i 1 Mbyte,
˙ ˙ kích
do d̄ó, nhân khi gia’i nén có ˙ thuóc lên tói 2 Mbyte. Tiê´p theo
’’ ’
chúng ta sẽ chı’ nói vê` các tâp tin zImage, măc dù ban d̄oc có thê’ thay thê´ zImage thành bzImage
˙ ˙ ˙ ˙
2.8 Kho’’i d̄ông Linux tù’ MS-DOS bă`ng loadlin.exe 25
˙
Nêú ban chay loadlin.exe không có tham sô´

˙ ˙
C:\LOADLIN> loadlin
thì sẽ nhân d̄u’o’c hu’ó’ng dâñ su’’ dung ngăń gon. Thuân tiên ho’n d̄ê’ d̄oc hu’ó’ng dâñ này, khi
chay chu’o’ng˙ trình˙ vó’i tham sô´ more˙ (giôńg trong ˙ Linux)
˙ ˙ ˙
˙ C:\LOADLIN> loadlin | more
Bây giò’ chúng ta có thê’ xem xét các bu’ó’c cài d̄ăt Linux khi su’’ dung loadlin.exe d̄ê’ kho’’i
d̄ông. ˙ ˙
˙
1. Chia các phân vùng cho Linux (cách làm xem phâ`n 2.5)
2. Cài d̄ăt Linux vào phân vùng d̄ã chia. LILO câ`n cài d̄ăt vào sector d̄âù tiên cu’a phân
vùng ˙Linux d̄ê’ không ghi d̄è lên MBR và không bi ˙ mâ´t kha’ năng kho’’i d̄ông vào
Windows. ˙ ˙
3. Sau khi kê´t thúc phâ`n cài d̄ăt hãy kho’’i d̄ông Linux (nêú không có cách nào khác, hãy
˙ Găń phân vùng
su’’ dung d̄ı̃a mê`m kho’’i d̄ông). ˙ DOS (gia’ thiê´t là /dev/hda1, còn phân
˙
vùng Linux là /dev/hda3): ˙
kênh giao tác
[root]# mount -t vfat /dev/hda1 /mnt/C
Tao thu’ muc /mnt/C/loadlin và gia’i nén tâp tin LOADLIN16.TGZ vào d̄ó. Ngoài
ra˙ sao chép˙ tù’ thu’ muc /boot vào thu’ muc d̄ó˙ ca’ tâp tin chú’a a’nh cu’a nhân Linux. Có
thê’ tìm tâp tin chú’a ˙a’nh cu’a nhân câ`n thiê
˙´ t nhò tâ˙p tin /etc/lilo.conf: tìm trong
’
˙
tâp tin câú hình dòng "image=..." và ban d̄oc sẽ thâ ˙´ y tên câ`n thiê´t o’ phía bên pha’i dâú
’
˙` ’ ˙ ˙
băng. Ví du tên cua tâp tin này là vmlinuz-2.4.22. Sao chép tâp tin vmlinuz-2.4.22 tù’
˙ ˙ ˙
/boot vào /mnt/C/loadlin và d̄ô’i tên thành vmlinuz (viêc d̄ô’i tên là không nhâ ´t
´
thiêt, và chı’ có ý nghı̃a thuân tiên cho su’’ dung): ˙
˙ ˙ ˙
kênh giao tác
[root]# cp /boot/vmlinuz-2.4.22 /mnt/C/loadlin/vmlinuz
4. Bây giò’i kho’’i d̄ông lai máy tính vào DOS tru’c tiê´p (nêú ban d̄oc có Windows 95/98 thì
câ`n nhâń phím ˙<F8>˙ khi kho’’i d̄ông d̄ê’ hiê’n˙ thi trình d̄o’n˙ cho˙ phép chon DOS), hoăc
qua hôp thoai lu’a chon khi nhâń ˙lênh tă´t máy (shutdown)
˙ ˙
Windows 95/98. ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Sau khi vào DOS hãy chuyê’n sang thu’ muc C:\LOADLIN (lênh CD \LOADLIN) và
thu’c hiên lênh ˙ ˙
˙ ˙ ˙
C:\LOADLIN> LOADLIN vmlinuz /dev/hda3 ro vga=ask
hoăc, nêú ban d̄oc muôń nap nhân cùng vó’i ô’ d̄ı̃a RAM:
˙ ˙ ˙ ˙
C:\LOADLIN> LOADLIN vmlinuz /dev/ram rw initrd=diskimage
Còn có thê’ ghi tâ´t ca’ các tham sô´ cu’a lênh loadlin.exe vào tâp tin (ví du vó’i tên params)
và goi câu lênh d̄ó o’’ dang sau: ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙
C:\LOADLIN> LOADLIN @params
Kha’ năng này d̄ăc biêt có ích khi d̄u’a nhiêù tham sô´ dòng lênh và khi d̄ô dài
cu’a dòng lênh ló’˙n ho’n˙ 127 ký tu’. Mô ta’ d̄â`y d̄u’ tâ´t ca’ các tham
˙ sô´ cu’a câu˙ lênh
loadlin.exe ˙có thê’ tìm thâý trong˙ tâp tin PARAMS.DOC hoăc Internet trên trang ˙
˙ ˙
http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/BootPrompt-HOWTO.html và http://rsphy1.anu.edu/ gpg109/Bo
HOWTO.html
26 Cài d̄ăt HD
˙
Bây giò’ ban d̄oc có thê’ su’’ dung cách này d̄ê’ kho’’i d̄ông Linux. Công viêc duy nhâ´t còn
lai là làm sao˙d̄ê’ không
˙ pha’i gõ ˙lênh loadlin vó’i tâ´t ca’ ˙các tham sô´ sau mô˜˙i lâ`n kho’’i d̄ông
˙
lai. Có thê’ viê´t thêm lênh goi loadlin˙ vào tâp tin autoexec.bat hoăc tao môt tâp tin lênh˙(ví
˙ , linux.bat), và khi cha
du ˙ y tâ˙p tin này, máy ˙tính sẽ chuyê’n vào chê´˙ d̄ô˙DOS˙ tru˙óc, sau˙ d̄ó thì
’’
cha ˙ y Linux. Tác gia’ cho˙ră`ng˙ nhũng thông tin d̄ã d̄ua ra o’ trên d̄u’ d̄ê’ ˙tao tâp tin bat câ`n thiê´t.
’ ’ ’
Câ`˙n nói thêm ră`ng, không d̄u’o’c kho’’i d̄ông Linux tù’ giao diên d̄ô` hoa ˙DOS/Windows
˙ và câ`n
˙ ˙ ˙ ˙
tă´t môt vài tùy chon trong tâp tin â’n C:\MSDOS.SYS (d̄ây là tâp tin văn ba’n thông thu’ò’ng),
bă`ng ˙cách thêm vào ˙ hai dòng˙ sau (nêú chua có):
’
˙
BootGUI=0
Logo=0
Dòng d̄âù tiên tă´t giao diên d̄ô` hoa, và DOS sẽ d̄u’o’c kho’’i d̄ông thay cho Windows 95/98.
˙ ˙ ˙ ˙
¯ ê’ cha˙y giao diê˙n d̄ô` ho˙a, câ`n nhâ˙p câu lê˙nh C:> win).
(D
Logo=0 tă´t viêc hiê’n thi biê’u tu’o’ng Windows (cu’’a sô’). Vâń d̄ê` o’’ chô˜, d̄ôí vó’i môt sô´ cac
màn hình Linux sẽ ˙ d̄ua ra mô˙ t màn˙hình trôńg rôñg sau khi kho’i d̄ông, nêú nhu có˙ hiê’n thi ˙
’ ’ ’
biê’u tu’o’ng Windows. ˙ ˙ ˙
˙
Chu’o’ng 3
Bash
Tô´t gô˜ ho’n tô´t nu’ó’c so’n

– ca dao tuc ngũ’ Viêt Nam
˙ ˙
Trong phâ`n này chúng ta sẽ d̄ê` câp d̄êń vâń d̄ê` làm viêc vó’i Linux o’’ chê´ d̄ô text, hay còn
d̄u’o’c goi là console hoăc terminal. Nhũ ˙ ng nguòi dùng Linux ˙ mó’i (newbie) thu˙ òng nghı̃ sẽ
’ ’’ ’’
chă’˙ng bao
˙ giò làm viêc ˙o’ chê´ d̄ô này, vì d̄ã có giao diên d̄ô` hoa. Tuy nhiên d̄ây là môt ý kiêń
’ ’
sai lâ`m, bo’’i vì râ´t nhiê˙ù công viê
˙ c có thê’ thuc hiên nhanh
’
˙ và thuâ ˙ n tiên trong chê´ d̄ô˙này hon
’
là su’’ dung giao diên d̄ô` hoa. Và ˙dù sao thì chê ˙ ´ d̄ô
˙ text cu’a HDH˙Linux
¯
˙ không pha’i ˙là chê´ d̄ô
text mô˙t tiêń trình˙cu’a MS-DOS. ˙ Vì Linux là HD ¯
˙ H d̄a tiêń trình, nên ngay trong chê´ d̄ô text˙
˙ ’ năng làm viêc trong vài cu’a sô’. Và d̄ê’ soan tha’o môt tâp tin văn ba’n không˙ nhâ´t
d̄ã có kha ’
thiê´t pha’i chay các trình˙ soan tha’o ló’n và châm chap ˙(d̄ăc biêt trên ˙ ˙các máy có câú hình phâ`n
˙ ˙
cú’ng thâ´p) cu’a môi tru’ò’ng d̄ô` hoa. ˙ ˙ ˙ ˙
˙
3.1 Hê vo’ là gì?

˙
Chúng ta thu’ò’ng nói "ngu’ò’i dùng làm viêc vó’i hê d̄iêù hành". ¯Diêù này không hoàn toàn
d̄úng, vì trên thu’c tê´ "liên hê" vó’i ngu’ò’i dùng ˙ d̄uoc˙ thuc hiên bo’i môt chuong trình d̄ăc biêt.
’’ ’ ’ ’’
Có hai dang cu’˙a chu’o’ng trình ˙ d̄ã d̄ê` câp - hê vo’˙, hay˙ shell,
˙ d̄ê’ làm˙ viêc trong chê´ ˙d̄ô text
˙
(giao diên˙ dòng lênh) và giao diên d̄ô` ˙hoa GUI ˙ (Graphical User Interface), ˙ thu’c hiên˙"liên
hê" vó’i ngu’ò’i dùng trong môi tru’ò’ng d̄ô` hoa. Câ`n nói ngay ră`ng, bâ´t kỳ chu’o’˙ng trình
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ nào
˙
trong Linux có thê’ kho’’i d̄ông tù’ dòng lênh˙ cu’a hê vo’ (nêú máy chu’ X d̄ã chay), cũng nhu’
qua giao diên d̄ô` hoa. Chay˙ chu’o’ng trình˙ tù’ dòng lê ˙ nh cu’a hê vo’ tuong d̄uong ˙vói viêc nháy
’’ ’’ ’
˙ ˙
’ ˙ ’ ˙ ˙
(d̄úp) chuôt lên biêu tu’o’ng cua chu’o’ng trình trong GUI. ¯Du’a các tham sô cho chu’o’ng´ ˙ trình
trên dòng lê ˙ nh tuong d̄u˙ong vói viêc chúng ta kéo và tha’ cái gì d̄ó lên biê’u tuong chuong trình
’’ ’’ ’ ’’ ’’
˙ ` ˙ ´ ’ ˙
trong môi tru’ò’ng d̄ô hoa. Nhu’ng măt khác, môt sô chu’o’ng trình không thê chay o’’ GUI và chı’
có thê’ thu’c hiên tù’ dòng ˙ lênh. Nói ˙ngoài lê` mô˙ t chút, tên goi "hê vo’" bi pha’˙n d̄ôí râ´t nhiêù.
˙ ˙ ˙
Theo ý kiêń cu’a môt sô´ chuyên gia ngôn ngũ’ cũng ˙ ˙ gia
nhu’ chuyên ˙ Linux˙ thì nên goi chuong
’’
˙ ’
trình này môt cách d̄úng ho’n là "trình xu’ lý lênh" hay "trình biên dich lênh". Tuy nhiên, tên ˙
goi "hê vo’" ˙(shell) d̄u’o’c dùng cho các chu’o’ng˙ trình dùng d̄ê’ biên di˙ch lê˙nh trong chê´ d̄ô text
˙ mo
trên ˙ i hê thôńg UNIX.
˙ Trên các hê thôńg UNIX d̄âù tiên có mô˙t chu˙ong trình, goi là˙ sh,
’’
viê´t tă´t˙ cu’a˙ shell. Sau d̄ó, vài biêń˙ thê’ cu’a sh d̄u’o’c phát triê’n và˙ làm tô´t ho’n, trong
˙ d̄ó có
Bourne shell - phiên ba’n mo’’ rông cu’a sh, viê´˙t bo’’i Steve Bourne. Du’ án GNU (du’ án
phát triê’n chu’o’ng trình ú’ng dung cu’a˙ Stollman, xem http://www.gnu.org/) ˙sau d̄ó cho ra˙ d̄ò’i
hê vo’ bash, tên goi cu’a nó d̄u˙’o’c gia’i mã ra là Bourne-again shell, tú’c là "lai là hê vo’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
28 Bash
cu’a Bourne". Trên tiêńg Anh d̄ây là môt cách cho’i chũ’, vì tù’ Bourne d̄oc giôńg vó’i tù’ borne
(sinh ra, d̄e’ ra), và nhu’ thê´ bash còn có˙ thê’ gia’i mã là "shell d̄u’o’c sinh ˙ra lâ`n hai". Tiê´p theo
chúng ta sẽ chı’ xem xét bash, vì thê´ o’’ du’ó’i khi nói d̄êń hê vo’˙, xin ngâ`m hiê’u d̄ó là bash
Tu’ môt mình bash không thu’c hiên môt công viêc ú’ng dung˙ nào. Nhu’ng nó hô˜ tro’ viêc thu’c
thi˙ mo˙ i chu’o’ng trình khác, tù’˙ viêc˙ tìm ˙kiê´m chu’o˙’ng trình˙ d̄u’o’c goi, chay chúng d̄ê ˙´ n ˙viêc ˙tô’
chú’c dũ’ liêu d̄âù vào/d̄âù ra. Ngoài ra, hê vo’ chiu trách nhiêm vê` công viêc vó’i các biêń˙môi
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
tru’ò’ng và ˙thu’c hiên môt vài biêń d̄ô’i (thê´˙, hoán˙d̄ô’i vi trí) các
˙ tham sô´ lênh.
˙ Nhung tính châ´t
’
chính cu’a hê˙ vo’, ˙nhò’ ˙d̄ó d̄u’a hê vo’ tro’’ thành môt công ˙ cu manh cu’a ngu ˙ òi dùng, d̄ó là nó
’’
bao gô`m mô˙t ngôn ngũ’ lâp trình˙ d̄o’n gia’n. Trong˙ toán hoc˙ tù’ lâu ˙ d̄ã d̄uoc chúng minh ră`ng,
’’ ’
˙ t toán nào˙ cũng có thê’ d̄uoc xây dung tù hai
bâ´t kỳ môt thuâ ˙ (ba) thao tác˙ co ba’n và môt toán
’’ ’ ’ ’
˙ n. Hê
tu’’ d̄iêù kiê ˙ vo’ cung câ´p các toán tu’ ˙d̄iêù kiên˙ và toán tu’ vòng lăp. Nó su’ dung các ˙ tiên
’ ’ ’
ích và chu˙’o’ng trình ˙ khác (có trong thành phâ`n hê˙ d̄iêù hành, hay d̄u’o˙’c cài d̄ăt riêng)˙ ˙
d̄ê’ làm
các thao tác co’ ba’n cho ngôn ngũ’ lâp trình mà nó ˙ hô˜ tro. Dô`ng thòi ˙cho phép ˙ d̄ua các tham
’¯ ’ ’
´ ´ ’ ’ ˙ ˙
sô cũng nhu’ kêt qua làm viêc cua môt chu’o’ng trình tó’i các chu’o’ng trình khác hay tó’i ngu’ò’i
dùng. Kê´t qua’ thu d̄u’o’c là mô ˙ t ngôn˙ ngũ lâp trình manh. Dây cũng là súc manh và là môt
’ ¯ ’
trong các chú’c năng chính cu’a˙ hê vo’. Tru’ó’c ˙khi bă´t d̄âù˙ phâ`n này, ban d̄oc nên biê
˙ ˙ ´ t các tô’ ho˙p
’
’ ` ˙’ ˙ ˙
phím chính, su’ dung d̄ê d̄iêu khiên viêc nhâp dũ’ liêu trên dòng lênh. Nên nhó’ ít nhât cách su’’
’ ´ ˙
dung cu’a các (tô’ ˙ho’p) phím <Ctrl>+<C>, ˙ ˙ ˙
<Ctrl>+<D>, <Tab> và ˙ các phím có mũi tên.
˙ ˙
3.2 Các ký tu’ d̄ăc biêt

˙ ˙ ˙
Hê vo’ bash su’’ dung môt vài ký tu’ tù’ bô 256 ký tu’ ASCII cho các muc d̄ính riêng, hoăc d̄ê’
biê˙’u thi các thao ˙tác nào˙ d̄ó, hoăc ˙d̄ê’ biê´˙n d̄ô’i biê’u˙thú’c. Các ký tu’ này˙ bao gô`m: ˙
˙ ˙ ˙
‘ ~ ! @ # $ % ^ & * ( ) _ -- [ ] { } : ; ’ " / \ > <
và ký tu’ vó’i mã 0, ký tu’ hàng mó’i (tao ra khi nhâń phím <Enter>) và ký tu’ khoa’ng trăńg. Phu
thuôc vào˙ tình huôńg các ˙ ký tu d̄ăc˙biêt này có thê’ su’ dung vói ý nghı̃a ˙d̄ăc biêt cu’a nó hay˙
’ ’ ’
’ ˙ ˙ ˙ ˙ ´ ˙
su’ dung nhu’ môt ký tu’ thông thu’ò’ng. Nhu’ng trong d̄a sô các tru’ò’ng ho’p không ˙ ˙khuyên dùng
các ký ˙ tu vói giá
˙ tri thú
˙ hai. Truóc hê´t d̄ó là viêc su’ dung chúng trong ˙tên tâp tin và thu muc.
’ ’ ’ ’’ ’ ’
˙ ˙
Tuy nhiên các ký tu’ _, - và . (dâú gach du’ó’i, ga ˙ ch ngang
˙ và dâú châ´m) thu˙òng d̄uoc su’ du˙ng
’’ ’’ ’
trong tên tâp tin, và˙ d̄ây là môt ví du ˙ cho thâý ˙không pha’i lúc nào chúng cũng có ˙giá tri ˙d̄ăc
biêt. Trong˙ tên tâp tin chı’ dâú˙châ´m ˙(.) và gach chéo (/) có giá tri d̄ăc biêt. Ký hiêu gach ˙chéo ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
dùng d̄ê’ phân chia tên các thu’ muc trong d̄u’ò’ng dâñ, còn dâú châ´m có giá tri d̄ăc biêt khi nó ˙
là ký tu’ d̄âù tiên trong tên tâp tin˙ (cho biê´t tâp tin là "â’n"). Viêc d̄u’a ngay tâ´˙t ca˙’ ý nghı̃a
˙ d̄ăc
˙ ˙
biêt cu’a nhũ’ng ký tu’ này và các tình huông su’’ dung chúng tam thò’i không có ích. Chúng ˙ta
´ ˙ ˙
sẽ˙xem xét chúng dâ˙`n dâ`n trong các phâ`n sau, khi ˙ câ`n su’ dung
’
˙ d̄êń. Tuy nhiên, 3 ký hiêu có
ý nghı̃a ló’n và câ`n d̄ê` câp d̄êń d̄âù tiên. Ký hiêu \ (gach chéo ˙ nguoc) có thê’ goi là "ký˙ hiêu
’’
xóa bo’ ý nghı̃a d̄ăc biêt" cho bât kỳ ký tu’ d̄ăc biêt nào, d̄ú’ng ngay˙ sau \. Ví du
˙ ´ ˙ ˙ ˙ , nêú muô´˙ n
su’’ dung khoa’ng tră ˙´ ng ˙trong tên tâp tin, thì˙ chúng˙ ˙ta câ`n d̄ăt truóc ký tu khoa’ng tră
˙ ´ ng d̄ó môt
’’ ’
˙
dâú V̇í du, câu lênh sau: ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙
kênh giao tác
teppi82@teppi:~$ cp lennon_imagine lennon\ imagine
Các ký tu’ ’ và " (ngoăc d̄o’n và ngoăc kép) có thê’ goi là "các ký tu’ trích dâñ". Mô˜i ký tu’
này luôn luôn ˙ d̄uoc su’ du˙ng trong môt că
˙ p vói ba’n sao cu
˙’ a chính nó d̄ê˙’ d̄óng khung môt biê’u˙
’’ ’ ’
˙ nhu ˙trong các văn
thú’c nào d̄ó, giôńg ˙ ba˙’ n, sách báo, . . . thông thuòng. Nêú nhu mô˙t d̄oan
’ ’’ ’
˙ ˙
3.3 Thu’c thi các câu lênh 29
˙ ˙
văn ba’n nào d̄ó d̄ăt trong ngoăc d̄o’n, thì tâ´t ca’ các ký tu’ nă`m trong ngoăc d̄o’n này có giá
˙
tri nhu’ các ký tu’ thông thu’ò’ng,˙ khôn môt ký tu’ nào có ý ˙nghı̃a d̄ăc biêt. Tro
˙ ’ lai vói ví du su’
’ ’ ’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ tên "lennon
dung khoa’ng trăńg trong tên tâp tin o’’ trên, có thê’ nói, nêú muôń d̄ăt tâp tin cái ˙
˙
imagine" câ`n d̄u’a tên d̄ó vào dâ´˙ u ngoăc: ˙ ˙
˙
kênh giao tác
teppi82@teppi:~$ cp lennon_imagine ’lennon imagine’
Su’ khác nhau trong cách su’’ dung ký tu’ ’ và " d̄ó là, trong ngoăc d̄o’n mâ´t ý nghı̃a d̄ăc biêt
´ t ca’˙ các ký tu’, còn trong ngoăc˙kép - tâ´˙t ca’ chúng ngoai trù’ $,˙ ’ và \ (dâú d̄ô la, ˙ngoă˙c
tâ
˙ nguoc).
d̄o’n và dâú gach ˙ ˙ ˙
’’
˙ ˙
3.3 Thu’c thi các câu lênh

˙ ˙
Nhu’ d̄ã nói o’’ trên, môt trong các chú’c năng chính cu’a hê vo’ là tô’ chú’c viêc thu’c hiên các câu
lênh mà ngu’ò’i dùng ˙d̄u’a vào trên dòng lênh. Hê vo’, nói˙ riêng, cung câ´p ˙cho ngu ˙ ò˙i dùng hai
’’
˙ ˙ ˙
thao tác d̄ăc biêt d̄ê’ tô’ chú’c viêc d̄u’a các câu lênh trên dòng lênh: ; và &.
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
3.3.1 Thao tác ;

Măc dù ngu’ò’i dùng thu’ò’ng chı’ nhâp trên dòng lênh tù’ng câu lênh môt, nhu’ng còn có thê’ d̄u’a
vào˙ dòng lênh d̄ó ngay lâp tú’c vài˙ câu lênh, và ˙chúng sẽ thu’c˙ hiên ˙lâ`n lu’o’t tù’ câu lênh này
˙ khác. Dê’ làm
d̄êń câu lênh ˙ d̄uoc d̄iêù này˙ câ`n su’ dung ký tu d̄ă
˙ ˙ ˙ ˙
¯ ’’ ’ ’ c biêt - ;. Nêú dùng ký tu’ này
˙ các câu lênh, thì ˙câu lênh tiê´p theo sẽ˙d̄uoc coi˙ nhu
d̄ê’ phân chia ˙ tham ˙ sô´ cu’a lênh phía tru
˙ óc.
’’ ’ ’’
Nhu’ vây, nêú nhâp vào˙ dòng lênh cái
˙ gì d̄ó giôńg nhu˙sau:
’
˙
˙ ˙ ˙
kênh giao tác
teppi82@teppi:~$ command1 ; command2
thì hê vo’ d̄âù tiên sẽ thu’c hiên câu lênh command1, chò’ cho lênh d̄ó hoàn thành, sau d̄ó
˙
chay command2, ˙
chò’ lênh hoàn ˙thành, sau
˙ d̄ó lai d̄ua ra dòng nhâp ˙lênh và chò các hành d̄ông
’ ’
tiê´˙p theo cu’a ngu’ò’i dùng. ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
3.3.2 Thao tác &

Thao tác & d̄u’o’c dùng d̄ê’ tô’ chú’c viêc thu’c hiên các câu lênh trong chê´ d̄ô nê`n sau. Nêú d̄ăt
dâú & ngay sau˙ câu lênh, thì hê vo’ sẽ˙ tra’˙lai quyê
˙ `n d̄iêù khiê
˙ ’n cho nguòi ˙dùng ngay sau khi
’’
˙
˙
chay câu lênh, mà không ˙ câu lênh˙ d̄ó hoàn thành. Ví du, nêú nhâp vào dòng lênh
d̄o’i cho
"command1 & command2 &", thì hê˙vo’ chay câu lênh command1,
˙ ˙ ˙ ˙ ngay˙lâp tú’c chay lê˙ nh
command2, và sau d̄ó không châm trê˜ tra ˙ ’ lai dòng
˙ nhâ˙p lênh cho nguòi dùng.˙ ˙ ˙
’’
˙ ˙ ˙ ˙
3.3.3 Thao tác && và ||

Các thao tác && và || lá nhũ’ng thao tác d̄iêù khiê’n. Nêú trên dòng lênh là command1 && command2,
thì command2 sẽ thu’c hiên và chı’ thu’c hiên trong tru’ò’ng ho’p ˙trang thái thoát ra cu’a lênh
command1 bă`ng không ˙ (0),
˙ túc là lênh˙d̄ó thu
˙ c hiên thành công. ˙ Mô ˙ t cách tuong tu, nêú dòng
˙
’ ’ ’’ ’
˙ ˙ ˙ ˙
lênh có dang command1 || command2, thì command2 sẽ thu’c hiên và chı’ thu’c hiên khi ˙
˙ ng thái˙thoát cu’a lênh command1 khác không. Chúng ta sẽ không
tra ˙ xem ˙ xét măt kỹ
˙ thuâ˙ t cu’a
˙ ˙ ˙ ˙
30 Bash
viêc thu’c hiên môt câu lênh nào d̄ó. Chı’ có thê’ nói ngăń gon ră`ng, hê vo’ pha’i tìm mã (code)
chu ˙ ong˙ trình,˙ nap˙ mã d̄ó˙vào bô nhó, chuyê’n các tham sô´ d̄ã˙ nhâp trên˙ dòng lênh vào cho câu
’’ ’
lênh, và sau khi˙ thu’c hiên xong ˙ thì theo môt cách nào d̄ó tra’ la˙ i kê´t qua’ thu˙c hiên lênh này
’
cho ngu’ò’i dùng hay tiên trình khác. Chúng ta sẽ xem xét qua các bu’ó’c này. Bu’ó’˙c d̄â`˙u tiên -
˙ ˙ ´ ˙ ˙ ˙ ˙
tìm kiê´m câu lênh. Các câu lênh chia thành hai loai: nôi trú (mã cu’a chúng có trong mã cu’a
chính hê vo’) và˙ ngoai trú (mã˙ cu’a chúng nă`m trong˙ mô˙t tâp tin riêng le’ trên d̄ı̃a). Hê vo’ luôn
luôn tìm˙ thâý lênh nô ˙ i trú, còn d̄ê’ tìm các lênh ngoai ˙trú ˙nguòi dùng, theo nguyên ˙tăć, pha’i
’’
˙ ñ d̄â`y d̄u’ tói tâp tin tu˙ong úng.˙ Tuy nhiên d̄ê’ gõ "gánh năng" cho nguòi
chı’ cho hê vo’ d̄u˙’ò’ng dâ ’ ’’ ’ ’ ’’
˙ ˙
dùng hê vo biêt cách tìm lênh ngoai trú trong các thu’ muc, mà d̄u’o’c liêt kê trong d̄u’ò’ng dâñ
’ ´ ˙
˙ Chı’ khi (hê vo’) không
tìm kiê´m. ˙ ˙ ’ tìm thâý tâp tin câ`n˙ thiê´t trong
thê ˙ các
˙ thu muc d̄ó, nó mói
’ ’
˙ ˙
quyê´t d̄inh ră`ng ngu’ò’i dùng d̄ã nhâ`m khi nhâp tên lênh. Vê` cách thêm thu’ mu ˙ c vào d̄uòng
’’
dâñ tìm˙kiê´m chúng ta sẽ nói d̄êń o’’ du’ó’i, còn ˙bây giò’˙chúng ta sẽ xem xét cách ˙hê vo’ tô’ chú’c
viêc d̄u’a dũ’ liêu vào cho câu lênh d̄ang thu’c hiên và viêc d̄u’a kê´t qua’ tó’i cho ngu’˙ò’i dùng.
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
3.4 ¯Dâù vào/d̄âù ra tiêu chuâ’n

3.4.1 Dòng dũ’ liêu vào-ra
˙
Khi môt chu’o’ng trình d̄u’o’c thu’c hiên, nó d̄u’o’c cung câ´p ba dòng dũ’ liêu (hay còn goi là
kênh): ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
• d̄âù vào tiêu chuâ’n (standard input hay stdin). Qua kênh này dũ’ liêu d̄u’o’c d̄u’a vào cho
chu’o’ng trình; ˙ ˙
• d̄âù ra tiêu chuâ’n (standard output hay stdout). Qua kênh này chu’o’ng trình d̄u’a ra kê´t
qua’ làm viêc cu’a mình;
˙
• kênh thông báo lô˜i tiêu chuâ’n (standard error hay stderr). Qua kênh này chu’o’ng trình
d̄u’a ra thông tin vê` lô˜i.
Tù’ d̄âù vào tiêu chuâ’n chu’o’ng trình chı’ có thê’ d̄oc, còn hai d̄âù ra và kênh thông báo lô˜i
d̄u’o’c chu’o’ng trình su’’ dung chı’ d̄ê’ ghi. Theo măc d̄inh ˙ d̄âù vào có liên kê´t1 vói bàn phím, còn
’
d̄âù˙ ra và kênh báo lô˜i hu˙ óng d̄êń terminal cu’a˙ngu˙òi dùng. Nói cách khác, toàn bô thông tin
’’ ’’
cu’a lênh hay chu’o’ng trình mà ngu’ò’i dùng d̄ã chay, và tâ´t ca’ nhũ’ng thông báo lô˜i,˙ d̄u’o’c d̄u’a
ra cu’’a˙ sô’ terminal. Tuy nhiên, chúng ta sẽ thâý o’˙’ du’ó’i, có thê’ chuyê’n hu’ó’ng thông báo ˙ d̄âù
ra (ví du, vào tâp tin). ¯Dê’ cho thâý kênh thông báo lô˜i tiêu chuâ’n làm viêc nhu’ thê´ nào, hãy
thu’c hiê˙n câu lê ˙ nh ls vói môt tham sô´ không d̄úng, ví du dùng tham sô´˙ là môt tên tâp tin
’
không˙ ˙`n tai. Trong
tô ˙ tru’ò’ng ho˙ p này, ls d̄ua môt tin nhăń˙báo lô˜i ra kênh thông˙ báo lô˜˙i tiêu
’ ’
chuâ’n. Tuy ˙nhiên, d̄ôí vó’i ngu’ò˙’i dùng thì trong tru
˙ òng hop này kênh thông báo lô˜i tiêu chuâ’n
’’ ’
` ’ ’ ˙
không khác gì vó’i d̄âu ra tiêu chuân, bo’i vì chúng ta cũng thâý thông báo lô˜i d̄ó trên cu’’a sô’
terminal. Làm viêc vó’i d̄âù vào và d̄âù ra tiêu chuâ’n d̄u’o’c minh hoa tô´t nhâ´t qua ví du các
lênh echo và cat. ˙ ˙ ˙ ˙
˙
3.4.2 Lênh echo

˙
Câu lênh echo dùng d̄ê’ chuyê’n tó’i d̄âù ra tiêu chuâ’n dòng ký tu’, mà d̄u’o’c d̄u’a vào làm tham
sô´ cho˙ nó. Sau d̄ó lênh này d̄u’a ra tín hiêu chuyê’n dòng và hoàn ˙ tâ´t công
˙ viêc. Hãy thu’ thuc
’ ’
hiên câu lênh sau: ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙
1
giôńg liên kê´t hóa hoc
˙
3.5 Chuyê’n hu’ó’ng d̄âù vào/d̄âù ra, d̄u’ò’ng ó̂ng và d̄âù loc 31
˙
kênh giao tác

[user]$ echo ’xin chao cac ban!’
Tôi nghı̃ ră`ng lò’i gia’i thích sẽ là thù’a thãi (chı’ xin hãy su’’ dung dâú ngoăc d̄o’n, nêú không
˙
kê´t qua’ có thê’ sẽ khác. Nêú ban d̄oc chú ý thì có thê’ gia’i thích˙tai sao lai khác).
˙ ˙ ˙ ˙
3.4.3 Lênh cat

˙
Chúng ta sẽ xem xét lênh cat o’’ d̄ây vì lênh này thu’ò’ng làm viêc vó’i d̄âù vào và d̄âù ra tiêu
chuâ’n. Theo măc d̄inh˙kê´t qua’ làm viêc cu ˙’ a lênh cat huóng tói˙d̄âù ra tiêu chuâ’n. Dê’ chúng
’’ ’ ¯ ’
minh là lênh này ˙ theo
˙ măc d̄inh tiê´p nhâ˙ n dòng ˙ dũ liêu nhâp vào, hãy chay lênh cat không
’
có tham sô ˙ tro
˙´ . Kê´t qua’ là con ˙’ chuyê’n tó
˙ i môt dòng mó ˙ i, và˙ hon nũa có ve ˙ ’ nhu
˙ không có gì
’ ’ ’ ’ ’
xa’y ra. Lúc này câu lênh chò’ các ký tu’ d̄êń tù’˙ d̄âù vào tiêu chuâ’n. Hãy nhâp bâ´t kỳ ký tu’ nào,
và nó sẽ xuâ´t hiên ngay ˙ lâp túc trên màn ˙ hình, túc là chuong trình ngay lâ˙p túc d̄ua chúng ˙ tói
’ ’ ’’ ’ ’ ’
` ’˙ ˙
’ ´ ´ ˙
d̄âu ra tiêu chuân. Có thê tiêp tuc nhâp các ký tu’, và chúng cũng sẽ xuât hiên trên màn hình.
Thông thu’ò’ng bàn phím d̄u’o’c câ´˙ u hình ˙ d̄ê’ nhâp vào
˙ theo tùng dòng, vì thê´ nê´˙ u ban nhâń phím
’
˙ ˙
<Enter>, dòng ký tu’ ban vù’a nhâp sẽ d̄u’o’c d̄u’a tó’i lênh cat, và lênh này sẽ lai d̄u ˙ a dũ liêu ra
’ ’
màn hình thông qua ˙ ù ra tiêu˙ chuâ’n.˙Nhu vây, mô
˙ d̄â ˙ ˜i dòng ký tu ˙ nhâp vào ˙sẽ d̄uoc hiê˙n ra
’ ’ ’’
hay lâ`n: môt lâ`n khi gõ và lâ`n thú’ hai bo’’i câu lênh ˙ cat. Nêú nhâń˙ tô’ ho ˙ p phím <Ctrl>+<D>,
˙ ˙
’
˙ ˙ ˙
mà dùng d̄ê’ ngù’ng viêc nhâp dũ’ liêu, chúng ta sẽ qua lai dòng nhâp lênh. Cũng có thê’ su’’
dung tô’ ho’p phím <Ctrl>+<C>, ˙ ˙ mà ˙là câu lênh trong hê vo ˙’ d̄ê’ dùng ˙chu˙ong trình d̄ang chay.
’ ’’
˙ ˙ ˙ ˙
Nêú d̄u’a tên môt tâp tin vào làm tham sô´ cho lênh cat, thì nôi dung cu’a lênh này sẽ d̄u’˙o’c
d̄u’a tó’i d̄âù vào˙tiêu˙ chuâ’n, tù’ d̄ó lênh cat sẽ d̄o˙ c nôi dung này˙ và d̄u’a tó’i d̄â ˙ù ra tiêu chuâ˙’n
(xem so’ d̄ô`). ˙ ˙ ˙
ù vào tiêu chuâ’n (stdin) --cat--> d¯â

Nôi dung tâp tin -> D̄â ù ra
˙ ’ ˙
tiêu chuân (stdout)
¯Dây chı’ là mô˙t tru’ò’ng ho˙’p riêng cu’a viê˙c chuyê’n hu’ó’ng dũ’ liê˙u d̄âù vào, mô˙t co’ chê´ râ´t
có ích cu’a hê vo’. Và tâ´t nhiên chúng ta câ`n xem xét kỹ ho’n co’ chê´ này.
˙
3.5 Chuyê’n hu’ó’ng d̄âù vào/d̄âù ra, d̄u’ò’ng ó̂ng và d̄âù loc
˙
Măc dù, nhu’ d̄ã nói o’’ trên, thông thu’ò’ng d̄âù vào/d̄âù ra cu’a môt chu’o’ng trình liên kê´t vó’i
các˙ d̄âù vào/d̄âù ra tiêu chuâ’n, trong hê vo’ còn có các môi tru’ò’ng
˙ d̄ăc biêt cho phép chuyê’n
hu’ó’ng d̄âù vào/d̄âù ra. ˙ ˙ ˙
3.5.1 Su’’ dung >, < và >>

˙
¯Dê’ chuyê’n hu’ó’ng d̄âù vào/ra, su’’ du˙ng các ký hiê˙u ">", "<" và ">>". Thu’ò’ng su’’ du˙ng viê˙c
chuyê’n hu’ó’ng d̄ũ’ liêu ra cu’a câu lênh vào tâp tin. Du’ó’i d̄ây là môt ví du tu’o’ng ú’ng:
˙ ˙ kênh ˙ giao tác ˙ ˙
maikhai@fpt:/some/where$ ls -l > /home/maikhai/ls.txt
Theo lênh này danh sách tâp tin và thu’ muc con cu’a thu’ muc, mà tù’ d̄ó ngu’ò’i dùng
thu’c hiên lê˙ nh ls2 sẽ d̄u’o’c ghi vào
˙ tâp tin /home/maikhai/ls.txt;
˙ ˙ khi này nêú tâp tin
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
2
thu’ muc hiên thò’i
˙ ˙
32 Bash
ls.txt không tô`n tai, thì nó sẽ d̄u’o’c tao ra; nêú tâp tin d̄ã có, thì nôi dung cu’a nó sẽ bi
xóa và ghi d̄è bo’’i danh ˙ sách nói trên.˙ Nê´˙u ban không ˙ muôń xóa nôi dung
˙ cũ mà ghi thêm˙
˙ ˙
dũ’ liêu d̄âù ra vào cuôí tâp tin, thì câ`n su’’ dung ký hiêu >> thay cho >. Khi này khoa’ng
trăńg˙ tru’ó’c và sau các ký ˙hiêu > hay >> không ˙ có ý nghı̃a ˙ và chı’ dùng vói muc d̄ích thuân
’
˙ ’n huóng không chı’ vào tâp tin, mà còn tói d̄âù˙ vào cu’a mô
tiên, dê˜ nhìn. Ban có thê’ chuyê ˙t
’’ ’
˙ ˙ ˙
câu lênh khác hay tó’i môt thiê´t bi nào d̄ó (ví du, máy in). Ví du, d̄ê’ d̄u’a nôi dung tâp tin ˙
˙
/home/maikhai/ls.txt ˙ vù’a˙tao o’’ trên tó’i cu
˙’ a sô’ terminal thú ˙ ’ su’ dung˙ lênh
˙ hai3 có thê
’ ’ ’
sau: ˙ ˙ ˙
kênh giao tác
maikhai@fpt:/sw$ cat /home/maikhai/ls.txt > /dev/tty2
Nhu’ ban thâý, > dùng d̄ê’ chuyê’n hu’ó’ng dũ’ liêu cu’a d̄âù ra. Chú’c năng tu’o’ng tu’ d̄ôí vó’i
˙´ tù trong tâp tin ls.txt nhu sau
d̄âù vào d̄u˙’o’c thu’c hiên bo’’i <. Ví du, có thê’ d̄ê´m sô ’ ’
˙ (chú ý,
d̄ây chı’ là mô˙ t ví˙ du minh
˙ ˙ lênh d̄on gia’n hon):
hoa, trên˙thu’c tê´ thu’ò’ng su’’ dung câu ’ ’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
kênh giao tác
maikhai@fpt:/sw$ wc -w < /home/maikhai/ls.txt
Cách chuyê’n hu’ó’ng này thu’ò’ng d̄u’o’c su’’ dung trong các script, cho các câu lênh mà thu’ò’ng
tiê´p nhân (hay chò’) dũ’ liêu vào tù’ bàn˙ phím.˙Trong script dùng d̄ê’ tu’ d̄ông hóa
˙ môt thao tác
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ghi săñ
nào d̄ó, có thê’ d̄u’a các thông tin câ`n thiê´t cho câu lênh tù’ tâp tin: trong tâp tin này
nhũ’ng gì câ`n d̄ê’ thu’c hiên lênh d̄ó. Bo’’i vì các ký hiêu˙<, > và
˙ >> làm viêc˙ vói các kênh tiêu
’
chuâ’n (d̄âù vào hoă˙ c d̄â`˙u ra),
˙ chúng không chı’ d̄uo˙c dùng theo các cách ˙quen thuôc, thuòng
’’ ’’
˙ ’ ´ ˙ ˙
dùng, mà còn có thê theo cách khác, "la măt" ho’n. Ví du, các câu lênh sau là tu’o’ng d̄u’o’ng:
˙ ˙ ˙
kênh giao tác
[user]$ cat > file
[user]$ cat>file
[user]$ >file cat
[user]$ > file cat
Tuy nhiên, tu’ chúng (không có môt lênh nào, tú’c là không có kênh tiêu chuâ’n nào cho
˙ ˙ ˙thê’ d̄uoc su’ dung, nhu thê´ không thê’, ví du, nhâp
’n hu’ó’ng này không
lênh) các ký tu’ chuyê ’’ ’ ’
˙ dòng lênh˙sau:
vào ˙ ˙ ˙ ˙
˙
kênh giao tác
[user]$ file1 > file2
mà thu d̄u’o’c ba’n sao cu’a môt tâp tin nào d̄ó. Nhu’ng d̄iêù này không làm gia’m giá tri cu’a
co’ chê´ này, bo’˙’i vì các kênh tiêu˙ chuâ ˙ ’n có cho moi câu lênh. Khi này, có thê’ chuyê’n hu˙ óng
’’
không chı’ d̄âù vào và d̄âù ra tiêu chuâ’n, mà còn ˙các kênh ˙ khác. Dê’ làm d̄uoc d̄iêù này, câ`n
¯ ’ ’
´ cu’a kênh muôń chuyê’n. ¯Dâù vào tiêu chuâ˙’n stdin có sô´ 0,
d̄ăt tru’ó’c ký hiêu chuyê’n hu’ó’ng sô
d̄â˙ù ra tiêu chuâ
˙’n stdout - sô´ 1, kênh thông báo lô˜i stderr - sô´ 2. Túc là lênh chuyê’n huóng có
’ ’’
dang d̄â`y d̄u’ nhu’ sau (xin d̄u’o’c nhăć lai, khoa’ng trăńg canh > là không ˙nhâ´t thiê´t):
˙ ˙ ˙ ˙
command N > M
3
ban câ`n dùng tô’ ho’p phím <Ctrl>+<Alt>+<F2> d̄ê’ chuyê’n tó’i cu’’a sô’ terminal này và d̄ăng nhâp tru’ó’c
˙ ˙ ˙
3.5 Chuyê’n hu’ó’ng d̄âù vào/d̄âù ra, d̄u’ò’ng ó̂ng và d̄âù loc 33
˙
Trong d̄ó, N và M - sô´ cu’a kênh tiêu chuâ’n (0, 1, và 2) hoăc tên tâp tin. Trong môt vài
tru’ò’ng ho’p có su’’ dung các ký hiêu <, > và >> mà không chı’ ˙ra sô´ kênh ˙ hay tên tâp tin,˙ vì
˙ ˙ ˙ ˙
vào chô˜ còn thiêú sẽ d̄ăt, theo măc d̄inh, 1 nêú dùng >, tú’c là d̄âù ra tiêu chuâ’n, hoăc 0 nêú
dùng <, tú’c là d̄âù vào ˙tiêu chuâ’n. ˙ Nhu
˙ thê´, khi không có sô´ nào chı’ ra, > sẽ d̄uoc biên
’ ’’
˙ dich
là 1 >, còn < sẽ d̄u’o’c biên dich là 0 <. Ngoài viêc chuyê’n hu’ó’ng các kênh tiêu˙ chuâ’n d̄o ˙ n
’
˙ ˙ ˙
gia’n nhu’ vây, còn có kha’ năng không nhũ’ng chuyê’n hu’ó’ng dũ’ liêu vào kênh này hay kênh
khác, mà còn ˙ sao chép nôi dung cu’a các kênh tiêu chuâ’n d̄ó. Ký ˙hiêu & dùng d̄ê’ thuc hiên
’
˙ óc sô´ cu’a kênh sẽ chuyê’n dũ liêu d̄êń: ˙
d̄iêù này, khi d̄ăt nó (&) tru ˙ ˙
’’ ’
˙ ˙
command N > &M
Lênh này có nghı̃a là, d̄âù ra cu’a kênh vó’i sô´ N d̄u’o’c gu’’i d̄êń ca’ d̄âù ra tiêu chuâ’n, và sao
˙ i kênh có sô´ M. Ví du, d̄ê’ sao chép thông báo lô˜˙i vào d̄âù ra tiêu chuâ’n, câ`n dùng lênh
chép tó’
2>&1, còn 1>&2 sao chép stdout ˙ vào stderr. Kha’ năng này d̄ăc biêt có ích khi muôń ghi d̄â ˙ ù
˙ ˙
ra vào tâp tin, vì khi d̄ó chúng ta vù’a có thê’ nhìn thâý thông báo trên màn hình, vù’a ghi chúng
vào tâp ˙tin. Ví du, tru’ò’ng ho’p sau thu’ò’ng d̄u’o’c ú’ng dung trong các script chay khi kho’’i d̄ông
˙
Linux: ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
kênh giao tác
teppi82@teppi:~$ cat hiho > /dev/null
cat: hiho: No such file or directory
teppi82@teppi:~$ cat hiho > /dev/null 2>&1
3.5.2 Su’’ dung |

˙
Môt tru’ò’ng ho’p d̄ăc biêt cu’a chuyê’n hu’ó’ng d̄âù ra là su’ tô’ chú’c các d̄u’ò’ng ôńg (ha y còn có
thê˙’ goi là kênh ˙ giũ˙ a các
’
˙ chuong trình, hoăc băng chuyê
’’
˙`n). Hai hay vài câu lênh, mà d̄âù ra
cu’a lê˙nh tru’ó’c dùng làm d̄âù vào cho lênh˙sau, liên kê´t vó’i nhau (có thê’ nói phân ˙ cách nhau,
˙ ´ n) bo’i ký hiêu gach thă’ng d̄úng˙
nêú muô ’ ’ - "|". Khi này d̄âù ra tiêu chuâ’n cu’a lênh d̄ú’ng bên
˙ ˙
trái so vó’i | du’o’c chuyê’n d̄êń d̄âù vào tiêu chuâ’n cu’a chu’o’ng trình, dú’ng bên pha ˙ ’ i so vói |.
’
Ví du: ˙
˙
kênh giao tác
maikhai@fpt:/sw$ cat ls.txt | grep knoppix | wc -l
Dòng này có nghı̃a là kê´t qua’ cu’a lênh cat, tú’c là nôi dung tâp tin ls.txt, sẽ d̄u’o’c chuyê’n
d̄ên d̄âù vào cu’a lênh grep, lênh này˙ sẽ phân chia nô˙i dung nói
´ ˙ trên và chı’ lâý˙ ra nhũng
’
˙ ˙ ´ ˙
dòng nào có chú’a tù’ knoppix. ¯Dên lu’o’t mình, kêt qua cua lênh grep d̄u’o’c chuyên tó’i d̄âù
´ ’ ’ ’
vào cu’a lênh wc -l, mà tính sô´ nhũ’ng ˙ dòng thu d̄uoc. Duò˙ng ôńg su’ du˙ng d̄ê’ kê´t hop vài
’’ ¯ ’’ ’ ’
˙ ˜ ˙ ´ ’ ˙
chu’o’ng trình nho’ lai vó’i nhau (môi chu’o’ng trình thu’c hiên môt biên d̄ôi xác d̄inh nào d̄ó trên ˙
d̄âù vào) tao thành˙ môt lênh tô’ng quát, mà kê´t qua’˙ cu’a ˙nó sẽ˙ là môt biêń d̄ô’i˙ phú’c tap. Câ`n
chú ý ră`ng,˙ hê vo’ goi và ˙ thu˙ c hiên tâ´t ca’ các câu lênh có trong d̄uòng
’
˙ ˙
’ ’ ôńg cùng môt lúc, chay
mô˜i lênh d̄ó trong˙ ˙ t ba’n ˙sao hê
mô ˙ vo’ riêng. Vì thê´˙ngay khi chuong trình thú nhâ´t bă ˙ ´ t d̄âù d̄u˙ a
’’ ’ ’
˙ ’ o’ d̄âù ra, chu˙ong trình tiê´˙ p theo bă´t d̄âù xu’ lý kê´t qua’ này. Cũng y nhu vây, các lênh
kê´t qua ’ ’’ ’ ’
tiê´p theo thu’c hiên các công viêc cu’a mình: chò’ dũ’ liêu tù’ lênh tru’ó’c và d̄u’a kê´t qua ˙ ’ cho lê˙ nh
tiê´p theo, giô ˙´ ng nhu
˙ môt dây chuyê ˙ `n sa’n xuâ´t. Nêú nhu ˙ muô´˙ n môt lênh nào d̄ó kê´t thúc hoàn ˙
’ ’
toàn, tru’ó’c khi thu’c hiê ˙ n lênh tiê´p theo, ban có thê’ sue’ dung trên ˙ mô
˙ t dòng ca’ ký hiêu dây
’
chuyê`n |, cũng nhu’ dâú châ´p phâ’y ;. Tru’ó’c mô˜i dâú châ´m phâ’y, hê˙ vo’ sẽ dù’ng lai và
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ chò
’
cho d̄êń khi thu’c hiên xong tâ´t ca’ các câu lênh tru’ó’c cu’a d̄u’ò’ng ôńg. ˙Trang thái thoát ˙ ra (giá
˙ ˙ ˙ ˙
34 Bash
tri lôgíc, mà d̄u’o’c tra’ lai sau khi thu’c hiên xong chu’o’ng trình) cu’a môt d̄u’ò’ng ôńg sẽ trùng
vó˙’i trang thái thoát
˙ ra cu ˙’ a câu lênh sau
˙ cùng˙ trong d̄uòng ôńg. O
’’ ’’ tru’ó’c˙câu lênh d̄âù tiên cu’a
d̄u’ò’ng ôńg có thê’ d̄ăt ký hiêu "!", khi d̄ó trang thái thoát ra cu’a d̄u’ò’ng ôńg˙ sẽ là phu’ d̄inh
˙ ˙
lôgíc cu’a trang thát ˙thoát ra ˙cu’a lênh cuôí cùng ˙ trong d̄uòng ôńg. Túc là nêú trang thái thoát
’’ ’
˙
ra cu’a lênh ˙cuôí cùng bă`ng 0 thì tra ˙ ng thái thoát ra cu’a d̄uòng ôńg sẽ bă`ng 1 và ˙nguoc lai. Hê
’’ ’’
vo’ chò’ cho tâ´t ca’ các câu lênh kê´t ˙thúc rôì mó’i xác d̄inh và d̄u’a ra giá tri này.
˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙
3.5.3 ¯Dâù loc

˙
Ví du cuôí cùng o’’ trên (ví du vó’i câu lênh grep) có thê’ dùng d̄ê’ minh hoa cho môt khái niêm
qua tro˙ ng khác, d̄ó là, d̄âù lo˙ c chuong˙ trình. Dâù loc - d̄ó là lênh (hay chu ˙ ong trình),˙ ˙´ p
mà tiê
’’ ¯ ’’
˙ ˙ ˙ ˙
nhân dũ’ liêu vào, thu’c hiên môt vài biêń d̄ô’i trên dũ’ liêu này và d̄u’a ra kê´t qua’ o’’ d̄âù ra tiêu
˙ ’n (tù d̄ây
chuâ ˙ còn có˙ thê’ ˙chuyê˙’n d̄êń noi nào d̄ó theo ý˙muôń cu’a nguòi dùng). Các câu lênh
’ ’ ’’
- d̄âù loc bao gô`m các lênh d̄ã nói d̄êń o’’ trên cat, more, less, wc, cmp, diff, ˙
và ca’ nhũ˙ ng câu lênh có˙trong ba’ng 3.1
’
˙
Ba’ng 3.1: Các câu lênh d̄âù loc

Lênh Mô ta’ ngăń gon ˙ ˙
˙ ˙
grep, fgrep, egrep Tìm trong tâp tin hay dũ’ liêu d̄âù vào các dòng có chú’a mâ˜u văn ba’n
d̄u’o’c chı’ ra và ˙ d̄ua các dòng˙này tói d̄âù ra tiêu chuâ’n
’ ’
˙
tr Trong dũ’ liêu d̄âù vào thay thê´ các ký tu’ o’’ ô thú’ nhâ´t bo’’i các ký tu’ tu’o’ng
ú’ng o’’ ô thú˙’ hai. Hãy thu’’ gõ lênh tr ˙abc ABC rôì gõ vài dòng ˙ chúa
’
các ký tu’ abc! ˙
˙
comm So sánh hai tâp tin theo tù’ng dòng môt và d̄u’a vào d̄âù ra tiêu chuâ’n 3
côt : môt - nhũ ˙ ng dòng chı’ găp o’ tâp tin ˙ thú nhâ´t, hai - nhũng dòng chı’
’ ’ ’ ’
gă˙ p o’’ tâ˙p tin thú’ hai, và ba - nhũ
˙ ng˙dòng có trong ca’ hai tâp tin.
’
˙ ˙ ’ a d̄âù tiêu chuâ’n d̄ê’ in á̂˙n.
pr D
¯ ˙ inh da ng tâp tin hay nô i dung cu
˙ ˙’ ˙
sed Trình soan thao tâp tin theo dòng, su’’ dung d̄ê’ thu’c hiên môt vài biêń d̄ô’i
trên dũ’ liê ˙ u d̄âù vào
˙ (lâý tù tâp tin hay ˙d̄âù vào tiêu
˙ chuâ˙ ’n)˙
’
˙ ˙
Môt d̄âù loc d̄ăc biêt, câu lênh tee, nhân d̄ôi dũ’ liêu d̄âù vào, môt măt gu’’i dũ’ liêu này
d̄êń d̄â`˙u ra tiêu˙ chuâ
˙ ’n, mă
˙ t khác˙ghi nó (dũ liêu) vào tâp ˙tin (nguòi dùng˙ câ`n˙ d̄ăt tên). Dê
’ ’’
˙˜ thâý
˙ ˙ ˙ ˙
ră`ng theo chú’c năng cu’a mình lênh tee tu’o’ng tu’ nhu’ nhóm ký tu’ chuyê’n hu’ó’ng 1>&file.
Kha’ năng cu’a d̄âù loc có thê’ mo’’ ˙rông vó’i viêc su’’ du
˙ ng các biê’u thú˙c chính quy (d̄iêù khiê’n),
’
˙ ˙
cho phép, ví du, tô’ chú’c tìm kiê´m theo các mâ˜u tìm˙ ˙ kiê´m tù d̄on gia’n d̄êń phúc tap và râ´t
’ ’ ’
´ ˙ ´ ’ ´ ` ` ’
phú’c tap. Nêu muôn, chúng ta có thê nói rât nhiêu vê chuyên hu’ó’ng và d̄âu loc. Nhu` ˙ ng nôi
’
dung này ˙ có trong phâ`n lón các cuôń sách vê` UNIX và Linux (xem phâ`n lò˙i kê´t). Vì vâ˙y,
’ ’
chúng ta sẽ dù’ng o’’ d̄ây và chuyê’n sang môt phâ`n khác, d̄u’o’c goi là "môi tru’ò’ng và các biê ˙´ n
môi tru’ò’ng" tao bo’’i hê vo’. ˙ ˙ ˙
˙ ˙
3.6 Tham biêń và các biêń sô

´ . Môi tru’ò’ng cu’a hê vo’
˙
Khái niêm tham biêń trong hê vo’ bash tu’o’ng ú’ng vó’i khái niêm biêń sô´ trong các ngôn ngũ’
lâp trình˙ thông thu’ò’ng. Tên go ˙ i (hay ID) cu’a tham biêń có thê ˙ ’ là môt tù bao gô`m các ký tu
’ ’
˙’ ´ ´ ˙ ’ ` ’ ˙ ´ ˙
bang chũ’ cái, chũ’ sô, dâu gach du’ó’i (chı ký tu’ d̄âu tiên cua tù’ này không d̄u’o’c là chũ’ sô), và
ca’ nhũ’ng ký tu’ sau: , , #, , - ˙(gach ngang), $,,˙0, _ (gach du’ó’i). Chúng ta nói ˙ră`ng, tham biêń
˙ ˙ ˙
´ . Môi tru’ò’ng cu’a hê vo’ 35
˙
d̄u’o’c xác d̄inh hay d̄u’o’c d̄ăt ra, nêú ngu’ò’i dùng găń cho nó môt giá tri. Giá tri có thê’ là môt
dòng˙ trôńg˙rôñg. Dê’ nhìn
˙ thâ ˙’ dung ˙ký tu $ o˙’ truóc tên cu’˙a
˙ ´ y giá tri cu’a tham biêń, nguòi ta su
¯ ’’ ’ ’ ’ ’’
nó. Nhu’ vây, lênh: ˙ ˙ ˙
˙ ˙
kênh giao tác
maikhai@fpt:/sm$ echo parameter
hiê’n thi tù’ parameter, còn lênh

˙ ˙
kênh giao tác
maikhai@fpt:/sm$ echo $parameter
hiê’n thi giá tri cu’a tham biêń parameter (tâ´t nhiên nêú nhu’ tham biêń d̄ó du’o’c xác d̄inh).
˙ ˙ ˙ ˙
3.6.1 Các dang tham biêń khác nhau

˙
Tham biêń chia thành ba dang: tham biêń vi trí, tham biêń d̄ăc biêt (các ký tu’ d̄ăc biêt d̄ã nói
o’’ trên chính là tên cu’a nhũ˙’ng tham biêń này) ˙ và các biêń sô˙´ cu’a˙ hê vo’. Tên˙ (ID)
˙ cu ˙’ a tham
biêń vi trí gô`m môt hay vài chũ’ sô´ (nhu’ng không có tham biêń vi trí ˙0). Giá tri cu’a tham biêń
vi trí là˙ các tham sô
˙´ cho lênh, d̄uoc d̄ua ra khi chay hê vo’ (tham sô
’’ ’
˙´ d̄âù tiên là giá
˙ tri cu’a tham
˙´ n 1, tham sô´ thú hai - ˙tham biê
biê ˙´ n 2, v.v. . . ). Có
˙ thê
˙’ dùng câu lênh set d̄ê’ thay ˙d̄ô’i giá tri
’
cu’a tham biêń vi trí. Giá tri cu’a các tham biêń này cũng thay d̄ô’˙i trong khi hê vo’ thu’c hiên˙
môt trong các hàm ˙ sô´ (chúng ˙ ta sẽ xem xét vâń d̄ê` này o’ duói). Các tham biêń d̄ă ˙ c biêt˙ không
˙
’ ’’
gì ˙khác ho’n là các mâ˜u, mà su’ thay thê´ (phép thê´, phép hoán d̄ô’i) chúng d̄u’o’c thu ˙ c hiê
’
˙ n nhu
’
trong ba’ng 3.2: ˙ ˙ ˙ ˙
Các tham biêń d̄ăc biêt, d̄u’o’c liêt kê o’’ ba’ng trên, có môt d̄iê’m khác biêt d̄ó là chı’ có thê’
˙
"nhăć" d̄êń chúng, không ˙ thê’ gán
˙ các ˙ giá tri cho các tham ˙biêń này. Biêń ˙môi truòng, nhìn
’’
´ ˙ ´
tù’ phía hê vo’, d̄ó là các tham biên d̄u’o’c d̄ăt tên. Giá tri cu’a biên môi tru’ò’ng d̄u’o’c gán nhò’
thao tác có ˙ dang sau: ˙ ˙ ˙ ˙
˙
kênh giao tác
[user]$ name=value
Trong d̄ó, name - tên cu’a biêń, còn value - giá tri muôń gán cho biêń (có thê’ là môt
dòng trôńg). Tên cu’a biêń môi tru’ò’ng chı’ có thê’ bao gô`m˙ các chũ’ sô´, chũ’ cái và không d̄u’o˙’c
bă´t d̄âù bo’’i môt chũ’ sô´. (Tin ră`ng sau khi d̄oc d̄oan viê´t vê` tham biêń vi trí thì các ban d̄ã hiê˙’u
tai sao môt biê˙´ n môi tru’ò’ng không thê’ bă´t˙d̄âù bo ˙ ’ i môt chũ sô´.) Giá tri
’ ’
˙ có thê’ là bâ
˙´ t kỳ môt
˙ ˙ ˙ ˙
dòng văn ba’n nào. Nêú giá tri có chú’a nhũ’ng ký tu’ d̄ăc biêt, thì câ`n d̄ăt nó (giá tri) vào dâ´˙u
ngoăc. Giá tri tâ´t nhiên sẽ không ˙ chúa các dâú ngoă˙c này.˙ Nê ˙´ u môt biêń˙ môi truòng˙ d̄uoc xác
’ ’ ’’
d̄inh, thì cũng có thê’ bi xóa bo’ bă`ng lênh nôi trú unset. Tâp ho’p˙tâ´t ca’ các biêń này cùng
˙ ˙ ˙ ˙ vói
’
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
’
các giá tri d̄ã gán cho chúng goi là môi tru’ò’ng (enviroment) cua hê vo. Có thê xem nó (môi’ ’
tru’ò’ng) nhò˙ lênh set khi không ˙ có tham sô´ (có thê’ câ`n dùng d̄uò˙ng ôńg ’set | less",
’ ’’
´ ˙
nêu môi tru’ò’ng ló’n, có nhiêu biên). ¯Dê xem giá tri cu’a môt biên môi tru’ò’ng cu thê’, thay vì
` ´ ’ ´
dùng lênh set (khi này câ`n tìm trong kê´t qua’ cu’a˙nó biêń˙ muôń xem), có thê’ ˙su’’ dung lênh
echo:˙ ˙ ˙
kênh giao tác
[user]$ echo $name
36 Bash
Ba’ng 3.2: Thay thê´ các tham biêń d̄ăc biêt

Tham biêń Quy luât thay thê´ ˙ ˙
˙´ ’
* Thay thê bo’i các tham biêń vi trí, bă´t d̄âù tù’ tham biêń thú’ nhâ´t. Nêú su’
thay thê´ thu’c hiên trong dâú ngoă ˙ c kép, thì tham biêń này sẽ d̄u’o’c thay˙
bo’’i môt tù’˙duy ˙nhâ ´ t, mà tao ra tù˙’ tâ
´ t ca’ các tham biêń vi trí, phân ˙ cách
˙ ˙ ˙
nhau bo’’i ký tu’ d̄âù tiên cu’a biêń sô´ IFS (sẽ nói d̄êń o’’ sau). Tú’c là "$"
tu’o’ng d̄u’o’ng vó ˙ i "$1c$2c. . . ", trong d̄ó c - ký tu d̄âù tiên trong giá tri
’ ’
cu’a biêń sô´ IFS. Nêú giá tri cu’a IFS trôńg, hoăc˙ không d̄u’o’c xác d̄inh˙
giá tri, thì tham biêń phân cách ˙ nhau bo’i các khoa ˙ ’ ng trăńg. ˙ ˙
’
˙
@ Thay thê´ bo’’i tham biêń vi trí, bă´t d̄âù tù’ tham biêń thú’ nhâ´t. Nêú thay thê´
thu’c hiên trong ngoăc kép, ˙ thì mô˜i tham biêń sẽ d̄uoc thay thê´ bo’i môt
’’ ’
˙ ˙ ˙ ˙ ´
tù’ riêng biêt. Tú’c là, "$@" tu’o’ng d̄u’o’ng vó’i "$1" "$2" . . . Nêu không có ˙
tham biêń ˙vi trí, thì giá tri sẽ không d̄u’o’c thiê´t lâp (tham biêń sẽ bi x
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
# Thay thê´ bo’’i giá tri thâp phân cu’a các tham biêń vi trí.
˙ ˙ ˙
? Thay thê´ bo’’i trang thái thoát ra cu’a câu lênh cuôí cùng trong d̄u’ò’ng ôńg,
mà d̄u’o’c thu’c hiê ˙ n trong chê´ d̄ô nê`n truó˙c.
’’
˙ ´ ’˙ ˙ ˙
- (gach ngang) Thay thê bo’i giá tri các cò’, flag, d̄u’o’c d̄ăt bo’’i lênh nôi trú set hay trong
˙ khi chay hê vo’. ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙
$ Thay thê´ bo’’i sô´ cu’a tiêń trình (PID - process identificator)
Thay thê´ bo’’i sô´ cu’a tiêń trình (PID) cuôí cùng trong sô´ các câu lênh thu’c
hiên trong nê`n sau. ˙ ˙
˙
0 Thay thê´ bo’’i tên hê vo’ hay tên cu’a script d̄ang chay. Nêú bash chay
môt tâp tin lênh nào˙ d̄ó, thì $0 có giá tri bă`ng tên cu’a˙ tâp tin này. Trong ˙
tru˙’ò’ng˙ ho’p ngu˙ oc lai giá tri này bă`ng d̄u
’’
˙ òng dâñ d̄âù ˙d̄u’ d̄êń hê vo’ (ví
’’
du, /bin/bash ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙
_ (gach du’ó’i) Thay thê´ bo’’i tham sô´ cuôí cùng cu’a câu lênh tru’ó’c trong sô´ các câu lênh
˙ d̄ã d̄u’o’c thu’c hiên (nêú d̄ó lai là môt tham ˙ biêń hay biêń sô´, thì sẽ˙ su’
’
dung giá ˙ tri˙ cu’a ˙n ˙ ˙
˙ ˙
Trong d̄ó, câ`n thay name bo’’i tên biêń (nhu’ vây, trong tru’ò’ng ho’p này, ban lai câ`n pha’i
biêt tên cu’a biêń muôń xem). Trong sô´ các biêń, mà
´ ˙ ban sẽ thâý trong
˙ kê´t qua’˙cu’a˙ lênh set,
có nhũ’ng biêń râ´t thú vi. Xin hãy chú ý d̄êń, ví du, biêń˙ RANDOM. Nêú thu’’ chay vài ˙ lâ`n liên
tiê´p câu lênh sau: ˙ ˙ ˙
˙
kênh giao tác
maikhai@fpt:/sw$ echo $RANDOM
thì mô˜i lâ`n ban sẽ nhân d̄u’o’c môt giá tri mó’i. Nguyên nhân là vì biêń này tra’ lai môt giá
˙
tri ngâ˜u nhiên4 trong ˙’ ng 0˙- 32 ˙768. ˙
khoa ˙ ˙
˙
3.6.2 ´ u nhăć cu’a hê vo’

Dâ
˙
Môt trong các biêń râ´t quan trong có tên PS1. Biêń này cho biê´t dang cu’a dâú nhăć, mà bash
d̄u’˙a ra trong khi chò’ ngu’ò’i dùng
˙ nhâp câu lênh tiê´p theo. Theo mă
˙ c d̄inh thì biêń này d̄uoc
’’
˙ ˙ ’ ´ ˙ ˙
gán giá tri "\s-\v\$ , tuy nhiên trên các ban phân phôi khác nhau thu’ò’ng có các script ˙
˙
4
random là tù’ tiêńg Anh có nghı̃a ngâ˜u nhiên
´ . Môi tru’ò’ng cu’a hê vo’ 37
˙
kho’’i d̄ông (hay script d̄ăng nhâp) xác d̄inh lai biêń này. Nói chung thì trong bash có tâ´t ca’
bôń dâ´˙u nhăć, d̄u’o’c su’’ dung trong
˙ các tru ˙ òng˙ hop khác nhau. Biêń PS1 d̄ua ra dang cu’a dâú
’’ ’ ’
˙ ˙
nhăć khi hê vo’ chò’ nhâp lênh. Dâú nhăć thú’ hai, ˙ xác d̄inh bo’i biêń PS2, xuâ´t hiê˙n khi hê vo’
’
chò’ ngu’ò’i ˙dùng nhâp thêm ˙ ˙ môt vài dũ liêu câ`n thiê´t nào
’
˙ d̄ó d̄ê’ có thê’ tiê´p tuc cha˙ y câu lê
˙ nh
(chu’o’ng trình) d̄ã go ˙ i. Theo mă˙ c d̄inh biê
˙´ n PS2 có giá tri ">". Râ´t có thê’ ba ˙ n d̄ã˙ nhìn thâ
˙´ y
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
dâú nhăć này, khi chay lênh cat d̄ê’ d̄u’a dũ’ liêu vào tù’ bàn phím vào tâp tin. Môt ví du khác
- lênh ftp, sau khi cha ˙ có dang nhu d̄ã nói. Dâ
˙ y˙ lênh này dâú nhăć sẽ ˙´ u nhăć, ˙xác d̄inh
˙ bo’i
’ ’
biê´˙n PS3, su’’ dung trong ˙ lênh
˙ select. Dâú nhăć, xác ˙ d̄inh bo’i biêń PS4, d̄uoc d̄ua ra
’ ’’ ’
˙ truóc
’’
˙
mô˜i câu lênh, trong lúc bash˙ theo dõi quá trình thu’c hiê˙n. Giá tri theo măc d̄i ˙ nh - "+". Nêú
˙ ´ n, ban có thê’ thay d̄ô’i các biêń PS1 và ˙ PS2.
˙ Khi này˙ có thê’ ˙su’ du ˙
có mong muô ’ ng bâ´t kỳ ký
tu’ nào nhâp tù’ bàn phím, cũng nhu’ môt vài ký tu’ chuyên dùng d̄ê’ xác d̄inh da˙ ng dâú nhăć
˙
˙ trong ˙ba’ng 3.3 (chı’ d̄ua ra môt vài trong
nhu ˙ ˙
sô´ chúng làm ví du, danh sách˙ d̄â`y ˙d̄u’ xem trong
’ ’
trang man cu’a bash - gõ lênh "man ˙ bash"). ˙
˙
Ba’ng 3.3: Ký tu’ xác d̄inh dang dâú nhăć

Cum ký tu’ Giá tri (kêt qua’ thu d̄u’o’c) ˙
´ ˙ ˙
˙ ˙ ˙ ˙
\a Tín hiêu âm thanh (mã ASCII 07)
˙
\d Thò’i gian o’’ dang "Thú’, tháng, ngày", ví du, Sun, Dec, 26.
˙ ˙
\h Tên máy (hostname) d̄êń dâú châ´m d̄âù tiên.
\H Tên máy d̄â`y d̄u’, ví du teppi.phanthinh.com
˙
\t Thò’i gian hiên thò’i o’’ dang 24 giò’: HH:MM:SS (giò’:phút:giây)
˙ ˙
\T Thò’i gian hiên thò’i o’’ dang 12 giò’: HH:MM:SS
˙ ˙
\@ Thò’i gian hiên thò’i o’’ dang 12 giò’ am/pm (sáng/chiêù)
˙ ˙
\u Tên ngu’ò’i dùng d̄ã chay hê vo’, ví du teppi
˙ ˙ ˙
\w Tên d̄â`y d̄u’ cu’a thu’ muc làm viêc hiên thò’i (bă´t d̄âù tù’ gôć), ví du
/home/teppi82/project/l4u ˙ ˙ ˙ ˙
\W Thu’ muc hiên thò’i (không có d̄u’ò’ng dâñ)
˙ ˙
\$ Ký tu’ #, nêú hê vo’ d̄u’o’c chay bo’’i ngu’ò’i dùng root, và ký tu’ $, nêú hê vo’
d̄u’o’c chay bo’’i ˙ngu’ò’i dùng
˙ ˙ ˙ òng.
thu ’’
˙ ˙
˙ ˙
\nnn Ký tu’ có mã hê tám nnn
˙ ˙
\n Dòng mó’i (chuyê’n dòng)
\s Tên hê vo’
˙
\# Sô´ hiên thò’i cu’a câu lênh
˙ ˙
\\ Dâú gach ngu’o’c (backslash)
\[ Sau ký˙ tu’ này ˙tâ´t ca’ các ký tu’ sẽ không d̄u’o’c in ra.
\] Kê´t thúc˙chuô˜i các ký tu’ không ˙ d̄uoc in ra.˙
’’
\! Sô´ thú’ tu’ cu’a lênh hiên ˙thò’i trong li˙ ch su’’ các câu lênh d̄ã dùng.
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Sô´ cu’a lênh (sô´ thú’ tu’ cu’a lênh d̄ang thu’c hiên trong buô’i làm viêc hiên thò’i) có thê’ khác
˙
vó’i sô´ cu’a chính nó trong ˙ danh˙ sách "lich˙ su’ các ˙ câu lênh", bo’i vì˙ danh˙ sách còn chúa ca’
’ ’ ’
nhũ’ng câu lênh d̄ã d̄u’o’c ghi lai trong tâp˙ tin lich su’’. Sau˙ khi giá tri cu’a biêń d̄u’o’c hê vo’ d̄oc
xong, sẽ xa’y˙ ra su’ thay ˙ thê´ theo˙ các quy ˙ luât ˙mo’ rông trong ba’ng trên,
’
˙ d̄ô`ng thò˙’i còn
˙ xa’y ˙ra
˙ ˙ ˙
su’ thay thê´ trong tên các câu lênh, trong các biê’u thú’c sô´ hoc, và su’ chia tù’ (word splitting).
˙
Chúng ta sẽ nói d̄êń nhũ’ng su’ thay ˙ thê´ này o’ duói.Ví du, sau˙khi thuc˙ hiên lênh (vì trong dòng
’ ’’ ’
˙
văn ba’n có khoa’ng trôńg, nên nhâ´t thiê´t pha’i có dâú ngoă ˙ c): ˙ ˙ ˙
kênh giao tác ˙
[user/root]$ PS1="[\u@\h \W]\$"
38 Bash
thì trong dâú nhăć sẽ có dâú mo’’ ngoăc vuông, tên ngu’ò’i dùng, ký hiêu , tên máy, khoa’ng
trăńg, tên cu’a thu’ muc hiên thò’i (không˙ có d̄u’ò’ng dâñ), dâú d̄óng ngoă˙c vuông, và ký hiêu
$ (nêú trên hê vo’ d̄ang˙ làm ˙ viêc nguòi dùng bình thuòng) hay #(nêú hê˙ vo’ chay duói ngu˙òi
’’ ’’ ’’ ’’
dùng root). ˙ ˙ ˙ ˙
3.6.3 Biêń môi tru’ò’ng PATH

Còn môt biêń cũng quan trong nũ’a có tên PATH. Biêń này d̄u’a ra danh sách d̄u’ò’ng dâñ
d̄êń các˙ thu’ muc, mà bash˙ sẽ tìm kiê´m tâp tin (tru’ò’ng ho’p riêng là các tâp tin lênh)
trong tru’ò’ng ho˙’p, d̄u’ò’ng dâñ d̄â`y d̄u’ d̄êń tâ˙p tin không d̄u’o’˙c d̄u’a ra. Các thu˙’ muc trong
˙
˙ ˙ ˙
danh sách này phân cách nhau bo’’i dâú hai châ´m (:). Theo măc d̄inh biêń PATH chú’a ˙
các thu’ muc /usr/local/bin, /bin, /usr/bin, /usr/X11R6/bin, ˙ ˙ tú’c là có
˙
dang: /usr/local/bin:/bin:/usr/bin:/usr/X11R6/bin: ¯Dê’ thêm thu’ muc
˙ danh sách này, câ`n thuc hiên câu lênh sau:
vào ˙
’
˙ ˙ ˙
kênh giao tác
[user]$ PATH=$PATH:new_path
Khi tìm kiê´m, hê vo’ "luc loi" các thu’ muc theo d̄úng thú’ tu’ d̄ã liêt kê trong biêń PATH.
Môt chú ý nho’, có thê ˙ ’ d̄ua˙ vào˙ danh sách này
˙ thu muc hiên thò ˙ i, khi˙ thêm vào biêń PATH
’ ’ ’
˙ ´ ´ ` ˙ ˙
môt dâu châm (.). Tuy nhiên, d̄ây là d̄iêu không khuyên làm vó’i lý do ba’o mât: ngu’ò’i có ác
˙ thê’ d̄ăt vào thu muc dùng chung môt chuong trình nào d̄ó, có cùng tên vó˙i môt trong sô´
ý có ’ ’’ ’
nhũ’ng câu lênh thu’ò’ng dùng bo’’i root, nhu’ng thu’c hiên nhũ’ng chú’c năng khác hoàn˙ toàn (d̄ăc
˙ ˙ ˙
biêt nguy hiê˙’m nêú thu muc hiên thòi d̄úng o’ d̄â˙ù danh
˙ sách tìm kiê´m). ˙
’ ’ ’ ’
˙ ˙ ˙
3.6.4 Biêń môi tru’ò’ng IFS

Biêń này xác d̄inh ký tu’ (cum ký tu’) phân cách (Internal Field Separator), su’’ dung trong thao
tác phân chia tù’˙ngũ’ khi˙ biê´˙n d̄ô’i dòng
˙ lênh, mà hê vo’ thuc hiên truóc khi chay mô˙ t câu lênh nào
’ ’’
d̄ó (xem du’ó’i). Giá tri theo măc d̄inh cu’a˙ biêń này˙- "<Khoa ˙ ’ ng_tră
˙ ´ ng><Tab><Ký_tu
˙ ˙ _hàng_mó
’
˙
’i>".
´ ’ ˙ ˙ ˙
Nêu thu’ gõ lênh "echo $IFS", ban sẽ nhân d̄u’o’c môt ngac nhiên nho. ’ ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
3.6.5 Thu’ muc hiên thò’i và thu’ muc cá nhân

˙ ˙ ˙
Tên cu’a thu’ muc hiên thò’i ghi trong biêń môi tru’ò’ng vó’i tên PWD, và giá tri cu’a biêń này thay
d̄ô’i sau mô˜i lâ`n˙ cha˙y chu’o’ng trình cd (cũng nhu’ mô˜i lâ`n thay d̄ô’i thu’ muc˙ hiên thò’i theo bâ´t
kỳ cách nào, ví du,˙ qua Midnight Commander). Tu’o’ng tu’ nhu’ vây tên d̄â`˙y d̄u’ ˙(gô`m ca’ d̄u’ò’ng
dâñ) cu’a thu’ muc˙cá nhân cu’a ngu’ò’i dùng, chay tiêń trình ˙ d̄ã cho,
˙ ghi trong biêń HOME.
˙ ˙
3.6.6 Câu lênh export

˙
Khi hê vo’ chay môt chu’o’ng trình hay câu lênh nào d̄ó, nó (hê vo’) cung câ´p cho chúng môt
˙ ´ n môi˙ truò˙ng. Dê’ có thê’ cung câ´p biê
phâ`n biê ˙ ´ n môi truòng cho
˙ tiêń trình chay tù hê vo’, câ`˙n
’’ ¯ ’’ ’
´
gán giá tri cho biên này vó’i lênh export, tú’c là thay vì ˙ ˙
˙ ˙
kênh giao tác
[user]$ name=value
câ`n gõ:
3.7 Khai triê’n biê’u thú’c 39
kênh giao tác

[user]$ export name=value
Trong tru’ò’ng ho’p này, tâ´t ca’ các chu’o’ng trình chay tù’ hê vo’ (kê’ ca’ ba’n sao thú’ hai cu’a
chính hê vo’) sẽ có ˙quyê`n truy câp tó’i các biêń d̄u’o’c gán
˙ nhu˙ vây, túc là su’ dung giá tri cu’a
’ ’ ’
˙ tên.
chúng qua ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
3.7 Khai triê’n biê’u thú’c

Hay hê vo ’ d¯oc các câu lênh nhu’ thê ´ nào? Khi hê vo’ nhân d̄u’o’c môt dòng
lênh này d̄ó cân thu’c hiên, nó (hê vo) tru’ó’c khi chay câu lênh thu’˙c hiên viê
˙ c "phân
˙ ˙ ngũ
˙ ` ˙ ˙’
tích ’
˙
pháp" dòng lênh này ˙ (giô
˙ ´ ng trong
˙ ngôn ngũ, phân˙ tích chu
˙’ ngũ˙, vi ngũ
˙ ). ˙Môt trong nhũng
’ ’ ’ ’
˙ ˙ ˙
bu’ó’c cu’a su’ phân tích này là phép mo’’ hay khai triê’n biê’u thú’c (expansion). Trong bash có
ba’y loai khai˙ triê’n biê’u thúc:
’
˙
• Khai triê’n dâú ngoăc (brace expansion);
˙
• Thay thê´ dâú ngã (tilde expansion);
• Phép thê´ các tham biêń và biêń sô´;
• Phép thê´ các câu lênh;

˙
• Phép thê´ sô´ hoc (thu’c hiên tù’ trái sang pha’i);
˙ ˙ ˙
• Phép chia tù’ (word splitting);
• Khai triê’n các mâ˜u tên tâp tin và thu’ muc (pathname expansion).
˙ ˙
Các thao tác này d̄u’o’c thu’c hiên theo d̄úng thú’ tu’ liêt kê trên. Chúng ta sẽ xem xét chúng
theo tú’ tu’ này. ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙
3.7.1 Khai triê’n dâ

´ u ngoăc
˙
Khai triê’n dâú ngoăc tô´t nhâ´t minh hoa trên ví du. Gia’ thiê´t, chúng ta câ`n tao thu’ muc con
trong môt thu’ muc nào ˙ d̄ó, hoăc thay d̄ô˙ ’i nguòi dùng
˙ so’ hũu cu’a vài tâp tin cùng
˙ môt lúc.
˙ Có
’’ ’ ’
thê’ thu’c˙hiên d̄iê`˙u này nhò’ các˙ câu lênh sau: ˙ ˙
˙ ˙ ˙
kênh giao tác
[user]$ mkdir /usr/src/unikey/{old,new,dist,bugs}
[root]# chown root /usr/{ucb/{ex,edit},lib/{ex?.?*,how_ex}
Trong tru’ò’ng ho’p d̄âù, trong thu’ muc /usr/src/unikey/ sẽ tao ra các thu’ muc con
old,new,dist, ˙và bugs. Trong tru’ò˙’ng ho’p thú’ hai, ngu’ò’i dùng so’’ hũ
˙ u cu’a các tâp tin
’
˙ sau
sẽ thay d̄ô’i (thành root): ˙ ˙
• /usr/ucb/ex
• /usr/lib/ex?.?
40 Bash
• /usr/ucb/edit
• /usr/lib/ex?.?
• /usr/ucb/ex
• /usr/lib/how_ex
• /usr/ucb/edit
• /usr/lib/how_ex
Tú’c là vó’i mô˜i căp dâú ngoăc sẽ tao ra vài dòng riêng rẽ (sô´ nhũ’ng dòng này bă`ng sô´ tù’
năng trong dâú ngoă˙c) bă`ng cách
` ˙ ghi thêm
˙ vào tru’ó’c mô˜i tù’ trong ngoăc nhũ’ng gì d̄ú’ng tru’ó’c
˙
dâú ngoăc, và ghi thêm vào sau mô˜i tù’ này nhũ’ng gì d̄ú’ng sau dâú ngoă ˙ c. Môt ví du khác:
˙
dòng a{d,c,b}e khi khai triê’n sẽ thu d̄u’o’c ba tù’ "ade ace abe". Khai ˙ triê
˙ ’n dâú˙ ngoăc
d̄u’o’c thu’c hiên tru’ó’c các dang khai triê’n khác trong dòng lênh, ho’n nũ’a tâ´t ca’ các ký tu’ d̄ă˙ c
˙
biê˙t có trong
˙ ˙dòng lênh, kê’˙ca’ nhũng ký tu nă`m trong dâú ngoă
’ ’
˙ c, sẽ d̄uoc giũ không thay
’’ ’
˙ d̄ô
˙’i
˙ ˙ ˙
(chúng sẽ d̄u’o’c biên dich o’’ các bu’ó’c phía sau). ˙ ˙
˙ ˙
3.7.2 Thay thê´ dâ

´ u ngã (Tilde Expansion)
Nêú nhu’ tù’ bă´t d̄âù vó’i ký tu’ dâú ngã (’∼’), tâ´t ca’ các ký tu’ d̄ú’ng tru’ó’c dâú gach chéo d̄âù tiên
(hay tâ´t ca’ các ký tu’ nêú nhu ˙ không có dâú gach chéo) sẽ˙d̄uoc hiê’u là tên ngu ˙ òi dùng (login
’ ’’ ’’
name). Nêú nhu’ tên˙ này là môt dòng rôñg (tú’c˙ là dâú gach chéo ˙ d̄úng ngay phía sau dâú ngã),
’
thì dâú ngã sẽ d̄u’o’c thay thê´ ˙bo’’i giá tri cu’a biêń HOME.˙ Và nêú giá tri cu’a biêń HOME không
d̄u’o’c gán thì dâú ngã ˙ sẽ d̄uoc thay thê´ ˙bo’i d̄uòng dâñ d̄âù d̄u’ d̄êń thu ˙muc cá nhân cu’a nguòi
’’ ’ ’’ ’ ’’
dùng,˙ mà d̄ã chay hê vo’. Nê´˙u nhu ngay sau dâú ngã (và truóc dâú gach ˙chéo) là môt tù trùng
’ ’’ ’
vó’i tên cu’a môt˙ngu’˙ò’i dùng ho’p pháp, thì dâú ngã công vó’i tên ngu’ò˙’i dùng d̄u’o’c thay ˙ thê´ bo’i
’
d̄u’ò’ng dâñ d̄â`˙y d̄u’ d̄êń thu’ mu˙ c cá nhân cu’a ngu’ò’i ˙dùng này. Nêú nhu’ tù’ d̄ú’ng ˙ sau dâú ngã
không pha’i là tên cu’a môt ngu˙’ò’i dùng (và không rôñg), thì tù’ không bi thay d̄ô’i. Nêú nhu’ sau
dâú ngã là ’+’, hay ký hiê ˙ u này sẽ d̄uoc thay thê´ bo’i tên d̄âù d̄u’ cu’a thu ˙ muc hiên thòi (túc là
’’ ’ ’ ’ ’
giá tri cu’a biêń PWD). Nê´˙u dú’ng sau dâ ˙´ u ngã là ’-’, thì thay thê´ giá tri cu’a biê ˙ ´ n ˙OLDPWD (thu
’
˙
muc "cũ"). ˙
˙
3.7.3 Phép thê´ các tham biêń và biêń sô

´
Ký tu’ $ d̄u’o’c su’’ dung cho các thao tác thê´ tham biêń, thê´ các câu lênh và thê´ các biê’u thú’c
sô´ ho˙c. Biê’˙u thú’c ˙hay tên d̄ú’ng sau $ có thê’ d̄u’o’c d̄u’a vào ngoăc, ˙không nhâ´t thiê´t, nhu’ng
˙ n, vì dâú ngoăc phân cách biê’u thúc vói các
râ´t tiê ˙ tù hay ký tu˙ d̄úng sau. Nhu vây, d̄ê’ goi
’ ’ ’ ’ ’ ’
˙ ˙
giá tri cu’a tham biêń nói chung cũng nhu’ biêń môi tru’ò’ng nói riêng ˙ trong dòng lênh, ˙ câ`n d̄ă˙ t
˙ c dang $parameter. Dâú ngoăc chı’ câ`n thiê´t, nêú tên cu’a tham biêń có chú
biê’u thú ˙ a vài chũ ˙
’ ’ ’
sô´, hoăc khi˙ theo sau tên còn có các ˙ký tu’ khác, mà chúng ta không muôń hê vo’ "hiê’u lâ`m"
chúng˙là môt phâ`n cu’a tên tham biêń. Trong ˙ tâ´t ca’ các giá tri cu’a biêń sô´ xa’y ˙ra phép thê´ dâú
ngã (∼), su’˙khai triê’n tham biêń và biêń sô´, phép thê´ các câu˙ lênh, phép thê´ các biê’u thú’c sô´
hoc, cũng ˙nhu’ xóa các ký tu’ trích dâñ (xem du’ó’i). Su’ phân chia ˙ tù không xa’y ra, trù truòng
’ ’ ’’
˙ ’ ˙’ ’ ´ ˙
’ ˜
ho’p "$" (lò’i giai thích xem o’ bang sô 3). Su’ khai triên các mâu tên tâp tin và thu’ muc cũng
˙
không d̄u’o’c thu’c hiên. ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙
3.7 Khai triê’n biê’u thú’c 41
3.7.4 Phép thê´ các câu lênh

˙
Phép thê´ các câu lênh là môt công cu râ´t mang cu’a bash. Ý nghı̃a cu’a nó nă`m o’’ chô˜ thay thê´
tên các câu lênh bo˙’’i kê´t qua˙’ thu’c hiê˙n cu’a chúng.
˙ Có hai dang phép thê´ lênh: $(command)
và ‘command‘ Nêu ú’ng dung dang thú’ hai (chú ý o’’ d̄ây˙su’’ dung dâú "ngoă
˙ ´ ˙ ˙ ˙ c d̄o’n ngu’o’c",
phím cho nó thu’ò’ng nă`m trên˙ phím˙ Tab), thì dâú gach ngu’o’c (\) ˙o’’ trong dâú ngoă ˙ c sẽ có chú
˙ c
’
năng nhu’ môt ký tu’ thông thu’ò’ng, trù’ tru’ò’ng ho’p,˙ khi d̄ú’ng
˙ sau nó (dâú gach ngu ˙ oc) là môt
’’
$, ‘, hay môt˙ \. Nêú˙ nhu’ su’’ dung dang $(command), ˙ ˙ trong ˙ngoăc ta˙o
thì tâ´t ca’ các ký tu’ d̄ú’ng
thành môt ˙câu lênh, không có ˙ ký tu
˙ nào có ý nghı̃a d̄ăc biêt. Nêú phép
’
˙ thê´ câu lênh xa ˙’ y ˙ra
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
phía trong ngoăc kép, thì trong kê´t qua’ cu’a phép thê´ sẽ không thu’c hiên phép phân chia tù’ và
˙˜u tên tâp tin và thu muc.
su’ khai triê’n mâ ˙ ˙
’
˙ ˙ ˙
3.7.5 ´ hoc (Arithmetic Expansion)

Phép thê´ sô
˙
Phép thê´ sô´ hoc cho phép tính giá tri cu’a môt biê’u thú’c sô´ hoc và thay thê´ nó (biê’u thú’c)
bo’’i kê´t qua’ thu˙ d̄u’o’c. Có hai dang phép ˙ thê´ sô´˙hoc: $[expression] ˙ ((expression))
Trong d̄ó expression ˙ d̄u’o’c˙ hiê’u (d̄u’o’c bash˙ d̄oc) nhu’ khi d̄ú’ng trong ngoăc kép, nhu’ng
nhũ’ng dâú ngoăc kép o’’ trong˙ expression ˙ ˙ Phía trong
lai d̄u˙’o’c d̄oc nhu’ môt ký tu’ thu’ò’ng.
expression ˙có thu’c hiên các phép thê´ tham˙ biêń˙ và thê ˙ ´ câu lê˙nh. Cú˙ pháp cu’a biê’u thúc
’
expression tu’o’ng˙ tu’ nhu ˙ cú pháp cu’a biê’u thúc sô´ hoc cu’a ngôn
’ ’
˙ ngũ C, cu thê’ hon vê` vâń
’ ’
d̄ê` này có thê’ d̄oc trong˙ phâ`n ARITHMETIC EVALUATION ˙ cu’a trang man ˙ cu’a bash. Ví
du, câu lênh ˙
˙ ˙ kênh giao tác
[user]$ echo $((2 + 3 * 5))
cho kê´t qua’ bă`ng "17". Nêú biê’u thú’c không chính xác, bash sẽ d̄u’a ra thông báo lô˜i.
3.7.6 Phân chia tù’ (word splitting)

Sau khi thu’c hiên xong các phép thê´ tham biêń, thê´ lênh, và thê´ các biê’u thú’c sô´ hoc, hê vo’ lai
phân tích dòng ˙ ˙lênh môt lâ`n nũa (nhung o’ dang thu˙ d̄uoc sau các phép thê´ nói trên) ˙ và ˙ thu˙c
’ ’ ’ ’’ ’
˙ ˙ ˙ ˙
` ’ ˜ ’
hiên viêc phân chia tù’ (word splitting). Thao tác này năm o’ chô, hê vo tìm trong dòng lênh ˙
tâ´t˙ ca’ các
˙ ký tu phân chia, xác d̄inh bo’i biêń IFS (xem trên), và nhò
’ ’
˙ d̄ó chia nho’ dòng lê˙ nh
’
thành các tù’ riêng rẽ trong các chô tu’o’ng ú’ng. Nêu giá tri cu’a IFS bă`ng môt dòng trôńg,˙thì
˙ ˙ ˜ ´
viêc phân chia tù’ sẽ không xa’y ra. Nêú trong dòng lênh không˙ ˙ thê´ nào trong
thu’c hiên phép
˙ ˙
các phép thê´ kê’ trên, thì phân chia tù’ cũng không xa’y ra. ˙ ˙
3.7.7 Khai triê’n các mâ˜u tên tâp tin và thu’ muc (Pathname Expansion)
˙ ˙
Phép thê´ tên d̄u’ò’ng dâñ và tâp tin (Pathname expansion) su’’ dung d̄ê’ chı’ nhò’ môt mâ˜u nho’
gon mà có thê’ chı’ ra vài tâp tin˙ (hay thu muc), tuong úng vói mâ ˙ ˙
’ ’’ ’ ’ ˜u này. Sau khi phân chia tù’,
và˙ nêú nhu’ không d̄u’a ra tùy
˙ chon -f, thì bash ˙ sẽ tìm kiê´m trong tù’ng tù’ cu’a dòng lênh các
˙
ký tu’ *, ?, và [. Nêú tìm thâý tù’ vó’i môt hay vài ký tu’ nhu’ vây, thì tù’ này sẽ d̄u’˙o’c xem
nhu’˙môt mâ˜u, và câ`n thay thê´ bo’’i các tù’ trong˙ danh sách d̄u ˙ òng dâ˜˙n, tuong úng vói mâ˙˜u này.
’’ ’’ ’ ’
Nêú nhu˙ không tìm thâý tên tuong úng vói mâ˜u, và biêń nullglob không d̄uoc d̄ua ra, thì tù
’ ’’ ’ ’ ’’ ’ ’
sẽ không thay d̄ô’i, tú’c là các ký tu’ d̄ăc biêt bi mâ´t giá tri và hiê’u nhu’ các ký˙tu’ thu’ò’ng. Nêú
nhu’ biêń này d̄u’o’c xác d̄inh, mà d̄u ˙ ò˙ng dâ ˙ñ tu
˙ ong úng vó
˙ i mâ˜u không tìm thâ´˙y, thì tù sẽ bi
’’ ’’ ’ ’ ’
xóa kho’i dòng lê˙nh. Các ˙ký tu’ dùng d̄ê’ tao mâ˜u có các giá tri trong ba’ng 3.4 ˙
˙ ˙ ˙ ˙
42 Bash
Ba’ng 3.4: Các ký tu’ tao mâ˜u

Ký tu’ Quy luât thay thê´ ˙ ˙
˙ ˙
* Tu’o’ng ú’ng vó’i bâ´t kỳ dòng ký tu’ nào, kê’ ca’ dòng rôñg. Ví du, v*.txt
sẽ d̄u’o’c thay thê´ bo’’i vnoss.txt, ˙ vnlinux.txt và vntex.txt ˙
(nêú các˙ tâp tin này tô`n tai), và *.png sẽ tuong úng tâ´t ca’ các tâp tin có
’’ ’
phâ`n mo’’ rô ˙ ng png (tâp tin˙ d̄ô` hoa hai chiêù). ˙
˙ ˙ ˙
? Tu’o’ng ú’ng bâ´t ký môt ký tu’ d̄o’n nào. Ví du, mâ˜u
file?.txt sẽ d̄u’o’c ˙ thaythê´ ˙ bo’’i các tên tê˙p sau
file1.txt, file2.txt, ˙ file3.txt, và ˙
filea.txt
(nêú chúng tô`n tai), nhu’ng file23.txt thì không.
˙
[...] Tu’o’ng ú’ng bâ´t kỳ ký tu’ nào trong sô´ các ký tu’ nă`m trong dâú ngoăc
vuông này. Căp ký tu’, phân ˙ cách nhau bo’’i dâ ´ u ˙trù’ (-), ví du c-f, biê˙’u
thi môt dãy; bâ ˙´ t ký ký
˙ tu nào, theo tù d̄iê’n, nă`m giũa hai ký tu ˙ này, kê’ ca’
’ ’ ’ ’
hai ký tu’ tao ra dãy (c và f trong ví du) cũng tu’o’ng ú’ng vó’˙i mâ˜u. Nêú
˙ ˙ ˙
ký tu’ d̄â`˙u tiên
˙ trong ngoăc vuông là hay˙ ,̂ thì mâ˜u (o’ vi trí này) sẽ tuong
’ ’’
˙ d̄uoc chı’ ra trong ngo
ú’ng ˙tâ´t ca’ các ký tu’, không ’’
˙
˙ ˙
Mâ˜u tên tâp tin râ´t thu’ò’ng xuyên su’’ dung trong dòng lênh có chú’a ls. Hãy tu’o’’ng tu’o’ng
là ban muôń xem ˙ ˙ c, trong d̄ó có ˙chúa môt sô´ luong lón các tâp˙tin
thông tin cu’a môt thu’ mu ’ ’’ ’
’ ˙ ’ ˙ ˙ ˙ ˙ ’ ˙
d̄u các dang, ví du, tâp tin hình anh, phim vó’i dang gif, jpeg, avi, v.v. . . . ¯Dê thu d̄u’o’c thông
tin chı’ cu’˙ a tâp tin˙dang˙ jpeg, có thê’ dùng câu lênh
˙ ˙
˙ ˙ ˙
kênh giao tác
[user]$ ls *.jpg
Nêú trong thu’ muc có nhiêù tâp tin, mà tên cu’a chúng là các sô´ gô`m bôń chũ’ sô´ (thu’ muc
/proc là môt ví du+),˙ thì lênh sau
˙ chı’ d̄ua ra danh sách các tâp tin có sô´ tù 0500 d̄êń 0999: ˙
’ ’
˙ ˙ ˙ ˙
kênh giao tác
[user]$ ls -l 0[5-9]??
3.7.8 Xóa các ký tu’ d̄ăc biêt

˙ ˙ ˙
Sau khi làm xong tâ´t ca’ các phép thê´, các ký tu’ \, ‘ và " còn lai trong dòng lênh (chúng
d̄u’o’c su’’ dung d̄ê’ huy’ bo’ giá tri d̄ăc biêt cu’a các˙ký tu’ khác) sẽ bi xóa
˙ hê´t. ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
3.8 Shell - môt ngôn ngũ’ lâp trình

˙ ˙
Nhu’ d̄ã nói o’’ trên, d̄ê’ có thê’ xây du’ng bâ´t kỳ gia’i thuât nào, cũng câ`n có các toán tu’’ kiê’m tra
d̄iêù kiên. Hê vo’ bash hô˜ tro’ các˙ toán tu’’ lu’a chon if...then...else
˙ và case, cũng
˙ ˙ ’ ˙ ˙ ˙
nhu’ các toán tu’ vòng lăp for, while, until, nhò’ d̄ó nó (bash) tro’ thành môt ngôn ’
ngũ’ lâp trình manh. ˙ ˙
˙ ˙
3.8.1 Toàn tu’’ if và test (hoăc [ ])

˙
Câú trúc cu’a toán tu’’ d̄iêù kiên có dang thu gon nhu’ sau: if list1 then list2 else list3
fi trong d̄ó, list1, list2, ˙ và list3
˙ là ˙các chuô˜i câu lênh, phân cách nhau bo’’i dâú
˙
3.8 Shell - môt ngôn ngũ’ lâp trình 43
˙ ˙
pha’y và kê´t thúc bo’’i môt dâú châ´m phâ’y hay ký tu’ dòng mó’i. Ngoài ra, các chuô˜i này có thê’
d̄u’o’c d̄u’a vào dâú ngoă˙c nhon: list. Toán tu’’ if kiê˙’m tra giá tri d̄u’o’c tra’ lai bo’’i các câu lênh
˙
tù’ list1. Nêú trong danh˙ sách ˙ tri
˙ có vài câu lênh, thì kiê’m tra giá ˙ d̄uoc ˙tra’ lai bo’i câu lê˙ nh
’’ ’
´ ’ ´ ˙
` ˙ ˙
cuôi cùng cua danh sách. Nêu giá tri này băng 0, thì sẽ thu’c hiên các lênh tù’ list2; còn˙ ˙
nêú giá tri này khác không, thì sẽ thu ˙ c hiên nhũng lênh tù ˙list3.
˙ Giá˙ tri d̄uoc tra’ lai bo’i
’ ’ ’ ’’ ’
toán tu’’ if nhu’ vây, trùng vó’i giá tri mà chuô˜i lênh thu’c hiên (list2 hoăc˙ list3)
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ a ra.
d̄u’
Dang d̄â`y d̄u’ cu’a˙ lênh if nhu’ sau: ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ if list then list ˙ [ elif list then list ] ... [ else list ] fi
(o’’ d̄ây dâú ngoăc vuông chı’ có nghı̃a là, nhũ’ng gì nă`m trong nó, ngoăc vuông, không nhâ´t
thiê´t pha’i có). Biê’u˙ thú’c d̄ú’ng sau if hay elif thu’ò’ng là câu lênh test, ˙ mà có thê’ d̄u’o’c
’ ´ ˙ ’
biêu thi bo’’i dâu ngoăc vuông [ ]. Lênh test thu’c hiên phép tính môt biêu thú’c nào d̄ó, và ˙
˙ ’u thúc là d̄úng,
˙ tri 0, nêú biê ˙ và 1 trong˙ truò˙ng hop nguoc la ˙
tra’ lai giá ’ ’’ ’ ’ ’ i. Biê’u thú’c d̄u’o’c d̄u’a
˙ ong trình
tó’i chu ˙ test nhu’ môt tham sô´ cu’a chu’o’ng trình. ˙Thay vì˙ gõ˙ ˙
’’
test expression ˙
có thê’ d̄u’a biê’u thú’c expression vào ngoăc vuông:
[ expression ] ˙
Câ`n chú ý ră`ng, test và [ d̄ó là hai tên cu’a cu’a cùng môt chu’o’ng trình, chú’ không pha’i
là môt phép biêń hóa thâ`n thông nào d̄ó cu’a hê vo’ bash (chı’ ˙là cú pháp cu’a [ d̄òi ho’i pha’i có
˙
dâú d̄óng ˙ ˜ cu’a test trong câú trúc if có thê’ su’ dung
ngoăc). Và cũng câ`n chú ý ră`ng o’’ chô ’
bâ´t kỳ chu’o’ng˙ trình nào. ¯Dê’ kê´t thúc muc này, chúng ta d̄u’a ra ví du su’’ dung if: ˙
˙ ˙ ˙
kênh giao tác
if [ -x /usr/bin/unicode_start ] ; then
unicode_start
else
echo "hello world"
fi
Vê` toán tu’’ test (hay [...]) câ`n d̄i sâu ho’n.
3.8.2 Toán tu’’ test và d̄iêù kiên cu’a biê’u thú’c

˙
Biê’u thú’c d̄iêù kiên, su’’ dung trong toán tu’’ test, d̄u’o’c xây du’ng trên co’ so’’ kiê’m tra thuôc
˙ các dòng ˙ ˙ ˙
tính tâp tin, so sánh và các so sánh sô´ hoc thông thu˙’ò’ng. Biê’u thú’c phú’c tap ho’n
˙ ˙ ˙
d̄u’o’c tao ra tù’ các thao tác d̄o’n và kép sau ("nhũ’ng viên gach co’ so’’"):
˙ ˙ ˙
• -a file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i.
• -b file
¯Dúng nêú file tô`n ta˙i, và là mô˙t tâ˙p tin thiê´t bi˙ khôí (block device) d̄ă˙c biê˙t.
• -c file
¯Dúng nêú file tô`n ta˙i, và là mô˙t tâ˙p tin thiê´t bi˙ ký tu˙’ (charater device) d̄ă˙c biê˙t.
• -d file
¯Dúng nêú file tô`n ta˙i và là mô˙t thu’ mu˙c.
• -e file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i.
44 Bash
• -f file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và là mô˙t tâ˙p tin thông thu’ò’ng.
• -g file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và d̄u’o˙’c d̄ă˙t bit thay d̄ô’i nhóm.
• -h file hay -L file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và là liên kê´t mê`m (liên kê´t tu’o˙’ng tru’ng).
• -k file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và d̄u’o˙’c d̄ă˙t bit sticky.
• -p file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và là tên cu’a mô˙t ôńg (kênh FIFO).
• -p file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và là tên cu’a mô˙t ôńg (kênh FIFO).
• -r file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và có quyê`n d̄o˙c.
• -s file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và kích thu’ó’c ló’n ho’n không.
• -t fd
¯Dúng nêú bô˙ mô ta’ cu’a tâ˙p tin (fd) mo’’ và chı’ lên terminal.
• -u file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và d̄u’o˙’c d̄ă˙t bit thay d̄ô’i ngu’ò’i dùng.
• -w file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và có quyê`n ghi.
• -x file
¯Dúng nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và có quyê`n thu˙’c thi.
• -0 file
¯Dúng, nêú tâ˙p tin có tên file và chu’ so’’ hũ’u cu’a nó là ngu’ò’i dùng mà ID có hiê˙u lu˙’c
chı’ d̄êń.
• -G file
¯Dúng, nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và thuô˙c vê` nhóm, xác d̄i˙nh bo’’i ID nhóm có hiê˙u
lu’c.
˙
• -S file
¯Dúng, nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và là socket.
• -N file
¯Dúng, nêú tâ˙p tin có tên file tô`n ta˙i và thay d̄ô’i tù’ lâ`n d̄u’o˙’c d̄o˙c cuôí cùng.
• file1 -nt file2
¯Dúng, nêú tâ˙p tin file1 có thò’i gian su’’a d̄ô’i muô˙n ho’n file2.
˙ ˙
• file1 -ot file2

¯Dúng, nêú tâ˙p tin file1 "già" ho’n file1 (tru’ò’ng ho˙’p ngu’o˙’c la˙i cu’a tru’ò’ng ho˙’p trên).
• file1 -ef file2

¯Dúng, nêú tâ˙p tin file1 và file2 có cùng mô˙t sô´ thiê´t bi˙ và chı’ sô´ mô ta’ inode.
• -o optname
¯Dúng, nêú tùy cho˙n optname cu’a hê˙ vo’ d̄u’o˙’c kích hoa˙t. Chi tiê´t xin xem trên trang
man bash.
• -z string
¯Dúng, nêú d̄ô˙ dài cu’a chuô˜i string bă`ng không.
• -n string
¯Dúng, nêú d̄ô˙ dài cu’a chuô˜i khác không.
• string1 == string2
¯Dúng, nêú hai chuô˜i trùng nhau. Có thê’ thay hai == bă`ng mô˙t =.
• string1 !== string2

¯Dúng, nêú hai chuô˜i không trùng nhau.
• string1 < string2

¯Dúng, nêú chuô˜i string1, theo tù’ d̄iê’n, d̄ú’ng tru’ó’c chuô˜i string2 (d̄ôí vó’i ngôn
ngũ’ hiên thò’i).
˙
• string1 > string2
¯Dúng, nêú chuô˜i string1, theo tù’ d̄iê’n, d̄ú’ng sau chuô˜i string2 (d̄ôí vó’i ngôn ngũ’
hiên thò’i).
˙
• arg1 OP arg2
’’ d̄ây OP là môt trong các phép so sánh sô´ hoc: -eq (bă`ng), -ne (khác, không bă`ng),
O
-lt (nho’ ho’n),˙ -le (nho’ ho’n hoăc bă`ng), -gt ˙ (lón hon), -ge (lón hon hoăc bă`ng).
’ ’ ’ ’
˙ ˙
’’ chô˜ các tham sô´ arg1 và arg2 có thê’ su’’ dung các sô´ nguyên (âm hoăc du’o’ng).
O
˙ ˙
Tù’ các biê’u thú’c d̄iêù kiên co’ ba’n này có thê’ xây du’ng các biê’u thú’c phú’c tap theo ý
muôń nhò’ các phép lôgíc thông ˙ thuòng PHU ’ DINH, VÀ (cô˙ ng) và HOĂC: ˙
’’ ¯ ˙ ˙ ˙
• !(expression)
Phép phu’ d̄inh. ¯Dúng, nêú biê’u thú’c sai.
˙
• expression1 -a expression2
Phép công lôgic AND. ¯Dúng nêú ca’ hai biê’u thú’c d̄êù d̄úng.
˙
• expression1 -o expression2
Phép lôgíc hoăc OR. ¯Dúng nêú môt trong hai biê’u thú’c d̄úng.
˙ ˙
46 Bash
3.8.3 Toán tu’’ case

Dang cu’a toán tu’’ case nhu’ sau:
˙
case word in [ [(] pattern [ | pattern ] ... ) list ;; ] ...+ esac
Câu lênh case d̄âù tiên khai triê’n tù’ word, và so sánh nó (word) vó’i mô˜i tù’ trong mâ˜u
pattern ˙ theo thú tu. Sau khi tìm thâý su trùng nhau d̄âù tiên thì dùng viêc so sánh lai, và
’ ’ ’ ’
˙
thu’c hiên danh sách list ˙ ’ lai bo’i toán
các câu lênh d̄ú˙’ng sau mâ˜u d̄ã tìm thâý. Giá tri tra ˙ tu’
’ ’
˙ bă`ng
này, ˙ 0, nêú không tìm thâý su trùng
˙ nhau nào. Trong tru’ò’ng ho’p ngu’o˙’c lai,˙ tra’ lai giá tri
’
mà câu lênh cuôí cùng trong danh˙ sách list d̄u’a ra. Ví du su’’ dung˙ toán tu ˙’ case
’
˙ ˙ lâý tù˙
sau ’
˙
script /etc/rc.d/rc.sysinit (FreeBSD-style): ˙ ˙
kênh giao tác

case "$UTC" in
yes|true)
CLOCKFLAGS="$CLOCKFLAGS -u";
CLOCKDEF="$CLOCKDEF (utc)";
;;
no|false)
CLOCKFLAGS="$CLOCKFLAGS --localtime";
CLOCKDEF="$CLOCKDEF (localtime)";
;;
esac
Nêú biêń sô´ (UTC) nhân giá tri yes hoăc true, thì sẽ thu’c hiên căp lênh thú’ nhâ´t, nhân
giá tri no hoăc false - că ˙ p thú hai.
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
’
˙ ˙ ˙
3.8.4 Toán tu’’ select

Toán tu’’ select cho phép tô’ chú’c hôi thoai vó’i ngu’ò’i dùng. Nó có dang sau:
˙ ˙ ˙
select name [ in word; ] do list; done
Lúc d̄âù tù’ mâ˜u word hình thành môt danh sách nhũ’ng tù’ tu’o’ng ú’ng vó’i mâ˜u này. Tâp
ho’p nhũ’ng tù’ này d̄u’o’c d̄u’a vào kênh thông ˙ báo lô˜i tiêu chuâ’n, hon nũa mô˜i tù d̄uoc d̄i kèm ˙
’ ’ ’ ’’
˙ ˙
vó’i môt sô´ thú’ tu’. Nêú mâ˜u word bi bo’ qua (không có trong toán tu’’ select), thì sẽ d̄u’a vào ˙
các tham ˙ biêń vi˙ trí (xem trên) theo˙ môt cách tuong tu. Sau d̄ó, dâú nhăć PS3 d̄uoc d̄ua ra,
’’ ’ ’’ ’
và hê vo’ chò’ chuô ˙ ˜i nhâp vào trên d̄âù vào˙ tiêu chuâ’n. Nê
˙ ´ u chuô˜i nhâp vào có chúa˙sô´, tuong
’ ’’
˙ ˙ ´ ´ ˙ `
ú’ng vó’i môt trong các sô d̄ã hiên ra, thì biên name sẽ d̄u’o’c gán giá tri băng tù’ d̄i kèm vó’i sô´
này. Nêú nhâ˙ p vào môt dòng rô˙ñg, thì sô´ và tù sẽ d̄uoc hiê ˙ n ra them ˙môt lâ`n nũa. Nêú nhâp
’ ’’ ’
vào bât kỳ môt giá tri nào khác, thì biên name sẽ nhân giá tri băng không. Chuô˜i mà ngu’˙ò’i
´ ˙ ˙ ´ ˙ ˙ ` ˙
dùng nhâp vào, ˙ d̄uoc ˙ghi lai trong biêń REPLY. Danh ˙sách lênh ˙ list d̄uoc thuc hiên vói giá
’’ ’’ ’ ’
˙
tri biêń name d̄ã cho˙ n. Sau˙ d̄ây là môt script nho’ (xin hãy gõ˙ không dâú nê ˙´ u console
˙ ˙ cu’a ban
chu˙ a hô˜ tro viêc hiê’n˙ thi Tiêńg Viêt):˙ ˙
’ ’
˙ ˙ ˙ ˙
kênh giao tác
#!/bin/sh
echo "Ban thích dùng OS nào?"
˙
select var in "Linux" "Gnu Hurd" "Free BSD" "MacOSX" "Solaris" "QNX" "Other";
break
done
echo "Ban d¯ã chon $var"
˙ ˙
˙ ˙
Ghi d̄oan trên vào môt tâp tin (ví du, select.sh), thay d̄ô’i d̄ê’ tâp tin thành kha’ thi (ví
du, chmod˙ 755 select.sh),
˙ ˙ ˙ y (./select.sh). Trên màn
và cha ˙ hình sẽ hiên ra câu
˙
ho’i sau: ˙ ˙
kênh giao tác
Ban thích dùng OS nào?
˙
1) Linux 3) Free BSD 5) Solaris 7) Other
2) Gnu Hurd 4) MacOSX 6) QNX
#?
Hãy nhâń môt trong 7 sô´ d̄u’a ra (tù’ 1 d̄êń 7). Nêú ban nhâp 4 (nhâń ca’ <Enter>), thì sẽ
˙
thâý thông báo sau: ˙ ˙
kênh giao tác

Ban d¯ã chon MacOSX
˙ ˙
3.8.5 Toán tu’’ for

Toán tu’’ for làm viêc có khác môt chút so vó’i for trong các ngôn ngũ’ lâp trình thông thu’ò’ng.
˙ ’ m giá tri cu
Thay vì tăng hoăc gia ˙’ a môt biêń sô´ nào d̄ó (lên hoăc xuôńg)
˙ môt d̄on vi sau mô˜i
’
vòng lăp, thì nó˙gán giá tri tiê´˙p theo ˙trong danh sách tù’ ˙d¯u’a să ˙ biêń˙d̄ó trong
ñ cho
˙ lăp. Nói chung câ
mô˜i vòng ˙´ u trúc có dang sau:
˙ ˙
for name in words do list done
Quy luât xây du’ng danh sách lênh (list) giôńg trong toán tu’’ if. Ví du. Script sau tao
các tâp tin ˙fu1, fu2,
˙ và fu3: ˙ ˙ ˙
˙
kênh giao tác
for a in 1 2 3 ; do
touch fu$a
done
Có thê’ gõ ba dòng này trên môt dòng lênh, kê´t qua’ thu d̄u’o’c tu’o’ng tu’ vó’i script. Dang
tô’ng quát cu’a toán tu’’ for nhu’ sau:˙ ˙ ˙ ˙ ˙
for name [ in word; ] do list ; done
¯Dâù tiên cũng xa’y ra su˙’ khai triê’n tù’ word theo quy luâ˙t khai triê’n biê’u thú’c (xem trên).
Sau d̄ó biêń name lâ`n lu’o’t d̄u’o’c gán các giá tri thu d̄u’o’c tù’ su’ khai triê`n này, và thu’c hiên
danh sách lênh list trong ˙ mô˜˙i lâ`n nhu vây. Nê´˙u không˙ có "in
˙ word", thì danh sách ˙ lênh
˙
’
˙
list d̄u’o’c thu’c hiên môt lâ`n cho mô˜i tham biê ˙ ´ n vi trí d̄ã d̄u’a ra. Trên Linux có ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
chu’o’ng trình seq, tiê´p nhân hai sô´ nguyên làm tham sô´, và d̄u’a ra chuô˜i tâ´t ca’ các sô´ nă`m
giũ’a hai sô´ này (công thêm˙ ca’ chúng). Nhò’ câu lênh này có thê’ su’’ dung for cu’a bash làm
viêc nhu’ toán tu’’ for˙ trong các ngôn ngũ lâp trình ˙ thông thuòng. Dê˙’ làm d̄uoc d̄iêù này chı’
’ ’’ ¯ ’’
câ`˙n viê´t vòng lăp for nhu’ sau: ˙ ˙
˙
kênh giao tác
for a in $( seq 1 6 ) ; do
cat fu$a
done
Câu lênh (script) này d̄u’a ra màn hình nôi dung cu’a 10 tâp tin (nêú có): "fu1", ..., "fu10".
˙ ˙ ˙
48 Bash
3.8.6 Toán tu’’ while và until

Toán tu’’ while làm viêc tu’o’ng tu’ nhu’ if, nhu’ng vòng lăp các câu lênh trong list2 chı’
thu’c hiên khi d̄iêù kiên˙ còn d̄úng,˙ và sẽ ngù’ng khi d̄iêù kiê
˙ n không tho
˙ ’ a mãn. Câú trúc có
˙ ˙
dang nhu’ sau: ˙ ˙
˙
while list1 do list2 done
Ví du:
˙
kênh giao tác
while [ -d directory ] ; do
ls -l directory >> logfile
echo -- SEPARATOR -- >> logfile
sleep 60
done
Chu’o’ng trình (script) trên sẽ theo dõi và ghi lai nôi dung cu’a thu’ muc directory theo
tù’ng phút nêú thu’ muc còn tô`n tai. Toán tu’’ until ˙ tu˙ong tu nhu toán tu’˙ while:
’’ ’ ’ ’
˙ ˙ ˙
until list1 do list2 done
¯ iê’m khác biê˙t nă`m o’’ chô˜, su’’ du˙ng giá tri˙ phu’ d̄i˙nh cu’a d̄iêù kiê˙n list1, tú’c là list2
D
thu’c hiên, nêú câu lênh cuôí cùng trong danh sách list1 tra’ lai trang thái thoát ra khác
˙
không. ˙ ˙ ˙ ˙
3.8.7 ´
Các hàm sô
Cú pháp Hê vo’ bash cho phép ngu’ò’i dùng tao các hàm sô´ cho mình. Hàm sô´ làm viêc và
d̄u’o’c su’’ dung˙ giôńg nhu’ các câu lênh thông thu˙’ò’ng cu’a hê vo’, tú’c là chúng ta có thê’ tu˙’ tao
các˙ câu lênh ˙ mói. Hàm sô´ có câú trúc
’
˙ nhu sau:
’
˙ ˙ ˙
˙
function name () { list }
Ho’n nũ’a tù’ function không nhâ´t thiê´t pha’i có, name xác d̄inh tên cu’a hàm (dùng d̄ê’
goi hàm), còn phâ`n thâm cu’a hàm sô´ tao bo’’i danh sách các câu lênh˙ list, nă`m giũ’a { và }.
˙ câu lênh này sẽ d̄uoc thuc hiên mô
Các ˙˜i khi tên name d̄uoc goi˙ (giôńg nhu môt lênh thông
’’ ’ ’’ ’
˙ `n chú ý ră`ng˙ hàm˙ có thê
thu’ò’ng). Câ ˙ ’ là d̄ê qui, túc là goi hàm
˙ sô´˙ o’ ngay trong phâ
˙ `n˙ thân cu’a
’ ’
˙ ˙
nó. Hàm sô´ thu’c hiên trong pham vi hê vo’ hiên thò’i: không có tiêń trình mó’i nào d̄u’o’c chay
khi biên dich hàm ˙ sô˙´ (khác vói˙viêc cha˙ y script).
˙ ˙ ˙
’
˙ ˙ ˙
3.8.8 ´
Tham sô
Khi hàm sô´ d̄u’o’c goi d̄ê’ thu’c hiên, các tham sô´ cu’a hàm sẽ tro’’ thành các tham biêń vi trí
˙ ˙ xem ˙trên)˙trong thòi gian thuc hiên hàm này. Chúng d̄uoc d̄ăt các˙tên
(positional parameters, ’ ’ ’’
nhu’ $n, trong d̄ó n là sô cu’a tham sô mà chúng ta ˙muôń˙ su’’ dung. Viêc d̄ánh ˙sô´ bă
´ ´ ˙´ t d̄âù tù
’
1, nhu’ vây $1 là tham sô´ d̄âù tiên. Cũng có thê’ su’’ dung tâ´t ca’ các ˙ tham ˙ sô´ môt lúc nhò $*,
’
và d̄u’a ra˙ sô´ thú’ tu’ cu’a tham sô´ nhò’ $# Tham sô´ vi ˙trí sô´ 0 không thay d̄ô’i. Trong ˙ khi thu’c
hiên nêú găp câu lê ˙ nh nôi trú return (trong phâ`n ˙thâm cu’a hàm), thì hàm sô´ sẽ bi dùng la ˙i
’
và˙quyê`n d̄iê
˙ ù khiê˙’n d̄uo˙ c trao cho câu lênh d̄úng sau hàm. Khi thuc hiên xong hàm
’’ ’ ’
˙ sô´, các ˙
˙ ˙ ˙ ˙
tham biêń vi trí và tham biêń d̄âc biêt # sẽ d̄u’oc tra’ lai các giá tri mà chúng có tru’ó’c khi chay
hàm. Biê ´ n˙ nôi bô (local) ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
Nêú muôń tao ˙môt ˙tham biêń d̄ia phu’o’ng, có thê’ su’’ dung tù’ khóa local. Cú pháp d̄u’a ra
biêń d̄ia phu˙’o’ng giô
˙ ´ ng hêt các tham
˙ biêń khác, chı’ có˙ d̄iêù câ`n d̄ú’ng sau tù’ khóa local:
˙ ˙
3.9 Script cu’a hê vo’ và lênh source 49
˙ ˙
local name=value. Du’ó’i d̄ây là môt ví du hàm sô´, thu’c hiên công viêc cu’a lênh seq d̄ã
nhăć d̄êń o’’ trên: ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
kênh giao tác
seq()
{
local I=$1;
while [ $2 != $I ]; do
{
echo -n "$I ";
I=$(( $I + 1 ))
};
done;
echo $2
}
Câ`n chú ý d̄êń tùy chon -n cu’a echo, nó (tùy chon) hu’y bo’ viêc tao dòng mó’i. Măc dù
tùy chon này không có nhiê ˙ ù ý nghı̃a vói muc d̄ích chúng
˙ ta muôń o’˙ d̄ây, ˙ ích
˙ nhung sẽ râ´t có
’ ’ ’
˙
trong các hàm sô´ vó’i muc d̄ích khác. Hàm sô ˙´ tính giai thù’a fact Môt ví du khác:
˙ ˙ ˙
kênh giao tác
fact()
{
if [ $1 = 0 ]; then
echo 1;
else
{
echo $(( $1 * $( fact $(( $1 -- 1 )) ) ))
};
fi
}
¯Dây là hàm sô´ giai thù’a, mô˙t ví du˙ cu’a hàm d̄ê˙ qui. Hãy chú ý d̄êń su˙’ khai triê’n sô´ ho˙c,
và phép thê´ các câu lênh.
˙
3.9 Script cu’a hê vo’ và lênh source

˙ ˙
Script cu’a hê vo’ chı’ là các tâp tin có chú’a chuô˜i lênh. Tu’o’ng tu’ hàm sô´ script có thê’ d̄u’o’c
thu’c hiên nhu ˙ môt câu lênh. Cú˙ pháp truy câp d̄êń các˙ tham sô´ cũng˙ nhu’ hàm sô´. Trong các ˙
’
tru˙’ò’ng ˙ho’p thông˙ thu’ò’ng˙ khi chay script sẽ ˙có môt tiêń trình mó’i d̄u’o’c chay. ¯Dê’ có thê’ thu’c
hiên script ˙ o’ trong ba’n bash hiê˙n thòi, câ`n su’ dung ˙ câu lênh source, ˙ hay˙môt dâú châ´m "."˙
’ ’ ’
˙`ng nghı̃a cu’a source). Trong˙ truòng hop này˙script chı
(d̄ô ˙’ d̄on gia’n là môt tham
˙ sô´ cu’a lênh
’’ ’ ’
nói trên. Câu lênh sẽ có dang: ˙ ˙ ˙
source filename˙ ˙ [arguments]
Câu lênh này d̄oc và thu’c hiên các câu lênh có trong tâp tin filename trong môi tru’ò’ng
hiên thò’i,˙và tra’ lai ˙giá tri, xác
˙ d̄i˙nh bo’i câu lê
’
˙ nh cuôí cùng˙ cu’a filename. Nêú filename
˙
không chú’a dâú ˙gach chéo,
˙ thì ˙d̄uòng dâñ, ˙liêt kê trong biêń sô´ PATH, sẽ d̄uoc su’ dung d̄ê’
’’ ’’ ’
tìm tâp tin có tên ˙filename. Tâp tin này không ˙ ˙ nhâ´˙t thiê´t
nhâ´t thiê´t pha’i kha’ thi (không
˙ ˙
pha’i có bit x). Nêú trong thu’ muc, liêt kê trong PATH, không tìm thâý tâp tin câ`n, thì sẽ tìm
nó (tâp tin) trong thu’ muc hiên ˙thò’i. ˙Nêú có các tham sô´ (d̄u’a ra arguments, ˙ xem d̄inh dang
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
50 Bash
câu lênh o’’ trên), thì trong thò’i gian thu’c hiên script chúng sẽ thành các tham biêń vi trí. Nêú
không ˙ có tham sô´, thì tham biêń vi trí˙không ˙ thay d̄ô’i. Giá tri (trang thái), mà lênh ˙source
tra’ lai, trùng vó’i giá tri, tra’ lai bo’’i câu lênh cuôí cùng trong ˙script.
˙ ˙ Nêú không ˙câu lênh nào
d̄u’o’c˙ thu’c hiên, hoăc không
˙ ˙ thâý tâp˙ tin filename, thì trang thái thoát bă`ng 0. ˙
tìm
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
3.10 Câu lênh sh

˙
Ban luôn luôn có thê’ chay môt ba’n sao cu’a hê vo’ bash nhò’ câu lênh bash hay sh. Khi này
có˙ thê’ bă´t ba’n sao này cha ˙ y ˙môt script nào d̄ó, ˙ nêú d̄ua tên cu’a script
’
˙ nhu’ môt tham sô´ cho
lênh bash. Nhu’ vây, d̄ê thu’c hiên script myscript cân d̄u’a câu lênh "sh ˙ myscript".
’ ˙ ˙ `
˙ ´ u xem nôi dung˙ cu’a môt˙ tâp ˙tin script nào d̄ó (nhũng tâp tin nhu˙ vây có râ´t nhiêù trên
Nê ’ ’
hê thôńg), ba ˙ n sẽ thâý dòng ˙ d̄â˙ù tiên có dang sau: #!/bin/sh. ˙ D `
iê ˙ có nghı̃a là, khi
u này
˙ ¯
chúng ta goi˙script d̄ê’ thu’c hiên nhu’ môt lê˙nh thông thu’ò’ng, thì /bin/sh sẽ giúp chúng ta
"thu xê´p" mo ˙ i thú. Có thê ˙ ’ thay˙ thê´ dòng˙ này˙ bo’i liên kê´t d̄êń bâ´t kỳ môt chuong trình nào,
’ ’ ’’
˙ ˙
mà sẽ d̄oc tâp tin và thu’c hiên các câu lênh tu’o’ng ú’ng. Ví du, script trên ngôn ngũ’ Perl bă´t
d̄âù bo’’i ˙dòng˙ có dang !/bin/perl.
˙ ˙ ˙ t chú ý khác là ký ˙tu # dùng d̄ê’ viê´t lòi chú thích
Mô ’ ’
trong script. Tâ´t ca’ nhũ’ng gì d̄ú’ng sau ký ˙tu’ này d̄êń cuôí dòng˙sẽ d̄u’o’c coi là chú thích và bi
˙
bash bo’ qua (tú’c là hê vo’ sẽ không xem dòng ˙ này là câu lênh). Nêú˙ ban muôń kiê’m chú’ng˙
lai tác dung cu’a ký tu’ ˙này, thì hãy nhâp vào dòng lênh môt˙ câu lênh bâ´˙t kỳ, và d̄ăt tru’ó’c nó
˙ lênh)
(câu ˙ ký tu #, ví˙du "# ls", ban˙sẽ thâý ră`ng hê ˙ vo’ bo ˙’ qua câu ˙ lênh này. ˙
’ ’
˙
Chúng ta sẽ˙ dù’ng bài
˙ hoc ngăń go ˙ n vê` bash tai d̄ây.
˙ Tâ´t nhiên, còn˙ râ´t nhiêù vâń d̄ê` quan
trong câ`n xem xét nhu’ng nă`˙m ngoài pha ˙ m vi cu’a bài˙ hoc, ví du, qua’n lý tiêń trình, lich su’ câu
’
˙ ’ ` ˙ ˙ ˙ ´
lênh, mô ta vê thu’ viên readline, tín hiêu, v.v. . . Các ban sẽ tìm thây thông tin cân thiêt trong ` ˙ ´
˙ cuôń huóng dâñ ˙khác hoăc trên trang
các ˙ man bash.˙
’’
˙
3.10 Câu lênh sh 51
˙

Linux Cho Nguoi Moi Dung

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Linux Cho Nguoi Moi Dung

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Linux cho ngu’ò’i dùng

Tác gia’: Kostromin V. A.

1 HD¯ H Linux: lich su’’ và các ba’n phân phô ´i 2

3.5.2 Su’’ dung | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

2.1 Câ´u trúc cu’a sector kho’’i d̄ông chính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Lò’i nói d̄â`u

Lò’i ca’m o’n

Van su’ kho’’i d̄â`u nan – Trung Quô´c

2.1 Chuâ’n bi cài d̄ăt

• Tù’ ba’n sao chép Linux trên ô’ d̄ı̃a cú’ng

– nhà sa’n xuâ´t;

– hda (Master trên controller sô´ 1 hay Primary Master);

• Dung lu’o’ng cu’a bô nhó’ (tính bă`ng Kilobyte

– Giao diên (IDE, SCSI, hay giao diên khác);

– nhà sa’n xuâ´t;

2.2 Phòng xa và nhũ’ng lò’i khuyên

2.3 Phân vùng trên d̄ı̃a và quá trình kho’’i d̄ông

2.3.2 Phân vùng và ba’ng phân vùng cu’a d̄ı̃a

kênh giao tác

Disk /dev/hda: 784 cylinders, 255 heads, 63 sectors/track

Device Boot Start End #cyls #blocks Id System

/dev/hda5 190+ 380 191- 1534176 6 FAT16

/dev/hda6 381+ 783 403- 3237066 7 HPFS/NTFS

2.3.3 Quá trình kho’’i d̄ông HD

Ba’ng 2.1: Câ´u trúc cu’a sector kho’’i d̄ông chính

2.3.4 ´ n d̄ê` vó’i các d̄ı̃a ló’n

• DH — sô´ cu’a d̄â`u d̄oc;

2.4 Lu’a chon trình kho’’i d̄ông

• trong phân vùng swap cu’a Linux;

• trên d̄ı̃a cú’ng thú’ hai.

• /boot/map (tao ra bo’’i lênh /sbin/lilo);

2.4.2 Các trình kho’’i d̄ông khác

2.4.3 Các phu’o’ng án kho’’i d̄ông

2.5 Chuâ’n bi các phân vùng trên d̄ı̃a

2.5.2 Chu’o’ng trình d̄ê’ phân chia ô’ d̄ı̃a

2.6 Windows NT và Linux: kho’’i d̄ông qua OS Loader cu’a NT

chuyê’n vào thu’ muc /mnt/floppy

và thu’c hiên câu lênh

kênh giao tác

kênh giao tác

2.7 Su’’ dung trình kho’’i d̄ông LILO

kênh giao tác

2.7.3 Chuyê’n thu’ muc /boot lên phân vùng DOS

2.8 Kho’’i d̄ông Linux tù’ MS-DOS bă`ng loadlin.exe

• Câ`n có a’nh nén cu’a nhân Linux (zImage, bzImage)5 .

Nê´u ban chay loadlin.exe không có tham sô´

Tô´t gô˜ ho’n tô´t nu’ó’c so’n

3.1 Hê vo’ là gì?

3.2 Các ký tu’ d̄ăc biêt

3.3 Thu’c thi các câu lênh

3.3.1 Thao tác ;

3.3.2 Thao tác &

3.3.3 Thao tác && và ||

3.4 ¯Dâ`u vào/d̄â`u ra tiêu chuâ’n

3.4.2 Lênh echo

kênh giao tác

3.4.3 Lênh cat

`u vào tiêu chuâ’n (stdin) --cat--> d¯â

3.5.1 Su’’ dung >, < và >>

3.5.2 Su’’ dung |

3.5.3 ¯Dâ`u loc

Ba’ng 3.1: Các câu lênh d̄â`u loc

3.6 Tham biê´n và các biê´n sô

hiê’n thi tù’ parameter, còn lênh