Huyethoa

Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A
HUYEÁT HOA
HUYEÁT HOA
cuûa X.Y. Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A
do Gioù Ñaùy thuoäc Duy Daân Hoïc Xaõ
xuaát baûn laàn thöù nhaát taïi Saøi Goøn, Vieät Nam
naêm 1969 (Kyû Daäu 4848 tuoåi Vieät)
Aán baûn ñieän töû do

Hannamquan.com aán haønh Ngaøy 15 Thaùng 2 naêm 2002
Ñeå ghi nhôù coâng ôn caùc tieàn boái caùch maïng daân toäc
Phan Boäi Chaâu, Phan Chaâu Trinh, Nguyeãn Thaùi Hoïc, Lyù Ñoâng A
Tröông Töû Anh, Nguyeãn Töôøng Tam, Nghieâm Keá Toå, Huyønh Phuù Soå
LÔØI NOÙI ÑAÀU
Nhöõng baûn vaên trong tuyeån taäp naøy thuoäc loaïi tieåu luaän ruùt trong boä Nhaõ cuûa Thö Kyù
Tröôûng Duy Daân Ñaûng Lyù Ñoâng A vieát trong khoaûng thôøi gian 1940-1945, giöõa luùc Ñeä Nhò Theá
Chieán ñang tieáp dieãn vaø caùc phong traøo daân toäc vaän ñoäng töï chuû ñang leân cao.
Lòch söû nhaân loaïi phaùt trieån baét ñaàu ñi vaøo moät chieàu höôùng môùi.
Nhöõng baûn vaên naøy xaùc ñònh chieàu höôùng ñoù trong söï nhaän ñònh tình theá theá giôùi vaø thôøi
ñaïi vôùi con maét cuûa moät lòch söû tieán hoùa söû quan vaø baèng moät coâng cuï nhaän thöùc laø “Duy Daân
bieän chöùng” (Xuaân Thu).
Töø nhöõng nhaän ñònh ñoù, moät söù maïng daân toäc vaø thôøi ñaïi ñöôïc ñeà ra cho ngöôøi Vieät yeâu
nöôùc giaøu loøng hy sinh laïi voán coù moät truyeàn thoáng ñaáu tranh choáng aùp böùc vaø chia reõ .
Treân neàn taûng cuûa thôøi ñaïi, laøm coâng vieäc khôi doøng lòch söû, ngöôøi Vieät phaûi “Soáng Taùi
Sinh” trong moät tinh thaàn môùi, vôùi neáp nghó vaø neáp laøm môùi (Boâng Lau). Ngöôøi Vieät böôùc leân
“Boàn goät röûa”, truùt boû moïi thaønh kieán, quay trôû veà kín gaùnh trong ñaùy hoàn cuûa lòch söû daân toäc
söùc soáng vaø söùc ñaáu tranh taâm lyù (Thaàn Linh Hoïc, Söû Hoàn).
Ngöôøi Vieät laøm caùch maïng nghóa laø laøm “Coâng vieäc xoay ñoåi thôøi ñaïi” khoâng theå khoâng
bieát ñeán nhöõng thaønh baïi cuûa nhöõng cuoäc caùch maïng ñaõ ñaùnh daáu vaøo lòch söû tieán hoùa cuûa nhaân
loaïi, ñeå ruùt laáy nhöõng baøi hoïc “maùu” (Huyeát Hoa). Bôûi daân toäc laø nhieàu nhöng nhaân loaïi laø moät,
loaøi ngöôøi xöa vaø nay vaãn “löôùt möôùt theo ñuoåi thöïc hieän moät maãu möïc ngöôøi lyù töôûng trong
moät maãu möïc xaõ hoäi lyù töôûng”. Moãi böôùc tieán cuûa nhaân loaïi haù chaúng laø nhöõng böôùc Duy Daân
ñaáy ö treân con ñöôøng phuïc höng “con ngöôøi”? trong moãi xaõ hoäi vaø ôû moãi thôøi ñaïi rieâng bieät?
Nhöõng baøi hoïc maùu coøn laø ñaûm baûo cho cuoäc caùch maïng Vieät giöõ ñöôïc “Nhaân loaïi toaøn tính”.
Caùch maïng Vieät vì theá phaûi laø moät coâng vieäc coù saùng taïo tính, khoa hoïc tính, nhaân ñaïo
tính vaø bieän chöùng tính. Caùch maïng Vieät coøn laø caû moät theå heä trieát hoïc ñaáu tranh, thoáng nhaát
khoa hoïc, trieát hoïc vaø söû hoïc, thoáng nhaát lyù luaän vaø haønh ñoäng.
Nhöng ôû ñaây, chuùng toâi khoâng laøm coâng vieäc giôùi thieäu maø chæ laøm coâng vieäc trao truyeàn.
Moãi baûn vaên trong tuyeån taäp töï noù ñaõ coù nhöõng giaù trò maø baïn ñoïc taát nhaän thaáy.
Non ba möôi naêm ñaõ troâi qua sau khi nhöõng baûn vaên ñöôïc vieát ra. Thôøi gian khoâng laøm
maát giaù trò thöïc tieãn cuûa nhöõng baûn vaên ñoù ñoái vôùi coâng cuoäc caùch maïng vaø môû thôøi ñaïi cuûa daân
toäc chuùng ta treân con ñöôøng soáng coøn vaø tieán hoùa. Traùi laïi, thôøi gian vôùi kinh nghieäm soáng vaø
tranh ñaáu caøng laøm noåi baät leân tính chaát ñuùng xaùc vaø caàn thieát cuûa nhöõng coâng vieäc maø caùch
maïng phaûi laøm, cuûa con ñöôøng maø caùch maïng phaûi ñi vôùi nhöõng phöông thöùc vaø phöông phaùp
maø caùch maïng phaûi theo.
Noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa laø nhöõng baûn vaên trong tuyeån taäp naøy ñaõ chöùa ñöïng toaøn boä
moät lyù thuyeát caùch maïng vôùi moät chuû tröông daân toäc vaø thôøi ñaïi ñöôïc vaïch ra ñaày ñuû. Nhöng maø
qua nhöõng doøng chöõ laø ñaõ haøm suùc nhöõng yù nghóa caên baûn treân thaám nhuaàn trong moãi lôøi vaên vaø
moãi danh töø ñöôïc xöû duïng.
Chuùng ta caøng nhaän thöùc ñöôïc saâu saéc bao nhieâu nhöõng yù nghóa ñoù laø ñaõ töï mình tieáp noái
ñöôïc chaéc chaén baáy nhieâu vôùi truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Vieät tranh ñaáu ñôøi ñôøi cho söï khôi nguoàn
vaø môû doøng soáng cuûa daân toäc.
HUYEÁT HOA 1
Bôûi qua nhöõng baûn vaên ñoù daøo daït tình yeâu nöôùc thöông noøi vaø chan hoøa loøng yeâu thöông
nhaân loaïi.
Bôûi ñaây laø keát tinh cuûa ñau thöông vaø tuûi nhuïc. Daân toäc naøo chòu ñöïng nhieàu hôn vaø laâu
hôn daân toäc Vieät nhöõng toäi aùc cuûa loaøi ngöôøi? Vaø ngöôøi Vieät naøo khoâng töøng caûm thaáy trong
loøng nhö “cheát ñau thöông” tröôùc nhöõng ñau khoå vaø tuûi nhuïc cuûa chính mình vaø ñoàng loaïi?
Hoa sen nôû trong buøn vaø Chuùa leân Caâu Ruùt!
Ñoù laø nhöõng ñoùa nhaân aùi nôû trong loøng ngöôøi Vieät. Hoa nhaân aùi laø hoa lyù töôûng cuûa caùch
maïng Vieät.
Loaøi ngöôøi ñaõ laøm cho theùp nôû hoa, hoa vaø naám nguyeân töû! Ngöôøi Vieät chuùng ta quyeát
ñem laïi cho loaøi ngöôøi ñoùa Huyeát Hoa, ñoùa hoa maùu coøn goïi laø “AÙi hoa” vaø “Trí Tueä hoa”.
Sao cho yeâu thöông ñöôïc cheá ñoä hoùa vaø thöïc tieãn hoùa!
Sao cho toaøn theå loaøi ngöôøi ñöôïc höôûng höông thôm cuûa hoa nhaân aùi!
Ñoù laø lyù töôûng hieän thöïc trong vieäc laøm cuûa chuùng ta treân con ñöôøng phuïng söï daân toä c vaø
nhaân loaïi.
Muøa haï naêm Kyû Daäu

THAÙI LAÊNG NGHIEÂM
2 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

Ta soáng caû moät muoân naêm ôû trong ta
Laáy söùc ngaàm ñoù ñöùng leân chuaån bò cho thôøi ñaïi 2000.
Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A
CHAÂN NGOÂN
[ Cuoäc Duy Daân Caùch Maïng cuûa noøi Vieät muoán laø moät “Kultur Kampf” cho nhaân loaïi
nguyeân taéc toaøn theá giôùi.
SÖÙ MEÄNH THANH NIEÂN CAÙCH MAÏNG:

[ Moãi thôøi ñaïi trong doøng soáng cuûa lòch söû hoaït ñoäng nhö theá, phaûi coù moät tuoåi ra caàm naém
laáy söùc chuû vaø laøm caùn coát cho ñôøi soáng chung heát thaûy.
[ Moãi theá heä cuõ phaûi bieát thôøi cô lui veà moät baûn vò coù ích chung. Moãi theá heä môùi phaûi bieát
naém thôøi cô tieán leân ngoâi baùu cuûa thôøi ñaïi môùi maø chæ huy vaø laøm troøn söù meänh môùi.
Moãi theá heä döï bò phaûi thaâu toùm heát nhöõng trí tueä vaø kinh nghieäm cuõ; trau gioài cho mình taát
caû nhöõng ñieàu kieän caàn yeáu cho nhieäm vuï töông lai cuûa mình, ñeå saép saün ra noái lieàn daây
tieán hoùa.
[ Chæ coù theá heä thöïc tieàn tieán môùi ñuû ñaïi bieåu ñöôïc töông lai.
Chæ coù taàng caáp thöïc ña soá môùi ñuû ñaïi bieåu ñöôïc daân toäc.
Töông lai toû loä trong oùc môùi cuûa thôøi ñaïi vaø vieãn kieán.
[ Theá heä cuûa thanh nieân vaø taàng caáp 98% cuûa quoác daân Vieät chính laø ñaùy taàng cuûa daân toäc
Vieät.
[ Phaûi naém giöõ laáy söùc chuû cuûa caùch maïng, ñieàu khieån ñöôïc söùc phuï cuûa caùch maïng, kieán
thieát vaø döï lieâäu moät vaên minh môùi.
[ Laáy vuõ löïc ra cöùu quoác nghóa laø ñem saét, löûa vôùi maùu mình ra tranh ñoøi laáy chuû quyeàn cuûa
töï mình ñöôïc töï do, duøng yù chí cuûa mình ñoái vôùi ñaát ñai, daân chuùng, vieäc laøm, ñöôøng ñi vaø
vaän meänh cuûa töï mình. Khoâng ñoå maùu, tuyeät khoâng xoay chuyeån ñöôïc thôøi ñaïi.
CAÙCH MAÏNG, CHÍNH TRÒ, LAÕNH ÑAÏO:

[ Coá nhieân hoaøn caûnh vaø kinh teá xuùc tieán caùi bieát nhöng maø caùi bieát phaûi laõnh ñaïo hoaøn caûnh
vaø kinh teá. Lyù luaän phaûi laõnh ñaïo ñöôïc thöïc haønh, maø thöïc haønh phaûi xuùc tieán, chöùng minh
vaø tu chænh lyù luaän.
[ Laõnh tuï phaûi coù ba ñöùc tính: Coù theå laø nhaø lyù luaän ñoàng thôøi laø nhaø haønh ñoäng vaø nhaø toå
chöùc, khoâng theå thì khoâng ñöôïc.
[ Nuoâi taâm sinh thieân taøi.
Nuoâi oùc sinh nhaân taøi.
Nuoâi thaân sinh noâ taøi.
[ Daân toäc ta caàn nhöõng thanh nieân raát thuaàn tuùy vaø sung thöïc, ñem ra laøm troïn veïn hai taàng
chöùc vuï cuûa thôøi ñaïi laø caùch maïng vaø kieán thieát.

1.
HUYEÁT HOA
CAÙCH MEÄNH
Hình thöùc cuûa vaên hoùa laø söï phaûn aûnh cuûa ñôøi soáng hieän thöïc xaõ hoäi. Noäi dung vaø
keát caáu cuûa vaên hoùa, töï thaân noù laø toång nghieäp cuûa toaøn theå loaøi ngöôøi trong doøng soáng
xaõ hoäi, lòch söû vaø thôøi ñaïi. Lòch söû loaøi ngöôøi cheùp ngoøi buùt cuûa maùu dieãn tieán, moãi söû kyù
loä ra moãi ñaëc chöùng vaên hoùa. Moãi söû kyù keát taïo baèng moät kieán truùc söû cuûa xaõ hoäi vaø
quan nieäm veà kinh teá rieâng bieät; caùi daây noái suoát moãi dieãn tieán cuûa thôøi ñaïi, ñoàng thôøi
coøn laø nhöõng quy luaät daãn daét cho söï dieãn tieán cuûa thôøi ñaïi kia laø xaõ hoäi bieän chöùng. Xaõ
hoäi dieãn tieán theo moät bieän chöùng coù khoa hoïc tính, phaùt trieån, phaùt trieån maõi; trong hoaøi
baõo cuûa moãi xaõ hoäi thôøi ñaïi töøng döïng duïc caùi lyù töôûng cuûa xaõ hoäi vaø thôøi ñaïi sau, töùc laø
caùi keát caáu hieän thöïc cuûa xaõ hoäi vaø thôøi ñaïi sau.
Caùch maïng laø coâng cuoäc xoay ñoåi thôøi ñaïi treân moät giai ñoaïn dieãn tieán xoaùy troân
oác coù nuùt ñaõ ñeán ngaøy thaønh thuïc cuûa moät leõ soáng haøm döôõng trong nuùt beá taéc, caàn yeáu
coù moät baïo ñoät thuû ñoaïn côûi môû cho daây dieãn tieán ñi leân; yù nghóa vaø taùc duïng cuûa caùch
maïng laø tu chænh vaø caûi tieán xaõ hoäi cho sang ñöôïc moät xaõ hoäi hôïp lyù hôn, hy voïng hôn,
ñöôïc ñi vaøo moät con ñöôøng hôïp quy luaät, hôïp vôùi nguyeân taéc tieán hoùa, hôïp vôùi töông lai
coù döï bieát tröôùc coù moät troâng ngoùng cuûa lyù töôûng haøm döôõng töï saâu xa. Moãi coâng cuoä c
caùch maïng saûn sinh ra moät xuaát loä cho daân toäc, quoác gia vaø xaõ hoäi. Khôûi ñieåm cuûa caùch
maïng ñaõ döïng duïc töø trong baøo thai cuûa thôøi ñaïi cuõ, ñoù laø lyù töôûng trong moät quaù trình töï
noù tieán trieån ñeå cho thaønh thuïc, theå hieän thöïc hoaøn toaøn vaø y cöù vaøo hieän thöïc maø phaùt
trieån tinh thaàn vaø nguyeân taéc vôùi töï do vaø saûn sinh ra moät löïc löôïng ñeàu hoaøn toaøn laø keát
quaû cuûa hieän thöïc, töùc laø caùi xuaát loä cuûa quoác gia daân toäc vaø xaõ hoäi ñöông nhieân laø söï keát
hôïp cuûa noäi taïi vaø ngoaïi taïi maø thaønh moät ñöôøng loái vôùi moät hieäu quaû döï caàu.
HUYEÁT HOA CAÙCH MEÄNH 7

HUYEÁT THAI
Caùch maïng coù vaên hoùa caùch maïng. Caàn phaûi coù moät tinh thaàn sieâu nhieân vaø tieàm
taøng laõnh ñaïo loaøi ngöôøi cho keát hôïp thaønh moät söùc löïc ñeå ñôïi thôøi cô thöïc hieän laáy lyù
töôûng vaø nguyeân taéc cuûa caùch maïng. Cuoäc caùch maïng 1789 haù chaúng phaûi uyeân nguyeân
saâu saéc maõi töø theá kyû XVI, töø Diderot, Voltaire, Montesquieu, Rousseau maø ñi? Theá
cho neân caùch maïng phaûi coù moät tinh thaàn chuaån bò saün, moät nguyeân taéc tieàm taøng saün,
laïi moät phong khí taåm nhuaàn saün, nung naáu saün töø chuû quan ñeán phoái hôïp vôùi thôøi cô vaø
kích thích ôû beân ngoaøi vaø ñeå noå buøng ra treân moät giai ñoaïn ñaõ thaønh thuïc.
Xeùt neùt laïi söû caùch maïng vaø ñaëc chaát vôùi ñaëc chöùng töøng thôøi kyø giuùp ích cho
chuùng ta mang kheá hôïp caùi truyeàn thoáng cuûa daân toäc caùch maïng vôùi nhu yeáu cuûa ngaøy
nay cho thaønh moät daân toäc chuû tröông thaät thích hôïp. Xeùt neùt laïi heát caû nhöõng hoaït ñoäng
veà lyù trí, yù chí vaø tình caûm cuûa caùch maïng Vieät trong suoát caùi quaù trình moät theá kyû nay,
töùc laø xeùt neùt vaên hoùa cuûa caùch maïng ta giuùp ích cho töï ta kieán thieát laïi moät vaên hoùa cuûa
caùch maïng ñi ñoâi vôùi daân toäc chuû tröông.
Cho neân taát caû chuû tröông cuûa Buøi Vieän, Nguyeãn Tröôøng Toä vôùi daáu tích cuûa bieán
phaùp vaän ñoäng phaûi luïc loïi ra. Nhöõng vaên taäp taûn maùc cuûa Saøo Nam vaø Taây Hoà phaûi söu
taàm laïi. Caùc cuoán “Vieät vaên minh khôûi ñieåm söû” vaø “Phaùp Vieät ñeà hueà” ñaùng cho chuùng
ta nghieân cöùu, phaân tích vaø bình giaûi laïi. Taát caû nhöõng vaên hieán caùch maïng vaø khaùng
chieán, khôûi nghóa, Saùt Thaùt, Bình Ngoâ, Taây Sôn, Caàn Vöông vaân vaân... phaûi chænh lyù laïi
cho noù moät yù nghóa vaø giaù trò thích ñaùng, thu goùp laïi thaønh moät heä thoáng söû tranh ñaáu cuûa
nöôùc noøi.
Coøn phaûi phaùt quaät leân “Anh Khoùa” vôùi taát caû caùi linh hoàn cuûa xaõ hoäi cuõ vaø noâng
thoân, bieåu hieäu töï cöôøng vaän ñoäng trong saâu coõi daân gian, “Chieâu Hoàn Nöôùc”, “Daïy
Con”, “Goïi Tænh Quoác Daân” vaân vaân... chan chöùa nhöõng phaãn noä aùi quoác vaø nhöõng caùi
tieác daân toäc töï saâu trong ñaùy loøng cuûa daân chuùng. Nhöõng ca, veø, daân dao, saám kyù, ñaøo
döôõng cho loøng ngöôøi moät lyù töôûng, moät caûm giaùc bieát bao saâu xa, ngaãm nghó, saùng
laùng, bôûi ñaáy laø nhöõng khuùc hy voïng, nhöõng khuùc ñau thöông ñoïng ngöøng laïi cuûa caû moät
theá heä cuûa lòch söû tinh thaàn. Nhöõng thi ca dieãn giaûng trong Ñoâng Kinh Nghóa Thuïc,
nhöõng chieáu Caàn Vöông, phaùt bieåu tuyeân ngoân, nhöõng gaéng söùc cuûa nhöõng nhaø vaên hoùa

muoán taùi kieán laïi caùi moâ hình cuûa toaøn boä lòch söû huøng traùng vaø vó ñaïi cuûa daân toäc ta
trong nhöõng cuoäc daân toäc tinh thaàn phuïc höng vaän ñoäng, ñoù laø nhöõng taøi lieäu coù giaù trò
maø laøm phong phuù caùi kho baùu cuûa vaên hoùa chuùng ta. Noù ñeàu laø Huyeát Thai cuûa vaên
minh Duy Daân, keát tuï saâu saéc trong ñaùy taàng cuûa ñôøi soáng thuaàn tuùy quoác daân khoâng
ñaàu haøng vaø thoûa hieäp. Noù laø Huyeát Thai cuûa con ngöôøi Duy Daân môùi.
HUYEÁT NUÏ
Moät traêm naêm caùch meänh Duy Daân ñôøi nay coù moät tinh thaàn vaø chuû tröông nhaát
quaùn, haèng bieåu hieän ra baèng nhöõng töôïng tröng naøo, ta vaãn coù theå tìm thaáy caùi daây chæ
ñaïo cuûa lòch söû ôû trong. Caùi tinh thaàn ñoù coøn uyeân nguyeân töø caùi ñeå uaån 5.000 naêm soùng
soáng cuûa nöôùc noøi, töø ñaàu söû ñeán baây giôø khoâng döùt ñaáu tranh baèng daân toäc caùch maïng
Duy Daân xieån döông caùi tinh tuùy aáy ra ñem tieáp hôïp laïi, laïi caùi truyeàn thoáng Toå Tieân vôùi
tinh thaàn cuûa hieän ñaïi, hoaøn thaønh moät caùch maïng chuû nghóa vaø caùch maïng vaên hoùa cho
daân toäc treân con ñöôøng ñi lòch söû vaø möùc tieán.
Taát caû hoïc thuaät, vaên hoùa vaø ngheä thuaät lieân hôïp laïi thaønh moät traän tuyeán tinh
thaàn, xieån phaùt nhöõng lyù töôûng tình töï vaø yù chí caùch maïng saùng taïo cuûa daân toäc, baèng
huyeát tính vaø söû tính tieán haønh moät khuùc nhòp Vaïn Thaéng vôùi thôøi ñaïi.
Taát caû hoïc thuaät, vaên hoùa vaø ngheä thuaät gaéng söùc ñi tìm moät noäi dung vaø hình thöùc
keát hôïp dung hoøa hai caùi lyù töôûng “hieän thöïc” hoaøn thaønh moät moâ hình cuûa vaên hoùa
töông lai cho daân toäc.
Vaøi neùt ngueäch ngoaïc ñoù ñaõ veõ xong caùi Nuï Maùu cuûa vaên minh môùi cuûa Duy Daân
ñôïi khai hoa.
HUYEÁT HOA HUYEÁT NUÏ 9

BOÀ ÑEÀ
Thích Ca ñaõ giaùc ngoä nhöõng noãi khoå, soáng, cheát, beänh, giaø cuûa toaøn theå chuùng sinh
vaø luaät taøn aùc voâ thöôøng thaønh, truï, hoaïi khoâng (sanh, truï, di, dieät) cuûa vuõ truï. Thích Ca
baèng moät yù chí khoâng thaày vaø töï söùc, töï loøng ñaïi töø bi, nhaân aùi, voâ haïn löôïng, phaùt
nguyeän lôùn lao cöùu vôùt cho toaøn theå theá giôùi khoâng tröø thai sinh, thaáp sinh, noaõn sinh hay
hoùa sinh.
Thích Ca ñaõ lòch laõm trong ngoaøi Baø La Moân giaùo. Thích Ca ñaõ ñau thöông caùi
truyeàn thoáng giai caáp, chia reõ vaø ñeø neùn cuûa Aryen, say söa cöùu vôùt chuùng sinh baét ñaàu
töø laøm cho AÁn Ñoä toaøn daân ñöôïc chaân bình ñaúng, chaân töï do vaø chaân thaân aùi.
Thích Ca ñaõ baêng mình khoûi nôi cao quyù: Ta khoâng vaøo ñòa nguïc, ai vaøo ñòa nguïc?
Khoâng vaøo ñòa nguïc sao cöùu vôùt ñöôïc chuùng sinh?
Thích Ca ñaõ baûy naêm tröôøng tòch mòch döôùi goác Boà Ñeà, nan haønh khoå haïnh khoân
baèng vaø Thích Ca trong moät ñeâm ñaõ trieät ñeå giaùc ngoä.
Thích Ca töø ñaáy chaân ñaát, hôû vai, caàm baùt lang thang suoát coõi, xin aên, thuyeát phaùp
vaø thu thaäp ñoà ñeä. Hoa Sen khoâng moïc treân nuùi cao. Chæ coù giai caáp Paria môùi kieán thieát
ñöôïc Phaät Giaùo. Nhöõng giai caáp ñöôïc öu ñaõi khoâng theå baøn nghò tôùi ñöôïc.
Cuoäc Xaõ Hoäi caùch maïng ñoù, tröôùc ñi baèng trieát hoïc vaø toâng giaùo Thích Ca ñaõ choái
boû heát luaän söï theá tuïc vaø xieån phaùt Boà Ñeà lôùn.
OÂi! Heát thaûy Ma giôùi ví nhö Phaät giôùi nhaát nhö! Söï côûi môû heát taám loøng chaáp tröôùc
(ñaém ñuoái) cuûa mình laø coâng vieäc phaûi tröø heát nhaân duyeân, phieàn naõo; quaân ñòch chính
cuûa ba giôùi (saéc giôùi, voâ saéc giôùi, duïc giôùi) vaïn phaùp duy thöùc laø voâ minh.
Chæ coù giaùc ngoä Ñaït Ma môùi coù theå mang ñeán cho moïi vaät moät sinh meänh. Chæ coù
lyù töôûng nieát baøn cuûa ñaát tònh, trang nghieâm thöôøng saùng, trong ñoù laø sinh meänh cuûa
toaøn theå ñöôïc thöông, ñöôïc vui, ñöôïc saïch vaø ñöôïc chaân chính chöùng quaû thaáy caùi tính A
Di Ñaø (voâ löôïng thoï, voâ löôïng quang). Heát thaûy chuûng töû cuûa Ba nghìn nghìn theá giôùi seõ
bieán thaønh Ba Nghìn Nghìn theá giôùi Hoa Nghieâm coõi Taây.
Taát caû caùc Phaùp vôùi Töôùng, Söùc vôùi Taâm khoâng luùc naøo khoâng trong söï vaän ñoäng
bieán ñoåi vaø choái boû laïi taùi sinh cuûa bieän chöùng phaùp khoâng coù, coù khoâng maø phaùt hieän ra
chaân nhö vaø nhö lai, khoâng ñi, khoâng laïi, khoâng dieät, khoâng sinh, khoâng noùng, khoâng

laïnh.
Toå chöùc cuûa cuoäc caùch maïng baèng toâng giaùo ñoù laø y cöù vaøo nguyeân taéc tuyeät ñoái
choái boû. Xuaát gia laø söï phaûn khaùng heát, heát nhöõng ñeø neùn, tham, si, giaän, döõ, chaáp tröôùc
cuûa taïi gia, cuûa tö saûn. Taát caû nhöõng ngöôøi xuaát gia döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Tam Baûo: Phaät
laõnh tuï, Phaùp chuû nghóa, Taêng caùn boä cuøng xum hoïp nhau baèng nguyeân taéc Hoøa, hoã trôï,
hôïp taùc vaø thoáng nhaát döôùi nhöõng tu döôõng cuûa Ñoä (Luïc Ñoä): boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc,
trí tueä, thieàn ñònh vaø tinh tieán. Taát caû nhöõng ngöôøi aáy thaønh chöùng laø nhöõng ngöôøi töø Ñaïi
Bi maø Ñaïi Giaùc, Ñaïi Nguyeän maø ñi ñeán Ñaïi Huøng, Ñaïi Theá maø phaùt döông Ñaïi Ñaïo.
Nhöõng con ngöôøi aáy coù kinh, coù luaät vaø coù luaän chæ ñaïo cho hoï heát töø xöû theá ra xuaát theá.
Loøng nhaân aùi cuûa hoï ñaõ thay ñoåi heát AÁn Ñoä tö töôûng, tu caûi heát khoa hoïc vaø trieát hoïc cho
AÁn Ñoä cuûa ñoäng vaø tieán hoùa.
Thích Ca treân hoäi Phaùp Hoa ñaõ thuï kyù cho muoân ngaøn Phaät töông lai vaø ñaõ döï baùo
Di Laëc saép tôùi ñeán ñeå laøm moät coâng vieäc cuûa Ñaïi Giaùc trong hoäi Long Hoa ngaøy mai.
Taát caû chuùng sinh theo moät nhòp tieán haønh khuùc maø cuøng leân Bæ Ngaïn, heát heát ñeàu quy
veà Nhö Lai taïng, nhöng maø Phaät coù ñoä ai khoâng? Phaät khoâng ñoä ai heát, chuùng sinh töï ñoä
laáy. Phaät coù tòch dieät khoâng? Phaät khoâng tòch dieät. Phaùp thaân cuûa chaân nhö laø theå vaän
toaøn vuõ truï.
Ví nhö theá, Phaät laø Toå ñaõ chöùng tam muoäi, tam Boà Ñeà ñeä nhaát Thaéng Nghóa baát
dieät vaø aán chöùng.
CAÂU RUÙT
Daân toäc Do Thaùi con chaùu Abraham ñaõ giaùc ngoä “NGÖÔØI” laø moät theå, theá giôùi laø
ñaïi ñoàng. Caùi tinh thaàn aáy khoâng laáy gì maø töôïng tröng ñöôïc, phaûi goïi laø Chuùa Trôøi.
Chuùa Trôøi laø thöïc theå cuûa muoân ngaøn Chuùa Trôøi voâ thöôïng vaø voâ nhò. Voâ thöôïng cho
neân thaéng ñöôïc heát thaûy aùc theá löïc, voâ nhò cho neân thaéng ñöôïc heát chia reõ. Chuùa Trôøi coù
hyû ñeå maø sinh, coù noä ñeå maø chieán tranh. Chuùa laø toái cao cuûa lyù töôûng cuûa töï do, baùc aùi vaø
bình ñaúng. Chuùa laø thöïc theå cuûa lyù töôûng ñoù vaø ñoøi phaûi ñaáu tranh, cho neân Thaùnh Linh
laø caùi trí tueä ñaïi giaùc noái lieàn Chuùa Cha vaø Chuùa Con. CHRIST, cöùu theá chuùa, keû vaâng
theo chuû nghóa maø thöïc haønh tuyeät ñoái ñaïo ñöùc.
Vaø daân toäc Do Thaùi ñaõ ñöôïc laõnh ñaïo trong caùc cuoäc caùch maïng daân toäc, caùch
HUYEÁT HOA CAÂU RUÙT 11

maïng chính trò, caùch maïng Caâu Ruùt laø sieâu thanh cuûa 89 vaø 17. Söï thôø phuïng ñaáng toái
cao vaø lyù trí tröôùc baøn thôø Toå Quoác ñaõ caûm chieâu neân laù côø ba saéc. Baây giôø ñaây khoâng
phaûi laø luùc chuùng ta chieán tranh vôùi taâm ta hay oùc ta maø laø luùc chuùng ta chieán tranh vôùi
heát thaûy nhöõng theá löïc ñen toái trong xaõ hoäi. Ñaáy laø laù côø Buùa Lieàm.
Mahomet caøng laøm cho hoïc thuaät Cô Ñoác nhaát nguyeân hoùa. Cô Ñoác truyeàn vaøo sa
maïc AÛ Raäp ñaõ ñem cho daân chuùng aáy caùi khí vò hôn ñôøi. Al Coran noäp coâng hay thanh
göôm veát anh huøng ngaøy nay coøn ñoù.
Theá nhöng giaùo quyeàn ñaõ boâi nhoï Caâu Ruùt. JESUS coù muoán ñaâu Toâng Quyeàn
chính trò? JESUS coù muoán ñaâu?
MAËC ÑÒCH
Ngöôøi aáy laø ngöôøi ñaàu neän goùt ra cöùu ñôøi. Vuõ truï ñoái vôùi ngöôøi aáy chæ laø moät theå heä
cuûa thöïc duïng lyù taéc, coù yù nghóa giaù trò vaø hieäu duïng thöïc tieãn cho loaøi ngöôøi, cho soá
ñoâng nhieàu nhaát trong loaøi ngöôøi, cho nhöõng ngöôøi vaát vaû laøm luïng ñeå tìm kieám aên maëc
cho xaõ hoäi. Nhöõng thöù aáy vaø chæ nhöõng thöù aáy laø hôïp vôùi quy luaät töï nhieân vaø ñuùng vôùi yù
chí nhaân ñaïo.
Noù cuõng laø moät cheá haïn cuûa hoaøn caûnh ñôøi soáng daân Taøu muoán raèng giai caáp trung
dung seõ taäp ñaïi thaønh laïi maø laøm Toâng Chuû cuûa lòch söû “vaïn theá chi vöông”. Maëc Töû ñoái
ñaàu vôùi Döông Chu chæ laø caùi toång hoøa cuûa nhöõng moà hoâi roùc raùch chaûy vaøo nhöõng taám
loøng noùi tieáng cuûa lao ñoäng giaû. Maëc Töû laø ñaïi bieåu trong ñaáu tranh xaõ hoäi cuûa giai caáp
aáy raát thích ñaùng vôùi giai caáp cuûa mình, thôøi ñaïi mình.
Söï chia reõ cuûa Chieán Quoác laø ôû caùi luõng ñoaïn cuûa caùc haïng ngöôøi ñaëc quyeàn. Nhö
neáu ngöôøi ta bieát “thöôïng ñoàng” theá giôùi môùi “ñaïi ñoàng” ñöôïc. Ngöôøi ta coù mang ra thöïc
tieãn “kieâm aùi” thì loaøi ngöôøi môùi thöïc “thaân aùi” ñöôïc.
Chieán tranh phaûi tieâu dieät baèng tieát kieäm coâng theá, cuõng coù theå öùng duïng nguyeân
taéc ñoù vaøo khaùng chieán ñöôïc ñeå ñi ñoái vôùi “phi coâng” nghóa laø lôïi theá giöõ tích cöïc. Taát caû
caùc giai caáp ñaëc quyeàn phaûi boû heát nhöõng phuø hoa, xa xæ vaø phuø dieãn ñeå ñem ñôøi soáng
laïi cho ngang vôùi daây thuûy bình cuûa ñaïi chuùng. Nhöõng baát bình cuûa xaõ hoäi phaûi phaù tan
baèng nhaân aùi hay baát ñaéc dó baèng thuû ñoaïn vuõ löïc cuûa nhaân aùi. Maëc Töû ñeå cöùu soáng, ñaõ
ñi boä suoát ñeâm ngaøy, möôøi buoåi sang Sôû, mang trí thöùc vaø hoïc vaán xaùc thöïc cuûa mình veà

töï nhieân vôùi maùy moùc ra phaù tan suùy ñoà cuûa Sôû tröôùc, mang tinh thaàn hy sinh cuûa töï mình
vaø hoïc troø ra tieâu dieät tai vaï cuûa chieán tranh sau. Chæ coù hy sinh vaø chieán tranh ñeå tieâu
dieät chieán tranh, chæ coù lyù töôûng toái cao, chaân, thieän, myõ, kyû luaät vaø hieäp nghóa ra phaù tan
ñöôïc baát bình.
HOA THAÙNG NAÊM

Chæ coù söï vaát vaû baèng ñoäc löïc vôùi tinh thaàn maïo hieåm bieân thuù vaø saùng taïo khi töï
tænh laïi môùi theå nghieäm thaám thía ñöôïc bieåu hieän quyeàn soáng coøn, ñoäc laäp vaø tö caùch
soáng coøn, chính nghóa thaät ñuùng ñaén. Quyeàn aáy vaø tö caùch aáy môùi laøm neân moät cheá ñoä töï
do vaø daân chuû ñöôïc, phoàn thònh ñöôïc baèng mang söï vaát vaû aáy ra aùp duïng vaøo coâng cuoäc
ñaáu tranh cho caùi lyù töôûng ñaõ theå nghieäm ñöôïc ñoù.
Moät vaên minh môùi nhö ñoùa hoa töôi toát vaø to taùt seõ nôû buøng ra. Ví nhö theå ñaát Myõ
traûi qua moät thôøi noøi gioáng xaâm löôïc, maùu vaø nöôùc maét, xaáu aùc hoâi tanh ôû treân moà ñoáng
ñaõ nôû ra ñoùa hoa thaùng Naêm. Ñoùa Hoa Thaùng Naêm ñoù ñaõ sum seâ phuû kín caùi moà ñoáng
toäi aùc lòch söû kia. Ñoùa hoa aáy boùn töôùi baèng nhöõng chaát toá lòch söû cuûa moà ñoáng ñoù.
Toäi aùc cuûa thöïc daân phaûi ñeàn buø baèng moïi söï hoái haän thaàm kín nôi ñaùy loøng. Coù khi
ngöôøi ta phaûi töï tröøng phaït mình cho khoûi lôûn vôûn caùi hình boùng toái taêm cuûa toäi aùc cöù lôûn
vôûn maõi trong hoàn. Ñoù laø tröôøng hôïp cuûa 1865, Nam–Baéc chieán tranh cho caùi lyù töôûng
côûi môû daân toäc da ñen.
Cuoäc chieán tranh aáy goïi laø phaân lieät (seùcession) thì chöûi ruûa lyù töôûng lòch söû quaù.
Cuoäc aáy phaûi laø thaàn thaùnh chieán tranh, thuaàn vì loøng yeâu thöông vaø nghóa coâng ñaïo.
Cuoäc aáy phaûi laø vò tha chieán tranh, khoâng tö lôïi vaø khoâng vò kyû.
Ñoùa Hoa thaùng Naêm trong maøu ñoû cuûa noù sôû dó ñôõ hoen oá maø theâm ñoâi phaàn töôi
hoàng laø nhôø ôû 65. Ngöôøi ta thaáy hoái haän ñau thaûm khi nhaém maét laïi töôûng nghó, töùc giaän,
coøn ñau thaûm hôn khi böøng maét ra troâng xeùt; ngöôøi ta thaáy phaûi khoâng tieác moät cuoäc
cheùm gieát ruoät thòt ñeå xoùa nhoøa trong haêng haùi caùi veát ñau toäi loãi gia truyeàn ñi, cheùm
gieát ruoät thòt ñeå röûa saïch nhöõng böôùu nhoït coøn di ñoäc laïi trong huyeát thoáng sinh soáng daït
daøo noù noái lieàn noøi gioáng tôùi töông lai. Doøng soáng phaûi trong saïch thì ñôøi soáng môùi ñöôïc
an uûi trong linh hoàn, heát caû nhöõng lôûn vôûn cuûa hoái haän, ñau thaûm vaø toái taêm, ñôøi soáng
môùi coù haïnh phuùc vaø hoøa bình thaät chaân chính. Loaøi ngöôøi muoán heát chieán tranh phaûi
HUYEÁT HOA HOA THAÙNG NAÊM 13

nhaém maét laïi roài böøng maét ra baèng cuoäc chieán tranh sau roát laø cuoäc phaùn quyeát sau
cuøng, phaûi ñaùnh gieát ngay töï mình neáu töï mình coù toäi loãi. Nhö muoán coøn coù chieán tranh
phaûi ca tuïng nhöõng cuoäc chieán tranh thaàn thaùnh vò tha nhö theá aáy.
BASTILLE
Kant laø ngöôøi hy voïng vaø thaát voïng cuoäc 1789. Trong caùi hy voïng cuûa Kant vôùi
loaøi ngöôøi maø Kant ñaïi bieåu, toû loä ra roõ reät caùi lyù tính thöïc tieãn saün coù, caàn coù vaø phaûi coù
cho 89. Ba caùi luaät lôùn cuûa luaân lyù, hôïp lyù chuû nghóa: “Phaûi coi töï mình laø muïc ñích,
tuyeät khoâng phaûi coi laø thuû ñoaïn”, nhö theá töï mình vôùi ñôøi soáng, töï mình laø thöïc theå cuûa
caùi lyù töôûng trong thuaàn tuùy lyù tính hieän thaân treân theá gian. Phaûi laøm cho töï mình vaø ñôøi
soáng töï mình thaønh moät muïc ñích cuûa caùi lyù töôûng ñoù.
Nhö neáu coi töï mình laø thuû ñoaïn thì ngöôøi khaùc vaø taát caû loaøi ngöôøi, mình cuõng chæ
laø thuû ñoaïn beân ngoaøi töï mình maø thoâi. Phaûi caû ngöôøi khaùc vôùi loaøi ngöôøi ñeàu laø muïc
ñích, ngöôøi ñöùng tröôùc ngöôøi laø thaàn thaùnh. Thaàn thaùnh laø ñaïi bieåu cuûa lyù töôûng, laø hình
töôïng cuûa cao caû lyù töôûng, cao caû tuyeät ñoái, laø thaät, laø laønh vaø laø ñeïp. Phaûi coi töï mình laø
moät vaät mình phaûi thôø phuïng vaø naâng leân thaät laønh vaø ñeïp, ñoái vôùi ngöôøi cuõng nhö theá.
Nhöng maø lyù töôûng ñoù vaøo ñôøi phaûi traûi qua ñaáu tranh, söï ñaáu tranh ñeå thaéng caû töï mình
vôùi taát caû nhöõng aùc theá löïc nöõa thì söï ñaáu tranh ñoù noå buøng baèng söï phaù vôõ Bastille, kieán
truùc cuûa phong kieán, chuyeân cheá, baát ñaïo ñöùc vaø baát bình ñaúng. Bastille laø töôïng tröng
cuûa toäi aùc. Phaù vôõ Bastille laø laøm thöùc tænh toaøn theå daân Phaùp vôùi taát caû gaäy goäc, seûng,
caøy ra hoaøn thaønh traän Valmy ñuoåi heát xaâm laêng.
Caùi khí theá cuûa noù sinh ra Napoleùon. Caùi trí tueä cuûa noù caûi bieán heát thaûy tö töôûng
vaø cheá ñoä treân theá giôùi.
Tröôùc baøn thôø Toå Quoác, thôø suøng phuïng ñaáng toái cao vaø lyù tính, vieäc ñoù caét nghóa
heát caû, vieäc aáy laø nhaân ñaïo chuû nghóa cuûa lyù tính chuû nghóa vaø daân toäc nguyeân taéc cuûa lyù
tính chuû nghóa. Toå Quoác ñaây phaûi trôû veà caùi thöïc theå cuûa ñôøi soáng quoác daân treân huyeát
tính cuûa Lyù laø lyù trí cuûa khoa hoïc maø ñoái vôùi xaõ hoäi laø lyù tính cuûa ñaïo ñöùc.
Daân chuû phaûi xaây ñaép laïi treân neàn taûng chaân chính aáy.
Nhaân quyeàn hieán chöông phaûi coù baûo chöôùng baèng töï ñôøi soáng tinh thaàn vaø vaät
chaát cuûa moãi ngöôøi treân taát caû moïi ngöôøi.

THAÙNH HUØNG
Coù nhöõng taám loøng thuaàn nhaân aùi to roäng vaø lôùn lao, noàng naøn vaø chaân thaät, cuõng
khoâng phaûi laø loái töø thieän, cuõng khoâng theå ñem mua baùn ngoaøi chôï ñöôïc, ví nhö khoù maø
taû cho ra, vì ñoù laø bieåu hieän cuûa Phaïn (Brahma) khoâng bôø, khoâng beán, cuøng tröôùc, cuøng
sau, Phaïn töø bi vaø hyû xaû. Cho neân Gandhi laø Mahatma, laø Thaùnh Huøng, laø kyø nhaân ñôøi
nay ví nhö Messie cuûa AÁn Ñoä. Thaùnh Huøng laø lòch söû moät muoân naêm cuûa AÁn Ñoä trong
doøng soâng Haèng Haø keát taäp taát caû tinh thaàn soáng maø naën neân. Phaûi hieåu Gandhi baèng
hieåu daân toäc tính cuûa AÁn Ñoä. Cho neân hôn 300 trieäu ngöôøi Thieân Truùc ngaøy nay thieáu
Gandhi khoâng ñöôïc.
Lòch söû phaûi noái tieáp nhau lieân tuïc baèng nhöõng nuùt ngöôøi thueá bieán nhö theá. Neáu
noùi Gandhi laø hieän thaân cuûa heát thaûy nhöõng khuyeát ñieåm vaø nhöôïc ñieåm cuûa xaõ hoäi AÁn
(Nehru) thaø noùi ñôøi soáng vaø con ñöôøng tröôøng vôùi böôùc ñi lòch söû xaõ hoäi AÁn phaûi laáy
Gandhi laøm caàu noái maø chuyeån sang ñieån hình cuûa Nehru. Söï tieán hoùa loaøi ngöôøi ñích
xaùc phaûi dieãn baèng caùi traät töï ñoù noù ñaày ñuû bieåu hieän moãi ñaëc tính daân toäc vaø ñaëc ñieåm
phaùt trieån nhö vaäy.
Thaùnh Huøng laø ngöôøi lyù töôûng ñaát saïch thöôøng trong saùng cuûa taát caû ñôøi soáng noâng
nghieäp vaø phong kieán toûa thoaùt leân nhö aùnh traêng söïc coù hôi thu vaäy. Muïc tieâu, lyù töôûng
chính trò cuûa Gandhi laø do quan nieäm Veä Ñaø ñoù goùp thaønh, khoâng theå ñeå cho nhöõng nhaø
chính trò ñôøi nay vaø khoa hoïc khaâm phuïc ñöôïc. Nhöng Gandhi vôùi lyù töôûng chính trò lôø
môø nhö theá caøng toû roõ caùi ñòa vò lòch söû vaø söù meänh tinh thaàn cuûa mình. Cöông lónh chính
trò naøo maëc daàu hay, hay dôû cho töông lai ngöôøi AÁn laø do Nehru caû.
Noøi gioáng Phaät khoâng coù saùt sinh thöïc töø loøng töï nguyeän maø ra. Gandhi duøng thuû
ñoaïn hoøa bình vaø tieâu cöïc, baát hôïp taùc (1925), baát baïo ñoäng (1939) thöïc töø ôû ñoù maø ra.
Töï xaû vaø tuyeät thöïc laø vuõ khí chính trò cuûa oâng. “Töï caáp” vaø “töï taïo” laø coâng cuï kinh teá
cuûa oâng; quaân ñòch thuø laø tính hieáu chieán ôû trong loøng oâng vaø noøi gioáng oâng. Trong
Gandhi, muïc ñích cho heát thuû ñoaïn, thuû ñoaïn aáy phaûi laø muïc ñích nhaân aùi truøm heát chính
trò, tinh thaàn truøm heát lòch söû vaø lyù töôûng Brahma truøm heát töông lai.
Ñòa vò cuûa AÁn Ñoä vaø tieán trieån cuûa Quoác Daân Hoäi Nghò AÁn Ñoä chæ laø söï nghieäp cuûa
caùi söùc caûm hoùa vaø khaûi dòch lôùn lao baèng linh hoàn cuûa Gandhi maø thoâi, taát caû qua ñaïi ña
HUYEÁT HOA THAÙNH HUØNG 15

soá quaàn chuùng voâ luaän phaûi bieát ñeàu thoáng nhaát thaønh moät khoái döôùi söï laõnh ñaïo tinh
thaàn vaø thanh khieát aáy. Söï vu mieät Gandhi laø ñoäc taøi chæ laø söï chöùng minh caùi quyeàn uy
voâ thöôïng cuûa ñaïo ñöùc. Gandhi chæ coù töï tænh, töï hoái vaø töï tröøng maø thoâi. Gandhi khoâng
tranh giaønh vu mieät vaø löøa doái ai heát. Caùi phong caùch aáy ñaùng noùi Gandhi laø laõnh tuï cuûa
heát thaûy laõnh tuï, nhö Thích Ca laø thaày cuûa heát thaûy caùc thaày, nhö Christ laø chuùa cuûa heát
thaûy caùc chuùa ñoù vaäy.
Lòch söû caùch maïng AÁn Ñoä laø lòch söû rieâng cuûa Gandhi. Cuoäc ñaáu tranh lôùn lao kia
caû haøng nguõ naêm naêm teà chænh neân, töï xaû vaø hy sinh vôùi quaân thuø ñòch ñeá quoác chuû nghóa
maïnh aùc vaø beàn deûo nhaát theá giôùi, bieát bao nhieâu maùu leä ñaõ ñoå cho Swadeshi (ñoäc laäp
vaän ñoäng) vaø Thaùnh Huøng cho tôùi hieän nay ñang traàm ngaâm trong hy sinh moät caùch thaàn
thaùnh.
Chæ coù nan haønh khoå haïnh môùi coù theå cöùu soáng ñöôïc ñôøi. Chæ coù trôû veà ñôøi soáng
daân chuùng môùi coù theå phuïc höng ñöôïc daân toäc. Chæ coù loøng nhaân aùi voâ bieân cuûa Phaät lyù
töôûng môùi coù theå an uûi vaø teá ñoä ñöôïc heát chuùng sinh. Thaùnh Huøng coøn sang saûng noùi:
“chuùng ta phaûi töï söùc moät mình ñaùnh vôùi toaøn theá giôùi ñeå côûi môû cho töï daân toäc chuùng ta,
coøn ñeå côûi môû cho caû daân chuùng bò aùp böùc toaøn theá giôùi, khoâng nhöõng theá maø laïi côûi môû
cho caû daân chuùng noøi gioáng da traéng, hoï cuõng bò khoå naïn khoâng phaûi khoâng laø khoâng”.
Brahma cuøng vôùi heát thaûy Ma aùc ñaáu tranh. AÁn Ñoä vaø theá giôùi laø ñòa nguïc voâ cuøng
ñau thaûm. Brahma phaûi ñaáu tranh vaø ñau khoå nhöng vaãn tin chaéc raèng: “Theá giôùi moät
ngaøy kia seõ bieán thaønh coõi soáng trang nghieâm, ñoù laø bình ñaúng ôû trong bao goàm caû Ma
aùc cuõng ñöôïc yeâu thöông nöõa”.
Ma vôùi Phaät laø moät. Gandhi laø nhö theá vaø coù taám loøng nhaân aùi thöïc, naøo ôû ñôøi phaûi
laáy Gandhi laøm thöïc cöù.

SÖÔNG MAI
Loaøi ngöôøi laø coõi Tinh vaø Ma thoáng trò, Phaät töï trò. Phaät vôùi Tinh vaø Ma ñaáu tranh
khoâng döùt ôû trong ñau khoå khoâng bôø beán, nhöng maø Phaät, Tinh vaø Ma laø theå thoáng nhaát
treân cheá ñoä cuûa loaøi ngöôøi. NGÖÔØI, ngöôøi khi bò ñeø neùn, ñau khoå, töï tænh laïi vaø trôû veà
nguoàn goác sinh meänh vaø lyù töôûng cao caû trong giaùc ngoä lôùn lao, ñoù laø Phaät.
Ngöôøi khi huùt maùu ngöôøi, ñeø neùn ngöôøi, meâ ly trong coõi ñieân cuoàng cuûa duïc voïng
khoâng chaùn, ñoù laø Tinh vaø Ma. Theá giôùi luùc naøo cuõng toái ñeâm vì loaøi ngöôøi bao giôø ñeå
maø soáng, coøn caàn phaûi, coøn bò thoáng trò. Thoáng trò ví nhö maøn ñen, chaêng leân bao phuû heát
caû cho ñen toái. ÔÛ döôùi caùi maøn ñen ñoù chæ coù nhöõng muøi hoâi tanh, xöông maùu, moà hoâi
ñaãm vôùi leä vaø taát caû nhöõng caùi hö naùt. Loaøi ngöôøi caàn aùnh saùng vaø thanh thoaûng ñoù. Söï
ñaáu tranh giöõa Tinh vaø Ma caøng laøm cho aûo naõo vaø ñen toái. Chæ coù cuoäc thaùnh chieán giöõa
Phaät vaø Tinh, Ma khi thaéng môùi mang ñöôïc ñeán aùnh saùng vaø thanh thoaûng cho loaøi
ngöôøi.
Sinh meänh cuûa toaøn theå loaøi ngöôøi laø cheá ñoä ngöôøi ñi ñoâi vôùi boái caûnh cuûa cheá ñoä
Phaät hay Tinh hoaëc Ma. Loaøi ngöôøi hieän nay ñang trong cuoäc hoãn loaïn giöõa Tinh, Ma vaø
Phaät ñoù. Ñeâm toái ñang giaøy voø vaø hoâi tanh ñang saëc suïa maø lyù töôûng nghóa laø aùnh saùng
vaø thanh thoaûng thì thaät xa vôøi. Sao cho choùng ñeán ban mai. Sao cho choùng ñeán aùnh saùng
vaø thanh thoaûng. Caàu khaån ñi! Nhöng caàu khaån laø heøn nhaùt. Tìm toøi ñi. Nhöng tìm toøi laø
doø daãm. Ñaáu tranh ñi. Chæ coù ñaáu tranh môùi giaûi quyeát ñöôïc lyù töôûng.
Söï caûi taïo laøm leân treân thoái naùt, hoâi tanh vaø muïc ñoå. Phaät ôû trong ñoù maø ra, raïch heát
thoái naùt hoâi tanh vaø muïc ñoå maø moïc leân ñoùa hoa Sen cuûa lyù töôûng ñaày Chaân, Thieän, Myõ,
choïc maøn ñen ra baèng ñaáu tranh, hy sinh vaø vun boài maø ñöa höông thôm, aùnh saùng vaø gioù
thoaûng laïi. Chæ coù ôû döôùi ñaùy buøn môùi öôm giaáu saün nhöõng chuûng töû cuûa Phaät ñoù. Tinh
vaø Ma taát caùnh laø söùc treân maët taàng.
Caùc noøi nöôùc nhoû yeáu vaø giai caáp bò ñeø neùn, toaøn loaøi ngöôøi ñaõ ñeán luùc ñoaøn keát,
söï tìm toøi töï muoân ñôøi ñeán nay ñaõ ví nhö haït gioáng öôm troàng choài naåy, maøn thoáng trò
buøng nhuøng ñeå loä aùnh bình minh. AÙnh söông mai ñaõ roùc raùch suoát coõi töï trong ñaùy loøng
ngöôøi cho ñeán suoát caûnh vaät, heát thaûy ñöôïm caùi sinh khí môùi meû ñoù, nhö tænh laïi vaø phaûi
boàng boät.
HUYEÁT HOA SÖÔNG MAI 17

AÙnh söông mai ñaõ thaám thía aùnh bình minh loùng laùnh, soùng taân sinh ñöông daøo daït
khaép loøng ngöôøi. Ñaáy laø traãm trieäu cuûa Di Laëc.
QUAÙN TÖÔÛNG (Contemplation)

Töø khoâng tröôùc ñeán khoâng sau, töø nhoû taép ñeán to ngôøi toaøn vuõ truï caáu taïo baèng vaät
chaát. Caùi cöïc chaát tinh dieäu ñoù laø töï kyû nguyeân nhaân cho moät cuoäc vaän ñoäng khoâng döùt
xoaùy troân oác trong ñöôøng tröôøng vaän ñoäng ñoù baèng moãi neàn taûng cuûa gaëp gôõ vaø moãi
ñieàu kieän cuûa theá thaùi maø tom goùp neân muoân vaät. Loaøi ngöôøi laø do caùi boái caûnh cuûa vaän
ñoäng ñoù maø keát thaønh.
Haõy nhaém maét laïi, trôû laïi töï mình, xem caùi sinh meänh cuûa töï mình taát thaáy caû caùi
keát hôïp vaø vaän ñoäng ñoù, xem taát caû caùi sinh meänh cuûa loaøi ngöôøi tröôùc maët vaø xem taát caû
caùc sinh meänh cuûa lòch söû muoân naêm ñaõ coù ñeán ngaøy nay. Moät luoàng soùng maùu traøo doàn
daäp vaø baùt ngaùt vôõ toùe tung bao nhieâu maùu, oùc, moà hoâi vaø nöôùc maét. Caùi luoàng soùng traøo
ñoù goïi laø doøng soáng, coù cô theå, moãi ñôøi thoaùt xaùc maø chuyeån ñôøi ñôøi. Bao nhieâu ñau khoå,
chæ thaáy ñau khoå vaø chæ coøn rôùt laïi ñau khoå trong caùi vaïch höôùng thöôïng cuûa ñôøi soáng ñoù.
Loaøi ngöôøi theå nghieäm thaáy sinh meänh cuûa mình phaûi khoâng döùt chaét eùp ñeå laøm troïn
thaêng hoa ñôøi ñôøi höôùng theo caùi lyù töôûng cöùu cöïc khoâng döùt ñaáu tranh vaø chòu ñau khoå.
Vì chæ coù ñaáu tranh vaø ñau khoå môùi laø hieän thaân cuûa lyù töôûng. Lyù töôûng laø theå soá hoïc cuûa
sinh meänh trong taùc duïng thaêng hoa, taát caû nhöõng coá gaéng tính, taâm, thaân, meänh, trong
ñöôøng loái ñoù goïi laø thöïc hieän.
Loaøi ngöôøi laø vaät cuûa chaân lyù, cuûa tinh thaàn. Doøng soáng khoâng döùt tieán hoùa ñeå
mong ñeán coõi thaønh töïu laø coõi nhaát nhö. Caùi coãi toäi (peùcheù original) cuûa loaøi ngöôøi laø ôû
nôi ñoù maø loøng nhaân aùi cuõng töø ñoù maø coù ra. Loaøi ngöôøi trong muïc ñích chuû quan cuûa
mình, caùi tieâu chuaån laø phaûi thaéng khaùch quan muïc ñích cuûa töï nhieân; haõy troâng trong
con maét ngöôøi muø khoâng döùt ngaång leân nôi chuùa maø ñi (Byron); caùi hình aûnh cuûa loaøi
ngöôøi trong tieán hoùa cuõng heät nhö vaäy. Muø nhöng maø phaûi soáng, con maét toái gaàm nhöng
trong laø soáng, vaø theå soáng, ngöôøi muø töï thaáy mình cuõng coù moät muïc tieâu trong ñôøi, ngöôøi

muø keùm coûi vaø taøn taät hôn heát nhöng maø bao giôø cuõng hy voïng aùnh saùng cuûa naéng, ngöôøi
ñoù khoâng thaáy baèng maét, nhöng maø troâng thaáy baèng loøng. “Hy voïng laø meï heát tö töôûng”
(Tolstoi).
AÁy theá cho neân “tin thôø laø meï ñeû cuûa heát thaûy coâng ñöùc cho coõi ñaïo” (Hoa Nghieâm
Kinh). Caùi tin thôø laø chaát toá cuûa hy voïng. Töø tin thôø maø sinh ra heát toäi loãi vôùi ñaïo ñöùc,
sinh ra heát caùi ñaùng yeâu vaø ñaùng gheùt.
Ngöôøi ta chæ coù thaáy boä maët ñaùng ca, ñaùng khoùc, ñaùng khaâm, ñaùng sôï cuûa hy voïng,
tin thôø vaø lyù töôûng trong ñau khoå, thaát voïng vaø thaát baïi. Vì ñau khoå, thaát voïng vaø thaát baïi
laø ba maët bieåu hieäu cuûa chieán ñaáu ñang toàn taïi ñang soáng. Phaûi töông lai ñaéc thaéng, duø
sao cuõng laø boä maët xaáu aùc cuûa toäi loãi. Cho neân haõy xem, haõy troâng moät thaân con ngöôøi
phaûi quyø goái, cuùi ñaàu: ñöøng xem, ñöøng troâng, ñöøng ñeå yù ñeán quyø goái cuùi ñaàu, haõy troâng
vaøo con maét cuûa ngöôøi luùc aáy, ñoù laø hình töôïng cuûa bao nhieâu theâ thaûm cuûa theâ thaûm,
cuûa baát ñaéc dó, cuûa khoå taâm.
ÖØ, maëc daàu con ngöôøi aáy laø gian, laø ngay, laø toäi, laø oan. Gian, ngay, oan, toäi, khoâng
xaù keå gì, chæ keå con maét ñau thöông laøm naãu heát theá gian, chæ keå con maét ñau thöông aáy
noù taû heát hình aûnh chaân thöïc vaø lòch söû loaøi ngöôøi ñôøi ñôøi.
Cho neân khoâng theå ca tuïng ñöôïc nhöõng caùi xöa kia cuûa ñaéc thaéng neáu caùi ñaéc
thaéng aáy khoâng phaûi laø caùi ñaéc thaéng cuûa buoàn raàu, ñoàng thôøi chæ coù theå ca tuïng ñöôïc
nhöõng caùi ñaéc thaéng khoâng toäi loãi, caùi ñaéc thaéng thuaàn tuùy treân loaøi ngöôøi khoâng chia
thaéng vôùi baïi, khoâng chia phaûi traùi vôùi ngöôøi ta nöõa, caùi ñaéc thaéng voâ ngaõ noù laøm muoân
nghìn nghìn heát thaûy khoâng soùt moät chuùng sinh naøo coøn “maét muø vaø maët cuùi” nöõa. Coù
theá lòch söû môùi ñeán ñoaïn chaân thaät cuûa lyù töôûng vaø loaøi ngöôøi môùi ñeán ñôøi soáng chaân ñaïi
ñoàng: caùi ñaéc thaéng cuûa yeâu thöông.
Trôøi ôi ! Ta ñaõ ñi ñeán bôø coõi cuûa toâng giaùo. Khoâng yeâu thöông laø toâng giaùo tranh
ñaáu; vaên ngheä, toâng giaùo, trieát hoïc vaø khoa hoïc chæ coøn laø moät thöù vaên ngheä nhieàu maët
cuûa yeâu thöông. Lòch söû chæ coøn laø thöù vaên ngheä cuûa yeâu thöông tranh ñaáu coù söï thöïc.
Yeâu thöông laø cuûa nhaân ñaïo. Neáu baûo raèng yeâu thöông laø cuûa thaàn thaùnh cho ta moät söù
meänh; neáu noùi raèng yeâu thöông laø luaät haáp daãn chung cuûa vuõ truï, ta ñeàu khoâng theå tin
ñöôïc yeâu thöông laø theå chæ coù theå coi ñöôïc nhö moät “baûn ngaõ” cuûa sinh meänh loaøi ngöôøi,
cho ñoù laø moät coâng naêng ñaëc thuø tieán hoùa hôn vaø lyù tính hoùa cuûa loaøi ngöôøi.
HUYEÁT HOA QUAÙN TÖÔÛNG (Contemplation) 19

MUSES
Nhaø vaên ngheä phaûi phaùt theä caùi yeâu thöông; yeâu thöông laø huyeát tính cuûa loaøi
ngöôøi. Nhaø vaên ngheä phaûi theå nghieäm ñöôïc yeâu thöông trong sinh meänh lòch söû, hieän taïi
vaø töông lai trong loaøi ngöôøi, trong soáng thaät, soáng maùu vaø soáng ñaáu tranh cuûa loaøi
ngöôøi. Nhaø vaên ngheä phaûi ca tuïng nhöõng cuoäc ñaéc thaéng voâ ngaõ.
Theá cho neân nhaø vaên ngheä phaûi laø cuûa daân chuùng, phaûi trôû veà bình daân, phaûi laø
phaàn töû bình daân, coøn phaûi laø ngöôøi tin thôø bình daân, ñaáy laø toaøn theå caùi hieän thaân cuûa
yeâu thöông, hy voïng, tin thôø lyù töôûng ñang tranh ñaáu phaûi “maét muø”, “maët cuùi”. Nhaø vaên
ngheä khoâng laøm “moõ chôï” ñöôïc, vaên ngheä khoâng theå laøm tieáng “choù suûa” ñöôïc
(Shelley), ñoàng thôøi khoâng theå laøm ñoà ñuøa cho giai caáp ñoäc quyeàn (Tolstoi), cuõng
khoâng theå laøm “ñoà chôi cuûa boïn tuïc”. “Noù laø tieáng ñau khoå thöïc aûm ñaïm vaø nghieâm
nghò” (Chu Xuyeân Baïch Thoân). Boû loaøi ngöôøi ra, vaên ngheä khoâng coù giaù trò gì heát, nhöng
boû ña soá loaøi ngöôøi ra vôùi boû loøng yeâu thöông voâ ngaõ ra, vaên ngheä khoâng theå coù moät giaù
trò thích ñaùng. Nhaø vaên hoïc phaûi laø moät “giaùo só tieân tri vaø duøi maøi” (Fichte). “Phaûi thoåi
tieáng keøn ñaùnh thöùc leân” (Shelley). “Phaûi laøm sao cho loaøi ngöôøi töï hieåu mình, töï tin
mình vaø caøng khaùt mô chaân lyù” (Gorky). Theá cho neân “vaên ngheä laø löông taâm cuûa loaøi
ngöôøi” (Herbert).
Caùi löông taâm vaø vieäc ñaùnh thöùc chæ coù theå baèng yeâu thöông ñang ñau khoå trong
vaät loän. Muoán ñöôïc theá, vaên ngheä phaûi voâ ngaõ maø khoâng coøn chaáp tröôùc nöõa. Vaên ngheä
coøn laø hình theå cuûa lyù töôûng, cho neân vaên ngheä töï thaân cuõng phaûi laønh, ñeïp vaø thöïc.
Laønh vaø thöïc khoâng hoã giaûi ñöôïc cho coù moät tieâu chuaån ñuùng ñaén, chæ coù ñeïp bieåu hieän
ñöôïc roõ raøng giaù trò nhaát.
Cho neân vaên ngheä laø hình töôïng, caûm töôûng vaø töôïng tröng. Ñeïp phaûi bieåu hieän
ñoäc laäp vaø thuaàn tuùy treân hình theå vaø maàu saéc, ñeïp phaûi trình baøy caùi ñoäc ñaëc cuûa noäi
dung, “chæ coù thöïc chaát sinh ra hình thöùc” (G•the). Vaên theå phaûi laø söï toû loä cuûa noäi taâm
ngöôøi caàm buùt (Gorky). Moãi böùc veõ phaûi laø moät vôû kòch moät maøn, caùi dieãn trình phaûi chuù
troïng trong saéc vaän. Khoù coù theå tìm thaáy trong nhöõng nhaø vaên haøo lôùn lao nhö Balzac,
moät nhaø taû thöïc chuû nghóa hay laõng maïn chuû nghóa (Gorky), vì vaên ngheä chæ laø sinh
meänh phoâ baøy ra (Herbert) vaø loaøi ngöôøi trong ñôøi soáng cuõng nhö khoâng yû vaøo lyù töôûng

thì khoâng theå nôû hoa ñöôïc (Thaïch Xuyeân San Töù Lang), ñoù laø söù meänh thöïc hieän chuû
nghóa, ñoù coøn laø caùch maïng laõng maïn chuû nghóa.
Vaên ngheä laø hoa cuûa ñaïo lyù, huyeát hoa.
Vaên ngheä phaûi laø soáng.
Haõy môû cöûa soå ra cho ta hít hôi thôû cuûa khoâng khí anh huøng (Romain Rolland).
Phaûi phaù tan maøn toái ra cho aùnh saùng, hôi thoaûng chieáu vaøo phaùt nhieät cho loaøi ngöôøi
khoûi taêm toái, cho haït gioáng cuûa hoa quyù töø döôùi thoái ra, muïc naùt, buøn laày, hoâi tanh, ñöôïm
hôi söông mai vaø khoâng khí saùng maø nôû leân traùi quaû töôi maøu.
Neáu loaøi ngöôøi duy vaät thaät, taát khoâng coù vaên ngheä, chæ coù khoa hoïc cuûa vaät chaát
luaät taéc.
Neáu loaøi ngöôøi duy taâm thaät, taát khoâng coù vaên ngheä, chæ coù toâng giaùo qua thaàn
thöùc.
Vaên ngheä laø chuû cuûa thôøi ñaïi môùi daãn daét loaøi ngöôøi baèng phöông phaùp yù thöùc cuûa
töï loaøi ngöôøi.
Vaên ngheä khoâng phaûi laø thöôïng taàng kieán truùc, chæ laø döôõng sinh neàn taûng cuûa moïi
ngöôøi. Cho neân Leã Nhaïc chính trò laø phöông thöùc chính trò cuûa Nho duy sinh. Leã Nhaïc
phaûi phaùt xuaát töï nôi daân chuùng vaø soáng thaät môùi ñöôïc.
Leã Nhaïc (moät trong vaên ngheä) phaûi chính trò hoùa, hôn nöõa laø giaùo duïc hoùa. “Moät
vaên ngheä naøo, neáu khoâng laáy ñaïo ñöùc hoùa lyù töôûng vaø thöïc duïng laøm muïc tieâu chæ laø moät
thöù soáng baát löông vaø beänh thaùi”.
Nhöng maø vaên ngheä khoâng theå ôû boïn quan lieâu, chính khaùch vaø nhaøn taûn theo ñoøi
ñöôïc. Vaên ngheä phaûi ñeå cho yeâu thöông cuûa lyù töôûng coù tranh ñaáu chuû trì, vaên ngheä laø
cuûa daân chuùng môùi ñöôïc.
X.Y. Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A

4823 tuoåi Vieät (1944)
HUYEÁT HOA MUSES 21

2.
SÖÛ HOÀN
HOÁI HAÄN
Ngöôøi ta ñaõ toán bao nhieâu lôøi leõ ca tuïng nhöõng caùi lôùn lao cuûa thôøi Tam Ñaïi nöôùc
Taøu cuøng caùc cuoäc 89, 17 cuûa Phaùp vôùi Nga. Sau cuoäc Phuïc Hoaït coå ñieån AÂu Chaâu,
ngöôøi ta ñaõ ñaët hai thôøi kyø ñoù laøm khuoân maãu theá giôùi söû treân nhaân loaïi hoïc. Töø nhaân
ñaïo thaønh laäp ñeán nhaân ñaïo taêng tieán, chuùng ta öôùc ao loaøi ngöôøi böôùc leân moät böôùc thöù
ba ñeå oån ñònh caùi vaên hoùa hoøa bình cuûa nhaân ñaïo thöïc theå. Hai thôøi kyø treân tuy nhieân
trong haønh trình cuûa noù daét theo bao nhieâu nhöõng haéc muoäi cuûa daõ man cuøng cöïc laøm
caùi hoái haän ray röùt cuûa taâm hoàn aûo naõo cho ñaïo ñöùc cuûa Söû.
Moät caùi vaên hoùa truøm laáy caû AÙ Ñoâng “Tieàn nhaân chuû nghóa” thöïc haønh chính trò toái
khoa hoïc cuûa noâng nghieäp vaø aâm döông hoïc treân “chöõ Leã” suy ñoäng bôûi moät cô trí
“Thieân Trieàu chuû nghóa”, “Haùn toäc thieân haï chuûng toäc ñeá quoác chuû nghóa” ñem keát tinh
heát caùi cöïc thieän vaø cöïc myõ vaøo moät coâng cuï “Phong Thieän” ñeå dieät chuûng boán chung
quanh. Chuùng ta coøn ñöôïc thöøa höôûng cuoäc ñaáu tranh thaát baïi cuûa toå tieân ta vôùi noøi Haùn,
caùi veát maùu nhô nhôùp vaø coät ñoàng Maõ Vieän.
“Ñoàng Trung Hoa ñeán mang laøm coät”.
Laïi baây giôø ngöôøi ta coâng kích cuoäc 89 chæ laø söï caáy maï cuûa giai caáp phuù haøo. Neáu
laáy con maét thieån caän cuûa bieän chöùng duy vaät maø xeùt thì ngöôøi ta cho theá laø phaûi. Nhöng
laáy con maét coâng chính lòch söû nhaân loaïi taäp trung maø noùi, noù chæ laø cuoäc vaät loän cuûa
chaân lyù. Söï chieám lónh vaø höôûng thuï nhöõng tinh thaàn vaø vaät chaát coâng cuï cuûa moãi söï
nghieäp tieán hoùa trong tay moãi ngöôøi vaø moãi noøi tuøy theo tính chaát vaø xu höôùng cuûa noù
maø phaán ñoäng vôùi coâng ích thuaàn nhaân loaïi, coù phaûi toäi cuûa 89 ñaâu? Tuy nhieân caùi cöïc
thieän, caùi cöïc myõ cuûa ñôøi ñoù rôùt laïi cho con chaùu Phaùp Lan Taây ñeá quoác veà sau naøy chæ
coøn laïi caùi voâ daân chuû suy ñoäng bôûi caùi “maùy ñoaïn ñaàu ñaøi”, ngöôøi ta goïi noù laø guillotine
khoâng ñuùng, noù laø “La Française”, maùy Phaùp Lan Taây phaûi hôn.
“Maùy Phaùp Lan sang ñeå cheùm ngöôøi”.
Stalinisme laøm cho cuoäc caùch maïng 17 maát heát nhaân loaïi toaøn tính, nhöng maø
cuõng mang ñeán cho ngöôøi Nga Soâ moät ñòa vò cuûa Thieân Trieàu chuû nghóa, Trung Quoác
chuû nghóa soâ vieát ñoäi loát Pierre Alexandre, toùm laïi ñoäi loát Tsar Komintern, than oâi! chæ
laø caùi toå chöùc haéc aùm cuûa Franc maconnerie tính caùch Anh Caùt Lôïi. Caùi bieän chöùng duy
SÖÛ HOÀN HOÁI HAÄN 25

vaät kia coù caùi taùc duïng thôøi ñaïi vaø ñòa phöông cuûa noù cuõng nhö caùi lyù taéc cô giôùi cuûa theá
kyû XVII ñeû ra voâ daân chuû, tuy khoâng ñöôïc ñuùng chaéc, nhöng maø cuõng vöøa ñuû ñeå söûa
soaïn moät cuoäc tieán hoùa, coáng hieán moät cuoäc phaûn tænh veà ñôøi ngöôøi ta treân thöïc tieãn, pheâ
phaùn vaø tu chænh cho nhaân loaïi moät neàn taûng kinh teá treân “phuï kinh teá” maø khoâng “sieâu
kinh teá”. Treân thöïc traïng cuûa Nga Soâ Vieát, neáu Marx mang Nga quoác hoùa ñi ñöôïc treân
thöïc theå cuûa bieän chöùng ñoù, ñoù laø vaán ñeà kyõ thuaät, thì nghóa laø thöïc hieän moät Thieân
Trieàu chuû nghóa Komintern, moät thöù Tsarisme.
Theá giôùi muoán oån ñònh phaûi giaùc ngoä khoâng moät thieân haï chuû nghóa, hoaëc ñoäi loát
daân chuû, hoaëc ñoäi loát Tam Daân, hoaëc traéng trôïn nhö Phaùt Xít hay huøng hoàn nhö Nazi laøm
baän loøng caùc anh. Ñöøng ngöøng treä, ñöøng theo ñuoâi, neáu Laõo Töû vôùi Gandhi gaëp nhau taát
cuõng ñoàng yù raèng chæ coù chuû nghóa cuûa caùc oâng aáy nhö coù thi haønh ra ñöôïc hoïa may môùi
coù toaøn tính nhaân loaïi, thöïc theå nhaân loaïi, môùi coäng saûn, daân chuû vaø nhaân nghóa ñöôïc.
Trotsky bò gieát ñi ñeå chöùng thöïc cho theá giôùi raèng Maùc Xít chaân chính ñaõ bò choái boû.
Coù caùi gì qua caùc thôøi ñaïi? Caùch thöùc soáng cuûa caùc boä laïc, caùc noøi gioáng, caùc thôøi
ñaïi, caùc khuoân khoå. Ngöôøi ta caàn baøn tay vôùi luaân lyù gia ñình cho noâng nghieäp; ngöôøi ta
caàn lyù trí vôùi baûn lónh cho thöông nghieäp, ngöôøi ta caàn lyù taéc vôùi voâ ñaïo ñöùc cho coâng
nghieäp. Toå chöùc Teuton beân Ñöùc hay Laïc Cheá beân ta ñôøi Hoàng Baøng coøn veõ ñöôïc chaân
hình caùi toaøn tính cuûa loaøi ngöôøi. Nhö muoán xaùc ñònh nöõa, coøn phaûi theo Laõo Töû vôùi
Gandhi. Söï soáng cuûa ngöôøi ta y cöù vaøo ngöôøi ta heát. Bôûi vì ngöôøi ta soáng trong vuõ truï; vuõ
truï ñoù laø ñoái töôïng ñaïi ñoàng cuûa loaøi ngöôøi. Ngöôøi vaø vuõ truï treân neàn taûng vaø ñieàu kieän
chuû khaùch quan sinh saûn ra heát thaûy. Töï ta quyeát nhieân coù caùi baûn lónh ñoäc laäp, töï do,
sinh toàn ôû ta ñoù. Bao nhieâu caùi hoa myõ, bao nhieâu caùi tinh vi, bao nhieâu nhöõng naêng löïc
vaø coâng cuï tinh thaàn vôùi vaät chaát, höõu hình hay voâ hình chæ laø nhöõng thuoäc tính cuûa soáng
coøn Duy Nhaân, Duy Daân chaân lyù ôû treân caùi nuùt töï taïi trong vuõ truï kia. Thaùi cöïc, giaùc ngoä,
chaân nhö, thöôïng ñeá, cöïc chaát cuûa xaõ hoäi theo caùi tính löu ñoäng cuûa loaøi ngöôøi maø löu
ñoäng phaûi tìm ñaâu xa!
“Nhaân ñaïo ñöøng mong quaân lôïm khaåu”

“Nhaân quyeàn chôù caäy ñöùa xanh ngöôi”.
Quaûn Troïng noùi caâu: “Nöôùc lôùn nhieàu thì hôïp caùc nöôùc lôùn vaøo ñi ñaùnh caùc nöôùc
nhoû ñeå laøm baù ñaïo. Nöôùc nhoû nhieàu thì hôïp caùc nöôùc nhoû laïi ñaùnh caùc nöôùc lôùn ñeå laøm
vöông ñaïo”. Haõy hoái haän, haõy luoân luoân ñeà phoøng vaø caûnh tænh caû mình vaø moïi ngöôøi ñeå
ñi tìm nhaân nghóa vaø ñaïo ñöùc. Daân chuû, vöông ñaïo neáu chæ naém ñöôïc caùi voû cuûa noù, caùi
boùng cuûa noù treân bao nhieâu hoa myõ, anh huøng vinh quang cuûa noù maø maát thöïc theå cuûa noù
thì treân haønh ñoäng vaø nhaát laø laäp ngoân cuûa caùc anh seõ chæ laø cuûa ñoäc saâu cay cho loaøi

ngöôøi maø thoâi. Duy Daân chuû nghóa nhö muoán theá giôùi hoùa hay hôïp hôn, ñoàng nhaân hoùa,
phaûi laøm cho theá giôùi moãi ngöôøi, moãi noøi nghieâm ngaët hieåu roõ nhöõng thoáng khoå vaø hoái
haän kia. Phaûi saùm hoái, phaûi nghieâm ngaët giöõ gìn cöông thöôøng Laïc Cheá laøm neàn taûng töï
löïc treân heát moïi chính saùch kinh teá, chính trò, xaõ hoäi vaø nhaân chuûng. Caùc thöù cheá ñoä chæ laø
ngaønh ngoïn maø thoâi. Ñaïo ñöùc, nhaân nghóa, vöông ñaïo, daân chuû nhö loät truoàng ra, truùt
saïch moät taám loøng yeâu thöông loaøi ngöôøi treân thöïc theå, haù chaúng phaûi chæ coøn moät thuû
ñoaïn khoa hoïc laøm kheùo cuûa gioáng buoân loaøi ngöôøi, gieát ngöôøi, buoäc ngöôøi moät caùch
vaên minh “theo yù nghóa daõ man” ö? Cuoäc Duy Daân caùch maïng cuûa noøi Vieät muoán laø moät
“Kultur Kampf” cho nhaân loaïi nguyeân taéc toaøn theá giôùi, nhaân loaïi laø moät nhaân ñaïo toaøn
tính maø khoâng coøn nhöõng ñoäc chieám hay töï do ñoäc quyeàn nhö loái English Liberty, hay
Liberteù Française, hay höng Hoa dieät Di ñöôïc nöõa.
TRÖÔØNG HAÄN
Ñaây laø moái daèng daëc tröôøng haän cuûa caû moät vuõ truï tröôøng haän, taám loøng cuûa caû
moät meânh mang soáng voâ bôø beán. Coøn gì nöõa? Ñaõ nghe keâu: O horror! O horror! O
horror! OÂi gôùm quaù! Vuõ truï chæ coøn sau moãi ñoåi ñôøi, thaát thanh keâu gaøo rít leân nhö vaäy
trong ñaùy loøng moãi con ngöôøi Phaät. Bao nhieâu linh hoàn cuõng nhö bao nhieâu theå soáng
chöa thaønh töïu ñeàu tìm moät an uûi, moät oâm aáp trong caùi hoaøi baõo lôùn lao cuûa roãng khoâng
voâ tình ñoù. Moät höõu tình lôùn lao? Khoâng phaûi! khoâng phaûi chæ rieâng moät loaøi ngöôøi, moät
loaøi ngöôøi con con, moãi saùt na, moãi vi traàn ñeàu laø theå soáng, soáng thöïc, caàn phaûi thuyeàn
töø, baùc aùi vaø teá ñoä. Nhöng maø chính theá ñoù, chuùng sinh voâ haïn löôïng, töï cöùu laáy mình
khoâng cöùu noåi ai. Moãi phieàn naõo raát lôùn ôû trong caùi voâ yù nghóa raát lôùn cuûa vuõ truï, loøng
ñaïi ñoä maáu cöù vaøo caùi yù nghóa lôùn trong caùi voâ yù nghóa raát lôùn lao ñoù.
Chæ coù roãng khoâng laø roãng khoâng. Moãi tö töôûng baét reã beùn maàm trong caùi saàu thaûm
cuûa roãng khoâng ñoù, soáng coøn voâ bôø beán. Heát caùi bôø beán cuûa voâ beán ñoù coù moät bôø beán
vieân maõn laø söï yeân laëng raát soáng, raát saùng, raát cô, raát thöïc, raát ñeïp ngay trong ñoù laø moät
coâng cuoäc cöùu vôùt ôû voâ cuøng trong luaân hoài vuõ truï ñoù. Khoâng, quyeát khoâng, thaät khoâng
coù caùi gì laø taøi phaùn cuoái cuøng cuûa ai heát; khoâng ai laøm chuùa heát, chæ coù loøng Phaät laøm
chuùa maø thoâi!
Taát caû vuõ truï phaûi ñöôïc cöùu, söï cöùu vôùt aáy luoân luoân khoâng döùt. Moãi vi traàn vaø moãi
SÖÛ HOÀN TRÖÔØNG HAÄN 27

saùt na hôøn oaùn, ñau khoå, toái taêm, meâ maån, sôï seät, töùc böïc laø chæ ñeàu quay veà heát loøng töø
bi vuõ truï, ñaõ ñoàng nhaát hoùa vôùi caùi baûn theå vuõ truï raát soáng, raát saùng, raát cô, raát thöïc vaø raát
ñeïp. Im laëng vaø nhaém maét laïi, im laëng cöùu laáy vuõ truï hoàn nhieân, cöùu laáy, sao khoâng cöùu
ñöôïc mau! Khoâng cuoäc caùch maïng naøo lôùn lao ñeán ñeå cöùu vuõ truï ö? Chòu ñeå cho voâ
thuûy, voâ chung giaøy voø maõi sao? Nhaém maét laïi, haõy im laëng laøm heát nhöõng caùi anh coù
theå laøm ñöôïc ñi. Ñoùa hoa xuaân ñaõ nôû, ñôïi muøa thu sang roïi aùnh traêng troøn. Xuaân vôùi Thu
luaân hoài nhau maõi, maõi maõi vuõ truï coøn daèng daëc caùi tröôøng haän ñôøi ñôøi! Thích ca ñaõ thaát
baïi moät cuoäc caùch maïng. Jeùsus, Laõo, Marx ñeàu ñaõ thaát baïi caû, ñeå laïi moät baøi thô Thu
Nguyeät Xuaân Hoa! OÂi gôùm quaù! OÂi gôùm quaù! OÂi gôùm quaù! Coøn gì nöõa? Coøn gì nöõa?
Nhöõng lôïi haïi thò phi, thieän aùc, buoàn vui, soáng cheát cuûa voâ thöôøng! Nhöng maø Phaät haõy
coøn, coøn luoân luoân, ngaøy ngaøy coøn, maõi maõi coøn, coøn luaân hoài cuûa caùi vuõ truï tröôøng haän
aáy. Phaät vaãn coøn, coøn gì nöõa? Ñaâu laø Thích Ca? Chæ coøn coù moãi caùi phieàn naõo saàu thaûm
cuûa tröôøng haän vuõ truï ñôøi ñôøi! Coøn caùi phieàn naõo ñoù, coøn nhieàu Thích Ca vaø laø Thích Ca
nhöõng ai ñaõ cöùu ñöôïc caùi phieàn naõo ñoù. Tieáng goïi cuûa Söû, nhö moät tieáng ñoäng vang
trong söông ra tænh vaøo meâ, khoâng döùt daøo daït vôùi muoân ñôøi goïi leân moät hoàn nghóa vuï.
Söï ñaøo thaûi vôùi taùi sinh qua caùc cuoäc möa naéng Xuaân Thu bieåu hieän leân moät tình caûm,
ñoù laø taâm söï cuûa Söû. Taát caû nhöõng lôøi maùu vaø thuû kyù cuûa Söû ñoù coøn laïi vôùi tieáng goïi vaø
taâm söï cuûa noøi gioáng ôû trong caùi di saûn toaøn boä cuûa Söû. Thöû hoûi di saûn cuûa Söû coù nhöõng
gì? Caû moät noøi gioáng treân söï thöïc soáng bieát, soáng tinh thaàn vaø vaät chaát theo moät phöông
chaâm daãn daét baèng moät linh hoàn cuûa soáng aáy, nghóa laø caû moät thieân haï hieän taïi ñeå laøm
cho ngaøy mai vaø caû moät thieân haï ngaøy mai laøm cho ngaøy kia nöõa. Taát caû nhöõng chuoát loïc
thieân nhieân vaø nhaân vi trong ñôøi ngöôøi ñaõ ñeå laïi cuûa quaù khöù nhöõng gì laøm neàn taûng vaø
ñieàu kieän cho ngaøy nay. Leâ Vaên Höu cuõng nhö Traàn Höng Ñaïo, Haøn Nguyeãn Thuyeân
cuõng coù yù nghóa nhö Leâ Thaùi Toå laøm neân caû moät truyeàn thoáng cuûa doøng maùu Vieät.
Nhöõng chaát lieäu linh hoàn aáy ñaõ hoøa thaân vaøo yù chí soáng chung vaø caû ñôøi ñôøi thaønh nhöõng
löôïng töû (quantum), naêng töû (neutron) hoaït ñoäng hôn, noù chuyeån ñoäng taát caû moät keát
caáu nguyeân hình chaát (protoplasma) cuûa noøi gioáng, moät vaên minh troïn veïn vaø ñaày ñuû, ví
nhö vaên minh ñôøi Hoàng Ñöùc ñaët caùi cöông thöôøng traêm thuôû (24 ñieàu giaùo hoùa) laøm ñeà
cöông cho phaùp luaät. Döôùi caùi cöông thöôøng ñoù toå chöùc neân moät sinh meänh chung caû cuûa
ñaïo ñöùc, vaên ñöùc, vuõ coâng vaø kinh teá. Lòch söû coøn chuoát loïc vaø maøi giuõa neân moãi chuû löïc
cuûa ñôøi thuôû laøm loõi choát cho quoác daân. Theá heä ngaøy Boâng Lau coøn phuïc hoaït laïi ngaøy
Bình Ngoâ, moãi vaên minh treân vaän haønh cuûa Ñaïi Vieät ta khoâng döùt baèng khôûi ñieåm cuûa
noù, khoâng giôø phuùt naøo ngôi. Chu Vaên An cuõng nhö Nguyeãn Du, di thaàn nhaø Leâ cuõng
nhö di thaàn nhaø Traàn ñeàu laø nhöõng haït gioáng khí tieát vaø nhöõng moâ phaïm cuûa chaân taøi töû
chæ coù nhöõng só khí tieát vaø nhöõng chaân taøi töû, môùi soáng ñöôïc ôû trong söï soáng cuûa hoàn Söû
vaø quoác hoàn.

Lyù töôûng cuûa Söû nôû leân nhö moät boâng hoa Toå hoàn, vaên minh laø nhö theá. Hoàn cuûa
Söû laø hoàn ñaùy taàng cuûa noøi gioáng, ñaùy loøng moãi ngöôøi, ñaùy soáng cuûa Toå Tieân truyeàn doõi
maõi maõi. Hoàn cuûa Söû thieân vaïn coå coøn nhaéc ñi nhaéc laïi treân truyeàn thoáng cuûa loaøi ngöôøi
moät caùi aùm aûnh saùng ngôøi trong taâm lyù.
“Tri ngaõ giaû kyø duy Xuaân Thu hoà”

“Toäi ngaõ giaû kyø duy Xuaân Thu hoà”
OÂi! Caûm ñöôïc thaáu caùi taâm söï Xuaân Thu ñoù nghóa laø soáng baèng Hoàn Söû, khoâng ra
ngoaøi hoàn cuûa Ñaïo, cuûa Söû muoân thuôû. Trung vôùi quoác gia, hieáu vôùi noøi gioáng “toân quaân
phuï” treân neàn nhaát thoáng, ñoøi cuoäc ñoäc laäp, ñuoåi giaëc xaâm laêng, tröø gioáng huû baïi, deïp
quaân phaûn ñoäng dieät ñaøn phaù hoaïi, ñoøi nhaát thoáng, thaûo loaïn taëc, giöõ naém cöông thöôøng,
toân troïng theå cheá, laøm chính loøng ngöôøi, röûa saïch taø thuyeát vôùi dò ñoan, laøm coû taø ñaûng
vôùi gian ñaûng, toân phuø leõ coâng, saùng taïo lyù cuï (outillage) vaø khí cuï (mateùriel), voùt nhoïn
vuõ khí yù thöùc laøm neân voâ laäu quoác phoøng, chaán chænh vaên minh chính nghóa, laøm neân tónh
ñoä hoøa bình ñaáy laø söù meänh cuûa Xuaân Thu. OÂi! Coâng vieäc cuûa thaùnh vôùi vöông, nhöng
maø traùch nhieäm cuûa boá cu meï ñó heát caû vôùi cuoäc höng vong toàn tuïc cuûa loaøi ngöôøi vaø cuûa
noøi gioáng. Ngöôøi ta cuõng nhö con vôø, soáng ngaén nguûi nhö theá, nhöng maø soáng voâ cuøng,
vì loaøi ngöôøi coøn soáng maõi maõi, moãi con vôø coù yù thöùc vaø tö töôûng laø moät teá baøo hoaït
ñoäng cuûa sinh meänh Xuaân Thu. Ngöôøi ta cuõng nhö con daõ traøng xe caùt beå Ñoâng, nhoïc
loøng maø khoâng coâng caùn nhö theá, nhöng maø laø coù coâng caùn lôùn lao vì loaøi ngöôøi coøn nhôù
maõi coâng caùn cuûa moãi con daõ traøng aáy! Ngöôøi ta cuõng nhö con thieâu thaân chui ñaàu vaøo
löûa maø cheát. Nhöng maø moãi söï hy sinh cho aùnh saùng cuûa loaøi ngöôøi laø môû ñaàu cho moãi
ñun ñaåy vaên minh ñoù. Vai Atlas coù ai khieán vaùc quaû ñòa caàu? Chu Vaên An theá maø daâng
bieåu gieát nònh! Nhöõng coâng vieäc ñoù ñeàu laø coâng vieäc cuûa Hoàn Söû nghìn Xuaân Thu, cuûa
taát caû loaøi ngöôøi cuõng nhö cuûa moãi daân toäc.
SÖÛ HOÀN TRÖÔØNG HAÄN 29

AÙI HOA
Taát caû nhöõng taøi naêng ñaïo ñöùc chæ laø höông thôm cuûa ñoùa hoa Nhaân AÙi nôû maõi
khoâng taøn. Nhaân aùi moät khi ñöôïc saùng suoát vieãn kieán, cheá ñoä hoùa, thöïc tieãn hoùa, quy cuû
hoùa môùi chaân thöïc laø nhaân aùi coù thöïc hieän thöïc theå cho loaøi ngöôøi vaø vuõ truï. Ñoùa hoa
nhaân aùi laø caû moät kieán truùc laãy löøng cuûa lyù töôûng, caùi lyù töôûng laäp theå cuûa nhaân loaïi. Ñoùa
hoa nhaân aùi thaám vaøo thaáu suoát moãi sinh meänh laøm cho nhöõng tieáng goïi söù meänh, tieáng
goïi voâ thanh, voâ hình. Chæ coù höông thôm, höông thôm cuûa nhaân aùi. Nhaân aùi maø cuõng
ñeán bò baøi xích, bò lôïi duïng, bò chieâu baøi, bò ñaàu cô, thoâi heát caû! Maø ñeán theá, trôøi ñaát maø
ñeán theá. Ai laø nhöõng ngöôøi kyø öu thieän yù?
Ñoùa AÙi Hoa coøn laø ñoùa trí tueä hoa. Baây giôø ta môùi chaân thöïc hieåu theá naøo laø sinh
tri. Sinh tri chaúng phaûi laø nghieâm ngaët vaø aáu tró ñeû ra ñaõ bieát, bieát töø môùi ñeû. Sinh tri laø trí
tueä töï sinh, sinh ngay baèng söï böøng nôû cöûa trí tueä. Chöõ giaùc ngoä cuûa Phaät cuõng cuøng moät
yù aáy. Tòch chieáu, hoäi quan, quaùn thoâng, quaùn töôûng, traàm töôûng, maëc khaûi ñeàu laø nhöõng
thuoäc töø cuûa söï sinh, söï tri... Phaûi laø moät sinh meänh daøn duïa nhöïa soáng, ñaày daãy aùnh
saùng cuûa xuaân tình môùi naåy nôû ra caùi cô sinh tri ñoù ñöôïc.
Ñoùa AÙi Hoa coøn laø ñoùa ngöõ hoa, giaûi ngöõ hoa, giaûi hoa ngöõ, ngöõ giaûi hoa, hoa vôùi
ngöõ nhö saùt chaët vôùi nhau treân söï thaêng hoa tuyeät dieäu vaø toät baäc cuûa voùc tinh thaàn thieát
dieän, linh thieâng ôû nhöõng lôøi huøng hoàn cuûa töø bi hay cuûa nhaân aùi hoa laø tri aâm hoa vôùi tri
aâm ngöõ, caùi tinh keát cuûa sinh meänh ñôøi ñôøi, khuùc nhaïc cuûa vaän ñoäng thuôû thuôû.
Vöôøn xuaân cuûa ñôøi nhaân aùi hoa nôû ñaày lyù töôûng hoa: xuaân thu hoa, aùi hoa, tri aâm
hoa, trí tueä hoa; tieáng ñoàn daäy: tri aâm ngöõ, ñoàng chí ngöõ, aùi ngöõ, lyù töôûng ngöõ, vong quoác
hoa (Nam Thi) phaûi laø nhòp uyeån quyønh ñuû caû tình tang cuûa muoân tieáng.
“Thieân haï vaïn nhi tranh hoàng töû”

“Thuøy thöùc kieàn khoân taïo hoùa taâm”.
Ngöôøi Vieät tri aâm haõy laëng ngaém quoác hoa Vieät, haõy ñoïc quoác ngöõ Vieät, aùi nhaân,
nhaân aùi, chuùng ta môùi bieát ñöôïc roõ raøng laø tri aâm ngöõ vôùi tri aâm hoa cuûa AÙi Hoa.

BAÏCH VAÂN
Nhöõng taàng lôùp maây traéng bay ñuøa sao maø xuùc caûm theá. Hình aûnh cuûa vaän ñoäng
tang thöông khoâng gì naõo nuoät vaø böïc chaùn baèng maây traéng.
“Tieát gìn thieân coå tình khoân daõi”

“OÙc tính traêm naêm gan deã phôi”
Maây traéng bay treân trôøi khoâng coøn ngaêm maõi ôû loøng ngöôøi, coøn ngaêm maõi ôû ñôøi
soáng ngöôøi, ngaêm maõi trong thaâm ñaùy cuûa doøng ñôøi nay ñaõ in boùng xuoáng nöôùc, maây
bay nöôùc chaûy nhöng maø nöôùc coøn maõi taâm tình maây. Nhöõng töøng lôùp theá heä daèng daëc
keùo vaøo thaâm ñaùy cuûa quaù khöù. Khoâng, khoâng, thôøi gian khoâng chaûy xuoâi, thôøi gian ruùt
ngöôïc laïi, töø baây giôø trôû laïi, töø ngaøy qua trôû laïi, noù keùo doàn daäp veà sau löng ta. Ta ñi
xuoâi, ngöôïc laïi caùi soáng ngöôïc laïi, nhöõng taàng lôùp theá heä keùo uøa vaøo quaù khöù, nhöng maø
hình aûnh vaø taùc duïng coøn tích cöïc khuaáy ñoäng ñôøi ñôøi.
“Truùc luïa ñaõ daøy phen trò loaïn”

“Son xanh coøn chieáu daï hôn thua”
Nhöõng linh hoàn xöa coøn kyù nguï vaøo laøn Baïch Vaân treân söû Xuaân Thu khoâng döùt,
nhöõng linh hoàn cuûa caùc taàng lôùp chieán ñaáu ñôøi ñôøi. Coù nhöõng chieán só laøm vieäc döông
chu, coù nhöõng chieán só laøm vieäc aâm phaùt, coù ngöôøi laøm vieäc höõu hình, coù ngöôøi laøm vieäc
voâ hình, coù nhöõng coâng vieäc ñaõ hieåu roài, coù nhöõng coâng vieäc vaãn töôûng vi mang, coù
nhöõng tinh chæ cheá ñoä thuùc ñoïng laïi, vuøng vaãy hay taûn maïn trong ñaùy doøng söû, soáng
trong ñaùy hoàn, ñaùy taàng.
“Keùo lôùp lôùp treân am Baïch Vaân

Maø coøn caùi gì? Nhöõng caùi soáng
SÖÛ HOÀN BAÏCH VAÂN 31

Maø vì caùi gì? Vì nhöõng caùi bôûi”
Ngöôøi ta töôûng töôïng nhö ñöùng cung kính kieân thaønh tröôùc baäc ñeàn Delphe, nghe
caûm höùng laáy nhöõng tieáng cuûa ñôøi xöa theo caùi doøng soáng ngöôøi ngöôïc laïi, caùi doøng söû
ngöôïc vang voïng laïi hieän taïi ñeå maø nghe caûm höùng laáy nhöõng tieáng vi mang ñoù ôû trong
moãi ñoäng taùc, moãi caùi taàm thöôøng, moãi caùi ngaây ngoác, moãi caùi ngu si, ñeán caû meâ tín cuûa
ñôøi ñaùy taàng, töùc laø nghe caûm höùng laáy Toå hoàn, Quoác hoàn, Söû hoàn, keå chi nhöõng tieáng ai
oaùn, nhöõng tieáng öôùc voïng, nhöõng tieáng haèn hoïc, nhöõng tieáng hoø keâu, nhöõng tieáng thuùc
giuïc.
YÙ chí chi maø yù chí thaâm

YÙ ai maëc yù hoùa coâng thaâm
Ñöông côn löûa laïnh thaâm ñaàu roùt
Chaéc coù coøn thaâm vôùi hoùa taâm
ÔÛ tröôùc baøn thôø cuûa caùc theá heä tröôùc maø daân Vieät ñang coøn suøng kính, haù khoâng
phaûi nhöõng tieáng thöïc teá ö?
UYEÅN HOÀN
Thoâi chuùng ta bieát caùi taùc duïng lòch söû taøn aùc, caùi caáu tuïc sinh ra noøi Hoàng Vieät vaø
baét noøi Hoàng Vieät than, baét noøi Hoàng Vieät hoûi, coù ai giaûi cöùu cho ngöôøi Chaøm, ngöôøi
Thoå, ngöôøi Möôøng? Chæ coù ngöôøi Hoàng Vieät. Ñau ñôùn thay daân Ngaùi, daân Möôøng, daân
Thoå, daân Maùn, daân Kha, daân Meøo, daân Nuøng noøi gioáng cuûa chuùng ta. Moät tieáng chuoâng
chuøa hoài thoâi vöøa hoài, baây giôø khoâng coøn ñöôïc nöõa, chính laø chæ ñoàng voïng tieáng kheøn,
tieáng haän cuûa Meá Heâ, tieáng loøng cuûa Khu Laân, Khu Laân ngöôøi anh huøng cöùu quoác cuûa
Ñaïi Vieät. Coù ai bieát caùi tieáng cuûa ñaát nöôùc noøi ñöôøng ngöôïc? Coù ai coøn nghe thaáy caùi
tieáng aáy? Moät laøn gioù laïnh cuûa Hoàn Uyeån!
Toâi ñaõ khoâng tieác sao sinh ra loaøi ngöôøi Hoàng Vieät nöõa, nhöng maø toâi coøn tieác sao
trong bao gian nan cuûa toâi khoâng cho toâi nhöõng roãi thì giôø ñi baùt boä meïng, ñi haùt troáng
quaân, ñi haùt ñuùm, ñi haùt ví, ñi röôùc nöôùc, ñi nghe ñaøn coàn, ñi saên linh hoàn cuûa toâi nöõa, vaø

nöõa, vaøo caû nhöõng nuùi ñaù kia, nhöõng vöôøn xanh kia, nhöõng ñoáng cuûi kia, nhöõng thaùp taøn
kia, nhöõng leàu tranh kia, nhöõng ruoäng ñoã kia, ñeå maø ñöôïc hieåu hôn nöõa, vaø nöõa, nhöõng
linh hoàn aáy noùi gì? Muoán gì? Hoûi gì? Tieác mong gì? Nöôùc chaûy xuoâi, gioù thoåi xuoâi! Coøn
trong khoâng coøn nöõa, soáng trong khoâng soáng nöõa! Gheâ gôùm chöa caùi ñaõi loïc muoân ñôøi
!!!
AÁy ñaáy, caû moät taâm traïng Baùch Vieät choãi daäy soáng laïi treân ñôøi môùi. Toâi khoâng tieác
ñöôïc nöõa taïi sao chuùng ta khoâng sinh laøm ngöôøi Möôøng, ngöôøi Maùn, ngöôøi Thoå, ngöôøi
Laøo ñeå cöù laøm chuû nghóa Baùch Vieät Duy Daân? Nhöng maø ñaát nöôùc haõy coøn, khoâng coøn
maø thöïc coøn ôû trong loøng cuûa coõi cheát ñeå laøm caùi ñaùy vöïc, caùi roán beå cuûa tieán hoùa.
Chuùng ta caû Baùch Vieät cöù giaùc ngoä Baùch Vieät vaø noøi gioáng aáy laø ñaõ chaân chính soáng laïi
ñoù, soáng saâu saéc, soáng trieät ñeå, soáng saùng quaéc, soáng boäc lieät, soáng oai huøng.
Ngöôøi Phi Chaâu roài sao? Noùi gì ñeán ngöôøi da ñoû roài sao? Ai haùt laïi chieán ca cuûa
ngöôøi da ñoû? Ai haùt laïi xa xam cuûa ngöôøi da ñen? Nhöõng caâu hoûi mæa mai ñoù noù laät nhaøo
heát caùi ñaïo ñöùc kyø quaëc cuûa vaên minh theá kyû XVII, XVIII, XIX, XX Gia Toâ lòch.
Ngöôøi Atzeøque soáng laïi hay ngöôøi Mexique troâi taøn? AÂu Chaâu cuûa noøi Hy La coøn
maõi hay AÂu Chaâu cuûa ngöôøi Barbares soáng laïi? Ñeàu laø nhöõng nghi ngôø thieân vaïn coå,
hoùa coâng vaãn giaûi quyeát ngaàm.
X.Y. LYÙ ÑOÂNG A

SÖÛ HOÀN UYEÅN HOÀN 33

3.
XUAÂN THU
THÔØI ÑAÏI
Duy daân bieän chöùng ñaët ñeå neàn taûng cuûa moät lyù luaän ñuùng ñaén veà xaõ hoäi vôùi thôøi
ñaïi noù caét nghóa ñöôïc raønh maïch vaø thöïc taïi heát thaûy hieän töôïng cuûa lòch söû treân söï thöïc
cuûa söï thöïc, choái boû ñöôïc heát nhöõng sai laàm cuûa duy taâm, duy vaät, duy sinh vôùi thöïc
duïng chuû nghóa.
Traøo löu cuûa thôøi ñaïi gaàn ñaây goàm coù ba:
1. Quoác teá cöïc quyeàn chuû nghóa (Totalitarisme International).
2. Quoác teá tö baûn chuû nghóa (Capitalisme International).
3. Quoác teá coäng saûn chuû nghóa (Communisme International).
Cöïc quyeàn naém chuû ñoäng ñöôïc tröôùc vì neàn taûng xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc Ñöùc, YÙ,
Nhaät: vôùi doøng soáng lòch söû cuûa hoï quy ñònh moät böôùc ñi thôøi ñaïi caáp tieán hôn, ôû ñoù coù
moät chuaån bò sôùm vaø naém quyeàn cheá phaùt. Ñeán naêm 1942 trôû ñi, tö baûn trôû laïi naém ñöôïc
chuû ñoäng töø trong noäi dung kinh teá beàn dai, roäng raõi vaø tieàm löïc cuûa hoï. Cho neân ngaøy
Nga bò loâi cuoán vaøo chieán tranh, roài ñeán ngaøy Nga tuyeân boá giaûi taùn Ñeä Tam Quoác Teá
tröôùc khi Trotsky bò ñoà ñeä thaân tín cuûa haén va moät buùa aùm saùt (Ñeä Töù Quoác Teá trong
voøng vôõ lôû haún), vaø töø tröôùc khi ñoù nhieàu naêm, Coäng Saûn khoâng naém ñöôïc quyeàn taû höõu
cuûa thôøi ñaïi. Söï vaän ñoäng cuûa lòch söû trieät ñeå ñaøo thaûi söùc ñöùng thöù ba, cho neân, neáu
Coäng Saûn khoâng bò tieâu dieät haún vôùi Truïc taâm thaéng, thì bò ñoàng hoùa vôùi Ñoàng Minh
thaéng, ñieàu naøy ñaõ döï ñoaùn tröôùc moät caùch chaéc chaén töø 1939, caøng ñi vôùi thôøi cuoäc dieãn
tieán caøng chöùng thöïc khoâng soùt.
Söï ñaáu tranh gay gaét cuûa hai maët traän chuû ñoäng cöïc quyeàn vaø tö baûn baèng tieâu hao,
gieát troùc, vaø keùo daøi, quy ñònh neân moät cuoäc roái ren khoâng theå baèng söùc ngöôøi cöùu vôùt
laïi ñöôïc, noù laøm cho duø beân naøo thaéng lôïi treân chieán tranh cuõng seõ thaát baïi ñau ñôùn treân
hoøa bình; baèng caùi tình theá roái ren ñoù, cuoäc ñoùng coõi (frontieøres fermeùes) laøm baèng
cuoäc höôùng taâm caùch maïng döï ñoaùn töø 1939. Nhöõng nguyeân taéc daân toäc vaø nhaân toá taâm
lyù ñi saùt vôùi dieãn tieán taát nhieân cuûa kinh teá, vaên hoùa, chính trò vaø xaõ hoäi laøm cho höôùng
taâm caùch maïng troïn veïn. Caùc daân toäc nhoû yeáu vôùi caùc giai caáp ñau khoå luùc aáy seõ laø
nhöõng löïc löôïng môùi ra saùng taïo moät thôøi ñaïi môùi 2000.
Nguyeân lyù cuûa doøng soáng maùu moät daân toäc coù theå laáy caùi nguyeân lyù cuûa thuûy löïc
XUAÂN THU THÔØI ÑAÏI 37

hoïc (science hydrolique) maø chöùng minh. Laøn gioù ñaùy seõ thoåi daït daøo caùc luoàng soùng
ñaùy, söùc nöôùc nguoàn töø moãi vôõ bôø seõ baèng taát caû caùi söùc maïnh cuûa caùc beá taéc thôøi ñaïi vôùi
löôïng nöôùc bò öù taéc maø vôõ lôû ra trong moät phaïm vi quy ñònh bôûi söùc löïc, quy taéc vaø tinh
thaàn noäi taïi. Moät cuoäc noå buøng 1793 vaø Napoleùon thöùc (eùruption napoleùonienne) seõ ñaët
ñeå moät vaên minh Vaïn Thaéng môùi cuûa noøi Vieät töø muoân naêm. Caùc laàn vôõ bôø töø Ñinh,
Traàn, Leâ, Nguyeãn Hueä seõ taùi dieãn treân moät neàn taûng to roäng vaø cao ñoä hôn baèng caû moät
söùc löïc lòch söû vaø nhaân chuûng tích goùp, theo lyù taéc Totem Roàng Tieân cuûa Baùch Vieät vaïn
naêm tröôùc maø giaûi quyeát vaán ñeà Ñoâng Nam AÙ, töùc laø Ñaïi Nam Haûi AÙ UÙc Chaâu moät caùch
thoûa ñaùng. Caùc noøi chi tieáng Moân seõ laäp laïi moät trung taâm cuûa soáng coøn môùi.
AÁy, thôøi ñaïi naøy treân caùi vaên hoùa quoác phoøng khoa hoïc, quaân söï, coâng nghieäp tö
baûn chuû nghóa kinh teá, dieãn tieán baèng caùi traøo löu laø nhö theá, ñaët ñeå baèng caùi hình theá
cuûa giai caáp vaø daân toäc toaøn theá giôùi laø nhö theá. Duy Daân bieän chöùng phaùp choái boû loái
troâng thôøi ñaïi cuûa duy taâm laø xaâm löôïc vôùi phaûn xaâm löôïc hay quoác daân chieán tranh, laïi
choái boû loái xem thôøi ñaïi cuûa duy vaät laø tö baûn vôùi voâ saûn hay giai caáp caùch maïng, ñoàng
thôøi coøn choái boû noát loái xem thôøi ñaïi cuûa thöù trieát hoïc duy sinh phieán dieän
(superficielle), bình dieän vaø thöïc duïng (empirique) laø chính trò ñaáu tranh thöôøng phaùt
sinh ra töø hoäi nghò noï hay hoøa öôùc kia.
CHIEÁN TRANH
Trieát hoïc duy taâm caét nghóa cuoäc chieán tranh naøy laø do daân toäc tính aên cöôùp cuûa
Ñöùc, YÙ, Nhaät gaây neân, bôûi theá boùc loät heát thaûy caùc coâng cuï vaø caùc cô naêng chieán tranh
cuûa Truïc taâm laø caàn yeáu, ñoàng thôøi caùc trieát hoïc loaïn ñôøi vôùi taát caû caùc tinh thaàn cöøu haän
cuõng phaûi laøm cho maát tích.
Caùc nhaân só goïi laø khai minh hôn vaø loái trieát hoïc thöïc duïng duy sinh cho laø caùc nöôùc
daân chuû aên no quaù queân caû phoøng bò maø gaây neân. Rieâng phaùi duy vaät cho vaø döï baùo
tröôùc boán nguyeân nhaân:
1) Ñeá quoác chuû nghóa maâu thuaãn vôùi ñeá quoác chuû nghóa.
2) Ñeá quoác chuû nghóa maâu thuaãn vôùi daân toäc bò boùc loät.
3) Tö baûn chuû nghóa maâu thuaãn vôùi Toâ Nga.
4) Ñeá quoác chuû nghóa töø trong noäi boä coù tö baûn giai caáp maâu thuaãn vôùi voâ saûn giai
38 Thaùi dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

caáp.
Duy Daân chuû nghóa chính ñính vaø chöùng thöïc raèng cuoäc chieán tranh naøy chæ laø cuoäc
tranh baù chieán cuûa hai maët traän ñeá quoác cöïc quyeàn vôùi tö baûn daân chuû giaû xuùc tieán vaø
chöùng thöïc baèng lyù luaän vaø thöïc tieãn cuûa quoác phoøng kinh teá treân caùc neàn taûng trieát hoïc
cuûa tö baûn taùi sinh saûn chính trò hoùa (reproduction du capital). Traät töï môùi cuûa AÂu Chaâu,
traät töï môùi cuûa AÙ Chaâu cuõng nhö khu vöïc toå chöùc taäp ñoaøn kinh teá treân caùc hieäu trieäu
chieán tranh cuûa chính trò ñòa lyù hoïc, ñi theo vôùi thuyeát sinh toàn khoâng gian (espace vital)
hay tieán leân moät böôùc laø theá giôùi lieân bang (Feùdeùration internationale) coù moät toå chöùc
ñaèng sau phaûi laø moät haäu thuaãn baèng vuõ löïc, ñaáy laø muïc ñích taùc chieán cuûa caû hai phaùi
trong giai ñoaïn theá kyû hai möôi naøy (seõ noùi roõ trong vaán ñeà Chieán Haäu). Söï khoáng cheá
theá giôùi phaùt sinh töø caùi nhu yeáu cuûa moãi daân toäc ñaõ ñeán cöïc ñieåm cuûa vaên minh tö baûn
vaø vaät chaát. Saùu vaán ñeà neàn taûng cuûa theá giôùi 1 ví nhö khoâng giaûi quyeát ñöôïc trieät ñeå thì
voâ luaän moät hieäu trieäu giaû daân chuû hay giaû chính nghóa naøo cuõng chæ laø ngoaøi maët ñeå che
laáp cho söï thöïc cuûa phaùt trieån xaáu xa vaø toäi aùc töï nhieân taát coù cuûa vaên minh cuõ ñaõ thoái
naùt.
Neáu noùi cuoäc chieán tranh naøy laø thaàn thaùnh chieán do caùi maâu thuaãn cuûa ñeá quoác
chuû nghóa maâu thuaãn vôùi daân toäc thuoäc ñòa thì chæ laø noùi mô, hoaëc tieán leân moät böôùc laø
thay ñeá quoác ñaùnh löøa daân thuoäc ñòa cho töôûng coù phaàn vinh döï cuûa mình vaøo ñeå mang
nhaân meänh vaø taøi saûn ra ñôõ ñaïn cho aên cöôùp lòch söû.
Toäi tình! Söï phaân taùn moät ñoáng cuûa coù phaûi laø ôû keû coù cuûa yeáu ôùt gaây ra sao? Cuoäc
chieán tranh laàn naøy daân toäc nhoû yeáu laø chuû ñoäng gaây neân vôùi ñeá quoác? Cuoäc maâu thuaãn
giöõa daân toäc thoáng trò vôùi bò thoáng trò laø ñoäng cô cuûa giaëc giaõ? Daân toäc bò thoáng trò coù ñuû
vuõ löïc vaø chuû ñoäng ra tuyeân chieán vôùi ñeá quoác? Moät daân toäc töø thieän naøo ñeå côûi môû cho
caùc thuoäc ñòa bò ñeø neùn maø gaây chieán tranh? Muoân laàn sai, nghìn laàn laàm.
Chæ coù moät cuoäc chieán tranh thuaàn tuùy do maët traän theá giôùi caùc daân toäc bò aùp baùch
ñaùnh gieát maët traän aên cöôùp thoáng nhaát môùi goïi laø cuoäc thaàn thaùnh chieán tranh ñoù.
Coù ngöôøi noùi Trung Hoa ñaùnh Nhaät Baûn, ñoù laø tieàn tieán vaø ñaëc chöùng cuûa traän giaëc
laàn naøy, coù bieát ñaâu Taøu vôùi cuoäc caùch maïng Taân Hôïi chæ laø moät nöôùc “Thieân haï chuû
nghóa” loái cuõ, ñeá quoác chuû nghóa loái AÙ Ñoâng ñeå thích öùng vôùi caùch thöùc vaø ñöôøng loái môùi
cuûa ñeá quoác chuû nghóa môùi laø xaâm löôïc chuû nghóa loái AÂu Myõ, trong giaác töï tænh cuûa “con
sö töû nguû” töï trôû mình daäy ñeå ñi kòp treân con ñöôøng chinh phuïc môùi maø quaùn trieät caùi
truyeàn thoáng tanh hoâi cuûa mình theo lòch söû, caùi ñoù chöùng thöïc vôùi böùc thö kieán nghò cuûa
Töôûng Giôùi Thaïch göûi cho Toân Vaên yeâu caàu maëc nhaän hieän traïng nguõ toäc ôû Taøu vaø boû
[1] Xem Tuyeân Ngoân ngaøy Thaønh Laäp Toång Ñaûng Boä Vieät Duy Daân Ñaûng
XUAÂN THU CHIEÁN TRANH 39

chuûng toäc caùch maïng ñi ñeå quaùn trieät muïc ñích Haùn baèng chieâu baøi, baèng quoác daân caùch
maïng, laïi chöùng thöïc baèng yù chí, thaùi ñoä vaø haønh ñoäng khi caùch maïng cuûa chính phuû
Töôûng maø bieát chaéc.
Laïi coù ngöôøi noùi cuoäc caùch maïng AÁn Ñoä laø ñaëc ñieåm cuoäc chieán tranh naøy, coù bieát
ñaâu laø treân söï thöïc vaø phaûn aûnh cuûa söï thöïc aáy laø bao nhieâu laàn thanh minh cuûa chính
phuû Anh, AÁn Ñoä chæ laø vaán ñeà noäi boä trong ñeá quoác Anh. Khoaûng 1940 ñeán 1942, töø luùc
Nhaät Baûn ñeå goùt ñeán Mieán Ñieän, tröïc tieáp uy hieáp cöûa ngoõ caùi kho luùa cuûa Anh, vôùi Ñöùc
ñaùnh saùt vaøo Caucasie, hai beân hoø reo xoâng vaøo cöôùp giaät haït ngoïc treân ñeá mieän cuûa
Anh, luùc baáy giôø vì chính löôïc vaø chieán löôïc theá giôùi, AÁn Ñoä trong ñòa vò coá nhieân troïng
yeáu cuûa mình cho soá phaän toaøn theá giôùi tö baûn maø ñöôïc Taøu, Myõ, Nga chuù yù maø hoâ haøo
thoâi, haù phaûi laø AÁn Ñoä gaây ra cuoäc chieán tranh naøy? Ñöùc, Nhaät cuoái naêm 1942 heát söùc vaø
thaát baïi trong keá hoaïch hoäi sö ôû AÁn Ñoä. AÁn Ñoä vaán ñeà caûm thaáy theá naøo? AÁn Ñoä ñòa vò
laïi trôû laïi moät noäi boä nhoû xíu, bò khinh mieät, bò giaøy voø trong ñeá quoác Anh vaäy. Nhöng
ñöùng veà maët AÁn Ñoä caùch maïng maø noùi, thöïc taïi AÁn Ñoä chaúng taùn thaønh Anh, cuõng
chaúng taùn thaønh Ñöùc vôùi Nhaät. AÁn Ñoä chaúng taùn thaønh moät cuoäc chieán tranh naøo duy trì
ñaëc quyeàn (Nehru). AÁn Ñoä ñöùng daäy côûi môû cho toaøn theá giôùi bò boùc loät keå caû ngöôøi da
traéng beân trong baèng söï chieán tranh vôùi toaøn theá giôùi (Gandhi). Thaùi ñoä vôùi yù chí aáy
chính laø ñaïi bieåu cho con ñöôøng ñi ñuùng ñaén cuûa daân toäc nhoû yeáu suoát ñòa caàu, tieác AÁn
Ñoä chaúng phaûi laø söùc lieân hôïp to taùt taát caû caùc daân toäc ñoù, luùc naøy chaúng phaûi laø ñaïi baûn
doanh cuûa maët traän aáy, cuõng chæ laø tieân phong vaø cuïc boä nhoû cuûa maët traän aáy chöa heát loä
maët maø thoâi. Coøn neáu nhö noùi coù daân toäc nhoû yeáu noï, daân toäc thuoäc ñòa kia taùn thaønh
maãu quoác hay laõnh ñaïo quoác, heát söùc tham gia cuoäc chieán tranh naøy ñeå mong coù moät thí
boû veà giaûi phoùng hay ñoäc laäp, söï taùn thaønh ñoù baèng voâ tri hay ngô ngaùc, hoaëc laø cöû ñoäng
ñaàu cô cuûa moät luõ hoaït ñaàu, hoaëc bò ñeø neùn cöïc chaúng ñaõ phaûi ñem con, em, gaïo luùa...
cuûa mình noäp cho ñeá quoác, chaúng phaûi moät phaàn ngaøn naøo ñaïi bieåu ñöôïc lòch söû vaø yù chí
cuûa toaøn theå daân chuùng ñoù.
Ñeá quoác chuû nghóa maâu thuaãn vôùi Toâ Lieân ö? Toâ Lieân treân caùi hieän thöïc cuûa
phöông chaâm daân toäc tö baûn taäp trung chuû nghóa chaúng phaûi laø côù cuûa cuoäc chieán tranh
naøy. Toâ Lieân chæ laø moät phaàn töû laïc loaøi vaø phaûn ñoäng khoâng bò tieâu dieät bôûi cöïc quyeàn
thì bò hoãn hoùa vôùi tö baûn quoác teá. Toâ Lieân trong cuoäc chieán tranh naøy chæ laø thöù yeáu vaø bò
ñoäng. Saùch löôïc gia truyeàn cuûa Leùnine laø ñôïi caùc ñeá quoác ñaùnh nhoïc laû seõ moät tay hoaøn
thaønh caû caùch maïng voâ saûn hoaøn caàu ñaõ thaát baïi. Nhöõng haønh ñoäng baát trí trong ngoaïi
giao vôùi Nhaät, vôùi Balkans (ñöùng ñòa vò khaùch quan cuûa maët traän voâ saûn theá giôùi maø noùi)
ñuû toû roõ caùi baøng hoaøng cuûa Toâ Lieân ñöùng ngaõ ba. Toâ Lieân trong cuoäc xaâm Ba, xaâm
Phaàn vaø caøng ngaøy caøng ñi saùt Anh, Myõ, Taøu, caøng toû roõ Toâ Lieân chaúng phaûi laø theá giôùi
ñaëc bieät, ñi ñoâi vôùi chính löôïc lui moät böôùc leân hai böôùc chæ coù thöïc tieãn thaát baïi. Ai baûo

Toâ Lieân laø chuû ñoäng? Ai baûo Toâ Lieân laø toå quoác cuûa toaøn voâ saûn theá giôùi? Laïi noùi caùc
maâu thuaãn noäi boä cuûa tö baûn vôùi voâ saûn giai caáp trong moãi ñeá quoác laøm neân traän giaëc
naøy? Voâ saûn Anh vì Anh, voâ saûn Myõ vì Myõ, Ñöùc vì Ñöùc, Nga vì Nga, Taøu vì Taøu, Nhaät vì
Nhaät trong cuoäc quyeát thaéng cuûa vaän maïng gioáng noøi vôùi cuoäc ñaùnh baïc maùu saét ngaøy
nay. Coäng saûn Anh yeâu caàu töø 1921 tôùi nay bao laàn vaøo coâng ñaûng ñeàu bò cöï tuyeät. Söï im
laëng cuûa toaøn voâ saûn theá giôùi ñoái vôùi Nga vaøo traän, söï aùm saùt Trotsky bôûi ñoà ñeä thaân tín
caøng laøm cho cuoäc caùch maïng theá giôùi caøng chaäm laïi theá kyû. Söï ñoät nhieân giaûi taùn ñeä
tam quoác teá caøng chöùng thöïc. Caùc Coäng Saûn ñaûng caùc nöôùc töø bao naêm nay moãi ngaøy
moãi xu höôùng vaøo caùch vaän ñoäng baèng hình thaùi daân toäc caøng ñöôïc chöùng nhaän. Tình
theá caùc giai caáp toaøn theá giôùi caøng cho ta moät neàn taûng phaùn ñoaùn ñuùng chaéc nöõa (Xem
noùi veà Coäng Saûn ôû döôùi). Caùc cuoäc baõi coâng ôû Phaùp (Marseille vaø Paris) chæ laø phong
traøo aùi quoác. Söï thoûa hieäp cuûa Coäng Saûn ñaûng caùc nöôùc vôùi chính phuû chieán thôøi cuûa
moãi nöôùc, söï chia reõ cuûa Coäng Saûn ñaûng Phaùp vöøa ñi vôùi Vichy laïi vöøa ñi vôùi De Gaulle,
ñeàu laø nhöõng hieän töôïng ñau thaûm cuûa voâ saûn treân lyù töôûng baèng ñaáu tranh khoâng coù
phöông phaùp saùng suoát vaø yû töïa chaéc chaén. Caùc cuoäc baõi coâng ôû Myõ khoâng phaûi do Coäng
Saûn gaây ra, hoaëc phaàn nhieàu laø do haønh vi cuûa coâ laäp sai khieán, ñoàng thôøi laø nhöõng haønh
vi caøng khieán cho Myõ treân cheá ñoä daân toäc tieán vaøo traïng thaùi döï tröôùc cuûa Duy Daân chuû
nghóa veà chieán haäu.
Cuoäc chieán tranh ñaõ theá cuõng chaúng phaûi laø do tính aên cöôùp cuûa moät vaøi daân toäc,
hay do söï aên no nguû kyõ cuûa moät vaøi nöôùc troïc phuù. Noù coù moät caên nguyeân lòch söû cuûa
Duy Daân bieän chöùng phaùp.
Cuoäc chieán tranh naøy thuaàn tuùy laø cuoäc tranh baù chieán cuûa hai phe ñeá quoác. Söï thaát
baïi cuûa hoï treân hoøa bình chính laø thôøi cô nhaèm ñuùng cuûa höôùng taâm caùch maïng, moät con
ñöôøng môùi cho ñôøi soáng theá giôùi môùi treân con ñöôøng lòch söû phaûi ñi trieät ñeå cuûa caùc nöôùc
noøi nhoû yeáu hôïp vôùi giai caáp bò boùc loät, chæ coù thôøi cô ñoù chaân chính laø moät dòp soáng môùi
cuûa loaøi ngöôøi môùi thueá bieán, ñoät bieán vaø ñaëc bieán.
XUAÂN THU CHIEÁN TRANH 41

CHIEÁN HAÄU
Caùi nhöôïc ñieåm cuûa traøo löu Coäng Saûn töùc laø ñeä tam quoác teá döôùi nhöõng aùp baùch
cuûa hình theá thöïc tieãn maø giaûi theå (1942) sau khi caùi nhöôïc ñieåm cuûa Daân Chuû Coäng
Hoøa traän doanh laø Phaùp bò ñaû ñaûo (1939). Nhöôïc ñieåm cuûa Phaùt xít traän doanh laø YÙ Ñaïi
Lôïi vôõ lôû naêm 1943 (8/1943) môû ñaàu cho caùi nhöôïc ñieåm to lôùn nhaát, beân naøo cuõng phaûi
caàn, caàn ñeå roài khoâng traùnh ñöôïc ñoù laø söï thaéng traän. Nhö ñaõ noùi töø 1939, chuû ñoäng giaät
laïi phía Daân Chuû tö baûn theá giôùi, maët traän töø sau naøy maø ñi troøng traønh giöõa lôïi theá veà
chieán löôïc treân ñòa giôùi cuûa Nhaät vôùi böùc luõy saéc AÂu Chaâu cuûa Ñöùc. Ñöùc coù theå thua
ñöôïc trong ngoaøi 1945. Nhaät bò noäi boä Ñoâng AÙ giaûi theå trong ngoaøi 1946. Töø ñaáy thoáng
trò bôûi söï thaéng traän. Thaéng lôïi laø chuyeän taát yeáu cuûa chieán tranh, sau ñaáy noù coù theå
mang ñeán söï thaát baïi cuûa hoøa bình. Anh vôùi Myõ coù theå lieân hôïp thaønh moät chuûng toäc lieân
bang, laáy kinh teá ra ñeø eùp vaø buoäc chaët theá giôùi, hoaëc Anh vaãn laø Anh ñeá quoác kieân
quyeát cöï tuyeät nhöõng nguyeân taéc Ñaïi Taây Döông öùng duïng vaøo noäi boä cuûa mình, Myõ
vaãn laø Myõ ñeá quoác thöïc haønh xong “monroisme” maø cöông quyeát ñoøi moân hoä khai
phoùng toaøn theá giôùi. Hai ñeá quoác aáy ñöùng treân moät haøng traän coù maâu thuaãn beân trong
nhö theå chia ñoâi baù quyeàn toaøn theá giôùi. Söï giaûi quyeát chung nhau cuûa Anh, Myõ vôùi vaán
ñeà Nga xuùc tieán neân hoäi nghò Moscou (10/1943) ôû ñaây Anh, Myõ muoán cho xong vaán ñeà
Ñoâng AÂu, Nga ñaùnh Nhaät vaø ñaùnh Ñöùc moät theå, vaán ñeà Turquie vaø Caän Ñoâng, Anh vôùi
Myõ trong cuoäc laõng giaûi, nhö laø khaéng khít nhö theá, thöïc taïi vì ñaïi ñòch ñöông tieàn, ñaïi
ñòch hieän nay laø Ñöùc, YÙ, Nhaät, ñaïi ñòch töông lai laø Nga, ñaïi ñòch giaû ñònh cho töông lai
nöõa laø Taøu. Taøu tuy bò goïi laø moät trong töù cöôøng nhöng maø söï laõng boû khinh mieät vôùi söï
deø daët vaø söï ñeà phoøng caøng ngaøy caøng phaûi taêng. Caùi hình theá nöôùc Taøu phoùng troâng ra
töông lai, 20 naêm sau 1944 chaúng hay ho gì. Nhöõng daõ taâm cuûa Töôûng Giôùi Thaïch bieåu
hieän töø trong ra ñeán ngoaøi raát ñaùng kinh khuûng cho toaøn nhaân loaïi. Nhöõng vaán ñeà Taøu
yeâu caàu chieám lónh Vieät vaø Haøn ôû Washington vaø yeâu caàu caùc quyeàn lôïi chính trò vôùi
kinh teá caùc phía coù Hoa Kieàu (nhaát laø Nam Döông) chöa ñuû ñeå caûnh tænh Anh, Myõ hay
sao? Taát caû tuyeân ngoân ñöôøng maät chæ laø ñaùnh löøa vaø laø thöøa cho nhöõng nhaø quan saùt
chính trò, nhöng laø nhöõng taøi lieäu raát quyù cho nhöõng nhaø hoïc veà taâm lyù treân lòch söû vaø
chính trò. Ngöôøi ta muoán coâng nhieân moät caùch maâu thuaãn baù chieám caû theá giôùi, nhöng

maø ngöôøi ta coøn caàn hieäu trieäu, thöù nhaát laø caàn ñaùnh löøa. Hitler noùi: “ñaùnh baïc” laø theá.
Hoï ñeà phoøng heát caû, döï keá heát caû, nhöng maø coù moät thöù aùc haïi nhaát, lôùn lao nhaát,
vaø ñaïi ñòch nhaát cuûa heát thaûy thaéng traän laø söï thaát baïi treân hoøa bình moät caùch ñau ñôùn.
Nhöõng traøo löu anarchy veà kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa vaø taâm lyù seõ chaïy töø nhöõng nöôùc
thaéng traän ra ngoaøi ñeå gaëp nhöõng söï thöïc anarchy ñaõ hình thaønh treân khaép caùc nöôùc baïi
traän ñöa ñeán söï ñoùng coõi vaø phaûn tænh caàn cho moãi nöôùc. Cuoäc ñaáu tranh thöïc teá cuûa caùc
nöôùc nhoû yeáu luùc baáy giôø môùi thaønh töïu noåi leân. Taøu seõ trôû veà moät cuoäc noäi loaïn vaø
ngoaïi hoaïn ñeå coù thôøi gian cho AÙ Chaâu soáng laïi.
Hoï seõ thaéng lôïi treân chieán tranh, nhöng seõ thaát baïi treân hoøa bình, caùi thaát baïi maïn
tính (chronique) tôùi ba, boán möôi naêm, noù caàn hoï töï cöùu teá moät caùch khoå nhoïc vaø ñau
ñôùn nhö bò chöùng thaàn kinh suy nhöôïc.
Caùc daõ taâm, aâm möu, maéc leân nhöõng cô quan vaø keá hoaïch seõ ñoå suïp. Loaøi ngöôøi
baèng söï phaûn tænh vaø phuïc hoaït seõ tu chænh laáy lòch söû cuûa mình.
PHUÏC HOAÏT (Renaissance Vieät)

Coù nhöõng bôø ñeâ chaéc chaén ngaên be heát söùc chaûy cuûa doøng nöôùc, ñeå doøng nöôùc aáy
töø treân nguoàn sa xuoáng, hôïp vôùi löôïng nöôùc ba baûy soâng ngoøi doàn laïi ñoùng vaïnh ñaùy vaø
baèng luoàng soùng ñaùy suøng suïc noåi leân, choïc thuûng heát, phaù vôõ heát, ñeå theo doøng chaûy
cuûa mình.
Ñôøi soáng lòch söû cuûa moät noøi gioáng cuõng vaäy. Töø 1940, noøi Vieät coù theå noùi, boán beà
ñeàu laø quaân ñòch hay laø söùc can thieäp tôùi quyeàn lôïi vaø ñôøi soáng Toå Tieân vôùi con chaùu toái
thieâng lieâng cuûa mình vaø bôûi nhöõng baøn tay vôùi nhöõng yù chí oâ ueá nhuùng nhôùp vaøo ñeå seõ
chaïm vaøo ñaùy hoàn vaø danh döï cuûa chuùng ta. Luùc aáy, töø boán phía quaân ñòch ñoù, ôû trong
khoùi löûa vaø buïi baëm, chuùng ta seõ vaïch ra, choïc thuûng vaø phaù toang con ñöôøng ñi. Con
ñöôøng ñi aáy laø loái soáng chính trò vaø lòch söû treân quoác daân vaø theá giôùi cuûa chuùng ta, Vaïn
Thaéng nhö Vaïn Thaéng ngaøy xöa, maø tieán leân muïc tieâu cuûa daân toäc.
Söï Phuïc Höng ñi ñoâi vôùi söï Phuïc Hoaït
Maùu ñi lieàn vôùi aùnh saùng cuûa oùc.
Phuïc höng vaø phuïc hoaït ñeàu töø treân neàn taûng baûn thaân cuûa xaõ hoäi ta trong keát caáu
cuûa noù phoái hôïp vôùi nhöõng ñieàu kieän yeâu caàu cuûa daân chuùng vaø thuûy chuaån cuûa vaên hoùa
XUAÂN THU PHUÏC HOAÏT (Renaissance Vieät) 43

ta, suy ñoäng trong tieàm naêng, tieàm thöùc maø ñoät hieän leân bôûi caùi ñeå uaån saâu saéc cuûa nhaân
chuûng.
Söï phuïc höng vaø phuïc hoaït cuûa chuùng ta treân tính chaát quy ñònh cuûa noù laø ñoät bieán,
ñaëc bieán vaø thueá bieán.
Bôûi ñoät bieán cho neân phuïc höng vaø phuïc hoaït môùi anh huøng
Bôûi ñaëc bieán cho neân phuïc höng vaø phuïc hoaït môùi saûn sinh ra moät vaên minh môùi,
baèng caùi vaên minh aáy seõ xaây döïng moät xaõ hoäi vaø thôøi ñaïi môùi.
Bôûi thueá bieán cho neân söï phuïc höng vaø phuïc hoaït môùi daân toäc, môùi Vieät. Lyù töôûng
Vieät nhö ñoùa hoa thôm moïc töø saâu xa trong ñaùy hoàn cuûa Toå, ñaùy taàng cuûa Daân vaø ñaùy
loøng cuûa Söû.
Söï phuïc höng vaø phuïc hoaït aáy laø Duy Daân Thaéng Nghóa dieãn ra baèng moät doøng
ngheä thuaät taát caû nhöõng ñieäu nhòp soáng cuûa Vieâm Vieät Vaïn Thaéng.
THAÉNG NGHÓA
Trong caùi söù meänh lôùn lao vaø ñoät nhieân nhö lôøi Ñöùc Chuùa ban cho Moise naøo sai ra
cöùu theá, phuïc höng vaø phuïc hoaït baèng taát caû vaø laø taát caû. Moät Leõ Soáng treân Leõ Thaät, moät
Ñöôøng Soáng treân Ñöôøng Thaät chæ vaïch ra, döïng doõi leân, roài laïi xaây ñaép thaønh moät thöïc
theå cuûa lyù töôûng, töï trong phaûn aûnh ra huy hoaøng taát caû moät vaên minh vaø laøm suøng suïc
soâi taát caû moät nguoàn soáng maùu.
Chuû tröông thôøi ñaïi khoâng ñuû, phaùt quaät vaø phaùt huy ñöôïc caùi ñeå uaån cuûa moät vaên
hoùa ñeå cho ngöôøi ta soáng no vaø saùng môùi ñuû.
Chuû tröông thôøi ñaïi khoâng ñuû, phaûi naém giöõ vaø vaän duïng ñöôïc caùi caên cöù cuûa moät
caùi chuû tröông ñoù môùi coù ích.
Chuû tröông thôøi ñaïi khoâng ñuû, phaûi coù ñöôïc caùc ñoà leà tinh thaàn vaø phöông phaùp hoïc
thuaät ñeå tìm vaïch ra, noù môùi chaéc chaén vaø saùng laùng. Laïi coøn phaûi coù ñuû caùc vuõ khí cuûa yù
thöùc ñeå phoøng veä cho noù, chæ huy noù treân maët traän, boå thuï cuoäc thaéng traän cho noù môùi ñaït
ñöôïc tôùi moät hieäu quaû cuûa döï caàu naøo cuûa noù ñaáy.
Caùch maïng, chính trò vaø kieán thieát phaûi noái lieàn vaø hôïp nhaát vaøo moät tinh thaàn vaø
luaät taéc chæ huy noù, vaän duïng noù, naém giöõ noù vaø hieåu bieát noù.
Lyù luaän vaø thöïc tieãn phaûi thoáng nhaát treân moät lyù taéc troïn veïn, khoâng chöôùng ngaïi,

khoâng beû vaët, khoâng phuï hoïa vaø gia giaûm.
Thaéng lôïi phaûi naém giöõ ñöôïc thöïc theå roài tröôùc khi ra traän.
Hoï ñaõ thaéng lôïi treân chieán tranh nhöng roài thaát baïi treân hoøa bình. Neáu daân toäc ta
khoâng coù moät nhôõn quang saùng suoát thì hoaëc cuõng seõ ñöôïc thaønh coâng treân caùch maïng
nhöng taát seõ thaát baïi treân kieán thieát, hoaëc seõ ñöôïc thaéng lôïi treân kieán thieát maø thaát baïi
treân chính trò.
Caùch maïng, kieán thieát vaø chính trò caàn phaûi coù höôùng thöôïng, caàn hôn caû söï thaønh
coâng chôïp qua. Chuû tröông cuûa thôøi ñaïi coù theå thaønh coâng nhöng kieán thieát vaø duy heä söï
kieán thieát vaø keùo daøi söï kieán thieát aáy treân höôùng thöôïng, töùc laø chính trò khoâng ñöôïc chæ
ñaïo baèng caû moät ñeå uaån cuûa lòch söû vaø caû moät theå heä cuûa trieát hoïc, khoa hoïc vôùi thuaät
hoïc, thoáng nhaát, saâu daøy, ñaày ñuû, caën keõ, ñuùng ñaén vaø tieán boä thì theá naøo cuõng thaát baïi.
Chuùng ta coøn phaûi laáy moät con maét coâng, con maét thôøi ñaïi, nhaân loaïi vaø lòch söû, con
maét cuûa khoa hoïc khaùch quan maø phaùn ñoaùn, ñöøng ñeå bò che laáp bôûi yù thöùc hình thaùi cuûa
moät theå cheá xaõ hoäi vaø vaên hoùa naøo maø boû maát laäp tröôøng sieâu nhieân vaø thieâng lieâng, noù
coøn laø moät quyeàn lôïi cuûa trí tueä höôûng duïng, cuûa söùc phaùn ñoaùn quyeát ñònh vaø haønh
ñoäng. Chæ coù khi naøo ta töï laøm chuû, ñöøng ñeå truït xuoáng laøm toâi ñoøi tröôùc caùi yù thöùc vaø
vaên hoùa, chuùng ta môùi thöïc bieát laøm chuû cuûa vuõ truï, vaên hoùa, xaõ hoäi, vaên minh vaø thôøi
ñaïi. Cho neân chuùng ta ñöøng vì ñi hoïc Anh, Nga, Myõ, Ñöùc, YÙ, Nhaät, Phaùp, Taøu maø voäi
vaøng ñöùng vaøo laäp tröôøng nhöõng ngöôøi ñoù, ñoái vôùi söï vaät gì, treân nôi naøo vaø thôøi naøo voäi
buoâng lôøi phaùn ñoaùn, hay voäi ñöùng sang chuû tröông mình.
Hieåu töùc laø nghieäm, ñuoåi theo. Nhö theá hieåu moät thôøi ñaïi, nghóa laø phaûi laáy con
taâm vaø con maét lòch söû, nghieäm qua caùc thôøi ñaïi ñeå maø ñöùng treân neàn taûng vôùi ñieàu kieän
ñoù ñeå maø hieåu thôøi ñaïi ñoù. Laïi coøn hieåu moät vaên hoùa nôi naøo, nghóa laø phaûi laáy con maét
vaø con taâm quoác teá nghieäm qua caùc vaên hoùa moïi nôi ñeå maø ñöùng treân neàn taûng vaø ñieàu
kieän vaên hoùa nôi aáy maø hieåu. Töùc cuõng nhö hieåu moät ngöôøi naøo, caàn phaûi ñem con maét
vaø con taâm ñeå nghieäm traûi nhaân tình, theá coá, maø ñöùng treân neàn taûng, ñieàu kieän vaø lòch
trình ñôøi soáng ngöôøi ñoù maø hieåu.
Chuùng ta cho neân, ñeå maø phuïc höng vaø phuïc hoaït, phaûi laáy moät con maét nghieâm
ngaët Vieät, ñöùng sieâu nhieân treân laäp tröôøng Vieät, thi thieát baèng nhöõng chính saùch vaø keá
hoaïch sieâu nhieân vaø nghieâm ngaët Vieät, coù moät thaùi ñoä nghieâm ngaët vaø sieâu nhieân lòch söû
Vieät. Nhö theá thì khoa hoïc phuïc tuøng chuùng ta, trieát hoïc, thuaät hoïc vaø lòch söû phuïc tuøng
chuùng ta ñeå chuùng ta treân neàn Ngöôøi uoán baét cho caùi danh nghóa vaø söï coá Vieät phuïc toøng
danh nghóa vaø söï coá Ngöôøi (cause humaine).
Duø sao phaûi coù moät yù thöùc thöïc taïi vaø khaùch quan.
Lyù töôûng töï ñoù maø moïc reã, aên saâu trong ñeå uaån cuûa lòch söû vaän haønh. Duy Daân chuû
nghóa, nghieâm ngaët trong yù nghóa Vieät treân caùch maïng, chính trò vaø kieán thieát cuûa Tieåu
XUAÂN THU THAÉNG NGHÓA 45

Vieät vaø Ñaïi Vieät, khoan ñaïi treân yù nghóa Ngöôøi treân trieát hoïc, khoa hoïc vaø thuaät hoïc,
hieäu löïc trong yù nghóa coâng cuï, phöông phaùp vaø vuõ khí cuûa vaên hoùa
Duy Daân chuû nghóa laø söï phuïc höng vaø phuïc hoaït taát nhieân vaø tieân tri cho neân goïi
noù laø Thaéng Nghóa, nghóa laø thaéng heát caùc chuû nghóa, vaïn thaéng caû treân vaät chaát laãn tinh
thaàn.
TAM DAÂN
Ngöôøi AÙ Ñoâng, nhaát laø nhöõng ngöôøi trong heä vaên hoùa chöõ Nho, ai ñaõ ñi, taát bieát
ñeán chuû nghóa Tam Daân maø Toân Vaên, ngöôøi saùng taïo ra noù, goïi laø moät chuû nghóa cöùu
quoác coøn laø moät chuû nghóa cöùu theá giôùi nöõa.
Nhieàu nhaø caùch maïng Vieät ca tuïng vaø suøng baùi caùi chuû nghóa naøy laém.
Ngöôøi Taøu ñaõ toân Toân Vaên leân laøm quoác phuï, chuû nghóa Tam Daân coøn laø nhöõng
“nguyeân taéc quoác saùch toái cao” ñuû bieát theá naøo.
Ngöôøi Taøu coøn chöïc daãn daét moät cuoäc vaän ñoäng ôû Taøu goïi laø phong traøo quoác teá
cuûa chuû nghóa Tam Daân.
Toân Vaên laïi coøn ñöôïc ngöôøi ta toân laø ñaïo sö cuûa caùch maïng cho caùc daân toäc nhoû
yeáu, coá nhieân chuû nghóa Tam Daân phaûi ôû ñòa vò chæ ñaïo roài.
Nhöng maø caùi thuøng “taû pí luø haåu loán” ñoù, ngöôøi Taøu laïi ñaùnh cho keâu, roài laïi la hoø
roái rít, ñoái vôùi theá giôùi phaûi neân coi ñoù nhö treû con ta ñaùnh caùi meït ñeå cöùu maët trôøi khoûi bò
maët traêng aên maø thoâi (nhaät thöïc).
Tam Daân coù theá giôùi tính? Ñoù chæ laø moät chuû nghóa cuûa moät daân toäc, trong söï thaät
raát nghieâm ngaët cuûa caùc phuï tính cuûa daân toäc, nhaát laø daân toäc Haùn treân con ñöôøng phaùt
trieån cuûa noù baèng nhöõng neàn taûng vaø ñieàu kieän thôøi ñaïi quy ñònh ra noù seõ coù nhöõng ñaëc
tính cuûa noøi gioáng vaø ñaëc ñieåm cuûa lòch söû keát hôïp neân maø laøm kim chæ nam cuûa moät
chính trò loä tuyeán ñaëc thuø.
Noù laø moät chuû nghóa daân toäc, daân quyeàn vôùi daân sinh, chaúng qua laø nhöõng chính trò
hình thaùi, chính trò kieán truùc vaø chính trò quy taéc trong noäi boä cuûa chuû nghóa daân toäc cuûa
noøi Haùn ñi leân ñöôøng. Chuû nghóa aáy laø chuû nghóa gì? Ñuùc caùc daân toäc vaøo moät loø ñeå
thoáng nhaát theá giôùi (Tam Daân giaûng). Baèng caùch gì? Chuûng toäc xaâm löôïc hay baèng
chuûng toäc vuõ khí nhö nghìn xöa. Chuû nghóa aáy saûn sinh ra moät xaõ hoäi hình thaùi gì? Daân

quyeàn laø moät thöù quoác daân daân chuû chuyeân chính maø moät ñaûng (phaûi laø Quoác Daân Ñaûng
Taøu) caàm quyeàn maõi. Daân sinh laø moät thöù quoác gia tö baûn cöïc quyeàn maø boïn taøi phieät vaø
nho só phaûi laøm trung kieân. Thöù chuû nghóa aáy ñi ñoâi vôùi söï luõng ñoaïn chính trò cuûa Töôûng
Giôùi Thaïch vaø boïn ñaàu truøm Quoác Daân Ñaûng (quaân, taøi phieät) ñaõ thaønh ra moät caùi chieâu
baøi nhaân ñaïo raát lôùn ví nhö caùi maïng nheän maéc cheát bao nhieâu con ruoài vong quoác Vieät,
Haøn. Laïi, treân chính trò hieäu trieäu khoaùng tröông daân toäc ra ñeán quoác toäc, töø quoác toäc
ñeán quoác quaân, chia xaâm löôïc loä tuyeán ra taùm ñöôøng dieät vong daân toäc nhoû yeáu.
Tam Daân treân chính trò laø moät hoïc thuyeát nhö vaäy. Neáu laáy yù nghóa ñuùng ñaén cuûa
trieát hoïc maø noùi, noù khoù thaønh vaø khoù ñaùng goïi laø moät chuû nghóa. Noù chæ coù theå goïi ñöôïc
laø ba nguyeân taéc quoác gia xaõ hoäi, maëc daàu keû sau heát söùc noái lieàn Tam Daân vôùi hoïc
thuyeát Khoång Töû vaø truyeàn thoáng cuûa Taøu, noù bieåu hieän roõ reät trong caùi thôøi ñaïi khoâ
khan vì daõ taâm, moät chöùng beänh baån oùc raát gheâ gôùm. Nhöõng lyù taéc duy sinh naèm trong
Kinh Dòch vaø Trung Dung ñöôïc phaùt quaät leân ñeå haøn lieàn chuû nghóa duy sinh vôùi trieát
hoïc duy sinh môùi (Traàn Laïp Phu) vaø cuõ (Kinh Leã, Leã Vaän) cuûa Taøu ñeå maø laïi luùng tuùng
vôùi söï gaén khôùp nhöõng nguyeân lyù ñoù vôùi daân toäc vaø daân quyeàn maëc daàu Taøu vaãn taâng
boác Tam Daân laø coù lieân hoaøn tính. Laïi söï haáp thuï aên khoâng nhai kyõ vaø tieâu hoùa khoâng
thoâng ñoái vôùi caùc khoa hoïc môùi ñem dính vaøo sau Tam Daân troâng caøng maâu thuaãn, ñeo
caøng laüng nhaüng, taát caû nhöõng caùi ñoù caøng laøm cho oùc ngöôøi Taøu khoâng coù moät heä thoáng
vaø toå chöùc ñöôïc maø thoâi. Söï phaùt minh kieán thieát giai ñoaïn luaän cuûa Toân Vaên coù theå ví
nhö söï phaùt minh caùch meänh giai ñoaïn luaän cuûa Leùnine, chæ laø nhöõng lieàu thuoác cöùu caáp
cho moät hoïc thuaät vôùi moät döï keá khoâng troïn veïn, töï trong maâu thuaãn noù laøm hö phí caû
tinh nghóa cuûa bieän chöùng ñoù ñi.
Noùi töôøng teá veà Tam Daân hoaëc coù moät dòp khaùc, ñaây caàn noùi, chæ laø pheâ phaùn qua
chôi nhöõng ñieàu muoán ñeå cho quoác daân chuù yù, nhaát laø hieän giôø ñaây coù moät tuïi ngöôøi Vieät
coù theå goïi laø Vieät gian laøm tay sai cho chính trò muïc ñích cuûa ngöôøi Haùn, cam taâm dòch
chuû taùi noâ. Boïn aáy töï xöng laø tín ñoà cuûa keû chöïc ñeán xaâm löôïc ñaát ñai oâng cha chuùng ta
mong hoøng ñeå baùo ôn maãu quoác vaø ñöa daét Tam Daân veà phía Nam, môû mang theâm
nhöõng laõnh thoå môùi kyø cho “phoøng tuyeán cuûa daân toäc Haùn suoát töø UÙc Chaâu ñeán Taân Gia
Ba ôû phía Nam ñoù”.
XUAÂN THU TAM DAÂN 47

DAÂN CHUÛ
Thanh nieân laáy laøm vinh döï ñeå noùi ñeán daân chuû. Daân chuû ví nhö thaàn thaùnh “homo
res sancta homini”, daân chuû laø hình aûnh giaøu coù, bình ñaúng vaø khoa hoïc.
Caên cöù cuûa chuû nghóa daân chuû laø chuû nghóa caù nhaân. Cho neân daân chuû chính theå laø
keát quaû chính trò cuûa chuû nghóa caù nhaân ñoù. Trong nöôùc daân chuû phaûi coù tieàn môùi bình
ñaúng vaø sinh saûn phaûi tuøy khoa hoïc phaùt minh môùi tieán boä. Cheá ñoä tö baûn daân chuû coá
nhieân khi ñaàu môùi thay theá cho xaõ hoäi phong kieán thöïc laø cöùu theá, nhöng ñi ñoâi vôùi tieán
hoùa cuûa leõ voâ thöôøng, töø thöông nghieäp tö baûn tieán leân coâng nghieäp tö baûn laøm cho trong
nöôùc giai caáp ly chia vaø chính trò ñaûng tranh. Laïi töø coâng nghieäp tö baûn tieán leân ñeán kim
dung tö baûn, söï caàn duøng thò tröôøng naûy nôû ra ñeá quoác thöïc daân, töø ñoù ñeán quaân hoùa tö
baûn gieo raéc chieán tranh cho theá giôùi. Ñeán maït kyø naøy, cheá ñoä daân chuû xaáu nhaát, noù laøm
cho nhaân chuûng linh laïc, gia ñình linh laïc, caù nhaân linh laïc, ôû ñoù maø quoác gia linh laïc.
Söï caàn yeáu cho taùi sinh saûn cuûa tö baûn naûy nôû ra caùc hình thöùc beá quan toûa caûng loái
môùi nhö khoái Pound, khoái Monroe, khoái Yen vaø khoái Franc caøng suy ñoäng caùi duïc voïng
dieät chuûng vong quoác ngöôøi khaùc baèng vuõ khí kinh teá, vaø ôû ñoù chieán tranh; cuõng ôû ñoù laø
nguyeân côù chieán tranh chaân thöïc cuûa kyø naøy.
Vaät hoûng taát phaûi chöõa. Wallace ñeà xöôùng ra loái daân chuû môùi treân truyeàn thoáng
daân höõu, daân höôûng, daân trò cuõ cuûa Myõ. Daân chuû môùi coù naêm ñieån hình laø: chính trò daân
chuû, kinh teá daân chuû, giaùo duïc daân chuû, daân toäc daân chuû vaø nam nöõ daân chuû.
Taát caû caùc kyõ thuaät caàn duøng ñeå xaây ñaép ñôøi môùi aáy, taùc giaû khoâng noùi ngoaøi
nhöõng phöông aùn hoøa bình cuûa quoác teá, noù hoïa may aán ñònh ñöôïc ñôøi soáng daân chuû ñoù.
Theá nhöng daân chuû phaûi goàm caùc ñieàu kieän toaøn daân tröïc tieáp, taäp trung vaø chaân
thöïc, daân chuû aáy môùi coù theå vöõng chaéc ñöôïc. Muoán theá, ta khoâng theå ñeà xöôùng ra moät
chuû nghóa daân chuû môùi roãng tueách nhö treân. Ta phaûi tìm ñeán taän coäi reã xaõ hoäi cuûa noù maø
chöõa. Cho neân lyù taéc cuûa daân chuû laø “laøm nghóa vuï ñi ñeå höôûng quyeàn lôïi” (droit et
devoir). Song ta thaáy nghóa vuï khoâng chìu ngöôøi. Muoán phuïc vuï heát nghóa vuï, khoâng coù
choã ñeå giaû nghóa vuï ñoù. Cho neân phaûi coù moät lyù taéc cuûa daân chuû môùi: “Coù cô hoäi ñoù, laøm
nghóa vuï ñi ñeå höôûng quyeàn lôïi” (chance, droit et devoir). Taát yeáu xaõ hoäi phaûi hoaøn
thaønh caùi cheá ñoä hieän thöïc cuûa cô hoäi quaân ñaúng, nghóa vuï quaân ñaúng, quyeàn lôïi quaân

ñaúng môùi coù theå coù ñöôïc ñôøi soáng daân chuû tröïc tieáp, chaân thöïc, toaøn daân taäp trung, thoáng
quy döôùi moät hình thaùi xaõ hoäi coù lyù töôûng, phöông chaâm, toå chöùc vaø quy taéc, nghóa laø
phaûi coù moät keá hoaïch daân chuû, hay laø moät daân chuû xaõ hoäi hoùa.
Xaõ hoäi laø moät toå chöùc nhaân tính. Söï ñieàu khieån nhaân sinh phaûi baèng moät chính trò
coù moät taùc duïng tích cöïc laø thieát keá vaø chaáp haønh ñi ñoâi vôùi moät giaùo döôõng troïn veïn vaø
ñaày ñuû, laø khôûi ñieåm vaø chung ñieåm cuûa caùi chính trò ñoù. Cho neân moät keá hoaïch daân chuû
vaø moät cheá ñoä daân chuû xaõ hoäi hoùa troïn veïn laø xaây ñaép treân neàn taûng cuûa nhöõng nguyeân
lyù vaø quy taéc cuûa bình saûn kinh teá. Chæ coù theá yù nghóa xaõ hoäi hoùa môùi ñaït ñöôïc nhöõng
hieäu quaû döï ñònh cuûa noù trong phaïm vi khoaùng ñaïi cuûa nhaân loaïi; coù theá, hieäu suaát cuûa
ñôøi soáng loaøi ngöôøi môùi moät ngaøy moät taêng tieán theo caùch thöùc vaø nguyeân taéc cuûa nhaân
loaïi hoïc. Cheá ñoä bình saûn kinh teá phaûi phoái hôïp vôùi moät keát caáu xaõ hoäi hoaøn toaøn daân
chuû theo heát yù nghóa roäng cuûa noù.
Daân chuû laøm cho loaøi ngöôøi baát tri baát giaùc thöïc haønh chính trò daân chuû trong caùi
tinh thaàn vaø taùc duïng toái cao vaø sung söôùng cuûa voâ chính phuû.
Moät keá hoaïch daân chuû phaûi laøm treân söï phoái hôïp chaët cheõ caùi tinh thaàn cuûa voâ
chính phuû, môùi laø daân chuû chaân chính.
COÄNG SAÛN
Nhaèm vaøo thôøi ñaïi AÂu Chaâu thoáng trò teâ lieät döôùi maùy moùc vaø giai caáp chia reõ maø
saûn sinh ra caùi trieát hoïc duy vaät ñaày saùng kieán vaø cuõng nhieàu sai laàm ñoù. Neáu keå lòch
trình tieán hoùa tôùi nay, trieát hoïc aáy ñaùng laø laïc haäu non 100 naêm roài, neáu ngaøy nay phaûi
nhaéc laïi maø pheâ phaùn ñoù laø vì cuoäc caùch maïng 17 vôùi taát caû nhöõng thaát baïi cuûa ñeä nhaát,
ñeä nhò, ñeä tam, ñeä töù quoác teá, vôùi coäng saûn ñaûng caùc nöôùc. Bao giôø xaõ hoäi coøn giai caáp,
taát coøn nhöõng hieän töôïng vôùi söï ñaáu tranh cuûa noù. Caên cöù cuûa chuû nghóa coäng saûn laø lao
ñoäng giai caáp ñaïi chuùng, ñoù laø yù nghóa xaõ hoäi coù theå goïi nhö moät yù nghóa chuyeân moân.
Trong giai caáp ñoù, ñaïi theå chia ra noâng daân vôùi coâng nhaân, noâng daân ñoâng hôn maø coâng
nhaân ít hôn; ôû ñoù chia ra caùi maâu thuaãn maø laø caùi nhöôïc ñieåm chí töû cho chuû nghóa vaäy,
maø cuõng ôû ñoù khôûi neâu caùi yù nghóa chua chaùt cuûa caùi giai caáp ôû trong coù noäi taïi maâu
thuaãn, gaây leân moät söï phaân hoùa ñau ñôùn giöõa vöông giaû lao ñoäng, quyù toäc lao ñoäng, bình
daân lao ñoäng, lao ñoäng caùc nöôùc lôùn, nöôùc coâng nghieäp, nöôùc thöïc daân ñoái vôùi lao ñoäng
XUAÂN THU COÄNG SAÛN 49

caùc nöôùc nhoû, nöôùc noâng nghieäp vaø nöôùc thuoäc ñòa. Khoâng nhöõng theá, söï phaân hoùa ngay
trong traän doanh coäng saûn treân vaán ñeà giai ñoaïn caùch maïng, vaán ñeà chuû löïc caùch maïng
giöõa noâng vaø coâng, chuû löïc kieán thieát giöõa noâng vaø coâng, moät phaàn lôùn ñi ñeán thaát baïi,
treân söï thöïc cuûa ñaáu tranh ñaõ vuøi daäp daàn daø töø ñeä nhaát cho ñeán ñeä nhò, ñeä tam roài ñeä töù
quoác teá.
Söï thaát baïi treân söï thöïc cuûa ñaáu tranh ñoù gaây neân chuû yeáu laø bôûi söï sai laàm lôùn lao
cuûa duy vaät bieän chöùng phaùp: noù chia reõ haún lyù luaän vôùi thöïc tieãn trong quaù trình thöï c
tieãn cuûa theå nghieäm lòch söû, ñoàng thôøi noù khoâng theå giaûi nghóa moät caùch ñuùng ñaén vaø
naém giöõ vôùi vaän duïng moät caùch thieát thöïc taát caû nhöõng ñoäng cô cuûa lòch söû vôùi luaät taéc
cuûa tieán hoùa nhaân loaïi.
Bôûi caùi boái caûnh phaùt sinh cuûa chuû nghóa coäng saûn laø thôøi ñaïi cuûa Anh, Myõ, cho
neân caùi neàn taûng xaây döïng cuûa xaõ hoäi voâ quoác gia ñoù cuõng phaûi tuøy tính chaát coâng
nghieäp maø ñaët treân moät theá giôùi hoaøn toaøn cô giôùi hoùa, coâng nghieäp hoùa vaø ñieän khí hoùa.
Caùi muïc ñích cuûa chuû nghóa aáy nhö moïi caùi töôûng töôïng, tö töôûng vaø khoâng töôûng
xaõ hoäi loaøi ngöôøi coá nhieân laø tuyeät ñoái, laø thieän myõ nhöng taát caû moät theå heä töø lyù luaän vaø
thöïc tieãn treân trieát hoïc, khoa hoïc vaø thuaät hoïc cuûa caùch maïng, kieán thieát vaø chính trò
phaûi cho hieän thöïc vaø laïi lyù töôûng môùi coù theå thöïc haønh ñöôïc.
Kinh nghieäm cuûa caùch maïng 17 toû ra caùch maïng cuûa coäng saûn chuû nghóa laø thaát
baïi. Chính saùch kinh teá môùi ñoái vôùi ba kyø 5 naêm keá hoaïch ñi theo vôùi söï ñi quay veà daân
toäc töï löïc, töï veä vaø töï quyeát chuû nghóa cuûa Staline, söï tu chænh caùc chöông trình cuûa ñeä
tam quoác teá toû ra kieán thieát cuûa coäng saûn caùch maïng laø thaát baïi.
Söï bò loâi cuoán vaøo chieán tranh, söï phaân hoùa trong noäi boä, söï mieät thò caùc phaân chi
boä coi nhö tung ñoäi Nga, söï xaâm löôïc caùc daân toäc nhoû yeáu chung quanh toû ra chính trò
cuûa chuû nghóa coäng saûn laø thaát baïi. Söï giaûi taùn ñeä tam quoác teá laø moät söï kieän quan troïng
coù nhöõng nguyeân nhaân lòch söû vaø xaõ hoäi hoïc, ta caàn phaûi phaùt bieåu caøng toû coäng saûn caùch
maïng laø sai laàm. Thôøi ñaïi boái caûnh cuûa söï giaûi taùn aáy troâng vaøo:
1) Noäi taïi luaät taéc cuûa cuoäc kieán thieát Nga Soâ Vieát xu höôùng daân toäc töï quyeát.
2) Noäi taïi luaät taéc cuûa cuoäc chieán tranh hieän taïi ôû trong traøo löu soâ ñaåy treân caùi neàn
taûng giai caáp ngaøy nay.
3) Noäi taïi luaät taéc cuûa baûn thaân ñoaøn theå ñeä tam vì caùc xu höôùng veà caùc cuoäc vaän
ñoäng treân hình thaùi daân toäc cuûa moãi coäng saûn ñaûng moãi nöôùc.
4) AÙp löïc cuûa Anh, Myõ vôùi nhu yeáu veà chieán löôïc cuûa Nga Soâ baét buoäc trong thôøi
kyø aùi quoác chieán vôùi Nazi naøy.
5) Nhöng cuõng coi laø moät veû maët vaø moät chính saùch “lui moät böôùc leân hai böôùc”
moät khi hoaëc do traän naøy daãn khôûi roái ren, hoaëc chaäm sau khi theá giôùi naøy coù theå ñaõ bò
thoáng trò döôùi moät traän doanh quoác teá naøo nhaân laø thôøi cô thaønh thuïc laïi coù theå xuaát hieän

ra baèng hình thaùi ñeä tam quoác teá sau naêm naêm, khoâng thì möôøi naêm.
Ñoù laø loái xem cuûa Duy Daân choái boû duy vaät bieän chöùng, noù töï bò ñaøo thaûi trong
ñöôøng tröôøng cuûa lòch söû theá giôùi vaø xaõ hoäi soáng thöïc tieãn, daân toäc laø baûn vò, giai caáp laø
cô naêng, söï soáng non moät traêm naêm nay caøng chöùng toû nhö theá. Cho neân theá giôùi lao
ñoäng caùch maïng quyeát ñònh laø thaát baïi, coù khi noù bò cheát ngheït ngay trong thai ngheùn, coù
khi noù ñeû non ra.
Caùi cheát cuûa Trotsky caøng chöùng toû nhö theá.
BÌNH QUAÂN
Ñöôïc gaëp caùc ñoàng chí lónh ñaïo trong Ñaïi Vieät Daân Chính Ñaûng neân ñöôïc hieåu theá
naøo laø sinh hoaït bình quaân chuû nghóa. Tuy hieän nay caùc ñoàng chí aáy ñaõ gia nhaäp vaøo baûn
ñaûng phuïng haønh Thaéng Nghóa, söï pheâ phaùn khoâng phaûi laø noùi xaáu, noù coøn laø nhöõng lôøi
caûnh tænh, cho neân ngoøi buùt cuûa toâi khoâng laøm khaùch ñöôïc tröôùc chaân lyù.
Sinh hoaït bình quaân chuû nghóa chæ coù hai yeáu ñieåm: ñoái beân trong laøm cho xaõ hoäi
soáng ñeàu khoâng coù giai caáp, ñeå ñoái beân ngoaøi tranh ñoøi laáy moät ñaát soáng vôùi theá giôùi cho
daân khoâng bò thieáu thoán. Tieáng chuyeân moân cuûa chính trò ñòa lyù laø sinh toàn khoâng gian
(espace vital).
Chuû nghóa bình quaân muoán caên cöù vaøo noøi gioáng hieän taïi ñeå laäp moät noøi gioáng
töông lai. Qua gioïng noùi cuûa caùc nhaø lónh ñaïo chuû nghóa aáy thì khoâng caàn suy dieãn lòch söû
hay nguyeân lyù maø chæ caàn ñeán nhöõng phöông aùn thöïc tieãn vaø baøn tay saét laø ñuû. Söï thaønh
laäp ñeä tam Ñaïi Vieät (Lyù Traàn laø ñeä nhöùt, Leâ laø ñeä nhò), cuõng na naù nhö söï thaønh laäp cuûa
ñeä tam Reich. Söï tranh ñoøi khoâng gian laøm baèng thuû ñoaïn luoàng soùng di daân (vagues
d’eùmigration) töùc laø thuû ñoaïn vuõ khí phaùt xít hay nazi cuûa thöïc daân ñòa. Xaõ hoäi laøm soáng
ñeàu baèng thuû ñoaïn vaø vuõ khí ñoäc taøi.
Chuû nghóa aáy vaø ñaûng aáy, töø hoïc thuyeát ñeán toå chöùc vaø hình thöùc (nhö hay daáu
hieäu), ñeàu quy ñònh ra tröôùc bôûi caùc thaày nazi vaø phaùt xít. Thuû ñoaïn cuõng noi theo,
khoâng coù chi thay ñoåi.
Loøng aùi quoác cuûa thanh nieân nhieàu khi voâ lyù, nhieàu khi boàng boät, nhieàu khi lôõ vieäc,
nhieàu khi muø quaùng: ñaáy goïi laø chauvinisme. Theâm vaøo chuû nghóa yeâu nöôùc muø maét aáy,
lyù taéc thöïc duïng chuû nghóa (empirisime) khoâng nhöõng ñaõ noâng noåi, boäp choäp, phi khoa
XUAÂN THU BÌNH QUAÂN 51

hoïc, maø coøn toû ra söï nghieäp mình möu ñoà khoâng ñöôïc daãn daét baèng moät nhôõn quang cao
ñaïi; noù môùi xöùng ñeå daãn daét vaän meänh caû moät nöôùc noøi.
Chuû nghóa nazi vaø phaùt xít khoâng theå thöïc haønh ñöôïc ôû nöôùc ta cuõng nhö thuaàn daân
chuû, thuaàn Coäng Saûn, hay Tam Daân. Caùi neàn taûng xaõ hoäi ta vôùi taát caû caùc ñieàu kieän vaên
hoùa, kinh teá, khoa hoïc vaø quaân söï khoâng ñeå cho ta, trong con ñöôøng quoác teá töông lai, cö
xöû ñöôïc theo con ñöôøng ñoù. Keá hoaïch ñoàng nhaân cuûa chuùng ta chính laø moät saùch löôïc
lieân hôïp giaûi phoùng cuûa taát caû caùc daân toäc nhoû yeáu trong Ñaïi Nam Haûi cuøng moät huyeát
thoáng Vieâm vaø moät vaên hoùa Moân töø muoân naêm veà tröôùc, noù laø moät chính saùch caùch
maïng khoâng phaûi laø moät cöông lónh xaâm löôïc. Chuû nghóa Duy Daân cuûa chuùng ta laø phuïc
höng vaø phuïc hoaït noøi gioáng vôùi vaên minh Tieân Roàng, khoâng phaûi laø chuû nghóa chuûng
toäc xaâm löôïc nhö noøi Haùn, cuõng khoâng phaûi laø chuû nghóa chuûng toäc sieâu vieät nhö Nhaät
Nhó Man.
Ñôøi soáng cuûa quoác daân vaø daân toäc laø toaøn theå (troïn veïn, khoâng vaù víu loài loõm) laïi
tích luõy (phaùt trieån theo lòch söû), noù nhö doøng nöôùc chaûy khoâng döùt, luoân luoân boài chuùt
caùi nguoàn soáng theo neàn taûng vaø ñieàu kieän caùc thôøi ñaïi vaø khôi môû con ñöôøng ñi, khoâng
theå caét ngang hay caét doïc lòch söû ñeå laáy ñaâu laøm xuaát phaùt ñieåm maø ñi ñöôïc cho ñeán
töông lai. Trong caùi doøng soáng khoâng döùt aáy, ngöôøi Vieät trong ñôøi soáng quoác daân, lòch söû
vaø theá giôùi ngaøy nay chæ coù theå noùi ñöôïc: Ta soáng caû moät muoân naêm ôû trong ta, laáy söùc
ngaàm ñoù ñöùng leân chuaån bò cho thôøi ñaïi 2000.
Moãi chuû nghóa laø tinh hoa cuûa moãi nguoàn soáng taäp trung laïi maø khai hoa. Söï haáp
thuï moãi thöù tinh hoa treân tinh thaàn giôùi chung ñuïng cuûa loaøi ngöôøi ñoù, phaûi laøm nhö con
ong huùt nhuïy laøm maät, chôù nhö con böôùm löôïn caønh maø chôi, cuõng ñöøng nhö luõ ñoà nho
nhai saùch Khoång Töû khoâng tieâu hoùa, hay luõ ñoà Taây nhai saùch khoa hoïc khoâng bieát phaân
minh.
Chuùng ta chæ caàn moãi phaàn trong chuû nghóa, trong ñieàu kieän lôïi ích cuûa daân toäc,
chaâm ñoái theo nhu yeáu cuûa daân toäc treân moät trình ñoä naøo vaø theo moät phöông höôùng
naøo.
Chuùng ta neáu chæ ñi uoáng thuoác baäy cuõng baèng giaù trò ñi töï töû.
Nhöng neáu chuùng ta baét chöôùc Narcisse töï hoan hyû vôùi boä maët ñeïp cuûa mình treân
gieáng cuõng laø ñi töï töû.
X.Y. Lyù Ñoâng A

4822 tuoåi Vieät
6/11/1943

4.
BOÂNG LAU
LYÙ TÖÔÛNG
Caønh lau baét ñaàu tham döï vaøo cuoäc soáng lòch söû cuûa nöôùc noøi chuùng ta töø theá kyû
thöù X, moät vaän ñoåi môùi trong tang daâu cuûa Ñoâng AÙ, nhöng coøn laø moät phuïc hoaït lôùn lao
cuûa Hoàng Laïc vôùi söï döïng laïi chaéc chaén caùi neàn taûng vöõng beàn cuûa ñoäc laäp cho quoác gia
Vieät thoáng nhaát. Trong hoaøn caûnh gian nan khoán ñoán aáy, vôùi boái caûnh chuyeån bieán gaét
gao cuûa quoác vaän Vieät aáy, caønh lau ñieåm treân thinh khoâng vaø thôøi gian moät yù nghóa vaø
giaù trò tuyeät vôøi, caùi yù nghóa vaø giaù trò soáng ñoù ñi ñoâi vôùi söù meänh vaø lyù töôûng cuûa Hoàn
Söû, Toå goác gaùc vaø ñaùy taàng Vieät.
Caùi teân Ñaïi Coà Vieät xuaát hieän ra do caønh lau, maø baét ñaàu töø xung ñoäng cuûa hoàn lau
phaùt tieát ra heát thaûy caùi thöïc theå lyù luaän cuûa daân toäc. Caønh lau deã moïc vaø deã soáng treân
ñoàng laày, giöõa thoân queâ, trong baõi vaéng, ñi ñoâi vôùi ñôøi thieáu nieân thanh khieát cuûa Ñinh
Boà Lónh, toû loä heát ñöôïc ñôøi soáng thöïc tieãn treân xung ñoäng thöïc tieãn cuûa caùi lyù tính thöïc
tieãn cuûa quoác daân treân lòch söû vaø theá giôùi.
Nhöõng nhu yeáu thöïc tieãn töø ôû nhöõng yeâu caàu thöïc tieãn aån daáu trong doøng soáng tieàm
löu cuûa bình daân, —chæ coù ñaïi chuùng môùi theå nghieäm ñöôïc chaân chính trong ñaùy hoàn chuû
nghóa cuûa daân toäc, —daãn daét vaø môû ñöôøng cho lòch söû giöõa neàn taûng cuûa thôøi ñaïi söù
quaân. Caønh lau laø côø hieäu chieán ñaáu cuûa nöôùc noøi möu caàu laáy thoáng nhaát vaø ñoäc laäp,
vöõng trong vaø choáng ngoaøi. Vaø côø lau ñaõ thaéng heát caû. Côø lau thaéng lòch söû ñoâ hoä hôn
nghìn naêm. Côø lau thaéng ñoâ hoä khuûng khieáp, thaéng ñoàng hoùa daõ man, thaéng töï trò öôn
heøn, thaéng chia reõ dieät vong, thaéng uy hieáp trong ngoaøi, thaéng tö töôûng toái taêm, thaéng
nhuùt nhaùt, thaéng phaûn tænh khoâng trieät ñeå, thaéng taát caû nhöõng thaát baïi vaø heát thaûy nhöõng
ñau ñôùn cuûa noøi gioáng döôùi aùch naëng neà vaø ma quyû cuûa boán beân, bôûi côø lau laø côø cuûa
Vaïn Thaéng Vöông, côø Vaïn Thaéng.
Cho neân, côø lau laø côø cuûa daân toäc Vaïn Thaéng, bình daân Vaïn Thaéng, chieán ñaáu Vaïn
Thaéng, thoáng nhaát Vaïn Thaéng vaø ñoäc laäp Vaïn Thaéng.
Côø lau laø côø cuûa Hoàn cuõ tænh laïi, Hoàn vaø soùng ñaùy cuoän leân, côø gioáng noøi cuûa Ñaïi
Coà Vieät soáng laïi, noái doõi caùi theá heä daân toäc ñaõ döùt hôn ngaøn naêm, xa hôn vaïn naêm treân
lòch söû.
Côø lau caém leân giöõa giôùi vaïch cuûa lòch söû, khôi môû ñôøi soáng môùi veà voâ cuøng töông
BOÂNG LAU LYÙ TÖÔÛNG 55

lai, cho heát thaûy ñôøi soáng anh huøng veà töông lai, ñaõ thaéng heát caû vaø côûi môû chaùu con ra
baèng vinh quang voâ thöôïng. Côø lau laø côø cuûa moät theá heä môùi sinh ra ñeå laøm moät vaên
minh môùi Vaïn Thaéng.
Cho ñeán ngaøy nay, treân baõi hoang, nôi thoân daõ, nhöõng caønh lau phe phaåy tröôùc gioù
gôïn ñôøi ñôøi, coøn nhaéc laïi ai oaùn thuôû oai huøng taát caû nhöõng soáng coøn oanh lieät cuõ, vaø sau
ngaøn naêm (theá kyû X–theá kyû XX) ñeán ngaøy nay, giöõa luùc noøi gioáng muoân vaøn nguy cô,
ñaõ vi vu vaêng vaúng ñöa nhöõng tieáng goïi xa xaêm daàn daø gaàn laïi, lanh laûnh vaøo trong boä oùc
vaø coõi loøng cuûa caùc theá heä ñôøi chuùng ta, thöùc tænh trong ñaùy hoàn vaø ñaùy taàng moät cuoäc
phuïc hoaït lôùn lao vaø veû vang. Nhöng boâng lau chæ moïc ôû xöù noùng, chæ moïc ôû baõi hoang,
trong bieåu töôïng cuûa nhöõng linh hoàn giaøu theå nghieäm, noù coøn neâu döïng hình aûnh cuûa
muoân nghìn hoàn töû só treân lòch söû baát töû, vaát vô vôùi laøn gioù, soùng vaø naéng yeâu cuûa beå
Nam lôùn, ñôøi ñôøi khoâng döùt goïi, keâu, vaø soáng giaùm thò cho thôøi theá tang thöông!
Côø lau laø Vieâm hoàn, hoàn daân toäc muoân naêm cuûa Traêm Vieät.
Côø lau laø côø Caùch Maïng hoàn vaø quaân hoàn cuûa Vieät.
Côø lau laø lyù töôûng cuûa Söû vinh quang vaø soáng taùi sinh.
CHÍNH KIEÁN
Lo nöôùc laø beänh thaùi cuûa nhöõng phaùi thanh ñaøm noùi roãng, nhöõng keû laïc nguõ ngoài
xeáp baèng troøn chöûi ñôøi vaø chöûi doøng soáng tieán hoùa, chöûi taát caû nhöõng theá heä môùi, khoâng
ai möôïn lo haõo maø vaãn lo hoaøi!
Quaù vui laø beänh thaùi cuûa nhöõng phaùi “töï nhieân khoâng laøm” nhöõng keû chöïc laøm
thaày ñôøi nhöng maø khoâng coù naêng löïc laøm vieäc thaät, hoï töø töï nhieân maø ñi sang sieâu
nhieân, baøng quang nhoøm ngoù ngoaøi loâng da vaø pheâ bình theo gioïng xuaát theá taát caû
nhöõng khoù laøm vaø khoå taâm cuûa ngöôøi laøm thaät.
Laïi coøn nhöõng nhaø chuyeân moân yeâu nöôùc goïi laø “aùi quoác gia” chæ coát ñöôïc moät vaøi
bieåu thò roãng tueách khoâng yù nghóa cho söï thöïc, theá laø heát!
Theá nhöng maø coøn caùc haïng “sôï nöôùc”? Hoï cho raèng nöôùc mình maø ñoäc laäp thì chæ
caù meø moät löùa, ñaâm cheùm nhau ñuû cheát. Coá nhieân caùi noïc ñoäc cuûa vua quan, vôùi phaûn
tuyeân truyeàn cuûa quaân xaâm löôïc gaây neân nhöõng taâm traïng khoâng khoûe aáy. Tính yû laïi,
öôn heøn, ôû ñoù sinh ra tính luoàn ngoaøi laøm cho hoï giaät luøi sôï seät tröôùc soùng gioù cuûa tieán

hoùa.
Ñeán nhö caùc ngöôøi “voâ quoác”! vì hoï thuoäc veà theá giôùi phaùi, cho neân hoï luoân luoân
suy ñoaùn baèng nhöõng caên cöù maø hoï ñaõ heát söùc xeáp ñaët trong minh töôûng. Hoï laø nhöõng
haïng aûo töôûng. Hoï laø nhöõng nhaø thaàn hoïc cuûa thieân ñöôøng töông lai.
Sao maø ngöôøi ta coøn ñaët ra caùi teân “buoân nöôùc”? Nhöõng keû buoân nöôùc phaûi chaêng
laø nhöõng haïng laøm quan vôùi giaëc? Nhöõng Cao Khaûi, Nguyeãn Thaân vaø Leâ Hoan, nhöõng
Vieät gian?
Khoâng! khoâng! Nhöõng keû noùi treân, dó nhieân muoân ngöôøi ñeàu troâng thaáy roài. Caùi
teân thaàn bí ñoù ñeå ñaët cho luõ ñaàu cô vaø hoaït ñaàu, buoân caùch maïng? Ñeå ñaët cho nhöõng
quaân gian teá cuûa ñeá quoác laån luùt vaøo haøng nguõ tranh ñaáu chaêng? Hoaëc giaû coá nhieân laø
nhö theá. Nhöng maø chính danh thuû phaïm laø nhöõng keû caùch maïng thaät, laøm caùch maïng
thaät maø ñaàu cô vôùi hoaït ñaàu. Nhöõng con ngöôøi aáy khoâng coù chính kieán naøo xaùc thaät, lung
lay thoûa hieäp, nhöõng con ngöôøi aáy “voâ ñaûng” (hoï töï xöng nhö theá) maø ñaûng naøo cuõng coù
heát. Hoï chæ vì caùi ñòa vò vaø soáng coøn khoâng danh döï cuûa hoï ra khuaáy hoâi boâi nhoï moïi vieäc
cuûa caùch maïng. Hoï chæ noùi baèng ñaàu löôõi (löôõi khoâng cuoáng) vaø chæ laøm baèng chæ tay
naêm ngoùn (giaáu maát caùnh tay). Hoï coù theå laø heát nhöõng caùi xaáu xa nhô nhuoác, lieám vaùy
maùu cuûa ngoaïi quoác, khoâng bieát ngoaïi giao cuûa caùch maïng maø chæ chuû tröông “ngoaïi
giao ñaëc bieät” ôû haûi ngoaïi. Khoâng coù moät laäp tröôøng xaùc ñaùng, chaúng coù moät thaùi ñoä tröïc
trieät. Ñieàu kieän yeâu nöôùc cuûa hoï phaûi laø phuï thuoäc cuûa nhöõng ñieàu kieän caù nhaân. Chuû
nghóa, thôøi cô laø thuû ñoaïn cuûa hoï ra buoân baùn.
Laïi nhöõng oâng xuaát döông roài môùi gheâ! Nhöõng ñöùa Do Thaùi khoâng coù tinh thaàn
daân toäc ñoù (xin ñöøng ñoäng loøng, ai coù taät giaät mình), quanh ñi quaån laïi chæ oai nghi vaø
löøng laãy ôû hai chöõ “xuaát döông” maø thoâi. Taát caùnh, hoï ñaõ hoïc ñöôïc nhöõng gì khi vì daân
toäc, vì quoác gia phaûi vaát vaû daán thaân vaøo gioù buïi, vöôït truøng döông ñi caàu leõ soáng cho noøi
gioáng? Hoï ñaõ hoïc ñöôïc nhöõng gì vaø laøm ñöôïc nhöõng gì? Zeùro! Hoï coù theå mang nöôùc vaø
daân ñi daâng cho moät nöôùc ngoaøi tröôùc khi tranh ñoøi vaø khoâi phuïc laïi ñöôïc nöôùc vaø daân ôû
tay moät nöôùc ngoaøi.
Theo ñuoâi ngoaïi quoác thì coù nhieàu, bôûi vì theo ñuoâi cho neân kieán giaûi cuûa hoï
khoâng neàn taûng maø chaúng bôø beán. ÔÛ ñoù, gaây neân beänh “thieáu maùu” vaø “thieáu oùc” cho
caùch maïng cuûa daân toäc, cuõng chæ vì ñoù maø nhöõng chia reõ veà lyù luaän caùch maïng chæ roãng
tueách, nhöng vaãn oàn aøo ra pheát ta ñaây. Ñaëc bieät laø nhöõng anh oaét laâu la cuõng ra tuoàng
muùa meùp. Theá maø laøm laõnh tuï thì ai cuõng muoán! Nhöõng oâng cuï soáng laâu leân laõo laøng vôùi
nhöõng tay ta ñaây tieàn tieán keû giôø chæ muoán laøm laõnh tuï cuûa Ñaûng vaø tieán leân laøm laõnh tuï
toái cao cuûa daân toäc. Nhöng maø khoå laém, caù meø moät löùa, laïi khoâng coù oùc toát, khoâng coù
maét saéc, khoâng coù tay laøm, thì laøm laõnh tuï cho cheát daân toäc aø! Daân toäc! Daân toäc! Moàm
moàm noùi daân toäc, giôø giôø noùi daân toäc, noùi quaù ñaâm nhaøm, cho ñeán luùc tieáng “daân toäc ”
BOÂNG LAU CHÍNH KIEÁN 57

thaønh ra tieáng ñaàu löôõi haøng toâm, haøng caù roài kheùo cuõng khoâng tha!
Quoác gia vôùi daân toäc chæ laø moät “khaùi nieäm”, moät teân goïi roãng khoâng, neáu khoâng
sung thöïc cho noù moät caùi thöïc theå ôû beân trong. Cho neân quoác gia hay daân toäc chæ laø hö
danh, caùi sinh meänh thöïc theå cuûa gioáng noøi vaø toaøn daân höôùng theo moät lyù töôûng vaø
chính nghóa môùi laø ñuùng thöïc.
Baûn theå vôùi muïc ñích cuûa noù nhö theá maø thuû ñoaïn ñeå ñaït tôùi nhöõng yeâu caàu ñuùng
ñaén cuûa noù cuõng phaûi nhö theá.
Phaûi nhaän thöùc saâu saéc baèng xung ñoäng vaø lyù tính thöïc tieãn cuûa ñôøi soáng lòch söû,
theá giôùi vaø quoác daân treân neàn taûng vaø ñieàu kieän cuûa hieän thöïc, suy xeùt suoát heát muoân
ñaàu nghìn moái, vaïch moät vaïch soáng cho daân chuùng vôùi ñöôøng ñi chính trò vaø lòch söû cuûa
quoác daân vôùi daân toäc, chæ coù theá (noùi ít cho deã ñi nhö theá) môùi coù ñöôïc moät chính kieán
xaùc ñaùng. Thaéng Nghóa vì hôn moïi chính kieán, coù nhö theá môùi goïi laø Thaéng Nghóa.
SINH SOÁNG
Coù moät Maïnh Töû naøo ñoù beân Taøu ñôøi xöa noùi: “Trôøi saép giaùng ñaïi meänh cho ai, taát
baét ngöôøi ñoù oùc moûi, gaân nhöø, tim heùo, phoåi moøn, ñuû chieàu khoán khoå, baùch chieát thieân
ma, laøm cho ngöôøi ñoù ñoäng loøng ñöùng daäy maø lôùn lao leân”. Ngöôøi naøo ñi tìm leõ soáng cho
rieâng mình, noùi roäng ra cho moät daân toäc, ñeàu phaûi nan haønh khoå haïnh nhö theá. Ngöôøi ñoù
phaûi laø Thaéng Nhaân ñaõ. Ngöôøi ñoù phaûi töï thaéng mình treân töøng boä phaän cuûa mình vaø
töøng cô naêng cuûa sinh meänh thaéng mình ñaõ, caùi thaéng lôïi xieát bao gian nan, yeâu caàu bieát
bao gaéng goûi ñaõ, roài môùi coù theå thaéng ñöôïc moïi ngoaïi vaät. Ngöôøi hy sinh laø ñaõ hy sinh
roài tröôùc khi hy sinh. Cheát ñi laø moät vieäc deã daøng hôn laø ñaõ cheát ôû nôi töï mình moät laàn roài
soáng laïi vôùi thai coát môùi. Boû taøi saûn vôùi thaân theá, nghóa laø ñaõ töï boû ñöôïc mình xong laâu
roài vieäc môùi thöïc hieän ra beân ngoaøi.
Cho neân caùch maïng phaûi ñi ñoâi vôùi moät tu döôõng cuûa caùch maïng môùi, khaùc vôùi tu
döôõng cuõ. Hoïc hoûi cuûa caùch maïng cuõng theá, noù phaûi coù moät theå heä ñaëc bieán trong taùi
sinh cuûa muoân vaøn hoïc hoûi.
Khoâng theå töï an uûi ñöôïc: caùch maïng laø thuaàn thuû ñoaïn, caùch maïng laø thuaàn phaûn
baïn, phaïm phaùp. Cuõng ñöøng noùi laùo: muïc ñích chöùng minh cho thuû ñoaïn. Thuû ñoaïn töï
chöùng minh cho thuû ñoaïn, muïc ñích phaûi ôû beân trong thuû ñoaïn roài môùi ñuùng. Coâng vieäc

maùu phaûi laøm baèng maùu, töï maùu phaûi laø moät thöù maùu coù nhöõng huyeát tính thuaàn tuùy,
tinh thaønh vaø tieàn tieán, thì thuû ñoaïn maùu môùi töï chöùng minh cho mình ñöôïc. Thuû ñoaïn
ñoàng thôøi phaûi laø baûn thaân cuûa muïc ñích, thuû ñoaïn aáy môùi laø chaân chính.
Theá thì ñôøi soáng ñoàng chí chöùng minh cho thuû ñoaïn töï thaân laø muïc ñích. Nhaân taøi
cuûa caùch maïng coøn ôû trong ñôøi soáng ñoàng chí boài döôõng leân, vaän duïng saün nhöõng nhaân
taøi chæ laø thöù yeáu. Nhöng maø, ñaøo taïo nhaân taøi cuûa caùch maïng phaûi troâng vaøo ngöôøi ñaøo
taïo. Ngöôøi aáy phaûi chòu khoù vaø chòu bieát heát. Phaûi tham gia vaøo moïi khoù vaø moïi bieát cuûa
moãi ñoàng chí. Phaûi coi moãi ñoàng chí laø moät muïc ñích cuûa lyù töôûng nöôùc noøi. Phaûi baèng
heát phöông thöùc, phöông phaùp vaø hình thöùc tuøy caù tính, khí chaát vaø ñaëc tröôøng cuûa moãi
ñoàng chí maø ñaøo taïo cho moät baûn lónh neàn taûng veà caùc maët lyù luaän, kyõ thuaät vaø tu döôõng.
Ngoaøi ra, coøn phaûi ñaøo taïo cho moãi ñoàng chí moät baûn lónh phuï ñaëc bieät khaùc. Nhö theá thì
coâng vieäc caùch maïng khoâng sôï thieáu nhaân taøi. Theá nhöng ñoá kî vaø lôïi duïng thì nhaân taøi
khoâng nhöõng thieáu, khoâng coù, maø daãu coù roài cuõng hao huït ñi nöõa, noùi chi ñeán daân chuùng!
Cho neân laõnh ñaïo neáu khoâng coù moät ngheä thuaät hay moät kyõ thuaät, thöù laõnh ñaïo ñoù laø giaû
doái. Laõnh ñaïo laø taâm thuaät. Laõnh ñaïo laø muïc ñích luaän hay cöùu caùnh luaän.
Ñoàng thôøi sinh soáng laø söï bieåu hieän cuûa taát caû caùi huyeát tính thuaàn tuùy tinh thaønh
vaø tieàn tieán. Sinh soáng laø muïc ñích luaän hay cöùu caùnh luaän.
Chæ coù söï sinh soáng thöïc tieãn trong ñôøi soáng thöïc tieãn cuûa quoác daân vôùi daân toäc vôùi
söï sinh soáng thöïc tieãn trong ñôøi soáng lòch söû vaø töông lai cuûa nöôùc noøi môùi troû roõ cho
chuùng ta baèng moät aùnh saùng raát thaønh thöïc vaø soi suoát moät con ñöôøng ñi chính xaùc trong
caùch maïng vaø kieán quoác. Phaûi naém giöõ laáy söùc chuû cuûa caùch maïng, ñieàu khieån ñöôïc söùc
phuï cuûa caùch maïng, kieán thieát vaø döï lieäu moät vaên minh môùi treân caùi phöông trình thöùc
kyû haø hoïc cuûa nhöõng hình theå toû loä leân töø taâm lyù bình dieän cuûa quoác daân ñeán taâm lyù laäp
theå cuûa quoác daân. Nhöõng theá heä môùi cuûa thôøi ñaïi trong con ñöôøng taân traàn ñaïi taï cuûa ñôøi
soáng lòch söû daân toäc phaûi ñuùng ñaén vaø vöøa thôøi naém giöõ laáy cöông vò chuû ñaïo cuûa mình
vaø gaùnh vaùc laáy söù meänh saùng taïo cuûa mình, chæ huy caùc theá heä khaùc baét ñi theo con
ñöôøng ñi cuûa daân toäc.
Cho neân lòch söû laø quyeån truyeàn phaû vaø moân hoïc vaán duy nhaát cao saâu cho nguyeân
taéc laõnh ñaïo. Chính trò laø lòch söû ngaøy nay maø lòch söû laø chính trò nhöõng ngaøy qua. Thôøi
ñaïi laø cuoäc soáng baây giôø, maø lòch söû laø cuoäc soáng nhöõng buoåi qua. Söï vaän haønh cuûa hai
thôøi gian ñoù keát hôïp neân vaø quy ñònh ra con ñöôøng cuûa ngaøy mai sau. Ñoàng thôøi, söï taåm
nhuaàn töï mình baèng ngheä thuaät soáng, caùch thöùc soáng vaø phong vò soáng trong giöõa thöïc
tieãn cuûa quoác daân laø tu döôõng neàn taûng. Taát caû nhöõng lôøi noùi cuûa daân chuùng baèng ca dao,
taát caû nhöõng vieäc laøm cuûa daân chuùng baèng sinh soáng ñuû ñeå trau gioài heát thaûy nhöõng muïc
tieâu neàn taûng cho nhöõng phöông löôïc laâu daøi veà quoác phoøng, chính trò, kinh teá, giaùo duïc,
vaên hoùa, xaõ hoäi, nhaân chuûng vaø sinh hoaït cuûa nöôùc noøi. Nhöõng thuù vò cuûa quoác daân bieåu
BOÂNG LAU SINH SOÁNG 59

hieän ra caùc chuyeän coå, nhöõng saéc thaùi quoác daân bieåu hieän ra treân neàn taûng cuûa vaên hoùa
ñaëc ñieåm ñeàu laø nhöõng hình boùng vôùi gia vò cho chuùng ta khoâng theå khoâng ñaày ñuû trong
ñöôøng tröôøng xaây ñaép moät vaên minh “nöôùc voái, aùo the vaø rau muoáng”. Phaûi chaêng ñaáy
laø nhöõng tieâu bieåu cuûa vaên minh bình daân heát söùc aên roäng vaø aên saâu trong sinh hoaït cuûa
daân toäc, ñi ñoâi vôùi nhöõng lôøi noùi khoâng lôøi cuûa moãi xoù goùc treân giang vaø cuûa taát caû nhöõng
ñoäng taùc nhoû nhaët treân doøng soùng ñaùy ñeàu laø nhöõng taøi lieäu vaø phöông phaùp ngheä thuaät
cuûa chính trò. Noù laø taát caû nhöõng yù thöùc vaø taát caû nhöõng caùi gì ñích xaùc, chuùng ta phaûi
thaám nhuaàn qua ñeå maø coù moät taâm thuaät vöõng vaøng treân ñöôøng caùch maïng môùi. Noù laø
vaên ngheä cuûa quoác daân khoâng lôøi maø ñuû veû.
Cho neân, “loøng yeâu vôùi maùu ñaøo” cuûa chuùng ta doû ra vì loøng yeâu töø ngöôøi thaân vôùi
nhöõng con ngöôøi maø maùu chaûy ruoät meàm ñaõ beùn tôùi, caùi maùu ñaøo ñoù doû ra ñeå soáng vaø
thôø phuïng cuoäc soáng chung, doû ra ñeå ñaáu tranh vôùi quaân thuø, cuøng taåm nhuaàn vôùi quaân
thuø trong ñoàng ruoäng cuûa xöù sôû qua caùc thôøi gian. “Baøn tay vôùi ñaát ñai”, söùc lao ñoäng vaø
trí caàn cuø ñem moà hoâi ra troän vôùi nöôùc maét cuûa loøng yeâu, taát caû ñeå khoâng döùt môû mang
ñaát ñai, xaây ñaép coõi soáng, caùi ñaát ñai yeâu quyù ñaõ töøng nuoâi soáng chuùng ta, töøng ñeå yeân
nghæ oâng cha vaø sinh soâi con chaùu, caùi ñaát ñai maø ñaàu maøy cuoái maét chuùng ta ñeàu nhôù,
ñeàu quen, ñeàu töøng ghi nhôù moãi caùi khoå, caùi vui, caùi hy voïng, cuoäc soáng, cuoäc cheát, cuoäc
beå daâu cuûa ñôøi ñôøi, noù ñaõ noùi ra bao yù nghóa vaø goàm bao nhieâu giaù trò. “Söùc nhôù vaø lòch
söû”, caùi söùc eâm dòu vaø gaét gao kia, nhôø noù ñaõ laøm noái tieáp ñôøi ñôøi, söùc nhôù ñoù ñeå cho ta
coù theå soáng ñöôïc khoâng ñöùt ñoaïn treân ñôøi soáng baûn thaân vaø ñôøi soáng ñôøi ñôøi. Caùi lòch söû
ñaõ cho chuùng ta ñaày trí tueä vaø kinh nghieäm, lòch söû ñaõ töøng ñaùnh thöùc chuùng ta tænh laïi vaø
nhuû baûo chuùng ta tieán leân. “Boä oùc saùng taïo”, taát caû nhöõng yeáu toá ñoù gom goùp laïi thaønh
moät theå soáng chung, theå Brahma hay theå Thaùnh Linh, theå Boà Ñeà Ñaït Ma cho toaøn theå
gioáng noøi treân moät daây töï löïc saùng taïo truyeàn thoáng cuûa daân toäc. Nhöõng yeáu toá ñoù ñoàng
thôøi laø khôûi ñieåm cuûa heát thaûy moïi vaên minh, thoâng qua vaø trau gioài bôûi tính, tình vaø chí
cuûa moãi daân toäc maø hình thaønh troïn veïn moãi daân toäc vaên minh.

THEÁ HEÄ
Thôøi ñaïi daøo daït chaûy ñi loâi cuoán taát caû caùc theá heä taàng lôùp theo nhau leân thaønh töïu
baèng moät coâng cuoäc thaûm ñaïm cuûa caùi taùc duïng thay cuõ ñoåi môùi. Chæ coù theá môùi laøm neân
ñôøi soáng hoaït ñoäng cuûa theá giôùi loaøi ngöôøi ñöôïc. Nhöõng caây caèn coãi phaûi truùt laù, ñeå
nhöôøng choã cho maàm môùi can ñaûm choài leân ñaày nhöïa maïnh vaø soáng. Nhöõng quaû chín
phaûi naùt ñi, ñeå cho nhöõng haït gioáng naûy noøi leân nhöõng nguoàn soáng môùi.
Moãi thôøi buoåi, trong doøng soáng cuûa lòch söû hoaït ñoäng nhö theá, phaûi coù moät tuoåi ra
caàm naém laáy söùc chuû vaø laøm caùn coát cho ñôøi soáng chung heát thaûy. Taát caû trong thôøi buoåi
aáy, nhöõng caùi coøn soùt laïi cuõng nhö nhöõng caùi ñang choài naûy, phaûi döôùi chæ huy cuûa caùi
tuoåi laøm söùc chuû ñoù thì xaõ hoäi môùi khai thoâng ñöôïc maø noøi gioáng môùi soáng coøn ñöôïc.
Chuoãi daây lòch söû laøm baèng nhöõng maét xích nhö theá, ñôøi ñôøi ca tuïng moãi theá heä, döï lieäu
moãi theá heä vaø hoaøi ñieáu moãi theá heä. Ngaøy qua phaûi phuïc tuøng ngaøy nay. Ngaøy nay phaûi
khaéc phuïc ngaøy mai, nghóa laø phuïc tuøng ngaøy mai. Caùi luaân hoài xoaùy voøng troân oác coù
nuùt teát cuûa Phaät Tam Theá ñoù chi phoái heát meänh vaän cuûa loaøi ngöôøi, nhö loaøi ngöôøi muoán
töï mình, vì soáng coøn cuûa xöa, nay, mai, caû noøi gioáng thaân aùi, phaûi naém giöõ caùi luaät taéc
ñoù, hôïp thôøi maø phuïc toøng noù, ôû ñoù sinh ra caùi ñaïo ñöùc vôùi vieãn kieán.
Moãi theá heä cuõ phaûi bieát thôøi cô lui veà moät baûn vò coù ích chung.
Moãi theá heä môùi phaûi bieát naém thôøi cô tieán leân ngoâi baùu cuûa thôøi ñaïi môùi maø chæ huy
vaø laøm troøn söù meänh môùi.
Moãi theá heä döï bò phaûi thaâu toùm heát nhöõng trí tueä vaø kinh nghieäm cuõ; trau gioài cho
mình taát caû nhöõng ñieàu kieän caàn yeáu cho nhieäm vuï töông lai cuûa mình, ñeå saép saün ra noái
lieàn daây tieán hoùa.
Nhöng maø neáu loaøi ngöôøi khoâng bieát töï ñoäng nhö theá, ñaøo thaûi taát ñau thaûm vaø aùc
lieät cuûa tieán hoùa taát nhieân, seõ cuõng boù buoäc laøm nhö theá.
Khoâng ai traùnh ñöôïc luaät voâ thöôøng; luaät voâ thöôøng coù moät phöông höôùng, moät
quy taéc vôùi moät ñöôøng loái roõ reät cuûa leõ tieán hoùa.
Leõ soáng laø nhö theá.
Leõ thaät thuaän theo vôùi söï laøm troïn luaät voâ thöôøng ñoù moät caùch meán yeâu, nhöng coù
khi vì loøng yeâu meán ñoù maø khoâng khoûi ñöôïc baát nhaãn.
BOÂNG LAU THEÁ HEÄ 61

Trong theá kyû XX, nöôùc Vieät ñaõ traûi qua boán theá heä ngöôøi, moãi theá heä coù maãu möïc
ñaëc saéc, noù ñaùnh daáu cho söï tieán hoùa taát nhieân cuûa noøi gioáng qua töøng giai ñoaïn naøo.
Laáy naêm 1940 ñaây maø noùi, nhöõng vò giaø nua vaøo haïng cha chuù chuùng ta töø 50 tuoåi trôû
leân, khoâng coøn dö ñòa laøm chuû ñöôïc thôøi ñaïi nöõa. Nhöng caùc anh chò chuùng ta töø 30 tuoåi
hôn cuõng khoâng thích hôïp vaø coù vieãn kieán, caùi vieãn kieán coù neàn taûng ñích thöïc ñeå maø ra
daãn daét cho ñöôïc ñôøi soáng môùi vaø khoù khaên naøy treân moät vaên minh môùi vaø phaûi saùng taïo
cho daân toäc ñöôïc. Coøn nhöõng ngöôøi cuûa ngaøy nay, nghóa laø 30 tuoåi trôû laïi, 16 tuoåi trôû ra,
ñaáy chæ laø nhöõng nuùt chuaån bò vaø lieân laïc cho moät thôøi ñaïi Vieät lôùn lao leân vaø sung söôùng
leân trong maùu xöông vaø ñau khoå, haïng naøy laø neàn taûng cuûa vaên minh môùi. Nhöng maø
chuû nhaân chaân chính cuûa vaên minh Vaïn Thaéng môùi cuûa Vieät laø nhöõng con em chuùng ta
16 tuoåi trôû veà. Hoï seõ ñöùng leân oanh lieät vaø chæ huy saùng suoát ñöôïc lòch söû daân toäc veà
töông lai.
Nhöõng con ngöôøi cuûa 40 ñaâu! Xuùm nhau laïi thaønh moät söùc löïc, goùp nhau laïi thaønh
moät trí tueä, khôi môû ñöôøng ñi cho gioáng noøi. Chung quanh nhöõng con ngöôøi cuûa theá heä
ñoù, taát caû caùc tuoåi phaûi cuùi ñaàu phuïc toøng söï chæ huy nghieâm khaéc, duõng caûm vaø saùng
laùng cuûa thôøi ñaïi. Traùi laïi, töùc laø phaù hoaïi söï tieán hoùa chaân chính cuûa toå quoác vôùi töï
nhieân, söï phaù hoaïi ñoù seõ daãn khôûi moät ñaõi loïc ñau ñôùn maø thoâi heát. Nhöõng ngöôøi cuûa 40
phaûi laø nhöõng Thaéng Nhaân. Nhöõng ngöôøi cuûa 80 seõ thong thaû hôn, sung söôùng hôn, lôùn
lao treân aùnh saùng cuûa 40. Hoï thöøa höôûng cuoäc Phuïc Hoaït sau 1.000 naêm Côø Lau maø
nhöõng ngöôøi cuûa 40 phaûi gaùnh vaùc taát caû nhöõng naëng neà vaø hy sinh.
Nhòp keøn cuûa theá heä 40 thoåi. Moät theá heä ngaøy nay ñaõ chuaån bò xong xuoâi. Moät vaên
minh cuûa Vaïn Thaéng môùi ngaøy nay ñaõ caáu töôûng, chæ coøn ñôïi giôø thöïc hieän lôùn lao. Moät
cuoäc ñoåi ñôøi baèng saét, maùu, löûa ñeå nung naáu taát caû nhöõng con ngöôøi cuûa 40 thaønh kim
cöông Thaéng Nhaân ñöùng leân cao caû vaø oai huøng caàm caønh lau daãn thôøi ñaïi vaø ngöôøi ñôøi
ñi, ñi ñeán moät coõi môùi. Taát caû caùc theá heä seõ kinh ngaïc, sôï haõi, khaâm kính vaø phuïc tuøng ñi
theo, heát loøng uûng hoä cuøng laøm vieäc lôùn.
Vaên minh môùi naøy chæ laø söï Phuïc Hoaït vaø taùi hieän lôùn lao, ngöôøi ta hình töôïng
baèng lyù taéc cuûa Totem quan ñeå töôïng tröng cho lòch söû Vieät moät yù nghóa vôùi giaù trò ñeå
moïi ngöôøi cuøng hieåu ñöôïc.
Vaên minh môùi naøy trong theá kyû nung naáu ñaõ chín, dung ñuùc ñaõ thaønh. Moät traêm
naêm nay töø traûi qua coá thuû, thoûa hieäp, haáp thuï, dung hoøa, baây giôø ñaõ ñeán kyø phaûn tænh maø
sang saùng taïo. Nhöng maø, coá thuû, thoûa hieäp, haáp thuï vôùi dung hoøa, ngöôøi ta treân moät boä
phaän treân cuûa kieán truùc thöôïng taàng chæ coù laøm nhöõng vieäc quaù taàm thöôøng vaø noâng noåi,
traèn troïc giöõa vaên hoùa Ñoâng vôùi Taây, Haùn vôùi Phaùp. Nhöõng vieäc maët taàng ñoù, nhöõng theá
heä cuõ coá nhieân chæ coù bieát ñeán ñoù maø laøm, nhöng maø chæ coù theá, chæ coù nhöõng caën baõ ñoù
seõ loïc vaø môùi noåi leân maët taàng. Coâng vieäc lôùn lao ñaùng ñeå yù nhaát trong kieán truùc cuûa caùc

theá heä quaû laø coâng vieäc ñaùy taàng xaây ñaép laáy caùi coâng cuï vaø yù thöùc (tieáng, chöõ nöôùc) noøi
gioáng nung ñuùc, maøi goït, nay taïm ñaõ coù moät neàn taûng. Caùi neàn taûng ñoù phaûi coù chính trò
ñoäc laäp môùi laøm cho noù thöïc vöõng vaøng ñöôïc, vaø thaät coù ích ñeå xaây döïng moät vaên minh
Vieät thaät Vieät ñöôïc. Dung ñuùc tuyeät khoâng troïn veïn, dung ñuùc tröø phi coù phaûn tænh môùi
ñi ñeán saùng taïo chaân chính. Phaûn tænh nghóa laø ñem haáp thuï vôùi ñoàng hoùa veà cô sôû cuûa
daân toäc cho thoâng qua daân toäc hình thaùi, laáy daân toäc laøm lyù töôûng, muïc ñích, phöông
phaùp vaø thuû ñoaïn ñeå maø saùng taïo moät vaên minh. Theá cho neân, cuoäc vaän ñoäng Peùtain ôû
nöôùc nhaø coù phaûi laø caùi ñeå maø Boâng Lau ca tuïng ñaâu? Cuoäc phaûn tænh naøy dó nhieân coù
moät aûnh höôûng tröïc tieáp, giaùn tieáp vaøo yù thöùc thaønh nieân môùi, döï bò cho cuoäc phaûn tænh
chaân chính chæ coù ngaám ngaàm trong ñaùy taàng chöa buøng noå, söûa soaïn taâm ñieäu cuûa moïi
theá heä cho coù moät phöông thöùc ít nhaát ñeå tieáp thu laáy vaên minh Thaéng Nhaân laø moät traãm
trieäu noåi baät cho nhöõng ai coøn meâ chöa thöùc bieát, laø ñeâm tröø tòch cuûa cuoäc xoay vaàn lòch
söû lôùn lao trong daân toäc. Dó nhieân nhö theá, nhöng maø noù chæ laø moät thöù tieán boä lom khom
vaø nhuùt nhaùt, coøn ñoäi muõ caùnh chuoàn; noù khoâng ñöùng daäy thaúng, noù cuõng khoâng ñi leân
maïnh, noù khoâng phaûn tænh cho ñeán ñaùy, noù khoâng phaûn tænh baèng chieán ñaáu, nhöng cuõng
cöù tính cho laø moät cuoäc phaûn tænh. Noù phaûi phuï thuoäc cho cuoäc phaûn tænh voâ hình trong
ñaùy taàng, ñaùy Söû vaø ñaùy Hoàn, cuoäc phaûn tænh chaân chính ñaõ thaønh thuïc seõ ñi leân, moät
saùng taïo lôùn lao, suoát maët ñeán ñaùy vaø höôùng thöôïng cuûa Thaéng Nghóa môùi.
Ñaáy, nhöõng con ngöôøi Ñaùy cuûa 40. Vaø laø Hoàn cuûa 2.000.
Coù moät ngaøy, nhöõng con ngöôøi aáy seõ ñöùng daäy taát caû.
Noøi gioáng Vieät seõ lôùn lao leân.
Ñaõ soáng laïi.
BOÂNG LAU THEÁ HEÄ 63

COÂNG VIEÄC
Nhöõng con ngöôøi 40 seõ laøm vieäc cho thôøi ñaïi 2.000.
Coâng vieäc lôùn lao cuûa theá heä aáy seõ Vaïn Thaéng. Nhöõng con ngöôøi aáy seõ töø cuoäc cöùu
laáy nöôùc, giöõ laáy noøi, tieán leân saùng laäp moät theå heä soáng vaø moät vaên minh môùi thöïc lôùn
lao, beàn vöõng, saùng suûa vaø sung söôùng.
Ngöôøi ta seõ baèng moät thuû ñoaïn caùch maïng, phoái hôïp vôùi moät trí naêng saùng taïo
thaønh töïu coâng vieäc cuûa lòch söû suoát maët ñeán ñaùy vaø höôùng thöôïng. Chæ nhöõng con ngöôøi
ñoù trong söï laøm thöïc môùi theå nghieäm ra ñaày ñuû nhöõng yù nghóa, giaù trò vaø coâng naêng lôùn
lao cuûa nhöõng coâng cuoäc caùch maïng. Phaûi coi xeùt noù baèng taát caû lyù töôûng, muïc ñích,
phöông phaùp vaø thuû ñoaïn cuûa noù thaønh moät theå troïn veïn khoâng xeù leû, khoâng sai khôùp vaø
ñaày huyeát tính.
Chieán tranh laø cuoäc ñoå maùu ñaày yù nghóa. Chieán tranh ñaõ quyeát ñònh ñöôïc heát vaän
meänh cuûa ngöôøi maëc daàu ngöôøi ñaày nhuùt nhaùt, öôn heøn vaø sôï seät chieán tranh. Chieán
tranh baét thôøi ñaïi ñi vaøo nhöõng con ñöôøng maø thôøi ñaïi ngaïi nguøng, do döï maõi khoâng daùm
tieán vaøo. Chieán tranh coøn laø thôøi cô soáng cheát, nghìn naêm moät dòp cuûa nhöõng ai bò ñeø neùn
vaø aùp baùch mong chôø. Noù ñeå cho mình moät thuaän tieän. Cho neân, laáy vuõ löïc ra cöùu quoác
nghóa laø ñem saét, löûa vôùi maùu ra tranh ñoøi laáy chuû quyeàn, caùi chuû quyeàn cuûa töï mình
ñöôïc töï do, duøng yù chí cuûa mình ñoái vôùi ñaát ñai, daân chuùng, vieäc laøm, ñöôøng ñi vaø vaän
meänh cuûa töï mình. Khoâng ñoå maùu tuyeät khoâng mong xoay chuyeån ñöôïc thôøi ñaïi. Maùu
bieát nhôù ñeán chuùng ta, khoâng lo sôï, noù seõ ñeàn buø heát cho chuùng ta. Maùu coù theå mang
thay cho taàu bay, taàu boø, xe hôi, ñaïi baùc vaø suùng göôm. Noùi theá nghóa laø moät khi coù caùi
maùu noùng, saùng suoát vaø maïnh meõ, taát moïi vieäc ñeàu thaønh coâng vôùi caùi vó ñaïi cuûa suoát
maët traän ñaùy taàng daân toäc suoát nôi moät luùc cuøng noåi leân tranh thuû baèng moïi thöù. Giöõ gìn
laáy noøi gioáng coøn yeâu caàu chuùng ta phaûi duøng moïi hình thöùc ñaáu tranh ñeå maø ñaït tôùi muïc
ñích. Khoâng coù caùi muïc ñích ñoù thì söï cöùu nöôùc thieáu haún ñi moät phaàn lôùn lyù töôûng. Taát
caû Traêm Vieät phaûi trôû veà hoaøi baõo Tieân Roàng cuõ, treân moät toå chöùc thoûa ñaùng nhaát, noù
laøm khuoân maãu cho heát thaûy “nhaân ñaïo chuû nghóa”. Chính nghóa töï xöa phaûi giaû ñònh laø
coù. Theá nhöng maø bao giôø chính nghóa ñeàu vaãn bò lôïi duïng maø khoâng ñöôïc thôø phuïng vaø
ñöôïc nghe theo. Nhöõng heïp hoøi vaø kieâu ngaïo cuûa nhöõng duïc voïng phaù hoaïi heát neàn taûng

soáng coøn cuûa phaûi traùi vôùi thieän aùc. Cho neân, muoán saùng taïo ñöôïc theá giôùi môùi, cho hoøa
bình laâu daøi quyeát khoâng theå khoâng thanh toaùn cho saïch nhöõng nôï maùu, nhuïc maùu, huùt
maùu, tieâm maùu töø xöa treân lòch söû neáu coù theå ñöôïc ñeå maø coù theå kieán laäp ñöôïc lyù töôûng
ñoù. Neáu khoâng, treân baûn vò cuûa töï mình phaûi ñoøi laïi laáy “chính nghóa” cho töï maùu muû
mình, goät, loïc, röûa nhöõng “phi nghóa” trong töï maùu muû mình ñi.
AÁy theá maø ñôøi daân chuû phaûi troïn veïn xaây döïng neân ñeå xuùc tieán moät cuoäc tieán hoùa
vöôït böïc. Cuoäc tieán hoùa vöôït böïc chæ coù theå thöïc hieän ñöôïc treân neàn taûng cuûa daân chuû
chaân chính. Phaûi thieát thöïc vaø ñuùng chaéc raèng daân laøm chuû, daân phaûi laøm chuû heát thaûy
cô hoäi, nghóa vuï vaø quyeàn lôïi cuûa ñôøi soáng töï mình, phaûi laøm chuû ñöôïc yù chí vaø cheá ñoä
cuûa töï mình thaät chaân chính, phaûi coù caên cöù vaø chuoâi naém. Caùi chuoâi naém chaân chính
cuûa neàn daân chuû thöïc phaûi kyù göûi trong neàn toå chöùc coãi goác cuûa töï daân chuùng saün coù vaø
coù theå vaän duïng ñöôïc, phaûi töï coù heát thaûy then choát vaø thìa khoùa trong ñaùy taàng, ñeå maø
töï ñoäng thöïc haønh laáy voâ luaän moät ñieån hình daân chuû naøo baèng taát caû caùc ñieàu kieän. Theá
naøo laø daân chuû thaät vaø ñuùng laïi vöõng? Neàn toå chöùc coãi goác ñoù phaûi do daân chuùng töông
hoã laãn nhau duøng caùc hình thöùc hoã trôï vaø hôïp taùc veà moïi beà, moïi maët cuûa sinh hoaït töø
kinh teá ñeán chính trò, xaõ hoäi, vaên hoùa, phaùp luaät. Chuû nghóa voâ chính phuû khoâng theå thöïc
hieän ñöôïc, nhöng tinh thaàn cuûa noù phaûi thaám nhuaàn vaøo daân chuû Vieät nghóa laø vaøo moät
neàn daân chuû naøo coù theå chaân chính daân laøm chuû ñöôïc. Coù theá tieán boä môùi ñöôïc bình
haønh, coù quy taéc, coù keá hoaïch vaø naém giöõ ñöôïc hoøa bình, côm aùo, töï do vaø bình ñaúng.
Cuoäc tieán hoùa phaûi saùng suoát, töï ñoäng, kyû haø hoïc vaø nhaân loaïi, coù theá cuoäc tieán hoùa môùi
xöùng ñeå cho chuùng ta xöôùng ñaïo ñöôïc. Phaûi thaønh laäp cuoäc tieán hoùa nhö theá cuûa Thaéng
Nghóa, goïi laø tieán hoùa Vieät, tieán hoùa khoâng coù eùp uoång, khoâng coù yù thöùc chuyeân chính.
Baát cöù loái chuyeân chính naøo ñeàu khoâng chaân thaät laøm noåi ñöôïc tieán hoùa saùng suoát, töï
ñoäng, beàn giai, kyû haø hoïc vaø nhaân loaïi.
Ñeå xaây ñaép theå heä soáng, tröôùc heát tính ñeán caàn lao. Nhöõng con ngöôøi 2.000 seõ vaát
vaû maø khoâng thaáy khoù nhoïc, nheã nhaïi maø khoâng caûm thaáy ueå oaûi. Hoï queân taát caû; söï caàn
lao aáy chæ laø bieåu hieäu toái cao cuûa huyeát tính noùng soâi trong maùu ngöôøi Vieät caûm chieâu
baèng naéng Vieâm. Söï ñaáu tranh chaân chính nhaát laø caàn lao, noù sinh ra saùng taïo, saùng taïo
heát thaûy moät vaên minh môùi; huyeát tính sinh ra saùng taïo maø baèng phöông thöùc caàn lao.
Ngöôøi Vieät môùi cuûa thôøi buoåi 2.000 töï theå nghieäm laáy thaät thieát ñaùng. Taát caû taâm, thaân
ñeàu coáng hieán cho töông lai muoân, nghìn thuôû. Hoï nhaãn naïi nhöng maø huøng hoàn, hoï bi
traùng, hoï queân heát hoïa chaêng caû mình maåy chæ coøn laø nhöõng maïch maùu cuûa lòch söû thöùc
tænh chaûy doàn daäp, daït daøo, suøng suïc: caû ngöôøi ñeàu taåm nhuaàn caùi aùnh saùng thieâng lieâng
ñoù, noù daãn daét caû moät noøi gioáng leân lôùn lao. Suoát nôi vaø moïi luùc ñeàu nhö theá caû; hoï seõ
laøm cho lòch söû vaø theá giôùi kinh ngaïc, kính phuïc vaø sôï seät.
Hoï seõ thaéng heát nhöõng thaát baïi cuûa lòch söû vaø taâm thaân.
BOÂNG LAU COÂNG VIEÄC 65

Hoï seõ thaéng heát nôï vaø nhuïc.
Hoï thaéng vuõ truï vaø loaøi ngöôøi.
Nhöõng ngöôøi 2.000 vaïn thaéng.
GIOÙ ÑAÙY
Cuøng moät luaät taéc nhö trong söï taân traàn ñaïi taï, caùc theá heä, caùc taàng caáp daàn daø vaø
laàn löôït heát moãi taùc duïng chuû ñaïo cuûa mình trong ñôøi soáng quoác daân ñeå nhöôøng böôùc
cho moãi taàng caáp môùi. Nhöõng cuoäc caùch maïng daân toäc treân söû Vieät, nhöõng cuoäc caùch
maïng naøo ñaõ chaân chính laøm ñaït ñöôïc nguyeän voïng cuûa daân chuùng vaø laøm ñöôïc ñuùng
ñöôøng ñi cuûa noøi gioáng, ñeàu chæ ño baèng moãi theá heä thöïc tieàn tieán vaø nhöõng taàng caáp thaät
ña soá môùi ñuû söùc vaø trí vieãn kieán vaø duõng caûm, ñuû huyeát tính ra gaùnh vaùc coâng vieäc lôùn
lao cuûa thôøi ñaïi trao cho.
Chæ coù theá heä thöïc tieàn tieán môùi ñuû ñaïi bieåu ñöôïc töông lai.
Chæ coù taàng caáp thaät ña soá môùi ñuû ñaïi bieåu ñöôïc daân toäc.
Töông lai toû loä trong oùc môùi cuûa thôøi ñaïi vaø vieãn kieán.
Daân toäc toû loä trong sinh meänh thöïc theå cuûa toaøn daân vaø chính nghóa cuûa kieán thieát.
Tieán hoùa laø laøm baèng hai neàn taûng ñieàu kieän ñoù. Caùch maïng chæ tìm ñöôïc trong hai ñieàu
kieän ñoù moät neàn taûng vaø ñöôøng ñi lòch söû, chính trò ñuùng chaéc vaø taát thaéng.
Theá heä cuûa thanh nieân vaø taàng caáp 98% cuûa quoác daân Vieät chính laø ñaùy taàng daân
toäc Vieät. Thanh nieân bò giaøy xeùo döôùi söùc naëng cuûa caùc theá heä vaø quoác daân bò laáp laùp
döôùi xaây ñaép cuûa caùc ñaëc quyeàn, chæ coù theá heä aáy vôùi taàng caáp aáy chaân chính laø ñaùy taàng
Vieät, töùc laø söùc goác cuûa Vieät.
Laøn gioù phuïc höng daân toäc vaø thôøi ñaïi khoâng thoåi treân maët taàng, traùi laïi chæ thoåi
döôùi ñaùy taàng ñeå cuoán daäy laøn soùng ñaùy. Nhöõng gioù aáy vaø soùng aáy duy nhaát coù löïc löôïng
ñeå laät ñoå heát thaûy nhöõng thöù gì treân maët.
Laøn gioù ñoù laø laøn gioù Hoàn vaø laøn gioù Söû.
ÔÛ trong ñaùy loøng ngöôøi, noù laø gioù loøng.
Söï thoáng trò cuûa dò toäc thaønh laäp ôû söï baøn cöù treân maët taàng vôùi söï thoûa hieäp cuûa ñaëc
quyeàn. Maïch maùu vaø taâm hoàn cuûa noøi gioáng vì ñoù traùnh maët taàng vaø ñaëc quyeàn maø trôû
veà ñaùy goác.

Söï thoáng trò cuûa dò toäc thaønh laäp treân söï caèn coãi cuûa noøi gioáng. Maïch maùu vaø taâm
hoàn cuûa noøi gioáng vì ñoù traùnh heát caèn coãi maø chìm xuoáng ñaùy reã ñeå nuøng nuïc leân nhöõng
choài môùi.
Laøn gioù ñaùy thaåm thaáu suoát ñaùy taàng cuûa daân toäc.
Ngöôøi cuûa 40 laøm vieäc cho thôøi ñaïi 2.000 ñeàu ñaõ ñöôïc thaám thía, caûm thaáy moät
caùch saâu saéc vaø gheâ rôïn, hoï ñeàu ruøng mình, vaø trong söùc giaùc ngoä lôùn lao, hoï ñaõ ñöùng
daäy maïnh meõ ñeán voâ ñòch. Töï tay hoï, hoï seõ môû roäng thôøi ñaïi vaø saùng roïi vaên minh. Thôøi
ñaïi vôùi vaên minh phaûi tìm leõ soáng vôùi leõ thaät trong nhöõng nguyeân lyù baûn thaân cuûa sinh
meänh vaø vieäc laøm. Sinh meänh laø töï theå. Thôøi ñaïi chæ laø söï keát thaønh cuûa sinh meänh. Vieäc
laøm laø söï giao hoã phöùc taïp giöõa töï theå vôùi vuõ truï. Neáu muoán ñaït tôùi moãi hình thaùi vaø
phöông phaùp cuûa vaên minh naøo maëc daàu, chæ coù theå tìm trong vieäc laøm cuûa sinh meänh
nhöõng leõ thaéng. Vieäc laøm laø bieåu hieän cuûa sinh meänh ra baèng heát caû söùc löïc vaät chaát, keát
quaû hình thöùc vôùi hieäu duïng moãi maøu, moãi veû cuøng taát caû nhöõng duyeân quaû chaèng chòt
laïi cuûa vuõ truï vaø söû. Taát caû toùm laïi laø Thöïc Hieän.
Toaøn theå chuùng sinh höôùng theo moät lyù töôûng vaø muïc tieâu chung ñeå tieán tôùi trong
ñöôøng tröôøng cuûa Thöïc Hieän ñoù, caïnh tranh nhau, ñaõi loïc nhau vaø tieán hoùa leân. Chæ coù
nhöõng noøi gioáng khoâng daøy coâng sinh meänh vôùi ñuû phaùp, vieäc laøm, môùi chòu luøi böôùc, bò
ñeø neùn vaø chìm vaøo dieät vong. Laøn gioù ñaùy ñaõ noåi daäy thöùc tænh moïi ngöôøi baèng nhöõng
caûm giaùc ñoù maø thoâi, nhöõng caûm giaùc aáy, noùi toùm laïi laø Thaéng Nghóa. Laøn gioù ñaùy mang
laïi Thaéng Nghóa.
Khoâng gì thoåi reùo raét, nghieán rít baèng laøn gioù ñaùy. Noù nhö thoåi heát thaûy 5.000 naêm,
taát caû nhöõng hôi laïnh ngöôøi cheát vaø hôi rôïn linh hoàn cuûa toaøn theå thieâng lieâng choàng
chaát treân thöù böïc cuûa tieán hoùa, ñem doàn daäp laïi maø ñaùnh uùp moät theá heä chuùng ta. Gioù aáy
nhö moät chieác roi theùp quaát chuùng ta daäy, ñau buoát tôùi xöông tuûy, thaám taän ñaùy hoàn daân
toäc vaø ñaùy loøng moïi ngöôøi. Söï Phuïc Höng ôû ñoù maø ra, laøn gioù aáy töï ôû ñaùy Söû maø thoåi, seõ
loâi cuoán heát ñaùy taàng, ñoaøn keát laïi moät maët traän goác.
Chuùng ta seõ phaûn tænh laïi vaø töï hoûi: “Traûi 5.000 naêm noøi gioáng chöa bò dieät vong,
phaûi coù moät leõ gì? vaø phaûi coù vieäc gì ñeå maø laøm?” Chæ coù nhöõng ngöôøi ôû döôùi ñòa nguïc
môùi thöïc nghieäm thaáy caùi ñau khoå cuûa noøi gioáng vaø chuùng sinh, ngöôøi aáy seõ phaûn tænh
maø tìm toøi caùi leõ thöïc cuûa ñau khoå. Chæ coù ngöôøi aáy môùi thöïc ñöôïc giaùc ngoä vôùi aùnh saùng
lôùn lao cuûa trí tueä caûm chieâu. Chæ coù ngöôøi aáy môùi thöïc nguyeän ra cöùu vôùt noøi gioáng vaø
chuùng sinh. Chæ coù ngöôøi aáy laøm ñöôïc vieäc lôùn baèng moät söùc sinh meänh lôùn lao caûm töï
ñaùy hoàn ñeå maø hoaøn thaønh caùi ñaïo lôùn cho loaøi ngöôøi. AÁy theá, leõ soáng vaø leõ thaät cuûa
Phuïc Höng laø nhö vaäy.
Nhöõng con ngöôøi cuûa 40 laø nhöõng con ngöôøi cuûa caùi theá heä vaø taàng caáp Vieät ñaùy
taàng töï ôû döôùi aùp böùc ñen daøy vaø naëng neà maø lôùn lao leân, côûi môû heát xieàng xích cho mình
BOÂNG LAU GIOÙ ÑAÙY 67

vaø phaù tan heát nhöõng maøn toái, queùt saïch heát hoâi tanh vaø ñaùnh cheát heát thuø ñòch.
Nhöõng con ngöôøi aáy vì Toå Quoác Vieät. Toå Quoác Vieät chæ laø moät toå quoác ñaùng yeâu,
ñaùng kính, khi toå quoác Vieät chaân chính bieåu hieän ñöôïc leõ soáng vaø leõ thaät, taát caû lyù töôûng
vaø chính nghóa. Nhöõng con ngöôøi aáy seõ thöïc hieän töï mình, xaõ hoäi vaø daân toäc baèng taát caû
nhöõng höông hoàn vaø chính khí maø laøn gioù ñaùy mang ñeán cho töùc laø nhaân caùch vaø danh
döï.
Laøn Gioù Ñaùy thoåi.


5.
HÔÕI ÔI!
TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC
ÑÖÔØNG SOÁNG VAØ ÑÖÔØNG BIEÁT
Trang Töû noùi: Ñöôøng soáng coù bôø maø ñöôøng bieát thì khoâng beán, cho neân tìm bieát laø
tìm cheát. Theá nhöng maø thöïc ra töø maët caù nhaân cho ñeán suoát maët loaøi ngöôøi, töø coå tôùi
nay, coù bieát môùi soáng ñöôïc, bieát laø taát yeáu cuûa soáng. Soáng vôùi bieát laø hôïp nhaát. Cho neân
quan heä cuûa söï soáng vôùi söï bieát coù theå phaân ra ba ñieàu maø noùi.
Bieát laø caùi truïc cuûa soáng. Descartes noùi: “Je pense donc je suis”. Nhöng ta coù theå
noùi: Toâi soáng vì toâi bieát. Bieát laø coâng cuï cuûa ñôøi soáng, ñoàng thôøi laø neàn taûng vaø yeåm hoä
cuûa soáng.
Phaïm vi cuûa bieát ñoù laø phaïm vi cuûa vuõ truï. Bieát ñeán ñaâu töùc laø vuõ truï ñeán ñoù. Bieát
thaåm thaáu vaøo caùi thaùi cöïc nhoû (infiniment petit) cho ñeán thaùi cöïc to, cho ñeán caùi voâ cöïc.
Phaïm vi cuûa soáng khai tòch vaø phaùt trieån theo thuûy chuaån cuûa bieát, lòch söû ñaõ chöùng
minh nhö vaäy. Coá nhieân hoaøn caûnh vaø kinh teá xuùc tieán caùi bieát, nhöng maø caùi bieát phaûi
laõnh ñaïo hoaøn caûnh vaø kinh teá, lyù luaän phaûi laõnh ñaïo thöïc haønh, maø thöïc haønh phaûi xuùc
tieán, chöùng minh vaø tu chænh lyù luaän.
Coù nhöõng haïng ngöôøi caàn bieát môùi soáng ñöôïc. Bieát laø cöùu caùnh yù nghóa cuûa nhaân
sinh. Coù bieát môùi coù khaû naêng soáng ñöôïc thöïc teá, nghóa laø soáng trong caùi chaân yù vò doài
daøo cuûa ñôøi ngöôøi. Mieäng nuùi Fuji-Yama ñaõ töøng nuoát soáng maáy traêm thanh nieân Nhaät
Baûn. Nhöõng ngöôøi ñoù vì lyù töôûng cuûa caû caùi quoác gia non nôùt cuûa hoï, vì caùi phöông chaâm
ñôøi soáng cuûa hoï, ñaõ vì caùi chöa bieát, caùi khoâng bieát ñöôïc, vì caùi aùm aûnh cuûa trieát hoïc toái
cao, ñem vuøi thaân vaøo caùi chöa bieát ñöôïc ñeå tìm toøi vaø an uûi.
Cho neân caùi bieát cuûa loaøi ngöôøi noùi toùm laïi coù theå chia ra ba phöông dieän:
A. Caàn bieát veà nguyeân thuûy:
a) Caùi caên ñeå cuûa trôøi ñaát, töï ñaâu maø sinh, nghóa laø tìm caùi toái vieân maõn, caùi toái thaùi
sô, caùi töï kyû nguyeân nhaân (la cause en soi) noù hoaøn thaønh vuõ truï.
b) Caùi caên ñeå cuûa söï vaät, ôû ñaâu maø ñeán; noù laø vaät, noù laø taâm, noù laø lyù hay laø löïc?
c) Caùi caên ñeå cuûa töï mình, caù nhaân vaø nhaân loaïi töø ñaâu maø coù, ôû ñaát buøn naën neân
hay töï tieán hoùa noäi taïi?
B. Caàn bieát veà cöùu caùnh:
a) Cöùu caùnh yù nghóa cuûa nhaân sinh: Soáng ñeå laøm gì?
TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC ÑÖÔØNG SOÁNG VAØ ÑÖÔØNG BIEÁT 71
b) Cöùu caùnh giaù trò cuûa nhaân sinh: Soáng vôùi yù vò gì?
c) Cöùu caùnh y quy cuûa nhaân sinh: Soáng göûi thaùc veà, bieát ñaâu laø queâ ôû?
C. Caàn bieát veà chaân töôùng:
a) Chaân töôùng cuûa töï mình: nhaân thaân tieåu thieân ñòa, maâu thuaãn ñaày daãy, naøo bieát
caùi chuû ngaõ ôû nôi ñaâu, bieát laáy caùi göông naøo maø soi thaáu?
b) Chaân töôùng cuûa söï vaät: xaõ hoäi vôùi töï nhieân hoãn hoãn, mang mang, phöùc phöùc, taïp
taïp.
c) Chaân töôùng cuûa chaân lyù: mòt mòt, muø muø, laáy ñaâu laøm tuyeät ñoái?
Loaøi ngöôøi bôûi ñeå yeân ñònh söï soáng cuûa mình trong vuõ truï, caù nhaân, xaõ hoäi, khoâng
theå khoâng ñi tìm caùi tuyeät ñoái, caùi nhaát ñònh cuûa ba phöông dieän bieát kia. Caùi coâng vieäc
laäp taâm cho trôøi ñaát, laäp meänh cho nhaân sinh, keá vaõng khai lai, töùc laø ôû nôi tìm caùi choát
truïc cuûa trung taâm vaïn vaät, laáy caùi ñoù ñeå giöõ vöõng maët trôøi vôùi ñòa caàu, bôûi loaøi ngöôøi
phaûi tin maõi raèng coù tìm thaáy caùi ñoù môùi traùnh khoûi huûy dieät. Ñoâng Taây kim coå, Nho thì
caàn bieát tính, bieát meänh, tri chí, tri chuûng. Phaät thì caàn minh taâm huaán tính, ñaïi giaùc, töï
giaùc. Laõo thì caàn hoïc tieân tu ñaïo, tröôøng thoï, toàn chaân. Gia Toâ thì caàn thaùnh linh maëc
khaûi, theå nghieäm Chuùa Trôøi. Roài ra caùi bieát cuûa loaøi ngöôøi ñi töø tuyeät ñoái luaän
(dogmatisme) ñeán voâ tri luaän (agnosticisme) cho ñeán kinh nghieäm luaän (pragmatisme),
hoaëc giaû voâ thaàn (atheùisme), höõu thaàn (theùisme), phaøm thaàn (pantheùisme), hoaëc giaû
duy taâm söû quan, duy vaät söû quan, duy sinh söû quan, ba beà baûy moái. Than thay thanh
nieân! ñôøi nhö hoa xuaân môùi nôû, loøng nhö haït moùc ban mai, vöøa böôùc chaân ra khoûi cöûa
nhaø, xa nôi goái meï, voäi caûm thaáy boán maët xoay vaàn, ñöôøng ñi sai laïc, bôûi muoán tìm caùi
soáng ôû nôi töï mình cho neân khoå vì muoán tìm caùi bieát.
Duø sao soáng nghóa laø baû aùc ñöôïc töï mình. Haõy neân töï giaùc (Connais-toi toi-meâme).
Haõy töï kieán laäp laáy moät sinh meänh heä thoáng, laáy caùi chuû ngaõ toái vieân maõn ôû trong nôi töï
mình, laøm toái cao thoáng suùy cho töï mình. Herriot noùi: “La connaissance c’est ce qui
reste apreøs qu’on a tout oublieù”! Bieát nghóa laø caùi gì coøn thöøa laïi sau khi ngöôøi ta ñaõ vöùt
queân nhöõng caùi khaùc. Caùi gì coøn thöøa laïi? Ta (moi-meâme).

THAÀN LINH VAØ TAÂM LYÙ
Ñaày daãy nhöõng haïng truïy laïc trong meâ say, laïc nguõ trong tranh ñaáu, thaát voïng
trong tình ñôøi, hoái haän trong haønh ñoäng, ñaém ñuoái trong beán meâ, nhöõng haïng aáy nhieàu
voâ keå, nhaát laø trong ñoäi nguõ nhöõng treû trai töï nhaän nhaàm laø coù trí thöùc.
Nhöõng haïng aáy bao vaây bôûi toái taêm, cuøng khoå maø trôû veà mình, guïc ñaàu treân caùi
hình haøi cuõng toái taêm cuûa mình. Haõy töôûng töôïng moät caùi xaùc cheát ñaày nhöõng roøi nhung
nhuùc khoâng gheâ tôûm baèng, khoâng ñau thaûm baèng troâng thaáy nhöõng linh hoàn röõa naùt vaø
caùu baån bôûi nhöõng aùm aûnh maø quoác gia daân toäc ta daàu cho muoân vaøn xaâm löôïc giaøy xeùo
cuõng khoâng ñaùng kinh sôï, cuõng khoâng ñaùng thaát voïng baèng troâng thaáy nhöõng thanh nieân
yeâu quí cuûa ta bò xaâm löôïc, bò thoáng trò, bò boùc loät, bò aùp baùch, bò hình giaûo bôõi nhöõng
boùng ñòch toái taêm. Hoï töï cheát daàn tröôùc khi cheát, nghóa laø quoác gia daân toäc ta cuõng ñi vôùi
hoï maø cheát daàn daàn, ngaéc ngoaûi moät caùch ñau ñôùn, eâ cheà, tröôùc khi dieät chuûng.
Ñoái vôùi thanh nieân seõ phaùt sinh vaán ñeà thaàn linh vôùi taâm lyù.
Ñaùng leõ ra moät ngöôøi daân khoûe trong moät nöôùc khoûe, thì treân neàn taûng sinh lyù laø
taàng taâm lyù vaän duïng raát linh hoaït. Nhöng maø treân maët taàng taâm lyù cuûa hoï seõ naåy nôû ra
voâ soá nhöõng söùc löïc gì voâ chaát vaø kyø quaùi, nhöõng hình aûnh gì voâ caên vaø döõ tôïn; ôû ñaáy hoï
thaáy caùi taâm lyù cuûa hoï chæ laø moät boä maùy leä thuoäc cho moät caùi gì voâ hình maø goïi laø thaàn
linh. Baûn lai thaàn linh vôùi taâm lyù laø moät theå soáng toái vieân maõn, goïi laø Nhö Lai Taïng
(Laêng Nghieâm Kinh) toùm goùp laïi baèng nhöõng taát caû nhaân toá toái tinh hoa cuûa caùc plan
physique, mental vaø astral hôïp thaønh moät töôùng (systeøme) bao goàm vía, phaùch, lyù trí vaø
ñaït ma. Taâm lyù cô caáu ñaõ kieän toaøn thì nhaân caùch seõ thoáng nhaát, caùi sinh meänh heä thoáng
seõ khoâng phaân chia, maø cho ta moät ñôøi soáng xaùn laïn.
Coøn nhöõng hieän töôïng hoài coá ví nhö reùminiscence, ví nhö Maït Na Thöùc cuûa nhaø
Phaät, noù chæ laø nhöõng taêng tuïc tính tích luõy trong caùi quaù trình soáng coøn cuûa caù nhaân vôùi
xaõ hoäi theo caùi böôùc ñi luõy tieán cuûa lòch söû vaø hoaøn caûnh. Vaäy thì nhöõng söùc löïc vaø hình
aûnh kyø quaùi treân kia, ñoù laø taâm lyù beänh. Nguyeân lai cuûa beänh ñoù chia hai phöông dieän
maø noùi:
a) Hoaøn caûnh suy laïc cuûa quoác gia, xaõ hoäi, gia ñình vaø töï kyû trong caùi thôøi ñaïi thöïc
daân, vaø kinh teá phaù saûn naøy.
TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC THAÀN LINH VAØ TAÂM LYÙ 73
b) Giaùo duïc vaø boài döôõng thuaàn tuùy trong caùi khuoân khoå tieåu thuyeát khieâu daâm,
laõng maïn, bi quan, yeám theá, haønh ñoäng truïy laïc vaø ñaém ñuoái, quan nieäm sai ñöôøng vaø aùi
tình vaët.
Coøn nhöõng nguyeân nhaân tröïc tieáp töø nôi taâm lyù huûy hoaïi:
a) Phaûn töôûng (arrieøre penseùe) laøm cho ngöôøi vôùi ngöôøi ngôø vöïc nhau, laøm cho
taâm cô caøng phöùc taïp vaø ranh maõnh.
b) Haéc töôûng (penseùe noire) caøng laøm cho toái ñen tinh thaàn sinh hoaït vaø caøng laøm
teâ lieät cho vaät chaát sinh hoaït.
c) AÛo töôûng (chimeøre) laøm cho thanh nieân soáng say, cheát meâ, baøng hoaøng, nhö hoàn
böôùm mô tieân, soáng moät cuoäc ñôøi nöûa chöøng xuaân daèng daëc.
Nhöõng ngöôøi ñoù gaàn nhö heát laø töï hoaïi, töï dieät, töï nhô mình maø laøm nhô caû quoác
gia. Chæ coù nhöõng haïng ngöôøi aáy, hôn ai heát töï tö, töï lôïi, khoâng hy sinh noåi caù tính, khoâng
hy sinh noåi caûm tình, vì thaân hoï laø thaân noâ leä cuûa nhöõng söùc löïc voâ chaát, vôùi nhöõng hình
aûnh voâ caên, kyø kyø quaùi quaùi. Hoï khoâng phaûi laø con ñeû cuûa toå toâng ta, hoï khoâng phaûi laø
chieán só cuûa thôøi ñaïi, khoâng phaûi laø phaàn töû cuûa quoác gia, xaõ hoäi, daân toäc. Ví nhö Toân
Vaên ñaõ noùi: “Ngöôøi laø caùi khí cuï cuûa taâm hoàn, nöôùc laø do ngöôøi goùp chöùa neân, quoác gia
coøn maát, thònh suy, laø troâng vaøo loøng ngöôøi phaán chaán hay uûy mò”. Nhöõng beänh chöùng
cuûa hoï coù theå phaân chaát ra nhö theá naøy:
a) AÙm aûnh caùu baån nhö söùc ma vaøo tinh thaàn, söùc quyû daãn duï ñöa daét, troùi buoäc vaø
hình giaûo, khoâng cho hoï sung söôùng, maø chaúng cho hoï hoái haän. François II keâu: “Que de
sang! Que de sang!” trong moät cuoäc ngaéc ngoaûi khoå naõo. Ngoâ Toân Saùch cheát vôùi voâ vaøn
boùng ma Vu Caùt.
b) Thaéc loaïn: (töùc laø caùc thöù manie) coù caùi manie ñi aên troäm, coù caùi manie gieát
ngöôøi nhö Ngoïa Trieàu beân ta, coù caùi manie laø cho thô thô thaån thaån.
c) Töï saùt: ñöøng cho ngöôøi töï saùt laø can ñaûm hay nhuùt nhaùt; noù chæ laø nhöõng hy sinh
phaåm cuûa tuïi quan oân thaàn kinh beänh.
Laøm sao maø hoï maéc maø khoâng bieát, bieát maø khoâng chöõa, chöõa maø khoâng ñöôïc. Hoï
tieâu cöïc ñoái choïi vôùi hoaøn caûnh, ñoåi khoâng khí, hoï bò daãn ñaïo bôûi aùnh saùng, caùi aùnh saùng
thaûm ñaïm vaø laïnh leõo cuûa chuùa Dieâm Vöông voâ tình. OÂi nihil! oâi nihil! hö voâ laø hö voâ, hö
voâ laø caùi vöïc aâm thaàm vaø khoâng ñaùy.
Xeùt caùi tinh thaàn cuûa ngöôøi ta, caù nhaân vaø xaõ hoäi khoâng ngoaøi maáy taùc duïng naøy:
1) Tieàm di maëc hoùa: daàn daø vì aûnh höôûng xung quanh. Nöôùc suoái treân non thì trong,
nöôùc suoái xuoáng ñoàng thì ñuïc, töø caùi laønh sang caùi aùc chæ caùch moät toùc moät tô.
2) Töï kyû aùm thò (autosuggestion): moät vaøi yù nghó aáy töï troùi buoäc mình cuõng ñaáy maø
töï boài döôõng mình cuõng ñaáy.
3) Tinh thaàn thoâi troùc (somnambulisme): coù nhöõng thaày phuø thuûy cao tay ñaùnh

ñoàng thieáp, nhöng maø khoâng cöù, coù nhieàu phöông thöùc maø nhieàu nhaø chính trò cuõng duøng
tôùi ñeå boùp coå nhaân daân.
Cho neân ta xeùt thaáy nhöõng haïng ngöôøi kia, muoán töï chöõa mình, maø cuõng chæ coù theå
töï mình chöõa laáy ñöôïc maø thoâi, thì haõy coá taâm traàm tieàm duoàng daãy heát thaûy nhöõng caùi
baäy baï cuûa thieân meänh tieàn ñònh luaän dung tuïc (deùterminisme). Haõy co keùo noù veà. Noù laø
ai? TA (moi-meâme).
Cho neân ngöôøi ta muoán chöõa caùi beänh thaàn kinh naøy thì thôø maáy chuû nghóa:
a) Töï do yù chí: muoán, laøm, bieát töï do, ñoù laø chaân töï taïi, chaân giaûi thoaùt.
b) Töï kyû aùm thò: Caùi thieân caên cuûa trôøi ñaát vôùi caùi thieân caên cuûa töï mình, ôû nôi moät
loøng tín ngöôõng chaët cheõ nhaát (la foi, credo), tín vi ñaïo nguyeân coâng ñöùc maãu (Hoa
Nghieâm Kinh). Ngöôøi ñaõ kieán thieát caùi loøng tin naøy, ta baûo ñaûm seõ thaønh vó nhaân.
Napoleùon, Alexandre le grand, Jeùsus Christ, Mahomet, Phaät, Laõo, Khoång, Gandhi,
Hitler chaúng qua laø nhöõng ngöôøi laøm baèng caùi loøng tin ñoù.
c) Ñoäc laäp ñoäc haønh: khoâng phaûi laø caù nhaân anh huøng chuû nghóa, khoâng phaûi öu theá
thanh ñaøm chuû nghóa, chæ laø söï coá gaéng lôùn lao, cuûa moät ngöôøi trong nhöõng ngöôøi, chæ laø
söï coá gaéng ôû nôi töï mình.
Thieäu Töû noùi: “Thaùnh cuõng chæ laø ngöôøi, nhöng ñaáy môùi thaät laø ngöôøi”. Bieát thì ai
cuõng bieát caû, nhöng bieát chaân thaät môùi laø bieát.
Ta coøn daën theâm maáy nguyeân taéc ñeà phoøng beänh thaàn kinh:
a) Caån thaän khi moät mình, moät mình ñoái dieän vôùi loøng, ñöøng ñeå cho yù duïc sai
khieán.
b) Caån thaän khi môùi ñaàu. Töôûng UÛy Vieân Tröôûng nöôùc Taøu noùi: “Cuøng lyù ö vaïn
vaät, thuûy sinh chi xöù, nghieân cô ö taâm yù sô ñoäng chi thôøi”.
c) Caån thaän töøng caùi nhoû, nhöõng caùi maáp maùy cuûa loøng, taâm taâm nieäm nieäm, xem
xem, nieäm Ma hay nieäm Phaät, loã kieán vôõ ñeâ, moài löûa chaùy thaønh. Phaøm caùi gì lôùn lao vaø
nhöõng caùi toái tröôøng cöûu, ñeàu goác gaùc ôû nhöõng caùi nhoû. Thoâi ñöøng töï kyû taùc quaùi. Caâu
phöông ngoân noùi: “döông thònh aâm suy, maùu xaáu ma laøm, nöôùc suy quyû hieän”, coù ñuùng
hay khoâng ñuùng?
TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC THAÀN LINH VAØ TAÂM LYÙ 75
HOAØN CAÛNH VÔÙI NGÖÔØI TA
Töø toái coå tôùi giôø coù theå chia lòch söû loaøi ngöôøi ra laøm ba thôøi kyø; söï thaønh laäp cuûa
moãi thôøi kyø ñoù ñaët ñeå treân nhöõng neàn taûng xaõ hoäi vôùi ñieàu kieän kinh teá, vaên hoùa quy
phaïm, vôùi thöïc hoïc thuûy chuaån nhaát ñònh: Thôøi kyø thöù nhaát laø thôøi kyø thaàn hoïc, thôøi kyø
thöù hai laø thôøi kyø trieát hoïc, thôøi kyø thöù ba laø thôøi thöïc hoïc. Ñoù laø theo caùch chia cuûa
Auguste Comte. Neáu chia theo Weber hay Hobhouse thì loaøi ngöôøi töø toái coå ñeán baây giôø
coù theå chia ra laøm naêm thôøi kyø: daõ man, noâng nghieäp, trung coå, quaù ñoä thôøi kyø vaø vaên
minh.
Chia theá naøo thì chia, toång chi ta ñöôïc moät keát luaän laø baát cöù ôû thôøi ñaïi vaên hoùa hay
lòch söû naøo, caùi toái cao nhieäm vuï cuûa noù laø kieán thieát con ngöôøi, maø con ngöôøi quy phaïm
laø saûn vaät haïn ñònh cuûa thôøi ñaïi, vaên hoùa vaø lòch söû. Thôøi ñaïi, vaên hoùa vôùi lòch söû ñoù laø
caùi hoaøn caûnh luõy tieán cuûa loaøi ngöôøi maø töï nhieân vôùi xaõ hoäi laø nhöõng hoaøn caûnh khoâng
gian baát di baát dòch.
Cho neân bieát hoaøn caûnh bao vaây, quy ñònh, laøm soáng hay tieâu dieät moãi ngöôøi laø tuøy
theo caùi baûn thaân naêng löïc. Ta thaáy hoaøn caûnh cuûa moãi ngöôøi coù theå bao goàm baøo thai
hoaøn caûnh, töï nhieân hoaøn caûnh, xaõ hoäi hoaøn caûnh, giaùo duïc hoaøn caûnh, thôøi ñaïi hoaøn
caûnh. Hôn nöõa, ta thaáy ngoaøi nhöõng hoaøn caûnh ngoaïi taïi, coøn nhöõng hoaøn caûnh noäi taïi
boù chaët ta hôn, nhö thanh, höông, saéc, vò, söùc, yù, vôùi laïi tai, maét, muõi, moàm... haù chaúng
phaûi laø nhöõng thöù luïc traàn, luïc thöùc nhö nhaø Phaät ñaõ noùi: “ñaõ meâ duï ta, ñaõ khoán quaãn ta,
ñaõ tieâu dieät ta nöõa”. Baát quaù lòch söû laø söï bieåu hieän toaøn boä caùi yù chí sinh toàn vaø caùi yù chí
thöïc hieän cuûa loaøi ngöôøi.
Ta thaáy raèng loaøi ngöôøi baèng nhöõng coâng cuï sieâu vieät laø: oùc, tieáng noùi, tay... vaän
duïng nhöõng coâng naêng sieâu vieät laø lao ñoäng, saùng taïo, caûi taïo, töï kyû vaø hoaøn caûnh, noái
tieáp vaät loän ñeå ñaït tôùi caùi trình ñoä vaên hoùa nhö ngaøy nay.
Thaàn linh vôùi taâm lyù, neáu ôû trong moät con ngöôøi khoâng coù moät sinh meänh heä thoáng
vöõng beàn vaø thoáng nhaát, thì thôøi ñaïi, vaên hoùa vôùi lòch söû heát thaûy nhöõng saûn phaåm cuûa noù
ñeàu bieán thaønh nhöõng söùc löïc voâ chaát vaø nhöõng hình aûnh voâ caên ñeán xaâm chieám vaø
nhieãu loaïn ta.
Moãi tieáng noùi, muøi thôm, maøu saéc, vò aên, yù muoán luoân luoân laån quaån thaønh nhöõng

quaân thuø ñòch voâ hình muoán laøm haïi mình thoâi. Cho neân soáng nghóa laø chi phoái moät phaàn
naøo caùi hoaøn caûnh; luaät taéc khoa hoïc ñaõ quy ñònh xaõ hoäi ñaõ chi phoái töøng ngöôøi, nhöng
maø yù chí töøng ngöôøi traùi laïi coù theå chuyeån bieán ñöôïc xaõ hoäi. Nhaân ñònh thaéng thieân, söï
phaùt hieän ñöôïc caùi phaïm truø Ngöôøi laø moät coâng cuoäc toái vó ñaïi cuûa trieát hoïc ñôøi Phuïc
Höng (Renaissance) beân Taây vaø ñôøi Xuaân Thu Chieán Quoác beân Ñoâng. Thanh nieân ta
ngaøy nay, chaâm ñoái hoaøn caûnh khoù khaên cuûa daân toäc vaø caùi nhieäm vuï khoán khoå cuûa thôøi
ñaïi, tröôùc heát phaûi phaùt hieän ñöôïc caùi phaïm truø Ngöôøi ôû nôi thaân mình vaø ôû trong caùi noäi
taïi cuûa phaïm truø ñoù, phaùt hieän ñöôïc caùi toái vó ñaïi vaø duy nhaát laø TA.
NHAÂN SINH VAØ NHAÂN TÖÛ

Phaûi chaêng tìm caùi choát cuûa ñôøi soáng moãi ngöôøi moät traêm naêm, vaø ñôøi soáng cuûa
loaøi ngöôøi muoân vaïn theá, bao nhaø toân giaùo, trieát hoïc, khoa hoïc, chaúng qua chæ laø goùp
nhöõng taøi lieäu chung quanh caùi vaán ñeà trung taâm laø nhaân sinh quan vaø nhaân töû quan,
thoáng nhaát treân moät moái soáng.
OÂi ñaïo soáng khoù thay! Sinh theá dò, tröôûng theá nan. Theá thì loaøi ngöôøi nghe ñaïo phaûi
coù tinh thaàn “chieâu vaên ñaïo, tòch töû khaû hyõ” nghóa laø sôùm ñöôïc nghe ñaïo duø chieàu cheát
cuõng vui. Ngöôøi soáng coøn ví nhö ngöôøi trong nhaø böôùc ra khoûi cöûa ñeå ñi ñeán moät muïc
ñích ñòa ñieåm nhaát ñònh, phaûi ñaõ saün coù caùi muïc tieâu nôi loøng, trong caùi quaù trình ñi
ñöôøng phaûi bieát haáp thuï nhöõng tinh hoa vaø kinh nghieäm chung quanh ñeå ñi tôùi nôi baèng
moät tinh thaàn saûng khoaùi. Cho neân caùi yù chí nguyeân baûn cuûa mình phaûi nhaát ñònh. Nhöõng
tinh hoa vaø kinh nghieäm trong caùi lòch trình ñoù chæ laø nhöõng caùi taøi lieäu tích luõy vaøo caùi yù
chí nguyeân baûn, caøng phong phuù doài daøo vaøo cuoäc soáng theâm vieân maõn, myõ leä.
Coù theå chia:
1) Thieát laäp moät phöông chaâm soáng vaø lyù töôûng laøm nguyeân baûn. Coù theå noùi: Nhaân
sinh chi keá taïi ö xuaân. Luùc thanh nieân chính laø luùc mình laäp chí.
Haõy nghe:
Neáu hoa xuaân nôû ngoïn caây
ñoù laø ñeå xui giuïc loøng ngöôøi ñi tìm aùnh saùng ñaïo
neáu traêng thu chìm ñaùy nöôùc
TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC NHAÂN SINH VAØ NHAÂN TÖÛ 77
ñoù laø hình töôïng caûm hoùa chuùng sinh
vaø taát caû chuùng sinh
ñoù laø taùi sinh
treân cuøng moät boâng lieân hoa.
2) Baèng caùi lyù töôûng phöông chaâm soáng, kieán laäp moät caùi sinh meänh chuû quan
tuyeät ñoái coù tính chaát tieán hoùa vaø saùng taïo, trong quaù trình ñôøi soáng, haáp thuï thieân nhieân
vôùi xaõ hoäi tinh hoa, sung thöïc vaø phong phuù sinh meänh taøi lieäu cuûa mình cho ñôøi caøng
ñöôïc trieát hoïc hoùa, xaõ hoäi hoùa, vaø ngheä thuaät hoùa.
3) Dumas noùi: Phaûi troâng caùi cheát thaúng tröôùc maët. OÂi ñaïo cheát khoù thay! Bieát bao
keû soáng cheát nhö caây coû naùt, voâ ích cho nhaân loaïi, cho daân toäc. Bieát caùi cheát môùi kieán laäp
ñöôïc caùi quyeát taâm. Bieát caùi soáng môùi daùm ñem loøng hy sinh. Bieát caùi cöïc chaát cuûa soáng
vôùi cheát ôû nôi töï mình, môùi hieåu roõ ñöôïc caùch ñaët ñeå mình vaøo xaõ hoäi. Coù ba haïng laøm
vieäc: laøm thaày ñôøi, laøm baïn ñôøi, laøm toâi ñôøi (travail de maitre, travail d’ami, travail de
serviteur). Maø laøm vieäc ñôøi cuõng coù ba haïng ngöôøi: quyeát taâm, thöïc haønh vôùi trí giaû
(homme de coeur, homme d’action, homme d’esprit). Phaûi neân hieåu mình thích hôïp vôùi
caùi khí chaát gì, nhieân haäu môùi quyeát ñònh caùch laøm cuûa mình. Toùm laïi moät laõnh tuï phaûi
ñuû ba ñöùc tính: coù theå laø nhaø lyù luaän, ñoàng thôøi laø nhaø haønh ñoäng vaø nhaø toå chöùc, khoâng
theá thì khoâng ñöôïc.
Trong quaù trình soáng cuûa mình, haït buïi, sôïi coû, töø caùi raát nhoû ñeán nhöõng caùi raát to,
töø caùi voâ hình ñeán caùi höõu hình, ñeàu laø taøi lieäu cuûa bieát. Bieát laø truïc cuûa soáng, maø hoïc laø
cöûa cuûa bieát. OÂi ñaïo hoïc khoù thay! Cuøng moät cöûa maø ra thieân taøi, maø ra noâ taøi, maø ra
nhaân taøi.
Cho neân daïy ngöôøi hay caàu hoïc toùm laïi coù ba phöông chaâm:
1. Nuoâi taâm sinh thieân taøi.
2. Nuoâi oùc sinh nhaân taøi.
3. Nuoâi thaân sinh noâ taøi.
Trong trôøi ñaát, nhieät vôùi thaønh laø hai yeáu toá nguyeân thuûy vaø hoaït ñoäng. Vaïn vaät ôû
ñoù maø ra, tình, yù, chí ñeàu ôû ñoù maø ra. Nhöng taát caùnh nhieät vôùi thaønh chæ laø nhöõng theå
chaát ñoàng chaát (homogeøne) thuaàn tuùy töï naêng vaø töï ñoäng, traûi qua moät quaù trình sung
thöïc tình, yù vaø chí, ñem tình, yù vaø chí quy laïi moät lyù töôûng toái cao vaø bieåu hieän ra moät
trung taâm coâng taùc hoùa.
Daïy ngöôøi vôøi caàu hoïc laø moät coâng vieäc ñoàng ñaïo ñoái löu. Coù ba loái hoïc:
1. Ñaéc yù vong ngoân nhö Trang Töû, nhö Nhan Uyeân, Ñaøo Uyeân Minh töï löïc, ñoäc
thieän kyø thaân nhö voõ sieâu traàn baït tuïc.
2. Nhaäp nhó xuaát khaåu, vaøo tai ra moàm, voâ ích thöïc teá.
3. Nhaäp lyù xuaát söï, hoïc taäp vôùi laøm vieäc thoáng nhaát, lyù luaän vôùi thöïc haønh khoâng

chia, nhaân caùch trung dung, tö töôûng chaáp duïng.
Coù boán cöûa hoïc:
Nhaäp noâ xuaát chuû
Nhaäp chuû xuaát noâ
Nhaäp chuû xuaát chuû
Nhaäp noâ xuaát noâ.
Daân toäc ta sôû dó söùc thöøa ñoäc laäp maø suoát treân lòch söû maáy ngaøn naêm vaãn khoâng
trieät ñeå uyeân nguyeân khoâng phaûi ôû nôi gaéng söùc dôû dang, phaán ñaáu nöûa ñöôøng, taøi löïc
thieáu thoán, daân chuùng taûn maïn, maø thöïc laø ôû nôi hoïc khoâng trieät ñeå, nghóa laø khoâng trieät
ñeå ñoäc laäp treân tinh thaàn, cuõng khoâng trieät ñeå phaùt huy ñöôïc caùi naêng löïc saùng taïo vaø
khaúng khaùi toái cao sieâu cuûa gioáng noøi.
Chính trò ngaøy nay coù thöïc hieän ñöôïc toái taân hay khoâng laø troâng vaøo tö caùch cuûa
moãi ngöôøi quoác daân coù hôïp vôùi thuûy chuaån sinh toàn theo taâm thöùc hay khoâng.
Lòch söû chæ laø cuoäc dieãn tieán theo caùi sinh meänh heä thoáng cuûa moät daân toäc treân moät
quaù trình döï ñònh phaùt trieån treân nhöõng ñieàu kieän vôùi söï thöïc khaùch quan. Cho neân daân
toäc ta caàn nhöõng thanh nieân raát thuaàn tuùy vaø sung thöïc, ñem ra laøm troïn veïn hai taàng
chöùc vuï cuûa thôøi ñaïi laø caùch maïng vaø kieán thieát.
Nhöõng thanh nieân aáy phaûi bieát ñaïo soáng, ñaïo cheát vôùi ñaïo hoïc, phaûi bieát kieán laäp
moät sinh meänh heä thoáng ñoäc laäp vaø sieâu nhieân cho töï mình. Ñôøi soáng cuûa ngöôøi ta voán laø
moät cuoäc ñi coù döï ñònh keá hoaïch, ñeå ñaït tôùi moät döï ñònh muïc tieâu, hoaøn thaønh moät döï
ñònh yù nghóa vaø moät döï ñònh giaù trò cho nhaân sinh.
Cho neân caùi bieát ñaõ laø truïc cuûa soáng thì söï hoïc vaán cuõng phaûi doø cho ñeán choán cuûa
söï bieát. Caàn coù hai ñieåm:
1. Khuoân khoå phaûi to taùt.
2. Sôïi ñan phaûi nghieâm maät.
Caùi toå chöùc sô boä cuûa hoïc coù theå chia:
a) Toå chöùc lyù trí heä thoáng, töùc laø hoïc veà lyù taéc (logique). Tö töôûng laø moät ñoà duøng.
Duøng noù phaûi coù phöông phaùp. Phöông phaùp daãn daét tö töôûng cuûa ngöôøi ta, ñoàng thôøi
giuùp tìm ra nhöõng luaät taéc cuûa töï nhieân vaø xaõ hoäi tieán hoùa. Cho neân tö töôûng cuûa ngöôøi ta
khi ñaõ toå chöùc theo lyù taéc thì môùi khaû naêng tìm ñöôïc chaân lyù, söï thaät trong söï thaät, môùi
chæ huy khoâng nhaàm caùi taâm lyù sinh hoaït cuûa ngöôøi ta.
b) Toå chöùc tình caûm heä thoáng, töùc laø hoïc veà thaåm myõ (estheùtique), hoïc veà ngheä
thuaät, töùc laø hoïc veà caùch toå chöùc vaø bieåu hieän caûm tình, vuõ truï vaø xaõ hoäi soáng theo nhöõng
traät töï vaø luaät taéc cuûa ngheä thuaät. Coù caûm nghieäm caùi tinh thaàn vaø phöông phaùp ngheä
thuaät thì tình caûm cuûa ta môùi ñöôïc hôïp lyù vaø sinh hoaït cuûa ta môùi ñöôïc maõn yù.
c) Toå chöùc yù chí heä thoáng, töùc laø hoïc veà lòch söû. Lòch söû laø söï bieåu hieän toaøn theå yù
TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC NHAÂN SINH VAØ NHAÂN TÖÛ 79
chí sinh toàn cuûa loaøi ngöôøi vaø daân toäc. Phaûi laáy söï theå nghieäm quoác hoàn vaø giaùc ngoä daân
toäc laøm toái cao muïc tieâu, phaûi laáy töï kyû khaùm phaù ra caùi lyù töôûng muoân ñôøi cuûa daân toäc.
Caên cöù vaøo ñoù, laáy caùi söù meänh toái thieâng lieâng, noái doõi toå toâng, môû mang con chaùu,
saùng taïo vaên minh cho daân toäc mình treân moät neàn taûng toái vöõng vaøng laøm caùi phöông
chaâm khoâng di chuyeån cho caû moät ñôøi mình. Bieát laáy yù chí ñoù laøm yù chí mình, haù chaúng
beàn maïnh vaø hy sinh laém ru?
LYÙ TÖÔÛNG VAØ PHAÛN TÆNH (Retrospection)

Trong thuyeát luaân hoài toái ñôn giaûn vaø thoâ laäu cuûa Phaät hoïc tieåu thaëng, ñaïi khaùi cho
raèng: Ngöôøi ta cheát ñi khoâng theå mang gì ñi ñöôïc, ngoaøi nhöõng nghieäp quaû tinh thaàn.
Nhöõng nghieäp quaû ñoù chính laø nhöõng nhaân duyeân caáu taïo kieáp sau. Môùi bieát yù chí laø
khoâng cheát, maø yù chí laø boä maët cuûa lyù töôûng mình.
Ngöôøi ta soáng theo nhöõng phöông thöùc vaø phöông phaùp qui ñònh vaø haïn cheá bôûi
nhöõng ñieàu kieän baûn chaát. Nay phaân tích xaõ hoäi sinh hoaït laøm ba ñöùc taàng (laáy ñöùc laøm
baûn vò chia giai taàng):
1. Sinh meänh taàng goàm sinh lyù sinh hoaït.
2. Nhaân caùch taàng goàm nhaân caùch sinh hoaït.
3. Lyù töôûng taàng goàm vaên hoùa vaø chính trò sinh hoaït.
Cuõng nhö Toân Vaên chia loaøi ngöôøi ra laøm ba haïng: Tieân tri tieân giaùc, haäu tri haäu
giaùc, baát tri baát giaùc, ta coù theå caên cöù vaøo caùc nhaø giaùo duïc nöôùc Myõ chia laøm ba nghieäp
taàng (laáy xaõ hoäi coâng naêng laøm baûn vò chia giai taàng):
1. Thöïc haønh nghieäp.
2. Quyeát ñoaùn nghieäp.
3. Saùng yù nghieäp.
Cho hay raèng nhöõng ngöôøi tieân tri tieân giaùc, hay laø nhöõng ngöôøi saùng yù nghieäp, ñeàu
laø nhöõng ngöôøi thuoäc veà lyù töôûng taàng.
Toaøn nhaân loaïi laø moät ñoäi nguõ döôùi laù côø cuûa nhöõng ngöôøi xöôùng ñaïo (pionnier).
Ñuoåi theo caùi boùng cuûa moät vaên hoùa deã daøng chæ nhöõng boä oùc tieân phong thaáy tröôùc.
Tung hôïp taát caû lòch söû vôùi xaõ hoäi maø noùi: Soáng töùc laø tieán hoùa, tieán hoùa töùc laø thöïc hieän,
thöïc hieän töùc laø cuï theå cuûa moät lyù töôûng moâ hình. Taát caû töï nhieân cuõng vaän ñoäng theo

nhöõng qui taéc vaø muïc tieâu thöïc hieän ñoù. Cho neân Buffon noùi: “nhöõng baát ñoäng vaät laø
nhöõng vaät chöa thaønh töïu”. Thöïc hieän ñeå thaønh töïu, maø thaønh töïu treân moät neàn taûng
nhaát nhö (identification). Nhaø Phaät noùi: Phaät giôùi nhö Ma giôùi, nhaát thieát giai nhaát nhö.
Nhaø Nho noùi: Daân baïo vaät giaõ. Laõo noùi: Hoøa quang ñoàng traàn, ñaêng ö xuaân ñaøi. Gia Toâ
coâng nhaän vaø khuyeán khích moät cuoäc chieán tranh. Thaùi Huyeàn kinh noùi: baây giôø khoâng
phaûi laø luùc ñaùnh loän vôùi taâm hoàn töï mình, maø laø luùc choáng vôùi nhöõng thoáng trò thaùi aùc, vaø
toái taêm treân xaõ hoäi. Cho hay nhaát thieát chuùng sinh giai höõu Phaät tính.
Ñoù laø lyù töôûng toái chaân chính cho nhaân sinh laø thieân kinh ñaïo nghóa cho vuõ truï. Baát
quaù soáng vaø cheát thaønh nhöõng bôø coõi, vì yù chí vaø lyù töôûng baát sinh baát töû. Nhöng muoán
xem yù chí vaø lyù töôûng cuûa caû loaøi ngöôøi hay caû daân toäc, phaûi bieát quay con maét trôû veà
troâng suoát caùi thaâm taâm cuûa xaõ hoäi vaø loaøi ngöôøi, cuõng nhö muoán töï mình coù yù chí vaø lyù
töôûng phaûi bieát phaûn tænh. Muoán laø ñöôïc, laøm laø ñöôïc, bieát laø ñöôïc. Ta phaûi ñi töø bieát
thöïc hieän töï mình leân ñeán thöïc hieän xaõ hoäi vaø thöïc hieän daân toäc. Chæ coù thôøi cô, chæ coù
lòch söû, chæ coù chí löông tri, chæ coù lyù töôûng laø ñaïo ñeå cho ta phaûi mau maø ñaït.
Loaøi ngöôøi treân caùi höôùng sinh trieát hoïc phaûi neân bieát raèng söï boài döôõng noäi taïi,
ñoái vôùi khaùch quan hay chuû quan muïc ñích môùi chaân chính coù haïnh phuùc.
Söï thöïc hieän caên baûn laø söï thöïc hieän töï mình. Söï thöïc hieän ñoù laø ñeå ñem mình ñoàng
hoùa, nhaát nhö hoùa vôùi vuõ truï, cho mình vôùi vuõ truï khai thoâng hoaøn thaønh Boà Ñeà Ñaït Ma,
moät thöù töï ngaõ thieâng lieâng vaø trang nghieâm vaäy.
PHAÄT LAØNH VÔÙI MA AÙC

Trong Phaùp Du kinh coù keå chuyeän Thích Ca Maâu Ni thaønh ñaïo roài, Ñeá Thích sai
saùu tieân nöõ xuoáng aùm aûnh quaáy roái vaø duï hoaëc. Jeùsus Christ ñaõ töøng bò duï hoaëc bôûi quæ
(tenteù par le deùmon). Khoång Töû ñaõ bò vaáp vaùp bao nhieâu laàn treân ñôøi, bò haõm ôû nöôùc
Taàn. Thích Ca taát caùnh ñaùnh tan ñöôïc aùm aûnh, Jeùsus xua ñuoåi ñöôïc ma quæ, Khoång Töû
gaåy ñaøn maø nhòn ñoùi, ñoù laø nhöõng cuoäc thaéng lôïi treân töï mình, ñoù laø nhöõng cuoäc thaéng
lôïi nhaát loøng vì ñaïo vaø söùc beàn. Traàn Hy Di ñaùp laïi vua Toáng: khoâng lao ngoïc nöõ haï
döông ñaøi. Ngöôøi ta ñam meâ trong khoå aûi nhöng khoå aûi tröôùc heát laø ôû nôi töï mình, baït
thieäp nuùi non, chæ vì taám loøng traàn quaáy roái, baét taám thaân chaïy ñuoåi theo nhöõng thanh,
höông, saéc, vò, chaéc chaén khoâng coù chi khaùc.
TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC PHAÄT LAØNH VÔÙI MA AÙC 81

Loøng ngöôøi nhö con vöôïn, yù ngöôøi nhö con ngöïa, duïc ngöôøi nhö con lôïn. Vöôïn bay
nhaûy leo treøo, ngöïa chaïy rong nöôùc kieäu, lôïn ì uïc löôøi bieáng.
Söï thöïc hieän töï mình, tröôùc heát boû tröø nhöõng thuù tính trong mình, kieán thieát töï mình
thaønh moät taám thieâng lieâng, kim cöông voâ ngaõ raén roûi vaø trong suoát.
Cho neân söï tònh hoùa (purification) laø coâng phu ñaàu tieân ñeå röûa saïch ba caùi baùnh xe
nhaân söï, noù laø khaåu luaân (moàm), thaân luaân (thaân theå), yù luaân (duïc voïng). Saïch seõ roài môùi
thôm tho, saùng laùng, saûng khoaùi vaø coù chuû yù. Connais-toi, toi-meâme, ñoù laø chuû chæ cuûa
minh taâm, kieán tính vaø thaønh Phaät.
Nhöng Phaät vôùi Ma laø theá naøo? Ma laø voâ minh, ngu doát; Phaät laø ñaïi giaùc saùng suoát.
Soáng töùc laø cho töï mình, coøn laø thöïc hieän töï mình. Soáng cho töï mình môùi laø bieát soáng. Ma
laø duyeân nghieäp, Phaät laø tòch tònh. Soáng nghóa laø töï mình töï do giaûi thoaùt, nghóa laø töï
mình caàn phaûi ñaïi töï taïi, ñaïi voâ uùy, ñaïi voâ ngaõ, töùc laø chaân chính giaûi thoaùt. Cho neân
ngöôøi ta töï luùc ra ñôøi, haõy neân nhaän thaønh caùi hieän töôïng maâu thuaãn ôû töï trong coõi mình
maø muoán cho ñaït tôùi chaân thieän myõ tröôùc heát töï mình phaûi coù moät chuû ngaõ, caùi chuû ngaõ
aáy coù moät phöông chaâm soáng höôùng thöôïng. Tröôùc heát coù ñaïi nguyeän, thöïc haønh caùi ñaïi
nguyeän ñoù caàn trì chí vaø löïc haønh. Coù ñaïi nguyeän môùi coù loøng trì chí.
Bieát trieät ñeå roài môùi coù loøng muoán thöïc haønh. Daân toäc, quoác gia ta, keå veà tinh thaàn
ñoäc laäp thì thaät sieâu thoaùt leân treân theá giôùi. Baây giôø ñaây, loaøi ngöôøi khoâng heát ca ngôïi
tính ñoäc laäp cuûa Myõ, Ba Lan, nhöõng cuoäc ñoäc laäp phí bao nhieâu vaät loän vaø phí bao nhieâu
xöông maùu. Nhöng maø tính ñoäc laäp cuûa Myõ chaúng phaûi laø maët traùi cuûa söï chia reõ noøi
gioáng Anglo-Saxon sao? Tính ñoäc laäp cuûa Ba Lan chaúng phaûi laø thieáu caùi noäi taïi töï löïc,
ñeå maëc cho caùi quyeàn ñoäc laäp cuûa mình, xoay vaàn bôûi quoác teá thôøi theá hay sao? Khoâng
gì thuaàn tuùy baèng tinh thaàn ñoäc laäp cuûa noøi gioáng Vieät, traûi qua töø khi coøn laø moät toáp
ngöôøi nho nhoû, tieán leân thaønh moät daân toäc, hai trieäu roài ba trieäu, boán naêm baûy trieäu, ôû coõi
trung chaâu chaät heïp, cho neân ngaøy nay 50 trieäu ngöôøi, töøng thoáng nhaát döôùi Ñinh Tieân
Hoaøng, Traàn Höng Ñaïo, töøng phaân toaùi heát thaûy moïi ngoaïi löïc xaâm löôïc.
Khoâng gì vó ñaïi baèng tinh thaàn ñoäc laäp cuûa noøi gioáng Vieät, coù caùi quyeàn bính ñoäc
laäp ñoù, naém ñöôïc ôû tay mình, maø töï ôû ñaùy taàng daân chuùng naém töï tay daân toäc mình, Leâ
Lôïi caùch maïng, ñoù laø cuoäc töï löïc caùnh sinh moät traêm phaàn traêm vaäy.
Nhöng maø baây giôø ñaây, ngöôøi Vieät ta phaûi hieåu thaáu caùi ñeå uaån toái thieâng lieâng
cuûa noøi mình, caùi lyù nieäm toái thöïc taïi cuûa Tieân vôùi Roàng, caùi tinh thaàn töôïng tröng ñoù ñaõ
dieãn tieán theo bieän chöùng phaùp ra moät caùi quaù trình lòch söû cuûa chuùng ta khi höng khi
vong, khi aån phuïc, khi trieån khai. Caên cöù vaøo caùi tinh thaàn lyù taéc aáy, vaø lyù taéc lòch söû ñoù,
ta ñoaùn ñònh nhaát quyeát laø thôøi ñaïi tröôùc maét ta ñaây, chính laø buoåi raïng ñoâng cuûa vaên
minh cao khieát môùi, moät söù meänh vó ñaïi môùi, vaø moät söï nghieäp huøng traùng khai quang
cuûa daân toäc Vieät. Moät theá kyû laâm ly khoå aûi ñaõ thaåm thaáu vaøo loøng moïi ngöôøi Vieät, caùi

boäc phaùt cuûa töông lai, caùi ñoät bieán cuûa söï nghieäp. Cho neân caùi quaù trình phuïc höng cuûa
noøi nöôùc ta coù theå chia ra laøm ñaïi bi, ñaïi giaùc, ñaïi nguyeän, ñaïi haønh, ñaïi huøng, ñaïi theá,
ñaïi ñaïo.
Töï caûm giaùc thaáy caùi ñau khoå lôùn lao maø thöùc tænh moät caùch maïnh meõ, roài töï tìm
laáy moät lyù töôûng cao caû maø xoâng vaøo vaät loän hy sinh ñeán kyø cuøng. Ñeán ñaây bao nhieâu
löïc löôïng vaø tinh thaàn toàn taïi khoûe khoaén cuûa suoát moät theá heä toå tieân saâu daøy ñaõ trôû laïi
mình, ñöùng treân moät cöông vò coù beà theá öu thaéng, coù moät boä oùc vaø hai baøn tay vaïn naêng,
hoaøn thaønh caùi ñaïo lôùn cho loaøi ngöôøi.
Nhöng maø caùi trình töï kim ñan hoaùn coát, caûi bieán ñôøi ngöôøi, noù cho moät khí löïc taân
sinh cho moãi caù nhaân ngöôøi Vieät cuõng phaûi theá.
Ngöôøi Vieät phaûi truy baûn cuøng nguyeân caùi ñaùy loøng mình vaø ñaùy loøng lòch söû cuûa
noøi gioáng, kín gaùnh ôû ñaáy caùi nguoàn sinh löïc, ñaïo ñöùc vaø trí tueä, noù laøm mình ñöùng daäy
lôùn lao leân vaø maïnh meõ, caàm boù ñuoác cuûa ñôøi sau phaùt nguyeän maø laøm vieäc.
Phuïc höng daân toäc tröôùc heát phaûi phuïc höng caù nhaân. Daân toäc coù ñoäc laäp ñöôïc hay
khoâng laø nhôø ôû thanh nieân coù ñoäc laäp naêng löïc hay khoâng. Muoán bieát phaûi laøm. Sinh nhi
tri chi, hoïc nhi tri chi, khoán nhi tri chi, caäp kyø tri giaû nhaát giaõ.
An nhi haønh chi, lôïi nhi haønh chi, mieãn cöôõng nhi haønh chi, caäp kyø thaønh coâng giaû
nhaát giaõ. Hôõi daân toäc thanh nieân, phaûi chòu khoán khoå maø caàu bieát, phaûi bieát mieãn cöôõng
maø laøm ñi!
COÕI PHUÙC VAØ DAÂY OAN

“Tu laø coõi phuùc, tình laø daây oan”, caù nhaân coù tu thì daân toäc môùi höng, daân toäc Vieät
ñöøng ñeå daây oan nghieät cuûa ñeá quoác daõ taâm, chaèng buoäc aáy mình maõi, ñoàng thôøi ñöøng
ñeå nhöõng daây khaéc khoå cuøng nhöõng truyeàn thoáng khoâng thuaàn tuùy thaét boùp mình maõi.
Taát caùnh chuùng ta phaûi ñoäc laäp vaø giaûi phoùng, ñoäc laäp cho heát thaûy quoác gia meänh
maïch vaø sinh hoaït cô naêng cuûa ta, côûi môû cho heát thaûy daân toäc tính, daân toäc tình, daân toäc
chí cuûa ta ñöôïc töï do thö trieån vôùi theá giôùi. Laøm sao chuùng ta phaùt huy ñöôïc nhöõng tieàm
löïc ñoäc ñaëc cuûa daân toäc ta trong coõi ñôøi, coáng hieán cho toaøn nhaân loaïi caùi quang huy cuûa
taâm tình, naêng löïc noøi gioáng ta caùi tinh thaàn coá höõu cuûa daân toäc traøo phuùng, khaûng khaùi,
ñoäc laäp, saùng taïo, beàn dai, chuùng ta phaûi baû aùc laáy maø kieán thieát mình treân nhöõng nhaân
TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC COÕI PHUÙC VAØ DAÂY OAN 83
toá ñoù.
Vaäy thôøi moãi daân toäc thanh nieân phaûi tu tænh. Coù ba loái tu: thöù nhaát tu taïi gia, thöù
nhì tu chôï, thöù ba tu chuøa; cho neân tu ôû taïi mình laø chìa khoùa cuûa thôøi ñaïi môùi, cuûa söï ñaït
tôùi caùi tieâu ñích ñaïi voâ uùy, ñaïi töï taïi, ñaïi giaûi thoaùt, cho caû daân toäc, cho moãi moät ngöôøi ta.
Toâi ñem caùi kinh nghieäm cuûa töï toâi trong söï tu döôõng cuûa töï toâi, coáng hieán laøm caùi
sô boä cho moïi ngöôøi.
1. Trung taâm giaùo döôõng

a) Laäp chí chí thaønh: laäp moät chí nguyeän moät lyù töôûng treân söï giaùc ngoä, raát xaùc
thieát ñoái vôùi daân toäc, ôû ñoù sinh ra moät loøng chí nhieät, chí thaønh, suy ñoäng heát thaûy sinh
meänh cô naêng.
b) Tính, taâm, thaân, meänh: Tính cho ñöôïc trong suoát, taâm cho ñöôïc yeân oån, meänh
cho ñöôïc vöõng beàn, thaân cho ñöôïc phaùt huy.
Meänh goàm tinh, khí, thaàn; thaân vöõng beàn roài thì taâm môùi ñöôïc yeân ñònh tinh tuùc,
tinh thaàn ñöôïc doài daøo, taát tính ñöôïc trong suoát nhö taám göông; nhö theá thaân töùc laø söï
nghieäp, thaân theá, haønh vi, ngoân ngöõ, nhaân caùch seõ ñöôïc kieän toaøn, thoáng nhaát.
2. Lòch söû sinh hoaït

a) Soáng moät ñôøi soáng lòch söû, soáng theo caùi quaù trình lòch söû cuûa noøi gioáng, laáy caù
nhaân sinh meänh mình phoái hôïp nhöõng giai ñoaïn cuûa noù vaøo giai ñoaïn taát nhieân cuûa lòch
söû.
b) Nhaän thöùc lòch söû cuûa daân toäc.
c) Caûm öùng lòch söû cuûa daân toäc: chuùng ta vui, buoàn, khoå, oaùn, thuø, möøng, hy voïng
thuaàn tuùy baèng caùi vui, buoàn, khoå, oaùn, thuø, möøng hay hy voïng cuûa daân toäc.
Haøm suùc nhöõng tính, tình, chí cuûa daân toäc vaøo taám thaân ta, noù seõ nuoâi ta thaønh moät
phaàn töû chaân chính vaø tieàn tieán cuûa daân toäc. Noù seõ cung caáp heát nhöõng lyù trí vaø tieàm löïc,
kinh nghieäm ñuû ñeå cho ta ra ñôøi.
Heát söùc giaûm bôùt nhöõng vui, buoàn, khoå, oaùn, thuø, möøng, hy voïng rieâng cuûa caù nhaân
ta.
d) Daân toäc laøm trung taâm: ñaûm ñöông söù meänh cuûa lòch söû heát thaûy söï nghieäp hoaëc
vaên hoùa, kinh teá, quaân söï, xaõ hoäi, chính trò, giaùo duïc y cöù treân caùi neàn taûng lòch söû sinh
hoaït maø phoái hôïp vôùi caùc nhieäm vuï caùch meänh kieán quoác, lyù töôûng cuûa noøi gioáng. Chæ
coù laáy ñoù laøm trung taâm, nhieân haäu môùi phaùt huy ñeán bôø coõi ñöôïc caùi vó ñaïi cuûa töï löïc vaø
saùng taïo löïc.

3. Tieàm taïi tu döôõng
Neân hoûi maø bieát, bieát maø laøm, khoâng neân noùi nhieàu.
a) Noäi tænh:
Toàn — Baûo toàn (minh tính)
Döôõng — Haøm döôõng (ñaïm baïc)
Tænh — Phaûn tænh (kheá hoäi)
Xaùc — Theå xaùc
b) Ngoaïi taåm
Thieäp — Thieäp lieäp (non soâng, nhaân tình, theá coá)
Taåm — Taåm nhuaàn (thieân nhieân, ngheä thuaät, coå phong)
Thöïc — Thöïc tieãn (hoïc thuaät, lao vuï, ñoäng taùc)
Ñaøo — Ñaøo daõ (naéng, möa, gian hieåm, tính tình)
Caùch vaät — Trí chi (löïc haønh).
Lieãu Chaâu 4821 tuoåi Vieät (1942)

LAÁY OÙC MAØ CHÖÕA BEÄNH OÙC

Xeùt beänh thaàn kinh coù maáy thöù, töø beänh nhöùc ñaàu (neùvralgie) cho ñeán beänh nhöùc
oùc (neurastheùsie), kòch lieät tính nhö beänh ñau maøng oùc (meùningite), aâm yû tính nhö beänh
thaàn kinh quaù maãn (nervositeù), tieán leân cho ñeán caùc haïng thaéc loaïn (manies), kieän vong
(perte de meùmoire), thoaùng queân (absence), caùc haïng ñieân cuoàng coù nhieàu thöù, cöùu kyø
nguyeân nhaân khoâng ngoaøi maáy caên nguyeân: thieáu maùu, chöôùng khí, saàu uaát, taâm lyù kích
ñoäng, lao löïc, lao taâm, tö töôûng thaùi quaù, tình beänh nhö thuû daâm, di tinh, moäng tinh, laõnh
tinh, thanh nieân hay maéc nhaát, ñöông luùc thanh xuaân kyø rôø rôõ, taâm lyù vaø sinh lyù phaùt
trieån chính gaëp luùc kòch bieán, nhöõng hieän töôïng xaõ hoäi vaø nhöõng hieän töôïng taâm thaàn
kích thích maø neân. Nhöng maø thanh nieân laø hy voïng cuûa quoác gia, daân toäc, laø chuû löïc cuûa
nhaân loaïi vaên minh, khoâng töï phaùn phaùt maø tìm ñöôøng xuaát loä, thì lyù töôûng vaø quoác gia
aûnh höôûng khoâng ít.
Xeùt caùch chöõa coù theå chia hai phöông dieän maø noùi:
1) Tu döôõng: coù theå duøng phöông phaùp löu döôõng, taåy nheï vaän ñoäng thö thaùi, sinh
TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC LAÁY OÙC MAØ CHÖÕA BEÄNH OÙC 85
hoaït ñieàu ñoä, tinh thaàn nghæ ngôi, doanh döôõng coù cheá ñoä. Boå cöùu theâm thuoác thang
chuyeân moân.
2) Ñieàu döôõng trong söï nghæ ngôi vaø thö thaùi, toå chöùc laïi boä oùc sung thöïc cho kieän
toaøn, ñieàu tieát cho linh hoaït, laáy ñoù laøm cô sôû caûi taïo sinh meänh cô naêng, sinh lyù vaø taâm
lyù, tieán leân caûi taïo chính caùi sinh meänh heä thoáng.
Söï hoaït ñoäng cuûa loaøi ngöôøi laáy thaàn kinh laøm then choát. Cho neân muoán hieåu roõ
nhöõng hieän töôïng sinh toàn caù nhaân vaø xaõ hoäi, caàn phaûi bieát keát caáu cuûa boä oùc, ñòa vò cuûa
noù vaø lai nguyeân cuûa söùc soáng do noù chi phoái laø tinh, khí, thaàn. Neáu laáy phöông dieän tónh
cuûa phöông phaùp phaân tích maø noùi thì boä oùc deät neân bôûi nhöõng tieàm duy vaø teá baøo, naêng
löïc cuûa noù chöùa goùp caùi töï kyû naêng löïc cuûa nhöõng tieàm duy vaø teá baøo ñoù. Song laáy
phöông phaùp môùi cuûa caùc nhaø khoa hoïc hieän ñaïi, thì naêng löïc vaø hieäu duïng cuûa thaàn
kinh do ôû söùc vaän haønh cuûa maùu, hôi thôû, dòch chaát tom goùp laïi thaønh nhöõng luoàng ñieän
A vaø B luoân luoân cung caáp cho boä maùy ñoù. Cho neân tung hôïp laïi coù theå noùi theo y lyù
Ñoâng Phöông thì oùc laø phuû nguyeân thaàn tích suùc heát thaûy tinh hoa keát laïi trong ngöôøi maø
thaønh. Tinh do maùu, dòch chaát keát tích laïi ôû thaän thoâng xöông soáng, tuûy maø laøm baûn chaát
cuûa oùc, khí do söï vaän haønh cuûa maùu, hôi thôû maø thaønh caùc luoàng ñieän A vaø B, thaàn töùc laø
caùi hoaït löïc ñeå tinh vôùi khí töông hoã chuyeån bieán maø neân. Cho neân töø nguyeân taéc tu thaân
xöû theá cho ñeán chöõa beänh baèng töï mình khoâng ngoaøi hai ñieàu:
1) Laáy chí xuaát khí: Chí töùc laø yù chí trong ngöôøi, laáy moät yù chí kieän cöôøng vaø minh
maãn maø sai khieán sinh lyù sinh hoaït vôùi taâm lyù sinh hoaït. Trong thaàn kinh heä chia laøm hai
laø: vaän ñoäng heä goàm caùc daây troâng veà töï ñoäng vaø noäi taïng nhö tieâu hoùa, tuaàn hoaøn, cöû
ñoäng vaø tri giaùc heä töùc laø nhöõng daây troâng veà caûm giaùc, nghó ngôïi, ghi nhôù. Hai heä naøy
coù lieân heä maät thieát vôùi nhau, khoûe yeáu coù aûnh höôûng laãn nhau.
2) Laáy tónh cheá ñoäng: Duøng moät chuû theå raát beàn vöõng yeân ñònh ñeå sai khieán nhöõng
khaùch theå phöùc taïp vaø ñoäng loaïn, cho nhöõng khaùch theå ñoù phaûi tuaân theo yù chí cuûa chuû
theå maø ñieàu ñoä. Coù theå chia pheùp ñieàu döôõng laøm ba böôùc:
A. Thôøi kyø thöù nhaát: Ñaây laø thôøi kyø thu phuïc laïi caùi thöôøng thöùc cho boä toå chöùc vaø
vaän duïng cuûa oùc, nhaân ñoù thaønh laäp moät quy moâ sinh meänh. Nhöng caùi tieân quyeát ñieàu
kieän laø ngöôøi töï chöõa phaûi coá gaéng, coù moät yù chí vaø chuû ngaõ raát beàn maïnh, raát traàm tieàm,
raát nhaãn naïi. Caùi muïc ñích döï ñònh cuûa thôøi kyø naøy laø:
1) Laøm heát caùc traïng thaùi thaéc loaïn trong oùc baát cöù veà sinh lyù nhö hö hoøa dòch chaát
(humeur) cho oùc vaø gaân ñöôc saûng khoaùi, thong thaû hay laø veà taâm lyù nhö saàu muoän, aûo
töôûng, hoang mang.
2) Baét ñaàu thu naïp laïi caùi qui moâ vaø traät töï cuûa sinh lyù sinh hoaït nhö thôû ñeàu, tieâu
hoùa toát, baøi tieát toát, maùu chaûy toát vaø cuûa taâm lyù sinh hoaït nhö tö töôûng cho phaûi chaêng,

tình caûm cho ñieàu hoøa.
3) Nhaân ñoù döïng neân moät caùi nhaân caùch chôùm ñaàu heä thoáng vaø quy luaät hoùa. Caùc
phöông phaùp chöõa goàm coù:
a) Taûn boä sôùm vaø chieàu cho sinh cô ñöôïc thö trieån vaø giuùp ích cho tinh thaàn ñoái vôùi
töï nhieân coù aûnh höôûng ñeïp ñeõ.
b) Hoâ haáp saùng vaø chieàu, nheø nheï vaø in ít ñeå khai thoâng vaän haønh cho vaän ñoäng heä
cuûa boä oùc, hoâ haáp heä, tuaàn hoaøn heä, tieâu hoùa heä.
c) Vaän ñoäng nheï vaø taåy nheï cho caùc dòch chaát ñoïng ngöøng ñöôïc thoâng thoaùt vaø
toaøn boä cô naêng cuûa thaân ngöôøi ñöôïc saûng khoaùi.
d) Tung hôïp vaø ñieàu chænh laïi caùc kyù öùc cuûa mình, töùc laø toå chöùc nhöõng tö töôûng
tình caûm ñaõ qua cuûa mình cho khoâng hoãn loaïn.
ñ) Ngöøng maëc, ngoài laëng cho tinh thaàn ñöôïc tónh ñònh, khoâng chuùt vaån loøng vaø yeân
nghæ boä oùc.
e) Giöõ vöõng ñöôïc thaän cuûa mình traùnh nhöõng di tinh, moäng tinh.
g) OÅn ñònh taâm cuûa mình cho khoûi bò ngoaïi vaät kích thích hay bò ñoäng vôùi ngoaïi vaät.
B. Thôøi kyø thöù hai: Phaûi tieán leân hoïc ñeán caùch vaän duïng vaø phaùt trieån caùi thöôøng
thaùi ôû treân cho taâm vôùi thaàn ñöôïc bình haønh phaùt trieån, taâm lyù cô caáu khoûe khoaén, sinh
hoaït coù quy luaät, nhaân caùch bieåu hieäu ñöôïc thoáng nhaát. Caùc phöông phaùp goàm coù:
1) Toå chöùc lyù trí heä thoáng töùc laø hoïc veà lyù taéc (logique).
2) Toå chöùc tình caûm heä thoáng, töùc laø hoïc veà thaåm myõ (estheùtique).
3) Toå chöùc yù chí heä thoáng, töùc laø hoïc veà lòch söû.2
C. Thôøi kyø thöù ba: Thu goùp caùi keát quaû cuûa thôøi kyø treân maø ñaët yeân caùi sinh meänh
heä thoáng cuûa mình vaø phaùt huy caùi sinh meänh coâng naêng cuûa mình. Lôïi duïng caùi yù chí toái
cao laøm trung taâm chæ huy lyù trí vaø tình caûm, tieán saâu vaøo con ñöôøng khoa hoïc, baùc aùi vaø
coâng minh, thôøi kyø naøy phaûi giaûi quyeát 4 vaán ñeà:
a) Nhaân sinh quan (thaùi ñoä ñoái vôùi söï soáng)
b) Nhaân töû quan (thaùi ñoä ñoái vôùi söï cheát)
c) Phaûi hieåu caùi khuoân khoå cuûa thôøi ñaïi. Thôøi ñaïi vôùi vaên hoùa coù caùi khuoân khoå
rieâng cuûa noù, ví nhö vaên hoùa Hy Laïp, laáy caùi voùc ñeïp, trí saùng, söùc khoûe laøm moâ phaïm
v.v... Cho neân bieát vaên hoùa thôøi ñaïi hay lòch söû chaúng qua chæ coù moät nhieäm vuï toái cao laø
hun ñuùc neân moät con ngöôøi xöùng ñaùng. Ta thöû töôûng töôïng xem caùi vaên hoùa töông lai
[2] Coi phaàn Coõi phuùc vaø daây oan
cuûa daân toäc Vieät neân laáy caùi khuoân khoå gì? Nhö yù toâi nghó chæ caàn: thaän vöõng, tim trong,
oùc saùng, mình nheï, tay maïnh.
d) Phaûi kieán thieát moät ñôøi soáng lyù töôûng. Ñôøi soáng cuûa ngöôøi ta voán laø moät cuoäc ñi
coù döï ñònh keá hoaïch ñeå ñaït tôùi moät döï ñònh muïc tieâu, hoaøn thaønh moät döï ñònh yù nghóa vaø
moät döï ñònh giaù trò cuûa nhaân sinh. Chaâm ñoái theo caùi ñoù haõy neâu cho ñôøi mình moät
phöông chaâm tinh thaàn laøm caùi ñích ñeå daán thaân tôùi, trieät ñeå coáng hieán cho daân toäc vaø
nhaân loaïi.
I. BOÀN GOÄT RÖÛA

A– Goät röûa nhöõng traàm treä beänh cuûa taâm lyù veà lòch söû:
1) Taâm lyù thuø oaùn toå tieân.
2) Taâm lyù mieät thò toå tieân
3) Taâm lyù queân boû toå tieân
4) Taâm lyù kieâu nònh toå tieân
5) Taâm lyù laàm laãn nguoàn goác.
B– Goät heát nhöõng traàm treä beänh taâm lyù veà hieän taïi:
1) Taâm lyù thuø gheùt xaõ hoäi
2) Taâm lyù quaûng phieám xaõ hoäi
3) Taâm lyù giai caáp ñôn ñoäc
4) Taâm lyù caù nhaân ñôn ñoäc
5) Taâm lyù daân toäc ñôn ñoäc
6) Taâm lyù theá heä ñôn ñoäc.
C– Goät röûa heát nhöõng traàm treä beänh cuûa taâm lyù veà töông lai:
1) Taâm lyù caåu thaû sinh hoaït
2) Taâm lyù baïo khí sinh hoaït
3) Taâm lyù thieân khích sinh hoaït
4) Taâm lyù dao ñoäng sinh hoaït
D– Maáu cöù cuûa tin töôûng treân lòch söû:

1) Quyeàn lôïi ñöông nhieân
2) Ñoaøn theå daân toäc
3) Tö caùch lòch söû
4) Laäp tröôøng sieâu nhieân
5) Ñöôøng ñi coãi goác

6) Chuû tröông thaéng nghóa.
Ñ– Maáu cöù cuûa tin töôûng treân hieän ñaïi

1) Nhaân tình:
a) Phaûn caùch maïng
b) Phoùng caùch maïng Höõu tình nhoû
c) Giaû caùch maïng YÙ thöùc heïp
d) Baát caùch maïng Nhaän xeùt sai
2) Theá thaùi:
a) Danh Nhaân caùch sieâu
b) Lôïi Taïo hoùa ôû töï nhieân nhieân vöôït leân
c) Tình Soáng cheát ôû loaøi ngöôøi hieän ñaïi maø sai
d) Theá Xaáu toát do cheá ñoä khieán ñöôïc xaáu
ñ) Duïc toát laãn ñöùc thuaät
E– Maáu cöù cuûa tin töôûng veà töông lai:

1) Nhaân caùch khôûi tín
2) Hoïc thuaät khôûi tín
3) Thôøi söï khôûi tín
Noäi boä:
1) Khoâng bò saøm hoaëc
2) Khoâng bò ly giaùn taâm thoâng
3) Khoâng bò sô ngaïi
4) Khoâng bò nghi treä
Muïc ñích khôûi tín laáy phuïc vuï cho cöông thöôøng loaøi ngöôøi, soáng chung toaøn tính,
laøm cho muïc ñích kieân quyeát, phaûi ñeà phoøng:
a) Traûm thaëng vaän ñoäng (phaûn ñoäng cheùm tröø toaøn theå vì ña soá, cheùm tröø ña soá vì
thieåu soá cheùm tröø thieåu soá vì ñoäc taøi).
b) Phaân ly vaän ñoäng: (ly taâm xu höôùng, phaù hoaïi chieán thuaät) phaûi kieân trì.
c) Sinh hoùa vaän ñoäng (töø moät ra ít, ít ra nhieàu, nhieàu ra toaøn theå).
II. ÑAØI HY SINH
A– YÙ nghóa cuûa hy sinh laø hình thöùc cuûa noù qua caùc thôøi ñaïi. Toâng giaùo hy sinh leã
laø tuaãn ñaïo, caùc cuoäc hy sinh vì hoïc thuaät, tö töôûng v.v...
B– Söï soáng baét reã ôû söï cheát. Leã nhaäp quan toâng giaùo: ñôøi ngöôøi baét ñaàu töï ñoù. Söï
thoaùt xaùc qua caùc theá heä, söùc suy tieán loaøi ngöôøi cuûa hy sinh.
C– Chaân ngoân.
D– Ñaïi nguyeän.
Ñ– Ñaïi giaù cuûa hy sinh laø vinh quang, ñaïi giaù cuûa söï cheát laø söï soáng coøn maõi maõi
cuûa loaøi ngöôøi, ñaïi giaù cuûa quyeát cheát laø thaønh coâng, ñaïi giaù cuûa lyù töôûng laø moät yù nghóa
vôùi moät coâng naêng tích cöïc cho vuõ truï khoâng nghó ngôïi vaø laøm luïng, moät yù nghóa hieän
thöïc trong saùt na vaø vi traàn cuûa voâ thöôøng.
E– Træ ñaïo cuûa hy sinh trong trí tueä vaø nghò löïc chaân chính.

8/8/4823 tuoåi Vieät (1944)

CHUÙ GIAÛI
[ HUYEÁT HOA
huyeát hoa: Hoa cuûa loaøi caây, coû ñöôïc töôùi boùn baèng maùu ñaáu tranh.
bieän chöùng: bieän chöùng laø phöông phaùp bieän luaän coù chöùng côù thöïc teá.
bieán phaùp : Bieán: thay ñoåi khaùc vôùi ñöôøng loái cuõ. Phaùp: khuoân maãu, luaät leä, caùch thöùc
laøm vieäc ñeå moïi ngöôøi tuaân theo. Bieán Phaùp laø söï thay ñoåi, caûi tieán ñöôøng loái
chính trò, cheá ñoä cai trò cuûa moät quoác gia.
nhaát quaùn: laø söï lieân laïc cuûa tö töôûng thaønh moät heä thoáng qua moät phöông phaùp suy
luaän suoát doïc.
uyeân nguyeân: nguoàn goác saâu xa cuûa moät söï vaät.
ñeå uaån: laø phaàn kín ñaùo naèm saâu döôùi ñaùy, phaàn noäi dung, beân trong cuûa moät vaät theå.
xieån döông: laø ñöa ra nhöõng caùi hay caùi ñuùng cuûa moät chuû thuyeát, ñaïo giaùo maø taùn tuïng
khen ngôïi ñeå moïi ngöôøi bieát ñeán maø ñi theo.
thai sinh: sinh saûn baèng mang thai.
noaõn sinh: sinh saûn baèng ñeû tröùng.
thaáp sinh: sinh ôû nôi aåm thaáp nhö thöïc vaät, thaûo moäc.
hoùa sinh: sinh baèng caùch ñoåi loát, loät xaùc.
chaáp chöôùc: laø khö khö chæ bieát giöõ caùi nhoû maø queân caùi lôùn; thaùi ñoä coá chaáp moät caùch u
meâ, thieån caän.
duïc giôùi: theo nhaø Phaät, Giôùi laø caûnh ngoä, neân chia nhöõng phaàn coøn phaûi vöôùng nghieäp
luaân hoài laøm 3 coõi: duïc giôùi, saéc giôùi, voâ saéc giôùi, moãi caûnh ngoä moãi khaùc. Duïc
giôùi goàm 4 loaïi duïc: tình duïc, saéc duïc, thöïc duïc, daâm duïc.
saéc giôùi: laø coõi ñôøi chæ coøn hình saéc khoâng coøn tình duïc nhö ôû coõi tieân.
voâ saéc giôùi: coõi cao nhaát trong 3 coõi, khoâng coøn saéc töôùng, chæ coù caùi yù thöùc raát vi dieäu.
voâ minh: laø ngöôøi khoâng coù trí tueä.
sinh meänh: laø caùi söï soáng cuûa moät ngöôøi.
nieát baøn: ngöôøi tu ñaõ chöùng ñaïo khi boû xaùc phaøm veà nôi khoâng sinh khoâng dieät, khoâng
coøn phieàn naõo.
HUYEÁT HOA 91
chuûng töû: haït gioáng ñeå gieo troàng.
chaân nhö: laø baûn tính nguyeân thuûy vaãn tinh thaønh, vieân maõn khoâng thay ñoåi, baát sinh
baát dieät.
nhö lai: “Phaät voán khoâng töø ñaâu laïi (voâ sôû toøng lai) maø cuõng khoâng ñi ñaâu (dieäc voâ sôû
khöù)” (Kinh Kim Cang). Theo Ñaïo Vieân Taäp, saùch giaûi thích: “voán bieát goïi laø
Nhö, hieän bieát goïi laø Lai.”.
thuï kyù: truyeàn trao laïi nhieäm vuï vaø kyù thaùc nhöõng vieäc phaûi laøm.
bæ ngaïn: laø bôø beân kia cuûa beå khoå töùc Beán Giaùc, coøn beân naøy laø Beán Meâ. Tu chöùng tôùi
coõi chính giaùc goïi laø ñaùo bæ ngaïn.
tam muoäi: duøng coâng tu haønh maø dieät ñöôïc heát traàn duyeân maø vaøo coõi troáng khoâng
vaéng laëng. Tam muoäi, choã tuyeät ñích aùo dieäu cuûa moät moân gì.
thöïc tieãn: phuø hôïp vôùi söï thaät, coù theå thöïc haønh ñöôïc, coù theå aùp duïng vaøo thöïc teá.
thuûy bình: söï baèng nhau ño theo möïc nöôùc.
thuûy chuaån: laø caùi möùc ñoä chung, trình ñoä chung: sinh hoaït thuûy chuaån, vaên hoùa thuûy
chuaån.
thuû ñoaïn: laø caùch laøm vieäc khoân kheùo coù tính toaùn tröôùc sau phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh
thöïc teá ñeå naém chaéc thaønh coâng. Thuû ñoaïn laø phöông phaùp laøm vieäc cuûa caù
nhaân bieát quyeàn bieán öùng phoù vôùi thöïc teá, khoâng giaùo ñieàu, bieát chaáp kinh maø
cuõng bieát toøng quyeàn. Chöõ thuû ñoaïn thöôøng bò gaùn cho moät yù xaáu laø ñaày maùnh
khoùe, möu meïo ñeå löøa gaït ngöôøi, daùm laøm moïi vieäc ñeå ñaït tôùi muïc ñích vôùi
quan nieäm “cöùu caùnh bieän minh cho phöông tieän”. Nghóa chöõ, thuû ñoaïn laø chính
tay mình caét ñaët ra ñeå noùi leân tính chaát chuû ñoäng cuûa ngöôøi laøm. Chöõ thuû ñoaïn
coøn coù nghóa laø naém chaët laáy muïc ñích cuûa töøng giai ñoaïn, ñi töøng böôùc moät thaät
vöõng chaéc, hoaøn taát töøng phaàn cuûa toaøn boä keá hoaïch ñeå thaønh coâng troïn veïn.
Ñem so saùnh vôùi phöông phaùp thì phöông phaùp laø caùch laøm vieäc theo tieâu chuaån
khoa hoïc, theo khuoân maãu do ñoù naëng giaùo ñieàu, khoâng uyeån chuyeån phuø hôïp
cho töøng tröôøng hôïp ñaëc thuø cuûa thöïc teá phöùc taïp.
suùy ñoà: laø möu tính thöïc hieän nhöõng ñieàu mình mong muoán baèng caùch laäp keá hoaïch thi
haønh. Suùy ñoà laø aâm möu, möu chöa loä ra, chöa thaønh hình.
hieäp nghóa: laø duõng caûm laøm vieäc nghóa, tinh thaàn coâng chính cuûa nhöõng ngöôøi bieát phaûi
traùi, bieát traùch nhieäm lieân ñôùi, khoâng baøng quan toïa thò caàu an ñeå mang toäi ñoàng
loõa vôùi boïn laøm aùc.
hoa thaùng Naêm: teân chieác taøu Mayflower, chôû nhöõng ngöôøi di cö ñaàu tieân ñeán Hoa Kyø
töø Anh (1620).
bieân thuù: nôi hoang vu ñaày nguy hieåm rình raäp maø nhöõng ngöôøi coù nhieäm vuï gìn giöõ
92 CHUÙ GIAÛI
laõnh thoå toå quoác phaûi ôû.
Bastille: teân moät laâu ñaøi coå ñöôïc duøng laøm traïi tuø ôû Paris (Phaùp), bò daân chuùng phaù ngaøy
14/7/1789.
baûo chöôùng: gìn giöõ vaø che chôû.
thaùng Möôøi: cuoäc Caùch Maïng Nga xaûy ra vaøo ngaøy 25/10 theo lòch cuõ töùc ngaøy
7/11/1917 ñeå laät ñoå Chính Phuû Laâm Thôøi thaønh laäp cheá ñoä Soâ Vieát, phaân bieät
vôùi cuoäc caùch maïng thaùng Hai theo lòch cuõ töùc thaùng 3/1917 nhaèm laät ñoå cheá ñoä
quaân chuû (Nga Hoaøng chính phuû) ñeå laäp Chính Phuû Laâm Thôøi trong ñoù ñaûng
coäng saûn chæ laø thieåu soá.
phöông aùn: laø caùch thöùc giaûi quyeát moät vaán ñeà trong quaù khöù ñöôïc coi laø thoûa ñaùng, nay
ñöôïc coi laø khuoân maãu cho moïi ngöôøi laøm theo.
Toââ Lieân: lieân minh caùc Coäng Hoøa theo chuû nghóa xaõ hoäi soâ vieát, goïi taét laø Lieân Soâ
(URSS). Nga chæ laø moät coäng hoøa trong soá 15 nöôùc coäng hoøa khaùc.
boä saäu: nghóa chöõ laø böôùc ñi cuûa ngöôøi, caùch chaïy cuûa ngöïa, nghóa boùng laø trình töï tieán
haønh coâng vieäc.
Stakhanovisme: chuû tröông cuûa Stakhanov, chuyeân vieân ngöôøi Nga nghieân cöùu veà
caùch laøm vieäc cho höõu hieäu: phöông phaùp laøm gia taêng saûn phaåm baèng caùch ñaõi
ngoä caùc caù nhaân coù saùng kieán hay trong saûn xuaát, ñöôïc phaùt trieån vaø aùp duïng ôû
Lieân Soâ vaøo naêm 1935.
thueá bieán: söï tieán hoùa baèng hình thöùc loät xaùc ñeå leân moät möùc cao hôn.
phaïn thieân: laø Ñaïi Phaïn Thieân Vöông, vò thaàn cao nhaát trong Baø La Moân giaùo
(Brahmanism), 2 ngoâi kia laø Vishnu vaø Shiva.
cöông lónh: laø caùi daây keùo löôùi, caùi coå cuûa aùo. Trong chính trò, cöông lónh laø baûn toùm
löôïc nhöõng ñieåm quan troïng chuû yeáu trong chöông trình ñaáu tranh cuûa moät
chính ñaûng.
vu mieät: laø döïng chuyeän ñeå boâi xaáu ngöôøi vôùi muïc ñích ñeå haï uy tín.
cheá ñoä: nghóa chöõ laø nhöõng thöù duøng ñeå ño löôøng chung cho moïi ngöôøi. Trong chính trò,
cheá ñoä laø nhöõng nguyeân taéc cô baûn ñeå ñieàu haønh moät quoác gia phaûn aûnh qua toå
chöùùc chính quyeàn.
traãm trieäu: laø nhöõng gì ñaõ phaùt loä ra hình töôùng maø maét troâng tai nghe ñöôïc ñeå ñoaùn
bieát tröôùc nhöõng gì seõ phaûi xaûy ra sau ñoù, nhö nhìn ñieàm trôøi ñeå ñoaùn thôøi tieát.
quaùn töôûng: laø chuyeân chuù suy nghó ñeå tìm hieåu suoát doïc toaøn theå söï vieäc.
tinh dieäu : laø caùi tính chaát khoâng pha taïp, nhoû beù khoù nghó tôùi cuûa moät söï vaät (yù nieäm veà
phaân töû trong khoa hoïc, nhöõng nguyeân toá taïo neân vaät chaát).
thaêng hoa: nghóa chöõ laø ñöa leân cao vaø laøm cho röïc rôõ ñeïp ñeõ hôn. Trong taâm lyù hoïc,
HUYEÁT HOA 93
thaêng hoa laø söï chuyeån höôùng naêng löïc ñeå laøm nhöõng coâng vieäc ñöôïc coi laø cao
thöôïng, hôn laø duøng ñeå thoûa maõn nhöõng ñoøi hoûi sinh lyù bò coi laø thaáp heøn.
coâng ñöùc: laø nhöõng haønh ñoäng cuûa caù nhaân ñoùng goùp trong vieäc xaây döïng taäp theå.
Coù coâng lao vôùi ngöôøi goïi laø coâng, coù ñöùc hueä vôùi ngöôøi goïi laø ñöùc, nhöõng thaønh
quaû do tu thaân haønh ñaïo maø taïo neân trong cuoäc soáng cuûa moät ngöôøi.
Muses: Chín Naøng Ngheä Thuaät, chín ngöôøi con gaùi cuûa Zeus vôùi Mnemosyne, chia
nhau chuû trì caùc ngaønh Ngheä Thuaät:
1. Calliope coi veà loai thi ca anh huøng (epic poetry)
2. Clio coi veà lòch söû (history)
3. Erato coi veà thi ca tröõ tình (lyric poetry)
4. Euterpe coi veà aâm nhaïc (music)
5. Melpomene coi veà bi kòch (tragedy)
6. Polyhymnia coi veà aâm nhaïc teá töï (religious music)
7. Terpsichore coi veà vuõ (dance)
8. Thalia coi veà haøi kòch (comedy)
9. Urania coi veà thieân vaên (astronomy)
Muses coøn ñöôïc goïi chung laø nhöõng nguoàn höùng khôûi cuûa ngöôøi ngheä só.
löông taâm: laø caùi höôùng daãn con ngöôøi haønh ñoäng theo leõ phaûi maø ai cuõng coù.
laõng maïn: laø phoùng tuùng buoâng thaû khoâng keàm cheá moái thaát tình ñeå chaûy troâi traøn lan
nhö soùng nöôùc.
thôøi ñaïi: laø khoaûng thôøi gian raát daøi goàm nhieàu chuïc naêm, nhieàu traêm naêm, nhieàu ngaøn
naêm coù chung moät ñaëc tính noåi baät.
[ SÖÛ HOÀN
söû hoàn: phaàn tinh anh trong yù nghóa cuûa söû naèm aån taøng trong caùc söï kieän vuïn vaët ñöôïc
ghi cheùp laïi. Phaàn tinh thaàn cuûa söû, laøm cho söï kieän rôøi raïc thoáng nhaát thaønh
moät toaøn theå linh ñoäng ñaày yù nghóa.
hoái haän: giaän mình ñaõ laøm ñieàu traùi vôùi löông taâm, thieân lyù, nay giaùc ngoä, phaûn tænh
mong muoán söûa ñoåi loãi laàm xöa maø khoâng ñöôïc.
nhaân ñaïo: laø con ñöôøng maø loaøi ngöôøi phaûi ñi theo ñeå ñaït tôùi ñích ñieåm döï caàu laø soáng
töï do vaø haïnh phuùc trong hoøa bình vaø huynh ñeä. Nhaân ñaïo laø con ñöôøng vôùi
nhöõng chaëng tieán hoùa taát yeáu cuûa loaøi ngöôøi.
taêng tieán: laø söï phaùt trieån ña dieän cuûa moät vaät theå trong khoâng gian 3 chieàu goàm caû
phaåm laãn löôïng.
thöïc theå: laø moät vaät theå hieän höõu trong thöïc teá vôùi nhöõng caùch bieåu loä ñaëc thuø cuûa noù, laø
94 CHUÙ GIAÛI
caùi baûn chaát chaân thöïc cuûa moät vaät ñöôïc cuï theå hoùa trong thöïc teá.
phong thieän: xöa thieân töû ñi tuaàn thuù ñaép ñaát laøm neàn ôû nuùi Thaùi Sôn ñeå teá trôøi, queùt nuùi
nhoû ñeå teá ñaát goïi laø phong thieän.
Joseph Stalin (1879-1953): Toång Bí Thö ñaûng Coäng Saûn Lieân Soâ töø 1922-1953, Thuû
Töôùng Lieân Soâ töø 1941-1953.
Stalinism: nhöõng nguyeân taéc aùp duïng chuû nghóa coäng saûn theo Stalin, ñaëc bieät laø söï ñaøn
aùp thaúng tay phe ñoái laäp khaùc bieät veà chính kieán vaø yù thöùc heä, söï ñoäc taøi tuyeät
ñoái baèng caùch taäp trung quyeàn haønh vaøo tay moät caù nhaân, vaø ñöôøng loái quoác teá
xaâm löôïc.
Tsar, Czar: Nga Hoaøng, goïi chung nhöõng ngöôøi cai trò nöôùc Nga tôùi cuoäc caùch maïng
1917, chuû tröông ñoäc taøi.
Komintern: Toå chöùc Ñeä Tam Quoác Teá (1819-1943), do Lenin toå chöùc ôû Moscow, vôùùi
muïc ñích keát hôïp caùc toå chöùc coäng saûn quoác teá laïi vaø chuû tröông baønh tröôùng
chuû nghóa coäng saûn baèng phöông thöùc caùch maïng baïo ñoäng. Komintern bò
Stalin giaûi taùn vôùi muïc ñích ñeå laøm an taâm khoái Ñoàng Minh.
phaûn tænh: laø suy xeùt kyõ löôõng, thaåm ñònh laïi giaù trò nhöõng tö töôûng, haønh ñoäng maø tröôùc
ñaây mình cho laø ñuùng döôùi moät nhaõn quan môùi cuûa moät ngöôøi ñaõ giaùc ngoä.
Trong töông quan haønh ñoäng, phaûn tænh laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå coù hoái haän.
Phaùt xít (Fascism): chuû tröông chính theå ñoäc taøi, do moät laõnh tuï caàm quyeàn, ñeà cao chuû
nghóa quoác gia cöïc ñoan vôùi chính saùch xaâm löôïc vaø ñeà cao chuûng toäc. Phong
traøo phaùt xít YÙ cuûa Benito Mussolini (1883-1945) laäp ra töø 1922-1943.
Nazi: vieát taét töø Nazional Sozialist cuûa tieáng Ñöùc töùc ñaûng Quoác Gia Xaõ Hoäi goïi taét laø
Quoác Xaõ, ñieàu haønh nöôùc Ñöùc töø 1933 ñeán 1955 döôùi quyeàn laõnh ñaïo cuûa Adoft
Hitler (1889-1945). Nazism laø moät chuû thuyeát kinh teá chính trò ñöôïc döïa theo
cuoán “The Third German Reich” bao goàm nhöõng nguyeân taéc cai trò ñoäc taøi,
quoác gia kieåm soaùt heát moïi ngaønh kyõ ngheä, chuû tröông chuûng toäc sieâu vieät vaø
toân troïng quyeàn toái thöôïng cuûa laõnh tuï “Führer”.
Mahatma Gandhi (1869-1948): Laõnh tuï Quoác Gia AÁn Ñoä.
chuû nghóa: laø moät heä thoáng tö töôûng bao goàm nhöõng nguyeân taéc caên baûn ñeå höôùng daãn
haønh ñoäng ñöôïc caù nhaân hay toå chöùc tuaân theo vôùi moät chuû taâm. Chuû nghóa,
nghóa chöõ laø caùi yù nghóa coát yeáu ñöôïc chuû tröông bôûi moät caù nhaân naøo ñoù, ñaõ noùi
leân caùi tính chaát chuû quan vaø tích cöïc trong tö töôûng cuõng nhö haønh ñoäng cuûa
nhöõng ngöôøi toân thôø noù. Baûn chaát bieán dòch cuûa cuoäc ñôøi vaø söï ñaëc thuø cuûa hoaøn
caûnh deã laøm cho “caùi ñöôïc goïi laø” chuû nghóa trôû thaønh loãi thôøi, maát hieäu
nghieïäm, caàn phaûi xeùt laïi töøng phaàn hay toaøn dieän hoaëc loaïi boû. Vaø noù laøm neân
söï tieán boä trong tö töôûng cuûa nhaân loaïi ñi veà ñích ñieåm Nhaân Chuû sau nhieàu ñôït
HUYEÁT HOA 95
xeùt laïi, söûa sai.
vuõ truï: laø moät moâi tröôøng dung chöùa ñöôïc toaøn theå moïi söï vaät, moïi hieän töôïng ñaõ ñöôïc
con ngöôøi nhaän bieát vaø xeáp ñaët theo moät traät töï coù tính chaát chuû quan. Vuõ truï laø
moâi tröôøng sinh hoaït cuûa loaøi ngöôøi thoáng nhaát thaønh moät theå, cuõng nhö ñôøi laø
moâi tröôøng sinh hoaït cuûa caù nhaân. Baûn chaát cuûa vuõ truï vaø ñôøi laø söï ñuùc keát
khoâng gian vaø thôøi gian thaønh moät, do ñoù chuùng chæ khaùc bieät ôû möùc ñoä cao
thaáp, lôùn nhoû trong tieán trình caù bieät hoùa, cuï theå hoùa.
baù ñaïo: laø nhöõng phöông thuaät phaûi thöïc hieän ñeå laäp neân nghieäp baù. Baù chöa phaûi laø
ngöôøi caàm ñaàu thieân haï nhöng uy quyeàn cuõng truøm lôùp thieân haï, döôùi moät ngöôøi
maø treân muoân nngöôøi, thöôøng nhaân danh thieân töû, ñaïo nghóa ñeå sai xöû chö haàu.
Trong nghóa roäng, baù ñaïo ñöôïc hieåu nhö moät ñöôøng loái chính trò khinh nhaân
nghóa troïng kyõ thuaät, thöôøng duøng baïo löïc ñeå ñaøn aùp ngöôøi ñeå ñöôïc khaåu phuïc.
vöông ñaïo: ñöôøng loái ñeå laøm neân vöông nghieäp, thoáng nhaát toaøn thieân haï. Trong nghóa
roäng, vöông ñaïo ñöôïc hieåu nhö moââït ñöôøng loái chính trò troïng nhaân nghóa,
thöôøng duøng lyù töôûng ñaïo ñöùc ñeå caûm hoùa ngöôøi neân ñaït ñöôïc taâm phuïc.
ñaøo thaûi: laø ñaõi loïc laáy caùi toát, gaït boû nhöõng caùi xaáu, moät quy luaät cuûa soáng coøn vaø tieán
hoùa.
Leâ Vaên Höu: ngöôøi laøng Phuû Lyù, huyeän Ñoâng Sôn, tænh Thanh Hoùa, ñaäu Baûng Nhaõn
naêm 18 tuoåi (1247) döôùi thôøi Traàn Thaùi Toâng. Laøm ñeán Binh Boä Thöôïng Thö,
töôùc Nhaân Uyeân Haàu. OÂng laø söû gia ñaàu tieân cuûa Vieät Nam, laøm boä Ñaïi Vieät Söû
Kyù goàm 30 quyeån cheùp töø Trieäu Vuõ Ñeá (207 tr. C.N.) tôùi Lyù Chieâu Hoaøng
(1224).
Traàn Höng Ñaïo (Traàn Quoác Tuaán): coù coâng 3 laàn thaéng Moâng Coå, ñöôïc vua nhaø Traàn
phong laøm Thaùi Sö, Thöôïng Phuï, Thöôïng Quoác Coâng, Bình Baéc Ñaïi Nguyeân
Suùy, Höng Ñaïo Ñaïi Vöông, ñöôïc vua laäp sinh töø (thôø töø luùc coøn soáng) ôû Vaïn
Kieáp.
Haøn Nguyeãn Thuyeân: ngöôøi Thanh Laâm tænh Haûi Döông, laøm Hình Boä Thöôïng Thö
ñôøi Traàn Nhaân Toâng, duøng chöõ Noâm laøm thô phuù ñaàu tieân, “Baøi Vaên Teá Caù
Saáu”, töông töï nhö Haøn Duõ ñôøi Ñöôøng neân ñöôïc nhaø vua ñoåi thaønh Haøn
Thuyeân.
Leâ Thaùi Toå (Leâ Lôïi): khôûi nghóa ôû Lam Sôn choáng quaân Minh trong 10 naêm (1418-
1427), laäp neân trieàu Leâ (1428-1788).
Hoàng Ñöùc: nieân hieäu thöù hai cuûa vua Leâ Thaùnh Toâng (1460-1497), vò anh quaân cuûa
trieàu Leâ, vua thöù 4, taïo neân moät trieàu ñaïi cöïc thònh treân caû hai phöông dieâän voõ
coâng laãn vaên trò.
cöông thöôøng: goàm hai chöõ Tam Cöông (ba gieàng moái lôùn raøng buoäc loaøi ngöôøi: vôï
96 CHUÙ GIAÛI
choàng, cha con, vua toâi) vaø Nguõ Thöôøng (nhöõng nguyeân taéc, tieâu chuaån cuûa
nhaân luaân ñeå giaøng giöõ con ngöôøi vaøo xaõ hoäi).
ñeà cöông: nhöõng ñeà muïc chính, nhöõng neùt chuû yeáu caàn phaûi nghieân cöùu toû baøy moät caùch
saâu xa vaø toaøn dieän trong moät laõnh vöïc naøo ñoù.
theá heä: laø moät lôùp ngöôøi cuøng sinh ra vaø soáng trong moät khoaûng thôøi gian vaø khoâng gian
nhaát ñònh, cuøng chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng bieán ñoäng xaõ hoäi neân thöôøng coù
nhöõng ñaëc ñieåm töông ñoàng veà tö töôûng vaø haønh ñoäng. Nghóa chöõ cuûa Theá Heä laø
ñöôïc noái keát vì cuøng sinh soáng trong moät giai ñoaïn. Thôøi gian cuûa moät theá heä
thöôøng ñöôïc tính laø 30 naêm.
phuïc hoaït: laø söï soáng laïi cuûa moät thöïc theå ñaõ cheát, söï hoaït ñoäng trôû laïi cuûa moät thöïc theå
töôûng nhö ñaõ cheát töø laâu.
vaän haønh: ñi theo chu kyø nhaát ñònh khoâng ngöøng nghæ, giaùn ñoaïn.
khí tieát: laø goàm hai chöõ chí khí vaø tieát thaùo, nhöõng ñaëc tính cuûa maãu ngöôøi coâng chính ñaõ
daøy coâng haøm döôõng.
Chu Vaên An: danh nho thôøi vua Traàn Duï Toâng (1341-1369), daâng Thaát Traûm Sôù nhöng
khoâng ñöôïc vua nghe theo neân töø quan boû veà Chí Linh.
moâ phaïm: laø caùi khuoân thöôùc, maãu möïc ñöôïc chaáp nhaän laø tieâu chuaån ñeå moïi ngöôøi noi
theo maø haønh xöû trong moïi tröôøng hôïp.
huû baïi: laø hö hoûng, muïc naùt, duøng ñeå chæ nhöõng ngöôøi ñaõ loãi thôøi, coá chaáp, ngoan coá neân
laøm caûn ñaø tieán hoùa chung cuûa taäp theå.
dò ñoan: nghóa chöõ laø ñaàu moái khaùc laï, khoâng gioáng vôùi caùi thöôøng coù. Nghóa roäng noùi
tôùi nhöõng tín ngöôõng laøm con ngöôøi u meâ, sa ñoïa, lìa xa nhaân ñaïo.
voâ laäu quoác phoøng: moät neàn quoác phoøng lyù töôûng, khoâng moät keõ hôû ñeå ngoaïi nhaân coù
theå len vaøo hoaït ñoäng phaù hoaïi. Toaøn theå nhaân daân ñaõ ñöôïc “ñaûng hoùa” trong tö
töôûng vaø haønh ñoäng, vì toaøn theå nhöõng maàm moùng, cô duyeân maø ñòch coù theå lôïi
duïng ñeàu ñaõ ñöôïc thanh toaùn.
Tònh ñoä hoøa bình: Tònh ñoä, moät phaùp moân cuûa Phaät Giaùo chuû tröông ngoài thieàn, traàm tö
ñeå tìm hieåu vaø giaùc ngoä ñöôïc chaân lyù. Tònh ñoä hoøa bình laø moät neàn hoøa bình ñaït
ñöôïc baèng phöông phaùp tònh ñoä töùc laø söï giaùc ngoä trong yù thöùùc veà nhu caàu, baûn
chaát cuûa hoøa bình. Loaïi hoøa bình naøy chæ coù khi nhaân loaïi hieåu ñöôïc chaân lyù
tuyeät ñoái: Duy Nhaân
coâng caùn: laø ñi laøm vieäc coâng theo chæ thò cuûa caáp treân.
coâng caùn: laø chöõ gheùp coâng traïng, thaønh quaû cuûa coâng vieäc vaø taøi caùn, söï xöû duïng taøi
naêng ñeå laøm vieäc. Do ñoù coâng caùn (boä Löïc) chæ khaû naêng cuûa caù nhaân, coâng caùn
(boä Baùt) chæ coâng vieäc coù tính caùch khaùch quan.
HUYEÁT HOA 97
Atlas: nhaân vaät thaàn thoaïi coå Hy Laïp bò phaït phaûi vaùc caû baàu trôøi treân vai. Nghóa boùng,
ngöôøi phaûi gaùnh moät gaùnh naëng quaù söùc mình, moät ngöôøi ñaûm nhaän phaàn chuû
yeáu cuûa coâng vieäc.
kyø öu: noãi lo laéng lôùn lao vì töông lai cuûa caû nhaân quaàn xaõ hoäi, nöôùc noøi.
tang thöông: ruùt goïn töø caâu “thöông haûi bieán vi tang ñieàn”, dòch laø cuoäc beå daâu töùc
nhöõng cuoäc thay ñoåi lôùn töø caên goác coù aûnh höôûng ñeán nhieàu ngöôøi. Nghóa boùng
laø nhöõng cuoäc caùch maïng.
döông chu: laø hoaøn taát coâng khai phaàn cuï theå cuûa moät vieäc goàm nhöõng böôùc ñi tôùi keát
quaû. Döông chu laø giai ñoaïn thi haønh ñi sau phaàn aâm phaùt.
aâm phaùt: laø phaùt ñoäng aâm thaàm phaàn tröøu töôïng cuûa moät vieäc vôùi nhöõng suy tính ñeå
haønh ñoäng ñi tröôùc phaàn döông chu. Hai phaàn AÂm Döông boå tuùc cho nhau dieãn
taû yù nieäm phaân coâng.
tinh chæ cheá ñoä: nhöõng caùi hay, toát ñeïp, tinh hoa ñaõ ñöôïc chuoát loïc qua thôøi gian cuûa caùc
cheá ñoä.
vi mang: nhoû beù tôùi ñoä mô hoà khoâng phaân bieät ñöôïc roõ raøng, nhö coù nhö khoâng.
Delphe: ñeàn thôø thaàn Apollo ôû Hy Laïp. Apollo laø vò thaàn chuû trì veà aùnh saùng, veà trò
beänh, veà aâm nhaïc, veà ca, veà tieân tri vaø nhaát laø veà saéc ñeïp cuûa con ngöôøi.
uyeån hoàn: laø moät taâm hoàn ñaày nhöõng ñieàu uaát keát thaàm kín, saâu xa khoâng coù cô hoäi ñeå
toû loä, giaûi baøy cho vôi nhöõng daèn vaët, aùm aûnh.
Meá Heâ (Mò EÂ): Vua Lyù Thaùi Toâng (1028-1054) ngöï giaù ñi ñaùnh Chieâm Thaønh, vaøo ñeán
Phaät Theä (Thöøa Thieân) baét Vöông Phi Chieâm laø Mò EÂ vaø cung nöõ mang veà. Xa
giaù veà tôùi Lyù Nhaân, Thaùi Toâng cho ñoøi Mò EÂ sang chaàu beân thuyeàn Ngöï. Mò EÂ
giöõ tieát khoâng chòu, nhaûy xuoáng soâng töï töû. Nay phuû Lyù Nhaân coøn ñeàn thôø Mò EÂ.
Khu Laân (Khu Lieâm): cuoái ñôøi Haùn coù ngöôøi ôû huyeän Töôïng Laâm laø Khu Laân gieát quan
Huyeän Leänh roài töï xöng laøm vua, goïi teân nöôùc laø Laâm AÁp.
Aztec: (neàn vaên minh coå cuûa gioáng ngöôøi Nahuaiti maø Aztec chæ laø moät thaønh phaàn) ñaõ
taïo laäp moät ñeá quoác ôû vuøng ñaát cuûa Mexico ngaøy nay ñaõ bò Corteùs, ngöôøi Taây
Ban Nha chinh phuïc naêm 1519.
[ XUAÂN THU
xuaân thu: teân moät boä söû bieân nieân do Khoång Töû (551-479 tr. C.N.) döïa theo söû nöôùc Loã
maø san ñònh laïi, laø moät trong Nguõ Kinh cuûa Nho gia. Xuaân Thu laø hai muøa quan
troïng nhaát trong moät naêm ñoái vôùi daân soáng veà noâng nghieäp vôùi gieo troàng vaø
gaët haùi. Trong chính trò, ñoù cuõng laø hai muøa coù nhöõng leã nghi quan troïng, “xuaân
teá Ñeá, thu teá Thöôøng”, maø vua quan phaûi ñaûm nhieäm theo truyeàn thoáng ñeå trò
98 CHUÙ GIAÛI
daân “cheá ö Leã”. Vôùi quan nieäm “chính vi ñaïi” vaø vieäc nöôùc thì khoâng gì lôùn
baèng hai vieäc binh nhung vaø teá töï töùc vieäc vaên vaø vieäc voõ neân tuy Xuaân Thu coù
nghóa chöõ laø muøa xuaân muøa thu nhöng nghóa saâu xa cuûa noù laø vöông söï, vieäc
cuûa vua, vieäc cuûa nöôùc, tieán haønh treân nhòp thôøi gian thaêng traàm chu kyø cuûa lòch
söû voâ taän vôùi nhöõng ñoåi thay, bieán dòch. Xuaân Thu laø thôøi gian, laø caùi khung ñeå
dung chöùa lòch söû maø ngöôøi laøm chính trò khoâng theå boû qua neáu muoán hieâåu thôøi,
bieát theá ñeå “kieán cô nhi taùc”.
cöïc quyeàn: laø quyeàn haønh toái ña khoâng bò haïn cheá bôûi moät ngöôøi naøo hay moät cô cheá
naøo. Theo quan nieäm daân chuû, vôùi yù nieäm phaân quyeàn thì ñoù laø söï taäp quyeàn
quaù ñoä ñeán möùc ñoäc taøi. Ñaëc tính cuûa chuû nghóa cöïc quyeàn laø söï kieåm soaùt cuûa
nhaø nöôùc, chính phuû ñöôïc thöïc hieän toái ña treân moïi laõnh vöïc sinh hoaït xaõ hoäi,
ñaøn aùp ñoái laäp baèng baïo löïc, ñeà cao taäp theå hôn caù nhaân, ñeà cao chuûng toäc
(Nazi, Fascist), ñöôøng loái ñoái ngoaïi chuû tröông xaâm löôïc caùc nöôùc nhöôïc tieåu
baèng voõ löïc.
tö baûn: laø tieàn voán ñeå kinh doanh buoân baùn kieám lôøi. Chuû nghóa tö baûn laø moät heä thoáng
kinh teá trong ñoù söï ñaàu tö, quyeàn sôû höõu caùc phöông tieän saûn xuaát, caùc phöông
tieän phaân phoái haøng hoùa vaø söï trao ñoåi cuûa caûi ñeàu ñöôïc ñieàu haønh vaø baûo ñaûm
bôûi caùc caù nhaân hay caùc coâng ty. Caên baûn tö töôûng cuûa chuû nghóa tö baûn laø töï do
vaø caù nhaân, noù traùi nghòch vôùi caên baûn tö töôûng cuûa cöïc quyeàn chuû nghóa laø kyû
luaät vaø taäp theå.
coäng saûn: nghóa chöõ laø gom goùp taát caû caùc cuûa caûi cuûa moïi ngöôøi laøm moät, ñeå chung laïi.
Coäng saûn laø moät heä thoáng tö töôûng chuû tröông caûi taïo xaõ hoäi treân caên baûn taäp
trung moïi loaïi taøi saûn döôùi quyeàn tö höõu vaø quaûn trò cuûa nhaø nöôùc. Nhaø nöôùc
ñöôïc ñaûng laõnh ñaïo baèng chính saùch vaø ñöôøng loái ñoäc taøi, chuyeân chính. Treân
nhieàu ñieåm coäng saûn gioáng vôùi cöïc quyeàn. Söï khaùc bieät roõ reät nhaát laø cöïc quyeàn
ñöa chieâu baøi chuûng toäc (racism) coøn coäng saûn ñöa chieâu baøi giai caáp.
caáp tieán: laø söï tieán boä nhanh choùng, gaáp ruùt. Trong chính trò, chöõ caáp tieán duøng ñeå dòch
chöõ radical. Noù chæ nhöõng ngöôøi chuû tröông moät söï thay ñoåi hoaøn toaøn ñeán taän
goác reã trong nhöõng caûi caùch veà kinh teá, chính trò, xaõ hoäi qua nhöõng phöông phaùp
maïnh meõ, tröïc tieáp vaø khoâng thoûa hieäp.
phe truïc: dòch chöõ Axis, coù nghóa laø moät söï lieân keát cuûa nhieàu quoác gia trong vieäc thi
haønh moät ñöôøng loái chung veà ngoaïi giao vaø quaân söï. Trong thôøi Ñeä Nhò Theá
Chieán, phe Truïc goàm Ñöùc, YÙ, Nhaät. Danh töø Truïc Taâm duøng ñeå phaân bieät vôùi
Truïc Vaät, lieân minh caùc nöôùc coäng saûn theo duy vaät.
ñoàng minh: laø nhöõng ngöôøi cuøng “uoáng maùu aên theà” quyeát taâm cuøng laøm moät vieäc gì
cho ñeán thaønh coâng, khoâng löøa phaûn nöûa chöøng. Xöa, ñeå taïo loøng tin caên baûn
HUYEÁT HOA 99
trong vieäc coäng taùc laøm vieäc quan troïng ngöôøi ta thöôøng ñem muoâng sinh teá
thaàn roài gieát laáy maùu hoøa röôïu chia nhau cuøng uoáng maø theà. Nay Ñoàng Minh
chæ nhöõng quoác gia coù lieân heä quyeàn lôïi vôùi nhau qua nhöõng hieäp öôùc ñöôïc kyù
keát. Trong thôøi Ñeä Nhò Theá Chieán, phe Ñoàng Minh goàm 26 quoác gia choáng laïi
phe Truïc.
höôùng taâm: laø quay vaøo trong, trôû laïi giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa mình. Höôùng taâm
caùch maïng bao goàm caùch maïng daân toäc, caùch maïng daân sinh vaø caùch maïng daân
quyeàn.
giai caáp: laø moät heä thoáng caáp böïc treân döôùi, cao thaáp, hôn keùm cuûa moät caùi caàu thang.
Trong nghóa boùng, giai caáp laø yù nieäm ñöôïc duøng ñeå phaân chia xaõ hoäi ra nhöõng
taàng lôùp khaùc nhau caên cöù vaøo söï khaùc bieät cuûa huyeát thoáng (Baø La Moân) hay
cuûa taøi saûn vaät chaát (kinh teá) hay cuûa quyeàn theá (chính trò).
Chöõ giai caáp khi duøng trong “ñaáu tranh giai caáp” coù nghóa roäng bao goàm caû moät heä
thoáng (giai), bao goàm nhieàu taàng lôùp (caáp).
Chöõ giai caáp khi ñöôïc duøng trong “giai caáp voâ saûn” coù nghóa heïp chæ haïn cheá trong
lôùp (caáp) ngöôøi coù chung nhöõng ñieàu kieän ñeå ñöôïc coi laø voâ saûn.
Napoleùon Bonaparte (1769-1821): töôùng laõnh cuûa quaân ñoäi caùch maïng Phaùp, Hoaøng
Ñeá Phaùp töø 1804-1815.
Napoleùon thöùc: theo khuoân maãu, kieåu thöùùc nhö tröôøng hôïp Napoleùon.
lyù taéc: gheùp töø chöõ nguyeân lyù, caùi lyù to lôùn, caùi lyù coù töø luùc nguyeân thuûy, vaø chöõ quy taéc,
nhöõng maãu möïc, tieâu chuaån maø moïi ngöôøi cuøng phaûi theo. Lyù taéc laø nhöõng
nguyeân lyù caên baûn tieâu chuaån.
totem: do phieân aâm töø “Ojibwa ototeman” coù nghóa laø “anh em” trong ngoân ngöõ cuûa
ngöôøi da ñoû. Totem laø moät sinh vaät, loaøi caàm hay loaøi thuù hay moät vaät nhö nuùi,
caây... ñöôïc toân troïng coi laø bieåu hieäu cuûa moät thò toäc hay moät boä laïc, coù lieân heä
huyeát thoáng hoï haøng. Tuïc thôø Totem (totemism) xuaát hieän trong thôøi toái sô cuûa
nhaân loaïi khi loaøi ngöôøi coøn soáng caùch bieät vôùi nhöõng thò toäc hay boä laïc. Totem
ñöôïc dòch ra Vieät ngöõ laø vaät toå. Vaät toå cuûa noøi Baùch Vieät laø Tieân Roàng.
Moân: laø teân cuûa moät chuûng toäc coù ngoân ngöõ vaø vaên hoùa rieâng ôû roäng khaép vuøng Nam AÙ
Chaâu. Ngoân ngöõ Moân ñöôïc xeáp vaøo nhoùm lôùn bao goàm Mieán Ñieän, Khmer, goïi
laø Mon-Khmer. Vôùi nhöõng phaùt giaùc môùi trong laõnh vöïc ngöõ hoïc, ngöôøi ta tìm
ñöôïc söï lieân heä maät thieát cuûa Moân vôùi Vieät treân nhieàu laõnh vöïc.
Toâ Nga: laø nöôùc Nga môùi theo chuû nghóa coäng saûn. Toâ Lieân laø Lieân Bang Soâ Vieát.
phaân tang: laø phaân taùn, thuû tieâu nhöõng tang chöùng ñaõ coù ñeå troán toäi. Phaân tang laø moät
haønh ñoäng môø aùm phaïm phaùp.
caùch maïng Taân Hôïi (1911): Cuoái theá kyû 19, trieàu ñình Maõn Thanh quaù thoái naùt, bò Taây
100 CHUÙ GIAÛI

Phöông duøng voõ löïc cheøn eùp laáy ñaát. Daân chuùng baát phuïc, ngaøy 10/10/1911
caùch maïng noåi leân ôû Vuõ Xöông vôùi côø Höng Haùn Dieät Thanh, trong 3 thaùng coù
tôùi 16 tænh höôûng öùng cuoäc caùch maïng. Ngaøy 12/12/1911 quaân caùch maïng laáy
ñöôïc Nam Kinh, lieân hôïp caùc tænh, toå chöùc chính phuû laâm thôøi, cöû Leâ Nguyeân
Hoàng laøm Toång Tö Leänh. Sau ñoù Toân Vaên töø haûi ngoaïi trôû veà, ñöôïc cöû laøm
Toång Thoáng laâm thôøi, nhaäm chöùc ôû Nam Kinh vaøo teát Nguyeân Ñaùn naêm Nhaâm
Tyù (1912), duøng côø Naêm Saéc laøm quoác kyø. Sau cuoäc giaûng hoøa giöõa phe caùch
maïng ôû phía Nam vôùi Vieân Theá Khaûi ôû phía Baéc, vua Thanh Tuyeân Thoáng
(1909-1912) tuyeân boá thoaùi vò. Trung Hoa laäp Coäng Hoøa Daân Quoác (1912)
chaám döùt aùch thoáng trò cuûa Maõn Thanh trong 268 naêm (1644-1912). Leã Song
Thaäp 10/10 laø ngaøy Quoác Khaùnh cuûa Trung Hoa Quoác Gia (Ñaøi Loan). Côø
thanh thieân baïch nhaät maõn ñòa hoàng, maët trôøi maøu traéng 12 tia, chæ ñöôïc duøng
laøm quoác kyø töø naêm 1926 khi Töôûng Giôùi Thaïch thaønh laäp chính phuû Nam Kinh.
Ñoù cuõng laø ñaûng kyø cuûa Trung Hoa Quoác Daân Ñaûng.
maëc nhaän: laø nhaän moät caùch mieãn cöôõng, laëng leõ, khoâng ñöôïc vöøa yù nhöng vì hoaøn
caûnh baét buoäc.
Toân Vaên (1866-1925): töï laø Daät Tieân, hieäu Trung Sôn, laäp ra Tam Daân Chuû Nghóa (Daân
Toäc, Daân Quyeàn, Daân Sinh), Nguõ Quyeàn Hieán Phaùp (Haønh Phaùp, Laäp Phaùp, Tö
Phaùp, Khaûo Thí, Giaùm Saùt). Toång Thoáng ñaàu tieân cuûa Trung Hoa, ñöôïc toân laø
Quoác Phuï.
chính löôïc: laø ñöôøng loái, phöông höôùng haønh ñoäng cuûa moät quoác gia ñöôïc hoaïch ñònh
do nhöõng nhaø laõnh ñaïo nhaèm taïo nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi nhaát cho quoác gia
ñoù sinh hoaït treân quoác teá.
chieán löôïc: laø toaøn boä keá hoaïch aán ñònh caùch thöùc ñieàu haønh, öùng phoù vôùi baïn thuø treân
moïi phöông dieän, trong moïi hoaøn caûnh ñöôïc tính tröôùc laø coù theå xaûy ra trong
moät cuoäc chieán ñeå naém chaéc phaàn thaéng lôïi veà mình. Trong söï lieân heä tö töôûng,
chính löôïc laø phöông chaâm coù tính caùch bao quaùt, chieán löôïc laø phöông thöùc vaø
chieán thuaät laø phöông phaùp.
hoäi sö: laø taäp trung quaân ñoäi vôùi caáp soá lôùn, laáy ñôn vò sö ñoaøn laøm tieâu chuaån.
Jawaharlal Nehru (1889-1964): Thuû Töôùng AÁn Ñoä töø 1947 ñeán 1964, theo thuyeát
Trung Laäp.
phong traøo: nghóa chöõ laø gioù vaø nöôùc trieàu, laø nhöõng löïc thieân nhieân maø söùùc ngöôøi
khoâng sao caûn noåi, nghóa roäng laø nhöõng hieän töôïng xaõ hoäi oàn aøo vôùi söï tham döï
cuûa quaûng ñaïi quaàn chuùng trong moät ít laâu roài tan bieán ñi nhö nöôùùc trieàu ruùt
xuoáng vaø gioù laïi ngöøng.
nhöôïc ñieåm, yeáu ñieåm, khuyeát ñieåm: nhöôïc ñieåm laø choã keùm coûi nhaát cuûa moät ngöôøi,
HUYEÁT HOA 101

moät vaät, moät cô caáu. Yeáu ñieåm laø choã quan troïng coù aûnh höôûng sinh töû tôùi toaøn
boä moät cô caáu, moät caù nhaân, moät söï vaät. Khuyeát ñieåm laø choã thieáu soùt caàn boå tuùc
cuûa moät ngöôøi, cuûa moät söï vaät.
Monroism: chuû thuyeát Monroe. James Monroe (1758-1831), Toång Thoáng thöùù 5 cuûa
Hoa Kyø trong hai nhieäm kyø töø 1817 ñeán 1825. Chuû thuyeát naøy chöùùa ñöïng trong
thoâng ñieäp gôûi Thöôïng Vieän Hoa Kyø vaøo naêm 1823 toá caùo vaø leân aùn söï can
thieäp cuûa caùc quoác gia AÂu chaâu vaøo nhöõng vaán ñeà rieâng cuûa Myõ–Taây Ban Nha,
cuõng nhö ngaên caûn moïi döï tính thöïc daân cuûa caùc quoác gia AÂu chaâu nhaèm vaøo
Myõ chaâu.
maïn tính: laø tính chaát phaùt trieån chaäm cuûa moät söï vaät, moät caên beänh, chæ töø töø taêng theo
thôøi gian.
phuïc höng, phuïc hoaït: Phuïc Höng laø döïng laïi moät caùi gì ñaõ ñoå naùt, laøm cho vöõng chaõi
cöôøng thònh moät caùi gì ñaõ suy thoaùi. Phuïc Hoaït laø laøm soáng laïi moät caùi gì ñaõ
cheát, ñaõ baát ñoäng töø laâu. Phuïc Höng duøng cho nhöõng cô caáu, khuoân maãu ñònh
cheá, tinh thaàn truyeàn thoáng, laø phaàn theå, coøn Phuïc Hoaït duøng cho phaàn duïng
trong vieäc thöïïc haønh, vieäc soáng...
tieàm thöùùc: laø phaàn thöùc naèm chìm saâu trong queân laõng, ngoaøi taàm kieåm soaùt cuûa yù thöùc.
Theo taâm lyù hoïc, caùi “thöùùc” cuûa con ngöôøi coù hai phaàn. Moät phaàn goïi laø yù thöùc,
laø caùi thöùùc ñöôïc nhaän bieát vaø kieåm soaùt bôûi chuû theå goàm nhöõõng kieán thöùc, söï
kieän ñuû loaïi ñöôïc xeáp ñaët, xöû duïng theo yù chí. Moät phaàn khaùc raát lôùn goïi laø tieàm
thöùùc, laø nôi chöùa nhöõõng söï kieän, kieán thöùc, öôùùc voïng, ñaõ bò queân laõng, bò öùc cheá
töøø laâu naêm vaãn hoaït ñoäng ngaàm khoâng chòu söï chi phoái cuûa yù chí, vaø khoâng
ñöôïc nhaän ra bôûi ngay chính chuû theå.
ñoät bieán: laø söï thay ñoåi baát ngôø veà hình thöùc, traïng thaùi, vò theá cuûa moät söï vaät.
ñaëc bieán: laø söï thay ñoåi theo moät caùch rieâng chöa töøng coù, hoaøn toaøn môùùi laï so vôùi
nhöõõng caùi tröôùc.
thueá bieán: laø söï thay ñoåi theo giai ñoaïn, theo ñònh kyø ñeå lôùùn leân theo ñaø tieán hoùa nhö
raén loät xaùc, hình thay ñoåi maø vaãn giöõ ñöôïc baûn chaát.
lyù töôûng: laø ñieàu ñöôïc loaøi ngöôøi toân thôø, coi laø muïc ñích, yù nghóa cuûa cuoäc soáng,
phöông höôùng vaø tieâu chuaån cuûa haønh ñoäng.
söùù meänh: nghóa chöõ laø ngöôøi ñöôïïc vua hay trôøi sai laøm moät vieäc gì. Nghóa roäng laø moät
nhieäm vuï coù tính caùch quan troïng vaø thieâng lieâng vôùi öu tieân thi haønh.
Moise (Moses): vò tieân tri ñaõ daãn daân Do Thaùi ra khoûi ñaát Ai Caäp, laø vò laõnh ñaïo Do Thaùi
trong nhöõng naêm lang thang tìm queâ höông. Taïi nuùi Sinai, Moses ñöôïc Chuùa
truyeàn nhöõõng ñieàu luaät soáng ñeå Moses truyeàn laïi cho daân chuùng theo.
102 CHUÙ GIAÛI

chæ huy: nghóa chöõ laø lay ñoäng ngoùn tay, nghóa roäng laø ñieàu ñoäng keû khaùc laøm vieäc theo
yù mình.
höôùng thöôïng: laø troâng leân phía treân, nhìn veà phía tröôùc, nghóa laø coù khuynh höôùng tieán
boä, luoân luoân caàu tieán chöùù khoâng baûo thuû.
chæ ñaïo: laø tieáng gheùp bôûi chæ huy vaø laõnh ñaïo. Söï khaùc bieät giöõa chæ huy vaø laõnh ñaïo
naèm ôû baûn chaát. Chæ huy naëng veà ñoân ñoác thi haønh. Laõnh ñaïo naëng veà ñöôøng loái
vaø keá hoaïch.
theå heä: laø keát buoäc laïi, noái lieàn vôùi nhau thaønh moät theå, moät toaøn theå coù thöùù töï tröôùùc sau
roõ raøng.
phaùt quaät: laø ñaøo bôùi ñeå laáy moät vaät gì ñaõ bò choân laáp döôùi ñaát.
phaùt huy: laø laøm cho roõ nhöõng yù nghóa, caùi hay caùi ñeïp cuûa moät söï vieäc maø bình thöôøng
ít ngöôøi nhaän bieát, nhìn thaáy.
trieát hoïc: laø ngaønh hoïc veà nhöõng nguyeân lyù vaø yù nghóa chaân thöïc cuûa vuõ truï, cuûa con
ngöôøi, cuûa xaõ hoäi laøm caên baûn cho vuõ truï quan, nhaân sinh quan vaø chính trò quan
ñeå höôùng daãn haønh ñoäng nhaân loaïi.
khoa hoïc: laø moân hoïc nghieân cöùu veà caùc hieän töôïng trong theá giôùùi vaät chaát ñeå tìm ra quy
luaät chi phoái söï vaän haønh cuûa chuùng. Ñaëc tính cuûa khoa hoïc laø coù phöông phaùp,
coù heä thoáng roõ reät.
thuaät hoïc: laø moân hoïc öùùng duïng caùc kieán thöùc khoa hoïc ñaõ ñöôïc heä thoáng thaønh luaät taéc
ñeå cheá taïo khí cuï giuùp con ngöôøi caûi taïo thieân nhieân vaø xaõ hoäi moät caùch höõu
hieäu.
laäp tröôøng: laø vò trí ñöùùng ñeå tranh ñaáu, laøm vieäc trong xaõ hoäi. Nghóa roäng, laäp tröôøng laø
thaùi ñoä, chuû tröông cuûa moät ngöôøi, cuûa moät toå chöùc tröôùùc nhöõng chuyeån ñoäng
cuûa thôøi theá.
sieâu nhieân: laø vöôïït leân treân taát caû nhöõng boù buoäc cuûa vaät chaát thöôøng chi phoái con
ngöôøi, vöôïït caùi bình thöôøng. Laäp tröôøng sieâu nhieân vaø thieâng lieâng laø laäp
tröôøng lyù töôûng coù tính chaát toân giaùo cuûa loøng tin thôø.
vaên hoùa: nghóa chöõ laø laøm cho ñeïp ra, toát theâm. Nghóa roäng, vaên hoùa laø toaøn theå nhöõng
thaønh quaû loaøi ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc trong tieán trình “soáng coøn, noái tieáp vaø tieán
hoùa” ñeán voâ cuøng. Hình thöùùc cuûa vaên hoùa ñöôïc theå hieän qua caùc sinh hoaït xaõ
hoäi, chính trò, kinh teá, giaùo duïc, khoa hoïc, ngheä thuaät. Noäi dung cuûa vaên hoùa laø
con ngöôøi vôùi nhöõõng khaû naêng voâ haïn cuûa mình.
vaên minh: nghóa chöõ laø laøm cho saùng caùi veû ñeïp, laøm loä roõ caùi hay. Nghóa roäng, vaên
minh laø tình traïng, möùc ñoä loaøi ngöôøøi ñaõ ñaït ñöôïc trong tieán trình “soáng coøn, noái
tieáp, tieán hoùa” ñeán voâ cuøng. Vaên minh vaø vaên hoùa laø hai töø thöôøng ñöôïc duøng
HUYEÁT HOA 103

laãn vôùi moät nghóa töông ñoái ñeå dieãn taû söï ñoái nghòch vôùùi töø daõ man. Tuy nhieân,
khi ñöôïc xöû duïng moät caùch chính xaùc, vaên minh vaø vaên hoùa coù nhöõõng ñieåm khaùc
nhau raát caên baûn duø coù cuøng moät ñoái töôïng laø con ngöôøi, cuøng moät chieàu tieán laø
höôùùng thöôïïng. Vaên hoùa haøm chöùa yù nieäm lieân tuïc cuûa tieán trình. Hoùa laø chuyeån
bieán töø moät traïng thaùi, moät hình daïng naøy sang moät traïng thaùi, moät hình daïng
khaùc nhöng vaãn giöõ ñöôïc söï thoáng nhaát vaø baûn chaát, nhö con taèm hoùa böôùm.
Chöõ töông ñöông cuûa vaên hoùa trong Anh ngöõ laø culture, do chöõ cultura cuûa La
Tinh coù nghóa laø söï caøy caáy troàng troït, cuõng mang yù nieäm lieân tuïc cuûa nhöõõng
coâng vieäc caøy caáy, gieo troàng, gaët haùi...
Vaên minh haøm chöùa yù nieäm tình traïng cuûa tieán trình. Minh laø saùng ñeå noùi leân tình
traïng ñoái nghòch vôùùi toái taêm ôû sôn daõ hoang vu. Chöõ töông ñöông cuûa vaên minh trong
Anh ngöõ laø civilisation do chöõ civilis cuûa La Tinh coù nghóa laø “thuoäc veà ngöôøi daân soáng
ôû moät thaønh phoá”.
Vaên hoùa nhaán maïnh veà tinh thaàn, tö töôûng, phaàn noäi dung, do ñoù vaên hoùa luoân ñi
ñoâi vôùi giaùo duïc vaø ngheä thuaät nhaân baûn.
Vaên minh nhaán maïnh veà hình thöùùc vaø cô caáu, phaàn öùùng duïng, do ñoù vaên minh luoân
ñi ñoâi vôùùi nhöõõng tieän nghi vaät chaát vaø kyõ thuaät cô khí thôøi ñaïi.
nhaân tình: laø nhöõõng caùch bieâåu loä coù tính chaát chung cho caû loaøi ngöôøi tröôùùc moät söï kieän
naøo ñoù.
theá coá: laø thoùi ñôøi, nhöõng söï vieäc xaûy ra trong ñôøøi soáng xaõ hoäi.
lòch trình: laø nhöõõng giai ñoaïn ñaõ traûi qua, ñoàng nghóa vôùi quaù trình. Cuøng mang yù nghóa
goàm nhöõng giai ñoaïn, nhöng tieán trình laø nhìn veà ñích ñieåm, coøn quaù trình hay
lòch trình laø nhìn ngöôïc veà khôûi ñieåm. Söï khaùc bieät naèm ôû chieàu höôùng thuaän
nghòch.
thi thieát: laø chöõ gheùp goàm thi haønh vaø kieán thieát, thi haønh nhöõng ñoà aùn kieán thieát.
chính saùch: laø ñöôøng loái keá hoaïch chính trò goàm ñuû phöông chaâm, phöông thöùc, phöông
phaùp.
danh nghóa: laø chöõ gheùp cuûa danh xöng vaø nghóa lyù, töùc laø hai phaàn cuûa moät vaät: danh
vaø thöïc, hình thöùc vaø noäi dung maø theo thuyeát chính danh thì phaûi phuø hôïp vôùi
nhau khoâng ñöôïc maâu thuaãn.
söï coá: laø caùi côù sinh ra chuyeän, gaây ra vieäc, töùc laø muïc ñích vaø nguyeân nhaân cuûa moät söï
vieäc.
khaùch quan: laø xem xeùt vaán ñeà, söï vieäc treân cöông vò khaùch, ngöôøi khoâng laøm chuû,
khoâng lieân can tôùi vaán ñeà hoaëc lieân can vôùi tö caùch phuï, neân khoâng bò aûnh
höôûng cuûa tình caûm, quyeàn lôïi laøm sai laïc.
chuû quan: laø xem xeùt vaán ñeà, söï vieäc treân cöông vò chuû, ngöôøi tröïc tieáp chòu traùch
104 CHUÙ GIAÛI

nhieäm, lieân can tôùi vaán ñeà, coi laø ngöôøi chính trong vieäc neân deã bò thieân leäch
thieáu chính xaùc, dó coâng vi tö.
Khaùch, chuû laø hai thaùi ñoä maâu thuaãn do khaùc bieät laäp tröôøng, nôi ñöùng nhìn söï
vaät—quan ñieåm—maø khaùch quan ñöôïc duøng vôùi nghóa roäng laø ñaët ñoái
töôïng—khaùch—laøm chính, chæ quan saùt nhöõng gì cuûa ñoái töôïng bieåu loä ra ngoaøi maø ai
cuõng coù theå nhìn thaáy, coøn chuû quan ñöôïc duøng vôùi nghóa roäng laø ñaët ngöôøi quan
saùt—chuû—laø chính, ñoái töôïng ñöôïc quan saùt laø phuï, do ñoù noùi nhieàu veà nhöõng caûm
töôûng, suy luaän cuûa chuû maø thieáu söï kieän cuï theå cuûa ñoái töôïng ñeå giaûi quyeát vaán ñeà moät
caùch thích nghi.
Khaùch quan luoân luoân ñi vôùi khoa hoïc, ñi vôùi söï kieän, coøn chuû quan thöôøng ñi vôùi
thaønh kieán vaø voõ ñoaùn.
khoan ñaïi: laø chöõ gheùp cuûa khoan dung vaø ñaïi löôïng, coù nghóa laø roäng raõi, to lôùn, nghóa
boùng laø taâm hoàn roäng raõi bao dung ñöôïc nhöõng lôõ laàm cuûa ngöôøi.
vaät chaát: tieáng goïi chung taát caû nhöõng gì cuï theå coù theå caûm nhaän ñöôïc baèng giaùc quan.
Nghóa chöõ laø caùi chaát ñeå ñaøo taïo neân vaät, laøm cho vaät coù moät hình daùng nhaát
ñònh, hieän dieän trong khoâng gian ba chieàu vôùi moät khoái löôïng naøo ñoù.
tinh thaàn: nghóa chöõ laø phaàn cao nhaát cuûa con ngöôøi beân treân xaùc thòt vaät chaát. Ngöôøi ta
quan nieäm theå xaùc con ngöôøi soáng ñöôïc laø do maùu nuoâi cô theå. Maùu thaêng hoa
thaønh tinh, roài tinh laïi hoùa khí thaønh thaàn, thaàn chu löu khaép cô theå. Ngöôøi cheát
thaàn lìa. Duøng trong nghóa roäng, tinh thaàn bao goàm nhöõng tö töôûng vaø tình caûm,
laø nhöõng gì ñoái nghòch vôùi vaät chaát cuï theå, roõ reät vaø coù theå duøng giaùc quan ñeå
nhaän bieát moät caùch tröïc tieáp.
taû pí luø haåu loán: moùn aên laøm ra do caùc thöù ñoà aên thöøa böõa tröôùc ñoå chung laïi maø naáu.
ñaëc tính, ñaëc ñieåm: Ñaëc tính laø caùi tính rieâng, caùi baûn chaát rieâng cuûa moät söï vaät maø söï
vaät khaùc khoâng coù. Ñaëc ñieåm laø caùi vò trí ñöôïc xaùc ñònh cuûa moät söï vaät trong
töông quan vôùi toaøn theå. Chöõ ñaëc tính vaø ñaëc ñieåm thöôøng bò duøng laãn ñeå chæ söï
ñaëc bieät cuûa moät vaät. Tuy nhieân khi phaân taùch kyõ löôõng thì ñaëc tính chæ phaàn
beân trong cuûa söï vaät, ñaëc ñieåm chæ phaàn ngoaøi.
loä tuyeán: laø chieàu daøi cuûa con ñöôøng.
chính trò loä tuyeán: laø ñöôøng loái chính trò, caên cöù vaøo nhu caàu chuû quan vaø tình hình
khaùch quan cuûa hoaøn caûnh maø quyeát ñònh neân phöông chaâm vaø phöông phaùp
haønh ñoäng ñeå sao cho coù keát quaû.
ñaëc thuø: raát khaùc nhau, khoâng theå naøo laãn loän ñöôïc.
daân toäc: nghóa chöõ laø moät taäp theå ngöôøi chung soáng trong moät quoác gia coù nhöõng lieân heä
vôùi nhau veà chính trò, vaên hoùa, ngoân ngöõ, phong tuïc (Daân) hay veà huyeát thoáng
(Toäc). Do ñoù daân toäc ôû möùc ñoä coù toå chöùc, cô caáu xaõ hoäi cao hôn boä toäc vì ñaõ
HUYEÁT HOA 105

tieán hoùa, bieát keát hôïp nhieàu chuûng toäc laïi. Thôøi xöa, danh töø baùch tính, traêm hoï
ñöôïc duøng ñeå dieãn taû yù nieäm daân toäc, nhöõng ngöôøi soáng döôùi quyeàn cai trò cuûa
moät oâng vua.
chuyeân chính: cheá ñoä, chính theå do moät caù nhaân hay moät ñaûng naém chính quyeàn vôùi
quyeàn haønh voâ haïn trong vieäc hoaïch ñònh ñöôøng loái quoác gia. Chuyeân cheá trong
quaân chuû chuyeân cheá laø noùi veà cheá ñoä ñoäc taøi, coøn chuyeân chính trong voâ saûn
chuyeân chính laø noùi veà chính saùch ñoäc taøi, tuy nhieân trong thöïc teá vaãn duøng laãn
vôùi nhau. Xeùt veà möùc ñoä thì chuyeân chính ñaùng sôï hôn vì ñaày thuû ñoaïn khoân
kheùo daáu döôùi voû daân chuû, coøn chuyeân cheá thì loä roõ ra hình thöùc khoâng daáu dieám
nhö cheá ñoä quaân chuû.
daân quyeàn: laø quyeàn lôïi cuûa ngöôøi daân veà phöông dieän chính trò maø chính quyeàn cuûa
quoác gia phaûi toân troïng nhö quyeàn: töï do ngoân luaän, hoäi hoïp, öùng cöû, baàu cöû...
daân sinh: laø caùch sinh soáng, möùc soáng cuûa ngöôøi daân, quyeàn lôïi cuûa ngöôøi daân veà
phöông dieän kinh teá maø chính quyeàn cuûa quoác gia ñoù phaûi toân troïng nhö quyeàn
tö höõu, choïn ngheà hôïp vôùi khaû naêng...
quoác gia tö baûn cöïc quyeàn: chuû tröông ñeå nhöõng nhaø ñaïi tö baûn caàm quyeàn hay chi
phoái ñöôøng loái chính trò cuûa quoác gia. Quoác gia tö baûn cöïc quyeàn coù nhieàu ñieåm
gioáng vôùi tö baûn nhaø nöôùc cuûa coäng saûn nhö tö baûn taäp trung vaøo moät soá ít ngöôøi
coù quyeàn haønh lôùn. söï khaùc nhau laø ôû phe coäng saûn giai caáp ñaûng “voâ saûn” naém
quyeàn coøn ôû phe quoác gia thì giai caáp “tö baûn” aûnh höôûng chi phoái quyeàn.
quoác daân: laø toaøn theå coâng daân, nhöõng ngöôøi coù quoác tòch cuûa quoác gia ñoù. Toaøn theå
daân cuûa moät nöôùc thoáng nhaát thaønh moät ñôn vò. Quoác daân vaø daân toäc tuy cuøng
coù moät noäi dung laø noùi veà taäp theå ngöôøi cuûa moät nöôùc nhöng hai töø naøy coù
nhöõng saéc thaùi khaùc nhau. Quoác daân laø ngoân töø cuûa vaän duïng chính trò coù muïc
ñích thoáng nhaát baèng toång quaùt hoùa, coøn daân toäc laø ngoân töø cuûa khoa hoïc phaân
tích.
quoác toäc: laø chuûng toäc chính, chuûng toäc ñöôïc ñeà cao vaø naém quyeàn laõnh ñaïo quoác gia.
quoác quaân: laø quaân ñoäi cuûa moät quoác gia.
quoác daân daân chuû chuyeân chính: cheá ñoä daân chuû do toaøn daân uûy nhieäm cho moät caù
nhaân (laõnh tuï) hay moät ñaûng ñoäc quyeàn laõnh ñaïo.
hoïc thuyeát, chuû thuyeát: hoïc thuyeát laø toaøn boä moät heä thoáng tö töôûng bao goàm nhöõng
nguyeân taéc haønh xöû vaø moät laäp tröôøng roõ reät cuûa moät caù nhaân coù uy tín ñöôïc coi
nhö laø moät khuoân maãu cho ñôøi. Hoïc thuyeát vaø chuû thuyeát ñoàng nghóa trong noäi
dung nhöng khaùc nhau trong vò theá. Ngöôøi ta thöôøng nghieân cöùu hoïc thuyeát
nhöng laïi chæ aùp duïng thi haønh chuû thuyeát. Hoïc thuyeát coù theå trôû thaønh taø thuyeát
hay chính thuyeát tuøy quan ñieåm cuûa ngöôøi theo. Chuû thuyeát ñöôïc ñeà cao seõ
106 CHUÙ GIAÛI

thaønh chuû nghóa töùc laø caùi nghóa lôùn, caùi caên baûn maø loaøi ngöôøi theo ñeå xaõ hoäi
tieán hoùa trong traät töï vaø thònh vöôïng.
Kinh Dòch: laø moät trong Nguõ Kinh, do Phuïc Hy saùng taùc, Vaên Vöông khai trieån, Khoång
Töû san ñònh. Cuoán saùch naøy ñöôïc coi laø coå nhaát cuûa nhaân loaïi bao goàm nhöõng yù
nieäm neàn taûng veà vuõ truï nhaân sinh.
Trung Dung: moät trong Töù Thö cuûa Töû Tö, hoïc troø Khoång Töû, nghóa laø caùi Ñaïo khoâng
thieân leäch maø thöôøng thöôøng ai cuõng coù theå thi haønh ñöôïc.
Kinh Leã: moät trong Nguõ Kinh do Khoång Töû san ñònh goàm 3 taäp laø Leã Kyù, Chu Leã, Nghi
Leã.
lieân hoaøn tính: töùc laø thoáng nhaát tính, caùc phaàn töû ñöôïc noái keát laïi vôùi nhau nhö moät sôïi
daây xích, caùi noï hoã trôï vaø noái keát chaët cheõ vôùi caùi kia khoâng maâu thuaãn, rôøi raïc.
maâu thuaãn: laø traùi ngöôïc nhau, söï traùi ngöôïc nhau veà baûn chaát vaø chieàu höôùng cuûa hai
söï vaät.
xung ñoät: laø söï ñuïng ñoä cuûa hai löïc löôïng, cuûa caû hai phía, hai söï vaät. Maâu Thuaãn vaø
Xung Ñoät cuøng coù nghóa laø khoâng coù söï hoøa hôïp trong thoáng nhaát giöõa caùc thaønh
phaàn trong moät toaøn theå. Nhöng Maâu Thuaãn noùi veà baûn chaát, coøn Xung Ñoät noùi
veà hieän töôïng. Maâu Thuaãn chæ tieán ñeán möùc xung ñoät khi coù ñieàu kieän thuaän lôïi.
caùch maïng giai ñoaïn luaän: quan nieäm thöïc hieän caùch maïng theo töøng giai ñoaïn chieán
thuaät cuûa Lenin, khoâng tröïc tieáp ñi thaúng ñeán cöùu caùnh, muïc ñích toái haäu cuûa
caùch maïng, töïa nhö ngöôøi ñi ñöôøng xa tieän ñaâu nghæ ñoù. Söï maâu thuaãn giöõa muïc
ñích giai ñoaïn vaø muïc ñích cuûa caû tieán trình caùch maïng voâ saûn do Lenin hoaïch
ñònh bò coi laø do söï khoâng quaùn trieät tình hình vaø caùi bieát khoâng suoát doïc maø ra.
dòch chuû taùi noâ: laø tieáp tuïc laøm kieáp toâi ñoøi cho moät oâng chuû môùi.
phong kieán: chöõ gheùp cuûa Phong Haàu Kieán Quoác, laø moät thôøi ñaïi lòch söû xa xöa, vua
phong töôùc cho nhöõng ngöôøi coù coâng vaø caét ñaát cho hoï laøm moät nöôùc rieâng goïi
laø chö haàu. Töôùc goàm coù 5 baäc: Coâng, Haàu, Baù, Töû, Nam. Caùc chö haàu coù trieàu
ñình rieâng vôùi ñuû caùc quan vaên voõ. Do ñoù xaõ hoäi phong kieán laø moät xaõ hoäi coù
nhieàu giai caáp, ngöôøi daân trong xaõ hoäi ñoù chòu nhieàu ñieàu baát coâng, vaø ngay caû
ngöôøi daân cuõng laø “taøi saûn” cuûa nhaø vua chöù khoâng noùi gì ñeán ñaát ñai vaø nhöõng
thöù khaùc. Trong ngoân töø chính trò, Phong Kieán ñöôïc duøng vôùi nghóa roäng chæ
nhöõng haønh ñoäng, tö töôûng bò cho laïc haäu, khoâng vaên minh tieán boä vaø ñi xa hôn
nöõa laø bò coi nhö laø moät toäi danh chæ söï boùc loät, aùp cheá ñoàng baøo vaø phaûn ñoäng
ñoái vôùi coâng cuoäc caùch maïng.
voâ thöôøng: laø söï bieán ñoåi lieân tuïc khoâng coù gì laø chaéc chaén, toàn taïi vónh vieãn. Voâ thöôøng
ñöôïc coi nhö moät quy luaät caên baûn cuûa vuõ truï ñöôïc dieãn taû qua yù nieäm Dòch.
thöông nghieäp tö baûn: voán ñaàu tö trong vieäc buoân baùn kieám lôøi, taïo laäp taøi saûn baèng
HUYEÁT HOA 107

caùch buoân baùn.
coâng nghieäp tö baûn: voán ñaàu tö vaøo kyõ ngheä saûn xuaát, xöû duïng maùy moùc ñeå saûn xuaát,
taïo laäp taøi saûn qua vieäc saûn xuaát baèng maùy moùc.
kim dung: laø toaøn theå tieàn baïc löu haønh trong thò tröôøng.
kim dung tö baûn: voán ñaàu tö vaøo vieäc môû ngaân haøng cho vay tieàn, baùn chöùng khoaùn,...
kieám lôøi, taïo laäp taøi saûn qua nhöõng dòch vuï ngaân haøng.
thöïc daân: laø nhöõng ngöôøi cuûa moät quoác gia ñi laäp nghieäp ôû vuøng ñaát môùi hoaëc ôû caùc xöù
thuoäc ñòa. Hoï ñöôïc nhieàu ñaëc quyeàn, ñaëc lôïi trong vieäc chieám cöù ñaát ñai, khai
thaùc taøi nguyeân hay buoân baùn vaø chæ bò chi phoái bôûi luaät cuûa maãu quoác.
chuû nghóa thöïc daân: laø moät chính saùch duøng voõ löïc ñeå xaâm chieám caùc quoác gia laïc haäu
vôùi muïc ñích laø vô veùt taøi nguyeân laøm giaøu cho maãu quoác, qua trung gian cuûa
moät giai caáp môùi ñöôïc thaønh hình laø “giai caáp thöïc daân”.
quaân hoùa tö baûn: laø quaân söï hoùa vieäc ñaàu tö buoân baùn, duøng voõ löïc ñeå laøm aùp löïc vieäc
buoân baùn ñöôïc deã daøng vôùi nhöõng ñieàu kieän baát bình ñaúng gaây thieät haïi cho
nöôùc nhoû yeáu.
maït kyø: laø thôøi cuoái cuøng, giai ñoaïn choùt cuûa moät tieán trình tröôùc khi chaám döùt keát thuùc.
nhaân chuûng: laø noøi gioáng, nhöõng tieåu loaïi trong ñaïi gia ñình nhaân loaïi, ñöôïc phaân chia
theo maøu da, tieáng noùi, phong tuïc vaø nhieàu yeáu toá khaùc.
linh laïc: nghóa chöõ laø coû khoâ, laù ruïng; nghóa roäng laø noùi veà tình traïng ñau khoå vaø phaân
taùn, di vong cuûa moät caù nhaân, gia ñình, xaõ hoäi.
beá quan toûa caûng: ñoùng cöûa quan, khoùa cöûa bieån, khoâng thoâng thöông giao thieäp vôùi
ngöôøi nöôùc ngoaøi.
duïc voïng: laø mong öôùc cuûa con ngöôøi, nghóa roäng laø nhöõng theøm khaùt thaáp keùm coù tính
chaát baûn naêng cuûa con ngöôøi maø ñaïo ñöùc, luaân lyù ñoøi phaûi tieát cheá, keàm haõm.
kinh teá: laø chöõ gheùp cuûa “Kinh Bang Teá Theá” hay “Kinh Theá Teá Daân” vôùi nghóa laø söûa
nöôùc cöùu ñôøi vaø trò ñôøi cöùu daân. Kinh teá ñöôïc hieåu theo nghóa roäng bao goàm moïi
coâng vieäc lieân quan tôùi söï saûn xuaát, phaân phoái vaø tieâu thuï haøng hoùa vôùi dòch vuï
cuûa moïi ngöôøi trong moät quoác gia, treân toaøn theá giôùi.
vuõ khí kinh teá: vôùi yù nieäm chieán tranh toaøn dieän, kinh teá cuõng laø moät maët traän, trong ñoù
nhöõng bieän phaùp kinh teá ñöôïc xöû duïng nhö nhöõng vuõ khí chieán thuaät vaø chieán
löôïc ñeå thaéng ñòch.
kyõ thuaät: laø taøi naêng chuyeân moân do hoïc taäp vaø kinh nghieäm maø coù.
hoøa bình: laø moät traïng thaùi vaéng boùng söï xung ñoät, laø ñoái laäp cuûa chieán tranh. Nghóa chöõ
cuûa hoøa bình laø haøm chöùa hai ñieàu kieän caên baûn ñeå khoâng coù chieán tranh. Hoøa
laø ñieàu kieän tinh thaàn thuoäc caù nhaân, bieát troïng mình vaø bieát quyù ngöôøi. Bình laø
108 CHUÙ GIAÛI

ñieàu kieän cuûa vaät chaát thuoäc xaõ hoäi, khoâng bò cheânh leäch quaù ñaùng, keû coù ngöôøi
khoâng, keû treân ngöôøi döôùi, keû ñoùi ngöôøi no...
cô hoäi chuû nghóa: laø ñöôøng loái chuû tröông xöû duïng trieät ñeå nhöõng dòp may maén ñeå thuû
lôïi rieâng cho mình baát keå ñeán nhöõng nguyeân taéc ñaïo ñöùc hay quyeàn lôïi toái
thöôïng cuûa toå quoác, daân toäc.
quaân ñaúng: ngang nhau, ñeàu nhau, baèng nhau, ñoàng ñeàu.
thoáng quy: laø ñöa ra moät khuoân pheùp chung cho moïi ngöôøi theo.
thieát keá: laø toaøn boä coâng trình nghieân cöùu vaø saép xeáp thaønh nhöõng giai ñoaïn vôùi ñaày ñuû
moïi chi tieát ñeå ñem ra thi haønh. Thieát keá vaø keá hoaïch coù nghóa töông ñöông.
giaùo döôõng: laø nuoâi vaø daïy, hai ñieàu kieän quan troïng trong vieäc “troàng ngöôøi”. Nghóa
roäng bao goàm hai khía caïnh, tinh thaàn laø vaêên hoùa, vaät chaát laø kinh teá.
bình saûn kinh teá: laø ñieàu hoøa moái töông quan trong kinh teá ñeå ñaït möùc ñoä caân ñoái vaø oån
ñònh. Moät trong nhöõng ñieàu cuûa vieäc söûa ñoåi laø taïo söï bình ñaúng trong ñieàu kieän
tö höõu, taïo laäp taøi saûn: bình ñaúng veà cô hoäi ñeå thöïc hieän nghóa vuï, bình ñaúng veà
nghóa vuï phaûi laøm, bình ñaúng veà quyeàn lôïi ñöôïc höôûng.
voâ chính phuû (Anarchism): laø moät quan nieäm chuû tröông huûy boû heä thoáng chính quyeàn
trong moät quoác gia vaø coi ñoù laø moät ñieàu kieän caên baûn ñeå coù ñöôïc söï töï do troïn
veïn veà chính trò vaø xaõ hoäi. Quan nieäm naøy veõ ra moät hình aûnh raát ñaùng mô öôùc
cuûa moät xaõ hoäi ñöôïc caáu taïo neân bôûi nhöõng caù nhaân ñaày thieän chí, hôïp taùc nhau
ñeå laøm vieäc trong nhöõng toå chöùc thieän nguyeän. Trong thöïc teá “voâ chính phuû”
ñöôïc hieåu nhö nhöõng ngöôøi chuû tröông duøng baïo löïc phaù hoaïi traät töï xaõ hoäi gaây
xaùo troän. Anarchy do chöõ AÙnarchios cuûa Hy Laïp, nghóa laø khoâng coù ngöôøi laõnh
ñaïo chæ huy.
khoaùng ñaïi: to lôùn, bao la, bao goàm taát caû khoâng tröø ai.
caùch maïng 17: töùc cuoäc Caùch Maïng Thaùng 10 (lòch môùi laø 7/11/1917) ñeå thaønh laäp cheá
ñoä Soâ Vieát Nga.
ñeä nhaát quoác teá: First International (1864-1876), nhöõng toå chöùc chính trò coù khuynh
höôùng xaõ hoäi ñöôïc thaønh laäp ñeå thoáng nhaát vaø thaêng tieán quyeàn lôïi cuûa giai caáp
coâng nhaân treân toaøn theá giôùi.
ñeä nhò quoác teá: Second International, toå chöùc quoác teá ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1889 ôû
Paris coù muïc ñích keát hôïp nhöõng nhoùm coù khuynh höôùng xaõ hoäi cuûa nhöõng quoác
gia. Vaøo naêm 1923, toå chöùc naøy saùt nhaäp vôùi toå chöùc quoác teá ñöôïc thaønh laäp ôû
Viennna (AÙo) ñeå thaønh laäp Quoác Teá Lao Ñoäng Xaõ Hoäi.
ñeä tam quoác teá: Third International (1919-1943), ñöôïc thaønh laäp ôû Maïc Tö Khoa, thoáng
nhaát caùc nhoùm coäng saûn cuûa nhieàu quoác gia laïi, chuû tröông baønh tröôùng chuû
HUYEÁT HOA 109

nghóa coäng saûn baèng voõ löïc qua caùc cuoäc caùch maïng baïo ñoäng.
ñeä töù quoác teá: Fourth International, laø moät keát hôïp loûng leûo nhöõng nhoùm thieåu soá cuûa
caùc toå chöùc coù khuynh höôùng xaõ hoäi caáp tieán ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1936 döôùi
söï laõnh ñaïo cuûa Leon Trotsky, coù khuynh höôùng choáng ñoái Coäng Hoøa Lieân
Bang Soâ Vieát.
Trotskyism: chuû nghóa Trotsky laø moät hình thöùc coäng saûn chuû nghóa do Trotsky chuû
tröông, choáng ñoái quan nieäm cuûa Leânin veà vieäc thi haønh caùch maïng qua nhieàu
giai ñoaïn. Trotsky ñoøi phaûi môû roäng taàm möùc caùch maïng voâ saûn ra toaøn theá giôùi
vaø ñi ñeán ñích ñieåm coäng saûn töùùc thôøi khoâng caàn nhöõng giai ñoaïn chuyeån tieáp.
Trotsky bò Staline truïc xuaát khoûi Nga vaøo naêm 1927 phaûi soáng löu vong, thaønh
laäp Ñeä Töù Quoác Teá (1936) vaø bò aùm saùt ôû Meã Taây Cô vaøo naêm 1940 do leänh cuûa
Stalin. Trotsky laø moät nhaø caùch maïng noåi tieáng, coù taøi veà tö töôûng vaø haønh
ñoäng, laøm Boä Tröôûng Chieán Tranh töø 1918 ñeán 1925.
boái caûnh: laø caûnh phía sau löng cuûa moät vaät, moät ngöôøi, moät söï kieän, coù giaù trò giuùp ta
tìm hieåu söï vaät hay ngöôøi ñoù moät caùch ñaày ñuû vaø chính xaùc vôùi nhöõng yeáu toá cuï
theå.
coâng nghieäp: goïi chung nhöõng ngaønh ngheà saûn xuaát ñoøi hoûi khaû naêng chuyeân moân vaø
nhöõng phöông tieän cô khí.
tuyeät ñoái: nghóa chöõ laø khoâng coù caùi töông xöùng, ngang baèng ñeå so saùnh. Tuyeät ñoái laø
moät tình traïng phaûn nghóa cuûa töông ñoái, moät tình traïng trong ñoù söï toàn taïi cuûa
hai söï vaät phaûi leä thuoäc laãn nhau moät caùch chaët cheõ. Trong nghóa roäng, tuyeät ñoái
coù nghóa laø moät tình traïng ñoäc laäp, khoâng bò leä thuoäc bôûi nhöõng tieâu chuaån
thoâng thöôøng.
lyù luaän: nghóa chöõ laø baøn phaûi traùi theo nhöõng nguyeân taéc, tieâu chuaån ñaõ ñöôïc coâng
nhaän.
luaän lyù (luaän lyù hoïc): laø khoa hoïc nghieân cöùu veà nhöõng nguyeân taéc chi phoái thuaät tö
töôûng ñeå ñaït ñöôïc söï chính xaùc.
baûn vò: laø ñôn vò caên baûn duøng laøm tieâu chuaån ñeå so saùnh, tính toaùn.
cô naêng: laø taøi söùc hoaït ñoäng coù tính caùch chuyeân moân cuûa moät cô quan, moät boä phaän
trong moät toå chöùc, moät ñoaøn theå.
bình quaân: laø baèng ñeàu, khoâng cheânh leäch.
phuïng haønh: vieát taét cuûa phuïng meänh vaø haønh ñoäng, tuaân theo leänh caáp treân thi haønh
coâng taùc.
caûnh tænh: laø ñaùnh thöùc daäy, duøng lôøi khuyeân raên cho tænh ngoä nhìn ra caùi sai laàm.
Reich: coù nghóa laø ñeá quoác (tieáng Ñöùc).
110 CHUÙ GIAÛI

Chauvinism: Nicolas Chauvin noåi tieáng vaøo naêm 1815 vì loøng aùi quoác cöïc ñoan vaø söï
ñeà cao Napoleùon. Nghóa heïp laø loøng yeâu nöôùc muø quaùng, nghóa roäng laø söï thieân
vò chæ yeâu, chæ ñeà cao nhöõng caùi gì coù lieân quan tôùi queâ höông, ñoaøn theå cuûa
mình.
thöïc duïng: laø ích lôïi cuï theå, duøng ñeå laøm vieäc thieát thöïc chöù khoâng phaûi ñeå chôi.
thöïc duïng chuû nghóa (empiricism): moät ñöôøng loái laøm vieäc chæ ñeà cao thöïc teá, hoaøn
toaøn döïa theo söï quan saùt thöïc teá vaø kinh nghieäm baûn thaân, ñaëc bieät xöû duïng
trong nhöõng ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu veà thieân nhieân. Trong trieát hoïc, thöïc
duïng chuû nghóa chuû tröông coi kieán thöùc laø do kinh nghieäm tích luõy.
ñoàng nhaân: laø laøm cho loaøi ngöôøi gioáng nhau trong nhaän thöùc, bình ñaúng trong ñòa vò,
quyeát taâm cuøng laøm cuøng höôûng.
tinh thaàn giôùi: theá giôùi tö töôûng traùi vôùi vaät chaát.
chaâm ñoái: laø gia giaûm tuøy tieän theo hoaøn caûnh ñeå ñöôïc vieäc.
phöông höôùng: laø moái töông quan vò trí cuûa hai söï vaät ñöôïc bieåu dieãn baèng moät ñöôøng
thaúng töôûng töôïng. Ñöôøng thaúng töôûng töôïng naøy ñöôïc xaùc ñònh bôûi moät ñieåm
coá ñònh goïi laø phöông, hay ñích ñieåm vaø moät ñieåm löu ñoââïng goïi laø höôùng hay
khôûi ñieåm.
Narcissus: (Thaàn thoaïi Hy Laïp) Moät thanh nieân say meâ chính caùi boùng cuûa mình phaûn
aûnh treân maët hoà vaø roài cheát vì khoâng thoûa maõn nieàm öôùc mô, sau khi cheát hoùa
thaønh hoa thuûy tieân (narcissus). Trong ngaønh phaân taâm, Narcissus ñöôïc duøng
ñeå chæ nhöõng ngöôøi nghó veà mình quaù ñoä, töï aùi, töï maõn, töï kieâu veà nhöõng gì mình
coù nhö taøi naêng, cuûa caûi, saéc ñeïp... maø khoâng coøn lo gì ñeán theá giôùi xung quanh.
[ BOÂNG LAU
boâng lau: Caây lau (vi loâ) laø loaïi thaûo, thaân nhoû vaø cao thaúng, ruoät roãng moïc ôû caùc vuøng
ñaát ven soâng hay ñaàm laày, ñöôïc duøng ñeå lôïp nhaø, laøm maønh.
Caây lau ñöôïc duøng trong nghóa boùng laø nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái deã bò chao ñaûo vaø
chinh phuïc bôûi söùc maïnh cuûa gioù baõo so vôùi loaøi moäc, thaân cöùng caùp moïc treân ñaát cöùng
baùm reã saâu.
Blaise Pascal (1623-1662), nhaø toaùn hoïc kieâm trieát gia ngöôøi Phaùp ñaõ duøng hình
aûnh caây lau yeáu ôùt, doøn aûi naøy ñeå so saùnh vôùi con ngöôøi qua caâu noùi “con ngöôøi laø moät
caây saäy bieát tö töôûng”. Nhôø tö töôûng con ngöôøi ñaõ thaéng mình vaø chinh phuïc thieân
nhieân.
Hoa laø phaàn tinh tuùy nhaát, toát ñeïp nhaát cuûa loaøi thaûo moäc, töôïng tröng cho giai
ñoaïn cöïc ñoä cuûa moät chu kyø soáng. Hoa seõ daãn ñeán quaû, nhöõng thaønh coâng tröôùc maët
HUYEÁT HOA 111

ñang chôø ñôïi ñeå ñöôïc gaët haùi. Trong quaû coù haït, nhöõng maàm moáng cuûa hy voïng töông
lai.
Boâng lau chính laø hình aûnh cuûa thaân phaän con ngöôøi—noùi rieâng thaân phaän cuûa noøi
gioáng Vieät—söï suy töôûng cuûa loaøi ngöôøi, cuûa noøi gioáng Vieät ñaõ keát tinh vaø ñaõ nôû hoa: aùi
hoa, lyù töôûng hoa ñeå höôùng daãn haønh ñoäng.
Boâng lau coøn lieân heä tôùi moät nhaân vaät lòch söû laø Vaïn Thaéng Vöông Ñinh Tieân
Hoaøng vaø thôøi ñaïi Töï Chuû cuûa Vieät Nam.
tang daâu: noùi taét cuûa “tang thöông daâu bieån”, ruoäng daâu thaønh bieån xanh: nhöõng cuoäc
ñoåi thay to lôùn coù aûnh höôûng tôùi nhieàu ngöôøi (caùch maïng).
hoaøn caûnh: laø taát caû nhöõng söï vaät bao chung quanh moät caù nhaân vaø coù aûnh höôûng ñeán tö
töôûng, tình caûm vaø haønh ñoäng cuûa caù nhaân ñoù trong moät khoaûng thôøi gian nhaát
ñònh.
Hoaøn caûnh vaø boái caûnh ñeàu dieãn taû yù nieäm töông quan aûnh höôûng giöõa nhöõng söï
vaät. Tuy nhieân hoaøn caûnh noùi veà toaøn theå vaø coù tính chaát saùt gaàn hieän taïi. Coøn boái caûnh
coù tính chaát ôû quaù khöù vaø noùi veà cuïc boä.
Ñaïi Coà Vieät: nöôùc Vieät maø ai troâng thaáy cuõng phaûi nao loøng, ngô ngaùc, sôï haõi, khaâm
phuïc. Ñaïi Coà Vieät laø quoác hieäu cuûa nöôùc Vieät Nam thôøi vua Ñinh Tieân Hoaøng.
xung ñoäng: laø söï chuyeån bieán cuûa taâm hoàn coù tính chaát voâ thöùc töø ñaùy taàng doäi leân.
phaùt tieát: laøm cho hieån loä, roõ raøng cho moïi ngöôøi thaáy nhöõng gì tieàm aån beân trong.
bình daân: nghóa chöõ laø ngöôøi ôû möùc ñoä chuaån, thaáp nhaát, laøm neàn taûng cho xaõ hoäi ñeå
xaây döïng cho nhöõng ñaúng caáp cao, nhöõng ngöôøi coù chöùc töôùc, quyeàn theá trong
xaõ hoäi. Nghóa roäng ñöôïc hieåu laø quaûng ñaïi quaàn chuùng, thuoäc giai caáp lao ñoäng,
bò trò. Thôøi Caùch Maïng Phaùp 1789 ngöôøi ta chia ra 3 giai caáp: quyù toäc, tu só, bình
daân.
theå nghieäm: laø töï mình phaân ñònh ñuùng sai, hay dôû qua söï caûm nhaän cuï theå cuûa xaùc thaân
trong ñôøi soáng thöïc teá chöù khoâng lyù thuyeát, giaùo ñieàu.
chính kieán: laø nhöõng yù kieán, nhöõng ñieàu suy nghó, hieåu bieát lieân quan tôùi vieäc chính trò.
thanh ñaøm: laø baøn suoâng chöù khoâng coù muïc ñích ñeå laøm vieäc, noùi nhöõng chuyeän vieån
voâng khoâng thieát thöïc.
baøng quan: nghóa chöõ laø söï quan saùt töø phía beân caïnh; nghóa roäng, baøng quan chæ ngöôøi
khoâng phaûi ôû ñòa vò chuû quan saùt coâng vieäc, vaán ñeà, maø laø keû ngoaïi cuoäc voâ
traùch nhieäm ñöùng coi chôi.
xuaát theá: laø ra khoûi cuoäc ñôøi, traùnh khoûi nhöõng raøng buoäc thöôøng tình cuûa theá tuïc nhaân
luaân vì coi cuoäc ñôøi laø hö aûo voâ thöôøng; traùi vôùi nhaäp theá laø chaáp nhaän nhöõng
raøng buoäc xaõ hoäi vaø coá gaéng thöïc hieän söï nghieäp ôû ñôøi.
112 CHUÙ GIAÛI

voâ quoác: töùc laø nhöõng ngöôøi coäng saûn ñaïi ñoàng, chuû tröông tam voâ: voâ gia ñình, voâ toå
quoác, voâ toân giaùo, nhöõng thöù maø hoï cho laø laøm cho con ngöôøi phaân hoùa... laø
nguoàn goác cuûa ñaáu tranh giai caáp.
theá giôùi phaùi: nhöõng ngöôøi theo chuû nghóa quoác teá (Internationalism).
minh töôûng: laø söï suy nghó vieån voâng veà nhöõng söï vieäc chæ coù theå coù, chæ coù theå laøm
trong trí cuûa nhöõng ngöôøi giaøu töôûng töôïng.
aûo töôûng: laø töôûng nghó ñeán nhöõng vieäc khoâng coù thaät, khoâng theå xaûy ra trong thöïc teá.
thaàn hoïc: laø ngaønh nghieân cöùu veà caùc thaàn, veà thöôïng ñeá vaø nhöõng moái töông quan giöõa
thöôïng ñeá vôùi traàn gian, qua söï tìm hieåu veà nguoàn goác toân giaùo vaø nhöõng giaùo lyù
ñöôïc truyeàn baù.
Hoaøng Cao Khaûi: nguyeân laø Quyeàn Toång Ñoác Haûi Döông ñöôïc phong laøm Tieåu Phuû
Söù ñeå ñaùnh deïp Vaên Thaân xöù Baéc Kyø (Nguyeãn Thieän Thuaät, Ñoác Tít, Ñoác
Kieàu, Löông Tam Kyø, Hoaøng Hoa Thaùm), ñöôïc chính phuû Baûo Hoä Phaùp thöôûng
coâng phong laøm Baéc Kyø Kinh Löôïc Söù.
Nguyeãn Thaân: coù coâng deïp Vaên Thaân mieàn Trung (Phan Ñình Phuøng), nguyeân Toång
Ñoác Bình Ñònh sau ñöôïc thöôûng coâng phong laøm Phuï Chính Ñaïi Thaàn.
Leâ Hoan: Toång Ñoác Haûi Döông, thay Hoaøng Cao Khaûi, coù coâng deïp Ñeà Thaùm töø 1909-
1913.
hoaït ñaàu: nghóa chöõ laø caùi ñaàu trôn, chæ nhöõng ngöôøi gioûi luoàn cuùi, chui ruùc bôï ñôõ keû coù
quyeàn theá ñeå kieám lôïi, vinh thaân phì gia.
taát caùnh: laø xeùt ñeán toät cuøng.
kieán giaûi: laø söï thaáy vaø söï hieåu, nghóa roäng laø khaû naêng hieåu bieát cuûa moät caù nhaân.
laâu la: boä haï, ñaøn em cuûa töôùng cöôùp.
caù meø moät löùa: yù noùi trong moät ñaùm hoãn loaïn chaúng ai baûo ñöôïc ai vì chaúng ai phuïc ai,
chaúng ai coù taøi söùc hôn ai.
sung thöïc: laø laøm cho coù moät noäi dung ñaày ñuû roõ raøng.
chính nghóa: caùi nghóa lôùn, ñaïi nghóa, chi phoái moïi haønh ñoäng cuûa con ngöôøi.
lyù tính: laø caùi khaû naêng suy nghó theo lyù, töùc lyù trí.
Maïnh Töû (372-289 tröôùc Coâng Nguyeân): teân Maïnh Kha, aù thaùnh cuûa Nho Giaùo, laøm
saùch Maïnh Töû goàm 7 thieân, chuû tröông tính thieän, ai cuõng coù theå laøm laønh ñöôïc.
baùch chieát thieân ma: traêm laàn gaõy, ngaøn laàn maøi (traêm cay nghìn ñaéng).
nan haønh khoå haïnh: khoù khaên, khoán khoå trong vieäc thöïc hieän lyù töôûng
phöông chaâm: caùi kim chæ höôùng cuûa ñòa baøn, nghóa roäng laø höôùng ñeå haønh ñoäng, ñeå
laøm.
phöông thöùc: laø khuoân maãu ñeå baét chöôùc maø laøm, moâ hình ñeå do ñoù maø kieán taïo.
HUYEÁT HOA 113

phöông phaùp: laø caùch thöùc ñeå laøm moät vieäc gì, laø nhöõng coâng vieäc phaûi laøm thöù töï trong
tieán trình thöïc hieän.
taâm thuaät: nghóa chöõ laø caùch thöùc baøy toû tình caûm tö töôûng moät caùch khoân kheùo teá nhò.
Nghóa roäng laø bieát caùch laøm ngöôøi yeâu gheùt qua söï khoân kheùo öùng duïng nhöõng
hieåu bieát veà taâm lyù con ngöôøi.
kyõ thuaät: nghóa chöõ laø söï baøy toû coù phöông phaùp nhöõng taøi naêng trong moät laõnh vöïc, qua
moät söï vieäc. Nghóa roäng, laø ngaønh nghieân cöùu khoa hoïc veà nhöõng gì coù lieân
quan tôùi maùy moùc, cô khí, laø toaøn boä nhöõng phöông thöùc, phöông phaùp khoa hoïc
ñöôïc öùng duïng moät caùch khoân kheùo ñeå taïo keát quaû mong öôùc toái ña.
ngheä thuaät: nghóa chöõ laø söï baøy toû coù phöông phaùp nhöõng taøi naêng bao goàm moïi laõnh
vöïc. Nghóa roäng, ngheä thuaät laø phaåm tính, laø caùch dieãn taû nhöõng tình caûm, tö
töôûng, haønh ñoäng cuûa con ngöôøi vöôït treân möùc ñoä bình thöôøng ñeå phuø hôïp vôùi
nhöõng tieâu chuaån cuûa thaåm myõ.
Nhaán maïnh vaøo phaåm tính, ngheä thuaät coù nghóa cuûa myõ thuaät bao goàm thi, ca, vuõ,
nhaïc, kòch, hoäi hoïa, phim aûnh.
Nhaán maïnh vaøo caùch dieãn taû, ngheä thuaät coù nghóa cuûa kyõ thuaät, bao goàm nhöõng taùc
ñoâäng ñöôïc nghieân cöùu kyõ löôõng ñeå ñaït ñöôïc keát quaû toái ña. Thí duï: Ngheä thuaät baén
cung.
muïc ñích luaän (finalism): chuû tröông cho raèng moïi söï, vaät xuaát hieän, toàn taïi, dieãn bieán
ñeàu ñöôïc aán ñònh bôûi nhöõng nguyeâân do hay nhöõng muïc ñích toái haäu.
kyû haø hoïc: laø moät moân toaùn hoïc lieân quan tôùi söï ño löôøng nhöõng ñieåm, nhöõng ñöôøng
thaúng, nhöõng goùc caïnh, nhöõng hình theå trong khoâng gian.
bình dieän: laø maët phaúng.
laäp theå: nghóa chöõ laø laøm cho thaønh cuï theå vôùi ñuû caû ba chieàu cuûa moät söï vaät toàn taïi
trong thöïc teá.
taân traàn ñaïi taï: laø môùi cuõ nhöôøng choã cho nhau.
chuû ñaïo: laø laøm chuû, giöõ nhieäm vuï chính trong vieäc ñöa ñöôøng daãn loái.
truyeàn phaû: nghóa chöõ laø cuoán saùch cheùp roõ raøng nhöõng söï vieäc theo thöù töï ñeå löu laïi
cho ñôøi sau.
nguyeân taéc: caùi khuoân maãu lôùn, caùi khuoân maãu ñaàu tieân laøm neàn taûng cho nhöõng caùi
khaùc.
taåm nhuaän: nghóa chöõ laø ngaâm vaøo moät dung dòch ñeå huùt laáy caùi tính chaát cuûa dung dòch
ñoù. Nghóa roäng laø nuoâi döôõng baèng söï haáp thuï daàn daàn ñeå trôû neân töôi toát.
phong vò: nghóa chöõ laø caùi muøi vò cuûa cuoäc ñôøi vaät chaát maø caù nhaân caûm nhaän ñöôïc vaø
bieåu loä qua phong thaùi. Nghóa roäng laø yù nghóa cuûa moät söï vaät. Phong vò soáng: yù
114 CHUÙ GIAÛI

nghóa cuoäc soáng.
phöông löôïc: laø ñöôøng loái, keá hoaïch ñeå aùp duïng.
thaùnh linh: nghóa chöõ laø söï linh hoaït, khoân ngoan toät ñoä, gì cuõng bieát, gì cuõng thaáu trieät.
Trong Thieân Chuùa Giaùo, thaùnh linh laø ngoâi Ba, töùc chuùa Thaùnh Thaàn, töôïng
tröng baèng boà caâu, baèng löûa, toû söï khoân ngoan trí tueä voâ cuøng, cuõng töôïng tröng
cho tình yeâu.
Brahma: laø ñaáng taïo hoùa trong AÁn Ñoä Giaùo (Hinduism), ngoâi thöù nhaát trong “tam vò
nhaát theå” trimurti, goàm Vishnu laø ñaáng quan phoøng, baûo veä vaø Shiva laø ñaáng
huûy dieät.
thaûm ñaïm: laø söï laïnh luøng taøn nhaãn khoâng moät chuùt tình caûm xoùt thöông.
hoaøi ñieáu: laø söï thöông xoùt, nhôù töôûng daønh cho ngöôøi quaù vaõng, daønh cho theá heä ñaõ
qua.
Phaät Tam Theá: Phaät caû 3 kieáp: quaù khöù, hieän taïi, töông lai. Nghóa roäng, söï giaùc ngoä saâu
xa, trieät ñeå, suoát doïc, bao goàm ñuû caû quaù khöù, hieän taïi, töông lai trong tieán trình
tieán hoùa cuûa loaøi ngöôøi.
ñaïo ñöùc: nghóa chöõ laø caùi nguyeân lyù raøng buoäc loaøi ngöôøi nhìn moät caùch khaùch quan
(ñaïo) vaø söï thöïc hieän nguyeân lyù ñoù cuûa töøng caù nhaân trong ñôøi soáng. Nghóa
roäng, ñaïo ñöùc noùi leân caùi lyù töôûng cao ñeïp duøng laøm khuoân maãu chi phoái cuoäc
soáng con ngöôøi ñöôïc xeùt döôùi hai khía caïnh tri vaø haønh.
vieãn kieán: caùi nhìn saâu xa, daøi roäng, söï hieåu bieát bao quaùt, thaáu ñaùo.
dö ñòa: choã ñaát thöøa, choã troáng.
caáu töôûng: laø ñaõ suy nghó saép ñaët xong.
dung ñuùc: nung ñuùc.
cô sôû: nghóa chöõ laø neàn nhaø, moùng coät, nhöõng phaàn quan troïïng ñeå laøm cho caên nhaø ñöùng
vöõng. Nghóa roäng, cô sôû laø vò trí coá ñònh cuûa moät söï vaät trong töông quan vôùi
toaøn theå, töø vò trí coá ñònh ñoù maø kieán taïo neân laäp tröôøng.
Peùtain: Henri Philippe Peùtain (1856-1951), Thoáng Cheá quaân ñoäi Phaùp, laøm Thuû Töôùng
chính phuû Vitchy thaân Ñöùc Quoác Xaõ khi Phaùp bò Ñöùc xaâm laêng töø 1940-1944,
thöôïng caáp cuûa Ñoâ Ñoác Decoux, Toaøn Quyeàn Ñoâng Döông.
töông hoã: cuøng trao ñoåi laãn nhau.
xöôùng ñaïo: laø ñeà xöôùng vaø daãn ñaïo, ñöa ra ñöôøng loái vaø laõnh ñaïo nhöõng ngöôøi ñi theo.
caûm chieâu: laø caûm thaáy moät caùch roõ reät, ñöôïc boäc baïch dieãn taû moät caùch roõ raøng.
bi traùng: laø bi ai vaø huøng traùng, söï ñau khoå laøm cho con ngöôøi ñaùng kính troïng, lôùn lao.
chính khí: khí phaùch cao thöôïng cuûa con ngöôøi laøm cho con ngöôøi cao caû hôn moïi loaøi.
HUYEÁT HOA 115

[ HÔÕI ÔI! TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC
Trang Töû: töùc Trang Chu, trieát gia thôøi Xuaân Thu, taùc giaû Nam Hoa Kinh, cuøng vôùi Laõo
Töû chuû tröông voâ vi.
taát yeáu: laø caàn thieát, khoâng theå thieáu ñöôïc.
Descartes: Reneù Descartes (1596-1650), nhaø toaùn hoïc vaø trieát gia Phaùp.
khai tòch: laø baét ñaàu môû mang.
Fuji-yama: Phuù Só Sôn, nuùi löûa ôû ñaûo Honshu, ngoïn nuùi cao nhaát cuûa Nhaät Baûn (12,388
ft).
töï kyû nguyeân nhaân: laø caùi nguyeân nhaân ñaàu tieân heát thaûy baét ñaàu töï chính ta maø coù chöù
khoâng phaûi do beân ngoaøi aûnh höôûng.
y quy: laø nöông töïa vaøo loøng tin, y cöù vaøo loøng tin theo.
hoãn mang: laø khoâng phaân bieät traät töï roõ raøng, khoù nhaän xeùt, ñang coøn loän xoän böøa baõi.
keá vaõng khai lai: noái tieáp caùi ñaõ qua, khôi môû caùi seõ ñeán.
maëc khaûi: nghóa chöõ laø söï môû ra moät caùch laëng leõ. Trong Thieân Chuùa Giaùo, maëc khaûi laø
do ôn treân cho bieát maø hieåu roõ chöù khoâng phaûi do khaû naêng trí tueä suy luaän maø
bieát ñöôïc.
dogmatism: tuyeät ñoái luaän, noùi veà quan ñieåm hay moät heä thoáng tö töôûng xaây döïng treân
nhöõng tieàn ñeà chöa ñöôïc kieåm chöùng ñaày ñuû moät caùch khoa hoïc. (Dogma: giaùo
ñieàu, tín lyù maø moät toân giaùo ñoøi tín ñoà phaûi chaáp nhaän nhö ñieàu kieän tieân
quyeát).
agnosticism: voâ tri luaän, chuû tröông cho raèng khoâng theå naøo hieåu ñöôïc thöôïng ñeá,
nguyeân nhaân ñaàu tieân cuûa söï vaät, khoâng theå naøo tìm hieâåu ñöôïc baûn chaát cuûa söï
vaät, vuõ truï.
pramagtism: kinh nghieäm luaän, chuû tröông nhaán maïnh nhöõng haäu quaû thöïc teá vaø coi ñoù
nhö nhöõng thaønh phaàn caáu taïo neân nhöõng tieâu chuaån duøng ñeå xaùc ñònh chaân lyù
vaø giaù trò.
baû aùc: nghóa chöõ laø caàm naém ñöôïc. Nghóa boùng, baû aùc laø laøm chuû ñöôïc, ñieàu khieån ñöôïc.
thoáng suùy: ngöôøi chæ huy, quaûn lyù heát caû moïi vieäc cuûa moät cô sôû, toå chöùc.
cuøng khoå: söï ñau ñôùn khoù chòu ôû möùc ñoä choùt khoâng vöôït hôn ñöôïc nöõa.
hình giaûo: gieát baèng caùch thaét coå, boùp coå cho ngheït thôû.
Laêng Nghieâm: teân moâät boä kinh Phaät thuoäc phaùi Ñaïi Thöøa.
nhaân toá: nhöõng nguyeân chaát duøng ñeå taïo nhaân, laøm ra moät vieäc gì.
töôùng (danh töø nhaø Phaät): hình chaát cuûa söï vaät.
116 CHUÙ GIAÛI

xaùn laïn: laø röïc rôõ saùng laùng, choùi chang.
hoài coá: laø quay ñaàu nhìn laïi phía sau. Nghóa roäng, hoài coá laø nhôù laïi kinh nghieäm quaù khöù.
taêng tuïc tính: tính lieân tuïc, noái keát thaønh moät chuoãi daøi.
luõy tieán: laø tieán theâm do söï tích goùp laïi.
laõng maïn: nghóa chöõ laø ñeå tình caûm traøn lan böøa baõi khoâng bieát tieát cheá cho ñuùng khuoân
pheùp.
bi quan: laø caùi nhìn xoùt xa vì chæ thaáy nhöõng caûnh ñau khoå ôû ñôøi.
yeám theá: laø chaùn ñôøi, gheùt soáng.
quan nieäm: nghóa chöõ laø nhìn xeùt vaø suy nghó. Nghóa roäng laø nhöõng nhaän thöùc ta coù veà
söï vaät naøo ñoù.
aûo töôûng: laø suy nghó moät caùch khoâng thöïc teá, thieáu neàn taûng thieát thöïc.
töï tö: laø chæ lo tôùi caùi rieâng, ích kyû chæ bieát coù mình.
töï lôïi: laø chæ lo tôùi caùi ích duïng cho rieâng mình.
caù tính: laø baûn chaát, cung caùch rieâng cuûa töøng ngöôøi.
HUYEÁT HOA 117

MUÏC LUÏC
[ LÔØI NOÙI ÑAÀU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
[ CHAÂN NGOÂN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
[ HUYEÁT HOA
Caùch maïng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Huyeát thai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Huyeát nuï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Boà Ñeà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Caâu Ruùt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Maëc Ñòch. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Hoa Thaùng Naêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Bastille . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Thaùnh Huøng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Söông mai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Quaùn töôûng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Muses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
[ SÖÛ HOÀN
Hoái haän . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Tröôøng haän . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
AÙi hoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Baïch Vaân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Uyeån hoàn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
[ XUAÂN THU
Thôøi ñaïi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Chieán tranh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Chieán haäu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Phuïc hoaït. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Thaéng nghóa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Tam Daân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Daân Chuû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Coäng Saûn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
MUÏC LUÏC 119

Bình quaân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
[ BOÂNG LAU
Lyù töôûng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Chính kieán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Sinh soáng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Theá heä . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Coâng vieäc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Gioù ñaùy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
[ HÔÕI ÔI! TAÂM LYÙ THAÀN LINH HOÏC
Ñöôøng soáng vaø ñöôøng bieát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Thaàn linh vaø taâm lyù. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Hoaøn caûnh vôùi ngöôøi ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Nhaân sinh vaø nhaân töû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Lyù töôûng vaø phaûn tænh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Phaät laønh vôùi Ma aùc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Coõi phuùc vaø daây oan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Laáy oùc maø chöõa beänh oùc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
[ CHUÙ GIAÛI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
[ MUÏC LUÏC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

Huyethoa

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Huyethoa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A

Aán baûn ñieän töû do

Muøa haï naêm Kyû Daäu

2 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

SÖÙ MEÄNH THANH NIEÂN CAÙCH MAÏNG:

CAÙCH MAÏNG, CHÍNH TRÒ, LAÕNH ÑAÏO:

4 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

HUYEÁT HOA CAÙCH MEÄNH 7

8 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

HUYEÁT HOA HUYEÁT NUÏ 9

10 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

HUYEÁT HOA CAÂU RUÙT 11

12 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

HOA THAÙNG NAÊM

HUYEÁT HOA HOA THAÙNG NAÊM 13

14 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

HUYEÁT HOA THAÙNH HUØNG 15

16 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

HUYEÁT HOA SÖÔNG MAI 17

QUAÙN TÖÔÛNG (Contemplation)

18 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

HUYEÁT HOA QUAÙN TÖÔÛNG (Contemplation) 19

20 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

X.Y. Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A

HUYEÁT HOA MUSES 21

SÖÛ HOÀN HOÁI HAÄN 25

“Nhaân ñaïo ñöøng mong quaân lôïm khaåu”

26 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

SÖÛ HOÀN TRÖÔØNG HAÄN 27

28 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

“Tri ngaõ giaû kyø duy Xuaân Thu hoà”

SÖÛ HOÀN TRÖÔØNG HAÄN 29

“Thieân haï vaïn nhi tranh hoàng töû”

30 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

“Tieát gìn thieân coå tình khoân daõi”

“Truùc luïa ñaõ daøy phen trò loaïn”

“Keùo lôùp lôùp treân am Baïch Vaân

SÖÛ HOÀN BAÏCH VAÂN 31

YÙ chí chi maø yù chí thaâm

32 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

X.Y. LYÙ ÑOÂNG A

SÖÛ HOÀN UYEÅN HOÀN 33

XUAÂN THU THÔØI ÑAÏI 37

38 Thaùi dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

XUAÂN THU CHIEÁN TRANH 39

40 Thaùi dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

XUAÂN THU CHIEÁN TRANH 41

42 Thaùi dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

PHUÏC HOAÏT (Renaissance Vieät)

XUAÂN THU PHUÏC HOAÏT (Renaissance Vieät) 43

44 Thaùi dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

XUAÂN THU THAÉNG NGHÓA 45

46 Thaùi dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

XUAÂN THU TAM DAÂN 47

48 Thaùi dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

XUAÂN THU COÄNG SAÛN 49

50 Thaùi dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

XUAÂN THU BÌNH QUAÂN 51

X.Y. Lyù Ñoâng A

52 Thaùi dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

BOÂNG LAU LYÙ TÖÔÛNG 55

56 Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A HUYEÁT HOA

BOÂNG LAU CHÍNH KIEÁN 57