L Phng Nhn thi khng hong nhn li

L lun v gi tr ca Marx
Biu tng ca mt phn khng
Nh cc nguyn t bit lp, nhng con ngi ch quan h vi nhau qua sc ht ca nhng vt-hng ho do h lm ra hnh thnh mt hnh thi x hi. V hnh thi x hi y chnh l mt c ch sn xut v ch th, chy theo ng tin mt cch in cung, vn ng bn ngoi thc ca nhng ngi sn xut, bt chp nhng hu qu gy ra cho ngi khc chnh l t tng ca Marx v x hi hng ho t bn ch ngha. R rng y l s m t mcxt v ci gi l bn tay v hnh m nhng nh kinh t c in coi l s diu k. Hy c Hayek i biu cho nhng ngi theo ch ngha t do cc oan hiu thm s diu k c cp nht ho vo th k 20 mt cch xinch nh th no. Mt l tng v qun tr con ngi trong thi i c gii. Mt x hi ngi mang tnh cht my. Sn xut nh my. Bc lt nh my.Tiu xi nh my. V hu hoi tri t nh my.
1 Tt c l lun ca Marx v ch ngha t bn u bt ngun t kinh t c in: t bn, a t, tin lng, li nhun, li tc, gi tr s dng, gi tr trao i, bn tay tay v hnh, trao i ngang gi, nhng yu t sn xut v.v trong khi nim gi tr lao ng c coi nh l chic cha kho phn tch chng minh cho tnh cht na vi, b b lng, cng vi nhng mu thun, nhng hu qu tiu cc do nhng tin y gy ra. Bt u l nhng suy tng thun l khi xut t trit hc Hegel, Feuerbach v tha ho v lao ng b tha ho, v sau th tp trung hn vo nghin cu kinh t vi kt qu tng kt cui cng v s hnh thnh, vn ng ca x hi hng ho t bn ch ngha trong b T bn. C s thay i, pht trin vi nhng khi nim mi v cch din t mi, nhng ngun cm hng v d phng nn tng vn to ra mt dng chy lin tc trong qu trnh t tng ca ng. m t c trng ca hnh thi x hi hng ho c th v lch s ny, T bn tp trung vo khi nim gi tr tm ra ci gi l bn th chung ca thc th lao ng ng nht, tru tng (thi gian lao ng x hi cn thit), nn tng ca trao i hng ho, biu hin ra di nhiu hnh thi v chuyn ho. y chnh l c s khi hng ho lu thng trn th trng, gi tr s bc l thnh tin, vt ngang gi ph bin, nhng li tr thnh mt thc th t ti, c lp thot khi mi rng buc ca sn xut.

Trong phn tch cu trc to ra hng ho, khc vi kinh t c in, Marx gi li khi nim gi tr s dng (i din cho hnh thi t nhin, c th, c ch ca sn phm), da vo a ra lp lun v s mu thun ni ti ca hng ho (gi tr s dng/ gi tr), nhng mu thun ny bc l ra trong lu thng (tin/hng, mua/bn), n tng nhng sai lch to mm cho khng hong. Quan trng hn: da trn gi tr s dng , Marx ph phn s vn hnh t ng, tru tng, mu thun ca x hi hng ho trong trao i, c mu thun cn bn gia lao ng v iu kin lao ng. Chnh t nhng khi nim gi tr, kt tinh ca lao ng tru tng biu hin thnh tin, khi ph phn l lun gi tr lao ng trong kinh t c in, Marx sng to ra khi nim sc lao ng, c bit khi nim gi tr thng d, coi nh mt pht kin ti quan trng hiu c ch bc lt c bit ca ch t bn: chuyn ho lao ng sng, di hnh thi tru tng thnh t bn m thc cht ch l lao ng tch lu, phn r x hi ra hai lp ngi nhn cch ho, i biu cho s mu thun gia t bn v lao ng i lp nhau: t sn v v sn. Mt cch tng hp, qua s khai thc, ph phn v sa i nhng lun im ca kinh t c in, Marx m t di hnh thc o ngc ng ngn bn tay v hnh ca Smith. l mt c ch t ng ca nhng vt th b huyn hoc, vn hnh bn ngoi thc ca nhng tc nhn cu to nn n. L c my ht lao ng sng ca cng nhn t bnh trng mt cch t nhin nh men lm cho nho thnh ru. Thay cho mi quan h trc tip gia nhng con ngi l s quan h nhng vt thay ngi v thng tr li con ngi. S ph phn ca Marx v x hi hng ho trong T bn khng mang tnh cht thun t bin nh trong Bn tho 1844 m l s phn tch mang tnh c cu v lch s ca n. Chnh phn tch ny dn Marx n nhn nh cho rng ch t bn cha ng nhng mu thun i khng va mang tnh t hu va to ra nhng iu kin hnh thnh x hi tng lai, cc mi quan h trc tip gia nhng con ngi trong lao ng s c phc hi, tnh ch ng ca con ngi i vi x hi s c iu kin pht trin cao hn. 2 Khi nim gi tr v gi tr thng d b ph phn nhiu nht v dai dng nht i bi nhng nh l lun kinh t t do. Tuy xut pht t nhiu quan im khc nhau, nhng hu ht u cho rng, trong hot ng thc t ca th trng, nhng khi nim n trn l tru tng, v hnh, khng th m t, khng th nh lng c. L lun ca trng phi bin t cn cho rng gi tr ca hng ho khng xut pht t lao ng m t tm l s dng ca ngi tiu dng. Nhng ph phn ny khng i vo c trung tm vn m Marx nng theo Adam Smith t ra: lao ng to ra gi tr v chnh l ngun gc ca s tng

trng ca ci cho ton x hi. Khch quan v v m l mc ch tm hiu cn hng ti, chnh t m pht sinh nh tm ra mt bn th x hi tru tng c th lm ch da nh lng, v vy khng th em tiu chun ch quan v tm l phn bc v thay th. S ph phn mang tnh nn mng t ra qua cu hi thng c nu ra: trong phng thc sn xut t bn ch ngha c phi ch c lao ng, v lao ng trc tip mi c kh nng to ca ci thng d tch t lm nn s tng trng cho x hi? Cu tr li ca kinh t t do sau y vn c coi l hin nhin: cng vi nhiu yu t khc, lao ng ch l mt yu t sn xut ch khng phi l duy nht, nht l khng phi ch c lao ng trc tip mi l ngun gc duy nht to ra ca ci x hi. Mt cch biu kin, cn c vo hin tng ngi ta c th phn bin rt nhiu lun im ca Marx. Nhng iu vn ng ngoi nh thm su ca ng: Marx mun vt qua cc biu hin vt th nhn c vo yu tnh ca x hi hng ho t bn ch ngha. nh y khng mi v khng kh khn bao nhiu: ng ch da vo nhng nhng tin l lun ca kinh t c in, y l tin lao ng to ra gi tr, ph phn tnh cht thiu nht qun ca n ri rt ra nhng kt lun thch ng v mt lgch. Mun bc b Marx tt phi bc b (hoc t b) hn l lun v gi tr lao ng m nhng nh kinh t c in khi xut, l iu v sau ny ngi ta lm. Tuy th iu khng h thanh ton c vn do Marx t ra v khi i su vo khi nim y, mc ch ca Marx ch mun dn n nhng kt lun tng th v ct yu v bn cht ca ch t bn: y n tn cng hu qu ca n, l lun v gi tr lao ng tt yu a n kt lun cho rng tt c ci ng ca ci s m ch ngha t bn s hu u do lao ng khng cng ca giai cp cng nhn lm ra. Bn cht tc ot ca ch ngha t bn nh vy c th chng minh c bng nhng phn bin lgch. Nhng chng minh y ch mang ngha c trng mcxt khi Marx thm vo mt thuc tnh lch s cha tng xy ra trong qu kh: ch ngha t bn khng nhng tc ot lao ng thng d nh nhng ch i trc m cn l mt phng thc bc lt tru tng, v ch th, khng khc g mt ci my ngn nhin liu vn hnh mt cch t ng. Cng t m tnh cht khng vnh vin ca n cng l tt yu: n khng th ci t c v mt lch s, khng th tn ti c v mt c l. Khng kh khn g chng minh cho tnh cht t bin trong nhiu lun im ca Marx, c bit vi ci vin cnh m Marx hnh dung cho ci ch th to nn cuc cch mng chng t bn ca ng. Nhng cng chnh t nhng phn bin y, ngi ta khng th khng ng chm n ngay ci bn cht t tng ca Marx: ci m hnh t bn ch ngha m ng phn tch l hin thc hay ch l lgch? Nu trong T bn, Marx t b cch nhn trit hc thi tr i su vo kinh t, nhng c thc l s

t b y l t on hon ton hay vn ch l s ni di ca mt d phng nn tng c t u? Cuc tranh lun v vn ny s khng th no gii quyt c bn ngoi cch c vn bn ca T bn. Khng th no khng bit rng trong T bn du tch ca trit hc thi 1844 vn y dy v chi phi mt cch quyt nh ngha nhng s kin kinh t do Marx nu ra. Ch da ph phn ch ngha t bn, t nn tng, vn khng c g khc hn l ci bin chng tinh thn ca Hegel. Tuy o ngc theo hng thc tin ho nhng vn l Hegel. Mt th kinh t c in ca Smith, Ricardo c bin lun ph phn theo tinh thn ca Hegel. 3 Xt n cng, ch ngha t bn ca Marx ch l kt qu ca mt qu trnh suy tng trit hc. Trong hc thuyt Marx khng h c nhng phn tch kinh t ng ngha. Nhng ngi ph trch trong gung my sn xut l nhng c nhn o, nhng c nhn tng rng mnh c t th c lp v c thc quyt nh mi vic nhng thc cht l nhng hin thn nhn cch ho cho t bn, quan h vi nhau qua hng ho l ci hnh thi vt th ho ca quan h t bn, l sn phm ca ci c ch vt ho y v b n quy nh v thng tr. Ngi cng nhn trong c ch y b bin thnh mt th th hng ho-ngi, sc lao ng b khai thc nh mt vt lm phnh ra mt cch t ng th t bn thnh phng tin sn xut, th t bn ny thc cht cng ch l lao ng ca cng nhn kt tinh. Cng nhn khng cn l ch th ca sn phm do mnh lm ra m ngc li b n bin thnh n l thng qua mt c ch trung gian m qung m nhng k t chc sn xut hin thn ni nhng nh t bn. Marx phn tch ci t bo ca ci x hi lch s to ra n l hng ho v tm thy mt bn tm lc l lch v tinh thn ca ci x hi to ra hng ho. Hng ho khng phi l mt sn phm t nhin m l sn phm ca mt c ch bin lao ng c th, ring bit thnh mt gi tr ng nht, tru tng mang tnh nh lng, qua trong lu thng c th vn ng mt cch t ng khi chuyn ho thnh tin, nhp thn vo ni tm nhng ch th sn xut nhn cch ho ca t bn thc y h chy theo nh mt cng ch t thn, m qung. l mt c ch do con ngi lm ra nhng li vt khi s kim sot ca con ngi, chi phi x hi vi mt sc mnh ging nh mt th vt th ma qui, kh hiu. Khi nim bi vt ho hng ho (le caractre ftiche de la marchandise hoc the fetechism of commodities) m Marx s dng trong T bn din t tnh trng b chi phi ca con ngi trc sn phm mnh lm ra. Khi so snh s sng bi vt th vi s sng bi thn linh trong th gii tn gio, Marx ch nhc li nhng g ng trnh by trc v tnh trng con ngi b khch th mnh to ra thi min, huyn diu.

Vi khi nim quan h x hi v sn xut Marx ch r hn v mt cu trc gung my phi nhn tnh ca ch ngha t bn. l mt khi nim mang ni dung m t c hng ph phn, ph nh, ch khng phi l pht kin c cho l khoa hc v hin thc, c th din t ni dung ca mi quy nh x hi cho mi hnh thi x hi, tng tn ti trc, k c sau x hi hng ho. Mi quan h y ch biu hin mt hnh thi c bit m con ngi to ra trong qu trnh lch s ca mnh ch khng phi l ph bin v mi quan h gia ngi v ngi. iu ny bc l tht r khi chng ta bit nhng gi tr cn bn, tch cc v ph bin m Marx da vo bin lun: ngay trong T bn c hng lot nhng on nhng trang Marx nhc i nhc li nhiu ln s tn ti ca mt bn cht ngi nh ngha bng lao ng, sng to ra bn thn v th gii m chiu hng ca ch ngha t bn l i ngc li. Khng kh nhn ra ngha trong ci tiu ph phn kinh t chnh tr ca Marx trong T bn, nhng khng th khng ch n ci h thng gi tr tim n ln minh th m Marx da vo lm nn cho s ph phn y. C th kim tra nhn xt ny d dng khi c T bn (*). nhng hnh thi x hi phi t bn, phi hng ho tng tn ti trong thi k tin t bn ch ngha di nhiu hnh thc, nhiu mt n, nhng tt c u c c tnh chung l sn phm do lao ng lm ra cha b bin thnh hng ho, cc quy nh x hi v lao ng cha bin thnh mt bn th x hi tru tng, chuyn ho lao ng thnh gi tr v tin, sn phm ca lao ng cha tch ri iu kin lao ng, tch ri khi ch th sn xut, cha b vt th ho vn ng nh mt thc th k b, t ng, xa l hon ton vi cc ch th to ra n. 4 Vi Marx ph nhn t bn l ng ngha vi ph nhn hng ho theo ngha l ph nhn mt hnh thi x hi bin hng ho v biu hin tin ca n thnh mt th bi vt trit tiu ch th tnh ch thc ca con ngi, trong mi quan h ca con ngi vi ng loi, vi sn phm ca mnh v vi t nhin. Tnh cht lgch v lch s ca x hi hng ho bao hm ngha l x hi y khng phi l vnh vin, n c c s thc t ra i th n cng c c s b thay th bng ci ngc li. em ci lgch phi hng ho c c t s suy lun ca Marx, coi l nhng nguyn l kh thi em p dng vo thc t l hon ton phiu lu nh kinh nghim ch ngha x hi hin thc cho bit. Kt lun c th rt ra t s l: 1) hoc coi hc thuyt Marx l s ph phn x hi hc v ch ngha t bn v cng l biu tng trit hc chng tha ho, chng x hi my bo v quyn t ch cho con ngi, 2) hoc mun em hc thuyt Marx vo thc t c th xem nh nh hng tranh u th tt phi gi nh mt n lc canh tn hc thuyt y t nn tng. Do ch l kt qu ca l lun t bin v lao ng vt th, khi nim gi tr v khi nim gi tr thng d i theo n phi c t vo ngoc n, nu khng loi b

hon ton. Ch ngha t bn phi c phn tch trong ci cu trc hin thc ca n, qua nhn ra c nhng kh nng khng nh quyn lc cho cho ton th nhng ngi lm thu (chn tay v tr c, sn xut trc tip v khng trc tip ), bng nhng bin php dn s v chnh tr, vn ho v kinh t chng li s thao tng ca nhng th lc c quyn ang p t s thng tr ln i sng. Nhng kh nng tch cc tn ti nh mt cu trc trong ch t bn vi ch dn ch php tr, vn l nhng c trng lch s to nn uc tnh chnh ng hp php cho n. S tn ti v mt php l ca mt x hi cng dn c lp vi nh nc, trong cc quyn dn s v vn ho (nhng hnh thi t tng chng p bc), kinh t (cc t chc ngh nghip t tr) v chnh tr (cc chnh ng thuc nhiu xu hng) l iu kin cn bn, khng th thiu, x hi to sc p chng li nhng mu toan thao tng, c quyn. Nh nc hin i trn danh ngha l mt hnh thc nh nc php quyn, mi cng dn c tha nhn v mt trch nhim i vi cng vic chung. Mt mt trn dn ch lin kt cc tng lp nhn dn gm nhiu thnh phn trong x hi cng dn, to ch da cho nhng t chc, nhng chnh ng i biu cho cc tng lp x hi khc nhau tham gia vo c cu quyn lc nh nc t bo v trong vic hnh thnh nhng chnh sch chung cho x hi phi l tt yu. Trong vin cnh mt ch a ng rng ri l thch hp hn th ch lng ng kiu M. Nn tng ca cuc u tranh bo v dn ch, bo v ngi lao ng, bo v mi trng, bo v nhng gi tr tinh thn v nhng vn khc lin h n ton b li ch ca x hi chnh l l lun v cuc lin minh ca nhng ngi lm thu vi nhng b phn x hi phi c quyn chng li s lm dng quyn t hu by lu ri vo tay nhng nhm u x b quyn thao tng x hi, thao tng nh nc. Trong T bn Marx cng m t v kh nng ni trn, v iu ny cng c mt s tc gi nhn ra v nhn mnh. Mt hnh thi ch ngha x hi mi cng c th hnh thnh t nhng kh nng ny, nu hc thuyt Marx c c li theo tinh thn thanh lc nhng yu t khng tng cha ng trong .

Mt m c cho con ngi

Mt kho kin thc, mt c tng hp siu hng. Mt con ngi t b tt c c ngh n cng. am m i cng vi nhng sai lm v bt cp. Trn vo l nhng gii hn ca thi i. Nhng tin on l gch mang tnh nh mnh. Nhng cng l mt u t v vn mnh con ngi. Mt lng tin rng con ngi tt t bn th, qua nhng phiu lu thng trm v nh mt bn thn vn c th quay v ngun ci. Bo v con ngi trc nhng sn phm do con ngi lm ra bin con ngi thnh my, to iu kin cho lng tham tung honh mt cch v cm, di hng lot nhng mt n m dn v dn ch t do tin b. Mt gic m v mt th gii con ngi cn gi c hi m cho nhau trong cuc vt ln tn ti v c tn ti nh nhng sinh vt ngi.

Nhn ngy Lao ng 1-5-2009 _____________________ (*) Vi on trch trong T bn vi t cch l k sng to ra gi tr s dng l lao ng c ch, th lao ng l mt iu kin tn ti ca con ngi khng ph thuc vo bt k hnh thi x hi no, l mt s tt yu t nhin vnh cu lm mi gii cho s trao i cht gia con ngi v t nhin, tc l cho bn thn s sng ca con ngi [T bn,Tp 1, S tht, H Ni, 1984, tr.61] Qu trnh lao ng, nh chng ta hnh dung n trong nhng yu t n gin v tru tng ca n, l mt hot ng c mc ch nhm to ra nhng gi tr s dng, l s chim ot nhng ci c sn trong thin nhin tho mn nhng nhu cu ca con ngi, l iu kin chung ca s trao i cht gia con ngi vi t nhin, l mt iu kin t nhin v vnh cu ca i sng ca con ngi, v v vy qu trnh lao ng y khng ph thuc vo bt k mt hnh thi no ca i sng , m ngc li, n l chung cho tt c mi hnh thi x hi ca i sng mt cch ging nh nhau. V vy, chng ta khng cn phi xt ngi lao ng trong mi quan h vi nhng ngi lao ng khc. Mt bn l con ngi v lao ng ca con ngi, bn kia l t nhin v vt liu ca t nhin th l [Sd, tr. 238-239].

Qu tht, mt u c pht trin hn, c tnh ph phn hn, tha nhn tnh cht pht trin v mt lch s ca ca cc quan h phn phi, nhng ng thi li cng bm cht hn vo tnh cht khng thay i, bt ngun t bn cht ca loi ngi v do , khng ph thuc vo bt c mt s pht trin lch s no ca bn thn cc quan h sn xut [T bn, Tp 3, S tht, H Ni, 1987, tr. 509]. Quyn lc ca nh t bn vi cng v l hin thn, [i biu nhn cch] ca t bn trong qu trnh sn xut, vi t cch l ngi lnh o sn xut, chc nng x hi ca hn v bn cht khc vi quyn lc trong mt nn sn xut ca nhng n l, nhng nng n v.v Trong h thng t bn ch ngha, tnh cht x hi ca sn xut tc ng ln nhng ngi sn xut trc tip nh l mt c ch x hi c t chc theo ng cp, trong nhng ngi hnh x quyn lc, do h l nhng i biu nhn cch cho nhng iu kin lao ng chng li lao ng ch khng phi nh trong nhng h thng sn xut trc , do h l nhng k thng tr chnh tr hoc thn quyn. Ngc li, gia nhng nh t bn nm quyn v tc ng vo nhau, ch vi cng v nhng k s hu hng ho, mt tnh trng v chnh ph hon ton ng tr , trong s gn kt x hi ca sn xut ch vt qua c s tu tin c nhn do n l mt quy lut t nhin y sc mnh (T bn 3, Tp 2, Chng LI L Phng dch theo bn ting Php, http://www.marxists.org/francais/marx/works/1867/Capital-III/index.htm):

L'autorit du capitaliste comme personnification du capital dans le procs de production, sa fonction sociale en tant que dirigeant de la production sont essentiellement diffrentes de l'autorit dans une production par esclaves, par serfs, etc.Dans le systme capitaliste, le caractre social de la production agit sur les producteurs immdiats comme un mcanisme social organis hirarchiquement, dans lequel ceux qui exercent l'autorit le font parce qu'ils personnifient les conditions du travail contre le travail, et non, comme dans les systmes de production antrieurs, parce qu'ils sont des dominateurs politiques ou thocratiques. Par contre, entre les capitalistes qui dtiennent l'autorit et qui agissent l'un l'gard de l'autre uniquement comme possesseurs de marchandises, rgne l'anarchie la plus complte, au sein de laquelle la cohsion sociale de la production ne triomphe de l'arbitraire individuel que parce qu'elle est une loi naturelle toute puissante.