Ch s IQ v phng php xc nh IQ

ThS. L Minh Tin P.Trng khoa Tm l Gio dc Trng i hc S PhmTP.HCM

DN BI: 1. IQ l g? 2. Phng php o IQ. - Mt cht bn lun. - Cng thc tnh IQ. - Minh ha cc cu test o IQ. 3. Nhng iu ni thm v IQ. 4. Gii thiu trang web t kim tra IQ. ------------IQ L G? IQ l k hiu ly hai ch ci u ca t ting Anh l Intelligence Quotient, thng dch l thng s tr tu hay cn gi l ch s thng minh. Ch s ny ca mi ngi ni ln nng lc tr tu ca ngi . Ta c th hnh dung kh nng qua cu chuyn sau y: Edidon cn tnh dung tch mt bng n hnh qu l, ng giao nhim v cho tr l Chapton (tt nghip i hc y khoa Ton). Hn mt ting ng h, Chapton loay hoay mi vi cc cng thc dy c m vn cha tnh ra. Edidon i qua, ni: C g phc tp lm u!. ng mang chic bng n ra vi, hng y nc v ni vi Chapton: Anh nc vo ng , xem dung tch l bao nhiu. l dung tch ca bng n. T cu chuyn trn ta thy ngi thng minh l ngi c kh nng vt tri v mt tr tu so vi nhiu ngi khc. Vit Nam cng c nhiu cu chuyn v ngi thng minh v c l ch s IQ khng h xa l vi nhiu ngi Vit Nam, c bit l nhng ngi lm cng tc y t v gio dc. V khi nim, hu ht mi ngi u c c nim trc gic v tr thng minh. C nhiu t dng ch nhng khc bit v mc thng minh: sng d, lanh li, thng minh, ti tnh, khn ngoan, lu lnh, chm hiu, ti d, ngu n, n n v.vMy nm gn y, mt s chng trnh qung co trn truyn hnh v thc phm cng thng nhc n ch s IQ, n quan h gia thng minh v tr no. im cn nhn mnh trc tin l ch s IQ khng phi bt bin. Ngoi yu t dinh dng hp l, ty thuc hon cnh gio dc, mi trng giao tip v mi trng vn ha cng vi s nng ng ca c nhn, ch s IQ c th thay i sau mt thi gian. PHNG PHP O IQ Mt cht bn lun: Bng quan st trong i sng ta thy, tr thng minh th hin s nhanh nhn, linh hot trong nhn thc, kh nng sm hiu sm bit so vi ngi cng la tui, l kh nng vt tri v tr tu. Cng c ngi ni n sc bt nhn thc, sc ch , tp trung, kh nng quan st v.v Trong cu chuyn v Edison, chnh phn ng nhanh nhy ca Edison mi bc l tr thng minh ca ng. V vy, quan nim cn nm r khi o IQ chnh l o sc hiu bit ch khng phi l o vn hiu bit rng hay hp. IQ c lin quan n qu trnh hc tp, kt qu hc tp, nhng o IQ phi hng n o kh nng nhn thc (kh nng theo hc, kh nng lm vic bng tr no, kh nng tr nh). iu ny khc xa vi cc bi do thnh qu hc tp. Nh vy, mt a tr nh cng c th t IQ ngang vi mt hc sinh ln, hc bc trung hc ph thng. Tin tc sua y cho thy iu va ni:

Bo Thanh nin ngy 16/2/2005 a tin cu b Mikhail Ali mi 3 tui (n t Bramley, Leeds) vt qua k thi thm nh ch s IQ t chc ti H York, Anh quc. Em thc hin xong hng lot bi thi bao gm ton, tranh nh, cc cu hi kh v logic v dy s do hip hi Mensa a ra, t 137 im v tr thnh thnh vin nh tui nht k thi ca t chc ny. Em b c xc nh l c ti nng bm sinh, lm nhiu ngi ngc nhin, nhng cng vn cn l mt cu con trai b bng, n nhiu v chi vi nhng chi hng ngy. c phng php o IQ mt cch khoa hc, ta cn tm hiu nh ngha thut ng tr thng minh. Bi y l mt khi nim quan trng lm c s l lun cho vic o lng. Nm 1921, mt tp ch nghin cu hi 14 nh tm l hc v gio dc hc ni ting v nh ngha tr thng minh. Kt qu nhn c 14 nh ngha, trong s cc chuyn gia nhn mnh n kh nng hc tp t kinh nghim v kh nng p ng vi mi trng. Nm 1986, nhng nh nghin cu lp li cu hi nh ngha tr thng minh vi 25 chuyn gia. Kt qu thu c l nhiu nh ngha khc nhau, lin quan n: (1) kh nng p ng tng qut vi mt vn mi trong cuc sng; (2) nng lc tham gia vo vic t duy tru tng, s iu chnh i vi mi trng; (3) kh nng v tri thc v s hu tri thc; (4) kh nng tng qut v tnh c lp, tnh sng to v hiu qu trong khi suy ngh; (5) kh nng thu nhn c kh nng; (6) s nm bt cc mi quan h c lin quan; (7) kh nng on xt, hiu c ngha v lp lun; (8) suy din cc mi quan h; (9) nng lc nhn thc chung, bm sinh. nh ngha c nhiu nh nghin cu ngh l coi tr thng minh nh mt nhm kh nng c biu hin v nh gi qua im s m nhng trc nghim tr tu o c. nh ngha l thun li cho vic nghin cu c lin quan n mt thut ng rt tru tng l tr thng minh,m ra hng o c, lng ha cc kh nng tr tu, nhng t cng ni ln mt s vn . Bi v hin nay c nhiu trc nghim khc nhau, cc trc nghim khng o lng cng mt ci g nh nhau. Bn cnh cc trc nghim phi ngn ng c th dng chung cho nhiu quc gia, nhiu dn tc khc nhau, nhng trc nghim c s dng ngn ng u chu nh hng kh mnh vo mt nn vn ha. Mt khc, khi xy dng trc nghim thng ngi ta phi hng n mc ch ca vic o lng, ngha l phi phn tch l lun v ci cu thnh nn tr thng minh. V im ny thng c cc quan nim khc nhau: - Nh tm l hc ngi Php, A.Binet cho rng trong cu trc tr tu c nhng nng lc nh: ch , tng tng, phn on v suy l. - Nh bc hc ngi Anh, C. Spearman (1863 1945) qua nghin cu nhiu trc nghim da trn phng php ton hc, kt lun rng c mt nhn t chung nh hng n tt c cc trc nghim c nghin cu. Bn cnh ng cn ch ra nhng nhn t ring, ch tn ti i vi mi trc nghim. Quan nim ca Spearman c a vo trong tm l hc, nh l thuyt hai nhn t (factors) ca tr thng minh, l nhn t G (general) v S (special). - Nh tm l hc ngi M, L.L.Thurstone (1887 1955) a ra phng php phn tch a nhn t (1947). ng cho rng tr thng minh gm 7 nhn t: V = s lnh hi ngn t (vebal comprehension). W = hot bt ngn ng (word fluency) N = kh nng vn dng ti liu ch s (Number). S = nng lc khng gian (space) M = tr nh )memory). P = tri gic (perceptual). R = kh nng suy lun (reasoning). - J.P.Guilford cho tr tu gm 120 nng lc, chia lm 3 mt: tin trnh, cht liu, kt qu.

- Gn y, qua kt qu nghin cu, cc nh tm l hc Trung Quc cho rng tr thng minh bao gm kh nng quan st, kh nng ca tr nh, sc suy ngh, c tng tng, k nng thc hnh v sng to. - Qua phn tch h thng cc trc nghim r tu ang c s dng, c th thy nhng thnh phn thng c nhc n nh: kin thc tng qut, suy lun ngn ng, suy lun tru tng, tnh ton s hc, hnh hc, tri gic khng gian, tr nh ngn hn, t vng, logic, tc tnh ton v.v Cn nhiu nh khoa hc khc na, vi nhng quan im v gii thch khc nhau v vn tr thng minh, nhng cui cng u c chung mt nhn nh: Tr thng minh khng phi l mt nng lc n c, n l sc mnh tng hp ca nhiu loi nng lc. Tr thng minh chnh l s phi hp tt cc nng lc lm thnh mt kt cu hu hiu. Cc nhm nng lc ny cn c pht huy mt cch ng b, cn i, y theo hng nng cao dn. Nu mt thnh phn khng c pht trin s nh hng n s vn hnh ca h thng. Cng thc tnh IQ: tnh ton ch s IQ, cng thc ban u c lp nn l: IQ = MA
CA x 100

Trong : MA (Mental Age) l tui tr tu, tnh bng thng, quy t im trc nghim. CA (Chronological Age) l tui thc t tnh bng thng, theo thi gian sinh trng ca mi ngi). Th d: Mt nhi ng tui i trn 8 nm, khi lm mt test tr tu t c tui tr khn tng ng tr em 10 tui, ch s thng minh ca em b ny l: IQ = 10 x 12 x 100 = 125
8 x 12

Tuy nhin, cch tnh ny bc l nhc im l khng i din c cho mi la tui v mi hnh thi tr tu phc tp ca con ngi. V sau, nhiu cch tnh khc c ngh. Nh Wechsler trong cc trc nghim tr tu dng cho tr em v cho ngi ln s dng im IQ chuyn ha. y l loi im IQ chuyn i t im s bi trc nghim ca mt ngi sang loi thang o tiu chun, da trn l thuyt cho rng nhng im s trc nghim ca mt dn s ngi c phn b bnh thng, v thang ny c im trung bnh = 100 lch tiu chun = 15. Cng thc tnh: IQ = 100 + 15 Z Z l im bin i t im s bi trc nghim theo cng thc Z = X - , trong v

ln lt l im trung bnh v lch tiu chun cc bi lm ca nhm ng ngi chn lm i din cho dn s. Th d: Kho st bng test RAVEN (60 cu hi) trn mt nhm khong 2000 hc sinh i din cho cc hc sinh lp 8 TPHCM thu c im trung bnh = 35,5 lch tiu chun = 11,4. Hc sinh Tun, lp 8 lm bi test ny t 48 im. Vy IQ ca Tun l bao nhiu? Gii: i im ca Tun ra Z = (48 35.5)/11.4 1.096 Suy ra IQ = 100 + 15 x 1.096 = 116 Di y l bng gii thch ngha tng nhm im IQ v biu din bng th (cc vng di ng cong bnh thng tnh trn dn s rt ln): Bng 1. Gii thch cc loi IQ Khong im IQ M t ngha T l % trong dn s

40 55 55 70 70 85 85 115 115 130 130 145 145 160

Rt km Chm pht trin tm thn Km thng minh Tr tu bnh thng Thng minh Tr thng minh cao (c ti) Thin ti

0.13% 2,14% 13,59% 68,26% 13,59% 2,14% 0,13%

Tuyn bnh thng l th ch ra gn ng c bao nhiu phn trm ngi trong dn s ri vo mi hng s IQ. V mt l thuyt, nu tt c mi ngi trn th gii cng lm mt bi test, hu ht s c im nm trong dy Trung bnh. Mt phn nh hn trong dn s c im s nm di hoc pha trn trung bnh. Cc im s rt cao v rt b l him. phng nh cc t l % ny, xin dng bng Z nh km trong cc sch thng k.

Minh ha mt s cu trc nghim o IQ: gip c gi nm c cc tng v cch thc son cc cu trc nghim o tr tu, hy xem xt cu trc nghim loi ng Sai sau y: Hai con g v 4 con ch c tt c 22 chn ng Sai Cu hi khng kh nhng v kha cnh tr tu, xc nh cu ny l ng hay sai, ngi tr li cn s dng nhiu k nng khc nhau: 1. C kin thc tng qut v c th cc con g v ch. 2. Hiu cc quy tc s hc nhn 2 vi 2, 4 vi 4 v cng 16 vi 4. 3. Hiu v phng tin i s rng mt n v g bng hai n v chn, mt n v ch bng bn n v chn. 4. Phi i chiu tng cc chn con vt vi con s hai mi hai, theo cch hp logic. 5. Phi lu gi cc tng tng phn trong tr nh ngn hn thun tin cho vic so snh cc tng. 6. S dng nhn thc bng th gic c hnh nh cc con vt trong c nhm lng gi d dng hn cc thao tc tnh ton s hc. 7. Vn t vng phi s dng hiu ngha cc t trong bi ton. 8. Nu mt s t vit (hoc c) sai chnh t, bi ton s i khc so vi bi ton cho, hoc li khi in n cng lm sai lch d kin bi ton.

9. Cn s dng tt c k nng trn trong mt khong thi gian rt ngn v tc tnh ton cn phi nhanh cho ra mt li gii c xc nh trong khong thi gian c php. 10. Kh nng trc gic cn c s dng cm nhn chung v cu pht biu. Trc gic ny dng duyt qua, xem xt s chi ch, ngha kp trong ng cnh, hay cc kha cnh b lm sai lc. No, by gi bn hy th hon thnh 3 cu hi ngay di y. Lm trong 60 giy 1. 2 con vt v 2 con ch c tng s chn l 14 ng Sai 2. Mt ci bnh c th ct thnh hn 7 ming ch vi 4 nht ct theo ng thng xuyn qua tm ci bnh. ng Sai 3. Hai trong cc s sau y c tng n 13. 1, 6, 3, 5, 11 ng Sai p n: Cu 1: Sai; Cu 2: ng; Cu 3: Sai Da trn ngha va trnh by, mi cu trc nghim IQ c son theo nhiu hnh thc khc nhau phc v cho mt ring, nhm o lng mt ci g ca tr tu. Nh trnh by trong phn l lun trn, quan nim tr thng minh l s phi hp ca nhiu thnh t gip cho vic xy dng bi trc nghim thnh d dng hn. Cc cu hi s hng vo o lng cc k nng trong tng thnh t. V d: Ngn ng Ton hc Tri gic khng gian Suy lun logic Nhn bit cc mu Phn loi v.v Di dy l vi cu v d: o kh nng ngn ng. 1. Tm t tri ngha: - thun Vit: V d: cho t Cng, tr li Mm, Ngy m, Di Ngn - Hn Vit: V d: Thng H, Nhp Xut 2. Phn tch t kp Hn - Vit: V d: Tip th tip cn th trng; Quc sch chnh sch quc gia. 3. i trt t t, lp cu mi: Vi 5 t trong cu KHNG BO, SAO N N?, lp cc cu mi: - Sao khng bo n n? - Bo n n, khng sao? - N bo, sao khng n? - N n, sao khng bo? 4. Ghp thm t n, to t i c ngha: Cho t Hc. Ghp c: Hc hnh, hc thut, hc gi, hc sinh.

o kh nng nhn ra cc khun mu, lun l v tr thng minh ton hc. Cu v d 1. Con s no s ng k tip trong dy s sau? 1, 4, 9, 16, 25 Nhn xt: Dy s tng theo cch + 3, + 5, + 7, + 9, + 11, nn p s = 36. Cu v d 2. Con s no s ng k tip trong dy s sau? 3, 5, 8, 13, 21. Nhn xt: V trt t cc s trong dy tun theo quy tc: s k tip l tng hai s ng lin trc n. Nh 3 + 5 = 8, 5 + 8 = 13, 8 + 13 = 21. Suy ra p s l 34 (v 13 + 21 = 34). o kh nng xp loi v tr thng minh ton hc. Cu v d: Con s no khng thuc cng nhm? p n = 17 (v l s l duy nht). 4 17 18 322 32 28 64 14 144 122 188 202

Kim tra tr thng minh ton hc, logic v ngn t. Cu v d: Ch ci trong cui l g ? E B G D p n = H Li gii: Chuyn i mi ch ci thnh con s v tr tng ng vi n trong bng c ci (ting Anh), v d ch C thnh s 3. Sau , ti mi hng, nhn hai s trong hai ct u tnh ra ch ci tng ng ti ct th ba. Kim tra kh nng nhn ra mu hnh (pattern) v kh nng v th gic. Cu v d: Chn mt hnh k tip hp l t trong 6 hnh cho bn di. C A B B O B N ?

Gii thch quy lut: C khi hnh di chuyn theo chiu kim ng h v hnh vung chuyn ng ngc chiu kim ng h trong khi t xoay 45 quanh n. Mt na ca ng thng di chuyn 90 theo chiu kim ng h, trong khi na cn li di chuyn 45 ngc chiu kim ng h. p n l hnh E. o nng lc tri gic khng gian Cu v d: Hy chn ming ghp bn phi lp ng vo hnh bn tri:

p n C Kim tra kh nng phn loi v tri gic khng gian. Cu v d: Hnh no khc vi nhng hnh cn li? p n = A

NHNG IU CN NI THM V IQ Di y xin dn li hai bi vit gn y lin quan n ch s IQ. Nhng thng tin mi ny l rt cn thit. N gip ta c ci nhn y hn v ch s IQ. Ni dung trong hai bi ny l kt qu ca nhng nghin cu khoa hc, c bit bi 2, cho thy tnh cht hn ch ca vic ch dng IQ khi nh gi thng minh. iu ny i hi chng ta phi c thc b sung nhng im cn hn ch. Bi I (bo Thanh Nin, 05/03/2005). Nhng iu cha bit v IQ Mi ngi thng nhc ti ch s thng minh IQ nhng cn nhiu iu khin bn phi ngc nhin v n. Bn c th tham kho qua kt qu ca cc nh nghin cu M. 1. Trng hc nh hng ti IQ: S thng minh ni chung khng nh hng ti quyt nh n trng hay khng nhng vic n trng hc gip hc sinh tng ch s IQ ca mnh. Cng ngh hc sm th nguy c thua km v IQ so vi cc bn cng trang la cng tng. Theo kt qu kho st em c IQ thp ca T chc gio dc m rng ca London, IQ ca cc em gim dn theo cc nhm tui t b n ln: nhm 4 6 tui c IQ = 90, nhm tui ln nht 12 20 tui l 60. - Nghin cu ti Nam Phi v M cho thy mi nm tr hon i hc, IQ ca tr gim 5 im. - IQ chu nh hng ca thi gian i hc. Cuc iu tra M vi nhng ngi li trng lu hn trnh i lnh v ngi khng c ng c ny. Kt qu, ngi li trng lu hn c IQ cao hn, kh nng kim tin cng hn 7%. - Ngh hc gia chng lm gim IQ.

- Ch s IQ b nh hng bi k ngh h. Cc nh nghin cu chn 2 hc sinh kim tra ring bit trc v sau khi ngh h. Kt qu, c s suy gim trong h thng IQ 2 em ny so vi cui nm hc. 2. IQ khng chu nh hng ca th t sinh Quan nim con c khn ngoan v c kh nng lnh o hay em khn hn anh ch khng ng. Thm ch, c ngi cn cho rng trong gia nh ng con IQ thp. Thc t, nhng ngi khn ngoan c xu hng sinh t con nhng s thc l khng h c lin h hay nh hng no gy tc ng gia quy m gia nh v IQ ca tr. Th t sinh khng d bo trc IQ ca tr. Ngoi ra, 2 anh em rut sinh gn nhau c th c IQ tng ng hn so vi tr sinh cch xa nhau vn cha c c s chng minh. 3. Sa m lin quan n IQ Nhng tr c nui bng sa m, c m dnh nhiu thi gian chm sc thng c IQ cao hn tr khc. Kt qu nghin cu nhng tr cng iu kin chm sc, ch khc ngun sa nui th em c nui hon ton bng sa m c IQ cao hn t 3-8 im so vi em khc khi c 3 tui. L do, sa m rt giu nng lng axit bo omega 3, tng cng mng t bo no, tng hiu qu dn truyn dn to ra t nhng xung chn thn kinh cho tr. 4. IQ bin i theo ngy sinh: Tui nhp hc ca cc em ging nhau nhng tr sinh vo 3 thng cui nm i hc mun hn bn b. Cc nh nghin cu pht hin nhng a tr sinh mun trong nm s c IQ thp hn v mi nm hc IQ ca tr s tng c 3,5 im. Vi thi gian i hc t hn cc bn nn nhng em sinh mun trong nm c IQ thp hn. 5. Gen di truyn nh hng IQ: Nghin cu 2 anh em sinh i c nhn nui trong 2 gia nh trung lu, ngi ta tm ra lin h ny. Nhiu ngi ngh khi cn sng vi gia nh, IQ ca 2 anh em s tng ng. Ch khi h bt u cuc sng t lp, c nhng kinh nghim sng ring th IQ mi khc. S tht, khi sng t lp IQ ca 2 anh em cng tr nn ging nhau v chu tc ng t gen di truyn nh hng ti tr thng minh ca h (s tng ng gen ca 2 anh em l 50%). 6. Kch c u lin quan IQ: Phi ti khi c phng tin hin i quan st h thn kinh, ngi ta mi chng minh c mi lin h ny l c tht nhng n khng ng k. Minh chng c th nht l cuc kho st kch c m i u v IQ ca qun i M. 7. IQ th h sau ngy cng tng: IQ tng gn 20 im sau mi th h. Nu tnh im, hn 90% ngi th h hm nay c gi l thin ti nhng th h hm qua. S tng trng v ch s thng minh do nh hng ca ch dinh dng tt hn, thi gian i hc nhiu hn, cha m c phng php gio dc con tt hn, chi thng minh v u im ca my vi tnh. 8. IQ b nh hng bi thc n n ung Cc nh nghin cu chng minh ch n ung c kh nng nh hng ti chc nng ca no, c l thc n pht trin tt nht cho s pht trin ca no b. Theo phn tch s liu quy m ln vi h thng trng hc New York, s nh hng ny rt ln. Kim tra IQ ca gn 1 triu tr em hc sinh trc v sau khi i thc n ba tra (vi thc phm t cht bo qun, mu thc phm, t mu sc v t dng gia v nhn to), c n 14% hc sinh tin b hn hn, c bit l vi em c th trng yu.

Bi 2: Trn trang Wep Thng tin Y dc Vit Nam vi ta bi: o IQ ca tr l mt cch li thi nh gi tr thng minh Trch t News-Medical, 28/10/2004 Da trn mt l thuyt c bt u nghin cu t gn 20 nm trc, tin s J.P.Das, gio s tm l trng i hc Alberta trin khai nhng quy tc v cng c tr tu ch ra cc yu t khc ngoi IQ trong vic nh gi tr khn ca tr. Ln ln trong mt khu nh chut hay trong mt gia nh tht hc cng c th rt khn ngoan kiu ng ph, nhng khng c hc vn cn thit o IQ theo cch truyn thng. Gio s Das trnh by bn tham lun v Cc qui tc v Cng c tr tu: Ch s IQ tr nn li thi nh th no ti Hi ngh Tm l hc Quc t ln th 28 t chc ti Bc Kinh, Trung Quc hi thng 8, h thng hin ang c s dng trn ton th gii v c dch ra nhiu th ting. ng xc nh 4 qui tc tr tu i su vo vic x l thng tin. Cc qui tc bao gm quan im cho rng tr tu khng phi l bt bin m chu nh hng ca nhiu yu t nh nhu cu hc tp v vn ha, nng lc nhn thc, thm ch c vic i hc, cng nh nng lc c nhn x l nhng thng tin nh ngn ng v nhn din khun mt. Cc qui tc ny dn ng cho nghin cu v l thuyt PASS (Planning, Attention, Simultaneous and Succssive processing - K hoch, Ch , ng thi v Thnh cng), c trin khai nm 1994, PASS cho rng khng nn nh gi tr thng minh ch bng hc vn v trc nghim IQ, m phi bng qu trnh x l thng tin trong hc tp. Ci i vo nng lc tr tu v cch gii quyt vn cn quan trng hn bn thn im s. kt thc bi vit ny, xin gii thiu vi qu c gi hai trong s nhiu trang web c th gip t kim tra tr thng minh trc tuyn. 1. Trang Web ting Anh: www.iqtests.com

Trong IQtests.com c nhiu trc nghim nh, lm trong thi gian ngn, kho st rt nhiu kha cnh ca tr tu. Tuy nhin, v ni dung vit bng ting Anh, tc lm bi chc chn b chm. V vy im IQ thp ta khng nn bn khon nhiu, coi l tp dt. 2. Trang web ting Vit: www.bacsigiadinh.com (C 60 cu hi lm trong 60 pht, ph hp vi c im v vn ha ngi Vit Nam) a s cc bi trc nghim IQ trn mng vi ngi VN nh t c nhc im l vit ton bng ting Anh, nhiu lc dch pht mt. Bai trc nghim di y li ch ton bng hnh nh v cng rt th v. Thi gian l 40 pht cho 40 cu hi. Nu ai lm xong trc c th bit kt qu lun http://mensa.dk/testiq.html n vo ch "Start Testen" bt u. Chc may mn

TI LIU THAM KHO: 1. Trn Trng Thy, Khoa hc chn on tm l, NXB Gio dc, 1992 2. Nguyn Quang Dng, Tm l hc chn on. Gio trnh dnh cho cc sinh vin i hc ngnh tm l hc. 3. Trang WEB bo Thanh nin - Ngy 04/12/2001, Tr thng minh l g ? (theo 10 vn cu hi v sao) - Ngy 14/01/2002, T kim tra tr thng minh vi IQTest. - Ngy 16/2/2005, Ba bui thi trc nghim IQ Mensa. - Ngy 05/03/2005, Nhng iu cha bit v IQ. 4. Trang web Bo Lao ng - Ngy 19/03/2005: 3,3% sinh vin c im chun IQ rt cao. 5. Trang Web Thng tin Y dc Vit Nam. - o IQ ca tr l mt cch li thi nh gi thng minh, News-Medical, 28/10/2004