NUCLEOTIDE

&
NUCLEIC ACID
 Nhóm thuyết trình
 Võ Hy Lan Anh
 Trần Hồng Hạnh
 Trần Thị Tuyết Lan
 Đinh Thị Cao Khanh
 Trần Quang Nhật
 Trương Quỳnh Như
 Đào Thị Thuý Phương
 Kiều Thị Thanh Thảo
 Bố cục
 Tổng Quan
 Cấu Tạo
 Hoá Học DNA
I-TỔNG QUAN
NUCLEOTIDE CẤU TẠO
TỪ GỐC CHỨA N VÀ
ĐƯỜNG PENTOSE
Nucleotide:
 Monomer để tạo thành Nucleic
acid
 Thành phần của một số enzyme
 Chất tích luỹ năng lượng cho
hoạt động sống. Ví dụ: ATP
 Gồm 3 thành phần cấu tạo:
 Thành phần dị vòng: Base
 Đường
 Phosphate.

* Các base trong nucleic acid là:

Purine và Pyrimidine.
 Base Pyrimidine:
 Các gốc Pyrimidine phổ biến
trong nucleic acid là:
 Cytosine
 Uracil

 Thymine

 Ngoài ra còn có 2 loại Base khác là:

5-metyl Cytosine và 5-hydrometyl
Cytosine
 Base Purine
 Chủ yếu trong nucleic acid:
 Adenine
 Guanine

 Ngoài ra còn có : hypoxanthine,

xanthine và uric acid có vai trò
quan trọng trong trao đổi chất.
 Danh pháp Nucleotide
 Tên của base + tiếp vĩ ngữ.
 Có base Pyrimidine: tên Base +
idine
 Có base Purine: tên Base + osine

 Nếu trong thành phần có đường

Deoxylribose thì phải có tiếp đầu
ngữ Deoxy trước tên Nucleotide.
Base Nucleoside Nucleotide
Purine
Adenine Adenosine AMP(adenylic acid)
Guanine Guanosine GMP(guanylic acid)
Hypoxanthine Inosine IMP(inosine acid)
Uric acid
Xanthine Xanthosine XMP

Pyrimidine CMP(Cytidylic acid)

Cytidine
Cytosine OMP(Orotidylic
Orotidine
Orotic acid acid)
Thymidine
Thymine dTMP(Thymidilic
Uridine acid)
Uracil
UMP(Uridylic acid)
 LIÊN KẾT PHOSPHODIESTER

 Liên hệ giữa Base và đường gọi

là Nucleoside
 Nucleic acid có nucleoside-
5’-phosphate nối với đầu 3’ của
Nucleotide tiếp sau bằng liên kết
Phosphodiester.
II-CẤU TẠO
 Chức năng di truyền.
 Vật chất mang thông tin di
truyền.
 Lưu trữ và truyền tải
thông tin di truyền từ thế
hệ này sang thế hệ khác.
 Ví dụ: hiện tượng biến
nạp, sự tái bản của các
virus.
 Cấu trúc bậc II của DNA
 Mô hình của Watson – Crick.
 Chuỗi xoắn kép gồm hai mạch đơn, xoắn theo chiều
xoắn phải nhưng chạy ngược chiều nhau.
 Vòng xoắn được đảm bảo nhờ các đôi Base nối với
nhau giữa A & T, G & C, trong mỗi đôi xuất hiện cầu
nối Hydro.
 Các đôi xếp chồng lên nhau ở phía trong của sợi xoắn
kép và thẳng góc với trục của mình trong khi bộ
khung DeoxyRibose và phosphate lại ở phía ngoài.
 Xoắn đôi có đường kính là 2 nm, mỗi vòng
xoắn dài 3.4 nm, mỗi vòng có 10 đôi base.
 Có hai rảnh liên tục kích thước khác nhau
dotính không đối xứng của các đôi base, người
ta gọi là rảnh lớn và rảnh nhỏ.
III-HOÁ HỌC DNA
 Tính chất
Acid nucleic :
-chất màu trắng ,cấu tạo sợi khó tan trong
nước dạng tự do nhưng dễ tan ở dạng muối
kim loại kiềm và dễ tan trong dung dịch
muối.
-có tính chất điện ly,có thể thay đổi cấu hình
như co lại hay duỗi ra, nhường ion, có tính
chất điện từ
-bị biến tính bởi nhiệt.
 Dung dịch a.nucleic có độ nhớt
cao, có tính hoạt quang, tích điện
âm nên chuyển dịch trong điện
trường về cực dương (phương
pháp điện di )
 Độ hấp thụ quang phổ ánh sáng
cực đại ở λ = 256− 265 nm, cực tiểu
ở λ =230 và λ = 195 nm(vùng
UV).RNA: cực đại λ = 275−280 nm,
cực tiểu λ = 250 nm.
 Về mặt hóa học ,a. nucleic là chất
tương đối trơ nhưng là các
polyanion nên dễ liên kết với
nhiều ion kim loại, cation và dễ
BIẾN TÍNH CẤU TRÚC XOẮN
ĐÔI CỦA DNA VÀ RNA
a) Tỉ trọng nổi (buoyant density) của
DNA phản ánh cấu trúc bậc 2 và hàm
lượng base của nó, được đo bằng
phương pháp li tâm cân bằng tỉ trọng
(siêu li tâm)
 Siêu li tâm trên một gradient liên tục

CsCl , siêu li tâm trên đệm CsCl, siêu

li tâm trên gradient saccharose.
được sử dụng nhiều trong công nghệ
gen để tách chiết DNA 2 sợi ra khỏi
các sợi đơn và khỏi RNA.
 Tỉ trọng nổi của DNA 2 sợi tỉ lệ thuận với
thành phần base của nó.Hàm lượng G&C
càng cao, cấu trúc DNA càng chặt(G nối C
bằng 3 liên kết H) thì tỉ trọng nổi càng cao.
b) Tách sợi :
 “Nhiệt độ nóng chảy”(melting temperature-
Tm) là giới hạn nhiệt độ mà khi đun quá
nhiệt độ này, 2 mạch đôi của DNA sẽ tách rời
nhau.
 Sự chuyển từ dạng mạch đôi sang mạch đơn
được xác định dễ dàng thông qua việc đo
biến động giá trị mật độ quang (OD) hoặc đo
độ nhớt giảm ở điểm nóng chảy.
 Giá trị mật độ quang tăng lên khi phân tử
mạch đôi chuyển thành mạch đơn gọi là
“hiệu ứng tăng sắc”(hyperchromic effect).
 Nguyên nhân của hiện tượng tăng sắc :trong
DNA mạch đôi, các base nằm chồng lên nhau
trên những mặt phẳng song song, cấu trúc
đó che lấp một phần các base khiến chúng
không hấp thu ánh sáng như những đơn vị
toàn vẹn khác với DNA mạch đơn.
 Các nhân tố ảnh hưởng đến Tm :
- thành phần các base trong DNA, đặc biệt
là tỉ lệ G & C.Trong điều kiện chuẩn ,Tm =
69,3 + 0.41(% G+C)
- độ dài đoạn DNA
-các điểm bắt cặp sai lệch
-môi trường phản ứng.
Thủy phân nucleic
acid
 Về mặt hóa học nucleic acid là bền trong phạm vi
pH rộng
 Ở điều kiện acid: có thể tách purine ra khỏi DNA
bằng cách thủy phân cầu nối giữa glycoside giữa
C-1 của 2-deoxyribose và N-9 của purine acid
apurinic( bộ khung còn nguyên, sản phẩm mất gốc
purine)
 Ở điều kiện base: các liên kết phosphodiester có
thể bị thủy phân
 RNA nhạy hơn DNA vì: 2’-OH của RNA bị mất
proton và gắn với 3’-phosphate ben cạnh làm gãy
bộ khung nucleoside 2’ và 3’-phosphate
 Sự lai giữa các Nu
 Cơ sở của hiện tượng lai phân tử là sự tách rời 2 mạch
đôi của chuỗi xoắn kép DNA, khi nhiệt đọ môi
trường vượt qua nhiệt đọ nóng chảy của phân tử và sự
tái bắt cặp giữa các trình tự tương đồng sau đó.
 Các yếu tố ảnh hưởng
 Nồng độ DNA trong môi trường
 Nhiệt độ và thời gian phản ứng
 Kích thước các trình tự lai
 Lực Ion của môi trường
 Có 3 kiểu lai phân tử
 Lai trong pha lỏng

 Lai trên pha rắn

 Lai tại chổ

 Ngườita sử dụng tính chất
bắt cặp theo nguyên tắc
bổ sung giữa các gốc
Nucleotide của DNA làm
phép thử
 Phát hiện những đoạn
DNA giống nhau, có nguồn
gốc từ các loài khác nhau
 Nguyên tắc

 Làm biến tính hoàn toàn DNA từ các loài

khác nhau
 Trộn lẫn chúng với nhau và làm nguội từ
từ
 Khi đó những đoạn DNA bổ sung lẫn
nhau giữa hai loài DNA trên sẽ tạo cặp
với nhauvà tạo thành sợi kép tuỳ thuộc
vào mức đọ tương đồng giữa chúng
 Mức độ lai thường được xác định bằng
phương pháp sắc ký hoặc ly tâm, trong đó
một loại DNA được đánh dấu bằng đồng vị
phóng xạ
 Hiện kỹ thuật này được áp dụng khá rộng
rãi trong:
 Nghiên cứu sinh học
 Điều tra hình sự

 Phát hiện sớm một số bệnh trước khi triệu

chứng bệnh xuất hiện
 Xaùc ñònh thöù
töï nucleotide
trong nucleic acid
:
 Chieát taùch DNA
 goàm 3 böôùc chính:
 Phaù maøng teá baøo vaø
maøng nhaân (teá baøo nhaân
thaät), giaûi phoùng DNA ra
moâi tröôøng.
 Loaïi boû caùc thaønh phaàn
khoâng mong muoán trong
maãu (protein, lipid,
polysaccharide,…)
 Keát tuûa DNA
 Tinh cheá :

 Tinh cheá baèng sieâu ly

taâm.
 Tinh cheá baèng saéc kyù.
 Xaùc ñònh thöù töï
nucleotide
 Caùc enzyme endonuclease-
restrictase do vi khuaån sinh ra vaø
phaân huyû caùc DNA ngoaïi lai, nhö
DNA virus.
 Enzyme naøy caét ngay vò trí nhaän
bieát trình töï vaø chuùng caét sôïi
xoaén ñoâi taïi caùc thöù töï ñaëc
hieäu goàm 4-8 nucleotide.
 Caùc thöù töï naøy cuõng coù theå
coù treân teá baøo chuû nhöng
chuùng ñöôïc baûo veä baèng caùch
methyl hoaù : caùc enzyme methylase
gaén nhoùm methyl vaøo A hay C
treân DNA teá baøo chuû ôû taïi vò trí
 Moãi enzyme chæ nhìn nhaän 1 trình
töï chuyeân bieät coù caáu truùc
palindrome, nghóa laø 2 maïch coù
trình töï hoaøn toaøn gioáng nhau khi
chuùng ñöôïc ñoïc theo chieàu 5’ ->
3’.
 Coù 2 kieåu caét :
 + Caét hai maïch DNA taïi cuøng 1
ñieåm.
 AG  CT
 TC  GA
 + Caét taïo ñaàu so le hay ñaàu dính,
caùc ñoaïn caét coù ñaàu 1 sôïi ñôn
thoø ra ngoaøi coù theå baét caëp
vôùi nhau theo nguyeâm taéc caùc
 Phöông phaùp Sanger
:
 Gaén moài ( ñöôïc ñaùnh daáu
phoùng xaï vaø coù trình töï Nu xaùc
ñònh ) vaøo ñaàu 3’ cuûa 1 trong 2
sôïi ñôn.
 Boå sung 4 loaïi deoxyribonucleoside
triphosphate vaø löôïng nhoû töøng
loaïi dideoxyribonucleoside
triphosphate ñaùnh daáu phoùng xaï.
 Dideoxyribonucleoside triphosphate
tham gia vaøo sôïi ñang daøi ra vaø
keát thuùc vieäc toång hôïp
Cải biến hóa học của
nucleotide và
nucleic acid
 Các gốc purine và pyrimidine hay
bị cải biến hóa học thay đổi cấu
tạo
 Phản ứng cải biến thường xảy ra
chậm
 Có ý nghĩa sinh lí đáng kể
 Sự thay đổi cấu tạo của DNA
thay đổi thông tin di truyền mà
nó lưu giữ đột biến
 gen protein đột biến với trình tự
aicd amin thay đổi hay tác động
đến quá trình điều khiẩn sự tổng
 có 2 loại đột biến :
 Đột biến tự nhiên (xảy ra 1
cách tự phát)
 Đột biến cảm ứng(gây ra
bởi tác nhân đột biến)
Thảo tiếp theo
Các coenzyme nucloetide
 Coenzyme nicotinamide
nucleotide(NAD và NADP)
chứa nicotinamide
mononucleotide gắn với AMP
bằng liên kết phosphodieste.
 Nhóm Flavine(FMN và FAD),
Flavine nối với ribitol
phosphate trong FAD và liên
kết với AMP.
 1. NUCLEOTIDE
MANG NĂNG
LƯỢNG SINH HỌC

Đó là ATP, UTP, GTP và

CTP
 ATP (Adenosine
triphosphate)
 Là 1 nucleotide có vai trò thiết
yếu trong tế bào, là cầu nối giữa
2 quá trình đồng hóa và dị hóa,
năng lượng giải phóng khi ATP
thủy phân thành ADP (hoặc AMP)
và Pi (hoặc PPi)
 ATP là chất mang năng lượng
sinh học tòan năng
 CTPT: C10H16N5O13P3
 UTP (Uridine triphosphate)

Đó là một pyrimidine nucleotide

 Cũng có vai trò là nguồn năng
lượng hoặc là nhân tố hoạt hoá
cơ chất trong những phản ứng
trao đổi chất giống như ATP
 Mang tính đặc hiệu

 CTPT: C H N O P
9 15 2 15 3
UTP
 GTP (Guanosine triphosphate)

 La 1 purine nucleotide.
 Được sử dụng trong quá trình sao mã
RNA.
 Cấu trúc tương tự Guanine nucleotide
nhưng khác ở chổ có thêm 2 nhóm
phosphate.
 Nó được dùng để cung cấp năng lượng
cho quá trình sinh tổng hợp Protein.
 Nhân tố thiết yếu trong việc truyền
tín hiệu cho tế bào.
 CTPT : C10H16N5O14P3
GTP
 CTP (Cytidine triphosphate)

 Cytudine triphosphate là một

pyrimidine nucleotide
 Sử dụng trong quá trình tổng
hợp RNA
 Là phân tử mang năng lượng cao
như ATP, nhưng mang tính đặc
hiệu hơn.
 CTPT:C9H16N3O14P3
CTP
2. NUCLEOTIDE LÀ YẾU TỐ
TRUYỀN THÔNG TIN NỘI
BÀO
 Cơ thể ↔ môi trường.
 Tương tác giữa các tín hiệu hóa
học – thông tin sơ cấp (first
messenger) với các thụ thể đặc
hiệu (receptor) trên màng tế bào
tạo ra thông tin thứ cấp (second
messenger) bên trong tế bào.
 Nucleotide có vai trò là chất vận
chuyển thông tin thứ cấp.
 cAMP: Adenosine -3’,5’ – cyclic
monophosphate:
 là chất vận chuyển thông tin thứ cấp
làm thay đổi hoạt tính sinh học của tế
bào.
 Tạo thành từ ATP .

 cGMP: Guanine -3’,5’- cyclic

monophosphate.
 Tạo thành từ GTP.

 ppGpp: 1 chất ức chế tổng hợp

protein