CHNG 2 PHN TCH TI CHNH DOANH NGHIP

Phn tch ti chnh doanh nghip c cc nh qun l bt u ch t cui th k XIX. T u th k XX n nay, phn tch ti chnh thc s c pht trin v c ch trng hn bao gi ht bi nhu cu qun l doanh nghip c hiu qu ngy cng tng, s pht trin mnh m ca h thng ti chnh, s pht trin ca cc tp on kinh doanh v kh nng s dng rng ri cng ngh thng tin. Nghin cu phn tch ti chnh l khu quan trng trong qun l doanh nghip. Vy phn tch ti chnh l g? Ch th no cn phn tch ti chnh? Ni dung phn tch v s dng phng php phn tch nh th no? l nhng ni dung c bn c cp trong chng ny.

2.1 Mc tiu phn tch ti chnh

Phn tch ti chnh l s dng mt tp hp cc khi nim, phng php v cc cng c cho php x l cc thng tin k ton v cc thng tin khc v qun l nhm nh gi tnh hnh ti chnh ca mt doanh nghip, nh gi ri ro, mc v cht lng hiu qu hot ng ca doanh nghip . Quy trnh thc hin phn tch ti chnh ngy cng c p dng rng ri trong mi n v kinh t c t ch nht nh v ti chnh nh cc doanh nghip thuc mi hnh thc, c p dng trong cc t chc x hi, tp th v cc c quan qun l, t chc cng cng. c bit, s pht trin ca cc doanh nghip, ca cc ngn hng v ca th trng vn to nhiu c hi phn tch ti chnh chng t thc s l c ch v v cng cn thit. Nhng ngi phn tch ti chnh nhng cng v khc nhau nhm cc mc tiu khc nhau.

2.1.1 Phn tch ti chnh i vi nh qun tr

Nh qun tr phn tch ti chnh nhm nh gi hot ng kinh doanh ca doanh nghip, xc nh im mnh, im yu ca doanh nghip. l c s nh hng cc quyt nh ca Ban Tng gim c, Gim c ti chnh; d bo ti chnh: k hoch u t, ngn qu v kim sot cc hot ng qun l.

2.1.2 Phn tch ti chnh i vi nh u t

Nh u t cn bit tnh hnh thu nhp ca ch s hu li tc c phn v gi tr tng thm ca vn u t. H quan tm ti phn tch ti chnh nhn bit

kh nng sinh li ca doanh nghip. l mt trong nhng cn c gip h ra quyt nh c nn b vn vo doanh nghip hay khng?

2.1.3 Phn tch ti chnh i vi ngi cho vay

Ngi cho vay phn tch ti chnh nhn bit kh nng vay v tr n ca khch hng. Chng hn, quyt nh cho vay, mt trong nhng vn m ngi cho vay cn xem xt l doanh nghip thc s c nhu cu vay hay khng? Kh nng tr n ca doanh nghip nh th no? Ngoi ra, phn tch ti chnh cng rt cn thit i vi ngi hng lng trong doanh nghip, i vi cn b thu, thanh tra, cnh st kinh t, lut s, D h cng tc cc lnh vc khc nhau, nhng h u mun hiu bit v hot ng ca doanh nghip thc hin tt hn cng vic ca h. Nh vy, mi quan tm hng u ca cc nh phn tch ti chnh l nh gi kh nng xy ra ri ro ph sn tc ng ti cc doanh nghip m biu hin ca n l kh nng thanh ton, kh nng cn i vn, kh nng hot ng cng nh kh nng sinh li ca doanh nghip. Trn c s , cc nh phn tch ti chnh tip tc nghin cu v a ra nhng d on v kt qu hot ng ni chung v mc doanh li ni ring ca doanh nghip trong tng lai. Ni cch khc, phn tch ti chnh l c s d on ti chnh. Phn tch ti chnh c th c ng dng theo nhiu hng khc nhau: vi mc ch tc nghip (chun b cc quyt nh ni b), vi mc ch nghin cu, thng tin hoc theo v tr ca nh phn tch (trong doanh nghip hoc ngoi doanh nghip). Tuy nhin, trnh t phn tch v d on ti chnh u phi tun theo cc nghip v phn tch thch ng vi tng giai on d n.

Giai on d n Chun b v x l cc ngun thng tin: + Thng tin k ton ni b + Thng tin khc t bn ngoi

Nghip v phn tch p dng cc cng c phn tch ti chnh: + X l thng tin k ton + Tnh ton cc ch s + Tp hp cc bng biu

Xc nh biu hin c trng

Gii thch v nh gi cc ch s, bng biu v cc kt qu - Triu chng hoc hi chng - Cn bng ti chnh nhng kh khn - Nng lc hot ng ti chnh - im mnh v im yu - C cu vn v chi ph vn - C cu u t v doanh li

Phn tch thuyt minh - Nguyn nhn kh khn - Nguyn nhn thnh cng

Tng hp quan st

Tin lng v ch dn

Xc nh: - Hng pht trin - Gii php ti chnh hoc gii php khc

2.2 Thu thp thng tin s dng trong phn tch ti chnh
Trong phn tch ti chnh, nh phn tch phi thu thp, s dng mi ngun thng tin: t nhng thng tin ni b doanh nghip n nhng thng tin bn ngoi doanh nghip, t thng tin s lng n thng tin gi tr. Nhng thng tin u gip cho nh phn tch c th a ra c nhng nhn xt, kt lun tinh t v thch ng.

Trong nhng thng tin bn ngoi, cn lu thu thp nhng thng tin chung (thng tin lin quan n trng thi nn kinh t, c hi kinh doanh, chnh sch thu, li sut), thng tin v ngnh kinh doanh (thng tin lin quan n v tr ca ngnh trong nn kinh t, c cu ngnh, cc sn phm ca ngnh, tnh trng cng ngh, th phn,) v cc thng tin v php l, kinh t i vi doanh nghip (cc thng tin m cc doanh nghip phi bo co cho cc c quan qun l nh: tnh hnh qun l, kim ton, k hoch s dng, kt qu kinh doanh ca doanh nghip ). Tuy nhin, nh gi mt cch c bn tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, c th s dng thng tin k ton trong ni b doanh nghip nh l mt ngun thng tin quan trng bc nht. Vi nhng c trng h thng, ng nht v phong ph, k ton hot ng nh mt nh cung cp quan trng nhng thng tin ng gi cho phn tch ti chnh. V li, cc doanh nghip cng c ngha v cung cp nhng thng tin k ton cho cc i tc bn trong v bn ngoi doanh nghip. Thng tin k ton c phn nh kh y trong cc bo co k ton. Phn tch ti chnh c thc hin trn c s cc bo co ti chnh c hnh thnh thng qua vic x l cc bo co k ton ch yu l: Bng cn i k ton, Bo co kt qu kinh doanh, Ngn qu (Bo co lu chuyn tin t).

2.2.1 Bng cn i k ton

Bng cn i k ton l mt bo co ti chnh m t tnh trng ti chnh ca mt doanh nghip ti mt thi im nht nh no . y l mt bo co ti chnh c ngha rt quan trng i vi mi i tng c quan h s hu, quan h kinh doanh v quan h qun l vi doanh nghip. Thng thng, Bng cn i k ton c trnh by di dng bng cn i s d cc ti khon k ton: mt bn phn nh ti sn v mt bn phn nh ngun vn ca doanh nghip. Bn ti sn ca Bng cn i k ton phn nh gi tr ca ton b ti sn hin c n thi im lp bo co thuc quyn qun l v s dng ca doanh nghip: l ti sn c nh v ti sn lu ng. Bn ngun vn phn nh s vn hnh thnh cc loi ti sn ca doanh nghip n thi im lp bo co: l vn ca ch (vn t c) v cc khon n. Cc khon mc trn Bng cn i k ton c sp xp theo kh nng chuyn ho thnh tin gim dn t trn xung. Bn ti sn

Ti sn lu ng (tin v chng khon ngn hn d bn, cc khon phi thu, d tr); ti sn ti chnh; ti sn c nh hu hnh v v hnh. Bn ngun vn N ngn hn (n phi tr nh cung cp, cc khon phi np phi tr khc, n ngn hn cc ngn hng thng mi v cc t chc tn dng khc); n di hn (n vay di hn ngn hng thng mi v cc t chc tn dng khc, vay bng cch pht hnh tri phiu); vn ch s hu (thng bao gm: vn gp ban u, li nhun khng chia, pht hnh c phiu mi). V mt kinh t, bn ti sn phn nh quy m v kt cu cc loi ti sn; bn ngun vn phn nh c cu ti tr, c cu vn cng nh kh nng c lp v ti chnh ca doanh nghip. Bn ti sn v bn ngun vn ca Bng cn i k ton u c cc ct ch tiu: s u k, s cui k. Ngoi cc khon mc trong ni bng cn c mt s khon mc ngoi Bng cn i k ton nh: mt s ti sn thu ngoi; vt t, hng ho nhn gi h, nhn gia cng; hng ho nhn bn h; ngoi t cc loi; v.v Nhn vo Bng cn i k ton, nh phn tch c th nhn bit c loi hnh doanh nghip, quy m, mc t ch ti chnh ca doanh nghip. Bng cn i k ton l mt t liu quan trng bc nht gip cho cc nh phn tch nh gi c kh nng cn bng ti chnh, kh nng thanh ton v kh nng cn i vn ca doanh nghip.

2.2.2 Bo co kt qu kinh doanh

Mt thng tin khng km phn quan trng c s dng trong phn tch ti chnh l thng tin phn nh trong Bo co kt qu kinh doanh. Khc vi Bng cn i k ton, Bo co kt qu kinh doanh cho bit s dch chuyn ca tin trong qu trnh sn xut - kinh doanh ca doanh nghip v cho php d tnh kh nng hot ng ca doanh nghip trong tng lai. Bo co kt qu kinh doanh cng gip nh phn tch so snh doanh thu vi s tin thc nhp qu khi bn hng, dch v; so snh tng chi ph pht sinh vi s tin thc xut qu vn hnh doanh nghip. Trn c s doanh thu v chi ph, c th xc nh c kt qu sn xut kinh doanh; li hay l trong nm. Nh vy, Bo co kt qu kinh doanh phn nh kt qu hot ng sn xut kinh doanh, phn nh tnh hnh ti chnh ca doanh nghip trong mt thi k nht nh. N cung cp nhng thng tin tng hp v tnh

hnh v kt qu s dng cc tim nng v vn, lao ng, k thut v trnh qun l sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Nhng khon mc ch yu c phn nh trn Bo co kt qu kinh doanh: Doanh thu t hot ng sn xut kinh doanh; doanh thu t hot ng ti chnh; doanh thu t hot ng bt thng v chi ph tng ng vi tng hot ng . Nhng loi thu nh: VAT, thu tiu th c bit, v bn cht, khng phi l doanh thu v khng phi l chi ph ca doanh nghip nn khng c phn nh trn Bo co kt qu kinh doanh. Ton b cc khon thu i vi doanh nghip v cc khon phi np khc c phn nh trong phn: Tnh hnh thc hin ngha v i vi Nh nc.

2.2.3 Ngn qu (Bo co lu chuyn tin t)

nh gi mt doanh nghip c m bo c chi tr hay khng, cn tm hiu tnh hnh Ngn qu ca doanh nghip. Ngn qu thng c xc nh cho thi hn ngn (thng l tng thng). Xc nh hoc d bo dng tin thc nhp qu (thu Ngn qu), bao gm: dng tin nhp qu t hot ng kinh doanh (t bn hng hoc cung cp dch v); dng tin nhp qu t hot ng u t, ti chnh; dng tin nhp qu t hot ng bt thng. Xc nh hoc d bo dng tin thc xut qu (chi Ngn qu), bao gm: dng tin xut qu thc hin sn xut kinh doanh; dng tin xut qu thc hin u t, ti chnh; dng tin xut qu thc hin hot ng bt thng. Trn c s dng tin nhp qu v dng tin xut qu, nh phn tch thc hin cn i ngn qu vi s d ngn qu u k xc nh s d ngn qu cui k. T , c th thit lp mc ngn qu d phng ti thiu cho doanh nghip nhm mc tiu bo m chi tr. Tm li, phn tch tnh hnh ti chnh ca mt doanh nghip, cc nh phn tch cn phi c v hiu c cc bo co ti chnh, qua , h nhn bit c v tp trung vo cc ch tiu ti chnh lin quan trc tip ti mc tiu phn tch ca h. Tt nhin, mun c nh vy, cc nh phn tch cn tm hiu thm ni dung chi tit cc khon mc ca cc bo co ti chnh trong mt s mn hc lin quan.

2.3 Phng php v ni dung phn tch ti chnh 2.3.1 Phng php phn tch ti chnh
Phng php truyn thng c p dng ph bin trong phn tch ti chnh l phng php t s. Phng php t s l phng php trong cc t s c s dng phn tch. l cc t s n c thit lp bi ch tiu ny so vi ch tiu khc. y l phng php c tnh hin thc cao vi cc iu kin p dng ngy cng c b sung v hon thin. Bi l: th nht, ngun thng tin k ton v ti chnh c ci tin v c cung cp y hn. l c s hnh thnh nhng t l tham chiu tin cy cho vic nh gi mt t s ca doanh nghip hay mt nhm doanh nghip; th hai, vic p dng cng ngh tin hc cho php tch lu d liu v thc y nhanh qu trnh tnh ton hng lot cc t s; th ba, phng php phn tch ny gip nh phn tch khai thc c hiu qu nhng s liu v phn tch mt cch h thng hng lt t s theo chui thi gian lin tc hoc theo tng giai on. V nguyn tc, vi phng php t s, cn xc nh c cc ngng, cc t s tham chiu. nh gi tnh trng ti chnh ca mt doanh nghip cn so snh cc t s ca doanh nghip vi cc t s tham chiu. Nh vy, phng php so snh lun c s dng kt hp vi cc phng php phn tch ti chnh khc. Khi phn tch, nh phn tch thng so snh theo thi gian (so snh k ny vi k trc) nhn bit xu hng thay i tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, theo khng gian (so snh vi mc trung bnh ngnh) nh gi v th ca doanh nghip trong ngnh. Bn cnh , cc nh phn tch cn s dng phng php phn tch ti chnh DUPONT. Vi phng php ny, cc nh phn tch s nhn bit c cc nguyn nhn dn n cc hin tng tt, xu trong hot ng ca doanh nghip. Bn cht ca phng php ny l tch mt t s tng hp phn nh sc sinh loi ca doanh nghip nh thu nhp trn ti sn (ROA), thu nhp sau thu trn vn ch s hu (ROE) thnh tch s ca chui cc t s c mi quan h nhn qu vi nhau. iu cho php phn tch nh hng ca cc t s i vi t s tng hp.

2.3.2 Ni dung phn tch ti chnh 2.3.2.1 Phn tch cc ch s ti chnh

Trong phn tch ti chnh, cc ch s ti chnh ch yu thng c phn thnh 4 nhm chnh:

* T s v kh nng thanh ton: y l nhm ch tiu c s dng nh gi kh nng p ng cc khon n ngn hn ca doanh nghip. * T s v kh nng cn i vn hoc c cu vn: nhm ch tiu ny phn nh mc n nh v t ch ti chnh cng nh kh nng s dng n vay ca doanh nghip. * T s v kh nng hot ng: y l nhm ch tiu c trng cho vic s dng ti nguyn, ngun lc ca doanh nghip. * T s v kh nng sinh li: nhm ch tiu ny phn nh hiu qu sn xut kinh doanh tng hp nht ca mt doanh nghip. Tu theo mc tiu phn tch ti chnh m nh phn tch ch trng nhiu hn n nhm t s ny hay nhm t s khc. Chng hn, cc ch n ngn hn c bit quan tm ti tnh hnh kh nng thanh ton ca ngi vay. Trong khi , cc nh u t di hn quan tm nhiu hn n kh nng hot ng v hiu qu sn xut kinh doanh. H cng cn nghin cu tnh hnh v kh nng thanh ton nh gi kh nng ca doanh nghip p ng nhu cu thanh ton hin ti v xem xt li nhun d tnh kh nng tr n cui cng ca doanh nghip. Bn cnh , h cng ch trng ti t s v c cu vn v s thay i t s ny s nh hng ng k ti li ch ca h. Mi nhm t s trn bao gm nhiu t s v trong tng trng hp cc t s c la chn s ph thuc vo bn cht, quy m ca hot ng phn tch. Sau y l nhng t s ch yu nht, ph bin nht c dng trong phn tch, nh gi tnh hnh ti chnh ca mt doanh nghip. Chng ta s s dng s liu trn cc bo co ti chnh l Bng cn i k ton v Bo co kt qu kinh doanh minh ho cho bn cht, cch tnh ton v ngha ca cc t s qua bng 2.1 v bng 2.2.

DOANH NGHIP X

Bng 2.1 Bng cn i k ton

Ngy 31 thng 12 nm N 1 v N n v tnh: Triu ng Ti sn Nm Nm Ngun vn Nm Nm N-1 N N-1 N Tin v chng khon d 40 39 Vay ngn hng 51 182 bn Cc khon phi thu 185 295 Cc khon phi tr 103 200 D tr 331 467 Cc khon phi np 51 73 Tng n ngn hn 205 455 Vay di hn 122 119 Tng ti sn lu ng 556 801 C phiu thng 233 233 Ti sn c nh (NG) 201 229 Li nhun khng 150 156 chia Khu hao TSC 47 67 TSC (Theo gi cn li) 154 162 Tng ti sn 710 963 Tng ngun vn 710 963

DOANH NGHIP X

Bng 2.2 Bo co kt qu kinh doanh

n ngy 31 thng 12 nm N-1, N n v tnh: Triu ng Ch tiu Nm N-1 Nm N 1. Doanh thu 1.847 1.957 2. Gi vn hng bn 1.518 1.668 3. Li gp 329 289 * Chi ph tiu th 153 169 * Chi ph qun l DN 36 57 * Khu hao ti sn c nh 17 20 4. Li nhun trc thu v li 123 43 5. Li vay 17,5 29,7 6. Li nhun trc thu (LNTT) 105,5 13,3 7. Thu thu nhp doanh nghip 42 5,3 8. Li nhun sau thu (LNST) 63,5 8 9. Tr li c phn 16 2 10. Li nhun khng chia 47,5 6

a. Cc t s v kh nng thanh ton

* T s kh nng thanh ton hin hnh (Rc Current ratio) Kh nng thanh ton Hin hnh Ti sn lu ng N ngn hn

Ti sn lu ng thng thng bao gm tin, cc chng khon ngn hn d chuyn nhng (tng ng tin), cc khon phi thu v d tr (hng tn kho); cn n ngn hn thng bao gm cc khon vay ngn hn ngn hng thng mi v cc t chc tn dng khc, cc khon phi tr nh cung cp, cc khon phi tr phi np khc, v.v C ti sn lu ng v n ngn hn u c thi hn nht nh ti mt nm. T s kh nng thanh ton hin hnh l thc o kh nng thanh ton ngn hn ca doanh nghip, n cho bit mc ca cc khon n ca cc ch n ngn hn c trang tri bng cc ti sn c th chuyn thnh tin trong mt giai on tng ng vi thi hn ca cc khon n . T s liu trn Bng cn i k ton ta c: T s thanh ton hin hnh: 556 Nm N-1 = = 2,71 205 Nm N = 801 455 = 1,76

T s trung bnh ca ngnh l 2,5. T s thanh ton hin hnh nm nay thp hn so vi nm trc v thp hn so vi mc trung bnh ca ngnh. iu ny cho thy: mc d tr nm nay cao hn so vi nm trc c th l do sn xut tng hoc do hng khng bn c. Trong khi , mc n ngn hn ca doanh nghip cng tng nhng vi tc ln hn so vi tc tng d tr. Nu vi mc trung bnh ca ngnh th doanh nghip ch cn 40% (1/2,5) gi tr ti sn lu ng trang tri cc khon n n hn. Song doanh nghip phi dng ti 65,8% (455/801) gi tr ti sn lu ng mi thanh ton cc khon n. T s kh nng thanh ton hin hnh ca doanh nghip thp hn nhiu so vi mc trung bnh ca ngnh. y l mt vn m doanh nghip cn lu trong thi gian ti.

 nh gi kh nng thanh ton cc khon n ngn hn khi n hn, cc nh phn tch cn quan tm n ch tiu vn lu ng rng (net working capital) hay vn lu ng thng xuyn ca doanh nghip. Ch tiu ny cng l mt yu t quan trng v cn thit cho vic nh gi iu kin cn bng ti chnh ca doanh nghip. N c xc nh l phn chnh lch gia tng ti sn lu ng v tng n ngn hn, hoc l phn chnh lch gia vn thng xuyn n nh vi ti sn c nh rng. Kh nng p ng ngha v thanh ton, m rng quy m sn xut kinh doanh v kh nng nm bt thi c thun li ca nhiu doanh nghip ph thuc phn ln vo vn lu ng rng. Do vy, s pht trin ca khng t doanh nghip cn c th hin s tng trng ca vn lu ng rng. Trong khi , ch tiu ny ca doanh nghip X nm N l 346 (801 455) b gim st so vi nm N-1 l 351 (556 205). * T s kh nng thanh ton nhanh (Rq Quick ratio): l t s gia cc ti sn quay vng nhanh vi n ngn hn. Ti sn quay vng nhanh l nhng ti sn c th nhanh chng chuyn i thnh tin, bao gm: tin, chng khon ngn hn, cc khon phi thu. Ti sn d tr (tn kho) l cc ti sn kh chuyn thnh tin hn trong tng ti sn lu ng v d b l nht nu c bn. Do vy, t s kh nng thanh ton nhanh cho bit kh nng hon tr cc khon n ngn hn khng ph thuc vo vic bn ti sn d tr (tn kho) v c xc nh bng cch ly phn ti sn lu ng tr phn d tr (tn kho) chia cho n ngn hn. Kh nng thanh ton nhanh = Ti sn lu ng d tr N ngn hn

p dng vo doanh nghip X ta tnh c t s kh nng thanh ton nhanh: Nm N-1 = 556-331 205 801 467 455 = 1,09

Nm N

0,73

T s trung bnh ca ngnh l 1.

T s kh nng thanh ton nhanh thp hn nm trc v cng thp hn so vi mc trung bnh ngnh. Nguyn nhn l do mc d tr ca doanh nghip tng ln ng k nhng vi tc thp hn tc tng cc khon n ngn hn. Trong khi , tin hu nh khng thay i, cc khon phi thu gia tng phn no. Nhng thay i v chnh sch tn dng v c cu ti tr lm kh nng thanh ton ca doanh nghip tr nn yu km. Doanh nghip khng th thanh ton nhanh cc khon n ngn hn n hn nu khng s dng n mt phn d tr. - T s d tr (tn kho) trn vn lu ng rng: t s ny cho bit d tr chim bao nhiu phn trm vn lu ng rng. N c tnh bng cch chia d tr (tn kho) cho vn lu ng rng. i vi doanh nghip X, t s ny nm N - 1 l 94,3%, nm N l 135% trong khi t s tham chiu l 87%. Nh vy, so vi mc trung bnh ngnh, t s d tr trn vn lu ng rng ca doanh nghip l qu cao, c bit nm N, d tr cao ti mc ton b vn lu ng rng khng ti tr cho n. iu ny lin quan ti c cu vn, c cu ti tr cng nh c cu ti sn lu ng ca doanh nghip. * T s thanh ton tin mt (CR Cash ratio): y l t s phn nh kh nng thanh ton tc thi ca doanh nghip. Kh nng thanh ton tin mt = Tin mt N ngn hn

tnh ton cc t s ny mt cch chnh xc hn th mt s doanh nghip, nh u t hay ch n cn cng thm vo n ngn hn cc khon n trung di hn n hn thanh ton trong k tnh ton.

b. Cc t s v kh nng cn i vn
T s ny c dng o lng phn vn gp ca cc ch s hu doanh nghip so vi phn ti tr ca cc ch n i vi doanh nghip v c ngha quan trng trong phn tch ti chnh. Bi l, cc ch n nhn vo s vn ca ch s hu cng ty th hin mc tin tng vo s bo m an ton cho cc mn n. Nu ch s hu doanh nghip ch ng gp mt t l nh trong tng s vn th ri ro xy ra trong sn xut - kinh doanh ch yu do cc ch n gnh chu. Mt khc, bng cch tng vn thng qua vay n, cc ch doanh nghip vn nm quyn kim

sot v iu hnh doanh nghip. Ngoi ra, nu doanh nghip thu c li nhun t tin vay th li nhun dnh cho cc ch doanh nghip s gia tng ng k. - T s n trn tng ti sn (h s n) (DR Debt ratio): t s ny c s dng xc nh ngha v ca ch doanh nghip i vi cc ch n trong vic gp vn. Thng thng cc ch n thch t s n trn tng ti sn va phi v t s ny cng thp th khon n cng c m bo trong trng hp doanh nghip b ph sn. Trong khi , cc ch s hu doanh nghip a thch t s ny cao v h mun li nhun gia tng nhanh v mun ton quyn kim sot doanh nghip. Song, nu t s n qu cao, doanh nghip d b ri vo tnh trng mt kh nng thanh ton. i vi doanh nghip X, t s n nm N - 1 l 46,1%; nm N l 59,61%; t s trung bnh ca ngnh l 50%. Ta thy t s n nm nay cao hn nm trc v cao hn nhiu so vi t s trung bnh ca ngnh. Nguyn nhn ch yu l do tng cc khon n ngn hn (n di hn v vn ca ch s hu hu nh khng thay i). T s n nm nay th hin s bt li i vi cc ch n nhng li c li cho ch s hu nu ng vn c s dng c kh nng sinh li cao. c nhn xt ng n v ch tiu ny cn phi kt hp vi cc t s khc. Tuy nhin, c th ni rng, vi t s n 59,61%, doanh nghip kh c th huy ng tin vay tin hnh sn xut kinh doanh trong thi gian ti. - Kh nng thanh ton li vay hoc s ln c th tr li: th hin t s gia li nhun trc thu v li vay trn li vay. N cho bit mc li nhun m bo kh nng tr li hng nm nh th no. Vic khng tr c cc khon n ny s th hin kh nng doanh nghip c nguy c b ph sn. i vi doanh nghip X, ta xc nh c kh nng thanh ton li vay nh sau: 123 Nm N -1 = = 7,02 17,5 Nm N = 43 29,7 = 1,45

T s trung bnh ca ngnh l 7,7. T s v kh nng thanh ton li vay nm N ca doanh nghip qu thp so vi nm N - 1 v so vi t s trung bnh ca ngnh. Kh nng tr li vay ca

doanh nghip l qu km. iu ny cng th hin kh nng sinh li ca ti sn thp. Nh vy, doanh nghip X s kh c th vay tip c na v t s n qu cao m kh nng tr li vay li qu thp so vi mc trung bnh ca ngnh. Ngoi ra chng ta cn c th s dng mt s ch tiu phn tch kh nng cn i vn nh: - T s n di hn N di hn T s n di hn = Tng ti sn - T s n di hn trn vn ch s hu N di hn T s n di hn/VCSH = Vn ch s hu

c. Cc t s v kh nng hot ng
Cc t s hot ng c s dng nh gi hiu qu s dng ti sn ca doanh nghip. Vn ca doanh nghip c dng u t cho cc loi ti sn khc nhau nh ti sn c nh, ti sn lu ng. Do , cc nh phn tch khng ch quan tm ti vic o lng hiu qu s dng tng ti sn m cn ch trng ti hiu qu s dng ca tng b phn cu thnh tng ti snca doanh nghip. Ch tiu doanh thu c s dng ch yu trong tnh ton cc t s ny xem xt kh nng hot ng ca doanh nghip. - Vng quay tin: T s ny c xc nh bng cch chia doanh thu (DT) trong nm cho tng s tin v cc loi ti sn tng ng tin bnh qun (chng khon ngn hn d chuyn nhng); n cho bit s vng quay ca tin trong nm. Vng quay tin ca doanh nghip X nm N - 1 v nm N tng ng l 46,2 v 50,1. So vi mc bnh qun ca ngnh l 55,0 th ch tiu ny ca doanh nghip l thp. Tuy nhin, vng quay tin nm N cao hn nm N-1 cha chng t hiu qu kinh doanh ca doanh nghip tt hn m phi kt hp phn tch mt s ch tiu khc. - Vng quay d tr (tn kho)(IT Inventory turnover ratio) L mt ch tiu kh quan trng nh gi hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, vng quay d tr c xc nh bng t s gia gi vn hng bn trong nm v gi tr hng tn kho (nguyn vt liu, vt liu ph, sn phm d dang, thnh phm) bnh qun.

p dng vo doanh nghip X ta c: Vng quay d tr : 1.518 Nm N 1 = 331 Nm N = 1.668 467

= 4,59 (vng)

= 3,57 (vng)

T s trung bnh ca ngnh l 7. S vng quay d tr nm nay thp hn nm trc v thp hn nhiu so vi mc trung bnh ca ngnh. iu ny chng t s bt hp l v km hiu qu trong hot ng qun l d tr ca doanh nghip. Bn cnh , khu sn xut v tiu th sn phm cng cn c xem xt nhm a ra gii php x l ng n v kp thi. - K thu tin bnh qun (ACP Average collection period): l t s gia gi tr cc khon phi thu v doanh thu bnh qun mt ngy. K thu tin Cc khon phi thu Cc khon phi thu = = Doanh thu bnh qun mt ngy Doanh thu /360 (365) bnh qun Trong phn tch ti chnh, k thu tin c s dng nh gi kh nng thu tin trong thanh ton trn c s cc khon phi thu v doanh thu bnh qun mt ngy. Cc khon phi thu ln hay nh ph thuc vo chnh sch tn dng thng mi ca doanh nghip v cc khon tr trc. p dng vo doanh nghip X ta c: K thu tin bnh qun: 185 Nm N 1 = = 36,1 (ngy) 1.847/360 Nm N = 295 1.957/360 = 54,3 (ngy)

Mc trung bnh ca ngnh l 32. K thu tin bnh qun nm nay cao hn nm trc v qu cao so vi mc trung bnh ca ngnh. y l mt vn ng ch , bi l, doanh thu hu nh tng khng ng k, t s ny cao gp ti 1,7 ln mc trung bnh ca ngnh,

chng t vn b ng ln trong khu thanh ton, trong khi , th trng tiu th khng h tin trin c. - Hiu sut s dng ti sn c nh(FAT Fixed assets turnover ratio): Ch tiu ny cho bit mt ng ti sn c nh to ra c bao nhiu ng doanh thu trong mt nm. Hiu sut s dng ti sn c nh = DT/TSC Ti sn c nh y c xc nh theo gi tr cn li n thi im lp bo co. Hiu sut s dng ti sn c nh ca doanh nghip X nm N (12,1) hu nh khng tng so vi nm N - 1 (12) v cao hn mc trung bnh ngnh (5,0). iu ny chng t doanh nghip s dng ti sn c nh c hiu qu. - Hiu sut s dng tng ti sn (TAT Total assets turnover ratio): Ch tiu ny cn c gi l vng quay ton b ti sn, n c o bng t s gia doanh thu v tng ti sn v cho bit mt ng ti sn em li bao nhiu ng doanh thu. Hiu sut s dng tng ti sn = DT/TS T s liu ca doanh nghip X ta tnh c hiu sut s dng tng ti sn : 1.847 Nm N 1 = = 2,6 710

Nm N

1.957 963

2,03

T l trung bnh ca ngnh l: 3. Hiu sut s dng tng ti sn c nm nay thp hn nm trc v thp hn mc trung bnh ca ngnh. iu ny chng t hiu qu s dng ti sn lu ng ca doanh nghip thp. Doanh nghip cn c bin php ci thin tnh hnh ny.

d. Cc t s v kh nng sinh li
Nu nh cc nhm t s trn y phn nh hiu qu tng hot ng ring bit ca doanh nghip th t s v kh nng sinh li phn nh tng hp nht hiu qu sn xut - kinh doanh v hiu nng qun l doanh nghip. - Doanh li tiu th sn phm = TNST/DT (PM Profit margin)

Ch tiu ny c xc nh bng cch chia thu nhp sau thu (li nhun sau thu ) cho doanh thu. N phn nh s li nhun sau thu trong mt trm ng doanh thu. p dng vo doanh nghip X ta c: 63,5 Nm N 1 = = 3,44% 1.847 Nm N = 8 1.957 = 0,41%

T l trung bnh ca ngnh l 2,9%. Mc doanh li tiu th sn phm nm nay suy gim vi mc rt ln so vi nm trc (ch cn xp x 12% mc doanh li tiu th ca nm trc). Nm N doanh thu tiu th tng khng ng k, trong khi chi ph mua hng bn v chi ph khc tng vi tc ln, tnh hnh dn n li nhun sau thu gim st v kt qu l ch tiu doanh li tiu th sn phm qu thp. ci thin tnh hnh ny, doanh nghip cn quan tm ti cc bin php h thp chi ph, tng doanh thu trong thi gian ti. - T s thu nhp sau thu trn vn ch s hu (Doanh li vn ch s hu) - ( ROE Return on equity:) ROE = TNST/VCSH Ch tiu doanh li vn ch s hu c xc nh bng cch chia thu nhp sau thu cho vn ch s hu. N phn nh kh nng sinh li ca vn ch s hu v c cc nh u t c bit quan tm khi h quyt nh b vn u t vo doanh nghip. Tng mc doanh li vn ch s hu l mt mc tiu quan trng nht trong hot ng qun l ti chnh doanh nghip. i vi doanh nghip X, ch tiu doanh li vn ch s hu: 63,5 Nm N 1 = = 16,6% 383 8 38 9

Nm N

2,05%

T l trung bnh ca ngnh l 17,5%

Doanh li vn ch s hu ca doanh nghip nm nay gim mnh so vi nm trc v gim mnh hn so vi mc trung bnh ca ngnh. iu ny khng lm tha mn cc ch s hu. Nguyn nhn c bn l do doanh thu hu nh khng tng, trong khi , chi ph tng nhanh, iu dn n li nhun sau thu qu thp, kh nng sinh li ca vn ch s hu, v th, gim st mt cch nghim trng. - Doanh li ti sn ( ROA Return on assets) ROA = TNTT&L/TS hoc ROA = TNST/TS y l mt ch tiu tng hp nht c dng nh gi kh nng sinh li ca mt ng vn u t. Tu thuc vo tnh hnh c th ca doanh nghip c phn tch v phm vi so snh m ngi ta la chn thu nhp trc thu v li hoc thu nhp sau thu so snh vi tng ti sn. p dng cho doanh nghip X, ta c: 63,5 Nm N 1 = = 8,94% 710

Nm N

8 963

= 0,83%

Mc trung bnh ca ngnh l 8,8%. Doanh li ti sn ca doanh nghip nm nay gim st qu nhanh so vi nm trc v qu thp so vi mc trung bnh ca ngnh. Nguyn nhn ca tnh hnh ny l do s gim st nghim trng ca ch tiu doanh li tiu th sn phm v hiu sut s dng tng ti sn. Doanh nghip cn c bin php ci thin hai ch tiu trn mi c hy vng tng mc ROA. Nhn xt tng qut Nhng t s ch yu trn y cho thy mt bc tranh chung v tnh hnh ti chnh ca doanh nghip X. Hu ht cc t s ti chnh nm nay thp hn nhiu so vi nm trc v so vi trung bnh ca ngnh th chng b tt hu qu xa. iu ny phn nh s xung dc nhanh chng ca doanh nghip X. Kh nng sinh li ca doanh nghip qu yu km cho thy trong mi chnh sch v qun l ti chnh c nhiu vn cn c quan tm gii quyt kp thi, nu khng, doanh nghip s c nguy c b ph sn. Doanh nghip cn iu chnh c cu ti sn lu ng (d

tr qu ln v lun chuyn chm) trn c s xem xt li vn sn xut v tiu th sn phm, c bit phi xem xt li cc khon chi ph v gi bn. Chnh sch tn dng cn c thay i theo hng nng cao kh nng thanh ton. H s n ln, c cu n li khng ph hp, c cu ti chnh khng ti u, s dng vn km hiu qu a doanh nghip vo tnh trng qu yu km nh vy. Mun thot khi tnh trng ny, doanh nghip cn thc hin ng b hng lot bin php nhm tng dn cc t s ti chnh sao cho ngang bng vi cc t s trung bnh ca ngnh. Ngoi cc t s trn y, cc nh phn tch cng c bit ch ti vic tnh ton v phn tch nhng t s lin quan ti cc ch s hu v gi tr th trng. Chng hn: Thu nhp sau thu - T l hon vn c phn = Vn c phn - Thu nhp c phiu = Thu nhp sau thu S lng c phiu thng Li c phiu Thu nhp c phiu Gi c phiu Thu nhp c phiu ;

- T l tr c tc - T l gi / li nhun (P/E) T l

Li c phiu Gi c phiu

Khi s dng phng php phn tch ti chnh DUPONT nhm nh gi tc ng tng h gia cc t s ti chnh, nh phn tch c th thc hin vic tch ROE (Thu nhp sau thu/ Vn ch s hu) nh sau: Tch ROE: ROE = TNST/VCSH = TNST/TS x TS/VCSH = ROA x EM (s nhn vn) ROE phn nh mc sinh li ca mt ng vn ch s hu - Mc tng gi tr ti sn cho cc ch s hu. Cn ROA (Thu nhp sau thu/Ti sn) phn nh mc sinh li ca ton b danh mc ti sn ca doanh nghip - Kh nng qun l ti sn ca cc nh qun l doanh nghip. EM l h s nhn vn ch s hu, n

phn nh mc huy ng vn t bn ngoi ca doanh nghip. Nu EM tng, iu chng t doanh nghip tng vn huy ng t bn ngoi. p dng vo doanh nghip X ta c: ROE (N-1) = 8,94% x 710/383 = 16,57% ROE (N) = 0,83% x 963/389 = 2,05% ROE nm N gim st nghim trng, nguyn nhn c bn l do ROA gim mnh. Tch ROA ROA = TNST/TS = TNST/DT x DT/TS = PM x AU PM: Doanh li tiu th phn nh t trng li nhun sau thu trong doanh thu ca doanh nghip. Khi PM tng, iu th hin doanh nghip qun l doanh thu v qun l chi ph c hiu qu. AU: Hiu sut s dng ti sn ca doanh nghip. Nh vy, qua hai ln phn tch, ROE c th c bin i nh sau: ROE = PM x AU x EM n y, c th nhn bit c cc yu t c bn tc ng ti ROE ca mt doanh nghip: l kh nng tng doanh thu, cng tc qun l chi ph, qun l ti sn v n by ti chnh. p dng vo doanh nghip X ta c: ROE (N-1) = 3,44% x 1.847/ 710 x 710/383 = 16,57% ROE(N) = 0,41% x 1957/96,3 5 96,3/38,9 = 2,05% Phng php phn tch Du tu theo mc tiu cn t ca nh phn tch. Vi trnh t tch on nh trn, c th xc nh cc nguyn nhn lm tng, gim ROE ca doanh nghip.

2.3.2.2. Phn tch din bin ngun vn v s dng vn (Bng ti tr)

Trong phn tch ngun vn v s dng vn, ngi ta thng xem xt s thay i ca cc ngun vn v cch thc s dng vn ca mt doanh nghip trong mt thi k theo s liu gia hai thi im lp Bng cn i k ton. Mt trong nhng cng c hu hiu ca nh qun l ti chnh l biu k ngun vn v s dng vn (Bng ti tr). N gip nh qun l xc nh r cc ngun cung ng vn v vic s dng cc ngun vn .

 lp c biu ny, trc ht phi lit k s thay i cc khon mc trn Bng cn i k ton t u k n cui k. Mi s thay i c phn bit hai ct: s dng vn v ngun vn theo nguyn tc: - Nu cc khon mc bn ti sn tng hoc cc khon mc bn ngun vn gim th iu th hin vic s dng vn. - Nu cc khon mc bn ti sn gim hoc cc khon mc bn ngun vn tng th iu th hin vic to ngun. Vi v d minh ha ca doanh nghip X, ta c th lp Bng ti tr (2.3). Vic thit lp Bng ti tr l c s ch ra nhng trng im u t vn v nhng ngun vn ch yu c hnh thnh u t .

Biu 2.3: Bng ti tr

31/12/ N-1 Ti sn Tin v chng khon d bn Cc khon phi thu D tr Ti sn C (theo gi cn li) Ngun vn Vay ngn hng Cc khon phi tr Cc khon phi np Vay di hn C phiu thng Li nhun khng chia Tng cng 40 185 331 154 51 103 51 122 233 150 710 n v: triu ng 31/12/ S dng Ngun vn N vn 39 295 467 162 182 200 73 119 233 156 963 1 110 136 8 131 97 22 3 257 6 257

Doanh nghip X khai thc ngun vn bng cch ch yu l vay ngn hn, tng cc khon phi tr, phi np vv...Trong tng s ngun vn c cung ng l

257 triu ng, vay ngn hn ngn hng l 131 triu - chim ti 51%; cc khon phi tr, phi np l 119 triu chim 46,3%. Nh vy, 97,3% tng s vn ca doanh nghip c hnh thnh bng vay ngn hn v bng cch chim dng. Vi tng ngun l 257 triu ng, doanh nghip s dng ti tr ch yu cho phn gia tng d tr v cc khon phi thu (95,8%), ti tr mt phn nh cho ti sn c nh v cn i phn gim vay di hn. Ngoi vic phn tch vic s dng vn v ngun vn, ngi ta cn phn tch tnh hnh ti chnh theo lung tin xc nh s tng (gim) tin v nguyn nhn tng gim tin. Trn c s , doanh nghip s c nhng bin php qun l ngn qu tt hn. i vi doanh nghip X, tnh hnh tng (gim) tin nm N c th hin nh sau: + Cc khon lm tng tin: Li nhun sau thu: 8 Tng tin mt do tng khon vay ngn hn ngn hng: 131 Tng cc khon phi tr: 97 Tng cc khon phi np: 22 + Cc khon lm gim tin: Tng cc khon phi thu: 110 Tng d tr (tn kho): 136 u t ti sn c nh: 8 Gim vay di hn ngn hng: 3 Tr li c phn: 2 + Tng gim tin mt cui k: - 1 Nh vy, so vi u k, tin cui k gim 1.

2.3.2.3. Phn tch cc ch tiu ti chnh trung gian

Trong phn tch ti chnh, cc nh phn tch thng kt hp cht ch nhng nh gi v trng thi tnh vi nhng nh gi v trng thi ng a ra mt bc tranh ton cnh v tnh hnh ti chnh ca doanh nghip. Nu nh trng thi tnh c th hin qua Bng cn i k ton th trng thi ng (s dch chuyn ca cc dng tin) c phn nh qua bng k ngun vn v s dng vn (Bng ti tr), qua bo co kt qu kinh doanh. Thng qua cc bo co ti chnh ny, cc

nh phn tch c th nh gi s thay i v vn lu ng rng, v nhu cu vn lu ng, t , c th nh gi nhng thay i v ngn qu ca doanh nghip. Nh vy, gia cc bo co ti chnh c mi lin quan rt cht ch vi nhng thay i trn Bng cn i k ton c lp u k v cui k cng vi kh nng t ti tr c tnh t bo co kt qu kinh doanh c th hin trn bng ti tr v lin quan mt thit ti ngn qu ca doanh nghip. Khi phn tch trng thi ng, trong mt s trng hp nht nh, ngi ta cn ch trng ti cc ch tiu qun l trung gian nhm nh gi chi tit hn tnh hnh ti chnh v d bo nhng im mnh v im yu ca doanh nghip. Nhng ch tiu ny l c s xc lp nhiu h s (t l) rt c ngha v hot ng, c cu vn, vv... ca doanh nghip. Li gp = Doanh thu - Gi vn hng bn Thu nhp trc khu hao v li = Li gp - Chi ph bn hng, qun l (khng k khu hao v li vay) Thu nhp trc thu v li = Thu nhp trc khu hao v li - Khu hao Thu nhp trc thu = Thu nhp trc thu v li - Li vay Thu nhp sau thu = Thu nhp trc thu - Thu thu nhp doanh nghip Trn c s , nh phn tch c th xc nh mc tng tuyt i v mc tng tng i ca cc ch tiu qua cc thi k nhn bit tnh hnh hot ng ca doanh nghip. ng thi, nh phn tch cng cn so snh chng vi cc ch tiu cng loi ca cc doanh nghip cng ngnh nh gi v th ca doanh nghip.

Cu hi n tp
1. Mc tiu phn tch ti chnh doanh nghip i vi ch doanh nghip, ch n, nh u t, nh qun l v.v..? 2. Khi nim v ni dung cc khon mc trn Bng cn i k ton ca doanh nghip? 3. Khi nim v ni dung Bo co kt qu kinh doanh ca doanh nghip? 4. Khi nim v ni dung Bo co lu chuyn tin t (Ngn qu) ca doanh nghip? 5. Phng php phn tch ti chnh doanh nghip? 6. Ni dung phn tch ti chnh doanh nghip?

7. Nhn xt v thc t phn tch ti chnh cc doanh nghip Vit Nam hin nay? 8. Nhn xt cc bo co ti chnh ca cc doanh nghip Vit Nam hin nay? 9. Cho bit ngha ca cc t s ti chnh trong phn tch ti chnh? 10. So snh s ging nhau v khc nhau trong ni dung phn tch ti chnh ca doanh nghip v ca ngn hng thng mi.