Xanh hoá Công nghiӋp:

Vai trò mӟi cӫa Cӝng ÿӗng, Thӏ trѭӡng

và Chính phӫ

Báo cáo nghiên cӭu chính sách

cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi
Xanh hoá Công nghiӋp: Vai trò mӟi cӫa Cӝng ÿӗng, Thӏ trѭӡng
và Chính phӫ

Xuҩt bҧn năm 1999 cӫa Ngân hàng tái thiӃt và Phát triӇn Quӕc tӃ/Ngân hàng
ThӃ giӟi.

1818 H Steel. N. W., Washington D.C. 20433, U.S.A.

Công trình này ÿѭӧc Ngân hàng ThӃ giӟi xuҩt bҧn thành tiӃng Anh mang tên
“Xanh hoá Công nghiӋp: Vai trò mӟi cӫa Cӝng ÿӗng, Thӏ trѭӡng và Chính phӫ”
năm 1999.

Bҧn dӏch sang tiӃng ViӋt này không phҧi là bҧn dӏch chính thӭc cӫa Ngân hàng
thӃ giӟi. Ngân hàng thӃ giӟi không bҧo ÿҧm ÿӝ chính xác cӫa bҧn dӏch và không
chӏu trách nhiӋm vӅ bҩt cӭ kӃt quҧ nào cӫa viӋc diӉn giҧi và sӱ dөng.

This work was originally published by the World Bank in English as Greening
Industry: New Roles for Communities, Markets and Governments, in 1999. This
Vietnamese version is not an official World Bank translation. The World Bank
does not guarantee the accuracy of the translation and accepts no responsibility
whatsoever for and consequence of its interpretation or use.
 Hà N͡i, tháng 10 năm 2000

G͵i b̩n ÿ͕c Vi͏t Nam,

Chúng tôi xin hân h̩nh g͵i ÿ͇n các b̩n quy͋n sách Xanh hoá công nghi͏p
vͳa mͣi ÿ˱ͫc Ngân hàng Th͇ giͣi xṷt b̫n và h͟ trͫ tài chính ÿ͋ d͓ch sang
ti͇ng Vi͏t và in ̭n nh̹m mͭc ÿích ph͝ bi͇n r͡ng rãi ͧ Vi͏t Nam. Ĉây là m͡t
trong nhͷng báo cáo nghiên cͱu chính sách cͯa Ngân hàng Th͇ giͣi.

Cùng vͣi s͹ phát tri͋n nhanh chóng cͯa các ngành công nghi͏p, ki͋m soát
ô nhi͍m môi tr˱ͥng ÿã và ÿang trͧ nên m͡t thách thͱc và m͙i quan tâm sâu s̷c
cͯa nhi͉u qu͙c gia, ÿ̿c bi͏t là các n˱ͣc ÿang phát tri͋n. Nhi͉u chính sách và
cách ti͇p c̵n khác nhau ÿã ÿ˱ͫc nghiên cͱu và áp dͭng ÿ͋ nâng cao hi͏u qu̫
qu̫n lý môi tr˱ͥng. Cách ti͇p c̵n theo h˱ͣng “m͏nh l͏nh và ki͋m soát”, ti͇p
ÿ͇n là các bi͏n pháp s͵ dͭng công cͭ kinh t͇ ÿã mang l̩i nhi͉u k͇t qu̫ kh̫
quan nh˱ng ÿòi h͗i các qu͙c gia ph̫i có năng l͹c cao v͉ giám sát và thi hành
pháp lu̵t.

M͡t làn sóng áp dͭng cách ti͇p c̵n thͱ 3 là s͵ dͭng ph˱˯ng ti͏n thông tin
và s͹ tham gia cͯa c͡ng ÿ͛ng trong công tác qu̫n lý môi tr˱ͥng ÿã xṷt hi͏n ͧ
nhi͉u n˱ͣc. Trong sáu năm qua, Ngân hàng Th͇ giͣi ÿã ti͇n hành nghiên cͱu
và h͟ trͫ kͿ thu̵t áp dͭng ph˱˯ng pháp này t̩i nhi͉u n˱ͣc trên th͇ giͣi nh˱:
Canada, Pháp, MͿ, Indonesia, Mehico, Philippin và Thái Lan. Các ch˱˯ng trình
này ÿã mang l̩i r̭t nhi͉u k͇t qu̫ to lͣn và chͱng t͗ r̹ng, vͣi m͡t ngu͛n thông
tin chính xác và ÿ̯y ÿͯ v͉ môi tr˱ͥng, các c͡ng ÿ͛ng dân c˱, th͓ tr˱ͥng tiêu
dùng và th͓ tr˱ͥng v͙n có th͋ có nhi͉u ̫nh h˱ͧng tích c͹c ÿ͇n vi͏c các doanh
nghi͏p quy͇t ÿ͓nh ÿ̯u t˱ nh̹m gi̫m thi͋u ô nhi͍m.

Cu͙n sách này sͅ cung c̭p cho b̩n ÿ͕c nhͷng kinh nghi͏m quý báu v͉ các
cách ti͇p c̵n nói trên. Ĉ͛ng thͥi sͅ mô t̫ chi ti͇t nhͷng ph˱˯ng pháp ÿ͝i mͣi
chính sách qu̫n lý môi tr˱ͥng và ch͑ ra b̹ng cách nào nhͷng ÿ͝i mͣi chính
sách này có th͋ t̩o ra nhͷng mô hình ki͋m soát ô nhi͍m hi͏u qu̫ t̩i các n˱ͣc
ÿang phát tri͋n. Hy v͕ng b̩n ÿ͕c sͅ tìm th̭y ͧ tài li͏u này nhi͉u kinh nghi͏m
và bài h͕c quý báu ÿ͋ áp dͭng ͧ Vi͏t Nam nh̹m xây d͹ng ÿ̭t n˱ͣc Vi͏t Nam
ngày càng xanh, s̩ch và giàu ÿ́p.

Chu Tuҩn Nhҥ Andrew Steer

Bӝ trѭӣng Khoa hӑc, Công nghӋ và Giám ÿӕc quӕc gia tҥi ViӋt Nam
Môi trѭӡng Ngân hàng ThӃ giӟi
Mөc lөc

Lӡi nói ÿҫu

Lӡi cҧm ѫn
Nhóm báo cáo
Tóm tҳt chung

Chѭѫng 1: Ô nhiӉm công nghiӋp có phҧi là giá phҧi trҧ cho sӵ phát triӇn?
1.1 Hӑc thuyӃt Kuznets
1.2 Tұp trung vào ô nhiӉm công nghiӋp
1.3 Phát triӇn kinh tӃ ÿã tác ÿӝng ÿӃn ô nhiӉm và hӋ thӕng qui chӃ nhѭ thӃ nào
1.4 Sӵ tăng và giҧm các vùng cѭ trú ô nhiӉm
1.5 KiӇm soát ô nhiӉm: Lӧi ích và chi phí
1.6 Chѭѫng trình nghӏ sӵ mӟi
Chѭѫng 2: Quҧn lý ô nhiӉm trong thӵc tӃ
2.1 Vai trò cӫa các khuyӃn khích kinh tӃ
2.2 Phí ô nhiӉm: Giҧi pháp ÿúng ÿҳn?
2.3 Xác ÿӏnh mөc tiêu cѭӥng chӃ
2.4 Các phѭѫng án cҧi tә chính sách
Chѭѫng 3: Cӝng ÿӗng, thӏ trѭӡng và thông tin ÿҥi chúng
3.1 Các cӝng ÿӗng nhѭ nhӳng nhà quҧn lý môi trѭӡng không chính thӭc
3.2 Sӭc mҥnh cӫa thӏ trѭӡng
3.3 Chѭѫng trình PROPER ӣ Inÿônêxia
3.4 Ĉánh giá PROPER
3.5 ĈiӅu tiӃt ô nhiӉm và tăng cѭӡng tính công bҵng trong kӹ nguyên thông tin
Chѭѫng 4: Tri thӭc, nghèo ÿói và ô nhiӉm
4.1 Giúp các hãng thӵc hiӋn quҧn lý môi trѭӡng
4.2 Ai là ngѭӡi khiӃu nҥi vӅ nҥn ô nhiӉm?
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

4.3 Xác ÿӏnh lҥi sӵ bҩt bình ÿҷng vӅ môi trѭӡng

Chѭѫng 5: Các chính sách kinh tӃ quӕc gia: nӱa phҫn ҭn giҩu cӫa ô nhiӉm
5.1 Cҧi cách thѭѫng mҥi ҧnh hѭӣng ÿӃn các cѫ sӣ gây ô nhiӉm nhѭ thӃ nào
5.2 Giá cҧ nguyên liӋu ÿҫu vào tác ÿӝng ÿӃn ô nhiӉm nhѭ thӃ nào
5.3 Tác ÿӝng cӫa quyӅn sӣ hӳu nhà máy ÿӃn ô nhiӉm
5.4 Tính toán chi phí cho nӱa phҫn ҭn giҩu cӫa ô nhiӉm
Chѭѫng 6: Quҧn lý và duy trì cҧi cách
6.1 Sӵ ÿóng góp cӫa các hӋ thӕng thông tin
6.2 Tҥo liên minh cho sӵ thay ÿәi
6.3 Các chính sách cҧi cách bӅn vӳng
6.4 Sӕng cùng thay ÿәi
Chѭѫng 7: Xanh hoá công nghiӋp: Mӝt mô hình mӟi
7.1 Chìa khoá cӫa sӵ tiӃn bӝ
7.2 Mô hình mӟi cho viӋc kiӇm soát ô nhiӉm
7.3 Vai trò cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi

Khung
1.1 Bӕn nhà máy sҧn xuҩt phân bón ӣ Bănglaÿét
1.2 Quҧn lý lӋ môi trѭӡng và phát triӇn kinh tӃ
1.3 KiӇm soát ô nhiӉm không khí và viӋc cӭu sӕng các bӋnh nhân ӣ Bҳc Kinh
2.1 Các loҥi phí ô nhiӉm cӫa Hà Lan: Mӝt thӵc tӃ thành công tình cӡ
2.2 Bé là ... xҩu hay ÿҽp?
3.1 Chѭѫng trình ÿiӅu tra các chҩt thҧi ÿӝc cӫa Mӻ
3.2 Nhӳng thay ÿәi vӅ mô hình tuân thӫ trong phҥm vi PROPER
4.1 Quҧn lý môi trѭӡng và sӵ tuân thӫ qui chӃ ӣ Mêhicô
4.2 Ӣ Trung Quӕc ngѭӡi nghèo chӏu ô nhiӉm nhiӅu hѫn
5.1 Hѫn cҧ chuyӋn cѭӡi: xây dӵng cѫ sӣ dӳ liӋu thông qua nghiên cӭu cӝng tác
5.2 Ô nhiӉm công nghiӋp trong thӡi kǤ khӫng hoҧng tài chính ӣ Inÿônêxia
5.3 Cҧi cách kinh tӃ và ô nhiӉm công nghiӋp Trung Quӕc
6.1 PROPER: gây dӵng sӵ tín nhiӋm
6.2 Chia sҿ các quӻ ӣ Côlombia
6.3 Duy trì cҧi cách trong thay ÿәi chính trӏ

v
 MӨC LӨC

Hình vӁ trong khung

B1.1 Cây trӗng ӣ Bănglaÿét
B2.1 Tác ÿӝng cӫa các loҥi phí ô nhiӉm ӣ Hà Lan
B2.2 Qui mô nhà máy và tӍ lӋ tӱ vong ӣ Braxin
B4.1a Các cѫ sӣ gây ô nhiӉm cӫa Mêhicô
B4.1b HӋ thӕng quҧn lý môi trѭӡng và sӵ tuân thӫ
B4.2 Thu nhұp và ô nhiӉm không khí
B5.1 Dӳ liӋu phөc vө nghiên cӭu so sánh
B5.2 Khӫng hoҧng tài chính và ô nhiӉm
B5.3a Các tӍnh cӫa Trung Quӕc
B5.3b Qui mô nhà máy và quyӅn sӣ hӳu
B5.3c Cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm và cҧi cách
B5.3d Các ngành gây ô nhiӉm ӣ Trung Quӕc
B6.1 Các bѭӟc xây dӵng chѭѫng trình PROPER
B6.2 Sӱ dөng các khoҧn thu tӯ phí ô nhiӉm
B6.3 Bҫu cӱ ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn

Hình vӁ
1.1 Ô nhiӉm không khí ӣ các nѭӟc ÿông dân trên thӃ giӟi
1.2 Ô nhiӉm không khí tҥi các vùng ÿô thӏ Trung Quӕc, 1987-1995
1.3 Các nhà máy gây ô nhiӉm ӣ Philippin và Inÿônêxia
1.4 Quan hӋ giӳa quҧn lý môi trѭӡng và thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi
1.5 Thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi và ô nhiӉm công nghiӋp
1.6 Phát triӇn kinh tӃ và thay ÿәi cѫ cҩu ngành
1.7 Ĉҫu tѭ cho kiӇm soát ô nhiӉm ӣ Nhұt Bҧn
1.8 Tӹ sӕ nhұp khҭu/xuҩt khҭu cӫa các ngành công nghiӋp gây ô nhiӉm
1.9 Chi phí kiӇm soát ô nhiӉm không khí ӣ Trung Quӕc
2.1 BiӃn ÿәi thông thѭӡng vӅ lѭӧng phát thҧi
2.2 Chi phí và lӧi ích cӫa viӋc giҧm ô nhiӉm
2.3 Các khoҧn phҥt do gây ô nhiӉm
2.4 Chi phí giҧm ô nhiӉm
2.5 Ô nhiӉm ӣ cҩp nhà máy
2.6 Các phѭѫng án ô nhiӉm vӟi giҧm thiӇu chi phí
2.9 Các nguӗn phát thҧi BOD tҥi Rio Negro
vi
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

2.10 Các kӃt quҧ cӫa quҧn lý truyӅn thӕng

2.11 Các ÿӗn ÿiӅn trӗng cây cӑ lҩy dҫu cӫa Malaixia và các xѭӣng chӃ biӃn nâng cҩp
2.12 Các nhà máy Trung Quӕc: áp lӵc phҧi cҧi tiӃn ngày càng tăng
2.13 Các mӭc phí ô nhiӉm ӣ Trung Quӕc
2.14 Tҥi sao mӭc thuӃ ӣ các tӍnh lҥi khác nhau
2.15 Nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm ӣ bang Rio de Janeiro, Braxin
3.1 Sҧn xuҩt sҥch, có lӧi nhuұn
3.2 Các cӝng ÿӗng và các cѫ sӣ gây ô nhiӉm
3.3 Các thӏ trѭӡng và các cѫ sӣ gây ô nhiӉm
3.4 Tin tӭc vӅ môi trѭӡng và giá cә phiӃu ӣ Philippin và Mêhicô
3.5 Cách nhìn tәng quát hѫn vӅ quҧn lý
3.6 XӃp hҥng các cѫ sӣ gây ô nhiӉm ӣ Inÿônêxia
3.7 Trѭӟc PROPER
3.8 Tác ÿӝng ban ÿҫu cӫa chѭѫng trình PROPER
3.9 KӃt quҧ phә biӃn thông tin
3.10 Tác ÿӝng bә sung tăng thêm
3.11 Mӣ rӝng chѭѫng trình PROPER “2000 vào năm 2000”
3.12 Phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng ӣ Philippin
3.13 Sӵ kӃ thӯa cӫa chѭѫng trình PROPER
4.1 Sӱ dөng nhiên liӋu và ô nhiӉm tҥi các lò nung gҥch
4.2 Các chӫ lò gҥch ӣ Mêhicô trong thұp niên 90: MAC so vӟi MEP
4.3 Tuyên truyӅn quӕc tӃ vӅ ISO 14001
4.4 Qui mô nhà máy và năng lӵc tiӃn hành quan trҳc
4.5 Qui mô nhà máy và viӋc tuân thӫ các qui chӃ quҧn lý ӣ Mêhicô
4.6 Các kӃt quҧ tuân thӫ ISO 14001
4.7 Phân bӕ các ÿѫn khiӃu nҥi theo vùng
4.8 Trình ÿӝ hӑc vҩn và khiӃu nҥi
5.1 Ô nhiӉm không khí, 1984-1998
5.2 QuyӅn sӣ hӳu và ô nhiӉm
5. 3 Chính sách thѭѫng mҥi và áp dөng công nghӋ sҥch
5.4 Cҧi cách vӅ giá và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm
5.5 Quy mô nhà máy và ô nhiӉm
5.6 Quy mô nhà máy và phát triӇn khu vӵc
6.1 Quan trҳc ô nhiӉm

vii
 MӨC LӨC

6.2 Thu thұp dӳ liӋu

6.3 Phân tích
6.4 Phҧn ӭng vӟi viӋc xã hӝi hoá thông tin môi trѭӡng
7.1 Phѭѫng án lӵa chӑn chính sách kiӇm soát ô nhiӉm
7.2 Các ÿӏnh hѭӟng mӟi cho chính sách

Bҧng
1.1 Các chӍ sӕ ngành cӫa mӭc ÿӝ ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc
1.2 Xu thӃ ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc ӣ các nѭӟc ÿѭӧc lӵa chӑn 1977-1989
2.1 Quҧn lý phí ô nhiӉm ӣ Rio Negro
3.1 Tin tӭc vӅ môi trѭӡng và giá cә phiӃu ӣ Canaÿa và Mӻ
3.2 Tác ÿӝng cӫa chѭѫng trình PROPER, 1995
3.3 Tác ÿӝng cӫa chѭѫng trình PROPER sau 18 tháng
4.1 ChӍ sӕ áp dөng các qui trình ISO 14001 cӫa các nhà máy ӣ Mêhicô
4.2 Cҩp chӭng chӍ ISO 14001, năm 1999: theo các nѭӟc và khu vӵc
4.3 Ĉӏnh hѭӟng công tác quҧn lý môi trѭӡng ӣ các nhà máy cӫa Mêhicô

viii
Lӡi nói ÿҫu

KӇ tӯ khi xҧy ra thҧm hoҥ Minamata cӫa Nhұt Bҧn và năm 1956, ÿã có hѫn
100 nѭӟc ÿang phát triӇn ra nhұp Liên hӧp quӕc. Hҫu hӃt các nѭӟc này ÿӅu có
các cѫ quan môi trѭӡng, phҫn nào ÿó là do sӵ ÿѭѫng ÿҫu thҧm thѭѫng cӫa Nhұt
Bҧn vӟi nҥn ngӝ ÿӝc kim loҥi nһng ÿã thúc ÿҭy nӛ lӵc quӕc tӃ nhҵm kiӇm soát ô
nhiӉm công nghiӋp. Giai ÿoҥn ÿҫu tiên cӫa nӛ lӵc này ÿã kӃt thúc vào năm
1972, năm Liên hӧp quӕc thành lұp Chѭѫng trình Môi trѭӡng (UNEP) và cӝng
ÿӗng quӕc tӃ nhóm hӑp tҥi Hӝi nghӏ Stockholm vӅ phát triӇn bӅn vӳng. Trong
khoҧng thӡi gian giӳa Hӝi nghӏ Stockholm và Hӝi nghӏ Thѭӧng ÿӍnh Trái ÿҩt
Rio năm 1992, hҫu hӃt các nѭӟc ÿang phát triӇn ÿӅu bҳt ÿҫu xây dӵng các cѫ
quan nhҵm quҧn lý ô nhiӉm. Các nѭӟc này ÿã ÿҥt ÿѭӧc nhӳng tiӃn bӝ vӳng
chҳc, mһc dù chúng bӏ mӡ nhҥt phҫn nào bӣi sӵ theo dõi sát sao cӫa các phѭѫng
tiӋn thông tin ÿҥi chúng ÿӕi vӟi các thҧm hoҥ nhѭ vө trѭӧt ÿҩt làm chӃt nhiӅu
ngѭӡi ӣ Cubatao (Braxin) và vө nә nhà máy sҧn xuҩt thuӕc trӯ sâu ӣ Bhopal
(Ҩn Ĉӝ) ÿã làm hàng ngàn ngѭӡi chӃt và bӏ thѭѫng.
Quҧn lý ô nhiӉm ÿӃn vӟi các nѭӟc ÿang phát triӇn nhѭ mӝt sӵ du nhұp tӯ
bên ngoài. Thay vì viӋc tҥo mӝt cách tiӃp cұn mӟi, hҫu hӃt các cѫ quan này ÿӅu
chҩp nhұn qui ÿӏnh mӋnh lӋnh - và - kiӇm soát truyӅn thӕng vӟi sӵ trӧ giúp kӻ
thuұt cӫa các nѭӟc OECD. Rӫi thay, cách du nhұp ÿһc biӋt này không phҧi lúc
nào cNJng thích nghi tӕt vӟi các ÿiӅu kiӋn ӣ ÿӏa phѭѫng. Vào ÿҫu thұp niên 90,
các nhà quҧn lý môi trѭӡng nhiӅu nѭӟc ÿã kӃt luұn là các phѭѫng pháp truyӅn
thӕng ÿӅu quá ÿҳt và thѭӡng không hiӋu quҧ. Nhӳng nhà ÿәi mӟi bҳt ÿҫu thӵc
nghiӋm nhӳng phѭѫng pháp mӟi và mӝt sӕ phѭѫng pháp ÿã cho nhӳng kӃt quҧ
tuyӋt vӡi. Cùng lúc ÿó, nhiӅu cuӝc cҧi cách kinh tӃ ӣ cҩp quӕc gia ÿã chӭng tӓ
tính hiӋu quҧ trong viӋc chӕng ô nhiӉm.
Trong báo cáo này, chúng tôi sӁ trình bày tҥi sao các cuӝc cҧi cách chính
sách quҧn lý và vƭ mô này ÿang hình thành nên mӝt mô hình mӟi vӅ kiӇm soát ô
nhiӉm ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn. Chúng tôi viӃt báo cáo này vӟi tѭ cách là
nhӳng quan sát viên - nhӳng ngѭӡi tham gia bӣi vì chúng tôi ÿã hӛ trӧ xây dӵng
các chѭѫng trình này cNJng nhѭ nghiên cӭu các tác ÿӝng cӫa chúng. Tӯ năm
1993 , chúng tôi có hân hҥnh ÿѭӧc hӧp tác vӟi nhӳng ngѭӡi ÿi ÿҫu trong các
phѭѫng pháp mӟi này ӣ Jakarta, Bôgôta, Bҳc Kinh, Rio, Manila, thành phӕ
Mêhicô và nhiӅu nѫi khác. Báo cáo này thӵc sӵ ÿã mô tҧ thӵc tӃ ӣ các nѭӟc này.
Nó cNJng ÿӗng thӡi là kinh nghiӋm thӵc tӃ cӫa các ÿӗng nghiӋp cӫa chúng tôi
làm viӋc tҥi Ngân hàng ThӃ giӟi và các tә chӭc quӕc tӃ khác. Khi ÿӭng ÿҵng
ix
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

sau, hӑ ÿã cӝng tác rҩt chһt chӁ ÿӇ hӛ trӧ tài chính, trӧ giúp kӻ thuұt và cung cҩp
thông tin vӅ kӃt quҧ cӫa các cuӝc cҧi cách ӣ các nѭӟc khác cho các cѫ quan môi
trѭӡng.
Nhӳng thông tin mà chúng tôi ÿem ÿӃn sӁ rҩt hӳu ích. Sau 6 năm nghiên
cӭu, thӱ nghiӋm chính sách và quan sát trӵc tiӃp, chúng tôi tin chҳc rҵng phát
triӇn công nghiӋp bӅn vӳng và lành mҥnh vӅ môi trѭӡng nҵm trong tҫm tay
chúng ta. Xanh hoá công nghiӋp ÿòi hӓi phҧi mҩt thӡi gian, tuy nhiên ngay cҧ
nhӳng nѭӟc nghèo ÿói nhҩt cNJng có thӇ ÿҥt ÿѭӧc ÿiӅu này. Trong báo cáo này
chúng tôi chӍ ra nguyên nhân và gӧi mӣ các chiӃn lѭӧc nhҵm tiӃn tӟi tѭѫng lai.

x
Lӡi cҧm ѫn

Báo cáo này là sҧn phҭm cӫa công trình nghiên cӭu chuyên sâu do Phó Chӫ
tӏch Phát triӇn Kinh tӃ cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi thӵc hiӋn. NӅn tҧng cӫa chiӃn
lѭӧc nghiên cӭu cӫa chúng tôi là mӝt chѭѫng trình hӧp tác vӟi các cѫ quan môi
trѭӡng cӫa các nѭӟc ÿang phát triӇn nhҵm thiӃt kӃ, thӵc thi và ÿánh giá các
phѭѫng pháp kiӇm soát ô nhiӉm mӟi. Vӟi tѭ cách là nhӳng quan sát viên -
nhӳng ngѭӡi tham gia, chúng tôi ÿã thӵc sӵ hӑc hӓi rҩt nhiӅu tӯ nhӳng ngѭӡi ÿi
tiên phong, là nhӳng ngѭӡi ÿã chӍ ra cách thӭc ÿӇ các chѭѫng trình mӟi có thӇ
làm giҧm ÿáng kӇ tình trҥng ô nhiӉm, thұm chí là cҧ ӣ các nѭӟc rҩt nghèo ÿói.
Chúng tôi rҩt biӃt ѫn nhӳng ÿӗng nghiӋp sau:
Braxin - Cѫ quan Bҧo vӋ môi trѭӡng cӫa Bang Rio de Janeiro, FEEMA:
Sergio Marguhs - Cӵu Chӫ tӏch, Paulo de Gusmao - Cӵu Giám ÿӕc Bӝ phұn qui
hoҥch môi trѭӡng, Jao Batista; - ViӋn Ĉӏa lý và Thӕng kê Braxin, IBGE: Jose
Enilcio Rocha Collares - Trѭӣng DERNA, Patricia Portella Feireira Alves -
Trѭӣng DIEAM, Eloisa Domingues - cán bӝ quҧn lý dӵ án ISTAM, Rosane de
Andrade Memoria Moreno và Lucy Teixeira Guimaraes - nhóm kӻ thuұt, Dӵ án
ô nhiӉm công nghiӋp; - Cѫ quan Bҧo vӋ môi trѭӡng Bang São Paulo, CETESB:
Luis Carlos da Costa.
Trung Quӕc - Cөc Bҧo vӋ môi trѭӡng Quӕc gia, SEPA: Kunmin Zhang -
Phó Giám ÿӕc Quҧn lý hành chính, Xiaomin Guo, Fengzhong Cao và Quingfeng
Zhang; - Hӑc viӋn Nghiên cӭu Khoa hӑc Môi trѭӡng Trung quӕc, CRAES:
Jinnan Bang và Dong Cao; - Trѭӡng Ĉҥi hӑc Tәng hӧp Nam Kinh: Genfa Lu.
Côlombia - Bӝ Môi trѭӡng, Văn phòng Phân tích kinh tӃ: Thomas Black
Arbelaez - Giám ÿӕc Văn phòng, Martha Patricia Castillo, Ana Maria Diaz-
ciceres và Maria Claudia Garcia; - Cөc KiӇm soát ô nhiӉm vùng Oriente
Antioqueno, CORNARE: Leonardo Munoz Cardona - Cөc trѭӣng và Luis
Femando Castro - Giám ÿӕc chӏu trách nhiӋm vӅ kiӇm soát ô nhiӉm.

Ҩn Ĉӝ - Uӹ ban KiӇm soát ô nhiӉm Trung ѭѫng: Dilip Biswas-Chӫ tӏch Uӹ

ban; - ViӋn Ĉào tҥo và nghiên cӭu môi trѭӡng: C. Uma Maheswari - Ĉӗng Giám
ÿӕc; - Uӹ ban KiӇm soát ô nhiӉm Andrah Pradesh: Tishya Chatterjee.

Inÿônêxia - Sarwono Kusumaatmadja - Cӵu Bӝ trѭӣng Bӝ Môi trѭӡng; -

Cөc KiӇm soát ô nhiӉm Quӕc gia (BAPEDAL): Nabiel Makanm - Cӵu Phó Chӫ
tӏch vӅ kiӇm soát ô nhiӉm, Ma de Setiawan và Dam Ratunanda.
xi
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Mêhicô - Ban Thѭ ký môi trѭӡng, tài nguyên thiên nhiên và nghӅ cá
(SEMARNAP); ViӋn Sinh thái Quӕc gia (INE): Francisco Giner de los Rios -
Tәng Giám ÿӕc phө trách luұt pháp môi trѭӡng, Adrian Femandez Bremauntz -
Tәng Giám ÿӕc phө trách quҧn lý môi trѭӡng và thông tin, Luis R. Sánchez
Cataӫo - Giám ÿӕc phө trách quҧn lý môi trѭӡng khu ÿô thӏ và Luis
Eguadarrama.

Philippin - Bӝ Môi trѭӡng và Tài nguyên thiên nhiên (DENR): Cӵu Bӝ

trѭӣng Victor Ramos và Bebet Gozun; - Ĉҥi hӑc Tәng hӧp Philippin: Tonet
Tanchuling và Alex Casilla.

Chúng tôi cNJng rҩt biӃt ѫn các ÿӗng nghiӋp tҥi Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã trӵc
tiӃp hӛ trӧ cho công trình này hoһc tham gia trong chѭѫng trình hӧp tác cӫa
chúng tôi: Kulsum Ahmed, Adriana Bianchi, Dan Biller, Carter Brandon,
Richard Calkins, Cecilia Guido - Spano, Ken Chomitz, Mauneen Cropper,
Shelton Davis, Adrian Demayo, Michelle De Nevers, Charles Dileva, Yasmin
D'souza, Evelyn de Castro, Clara Else, Gunnar Eskeland, Ben Fisher, Kristalina
Georgieva, David Hanrahan, Patrice Harou, Nicholas Hoe, Patchamuthu
Illangovan, Gregory Ingram, Maritta Koch-weser, Vijay Jagannathan,
Emmanuel Jimenez, Todd Johnson, Andres Liebenthal, Lawrence Macdonald,
An na Maranon, Richard Newfarmer, Saed Ordoubadi, Mead Over, Jan Post,
Violetta Rosenthal, Elizabeth Schaper, Teresa Sen, Katherine Siena, Lyn Squire,
Andrew Steer, Lau ra naiye, Lee Travers, Walter Vergara, Joachim Von
Amsberg, Konrad Von Ritter, Thomas Walton và Roula Yazigi.

Chúng tôi cNJng xin cҧm ѫn nhӳng ÿӗng nghiӋp sau ÿây tҥi Ngân hàng ThӃ
giӟi vӅ sӵ trӧ giúp, tѭ vҩn và sӵ hiӇu biӃt cӫa hӑ: Richard Ackermann, Jean
Den, Nick Anderson, Bemard Baratz, Carl Bartone, Roger Batstone, Antonio
Bento, Jan Bojo, Annice Brown, Shantayanan Devaraj an, John Dixon , David
Dollar, Alfred Dua, Jack Fritz, Richard Gains, Robert Goodland, Daniel Gross,
Kirk Hamilton, Jeffrey Hammer, Nagaraja Rao Harshadeep, Gordon Hughes,
Frannie Humplick, Gian Johnson, Bom Larsen, Stephen Lintner, Magda Lovei,
Kseniya Lvovsky, Dennis Mahar, Desmond Mccarthy, Jean-Roger Mercier,
Ashoka Mody, Carl-heinz Mumme, Lant Pritchett, Ramesh Ramankutty,
Geoffrey Read, John Reÿwood, Jitendra Shah, Sudhir Shetty, Karlis Smits, Sari
Soderstrom, John Williamson, Jian Xie và C H. Zhang.

Bӝ phұn Dӏch vө Sҧn xuҩt thuӝc Văn phòng Xuҩt bҧn cӫa Ngân hàng ThӃ
giӟi ÿã quҧn lý và chӍ ÿҥo viӋc thiӃt kӃ, biên tұp và xuҩt bҧn cuӕn sách này.
Sandra Hackman là ngѭӡi biên tұp chính cho báo cáo.David Shaman ÿã ÿiӅu
phӕi viӋc chuҭn bӏ báo cáo cho Nhóm Nghiên cӭu Phát triӇn cӫa Ngân hàng.

xii
 LӠI CҦM ѪN

Nhóm báo cáo

Tác giҧ chính cӫa cuӕn Xanh hoá công nghiӋp: Vai trò mӟi cӫa cӝng ÿӗng,
thӏ trѭӡng và chính phӫ là David Wheeler, nhà kinh tӃ hӑc ÿӭng ÿҫu nhóm Cѫ
sӣ hҥ tҫng/Môi trѭӡng thuӝc Bӝ phұn Nghiên cӭu Phát triӇn cӫa Ngân hàng ThӃ
giӟi. Xanh hoá công nghiӋp tәng kӃt 6 năm nghiên cӭu và ÿӏnh hѭӟng do mӝt
nhóm gӗm các nhà kinh tӃ hӑc, các kӻ sѭ môi trѭӡng và nhӳng nhà phân tích
chính sách sau ÿây thӵc hiӋn: Shakeb Afsah, Susmita Dasgupta, David Ray,
Raymond Hartman, Hemamala Hettige, Mainul Huq, Benoit Laplante, Robert
Lucas, Nlandu Mamingi, Muthukumara Manh, Paul Martin, Craig Meisner,
Sheoli Pargal, David Shaman, Manjula Sinh, Hùa Bang, David Witzel và Ping
Yun. Báo cáo ÿã ÿѭӧc xây dӵng dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo cӫa Joseph Stiglitz, Lyn Squire,
Paul Collier và Zmarak Shalizi.

ĈӇ tìm hiӇu thêm vӅ nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi trong lƭnh vӵc
này, xin vui lòng truy cұp vào website vӅ Sáng kiӃn mӟi trong quҧn lý ô nhiӉm
theo ÿӏa chӍ http://www.worldbank.org/nirp. Nhӳng thông tin và tài liӋu cӫa
trang web này cNJng ÿѭӧc ÿѭa vào ÿƭa CD-ROM kèm theo cuӕn Xanh hoá công
nghiӋp.

xiii
 Tóm tҳt chung

Xanh hoá công nghiӋp:

Vai trò mӟi cӫa Cӝng ÿӗng,
Thӏ trѭӡng và Chính phӫ

HiӇu biӃt và kinh nghiӋm thông thѭӡng vүn cho rҵng không thӇ hy vӑng
giҧi quyӃt tình trҥng ô nhiӉm không khí và nѭӟc công nghiӋp ӣ các nѭӟc ÿang
phát triӇn cho ÿӃn tұn khi các nѭӟc này cNJng ÿҥt ÿѭӧc mӭc giàu có nhѭ ÿã thҩy
hiӋn nay ӣ các nѭӟc giàu. Theo quan ÿiӇm này, thì sӵ phát triӇn liên tөc cӫa sҧn
lѭӧng công nghiӋp chҳc chҳn sӁ làm mӭc ÿӝ ô nhiӉm nghiêm trӑng thӵc sӵ mà
ngày nay ÿang trӣ nên phә biӃn ӣ các khu ÿô thӏ cӫa các nѭӟc ÿang phát triӇn
ngày càng trҫm trӑng hѫn . Có mӝt tình trҥng phә biӃn khác nӳa là viӋc mӣ rӝng
thѭѫng mҥi toàn cҫu và mӣ cӱa biên giӟi ÿang khuyӃn khích các ngành công
nghiӋp gây ô nhiӉm chuyӇn sang các nѭӟc ÿang phát triӇn, là nhӳng nѭӟc không
có ÿӫ khҧ năng vӅ tài chính ÿӇ ngăn ngӯa nҥn lҥm dөng môi trѭӡng.

Sáu năm nghiên cӭu, thӱ nghiӋm các chính sách và quan sát trӵc tiӃp ÿã chӍ
ra rҵng quan ÿiӇm nói trên là hoàn toàn sai. Các nhà máy ӣ nhiӅu nѭӟc nghèo
ÿang hoҥt ÿӝng sҥch hѫn so vӟi mӝt thұp kӹ trѭӟc ÿây và tәng phát thҧi cNJng
ÿang thӵc sӵ giҧm xuӕng ӣ mӝt sӕ vùng có nӅn công nghiӋp phát triӇn rҩt
nhanh. Hѫn nӳa quan niӋm cho rҵng các nѭӟc ÿang phát triӇn - “vùng cѭ trú ô
nhiӉm” là ngôi nhà vƭnh cӱu cho các ngành công nghiӋp gây ô nhiӉm cNJng ÿã
không trӣ thành hiӋn thӵc. Thay vì thӃ, các quӕc gia và các cӝng ÿӗng nghèo ÿói
hѫn ÿang cӕ gҳng ÿӇ giҧm tình trҥng ô nhiӉm bӣi vì hӑ ÿã quyӃt ÿӏnh ÿѭӧc rҵng
lӧi ích thu ÿѭӧc do giҧm thiӇu ô nhiӉm có giá trӏ lӟn hѫn các chi phí.

Các nhà quҧn lý môi trѭӡng ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn ÿang thӱ nghiӋm
các phѭѫng pháp mӟi và tìm các ÿӗng minh mӟi trên mһt trұn ngăn ngӯa ô
nhiӉm. Nhӳng sáng kiӃn này bҳt nguӗn tӯ viӋc ÿã nhұn thӭc ÿѭӧc mӝt cách rӝng
rãi rҵng các qui ÿӏnh vӅ ô nhiӉm môi trѭӡng theo truyӅn thӕng không phù hӧp
vӟi nhiӅu nѭӟc ÿang phát triӇn. NhiӅu cѫ quan quҧn lý mӟi thѭӡng không thӇ
cѭӥng chӃ thӵc hiӋn các tiêu chuҭn phát thҧi thông thѭӡng tҥi các nhà máy.
NhiӅu nhà quҧn lý cNJng nhұn thҩy rҵng các tiêu chuҭn nhѭ vұy không phù hӧp
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

vӟi qui tҳc chi phí - lӧi ích do chúng ÿòi hӓi tҩt cҧ các nhà máy gây ô nhiӉm
phҧi tuân theo cùng mӝt ÿӏnh mӭc mà không hӅ tính ÿӃn các chi phí giҧm ô
nhiӉm và các ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng ӣ ÿӏa phѭѫng.

ĈӇ chi tiӃt hѫn nӳa phѭѫng pháp “mӝt cӥ vӯa cho tҩt cҧ này”, các nhà quҧn
lý môi trѭӡng ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn lӵa chӑn các phѭѫng pháp hiӋu quҧ
hѫn và linh hoҥt hѫn nhѭng vүn tҥo nên sӵ khuyӃn khích ÿӇ nhӳng ngѭӡi gây ô
nhiӉm tiӃn hành làm sҥch. Mӝt sӕ nhӳng ngѭӡi ÿi tiên phong ÿã chuyӇn sang
hѭӟng khuyӃn khích bҵng tài chính bҵng cách bҳt nhӳng ngѭӡi gây ô nhiӉm
phҧi trҧ phí cho mӛi ÿѫn vӏ phát thҧi cӫa hӑ. Nhѭ các kӃt quҧ cӫa các chѭѫng
trình ӣ Côlombia, Trung Quӕc và Philippin cho thҩy nhiӅu nhà quҧn lý ÿã chӑn
phѭѫng án kiӇm soát ô nhiӉm nghiêm túc khi hӑ phҧi trҧ tiӅn phát thҧi. Phí ô
nhiӉm không nhӳng chӍ làm giҧm phát thҧi mà còn tҥo nên các khoҧn lӧi nhuұn
công cӝng dành ÿӇ hӛ trӧ cho các nӛ lӵc cӫa ÿӏa phѭѫng nhҵm kiӇm soát ô
nhiӉm.

Các nhà ÿәi mӟi vӅ môi trѭӡng khác ÿang sӱ dөng các phѭѫng pháp cho
ÿiӇm ÿѫn giҧn ÿӇ công chúng có thӇ nhұn rõ ÿѭӧc nhӳng nhà máy nào tuân thӫ
các tiêu chuҭn ô nhiӉm cӫa quӕc gia và ÿӏa phѭѫng và nhӳng nhà máy nào
không tuân thӫ các tiêu chuҭn này. Bҵng cách phân loҥi các nhà máy dӵa theo
các sӕ liӋu vӅ phát thҧi mà hӑ báo cáo và phә biӃn rӝng rãi nhӳng kӃt quҧ này
trên các phѭѫng tiӋn thông tin, các nhà quҧn lý môi trѭӡng có thӇ làm cho các
cӝng ÿӗng nhұn biӃt ÿѭӧc nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm nghiêm trӑng và gây áp lӵc
ÿӇ hӑ phҧi làm sҥch môi trѭӡng. Cách quҧn lý không chính thӭc này ÿã chӭng tӓ
ÿѭӧc tính hiӋu nghiӋm cӫa nó, thұm chí là cҧ trong nhӳng trѭӡng hӧp mà các
quy ÿӏnh, luұt lӋ chính thӕng còn yӃu hoһc là chѭa có. Các chѭѫng trình phә
biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng kiӇu này cNJng ÿã nhұn ÿѭӧc sӵ giúp ÿӥ, ӫng hӝ
cӫa nhiӅu nhà ÿҫu tѭ, ngѭӡi cho vay vӕn và ngѭӡi tiêu dùng, là nhӳng ngѭӡi có
quan tâm ÿӃn nhӳng khoҧn tài chính phҧi trҧ cho các hoҥt ÿӝng ҧnh hѭӣng xҩu
tӟi môi trѭӡng và mong muӕn có cѫ chӃ khuyӃn khích ÿӕi vӟi nhӳng nhà sҧn
xuҩt sҥch ÿӇ tҥo áp lӵc ÿӕi vӟi nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm. Ĉһc biӋt, kinh nghiӋm
ӣ Inÿônêxia và Philippin ÿã cho thҩy rõ là các chѭѫng trình phә biӃn thông tin
cho cӝng ÿӗng kiӇu nhѭ vұy ÿã có khҧ năng hҥn chӃ ô nhiӉm vӟi mӭc chi phí
thҩp nhҩt .

Giáo dөc cӝng ÿӗng vӅ nguӗn ô nhiӉm và các tác ÿӝng cӫa nó cNJng là mӝt
phѭѫng pháp gây áp lӵc rҩt mҥnh nhҵm cҧi thiӋn cuӝc sӕng cho ngѭӡi nghèo, là
nhӳng ngѭӡi phҧi hӭng chӏu nhiӅu ҧnh hѭӣng xҩu gây bӣi các nguӗn phát thҧi,
ngay cҧ khi mӭc ÿӝ ô nhiӉm công nghiӋp ÿã giҧm. Ĉѭӧc cung cҩp nhӳng thông
tin tiӃt, các công dân nghèo có thӇ cӝng tác vӟi các cѫ quan môi trѭӡng và bҫu
chӑn nhӳng nhà lãnh ÿҥo chính trӏ sҹn sàng gây áp lӵc vӟi các nhà máy, nhҵm
hҥn chӃ phát thҧi khi các khu vӵc và các quӕc gia chuyӇn ÿәi sang mӝt nӅn công
nghiӋp xanh hѫn.
2
 TÓM TҲT CHUNG

ĈӇ các chѭѫng trình này chҳc chҳn thành công, các nhà quҧn lý môi trѭӡng
ÿang trông mong vào công nghӋ máy tính chi phí thҩp, là công nghӋ có thӇ giҧm
chi phí thu thұp, xӱ lý và phә biӃn thông tin. ViӋc lӵa chӑn mӝt cách có trӑng
tâm và chӑn lӑc các cѫ sӣ dӳ liӋu môi trѭӡng và các mô hình máy tính, cùng vӟi
sӵ tham gia cӫa quҫn chúng cNJng sӁ giúp cho các cӝng ÿӗng và khӕi doanh
nghiӋp có thӇ thoҧ thuұn nhӳng ѭu tiên vӅ môi trѭӡng và thӕng nhҩt các kӃ
hoҥch hành ÿӝng dӵa trên sӵ hiӇu biӃt chung vӅ tác ÿӝng cӫa ô nhiӉm và chi phí
ÿӇ giҧm ô nhiӉm.

Các sáng kiӃn này ÿang ÿѭӧc thӵc thi do có các cѫ sӣ nӅn tҧng vӳng chҳc
vӅ mһt kinh tӃ. Nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy gây ô nhiӉm không phҧi là do hӑ
thích làm bҭn môi trѭӡng nѭӟc và không khí mà do hӑ cӕ gҳng giҧm thiӇu tӕi ÿa
các chi phí. Do ÿó, hӑ sӁ chӏu phát thҧi ӣ mӭc tӟi hҥn mà tҥi ÿó, nӃu gây ô
nhiӉm thêm nӳa thì hӑ sӁ phҧi chӏu khoҧn tiӅn phҥt lӟn hѫn chi phí kiӇm soát ô
nhiӉm.

Trên thӵc tӃ, sӵ nhҥy bén cӫa các nhà quҧn lý nhà máy ÿӕi vӟi các khoҧn
chi phí tҥo rҩt nhiӅu cѫ hӝi giúp các nhà quҧn lý môi trѭӡng có thӇ gây ҧnh
hѭӣng ÿӃn các quyӃt ÿӏnh cӫa hӑ. Ví dө nhѭ, ӣ cҩp nhà máy, các cѫ quan môi
trѭӡng có thӇ giҧm các chi phí kiӇm soát ô nhiӉm bҵng cách hӛ trӧ ÿào tҥo vӅ
quҧn lý môi trѭӡng cho các xí nghiӋp vӯa và nhӓ. Các dӵ án thӱ nghiӋm hiӋn
nay ӣ Mêhicô cho thҩy nhӳng chѭѫng trình kiӇu này có thӇ làm tăng tính chi phí
- hiӋu quҧ cӫa phѭѫng pháp ÿiӅu tiӃt theo truyӅn thӕng.

Ӣ cҩp quӕc gia, các cuӝc cҧi cách kinh tӃ cNJng có thӇ làm giҧm ô nhiӉm.
Mӣ rӝng thѭѫng mҥi nhiӅu hѫn nӳa có thӇ làm các nhà quҧn lý tăng khҧ năng sӱ
dөng công nghӋ sҥch hѫn, ÿӗng thӡi viӋc giҧm trӧ cҩp ÿӕi vӟi các loҥi nguyên
liӋu thô có thӇ kích thích các công ty giҧm phát thҧi. Các xí nghiӋp quӕc doanh
thѭӡng là nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm nһng do ÿó viӋc tѭ hӳu hoá chúng cNJng có
thӇ góp phҫn tҥo nên nӅn sҧn xuҩt sҥch hѫn. Các nѭӟc khác nhau nhѭ Trung
Quӕc, Ҩn Ĉӝ và Braxin ÿã chӭng tӓ ÿѭӧc khҧ năng làm giҧm ô nhiӉm cӫa các
biӋn pháp này. Tuy nhiên, các cuӝc cҧi cách kinh tӃ cNJng không phҧi là phѭѫng
thuӕc chӳa bách bӋnh bӣi vì trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp các biӋn pháp thúc ÿҭy
tăng trѭӣng kinh tӃ có thӇ sӁ làm cho ô nhiӉm cөc bӝ trҫm trӑng thêm. ĈӇ ÿҧm
bҧo phát triӇn bӅn vӳng, các nhà cҧi cách kinh tӃ phҧi dӵ báo trѭӟc ÿѭӧc nhӳng
tác ÿӝng kiӇu này và cӝng tác chһt chӁ vӟi các cѫ quan môi trѭӡng ÿӇ cân bҵng
giӳa tăng trѭӣng kinh tӃ và ô nhiӉm.

Nhìn chung, sӵ hình thành các phѭѫng pháp mӟi ÿӇ giҧm phát thҧi ÿã tҥo
nên mӝt mô hình kiӇm soát ô nhiӉm mӟi ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn. Trong mô
hình này, phѭѫng pháp ÿiӅu tiӃt chính là thông tin tұp trung và rõ ràng. Khi các
cѫ quan môi trѭӡng tҥo ҧnh hѭӣng thông qua các kênh chính thӭc và không
chính thӭc, thì vai trò hoà giҧi cӫa hӑ sӁ tăng lên và ít mang tính chuyên chӃ
3
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

hѫn. Ĉҥi diӋn cӫa các cӝng ÿӗng cNJng sӁ cùng vӟi các nhà quҧn lý môi trѭӡng
và các nhà quҧn lý nhà máy tham gia ÿàm phán. Các yӃu tӕ thӏ trѭӡng gây ҧnh
hѭӣng thông qua các quyӃt ÿӏnh cӫa ngѭӡi tiêu dùng, các nhà băng và các cә
ÿông.

Mô hình mӟi mang lҥi nhiӅu khҧ năng lӵa chӑn cho các nhà hoҥch ÿӏnh
chính sách, nhѭng ÿӗng thӡi cNJng áp ÿһt thêm nhӳng trách nhiӋm mӟi: tѭ duy có
tҫm chiӃn lѭӧc vӅ lӧi ích và chi phí kiӇm soát ô nhiӉm; cam kӃt chҳc chҳn vӅ
viӋc tham gia cӫa quҫn chúng; sӱ dөng sáng suӕt và tұp trung các công nghӋ
thông tin; sҹn sàng thӱ nghiӋm các phѭѫng pháp mӟi nhѭ các loҥi phí ô nhiӉm
và phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng. Tҩt nhiên là các nhà quҧn lý môi trѭӡng
luôn luôn có trách nhiӋm giám sát các hoҥt ÿӝng bҧo vӋ môi trѭӡng cӫa các nhà
máy và cѭӥng chӃ thӵc thi các qui chӃ quҧn lý môi trѭӡng. Nhѭng trong mô
hình mӟi, các nhà quҧn lý môi trѭӡng sӁ sӱ dөng nhiӅu nguӗn lӵc hѫn ÿӇ thӵc
hiӋn công tác thông tin cho cӝng ÿӗng tӕt hѫn nӳa, khuyӃn khích các qui chӃ
không chính thӭc, cung cҩp hӛ trӧ kӻ thuұt cho các nhà quҧn lý và thúc ÿҭy tiӃn
hành cҧi tә kinh tӃ theo hѭӟng có lӧi cho môi trѭӡng.

Vӟi vai trò là nhӳng ngѭӡi quan sát viên, chúng tôi viӃt vӅ mô hình này bӣi
vì chúng tôi ÿã hӛ trӧ xây dӵng nhiӅu chѭѫng trình ÿәi mӟi mà chúng tôi ÿã
thҧo luұn cNJng nhѭ nghiên cӭu vӅ nhӳng tác ÿӝng cӫa các chѭѫng trình này. Tӯ
năm 1993 , chúng tôi ÿã cӝng tác vӟi nhӳng ngѭӡi tiên phong trong các mô hình
mӟi cӫa Inÿônêxia, Côlombia, Trung Quӕc, Braxin, Phillippin, Mêhicô và các
nѭӟc khác. Báo cáo này thӵc sӵ là thӵc tӃ công tác cӫa nhӳng ngѭӡi tiên phong
này - nhӳng ý tѭӣng, chѭѫng trình và các kӃt quҧ ÿҥt ÿѭӧc cӫa hӑ. Ĉây cNJng là
kinh nghiӋm thӵc tӃ cӫa các ÿӗng nghiӋp cӫa chúng tôi làm viӋc tҥi Ngân hàng
ThӃ giӟi và các tә chӭc quӕc tӃ khác, là nhӳng tә chӭc không ngӯng hӛ trӧ tài
chính, tài trӧ kӻ thuұt và cung cҩp thông tin vӅ các sáng kiӃn môi trѭӡng ӣ các
nѭӟc khác cho các nhà cҧi tә.

Ĉӗng thӡi, nhӳng kinh nghiӋm này cNJng ÿã thuyӃt phөc ÿѭӧc chúng tôi tin
rҵng quan ÿiӇm cNJ trѭӟc ÿây coi phát triӇn kinh tӃ và ô nhiӉm công nghiӋp
không có mӕi liên hӋ tѭѫng hӛ lүn nhau là hoàn toàn sai. Chúng tôi tin tѭӣng
chҳc chҳn rҵng các nѭӟc ÿang phát triӇn có thӇ xây dӵng nhӳng mô hình mӟi ÿӇ
có thӇ giҧm ÿáng kӇ tình trҥng ô nhiӉm công nghiӋp, dù cho nhӳng nѭӟc này
phát triӇn rҩt nhanh chóng trong nhӳng thұp niên tӟi.

4
 Trùng Khánh, 1998
Nguӗn: Katrinka Ebbe
 Chѭѫng 1

Ô nhiӉm công nghiӋp có phҧi là

cái giá phҧi trҧ cho sӵ phát triӇn?

Ӣ Trung Quӕc, thӃ hӋ sӕng trong thӡi kǤ tăng trѭӣng kinh tӃ có phong
cách sӕng “sung túc” hѫn rҩt nhiӅu so vӟi thӃ hӋ cha ông hӑ. Nhӳng ngѭӡi tiêu
dùng ӣ ÿô thӏ thӇ hiӋn sӵ phát ÿҥt mӟi cӫa hӑ bҵng cách dҥo khҳp các dãy phӕ
trung tâm buôn bán trong các thành phӕ nhѭ Trùng Khánh. Tuy nhiên, sӵ bùng
nә các thành phӕ cӫa Trung Quӕc ÿã làm cho ѭӟc mong giҧn dӏ có mӝt bҫu trӡi
ÿҫy nҳng và không khí trong sҥch cNJng mҩt ÿi. Ô nhiӉm khói tӯ các phѭѫng tiӋn
vұn tҧi, các ӕng khói và lò sѭӣi trong gia ÿình dày ÿһc ÿӃn nӛi nhӳng ngѭӡi tiêu
dùng ӣ Trùng Khánh không thӇ nhìn thҩy ÿӍnh mӝt toà cao ӕc chӍ ӣ cách ÿó vài
khu nhà. Bөi là các chҩt ô nhiӉm nguy hiӇm nhҩt. Các hҥt bөi khí kích thѭӟc
nhӓ có khҧ năng ÿi sâu vào phәi và gây nên nhӳng bӋnh vӅ ÿѭӡng hô hҩp rҩt
nghiêm trӑng, ÿôi khi còn dүn tӟi tӱ vong. Trong năm nay, tҥi bӕn thành phӕ
Trùng Khánh, Bҳc Kinh, Thѭӧng Hҧi, Thҭm Dѭѫng, mӛi thành phӕ ÿã có
khoҧng 10.000 ngѭӡi chӃt trѭӟc khi trѭӣng thành do bӏ nhiӉm bөi.

Trong các ÿám mây bҭn thӍu lѫ lӱng trên các thành phӕ cӫa Trung Quӕc
và trong làn khói mù lan toҧ trên các nѭӟc nghèo khác dѭӡng nhѭ lҭn quҭn
nhӳng cân hӓi chѭa có lӡi giҧi: phҧi chăng ô nhiӉm là giá cho sӵ phát triӇn?
LiӋu thӃ hӋ hiӋn tҥi có hӭng chӏu nhӳng thҧm hoҥ môi trѭӡng vì lӧi ích cӫa các
thӃ hӋ tѭѫng lai hay không? NhiӅu ngѭӡi dân, cҧ ӣ các nѭӟc phát triӇn và các
nѭӟc ÿang phát triӇn, ÿӅu tin chҳc rҵng câu trҧ lӡi là “có”, vì các câu chuyӋn trên
các phѭѫng tiӋn thông tin ÿҥi chúng cNJng thѭӡng cӫng cӕ quan niӋm cho rҵng
kiӇm soát ô nhiӉm sӁ hҥn chӃ nӅn kinh tӃ công nghiӋp. Cuӕi cùng thì bҵng cӭ
ngay trѭӟc mҳt chúng ta liӋu có ÿúng hay không?

Thӵc tӃ hiӋn nay cho thҩy rõ là nhiӅu nѭӟc ÿang phát triӇn ÿã thӵc sӵ bӏ
dӗn vào thӃ buӝc phҧi ÿҩu tranh chӕng lҥi nҥn ô nhiӉm công nghiӋp. Các nhà
máy ÿang hoҥt ÿӝng sҥch hѫn so vӟi mӝt thұp kӹ trѭӟc ÿây và tәng phát thҧi
ÿang bҳt ÿҫu giҧm, kӇ cҧ ӣ nhӳng vùng mà công nghiӋp ÿang tiӃp tөc tăng
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

trѭӣng rҩt nhanh. Ĉã bҳt ÿҫu có các hoҥt ÿӝng làm sҥch môi trѭӡng do các nѭӟc
ÿang phát triӇn cho rҵng lӧi ích cӫa viӋc kiӇm soát ô nhiӉm lӟn hѫn rҩt nhiӅu so
vӟi các chi phí.

Sӵ nhұn thӭc này ÿã thúc ÿҭy nhiӅu nѭӟc thông qua các chiӃn lѭӧc ÿәi
mӟi lôi kéo sӵ tham gia cӫa các cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng, ngѭӡi tiêu dùng, các nhà
ÿҫu tѭ và các nhà cҧi cách chính sách kinh tӃ vào trұn chiӃn chӕng lҥi nҥn ô
nhiӉm môi trѭӡng. VӅ phҫn mình, nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm cNJng khám phá ra
rҵng không còn chӛ cho hӑ ҭn nҩp nӳa và cNJng chӭng tӓ rҵng hӑ cNJng có thӇ
giҧm ô nhiӉm mӝt cách nhanh chóng mà vүn ÿҧm bҧo sҧn xuҩt có lãi nӃu nhӳng
ngѭӡi làm quҧn lý môi trѭӡng ÿѭa ra nhӳng khích lӋ thích ÿáng. Ô nhiӉm công
nghiӋp vүn tiӃp tөc là mӝt cái giá quá ÿҳt ÿӕi vӟi các nѭӟc ÿang phát triӇn,
nhѭng sӁ không có lý do gì ÿӇ tiӃp tөc coi ô nhiӉm công nghiӋp nhѭ là giá phҧi
trҧ cho sӵ phát triӇn nӳa.

1.1 Hӑc thuyӃt Kuznets

Cách ÿây mӝt thӃ hӋ nhà kinh tӃ hӑc ngѭӡi Mӻ Simon Kuznets ÿã cho
rҵng sӵ bҩt bình ÿҷng vӅ thu nhұp thѭӡng do phát triӇn gây ra và chӍ giҧm sau
khi tích luӻ các khoҧn hoàn lҥi do tăng trѭӣng. Tѭѫng tӵ nhѭ vұy, mӝt sӕ nhà
nghiên cӭu ÿã ÿѭa ra ÿѭӡng cong môi trѭӡng Kuznets, trên ÿó mô tҧ mӭc ÿӝ ô
nhiӉm tӯ công nghiӋp, phѭѫng tiӋn vұn tҧi chҥy bҵng ÿӝng cѫ, và các hӝ gia
ÿình sӁ tăng cho ÿӃn khi phát triӇn ÿҥt ÿӃn mӭc ÿӫ ÿӇ tҥo ra các khoҧn phúc lӧi
dành cho viӋc thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm. Nhѭng thӡi ÿiӇm bѭӟc ngoһt sӁ xҧy
ra khi các nѭӟc ÿҥt ÿѭӧc mӭc thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi là 5000 USD hay
15000 USD/năm thì không bao giӡ rõ ràng. ĈiӅu ngө ý ӣ ÿây là ÿӕi vӟi các
thành phӕ ô nhiӉm cao ӣ các nѭӟc nghèo (Hình 1.1) thì mӝt thӃ hӋ tăng trѭӣng
khác sӁ tҥo nên các ÿiӅu kiӋn tӗi tӋ.

May mҳn thay, thӵc tӃ ÿã không ӫng hӝ cách nhìn ҧm ÿҥm nhѭ vұy. Ví dө
nhѭ, São Paulo có mӭc ô nhiӉm bөi thҩp hѫn ӣ Los Angeles (Hình l.l), và Bom
Bay có mӭc ÿӝ ô nhiӉm bөi cao hѫn khá nhiӅu. Ngày nay Jakarta và Santiago có
chҩt lѭӧng không khí tѭѫng ÿѭѫng vӟi chҩt lѭӧng không khí cӫa các thành phӕ
ӣ các nѭӟc phát triӇn trong thұp niên 50 mһc dù chúng có thu nhұp thҩp hѫn.

Kinh nghiӋm phát triӇn cӫa Trung Quӕc càng làm nghi ngӡ tính ÿúng ÿҳn
cӫa ÿѭӡng cong môi trѭӡng Kuznets mà theo ÿó thì vӟi tӕc ÿӝ phát triӇn cӫa
mӝt nѭӟc nghèo nhѭ Trung Quӕc thì chҳc chҳn ô nhiӉm sӁ tăng lên rҩt nhanh.
Các sӕ liӋu hiӋn tҥi cho thҩy chҩt lѭӧng không khí trung bình ӣ vùng ÿô thӏ cӫa
Trung Quӕc không thay ÿәi hoһc ÿѭӧc cҧi thiӋn kӇ tӯ giӳa thұp kӹ 80 (Hình 1.2)

Ĉѭӡng cong môi trѭӡng Kuznets may mҳn lҳm thì chӍ có khҧ năng ÿѭa ra
ÿѭӧc mӝt bӭc tranh phác hoҥ mӕi liên quan ÿӝng giӳa ô nhiӉm và quá trình tiӃn

7
 Ô NHIӈM CÔNG NGHIӊP CÓ PHҦI LÀ GIÁ PHҦI TRҦ CHO SӴ PHÁT TRIӆN?

Hình 1.1 Ô nhiӉm không khí ӣ các nѭӟc ÿông dân trên thӃ giӟi

Ngu͛n: UNEP/WHO, 1992

Hình 1.2 Ô nhiӉm không khí tҥi các vùng ÿô thӏ Trung Quӕc, 1987-1995

Ngu͛n: Niên giám môi trѭӡng Trung Quӕc (SEPA)

triӇn ÿӇ ÿáp ӭng vӟi thӵc tiӉn. ĈӇ hiӇu rõ hѫn các tác ÿӝng ҧnh hѭӣng ÿӃn quá
trình tiӃn triӇn này, chúng ta cҫn phҧi chú ý nhiӅu hѫn ÿӃn các yӃu tӕ phӭc tҥp
quyӃt ÿӏnh sӵ tiӃn bӝ vӅ môi trѭӡng ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn.

8
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

1.2 Tұp trung vào ô nhiӉm công nghiӋp

Ӣ nhiӅu thành phӕ, ô nhiӉm không khí chӫ yӃu bҳt nguӗn tӯ các phѭѫng
tiӋn vұn tҧi chҥy bҵng ÿӝng cѫ và các lò sѭӣi gia ÿình, còn ô nhiӉm nѭӟc chӫ
yӃu là tӯ các hӋ thӕng nѭӟc thҧi sinh hoҥt cӫa các hӝ gia ÿình. Các phát thҧi tӯ
công nghiӋp cNJng là mӝt nguyên nhân chính gây ô nhiӉm tuy mӭc ÿӝ nghiêm
trӑng khác nhau. Cөc Bҧo vӋ Môi trѭӡng Quӕc gia Trung Quӕc ÿã ѭӟc tính
khoҧng 70% tәng ô nhiӉm toàn quӕc là bҳt nguӗn tӯ các nhà máy, trong ÿó gӗm
70 % ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc, 72% phát thҧi SO2, 75% muӝi khói và
phҫn lӟn các loҥi bөi lҳng ÿӑng. NhiӅu ngành công nghiӋp gây ô nhiӉm ÿang
còn nҵm trong các thành phӕ lӟn có mұt ÿӝ dân cѭ cao, ÿӗng thӡi tҥo ra nhiӅu
loҥi phát thҧi có khҧ năng huӹ hoҥi ÿһc biӋt nghiêm trӑng sӭc khoҿ con ngѭӡi và
hoҥt ÿӝng kinh tӃ.

Tҥi nhiӅu thành phӕ cӫa Braxin thì tình hình lҥi ngѭӧc lҥi: tình trҥng ô
nhiӉm nѭӟc và không khí nghiêm trӑng chӫ yӃu là do phát thҧi tӯ các loҥi
phѭѫng tiӋn vұn tҧi chҥy bҵng ÿӝng cѫ và các hӝ gia ÿình. Do vұy cҫn phҧi ÿһc
biӋt chú ý tӟi các nguӗn gây ô nhiӉm chính. Tuy nhiên, báo cáo này sӁ tұp trung
vào các nguӗn phát thҧi tӯ các nhà máy nhiӅu hѫn là cӕ gҳng ÿѭa ra mӝt phân
tích ÿҫy ÿӫ vӅ tình trҥng ô nhiӉm ӣ ÿô thӏ. Ngoài viӋc phát thҧi công nghiӋp là
nguӗn gây ô nhiӉm chính, có hai lý do ÿӇ chúng tôi chӑn chúng làm ÿӕi tѭӧng
nghiên cӭu. Thӭ nhҩt, chúng tôi tuân theo hѭӟng dүn cӫa các ÿӗng nghiӋp làm
viӋc tҥi các cѫ quan môi trѭӡng ӣ nѭӟc ÿang phát triӇn. Trong giai ÿoҥn ÿҫu
phát triӇn, hӑ ÿã tұp trung các nguӗn lӵc hҥn hҽp cӫa mình vào các cѫ sӣ công
nghiӋp gây ô nhiӉm. Các cѫ sӣ này có thӇ quҧn lý ÿѭӧc do chúng cӕ ÿӏnh, tѭѫng
ÿӕi dӉ xác ÿӏnh, và dӉ dàng tuân thӫ viӋc kiӇm soát ô nhiӉm hѫn là các cѫ sӣ
gây ô nhiӉm nhӓ nhѭ các hӝ gia ÿình, các cѫ sӣ sҧn xuҩt không chính thӭc và
phѭѫng tiӋn vұn tҧi có ÿӝng cѫ.

Các loҥi phát thҧi tӯ công nghiӋp cNJng là mӝt lƭnh vӵc thú vӏ ÿӇ tiӃn hành
phân tích so sánh bӣi vì chúng thay ÿәi nhiӅu hѫn so vӟi phát thҧi tӯ các nguӗn
khác. Công nghiӋp phát thҧi hàng trăm chҩt gây ô nhiӉm ӣ dҥng khí, nѭӟc và
chҩt rҳn, góp phҫn tҥo mù, tҥo nên các kim loҥi nһng, gây ô nhiӉm hӳu cѫ các
nguӗn nѭӟc, chҩt thҧi rҳn nguy hҥi và nhiӅu nguӗn khác làm huӹ hoҥi các cӝng
ÿӗng và các hӋ sinh thái. ĈiӅu tra, khҧo sát các loҥi phát thҧi khác nhau này sӁ
tҥo nên mӝt nguӗn thông tin phong phú cho viӋc xây dӵng các chính sách môi
trѭӡng hӧp lý vӅ: nguӗn gây ô nhiӉm, ҧnh hѭӣng cӫa nó ÿӕi vӟi viӋc huӹ hoҥi
môi trѭӡng và nhӳng khác biӋt vӅ chi phí ÿӇ kiӇm soát chúng.

Thay cho viӋc ÿѭa ra mӝt biӋn pháp xӱ lý thҩu ÿáo các vҩn ÿӅ vӅ kiӇm
soát ô nhiӉm công nghiӋp, chúng tôi chӍ xin nhҩn mҥnh mӝt sӕ kinh nghiӋm hiӋn
có vӅ cҧi tә quҧn lý và các chính sách kinh tӃ ÿã ÿѭӧc ghi nhұn. Nguӗn dӳ liӋu
dӗi dào vӅ kinh tӃ và xã hӝi thu ÿѭӧc tӯ các cuӝc ÿiӅu tra quӕc gia ÿã ÿѭӧc
9
 Ô NHIӈM CÔNG NGHIӊP CÓ PHҦI LÀ GIÁ PHҦI TRҦ CHO SӴ PHÁT TRIӆN?

chuҭn hoá tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi cho nghiên cӭu này. Vӟi các sӕ liӋu này,
chúng tôi có thӇ tiӃn hành khҧo sát vai trò cӫa nhiӅu yӃu tӕ trong quá trình thúc
ÿҭy giҧm thiӇu ô nhiӉm.

1.3 Phát triӇn kinh tӃ ÿã tác ÿӝng ÿӃn ô nhiӉm và hӋ thӕng qui chӃ
nhѭ thӃ nào

Do các cѫ quan quҧn lý môi trѭӡng ӣ nhiӅu nѭӟc nghèo còn yӃu kém,
chúng ta có thӇ dӵ ÿoán rҵng các nhà máy ÿӅu không bӏ hҥn chӃ gây ô nhiӉm.
Tuy nhiên chúng ta hãy xem xét sӕ liӋu ghi chép ÿѭӧc ӣ 3 nѭӟc ÿang phát triӇn:
Bănglaÿét, Inÿônêxia và Philippin. Ӣ nѭӟc nghèo nhҩt - Bănglaÿét, mӝt vùng dӉ
bӏ lNJ lөt và lӕc xoáy có diӋn tích cӥ mӝt bang cӫa Mӻ (nӃu tính trung bình), 115
triӋu ngѭӡi Bănglaÿét chӍ sӕng vӟi nguӗn thu nhұp trung bình là 270 USD/năm.
Nѭӟc này chӍ vӯa mӟi bҳt dҫu có các quy chӃ vӅ ô nhiӉm cho các ngành công
nghiӋp nhѭ giҩy, hoá chҩt, thuӕc trӯ sâu, là các ngành gҫn nhѭ thѭӡng xuyên
thҧi bӓ các chҩt thҧi ra nhӳng dòng sông mà ngѭӡi dân ӣ các vùng dӑc theo sông
sӱ dөng nѭӟc sông ÿӇ sinh hoҥt. Tuy vұy, mӝt nghiên cӭu vӅ các nhà máy thuӕc
trӯ sâu ӣ Bănglaÿét lҥi phát hiӋn ÿѭӧc sӵ khác biӋt nhau rҩt lӟn vӅ kӃt quҧ thӵc
hiӋn bҧo vӋ môi trѭӡng ӣ các nhà máy này. Mӝt sӕ nhà máy là các cѫ sӣ gây ô
nhiӉm nghiêm trӑng, trong khi mӝt sӕ khác lҥi ÿã có rҩt nhiӅu nӛ lӵc nhҵm kiӇm
soát các loҥi phát thҧi (Khung 1.1).

Thông thѭӡng, Inÿônêxia và Philippin cNJng thiӃu sӵ cam kӃt chһt chӁ ÿӇ
cѭӥng chӃ thӵc hiӋn các quy chӃ vӅ kiӇm soát ô nhiӉm. Tuy nhiên, trong vài
thұp kӹ gҫn ÿây, cҧ 2 nѭӟc này ÿӅu ÿã bҳt ÿҫu thӵc hiӋn các chѭѫng trình cho
ÿiӇm ÿánh giá và phә biӃn cho công chúng vӅ các nhà máy tuân thӫ các quy chӃ
(xem chѭѫng 3). Trong hai năm qua, chѭѫng trình ÿã thӵc hiӋn ÿánh giá ÿѭӧc
hàng trăm nhà máy và ÿӃn nay ӣ mӛi nѭӟc ÿã có ít nhҩt mӝt nӱa sӕ ÿó tuân theo
các quy chӃ vӅ ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc (Hình 1.3)1.

Các phát hiӋn này cho thҩy mӝt thӵc tӃ hҩp dүn và ÿҫy hӭa hҽn ÿang dҫn
lӝ ra ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn. Mӝt thӡi gian dài trѭӟc khi ÿҥt ÿѭӧc mӭc thu
nhұp xӃp vào loҥi trung bình, các nѭӟc nhѭ Inÿônêxia, Philippin và Bănglaÿét
ÿã bҳt ÿҫu có sӵ chuyӇn ÿәi vӅ mһt môi trѭӡng mà theo ÿó nhiӅu nhà máy ÿã
thӵc hiӋn bҧo vӋ môi trѭӡng ӣ mӭc cao.

Vai trò cӫa phát triӇn kinh tӃ trong quá trình chuyӇn ÿәi ÿѭӧc làm rõ trong
mӝt nghiên cӭu dӵa trên các báo cáo tҥi Hӝi nghӏ cӫa Liên hӧp quӕc vӅ Môi
trѭӡng và Phát triӇn năm 1992 tә chӭc tҥi Rio de Janeiro (Dasgupta, Mody, Roy
và Wheelen, 1995). Nghiên cӭu chӍ ra mӕi quan hӋ liên tөc giӳa thu nhұp bình
quân ÿҫu ngѭӡi quӕc gia và mӭc ÿӝ nghiêm ngһt cӫa các quy chӃ môi trѭӡng
(Hình 1.4, Khung 1.2) . Theo mӝt nghiên cӭu gҫn ÿây cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi
thì thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi tăng 1 % tѭѫng ӭng vӟi viӋc giҧm 1 % mӭc ÿӝ
10
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 1.3 Các nhà máy gây ô nhiӉm ӣ Philippin và Inÿônêxia

Ngu͛n: DENR (Philippin); BAPEDAL (Inÿônêxia)

ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc (lѭӧng tính cho mӝt ÿѫn vӏ sҧn lѭӧng công
nghiӋp). Nghiên cӭu này dӵa trên các sӕ liӋu cӫa các cѫ quan môi trѭӡng ӣ
Braxin, Trung Quӕc, Phҫn Lan, Ҩn Ĉӝ, Inÿônêxia, Hàn Quӕc, Mêhicô, Hà lan,
Philippin, Sri Lanka, Ĉài Loan, Thái Lan và Mӻ2. Nhìn chung, sӕ liӋu chӍ ra
rҵng mӭc ÿӝ ô nhiӉm giҧm 90% khi thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi tăng tӯ
500USD lên 20.000 USD (Hình 1.5). ĈiӅu quan trӑng nhҩt là giai ÿoҥn giҧm ô
nhiӉm diӉn ra nhanh nhҩt trѭӟc khi các nѭӟc ÿҥt ÿѭӧc mӭc thu nhұp trung bình.

Tuy nhiên, tәng ô nhiӉm ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn có thӇ vүn tăng nӃu
sҧn lѭӧng công nghiӋp tăng nhanh hѫn tӕc ÿӝ giҧm mӭc ô nhiӉm. ĈiӅu này hoàn
toàn ÿúng vì phát triӇn sӁ tác ÿӝng tӟi phҫn ÿóng góp cӫa các ngành công
nghiӋp gây ô nhiӉm trong nӅn kinh tӃ. Ví dө, mӝt nӅn kinh tӃ chӫ yӃu phө thuӝc
vào ngành công nghiӋp sҧn xuҩt thӵc phҭm và giҩy sӁ có nhiӅu khҧ năng gây ô
nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc hѫn là mӝt nӅn kinh tӃ chӫ yӃu dӵa vào các
ngành công nghiӋp sӱ dөng các loҥi khoáng sҧn kim loҥi và phi kim loҥi (Bҧng
1.1). Nhѭng kӃt quҧ phân tích sӕ liӋu cӫa hѫn 100 nѭӟc lҥi cho thҩy có xu
hѭӟng chuyӇn hѭӟng sҧn xuҩt sang các ngành có mӭc ô nhiӉm hӳu cѫ các
nguӗn nѭӟc tính theo tӯng ÿѫn vӏ sҧn lѭӧng thҩp hѫn. Sӵ chuyӇn ÿәi sang các
ngành sҧn xuҩt sҥch hѫn sӁ làm giҧm mӭc ÿӝ ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc
xuӕng khoҧng 30% khi thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi tăng lên khoҧng gҫn
5.000USD (Hình 1.6).

Chúng ta vүn cҫn phҧi ѭӟc tính tәng ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc
trong mӛi ngành thuӝc các nӅn kinh tӃ có tăng trѭӣng ÿӇ xác ÿӏnh xem liӋu có
phҧi mӣ rӝng sҧn xuҩt công nghiӋp sӁ tҥo thêm nhiӅu rác thҧi không. Nhӳng ѭӟc
tính kiӇu nhѭ vұy rҩt khó thӵc hiӋn ÿѭӧc, do vұy ÿӇ tính toán ÿѭӧc chúng tôi
11
 Ô NHIӈM CÔNG NGHIӊP CÓ PHҦI LÀ GIÁ PHҦI TRҦ CHO SӴ PHÁT TRIӆN?

Khung 1.1 Bӕn nhà máy sҧn xuҩt phân bón ӣ Bănglaÿét

Năm 1992, nhóm công tác cӫa Hình B1.1 Cây trӗng ӣ Bănglaÿét
Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã tiӃn hành ÿiӅu
tra 4 trong sӕ 5 nhà máy sҧn xuҩt phân
bón urê cӫa Bănglaÿet (Hug và
Wheeler, 1992). Tҩt cҧ các nhà máy ÿӅu
là các xí nghiӋp nhà nѭӟc và do Tәng
Công ty Công nghiӋp hoá chҩt
Bănglaÿét (BCIC) quҧn lý, nhѭng thӡi
gian hoҥt ÿӝng cӫa chúng khác nhau rҩt
nhiӅu và nҵm rҧi rác tҥi các vùng nông
thôn và thành thӏ trên khҳp cҧ nѭӟc. Tҩt
cҧ các nhà máy ÿӅu nҵm gҫn các dòng
sông và xҧ nѭӟc thҧi ra các con sông
này. Tҩt cҧ các nhà máy ÿӅu sӱ dөng khí
ÿҩt thiên nhiên làm nhiên liӋu cung cҩp
cho cҧ thiӃt bӏ sҧn xuҩt phân urê và phân
amôni và chҥy bҵng ÿiӋn tӵ phát.

ĈiӅu tra cӫa chúng tôi ÿѭӧc tiӃn

hành cho các quá trình công nghӋ, các
phѭѫng án xӱ lý ӣ cuӕi ÿѭӡng ӕng thҧi
và hiӋu quҧ quҧn lý rác thҧi nói chung.
Vào thӡi ÿiӇm tiӃn hành nghiên cӭu,
Bănglaÿét không có khuyӃn khích dӵa
trên quy ÿӏnh nào cho viӋc xӱ lý thҧi ӣ
cuӕi ÿѭӡng ӕng nên chúng tôi dӵ ÿoán
các xí nghiӋp sӁ ÿҫu tѭ rҩt ít cho các
hoҥt ÿӝng này. Nhѭng chúng tôi ÿã
nhҫm.
Mһc dù các nhà máy có cách hoҥt
ÿӝng hoàn toàn tѭѫng tӵ nhau nhѭng
viӋc thӵc hiӋn xӱ lý thҧi ӣ cuӕi ÿѭӡng
ӕng và tình trҥng ô nhiӉm lҥi khác nhau
rҩt nhiӅu.
NGFF (Nhà máy phân bón khí ÿҩt
thiên nhiên, Syl-het) là mӝt nhà máy
phân bón lâu ÿӡi nhҩt ӣ Bănglaÿét, ÿѭӧc
xây dӵng bҵng nguӗn hӛ trӧ cӫa Nhұt
Bҧn năm 1961. Dân sinh sӕng ӣ các
làng dӑc theo sông ÿӅu nhұn thӭc ÿѭӧc
rõ ràng chҩt thҧi cӫa nhà máy này là
nguyên nhân làm cho cá chӃt, huӹ hoҥi
các cánh ÿӗng lúa và ÿe doҥ sӭc khoҿ
con ngѭӡi. Nhѭng áp lӵc cӫa cӝng ÿӗng
nhҵm làm thay ÿәi tình trҥng trên lҥi
không lӟn do vùng này vӅ cѫ bҧn là
vùng phi công nghiӋp và chӍ có rҩt ít
nhà máy có thӇ tҥo công ăn viӋc làm.
BCIC cNJng xem nhà máy này nhѭ mӝt
cѫ sӣ quá cNJ và vүn tiӃp tөc cho hoҥt
ÿӝng chӍ nhҵm tҥo viӋc làm cho ngѭӡi
dân ÿӏa phѭѫng. Mӑi ngѭӡi ÿӅu nhұn
thӭc rõ ÿѭӧc thӡi gian hoҥt ÿӝng và

12
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Khung 1.1 (tiӃp) và cҧ hai nhà máy ÿӅu trҧ mӝt sӕ khoҧn
công nghӋ cӫa nhà máy không ÿӫ khҧ ÿӅn bù cho các ÿѫn vӏ ÿòi bӗi thѭӡng
năng làm sҥch ÿӇ ÿҥt mӭc tiêu chuҭn thiӋt hҥi . Hai nhà máy cNJng cùng dùng
cao, nên các cӝng ÿӗng xung quanh chung mӝt bӇ xӱ lý nѭӟc thҧi sѫ bӝ. Cҧ
cNJng chҩp nhұn mӝt vài mӭc ÿӅn bù và hai nhà máy ÿӅu dùng bӇ này ÿӇ làm
nӛ lӵc nhҵm làm sҥch ӣ mӭc thҩp nhҩt loãng nѭӟc thҧi tӯ các khu liên hӧp nhà
có thӇ. ӣ cho công nhân. UFF mӝt thiӃt bӏ trao
ÿәi ion và mӝt trҥm phân tách dҫu mӥ
UFF và PUFF (các nhà máy phân bôi trѫn ÿӇ làm sҥch nѭӟc thҧi cӫa nhà
urê và kali cacbônat, Narsingdi) ÿѭӧc máy mình bҵng phѭѫng pháp rӱa bӓ
xây dӵng vào các thӡi kǤ khác nhau. bҵng hѫi nѭӟc và trҧi mӝt lӟp vҧi ngăn
UFF ÿѭӧc xây dӵng bҵng nguӗn hӛ trӧ ÿѫn giҧn ӣ cӱa cӕng ÿӇ giӳ dҫu, mӥ lҥi.
cӫa Nhұt Bҧn năm 1968, PUFF bҵng
nguӗn hӛ trӧ cӫa Trung Quӕc năm CUF (Nhà máy phân urê
1985. Chittagong), nhà máy mӟi nhҩt và lӟn
nhҩt cӫa Bănglaÿét, là nhà máy sҧn xuҩt
Tuy nhiên, vӅ mһt công nghӋ urê có công nghӋ tѭѫng ÿӕi cao. Do năm
chúng tѭѫng ÿӕi ngang nhau do thiӃt kӃ 1989 nhà máy ÿѭӧc xây dӵng vӟi sӵ trӧ
cӫa Trung Quӕc hoàn toàn gҫn giӕng giúp cӫa Nhұt Bҧn và ÿѭӧc lҳp ÿһt công
nhѭ thiӃt kӃ cӫa Nhұt Bҧn cách ÿó 2 nghӋ hiӋn ÿҥi cӫa Nhұt Bҧn, CUF là nhà
thұp kӹ. Cҧ hai nhà máy này ÿӅu ÿѭӧc máy sҥch nhҩt. Ngѭӡi ta cNJng ÿào mӝt
nhұn ÿӏnh là cѫ sӣ gây ô nhiӉm, mӭc ÿӝ ao lҳng, nhѭng tӕc ÿӝ nѭӟc thҧi chҧy
gây thiӋt hҥi cӫa chúng thuӝc cӥ trung vào rҩt chұm sao cho nѭӟc thҧi có thӇ ÿi
bình trong sӕ các nhà máy chúng tôi tiӃn trӵc tiӃp tӯ nhà máy ra thҷng sông
hành khҧo sát. Thѭӡng xuyên xҧy ra Kamphuli. Mһc dù có nhiӅu cách lӵa
hiӋn tѭӧng cá chӃt ӣ các vùng dӑc theo chӑn khác nhau song các cӝng ÿӗng sinh
sông và có nhӳng thiӋt hҥi gây bӣi nѭӟc sӕng gҫn nhà máy cNJng không hӅ gây áp
tѭӟi tiêu bӏ ô nhiӉm. Vào thұp niên 80, lӵc ÿӕi vӟi CUF vì hӑ cho rҵng các
các cӝng ÿӗng ÿѭӧc khích lӋ do có khá phѭѫng pháp kiӇm soát ô nhiӉm là chҩp
nhiӅu nhӳng viӋc làm khác ÿã bҳt ÿҫu nhұn ÿѭӧc. Các phѭѫng pháp này lҥi còn
gây áp lӵc mҥnh mӁ ÿòi phҧi làm sҥch. vѭӧt các tiêu chuҭn quy ÿӏnh mà Chính
ĈӇ giҧi quyӃt, UFF ÿã tăng sӕ cán bӝ phӫ Bănglaÿét có thӇ sӁ cѭӥng chӃ tuân
làm viӋc cho bӝ phұn kiӇm soát ô nhiӉm thӫ trong thұp niên tӟi.

phҧi sӱ dөng các kӃt quҧ khác thu ÿѭӧc tӯ nghiên cӭu cho 12 nѭӟc trong sӕ các
nѭӟc nêu trên. Trong 12 nѭӟc này, chúng tôi thҩy thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi
tăng 1 % sӁ tѭѫng ӭng vӟi viӋc giҧm khoҧng 1 % cѭӡng ÿӝ lao ÿӝng. Khi các
nѭӟc phát triӇn và trӣ nên giàu có hѫn, viӋc tăng lѭѫng sӁ dүn ÿӃn giҧm nhu cҫu
lao ÿӝng ÿӕi vӟi tӯng ÿѫn vӏ sҧn lѭӧng.

Nghiên cӭu chӍ ra rҵng phát triӇn kinh tӃ tác ÿӝng ÿӗng thӡi lên mӭc ÿӝ ô
nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc:quҧn lý chһt chӁ hѫn và hiӋu suҩt cao hѫn sӁ làm
cho mӭc ÿӝ ô nhiӉm tính cho mӝt ÿѫn vӏ sҧn lѭӧng giҧm. Nhѭ vұy, mӝt nhà
13
 Ô NHIӈM CÔNG NGHIӊP CÓ PHҦI LÀ GIÁ PHҦI TRҦ CHO SӴ PHÁT TRIӆN?

Hình 1.4 Quan hӋ quҧn lý môi trѭӡng và thu nhұp ÿҫu ngѭӡi

Ngu͛n: Dasgupta, Mody, Roy và Wheeler (1995)

máy giҩy cӥ trung bình cӫa Ҩn Ĉӝ sӁ Bҧng 1.1 Các chӍ sӕ ngành cӫa mӭc ÿӝ
ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc
có sӕ công nhân lӟn hѫn rҩt nhiӅu và
sӁ gây nên mӭc ô nhiӉm nһng hѫn rҩt Ngành Ch͑ s͙
nhiӅu so vӟi mӝt nhà máy giҩy cӫa Mӻ
Lѭѫng thӵc 100
có cùng công suҩt. Nhѭng do lao ÿӝng
Bӝt giҩy và giҩy 87
và mӭc ÿӝ ô nhiӉm sӁ giҧm vӟi tӕc ÿӝ
Hoá chҩt 29
tѭѫng ÿѭѫng vӟi tӕc ÿӝ phát triӇn nên
DӋt 26
2 nhà máy sӁ có tӹ sӕ ô nhiӉm/lao
Các sҧn phҭm gӛ 13
ÿӝng nhѭ nhau. Các sҧn phҭm kim loҥi 8
Chúng ta có thӇ sӱ dөng các kӃt Kim loҥi 3
Các khoáng sҧn phi kim 2
quҧ này ÿӇ ѭӟc tính tәng ô nhiӉm nѭӟc
do công nghiӋp cho nhiӅu nѭӟc khác
nhau khi sӱ dөng cѫ sӣ dӳ liӋu cӫa Ngu͛n: Hettige, Mani và Wheeler (1998)

14
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Khung 1.2: Quҧn lý môi trѭӡng và phát triӇn kinh tӃ

Chúng tôi ÿã phân tích sӵ khác biӋt trên thӃ giӟi vӅ các quy chӃ/luұt lӋ môi
trѭӡng, có sӱ dөng các báo cáo cӫa 145 nѭӟc ÿã ÿѭӧc trình bày tҥi Hӝi nghӏ cӫa
Liên hӧp quӕc vӅ Môi trѭӡng và Phát triӇn (UNCED, 1992). Các báo cáo tҥi
UNCED ÿӅu có mүu, bìa và các so sánh cho phép giӳa các nѭӟc tѭѫng tӵ nhau. Các
báo cáo có vҿ nhѭ ÿã phҧn ánh mӝt cách chân thұt các ÿiӅu kiӋn và vҩn ÿӅ môi
trѭӡng.

Tӯ các báo cáo này, chúng tôi ÿã xây dӵng mӝt bӝ chӍ tiêu phҧn ánh tình
hình chính sách kiӇm soát ô nhiӉm và viӋc thӵc hiӋn các chính sách này ӣ 31 nѭӟc
ÿѭӧc chӑn ngүu nhiên. Ĉánh giá khҧo sát cӫa chúng tôi có sӱ dөng rҩt nhiӅu câu
hӓi ÿѭӧc phân loҥi theo (i) phҥm vi các chính sách ÿѭӧc áp dөng, (ii) phҥm vi các
văn bҧn pháp quy ÿѭӧc ban hành, (iii) cѫ chӃ kiӇm soát tҥi ÿӏa ÿiӇm, và (iv) mӭc ÿӝ
thӵc thi thành công. Mӛi loҥi trên ÿӅu ÿѭӧc phân mӭc thành “cao, trung bình, hoһc
thҩp” và ÿѭӧc gán các giá trӏ tѭѫng ӭng là “2, 1, và 0”.

Chúng tôi xây dӵng hѫn 500 bҧng ghi ÿiӇm ÿánh giá cho mӛi nѭӟc và tính
toán các chӍ sӕ tәng hӧp vӅ quҧn lý cho ô nhiӉm nѭӟc và ô nhiӉm không khí. Các
giá trӏ chӍ sӕ thu ÿѭӧc tăng liên tөc theo thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi cӫa quӕc gia.

Ngu͛n: Dasgupta, Mody, Roy và Wheeler (1995)

Liên hӧp quӕc vӅ các sӕ liӋu viӋc làm hàng năm cӫa tӯng ngành công nghiӋp và
cӫa tӯng nѭӟc. Ví dө, ÿӇ ѭӟc tính ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc gây bӣi
ngành công nghiӋp giҩy cӫa mӛi nѭӟc, chúng ta nhân sӕ lao ÿӝng phөc vө trong
ngành giҩy cӫa nѭӟc này vӟi tӹ sӕ ô nhiӉm/lao ÿӝng theo ѭӟc tính cӫa chúng ta
(không ÿәi) ÿӕi vӟi ngành giҩy. Chúng ta nhân sӕ lao ÿӝng trong ngành sҧn xuҩt

15
 Ô NHIӈM CÔNG NGHIӊP CÓ PHҦI LÀ GIÁ PHҦI TRҦ CHO SӴ PHÁT TRIӆN?

Hình 1.5 Thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi và ô nhiӉm công nghiӋp

Ngu͛n: Hettige, Mani và Wheeler (1998)

Hình 1.6 Phát triӇn kinh tӃ và thay ÿәi cѫ cҩu ngành

Ngu͛n: CSDL BESD cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi, Hettige, Mani và Wheeler (1998)

16
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Bҧng 1.2 Xu thӃ ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc ӣ các nѭӟc ÿѭӧc lӵa chӑn 1977-
1989

Ngu͛n: Hettige, Mani và Wheeler (1998)

kim loҥi vӟi tӹ sӕ ô nhiӉm/lao ÿӝng cӫa ngành. Tính tѭѫng tӵ cho tҩt cҧ các
ngành công nghiӋp khác. Sau ÿó ta cӝng dӗn cho các ngành ÿӇ tính mӭc ô nhiӉm
hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc cho tӯng nѭӟc.

ĈӇ xác ÿӏnh mӕi quan hӋ giӳa phát triӇn kinh tӃ và tәng ô nhiӉm hӳu cѫ
các nguӗn nѭӟc trong thұp niên 70 và 80, chúng tôi ÿã lӵa chӑn 15 nѭӟc thuӝc 4
nhóm kinh tӃ chính: Tә chӭc Hӧp tác Kinh tӃ và Phát triӇn (OECD) , ÿҥi diӋn là
Mӻ, Nhұt Bҧn, Pháp và Ĉӭc; các nӅn kinh tӃ mӟi công nghiӋp hoá (NIEs), ÿҥi
diӋn là Mêhicô, Braxin, Ĉài Loan (Trung Quӕc), Hàn Quӕc, Nam Phi và Thә
Nhƭ KǤ; các nѭӟc Châu Á nhѭng chúng tôi vүn tính ÿѭӧc tăng ô nhiӉm hӳu cѫ
các nguӗn nѭӟc giҧm 4% tӯ năm 1977 ÿӃn 1989 (Bҧng 1.2), phҧn ánh sӵ tăng
thu nhұp theo ÿҫu ngѭӡi và quҧn lý chһt hѫn. Ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc ӣ
các nѭӟc NIEs tăng khoҧng 40%, trong khi ÿó ӣ các nѭӟc Châu Á nghèo hѫn
chӍ tăng ӣ mӭc ÿӝ cao hѫn mӝt chút là 49% do 3 nѭӟc thuӝc nhóm LDCs rҩt
rӝng, nên chúng tôi cho rҵng ÿó là nhân tӕ chính làm tăng tӍ lӋ ô nhiӉm trong
quan sát tҥi bҧng 1.2. Các nѭӟc OECD và các nѭӟc thuӝc Hӝi ÿӗng Tѭѫng trӧ
Kinh tӃ giҧm ÿáng kӇ ô nhiӉm, trong khi các nѭӟc NIEs lҥi tăng không ÿáng kӇ.

17
 Ô NHIӈM CÔNG NGHIӊP CÓ PHҦI LÀ GIÁ PHҦI TRҦ CHO SӴ PHÁT TRIӆN?

Có lӁ, ÿiӅu ҩn tѭӧng nhҩt trong tính toán cӫa chúng tôi là tәng ô nhiӉm
hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc gây bӣi công nghiӋp chӍ tăng 16% ӣ 15 nѭӟc công
nghiӋp chính này. Mһc dù tăng trѭӣng kinh tӃ là nguyên nhân tҥo nên nӛi sӧ hãi
vӅ sӵ ô nhiӉm trong thұp niên 70 và 80, nhѭng sӵ phát triӇn ÿã ÿһt nӅn móng
cho viӋc cҧi thiӋn ÿáng kӇ công tác bҧo vӋ môi trѭӡng.

1.4 Sӵ tăng và giҧm các vùng cѭ trú ô nhiӉm

Mô hình thѭѫng mҥi quӕc tӃ ÿã mang lҥi mӝt phép ÿo mӟi cho sӕ liӋu
này. Các nhóm môi trѭӡng phía Bҳc ÿã tӯ lâu lo ngҥi rҵng các nѭӟc nghèo sӁ trӣ
thành các vùng cѭ trú ô nhiӉm, thu hút các ngành công nghiӋp chuyӇn tӯ các
nѭӟc giàu có hѫn sang ÿӇ tránh quҧn lý khҳt khe ӣ các nѭӟc này và thu hút hӃt
viӋc làm trong quá trình chuyӇn ÿәi. Nhѭng các thӕng kê thѭѫng mҥi chung lҥi
cho thҩy là không xuҩt hiӋn các vùng cѭ trú ô nhiӉm cӕ ÿӏnh kiӇu nhѭ vұy.

Mӕi lo ngҥi vӅ các vùng cѭ trú Ô nhiӉm bҳt ÿҫu có tӯ ÿҫu thұp niên 70,
khi các nѭӟc phát triӇn nhanh chóng thҳt chһt hѫn viӋc kiӇm soát ô nhiӉm và
hҫu hӃt các nѭӟc ÿang phát triӇn lҥi chѭa có các quy chӃ chính thӭc vӅ kiӇm soát
ô nhiӉm. Ĉҫu tѭ cho kiӇm soát ô nhiӉm ӣ các doanh nghiӋp ÿã tăng rҩt nhanh ӣ
Nhұt Bҧn trong thӡi kǤ này (Hình 1.7), các công ty ӣ Bҳc Mӻ và Tây Âu cNJng
có các khoҧn ÿҫu tѭ tѭѫng tӵ cho kiӇm soát ô nhiӉm. NӃu viӋc chi phí cho kiӇm
soát ô nhiӉm ӣ các nѭӟc phát triӇn ÿã tҥo nên các ngành công nghiӋp gây ô
nhiӉm ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn thì có lӁ trong các phѭѫng thӭc thѭѫng mҥi
quӕc tӃ sӁ xuҩt hiӋn hiӋu ӭng sau: xuҩt khҭu các sҧn phҭm cӫa các ngành công
nghiӋp gây ô nhiӉm tӯ các nѭӟc ÿang phát triӇn sӁ tăng nhanh hѫn nhұp khҭu
các mһt hàng này vào các nѭӟc ÿang phát triӇn, làm giҧm tӹ sӕ nhұp khҭu/xuҩt
khҭu cӫa nѭӟc ÿang phát triӇn ÿӕi vӟi các loҥi sҧn phҭm này. Và hiӋu ӭng
ngѭӧc lҥi sӁ xҧy ra vӟi các nѭӟc phát triӇn.

Hình 1.8 cho thҩy bóng dáng cӫa nhӳng vùng cѭ trú ô nhiӉm ÿã xuҩt hiӋn
ÿһc biӋt là trong 5 ngành công nghiӋp gây ô nhiӉm sau: sҳt và thép, kim loҥi
màu, hoá chҩt công nghiӋp, giҩy và bӝt giҩy, các khoáng sҧn phi kim loҥi3. Sau
nhӳng năm ÿҫu thұp niên 70, tӹ sӕ nhұp khҭu/xuҩt khҭu cӫa Nhұt Bҧn trong các
ngành công nghiӋp này tăng rҩt nhanh, trong khi ÿó tӹ sӕ này giҧm ÿӝt ngӝt ӣ
các nѭӟc kinh tӃ công nghiӋp hoá mӟi (NIEs) nhѭ Hàn Quӕc, Ĉài Loan (Trung
Quӕc), và Hӗng Kông (Trung Quӕc). Trong thұp niên kӃ tiӃp tình hình tѭѫng tӵ
cNJng ÿã xҧy ra tҥi Trung Quӕc và các nѭӟc Ĉông Nam Á ÿang phát triӇn khác.
Tuy nhiên, ӣ mӛi khu vӵc, thӵc tӃ vӅ vùng cѭ trú ô nhiӉm diӉn ra rҩt ngҳn. Các
nӅn kinh tӃ Châu Á vӯa giӳ tӹ sӕ nhұp khҭu/xuҩt khҭu әn ÿӏnh ӣ mӭc lӟn hѫn 1
và vӯa duy trì nhұp khҭu thӵc tӃ các sҧn phҭm cӫa các ngành gây ô nhiӉm
nghiêm trӑng tӯ các nѭӟc công nghiӋp.

18
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 1.7 Ĉҫu tѭ cho kiӇm soát ô nhiӉm ӣ Nhұt Bҧn

Ngu͛n: Mani và Wheeler (1998)

Thӵc tӃ ӣ vùng Tây bán cҫu cNJng tѭѫng tӵ. Ӣ Bҳc Mӻ, Mӻ và Canaÿa,
thӵc tӃ cho thҩy tӹ sӕ nhұp khҭu/xuҩt khҭu sҧn phҭm cӫa các ngành công nghiӋp
gây ô nhiӉm tăng mӝt cách ÿӅu ÿһn trong thӡi gian tӯ thӡi kǤ ÿҫu cӫa kӹ nguyên
môi trѭӡng ÿӃn cuӕi thұp hiên 80. Trong khi ÿó, sau năm 1973, thӵc tӃ ӣ các
nѭӟc Mӻ La tinh lҥi xҧy ra ngѭӧc lҥi. Tuy nhiên, cNJng nhѭ các nѭӟc Châu Á
ÿang phát triӇn, tӹ sӕ này cӫa các nѭӟc Mӻ La tinh chӳng lҥi ӣ mӭc gҫn 1 vào
thұp niên 90.

Tҥi sao các ngành công nghiӋp gây ô nhiӉm không tiӃp tөc ÿѭӧc chuyӇn
giao sang các nѭӟc ÿang phát triӇn? Câu trҧ lӡi ÿúng nhҩt là: tăng trѭӣng kinh tӃ
phҧi song hành cùng vӟi cѫ chӃ quҧn lý tӕt hѫn. Tҥi các nѭӟc NIEs, cùng vӟi sӵ
gia tăng các ÿòi hӓi vӅ chҩt lѭӧng môi trѭӡng và năng lӵc thӇ chӃ tӕt hѫn ÿӇ
quҧn lý cNJng ngày càng tăng. Mӝt thұp niên sau ÿó, quá trình tѭѫng tӵ cNJng ÿã
xҧy ra ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn tҥi Châu Á. Trong khi phҧi ÿӕi mһt vӟi viӋc
tăng chi phí do thiӋt hҥi vӅ môi trѭӡng, các nѭӟc này ÿã әn ÿӏnh các thành phҫn
thѭѫng mҥi thông qua các biӋn pháp kiӇm soát ô nhiӉm ӣ nѭӟc mình.

19
 Ô NHIӈM CÔNG NGHIӊP CÓ PHҦI LÀ GIÁ PHҦI TRҦ CHO SӴ PHÁT TRIӆN?

1.5 KiӇm soát ô nhiӉm: Lӧi ích và chi phí

Các nѭӟc nghèo ÿang tӯng bѭӟc cҧi thiӋn công tác kiӇm soát ô nhiӉm, tuy
nhiên hӑ cNJng phҧi chӭng minh rҩt cҭn thұn cho các nӛ lӵc này bӣi vì các nguӗn
lӵc ÿѭӧc sӱ dөng cho viӋc hҥn chӃ phát thҧi cNJng có khҧ năng ÿѭӧc dùng ÿӇ xây
dӵng trѭӡng hӑc hoһc ÿӇ ÿào tҥo các bác sƭ. Các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách môi
trѭӡng tҥi các nѭӟc ÿang phát triӇn, là nhӳng ngѭӡi luôn xem xét rҩt kӻ các chi
phí và lӧi ích cӫa kiӇm soát ô nhiӉm cNJng ÿang tiӃn theo hѭӟng hӛ trӧ ngày
càng nhiӅu hѫn nӳa cho công tác xây dӵng qui chӃ.

VӅ mһt này, Trung Quӕc là mӝt ví dө rҩt ÿiӇn hình. Trong thұp niên 90
sҧn lѭӧng cӫa 10 triӋu xí nghiӋp công nghiӋp cӫa nѭӟc này mӛi năm tăng hѫn
15% và công nghiӋp trӣ thành. khӕi sҧn xuҩt lӟn nhҩt cӫa kinh tӃ Trung Quӕc,
chiӃm khoҧng 47% tәng sҧn phҭm quӕc nӝi cӫa nѭӟc này và thu hút khoҧng
17% lӵc lѭӧng lao ÿӝng trong nѭӟc. Mһc dù nѭӟc này ÿã có tiӃn bӝ trong công
tác kiӇm soát ô nhiӉm, nhѭng không thӇ phӫ nhұn ÿѭӧc tình trҥng huӹ hoҥi môi
trѭӡng mӝt cách nghiêm trӑng diӉn ra ÿӗng thӡi vӟi quá trình phát triӇn rҩt
nhanh này. Nhѭ chúng tôi ÿã nêu Cөc Bҧo vӋ môi trѭӡng Quӕc gia Trung Quӕc
(SEPA) ѭӟc tính công nghiӋp gây nên 70% tәng ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn
nѭӟc toàn quӕc, phát thҧi SO2 và muӝi than. Nӗng ÿӝ các hҥt lѫ lӱng và SO2 tҥi
các khu ÿô thӏ thѭӡng vѭӧt hѫn rҩt nhiӅu so vӟi tiêu chuҭn an toàn cӫa Tә chӭc
Y tӃ ThӃ giӟi (WHO).

Vҩn ÿӅ ô nhiӉm ӣ Trung Quӕc rõ ràng là rҩt cҩp thiӃt, nhѭng Trung Quӕc
có thӇ tiӃn hành kiӇm soát ô nhiӉm nhiӅu hѫn bao nhiêu nӳa? ĈӇ bҳt ÿҫu ÿҥt
ÿѭӧc sӵ cân bҵng giӳa chi phí và lӧi ích, mӝt nhóm nghiên cӭu ngѭӡi Trung
Quӕc ÿã ѭӟc tính sӵ liên quan giӳa ô nhiӉm không khí và tӹ lӋ tӱ vong do các
bӋnh vӅ hô hҩp ӣ Bҳc Kinh4. Phân tích cӫa hӑ chӍ ra rҵng, nӃu trung bình mӛi
năm giҧm ÿѭӧc 100 tҩn SO2 trong bҫu khí quyӇn ӣ Bҳc Kinh thì sӁ cӭu sӕng
ÿѭӧc 1 bӋnh nhân (Khung 1.3).

Tuy nhiên, cҫn phҧi chi bao nhiêu tiӅn ÿӇ giҧm ÿѭӧc 100 tҩn SO2? ĈӇ trҧ
lӡi câu hӓi này, chúng tôi ÿã ѭӟc tính chi phí ÿó cho các nhà máy lӟn và nhӓ ӣ
Trung Quӕc: Hình 1.9 biӇu diӉn chi phí cӝng thêm cho viӋc xӱ lý mӛi tҩn chҩt
thҧi khi mӭc ÿӝ giҧm ô nhiӉm tăng lên. Tӹ lӋ trên trөc ÿӭng cӫa 2 ÿӗ thӏ chӍ
rҵng các nhà máy nhӓ có chi phí giҧm ô nhiӉm biên cao hѫn nhiӅu các nhà máy
lӟn, và các xí nghiӋp nhà nѭӟc có chi phí giҧm ô nhiӉm biên cao hѫn rҩt nhiӅu
các nhà máy khác.

Do các nhà máy lӟn là nguӗn ô nhiӉm chính ӣ các thành phӕ nhѭ Bҳc
Kinh, nên sӕ liӋu cӫa các nhà máy này ÿһc biӋt thú vӏ. KӃt quҧ cӫa chúng tôi cho
thҩy ÿӇ giҧm 1 tҩn SO2 khi kiӇm soát ÿѭӧc 10% lѭӧng phát thҧi thì các nhà máy
lӟn phҧi chi khoҧng 3 USD. Con sӕ này rҩt thҩp so vӟi các tiêu chuҭn quӕc tӃ:

20
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 1.8 Tӹ sӕ nhұp khҭu/xuҩt khҭu cӫa các ngành công nghiӋp gây ô nhiӉm

Ngu͛n: Mani và Wheeler (1998)

các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách Mӻ sӁ rҩt vui mӯng nӃu công nghiӋp có thӇ giҧm
SO2 vӟi chi phí thҩp hѫn 100USD/tҩn.

NӃu giҧm 100 tҩn vӟi chi phí 300 USD thì sӁ cӭu ÿѭӧc 1 bӋnh nhân, thì
tҩt cҧ mӑi ngѭӡi sӁ lên tiӃng phҧn ÿӕi là tҥi sao lҥi không thӵc hiӋn nó? Nhѭng ӣ

21
 Ô NHIӈM CÔNG NGHIӊP CÓ PHҦI LÀ GIÁ PHҦI TRҦ CHO SӴ PHÁT TRIӆN?

Khung 1.3 KiӇm soát ô nhiӉm không khí và cӭu sӕng các bӋnh nhân ӣ Bҳc Kinh

Xu và các ÿӗng nghiӋp (1994) ÿã
ѭӟc tính mӕi quan hӋ phҧn ӭng liӅu
lѭӧng liên hӋ giӳa ô nhiӉm không khí
vӟi bӋnh vӅ ÿѭӡng hô hҩp ӣ Bҳc Kinh.
Nghiên cӭu cӫa hӑ chӍ ra rҵng nӗng ÿӝ
SO2 trong không khí có liên quan chһt
chӁ vӟi các huӹ hoҥi gây bӣi các bӋnh
vӅ ÿѭӡng hô hҩp. Chӭng cӭ khoa hӑc
hiӋn nay ÿã chӍ rõ bҧn chҩt cӫa mӕi liên
hӋ này. SO2 và các oxit sunfua khác kӃt
hӧp vӟi SO2 tҥo thành sunphat và cùng
vӟi hѫi nѭӟc tҥo thành các Sol khí
sunfurѫ và axít sunphuric. Các axít ӣ thӇ
hѫi có khҧ năng kích thích hӋ thӕng hô
hҩp cӫa ngѭӡi và ÿӝng vұt Do ÿó nӗng
ÿӝ SO2 cao có thӇ ҧnh hѭӣng tӟi viӋc
thӣ, ҧnh hѭӣng xҩu tӟi hӋ hô hҩp và gây
các bӋnh vӅ ÿӝng mҥch tim. Nhóm
ngѭӡi nhҥy cҧm vӟi SO2 bao gӗm
nhӳng ngѭӡi mҳc bӋnh hen suyӉn,
nhӳng ngѭӡi bӏ viêm phӃ quҧn hoһc khí
thNJng, trҿ em và ngѭӡi già.
Ҧnh hѭӣng thӭ 2 và có lӁ là quan
trӑng hѫn rҩt nhiӅu cӫa SO2 là nguӗn
tҥo các hҥt bөi rҩt nhӓ dүn ÿӃn tӱ vong
và bӋnh tұt. Mӝt ÿánh giá mӟi ÿây cӫa
Cѫ quan Bҧo vӋ môi trѭӡng Mӻ ÿã chӍ
ra rҵng các hҥt bөi nhӓ chính là nguyên
nhân dүn ÿӃn huӹ hoҥi sӭc khoҿ trҫm Ngu͛n: Dasgupta, Wang và Wheeler
trӑng do ô nhiӉm không khí. Trong (1997)
trѭӡng hӧp Trung Quӕc, có thӇ chҳc
chҳn rҵng 30-40% hҥt bөi nhӓ trong
không khí là ӣ dҥng sunphat tҥo thành
tӯ viӋc phát thҧi SO2.
Năm 1993, Bҳc Kinh có dân sӕ
khoҧng chӯng 11.120.000 ngѭӡi, tӹ lӋ
chӃt là 0,611%; tәng sӕ ngѭӡi chӃt là
68.000 và tәng phát thҧi SO2 là 366
nghìn tҩn (trong ÿó 204 nghìn tҩn là
phát thҧi tӯ các ngành công nghiӋp).
Nhѭ vұy cӭ giҧm 1000 tҩn phát thҧi SO2
thì tәng phát thҧi sӁ giҧm là:
(l/336x100)%. Mӝt phân tích kinh trҳc
ÿӝc lұp vӅ mӕi liên hӋ giӳa phát thҧi và
ô nhiӉm không khí ӣ các thành phӕ cӫa
Trung Quӕc ÿã dӵ ÿoán nӗng ÿӝ SO2
trong môi trѭӡng không khí ӣ Bҳc Kinh
sӁ giҧm xuӕng cӥ (0.51x1/336x100)%.
Áp dөng phѭѫng pháp phҧn ӭng-liӅu
lѭӧng cӫa Xu và ÿӗng nghiӋp vӟi giá trӏ
nӗng ÿӝ mӟi, chúng ta ѭӟc tính ÿѭӧc
mӛi năm sӁ cӭu sӕng ÿѭӧc 10,4 ngѭӡi.
Chia cҧ 2 thành phҫn trên cho 10 năm là
khoҧng thӡi gian hӳu ích cho thҧo luұn
chính sách thì kӃt quҧ là sӁ cӭu sӕng
ÿѭӧc 1 ngѭӡi nӃu giҧm mӛi năm 100 tҩn
phát thҧi SO2.

Trung Quӕc, các con sӕ lҥi cho thҩy rҵng kiӇm soát ô nhiӉm ÿang ӣ mӭc quá
lӓng lҿo.

ĈӇ tính xem cҫn phҧi tiӃn hành kiӇm soát ô nhiӉm chһt chӁ thêm bao
nhiêu nӃu chúng ta có thӇ thӵc hiӋn mӝt cách ÿánh giá ÿѫn giҧn. Ӣ các nѭӟc
phѭѫng Tây, các cѫ quan môi trѭӡng thѭӡng sӱ dөng giá trӏ thҩp nhҩt là
$1.000.000 ÿӇ ÿӏnh giá cho mӝt lӧi ích xã hӝi khi kiӇm soát ô nhiӉm cӭu sӕng 1

22
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 1.9 Chi phí kiӇm soát ô nhiӉm không khí ӣ Trung Quӕc

Ngu͛n: Dasgupta, Wang và Wheeler (1997)

ngѭӡi. Tҥi Bҳc Kinh thì chӍ cҫn chi $300 cho viӋc giҧm 100 tҩn SO2. Nhѭ vұy tӍ
lӋ giӳa 2 nѫi (1.000.000/300) là hѫn 3000:1. Mӝt sӕ nhà phân tích khác còn ÿӅ
xuҩt các ѭӟc tính lӧi ích cӫa Trung Quӕc thҩp hѫn nhiӅu, nhѭng nӃu lҩy giá trӏ
thҩp nhҩt khoҧng $8.000 thì cNJng có tӹ sӕ lӧi ích-chi phí là 24: 1. Trong cҧ hai
trѭӡng hӧp, tӹ lӋ lӧi ích xã hӝi có ÿѭӧc do giҧm ô nhiӉm là rҩt cao.

Nhӳng nhà quҧn lý ӣ Trung Quӕc ÿã làm giҧm ÿáng kӇ tình trҥng ô nhiӉm
không khí bҵng cách bҳt các nhà máy trҧ phí phát thҧi (xem chѭѫng 2). Nhѭng
thұm chí là vӟi mӭc tính giá trӏ lӧi ích cӭu sӕng 1 ngѭӡi chӍ tѭѫng ÿѭѫng $8000,
thì chúng tôi ѭӟc tính cNJng phҧi ÿiӅu chӍnh mӭc phí ô nhiӉm tăng thêm gҩp 50
lҫn nӳa ÿӇ ÿҧm bҧo các khoҧn thu ÿӫ bù ÿҳp các chi phí giҧm ô nhiӉm.

Tҩt nhiên là các ÿiӅu kiӋn kinh tӃ, xã hӝi, môi trѭӡng tҥi các nѭӟc và khu
vӵc khác nhau sӁ dүn ÿӃn nhӳng kӃt luұn khác nhau. Nhѭng viӋc tiӃn hành áp
dөng các phѭѫng pháp nhѭ nhau ӣ các nѭӟc khác nhau nhѭ Braxin và Inÿônêxia
cNJng ÿӅu mang lҥi kӃt quҧ nhѭ nhau: khi các lӧi ích cӫa viӋc giҧm ô nhiӉm
tѭѫng ÿѭѫng vӟi các chi phí kiӇm soát ô nhiӉm thì tӭc là viӋc quҧn lý còn quá
lӓng lҿo5. KiӇm soát ô nhiӉm phҧi là phѭѫng án lӵa chӑn rҩt hҩp dүn ÿӕi vӟi
viӋc cӭu sӕng các bӋnh nhân tҥi các thành phӕ lӟn cӫa các nѭӟc ÿang phát triӇn.

1.6 Chѭѫng trình nghӏ sӵ mӟi

Các sӕ liӋu cho thҩy các nѭӟc ÿang phát triӇn không hӅ có xu hѭӟng trӣ
thành các bãi chôn lҩp rác thҧi cӫa thӃ giӟi: thұm chí cҧ các khu vӵc mà cách
ÿây vài năm ÿѭӧc tiên ÿoán là ô nhiӉm nhҩt cNJng ÿang chuyӇn ÿәi thoát khӓi
tình trҥng ô nhiӉm trҫm trӑng. Ӣ Trung Quӕc, ô nhiӉm không khí giӳ ӣ mӭc әn

23
 Ô NHIӈM CÔNG NGHIӊP CÓ PHҦI LÀ GIÁ PHҦI TRҦ CHO SӴ PHÁT TRIӆN?

ÿӏnh hoһc có xu thӃ giҧm trong thұp niên trѭӟc mһc dù mӭc thu nhұp tăng lên
rҩt nhanh và chúng ta cNJng ÿã chӭng kiӃn sӵ phát triӇn kinh tӃ ÿã thúc ÿҭy kiӇm
soát ô nhiӉm ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn khác nӳa. Quҧn lý cNJng ÿã ÿѭӧc tăng
cѭӡng cùng vӟi sӵ tăng thu nhұp và các tác ÿӝng cӫa nó ÿã làm giҧm nhanh
chóng mӭc ÿӝ ô nhiӉm gây bӣi sҧn xuҩt công nghiӋp.

Nhѭng các nghiên cӭu vӅ lӧi ích-chi phí ӣ Châu Á và Mӻ La Tinh chӍ ra
rҵng nhӳng thiӋt hҥi do ô nhiӉm sӁ tiӃp tөc nghiêm trӑng ӣ mӭc không hӧp lý
vӟi chi phí thҩp cho giҧm phát thҧi. Cҫn phҧi hành ÿӝng nhiӅu hѫn nӳa trên 3
mһt trұn: cҧi cách quҧn lý, cҧi tә chính sách kinh tӃ và quҧn lý môi trѭӡng tӕt
hѫn trong các nhà máy. VӅ phѭѫng diӋn quҧn lý, các chiӃn lѭӧc mӟi, vӟi chi phí
thҩp vӅ phí ô nhiӉm và thông tin cho cӝng ÿӗng ÿã làm giҧm phát thҧi cӫa nhiӅu
nhà máy. Chúng ta sӁ xem xét kӻ lѭӥng vӅ các chiӃn lѭӧc này trong các chѭѫng
2, 3 và 4 là các chѭѫng giӟi thiӋu các nghiên cӭu mӟi và ÿѭa ra nhӳng ví dө vӅ
các chѭѫng trình hiӋu quҧ và giàu tính sáng tҥo ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn.
Ngoài ra, chúng tôi ÿã xem xét quá trình ra quyӃt ÿӏnh rҩt phӭc tҥp trong thӵc tӃ
mà các chѭѫng trình này ÿã cӕ gҳng phҧn ánh. Chѭѫng 4 cNJng tìm hiӇu chính
các nhà máy ÿӇ tìm ra các vҩn ÿӅ mҩu chӕt giúp cho viӋc phòng chӕng ô nhiӉm
có hiӋu quҧ. ViӋc thӱ nghiӋm các chính sách hiӋn nay cho thҩy chӍ có thӇ giҧm
ÿáng kӇ nҥn ô nhiӉm khi các cѫ quan môi trѭӡng mӣ rӝng hѫn nӳa các nhiӋm vө
cӫa mình ÿӇ có thӇ ÿҧm ÿѭѫng cҧ công tác trӧ giúp kӻ thuұt cho các nhà quҧn lý
xí nghiӋp thuӝc khӕi tѭ nhân. Chѭѫng 5 khҧo sát tӍ mӍ vӅ các ҧnh hѭӣng cӫa cҧi
tә kinh tӃ nhѭ tѭ nhân hoá, tӵ do hoá thӏ trѭӡng, và cҳt giҧm trӧ cҩp nguyên liӋu
và nhiên liӋu nhҵm xác ÿӏnh rõ xem cách nào có thӇ sӱ dөng tӕt nhҩt cho viӋc
ngăn ngӯa ô nhiӉm.

Cҧi tә chính sách kinh tӃ và quҧn lý phҧi ÿѭӧc thӵc hiӋn phù hӧp vӟi bӕi
cҧnh chung: trong chѭѫng 6, chúng tôi xác ÿӏnh nhӳng thay ÿәi vӅ thӇ chӃ và
chính trӏ cҫn thiӃt ÿӇ hӛ trӧ các nӛ lӵc ÿó . HiӋn ÿang còn thiӃu các nghiên cӭu
sâu vӅ vҩn ÿӅ này do hҫu hӃt các hiӇu biӃt liên quan còn ÿang nҵm trong ÿҫu cӫa
nhӳng ngѭӡi lãnh ÿҥo các quá trình ÿәi mӟi chính sách ӣ các nѭӟc ÿang phát
triӇn. Chúng tôi ÿã may mҳn ÿѭӧc làm viӋc vӟi nhiӅu ngѭӡi trong sӕ hӑ và trong
chѭѫng này có trình bày nhӳng bài hӑc mà hӑ ÿã dҥy cho chúng tôi.

Cuӕi cùng, trong chѭѫng 7, chúng tôi tәng kӃt các kӃt quá cӫa báo cáo
này và nhҩn mҥnh nhӳng ÿiӇm chính ÿӇ ÿҥt kӃt quҧ. Chúng tôi thҩy mӝt ÿòi hӓi
cҩp thiӃt phҧi mӣ rӝng các dӵ án thӱ nghiӋm mà chúng tôi ÿã trình bày và phә
biӃn trên trѭӡng quӕc tӃ các bài hӑc kinh nghiӋm cӫa chúng , và chúng tôi hy
vӑng rҵng báo cáo này sӁ góp phҫn thӵc hiӋn ÿѭӧc ÿiӅu ÿó. Chúng tôi cNJng nêu
lên vai trò hӳu ích cӫa chính cѫ quan mình trong viӋc thúc ÿҭy chѭѫng trình
nghӏ sӵ mӟi . Vӟi nhӳng tài liӋu có ÿѭӧc chúng tôi hoàn toàn lҥc quan vӅ tiӃn bӝ
liên tөc trong công tác kiӇm soát ô nhiӉm.

24
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Tài liӋu tham khҧo

Calkins, R., Et al., 1994, “Indonesia: Environment and Development”

(Washington: Worldbank).
Dagupsta, S., A. Mody, S. Roy, and D. Wheeler, 1995, “Environmental
Regulation and Development: A Cross-Country Empirical Analysis,”
World Bank Policy Research Department Working Paper, No. 1448,
March.
Dasgupta, S., H. Bang, and D. Wheeler, 1997 “Surviving Success: Policy reform
and the Future of Industrial Pollution in Chia,” World Bank Policy
Research Department Working Paper No. 1856, October.
Hartman, R., M. Singh, and D. Wheeler, 1997, “The Cost of Air Polution
Abatement,” Applied Economics, Vol.29, No.6.
Hettige, H., M. Mani, and D. Wheeler, 1998, “Industrial Pollution in Economic
Development: Kuznets Revisited,” World Bank Development Research
Group Working Paper No. 1867, January.
Huq, M., and D. Wheeler, 1992, “Pollution Reduction Without Formal
Regulation: Evidence from Bangladesh,” World Bank Environment
Department Working Paper, No. 1992-39.
Mani, M., and D. Wheeler, 1998, “In Search of Pollution Havens? Dirty
Industry in the World Economy, 1960-1995,” Journal of Environment and
Development, Vol.7, No.3.
Von Amsberg, J., 1997, “Braxil: Managing Pollution Problems, The Brown
Environmental Agenda,” World Bank Report No. 16635-BR, June.
Xu, X., J. Gao, D. Dockery, and Y. Chen, 1994, “Air Pollution and Daily
Mortality in Residential Areas of Beijing, China,” Archives of
Environmental Health, Vol. 49, No. 4, 216-22.

Ghi chú
1
Inÿônêxia và Phillipin có các sѫ ÿӗ mã màu gҫn giӕng nhau, cho phép so sánh trӵc tiӃp các kӃt quҧ
trong hình 1.3.
2
Xem Hettige, Mani và Wheeler (1998).
3
Xem Mani và Wheeler (1998).
4
Xem Xu và các cӝng sӵ (1994).
5
Các nghiên cӭu ÿiӇn hình tҥi Braxin có trong Von Amsberg (1997) và cho Inÿônêxia có trong Calkins
(1994).

25
Rio Negro cӫa Côlômbia
Nguӗn: David Shaman
 Chѭѫng 2

Quҧn lý ô nhiӉm trong thӵc tӃ

Các dòng sông thuӝc vùng Antioquia cӫa Côlombia bҳt nguӗn tӯ các vùng
cao nguyên Andean tung sóng dӳ dӝi và trong sҥch khi nhӳng ngѭӡi Andean bҳt
ÿҫu ÿһt chân ÿӃn vùng Canbê. Dòng nѭӟc thѭӧng nguӗn chҧy qua các hӋ sinh
thái vùng cao khác nhau ÿã làm cho Côlombia trӣ thành mӝt tài sҧn quí báu cӫa
thӃ giӟi vӅ ÿa dҥng sinh hӑc. Do các thung lNJng rӝng lӟn ÿã chiӃm chӛ cӫa các
cao nguyên nên nhӳng con sông thuӝc vùng Antioquia chҧy rҩt chұm qua các
khu dân cѭ tұp trung. Ánh lóng lánh cӫa các con sông ngày càng bӏ mӡ ÿi do rác
thҧi tӯ các cánh ÿӗng, nhà máy và thӏ trҩn nҵm dӑc theo bӡ nhӳng con sông này.
Trѭӟc khi ÿә ra biӇn, lѭӧng ôxy có trong nѭӟc sông ÿӇ duy trì sӵ sӕng ÿã bӏ cҥn
kiӋt và các kim loҥi nһng ÿӝc hҥi nҵm lҥi ӣ ÿáy các dòng sông. Nhӳng thành
phҫn sӕng sót cӫa thӃ giӟi giҫu ÿa dҥng ӣ vùng cao, khi “gһp gӥ” vӟi xã hӝi loài
ngѭӡi ӣ các vùng ÿҩt thҩp lҥi trӣ thành nguyên nhân tҥo nên cái chӃt.

Phát triӇn kinh tӃ không phҧi là mӝt ÿiӅu tӕt lành ÿӕi vӟi các dòng sông
cӫa Côlombia. Trong các thұp niên qua, ÿã có nhiӅu qui ÿӏnh giӟi hҥn phát thҧi
và ngѭӡi dân Côlombia cNJng ÿã ӫng hӝ hành ÿӝng nhҵm hҥn chӃ phát thҧi, tuy
nhiên các cѫ sӣ gây ô nhiӉm vүn không tuân thӫ các qui ÿӏnh này. Phҧi ÿӃn ÿҫu
thұp niên 90, sӵ ӫng hӝ cӫa cӝng ÿӗng ÿӕi vӟi viӋc làm sҥch các dòng sông cuӕi
cùng cNJng ÿã kӃt tinh thành nhu cҫu ÿәi mӟi. KӃt quҧ cӫa nó là mӝt trong nhӳng
chѭѫng trình kiӇm soát ô nhiӉm mang tính cҧi tә nhҩt trên thӃ giӟi. Nguyên tҳc
căn bҧn cӫa chѭѫng trình này ÿѫn giҧn là: tҩt cҧ nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm - các
thành phӕ, nhà máy, trang trҥi - ÿӅu phҧi trҧ tiӅn cho mӛi ÿѫn vӏ ô nhiӉm hӳu cѫ
mà chúng thҧi bӓ ra các dòng nѭӟc thuӝc quұn Antioquia.

KӃt quҧ nhѭ thӃ nào? Lѭӧng phát thҧi các chҩt hӳu cѫ theo báo cáo ÿã
giҧm xuӕng khoҧng 18% trong năm ÿҫu tiên thӵc hiӋn chѭѫng trình này. Nәi bұt
nhҩt là sӵ thay ÿәi diӉn ra dӑc theo vùng Rio Negro, nѫi các nhà máy chiӃm
khoҧng hѫn 40% ô nhiӉm hӳu cѫ: các nhà máy này ÿã giҧm 52% lѭӧng phát thҧi
các chҩt hӳu cѫ.

Kinh nghiӋm hiӋn nay ӣ Côlombia ÿã phҧn ánh mӝt phong trào tiӃn tӟi cҧi
tә hӋ thӕng quҧn lý môi trѭӡng ӣ tҩt cҧ các nѭӟc ÿang phát triӇn. Trong nhiӅu
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

thұp niên vӯa qua, nӛ lӵc nhҵm thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm thông qua quҧn lý
theo lӕi truyӅn thӕng, theo ÿó phát thҧi vѭӧt quá giӟi hҥn qui ÿӏnh là trái luұt
pháp, thѭӡng mang lҥi các kӃt quҧ không nhѭ mong muӕn. Theo cách quҧn lý
ÿó nӃu gây ô nhiӉm vѭӧt quá mӭc quy ÿӏnh theo pháp luұt thì sӁ bӏ phҥt tiӅn, bӏ
ÿóng cӱa nhà máy hoһc trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp ÿһc biӋt còn phҥt tù các cѫ sӣ
vi phҥm. Nhӳng phѭѫng pháp kiӇm soát ô nhiӉm kiӇu nhѭ vұy ÿòi hӓi phҧi có
các cѫ chӃ cѭӥng chӃ rҩt hiӋu quҧ: các nhà quҧn lý môi trѭӡng phҧi thѭӡng
xuyên giám sát và phân tích tình trҥng ô nhiӉm ӣ tӯng nhà máy, xác ÿӏnh xem
liӋu nhà máy có vi phҥm các ÿiӅu luұt hay không và viӋc ÿiӅu tra và ÿѭa ra toà
các vө vi phҥm phҧi rҩt rõ ràng. ViӋc ÿiӅu tra ÿó hoàn toàn không rҿ và nhiӅu
nѭӟc ÿang phát triӇn không có khҧ năng thӵc hiӋn ÿѭӧc công tác này. Ngoài ra,
hӋ thӕng nhѭ vұy còn ÿòi hӓi tҩt cҧ các nhà máy ÿӅu phҧi tuân thӫ cùng mӝt
cách quҧn lý mà không hӅ tính ÿӃn chi phí.

ĈӇ có thӇ vӭt bӓ phѭѫng pháp “mӝt cӥ vӯa cho tҩt cҧ” này, nhiӅu nѭӟc
ÿang lӵa chӑn các cách quҧn lý linh hoҥt và hiӋu quҧ hѫn mà vүn khuyӃn khích
ÿѭӧc nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm thay ÿәi hành vi cӫa mình. Mӝt sӕ nѭӟc ÿã lӵa
chӑn các chiӃn lѭӧc sӱ dөng cách quҧn lý truyӅn thӕng nhѭng có tính ÿӃn các
chi phí và lӧi ích. Mӝt sӕ khác lҥi thѭӡng sӱ dөng hӋ thӕng phí ô nhiӉm nhѭ ÿã
sӱ dөng ӣ Côlombia kӃt hӧp vӟi các chiӃn lѭӧc khác ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc các kӃt quҧ rҩt
gây ҩn tѭӧng. Còn mӝt sӕ nѭӟc khác nӳa, nêu trong chѭѫng 3, thì sӱ dөng các
chѭѫng trình phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng ÿӇ tҥo áp lӵc bҳt nhӳng ngѭӡi
gây ô nhiӉm phҧi làm sҥch.

2.1 Vai trò cӫa các khuyӃn khích kinh tӃ

Chúng tôi xin bҳt ÿҫu bҵng nhұn ÿӏnh rҩt hiӇn nhiên và quan trӑng sau:
nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy phҧn ӭng chӫ yӃu là theo các khuyӃn khích kinh
tӃ. Dù rҵng ý thӭc cӫa quҫn chúng chӍ có thӇ làm cho thiӇu sӕ rҩt ít nhӳng ngѭӡi
quҧn lý nhà máy chuyӇn hѭӟng sang thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm, nhѭng hӑ
buӝc phҧi tuân theo áp lӵc tӯ phía thӏ trѭӡng và các cә ÿông. Hӑ chӍ giҧm phát
thҧi nӃu nhѭ hӑ dӵ ÿoán ÿѭӧc các chi phí trҧ thêm cho viӋc kiӇm soát ô nhiӉm ít
hѫn các khoҧn phҥt mà hӑ buӝc phҧi nӝp nӃu tiӃp tөc gây ô nhiӉm. Nhӳng
khoҧn phҥt này không chӍ bao gӗm phҥt tiӅn và ÿóng cӱa nhà máy mà còn gӗm
cҧ phí ô nhiӉm, các khoҧn tín dөng mà ngân hàng cho vay tiӅn sӁ tӯ chӕi do lo
ngҥi vӅ trách nhiӋm pháp lý, giҧm sӭc bán cho nhӳng ngѭӡi tiêu dùng có quan
tâm ÿӃn các vҩn ÿӅ môi trѭӡng, và thұm chí là cҧ thái ÿӝ tҭy chay cӫa các cӝng
ÿӗng phҧi chӏu nҥn ô nhiӉm.

Tuy nhiên, nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy lâm vào tình thӃ không әn ÿӏnh
do phát thҧi cӫa nhà máy thay ÿәi hàng ngày, mà lӵc lѭӧng các nhà quҧn lý môi
trѭӡng ӣ ÿӏa phѭѫng lҥi quá mӓng ÿӇ có thӇ cѭӥng chӃ phҥt và không thӇ tiên

28
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 2.1 BiӃn ÿәi thông thѭӡng vӅ lѭӧng phát thҧi

Ngu͛n: BAPEDAL

ÿoán trѭӟc ÿѭӧc phҧn ӭng cӫa thӏ trѭӡng và các cӝng ÿӗng. Nhӳng ngѭӡi quҧn
lý nhà máy chҳc chҳn sӁ tìm ra sӵ cân bҵng giӳa khҧ năng phҥt nһng do quá ô
nhiӉm và khҧ năng phҧi trҧ chi phí cao cho viӋc giҧm ô nhiӉm xuӕng mӭc thҩp.
HiӇu thҩu ÿѭӧc cân bҵng này chính là mҩu chӕt ÿӇ có ÿѭӧc cách quҧn lý hiӋu
quҧ hѫn.

Hình 2.1 cho thҩy ÿây không phҧi là mӝt vҩn ÿӅ ÿѫn giҧn. Hình này miêu
tҧ thông tin vӅ nӗng ÿӝ các chҩt ô nhiӉm hӳu cѫ có trong các loҥi phát thҧi cӫa
mӝt nhà máy lӟn cӫa Inÿônêxia trong năm 1994 và 1995. Vào thӡi gian ÿҫu thӵc
hiӋn chѭѫng trình phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng tháng 6/1995, các nhà quҧn
lý môi trѭӡng cӫa Inÿônêxia ÿã thông báo riêng cho nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà
máy biӃt là hӑ sӁ nhұn ÿѭӧc thang ÿiӇm thҩp do mӭc ÿӝ ô nhiӉm trung bình
hàng ngày cӫa hӑ vѭӧt quá tiêu chuҭn quy ÿӏnh theo luұt cӫa Inÿônêxia là 300
mg/l ÿӕi vӟi lƭnh vӵc công nghiӋp cӫa nhà máy. Do sӧ thông tin này ÿѭӧc phә
biӃn cho cӝng ÿӗng, nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy nhanh chóng lҳp ÿһt các thiӃt
bӏ nhҵm làm giҧm nӗng ÿӝ xuӕng gҫn 100 mg/l. Vào cuӕi tháng 11, ÿѭӡng cong
vӅ biӃn ÿәi lѭӧng phát thҧi cӫa nhà máy này ÿã cho thҩy mӭc phát thҧi trung
bình nҵm trong khoҧng 100 mg/l.

Nhѭng hình 2.1 chӍ ra rҵng ngay cҧ trѭӟc khi lҳp ÿһt thiӃt bӏ xӱ lý, nӗng
ÿӝ các chҩt gây ô nhiӉm trong nѭӟc thҧi cNJng ít khi thҩp hѫn tiêu chuҭn cho
phép. NӃu giҧ thiӃt tiêu chuҭn cho phép là 450 mg/l thì liӋu nhà máy có tuân

29
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

theo không? Câu trҧ lӡi chҳc chҳn là không nӃu nhѭ các nhà quҧn lý môi trѭӡng
ÿòi hӓi tҩt cҧ các sӕ liӋu quan trҳc hàng ngày ÿӅu dѭӟi mӭc tiêu chuҭn. Nhѭng
nӃu các nhà quҧn lý môi trѭӡng tính theo lѭӧng phát thҧi trung bình trong mӝt
khoҧng thӡi gian nào ÿó thì hӑ có thӇ ÿánh giá là các nhà máy có tuân thӫ tiêu
chuҭn quy ÿӏnh không.

Các nhà quҧn lý môi trѭӡng và nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy ÿӅu phҧi tӵ
khám phá trong mӝt trò chѫi phӭc tҥp khi phҧi ÿӕi mһt vӟi nhӳng biӃn ÿәi kiӇu
nhѭ vұy1. Các thanh tra viên cҫn phҧi có thông tin ÿҫy ÿӫ ÿӇ thiӃt lұp nên mӝt
mӭc ô nhiӉm ÿһc trѭng. Hӑ muӕn hӧp tác vӟi các nhà máy bӣi vì nhӳng ngѭӡi
quҧn lý nhà máy thѭӡng dӉ dàng trì hoãn hoһc làm cho quá trình pháp lý phӭc
tҥp thêm. VӅ phҫn mình, nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy lҥi không quan tâm ÿӃn
viӋc chӕng ÿӕi vӟi các thanh tra viên; bӣi vì trong trѭӡng hӧp nhà máy bӏ nghi
ngӡ các nhà quҧn lý môi trѭӡng cҫn phҧi tiӃn hành các ÿiӅu tra và báo cáo tӕn
thӡi gian lүn tiӅn bҥc. Tuy nhiên nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy luôn có xu
hѭӟng hӧp lý hoá các kӃt quҧ quan trҳc không tӕt nhѭ nhӳng ÿiӅu bҩt thѭӡng, và
trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp hӑ có thӇ biӋn hӝ cho ÿiӅu ÿó. KӃt quҧ này là tình trҥng
không әn ÿӏnh và viӋc quҧn lý kéo theo nhӳng cuӝc thѭѫng lѭӧng thѭӡng
xuyên.

Tình thӃ tiӃn thoái lѭӥng nan cӫa các nhà quҧn lý môi trѭӡng

Hình 2.2 mô tҧ tình thӃ khó xӱ mà các nhà quҧn lý môi trѭӡng luôn luôn
phҧi ÿѭѫng ÿҫu cNJng nhѭ cách thӭc giҧi quyӃt nó. Ĉѭӡng ÿӓ cho thҩy là cӭ mӛi
mӝt ÿѫn vӏ ô nhiӉm tăng thêm (biên) thì sӁ tҥo nên mӭc ÿӝ thiӋt hҥi lӟn hѫn so
vӟi ÿѫn vӏ ô nhiӉm trѭӟc ÿó gây ra - nhѭ vұy có thӇ thҩy bӋnh vӅ ÿѭӡng hô hҩp
gây bӣi ô nhiӉm càng nһng thêm, lѭӧng cá trong nѭӟc ô nhiӉm sӁ ít hѫn v.v..
Hình này ÿѭӧc gӑi là sѫ ÿӗ thiӋt hҥi biên xã hӝi (Marginal Social Damage,
MSD).

Giҧm ô nhiӉm phҧi chӏu mӝt ҧnh hѭӣng ngѭӧc lҥi - quy luұt vӅ giҧm thu.
Ĉѭӡng xanh cho thҩy mӝt ÿѫn vӏ tăng thêm (biên) cӫa kiӇm soát ô nhiӉm có chi
phí cao hѫn ÿѫn vӏ trѭӟc ÿó. Ĉӗ thӏ này là sѫ ÿӗ chi phí biên giҧm ô nhiӉm
(Marginal Abatement Cost, MAC). Nó cho thҩy chi phí cho kiӇm soát ô nhiӉm
có thӇ sӁ rҿ khi muӕn giҧm ô nhiӉm ӣ mӭc thҩp nhѭng sӁ rҩt ÿҳt khi muӕn giҧm
ô nhiӉm ӣ mӭc cao.

NӃu các nhà quҧn lý môi trѭӡng nhҵm vào mӭc ô nhiӉm màu nâu thì chi
phí biên giҧm ô nhiӉm sӁ thҩp hѫn rҩt nhiӅu so vӟi mӭc thiӋt hҥi biên xã hӝi.
ĈiӅu ÿó có nghƭa là giҧm mӭc thiӋt hҥi thông qua kiӇm soát ô nhiӉm sӁ lӟn hѫn
khoҧn chi phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm. ĈiӅu ngѭӧc lҥi sӁ ÿúng vӟi mӭc ô nhiӉm vàng,
khi chi phí biên giҧm ô nhiӉm (MAC) lӟn hѫn rҩt nhiӅu so vӟi mӭc thiӋt hҥi
biên xã hӝi (MSD). Phѭѫng án tӕi ѭu nhҩt ÿӕi vӟi các nhà quҧn lý môi trѭӡng là
30
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 2.2 Chi phí và lӧi ích cӫa viӋc giҧm ô nhiӉm

mӭc ô nhiӉm xanh, khi chi phí giҧm ô nhiӉm bҵng mӭc thiӋt hҥi biên xã hӝi. Tҥi
ÿiӇm này viӋc tăng hoһc giҧm ô nhiӉm ÿӅu không làm tăng phúc lӧi xã hӝi
chung.

MAC ngѭӧc vӟi MEP: tình huӕng tiӃn thoái lѭӥng nan cӫa nhӳng
ngѭӡi quҧn lý nhà máy

Hình 2.3 mô tҧ các quyӃt ÿӏnh phӭc tҥp mà nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy
gһp phҧi trong quá trình xác ÿӏnh các khoҧn phҥt do gây ô nhiӉm. Chi phí cӫa
nhà máy ÿѭӧc xác ÿӏnh trên trөc tung và mӭc ÿӝ ô nhiӉm tính cho mӛi ÿѫn vӏ
sҧn lѭӧng (hoһc mӭc ÿӝ gây ô nhiӉm) ÿѭӧc mô tҧ trên trөc hoành2. Ĉӗ thӏ hai
ÿѭӡng cho thҩy các khoҧn phҥt biên ѭӟc tính do gây ô nhiӉm (Marginal
Expected pollution Penalties, MEP) sӁ tăng khi mӭc ÿӝ ô nhiӉm tăng lên. Ĉó là
do nӃu mӭc ÿӝ ô nhiӉm cӫa nhà máy vѭӧt quá giӟi hҥn cho phép rҩt nhiӅu thì
ngay cҧ các nhà quҧn lý môi trѭӡng yӃu kém cNJng buӝc phҧi ra thông báo. Dù
cho các nhà quҧn lý môi trѭӡng không cѭӥng chӃ tuân theo các tiêu chuҭn cho
phép thì các cӝng ÿӗng, thӏ trѭӡng cNJng sӁ ép nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm nһng
phҧi chӏu phҥt. Các ÿѭӡng MEP ÿӓ và xanh phҧn ánh sӵ khác biӋt vӅ tăng cѭӡng
quҧn lý ÿӏa phѭѫng và chҩt lѭӧng thông tin vӅ tình trҥng ô nhiӉm cӫa các nhà
máy mà các nhà băng, ngѭӡi tiêu dùng và các cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng có thӇ dӉ
dàng tiӃp cұn ÿѭӧc.
31
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

Hình 2.3 Các khoҧn phҥt do gây ô nhiӉm

Hình 2.4 Chi phí giҧm ô nhiӉm

Khi phҧi ÿѭѫng ÿҫu vӟi ÿѭӡng MEP ÿӓ hoһc xanh, nhӳng ngѭӡi quҧn lý
nhà máy muӕn giҧm tӕi thiӇu các khoҧn chi sӁ cҫn có thông tin vӅ các khoҧn chi
phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm trѭӟc khi hӑ quyӃt ÿӏnh sӁ gây ô nhiӉm ӣ mӭc ÿӝ nhѭ thӃ
nào. Hình 2.4. mô tҧ chi phí cӫa hai nhà máy khác nhau. Nhà máy ÿӓ sӁ phҧi
chӏu chi phí cao hѫn rҩt nhiӅu so vӟi nhà máy xanh, mһc dù vӟi cҧ hai nhà máy
32
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

thì cӭ mӛi ÿѫn vӏ tăng thêm cӫa chi phí giҧm thiӇu ô nhiӉm ÿӅu lӟn hѫn ÿѫn vӏ
trѭӟc. Mӝt nghiên cӭu mӟi ÿây, sӁ ÿѭӧc thҧo luұn ӣ chѭѫng sau, cho thҩy MAC
thҩp hѫn cӫa nhà máy xanh liên quan vӟi các yӃu tӕ nhѭ quy mô nhà máy lӟn
hѫn, do tѭ nhân sӣ hӳu, thuӝc tұp ÿoàn công ty có nhiӅu nhà máy, công nhân
ÿѭӧc ÿào tҥo tӕt hѫn và quҧn lý môi trѭӡng tӕt hѫn.

Hình 2.5 kӃt hӧp MAC màu ÿӓ vӟi MEP màu xanh ÿӇ chӍ ra cách thӭc mà
mӝt nhà quҧn lý nhà máy cҫn phҧi lӵa chӑn ÿӇ ÿӕi phó vӟi các khoҧn phҥt và
các chi phí giҧm ô nhiӉm. Vӟi mӭc gây ô nhiӉm màu nâu, khoҧn phҥt ô nhiӉm
biên ѭӟc tính do gây ô nhiӉm sӁ cao hѫn rҩt nhiӅu so vӟi chi phí biên giҧm ô
nhiӉm, nên nhà quҧn lý có thӇ giҧm chi phí bҵng cách giҧm ô nhiӉm. Ӣ mӭc ô
nhiӉm màu xanh, MAC cao hѫn rҩt nhiӅu so vӟi MEP nên nhà quҧn lý có thӇ
giҧm chi phí bҵng cách giҧm các hoҥt ÿӝng kiӇm soát ô nhiӉm. Ӣ mӭc ô nhiӉm
màu vàng, sӵ lӵa chӑn sӁ là giҧm tӕi thiӇu các chi phí vì tҥi ÿó MAC bҵng MEP.
Tҥi mӭc này, sӵ tăng hay giҧm ô nhiӉm ÿӅu không làm giҧm tәng chi phí cӫa
nhà máy.

Tҥi sao viӋc tuân thӫ lҥi khác nhau nhiӅu nhѭ vұy?

Mô hình ô nhiӉm giҧm thiӇu chi phí cӫa chúng ta cho thҩy tҥi sao các nhà
máy ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn lҥi có mӭc ÿӝ tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý rҩt
khác nhau, ngay cҧ khi các quy chӃ quҧn lý còn rҩt yӃu. Hình 2.6, các ÿôi MAC
và MEP cҳt nhau tҥi 4 ÿiӇm màu xanh lá cây, xanh da trӡi, vàng và ÿӓ. Ĉӓ (hay
không tuân thӫ luұt pháp) xҧy ra khi mӝt nhà máy có mӭc chi phí biên giҧm ô
nhiӉm cao phҧi ÿӕi mһt vӟi môi trѭӡng quҧn lý và thông tin yӃu kém mà trong
ÿó MEP thҩp. Nhà máy này sӁ gây ô nhiӉm rҩt trҫm trӑng.

ViӋc cӫng cӕ quҧn lý và thông tin cho cӝng ÿӗng sӁ làm cho MEP chuyӇn
tӯ ÿӓ sang xanh lá cây và là ÿӝng cѫ thúc ÿҭy ÿӇ ngѭӡi quҧn lý nhà máy giҧm
tәng chi phí xuӕng thҩp hѫn bҵng cách giҧm ô nhiӉm xuӕng mӭc vàng. Ӣ mӭc
này, nhà máy cNJng vүn vѭӧt quá giӟi hҥn cho phép theo luұt ÿӏnh (màu xanh da
trӡi) nhѭng ÿã thҩp hѫn trѭӡng hӧp mӭc ÿӓ rҩt nhiӅu.

Ngѭӧc lҥi, nӃu thay ÿәi chi phí biên giҧm ô nhiӉm cӫa mӝt nhà máy
xuӕng mӭc thҩp hѫn thì ngay cҧ cách quҧn lý yӃu kém cNJng có thӇ thuyӃt phөc
nhà máy tuân thӫ. Trong hình 2.6, giӟi hҥn gây ô nhiӉm theo quy ÿӏnh cӫa luұt
pháp (xanh da trӡi) xҧy ra tҥi ÿiӇm khi chi phí biên giҧm ô nhiӉm màu xanh
bҵng khoҧn phҥt ô nhiӉm dӵ tính biên ѭӟc tính do gây ô nhiӉm màu ÿӓ.

Mӝt nghiên cӭu mӟi ÿây chӍ ra rҵng ÿôi khi nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy
cNJng giҧm mӭc ô nhiӉm xuӕng dѭӟi ÿiӇm xanh da trӡi mà luұt pháp quy ÿӏnh do
các sӭc ép khác tӯ các cӝng ÿӗng và thӏ trѭӡng (chѭѫng 3). Trong hình 2.6, ÿiӅu
này xҧy ra khi mà MEP xanh lá cây bҵng MAC xanh lá cây. Chѭѫng 1 ÿã cho ta

33
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

Hình 2.5 Ô nhiӉm ӣ cҩp nhà máy

Hình 2.6 Các phѭѫng án lӵa chӑn ô nhiӉm giҧm thiӇu chi phí

34
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

thҩy kiӇm soát ô nhiӉm nhiӅu hѫn có thӇ sӁ tҥo nên thành công lӟn vӅ mһt xã hӝi
ӣ nhiӅu thành phӕ thuӝc các nѭӟc ÿang phát triӇn. Thành công này kéo theo sӵ
chuyӇn ÿәi ngành công nghiӋp gӗm phҫn lӟn các nhà máy ÿang ӣ mӭc ÿӓ và
vàng chuyӇn sang ngành công nghiӋp vӟi phҫn lӟn các nhà máy ӣ mӭc xanh lá
cây và xanh da trӡi. Nhѭ hình 2.6 chӍ ra, ÿiӅu này có thӇ ÿҥt ÿѭӧc bҵng cách
chuyӇn MEP, MAC hoһc cҧ hai tӯ ÿӓ sang xanh lá cây. Các chính sách thúc ÿҭy
thay ÿәi ÿó tӓ ra có hiӋu quҧ vì chúng dӵa trên cѫ chӃ khuyӃn khích mӝt cách tӵ
nhiên ÿӕi vӟi ngѭӡi quҧn lý nhà máy nhҵm giҧm thiӇu các chi phí có liên quan
ÿӃn ô nhiӉm.

2.2 Phí ô nhiӉm: Giҧi pháp ÿúng ÿҳn?

Các loҥi phí ô nhiӉm nhѭ áp dөng ӣ Côlombia ÿã sҳp ÿһt sân chѫi kinh tӃ
bҵng cách ÿһt cho tҩt cҧ các nhà quҧn lý phҧi trҧ cùng mӝt giá cho mӛi ÿѫn vӏ ô
nhiӉm. Vӟi mӝt hӋ thӕng kiӇu nhѭ vұy, nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy có thӇ tӵ
do ÿiӅu chӍnh các hoҥt ÿӝng cӫa hӑ cho ÿӃn khi hӑ giҧm thiӇu ÿѭӧc các chi phí
có liên quan ÿӃn ô nhiӉm - là phí ô nhiӉm cӝng chi phí giҧm ô nhiӉm. HӋ thӕng
này sӁ giҧm thiӇu tәng chi phí giҧm ô nhiӉm ÿӗng thӡi ÿѭa ra nhӳng khuyӃn
khích phù hӧp cho nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy thӵc hiӋn các hoҥt ÿӝng làm
sҥch. Nhѭng ban ÿҫu hӋ thӕng phí này tѭӣng chӯng nhѭ phӭc tҥp mӝt cách
không cҫn thiӃt. Tҥi sao lҥi không yêu cҫu tҩt cҧ các nhà máy cùng cҳt giҧm mӝt
mӭc phҫn trăm ô nhiӉm cho ÿӃn khi tәng ô nhiӉm giҧm xuӕng mӭc ÿӝ nhѭ
mong muӕn? HӋ thӕng nhѭ vұy cNJng có thӇ thӵc hiӋn ÿѭӧc nhѭng nó sӁ buӝc
các nhà máy phҧi chӏu nhӳng khoҧn phҥt nһng cùng vӟi mӭc chi phí biên giҧm ô
nhiӉm cao.

Thách thӭc ӣ ÿây là viӋc ÿӏnh ra các phí ô nhiӉm ÿӇ thúc ÿҭy làm sҥch ӣ
mӭc ÿӝ hӧp lý phù hӧp vӟi triӇn vӑng phát triӇn cӫa xã hӝi. Mӝt nghiên cӭu mӟi
ÿây ÿѭӧc tiӃn hành cho Giang Tây, thӫ phӫ cӫa tӍnh Hà Nam thuӝc miӅn trung
cӫa Trung Quӕc ÿã chӍ ra cách thӭc mà các nhà quҧn lý môi trѭӡng có thӇ thӵc
hiӋn ÿӇ thu ÿѭӧc nhӳng thông tin có chҩt lѭӧng. Năm 1993, vӟi dân sӕ khoҧng
1,8 triӋu ngѭӡi và mӭc lѭѫng trung bình trong ngành công nghiӋp là 3.350 nhân
dân tӋ mӝt năm, Giang Tây là mӝt thành phӕ ÿiӇn hình trong sӕ các thành phӕ
lӟn cӫa Trung Quӕc. Ngành công nghiӋp cӫa thành phӕ này mӛi năm phát thҧi
vào bҫu khí quyӇn khoҧng 45.000 tҩn SO2, góp phҫn làm cho nӗng ÿӝ cӫa SO2
trong môi trѭӡng không khí ÿҥt 90 g/m3.

Vӟi mӭc ÿó, mӛi năm sӁ có khoҧng hѫn 400 cѭ dân cӫa thành phӕ Giang
Tây bӏ chӃt do các nguyên nhân có liên quan ÿӃn nҥn ô nhiӉm SO2 và hàng
nghìn ngѭӡi khác bӏ mҳc các bӋnh vӅ ÿѭӡng hô hҩp ӣ mӭc trҫm trӑng. Vӟi mӭc
ÿӝ phát thҧi hiӋn nay (100 trên trөc hoành), hình 2.7 cho thҩy lӧi ích có ÿѭӧc do
giҧm thêm 1 tҩn SO2 nӳa sӁ giҧm ÿѭӧc thiӋt hҥi biên vӅ mһt xã hӝi tѭѫng ÿѭѫng
50USD, trong khi ÿó chi phí ÿӇ giҧm phát thҧi chӍ 1,7USD. Ví dө trên dӵa trên
35
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

Hình 2.7 Ô nhiӉm tӕi ѭu

mӭc 8.000USD - mӝt ѭӟc tính khiêm tӕn vӅ lӧi ích xã hӝi có ÿѭӧc tӯ viӋc cӭu
sӕng 1 ngѭӡi bҵng cách thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm. Nhѭ chúng tôi ÿã chӍ ra ӣ
chѭѫng 1, cNJng có thӇ sӱ dөng các giá trӏ lӟn hѫn 1.000.000 USD. Tuy nhiên,
ngay cҧ khi sӱ dөng giá trӏ thҩp nhҩt là 8.000USD thì cNJng có thӇ kӃt luұn rҵng
ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc lӧi ích tӕi ѭu vӅ mһt xã hӝi nên giҧm phát thҧi khoҧng 70%.

Phí ÿӇ thӵc hiӋn giҧm ô nhiӉm nhѭ trên là khoҧng 90USD mӝt tҩn, tҥi
ÿiӇm cҳt giӳa MAC và MSD3. Ĉây là giá trӏ phí tӕi ѭu ÿӕi vӟi thành phӕ Giang
Tây do mӭc phí thҩp hѫn có thӇ sӁ không khai thác ÿѭӧc hӃt các cѫ hӝi tҥo thêm
lӧi ích cho xã hӝi tӯ viӋc giҧm phát thҧi, và mӭc phí cao hѫn có thӇ sӁ làm cho
chi phí giҧm phát thҧi lӟn hѫn lӧi ích xã hӝi có thӇ ÿҥt ÿѭӧc nhӡ cҳt giҧm ô
nhiӉm.

Phân tích này cho thҩy nên tăng phí ô nhiӉm không khí ӣ Giang Tây và cҧ
các vùng ÿô thӏ cӫa Trung Quӕc lên 50 lҫn. Nhѭ chúng ta ÿã thҩy ӣ chѭѫng 1,
phí ô nhiӉm hiӋn thӡi chӍ có ý nghƭa nӃu nhѭ nhӳng nhà hoҥch ÿӏnh chính sách ӣ
Trung Quӕc ÿӏnh giá cho sӵ sӕng cӫa 1 cѭ dân sӕng ӣ vùng ÿô thӏ có giá trӏ
trung bình nhӓ hѫn 300USD. Con sӕ này có vҿ nhѭ thҩp mӝt cách ÿáng buӗn
cѭӡi so vӟi viӋc ÿau ӕm, phҧi chӏu nҥn ô nhiӉm và loҥi bӓ phҫn ÿóng góp cӫa
mӝt ngѭӡi sӕng vào sҧn lѭӧng kinh tӃ cӫa Trung Quӕc.

Phí ô nhiӉm không chӍ cҳt giҧm mӭc phát thҧi mà còn ÿem lҥi nhӳng
khoҧn thu cho xã hӝi. NӃu các nhà quҧn lý môi trѭӡng cӫa Giang Tây tăng mӭc
thu phát thҧi SO2 lên 90USD mӝt tҩn, thì khoҧn thu hàng năm tӯ phí ô nhiӉm

36
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

không khí sӁ xҩp xӍ cӥ 1,1 triӋu USD. NӃu tính cho toàn Trung Quӕc thì khoҧn
thu tӯ phí phát thҧi SO2 (vӟi mӭc phí là 90USD mӝt tҩn) cӥ khoҧng 250 triӋu
USD, mһc dҫu vұy cNJng chӍ có mӝt phҫn nhӓ trong giá trӏ này ÿѭӧc xem nhѭ
mӝt công cө chính sách cӭu sӕng mҥng ngѭӡi.

Các loҥi phí ô nhiӉm trong thӵc tӃ

Tҥi sao công tác kiӇm soát ô nhiӉm ӣ Trung Quӕc và các vùng khác nӳa
ÿӅu không ÿem lҥi nhӳng lӧi ích tӕi ѭu cho xã hӝi nhѭ trѭӡng hӧp ӣ thành phӕ
Giang Tây? Các nghiên cӭu sâu vӅ phát thҧi và thiӋt hҥi gây nên vүn còn hҥn
chӃ ӣ mӝt sӕ ít chҩt gây ô nhiӉm không khí - bөi và SO2 tҥi mӝt sӕ rҩt ít thành
phӕ. Nhѭ vұy cNJng cҫn phҧi ѭӟc tính và lұp luұn cho cҧ ô nhiӉm nѭӟc và chҩt
thҧi nguy hҥi.

Vӟi cách quҧn lý truyӅn thӕng, viӋc giám sát có hiӋu quҧ và cѭӥng chӃ
thӵc hiӋn phí ô nhiӉm có thӇ tӕn kém và mҩt nhiӅu thӡi gian. Các nhà hoҥch
ÿӏnh chính sách ӣ các cҩp cao không ÿѭӧc biӃt vӅ lӧi ích cӫa công tác kiӇm soát
ô nhiӉm có thӇ vүn vui vҿ tiӃp thu các yêu sách cӫa ÿҥi diӋn các ngành công
nghiӋp vӅ chi phí tăng do quҧn lý. Nhӳng tranh luұn phҧn ÿӕi viӋc thu phí ÿӕi
vӟi các trѭӡng hӧp gây ô nhiӉm phi pháp cNJng rҩt phә biӃn vӟi lұp luұn cho là
các hoҥt ÿӝng phҥm tӝi phҧi bӏ phҥt, chӭ không chӍ ÿѫn giҧn là phҧi chӏu các
khoҧn phí.

Do ÿó, mһc dù “qui tҳc vàng” MAC = MSD ÿã tҥo cѫ sӣ rҩt tӕt cho viӋc
xác ÿӏnh các mөc tiêu vӅ môi trѭӡng và phí ô nhiӉm, nhѭng trên thӵc tӃ, các
mӭc phí thӵc sӵ ÿѭӧc xác ÿӏnh thông qua các quá trình mang tính chính sách.
Thông tin cө thӇ vӅ sӕ ngѭӡi bӏ thiӋt mҥng, ngѭ nghiӋp bӏ phá hoҥi và nhӳng
thiӋt hҥi khác có thӇ cNJng có mӝt vai trò nào ÿó nhѭng nó không phҧi là yӃu tӕ
xác ÿӏnh duy nhҩt. Các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách phҧi có ÿѭӧc sӵ nhҩt trí vӅ
các mөc tiêu môi trѭӡng và sau ÿó sӱ dөng các công cө pháp luұt sҹn có ÿӇ theo
ÿuәi các mөc tiêu này.

Vào thұp niên 70, các nhà kinh tӃ William Baumol và Wallace Oates ÿã
viӃt mӝt cuӕn sách kinh ÿiӇn chӍ ra cách thӭc ÿӇ các loҥi phí ô nhiӉm có thӇ
thích ӭng ÿѭӧc vӟi các thӵc tӃ chính sách này4. Hӑ ÿӅ xuҩt mӝt phѭѫng pháp
gӗm 4 bѭӟc: 1. Xác ÿӏnh các mөc tiêu vӅ chҩt lѭӧng môi trѭӡng; 2. Ѭӟc tính
mӭc giҧm ô nhiӉm ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc các mөc tiêu này; 3. Ѭӟc tính chi phí biên ÿӇ
giҧm ô nhiӉm xuӕng mӭc nhѭ mong muӕn; 4. Ĉһt phí ô nhiӉm bҵng giá trӏ biên
ѭӟc tính. NӃu kӃt quҧ ѭӟc tính ÿúng thì tình trҥng ô nhiӉm sӁ giҧm xuӕng mӭc
nhѭ mong muӕn. NӃu ѭӟc tính sai thì có thӇ tăng phí lên nӃu tình trҥng ô nhiӉm
giҧm quá ít hoһc giҧm phí nӃu tình trҥng ô nhiӉm giҧm nhiӅu.

37
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

Baumol và Oates cNJng tham gia tranh luұn cùng vӟi các nhà kinh tӃ tài
chính công cӝng khác vӅ viӋc tҩt cҧ các khoҧn thu tӯ hӋ thӕng nhѭ trên phҧi
ÿѭӧc ÿѭa vào ngân khӕ trung ѭѫng. Tҥi ÿó các khoҧn thu này có thӇ ÿѭӧc phân
bә lҥi cho nhӳng hҥng mөc chi tiêu có ѭu tiên cao nhҩt. Các hҥng mөc này có
thӇ là môi trѭӡng, nhѭng cNJng có thӇ bao gӗm cҧ y tӃ, giáo dөc, giao thông và
các trách nhiӋm công cӝng khác.

Ĉã có bҩt kǤ nѭӟc ÿang phát triӇn nào - hoһc bҩt kǤ mӝt nѭӟc công
nghiӋp nào - thӵc sӵ xây dӵng ÿѭӧc hӋ thӕng phí lý tѭӣng nhѭ vұy chѭa? Câu
trҧ lӡi là chѭa, nhѭng mӝt sӕ nѭӟc ÿã tiӃn gҫn tӟi mӭc lý tѭӣng ÿó. Khung 2. 1
mô tҧ hӋ thӕng phí ô nhiӉm ÿã ÿѭӧc xây dӵng tӯ lâu ӣ Hà Lan, là nѭӟc ÿã áp
dөng công cө kinh tӃ này thành công hѫn phҫn ÿông các nѭӟc OECD khác.
NhiӅu nѭӟc ÿang phát triӇn cNJng sӱ dөng các loҥi phí ÿӇ quҧn lý ô nhiӉm. Kinh
nghiӋm cӫa hӑ ÿã cho thҩy nhӳng khó khăn và tiӅm năng cӫa công cө kinh tӃ
nhѭ mӝt biӋn pháp quҧn lý ÿӕi vӟi các nѭӟc vӯa mӟi tiӃn hành công nghiӋp hoá.

(1) Côlômbia

Côlombia ÿã thҩt bҥi vӟi cách quҧn lý truyӅn thӕng, và trên thӵc tӃ, trong
mӝt thӡi gian rҩt dài tình trҥng ô nhiӉm nѭӟc và không khí cӫa nѭӟc này ÿã
không ÿѭӧc kiӇm tra. Vӟi nӛ lӵc rҩt lӟn nhҵm ÿoҥn tuyӋt quá khӭ, nѭӟc này ÿã
ӭng dөng hӋ thӕng phí ô nhiӉm mӟi theo các nguyên tҳc cӫa Baumol/Oates.
Phân tích các chi phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm ÿã cho thҩy vӟi mӭc phí 100 USD/tҩn thì
lѭӧng phát thҧi các chҩt hӳu cѫ cӫa các ngành công nghiӋp ra hӋ thӕng sông
suӕi cӫa Côlombia có thӇ sӁ giҧm 80%. Tuy nhiên, chѭѫng trình này ÿã bҳt ÿҫu
vӟi mӭc phí chӍ có 28 USD cho mӛi tҩn chҩt thҧi hӳu cѫ (nhu cҫu ôxy sinh hoá -
hay BOD) và 12 USD cho mӛi tҩn tәng chҩt rҳn lѫ lӱng (TSS). Các mӭc phí này
ÿѭӧc xem là ÿӫ cao ÿӇ có thӇ kìm hãm phát thҧi nhѭng cNJng không quá ÿҳt ÿӃn
mӭc làm các ngành công nghiӋp phҧi chӕng ÿӕi. Chѭѫng trình sӁ mӣ rӝng ÿӇ áp
dөng phí cho các chҩt gây ô nhiӉm khác nӳa dӵa trên kӃt quҧ vӅ kinh tӃ và môi
trѭӡng ӣ pha 1.

Bҧy vùng ӣ Côlombia có dân sӕ ÿông nhҩt, hoҥt ÿӝng kinh tӃ mҥnh nhҩt
và nҥn ô nhiӉm nghiêm trӑng nhҩt là các vùng ÿҫu tiên thӵc thi hӋ thӕng phí
này, và hҫu hӃt các vùng còn lҥi sӁ bҳt ÿҫu tham gia trong mӝt vài năm sҳp tӟi.
Mӛi vùng bҳt ÿҫu bҵng viӋc xác ÿӏnh các mөc tiêu giҧm thiӇu ô nhiӉm cho riêng
mình, áp dөng hӋ thӕng phí cѫ sӣ cӫa quӕc gia và theo dõi tәng lѭӧng phát thҧi
trong 6 tháng. NӃu không ÿҥt ÿѭӧc các các mөc tiêu ÿã ÿһt ra thì các cѫ quan có
thҭm quyӅn ӣ ÿӏa phѭѫng có thӇ tăng mӭc phí ÿӇ áp dөng cho 6 tháng tiӃp và
quá trình này sӁ ÿѭӧc tiӃp tөc cho ÿӃn khi ÿҥt ÿѭӧc các mөc tiêu cӫa ÿӏa
phѭѫng. Theo cách này, các mӭc phí sӁ giӳ ӣ mӭc әn ÿӏnh dù ÿã ÿѭӧc ÿiӅu
chӍnh theo mӭc lҥm phát.

38
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Khung 2.1 Các loҥi phí ô nhiӉm cӫa Hà Lan: Mӝt thӵc tӃ thành công “tình cӡ”
Cѫ
Trongquan cáctiên
sӕ ÿi nѭӟcphong
OECD, trong chѭѫng
Hà Lan Hình trình mӟiÿӝng
B2.1 Tác nàycӫa
là các
CORNARE,
loҥi chi phíCѫ
là nѭӟc có kinh nghiӋm thành công và ô nhiӉm Hà Lan
quan KiӇm soát ô nhiӉm cӫa vùng Oriente Antioqueno (Hình 2.8). Các vӏ lãnh
ӣ
baonăng
ÿҥo quát ÿӝng
nhҩt cӫa
vӅ hӋ thӕng phí ôÿãnhiӉm
CORNARE tҥo dӵng ÿѭӧc mӕi quan hӋ công tác rҩt tӕt
nѭӟc. Khoҧng năm 1969, ô nhiӉm
vӟi các doanh nghiӋp và các cӝng ÿӗng hӳu cѫ ÿӏa phѭѫng. Ví dө, trѭӟc khi bҳt ÿҫu
các nguӗn
chѭѫng trìnhnѭӟc
này, tҥi Hà Lan rҩtÿãnghiêm
CORNARE cӝng tác rҩt chһt chӁ vӟi mӝt sӕ nhà máy lӟn
trӑng làm cho rҩt nhiӅu sông ngòi bӏ chӃt
ÿӇ xây dӵng các kӃ hoҥch lҳp ÿһt các công nghӋ sҧn xuҩt sҥch hѫn. CORNARE
vӅ mһt sinh hӑc. Lúc ÿó, hàng năm công
cNJng ÿã thu thұp các thông tin có chҩt lѭӧng vӅ tình trҥng ô nhiӉm nѭӟc ӣ ÿӏa
nghiӋp và các hӝ gia ÿình ÿã ÿә khoҧng
phѭѫng
40 triӋuvàPEdo(Population-equivalents
ÿó có thӇ xác ÿӏnh rõ- ÿѭӧc là nhӳng nguӗn phát thҧi chính ÿә ra
sông
mӭcRio Negrohӳu
ô nhiӉm và các sông bình
cѫ trung khác.gây bӣi
mӝt ngѭӡi trong mӝt hӝ gia ÿình thông
thѭӡng) xuӕng các hӋ thӕng cӕng thҧi và
sông ngòi cӫa Hà Lan. Kim loҥi nһng tӯ
các ngành công nghiӋp cNJng ÿã tăng lên
ÿӃn mӭc nguy hiӇm.
Hà Lan ÿã giҧi quyӃt vҩn ÿӅ bҵng
Ĉҥo luұt vӅ ô nhiӉm nѭӟc mһt (Pollution
of Surface Waters Act - PSWA) năm
1970, cҩm phát thҧi không có giҩy phép
ra các hӋ thӕng nѭӟc mһt và ÿѭa ra các mӝt sӕ vùng do ÿó các phí ô nhiӉm cNJng
loҥi phí phát thҧi gây ô nhiӉm. Các ngành phҧi tăng theo. VӅ mһt nào ÿó, nhiӅu
công nghiӋp phҧi trҧ tiӅn ÿӇ phát thái kim ngѭӡi quҧn lý nhà máy cӫa Hà Lan tӵ
loҥi nһng và tҩt cҧ các thành phҫn khác thҩy hӑ phҧi trҧ phí bҵng vӟi các chi phí
trong xã hӝi cNJng ÿѭӧc ÿӏnh giá cho mӭc biên dùng ÿӇ giҧm ô nhiӉm vӟi mӭc ÿӝ
phát thҧi các chҩt hӳu cѫ: các hӝ gia ÿình làm sҥch rҩt cao. Mӝt phân tích thӕng
ӣ vùng ÿô thӏ là 3 PE; các hӝ nông dân là kê rҩt chi tiӃt do Bressers (1988) thӵc
6 PE; các xí nghiӋp nhӓ là 3 PE; các xí hiӋn ÿã chӍ ra rҵng các mӭc phí cao này
nghiӋp vӯa: ѭӟc tính PE theo các mô còn quan trӑng hѫn rҩt nhiӅu so vӟi quá
hình tính toán; và các xí nghiӋp lӟn: ÿo trình cҩp phép trong viӋc thúc ÿҭy giҧm
trӵc tiӃp giá trӏ PE. Các cѫ quan có thҭm phát thҧi. Vào khoҧng năm 1990, hӋ
quyӅn qui ÿӏnh các mӭc giҧm cho các xí thӕng phí này ÿã làm giҧm mӝt nӱa
nghiӋp vӯa và nhӓ nӃu các xí nghiӋp này lѭӧng kim loҥi nһng và tәng các chҩt ô
chӭng minh ÿѭӧc rҵng lѭӧng phát thҧi nhiӉm hӳu cѫ phát thҧi ra các sông ngòi
thӵc sӵ cӫa hӑ thҩp hѫn các ѭӟc tính và hӋ thӕng cӕng rãnh, và các cѫ sӣ xӱ
chính thӭc. lý chҩt thҧi cNJng ÿã ÿѭӧc phát triӇn ÿӫ
HӋ thӕng phí ô nhiӉm cӫa Hà Lan ÿӇ giҧm mӭc ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn
ban ÿҫu hoҥt ÿӝng nhѭ mӝt phѭѫng thӭc nѭӟc xuӕng khoҧng 6 triӋu PE. Trong
ra lӋnh và kiӇm tra, theo ÿó các phí ô giai ÿoҥn tӯ 1969 ÿӃn 1990, các cѫ sӣ
nhiӉm ÿѭӧc dùng thuҫn tuý ÿӇ xây dӵng công nghiӋp ÿã có nhӳng phҧn ӭng tích
các cѫ sӣ xӱ lý chҩt thҧi do Ĉҥo luұt vӅ ô cӵc vӟi hӋ thӕng phí ô nhiӉm, làm giҧm
nhiӉm nѭӟc mһt (PSWA) qui ÿӏnh. Tuy lѭӧng phát thҧi các chҩt hӳu cѫ hàng
nhiên, ÿӇ giҧm ô nhiӉm cҫn phҧi xây năm tӯ 33,0 xuӕng 8 triӋu PE
dӵng các cѫ sӣ xӱ lý vӟi chi phí cao tҥi (Jansen,1991).

39
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

Hình 2.8 Vùng CORNARE

Hình 2.9 Các nguӗn phát thҧi BOD tҥi Rio Negro

Ngu͛n: CORNARE

Công nghiӋp rõ ràng là nguӗn chính gây ô nhiӉm nѭӟc trong vùng này,
sau ÿó là các hӋ thӕng cӕng thҧi tӯ các thành phӕ nhӓ (Hình 2.9). Sau khi tham
vҩn vӟi nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy và các cӝng ÿӗng, CORNARE ÿӅ ra mөc
tiêu giҧm 50% lѭӧng phát thҧi các chҩt hӳu cѫ. Mһc dù giӟi lãnh ÿҥo trong các
ngành công nghiӋp cam ÿoan rҵng ÿӇ ÿҥt mөc tiêu nhѭ vұy chҳc chҳn sӁ rҩt tӕn
kém, nhѭng lѭӧng phát thҧi BOD cӫa ngành công nghiӋp ÿã giҧm 52% trong
thӡi gian 6 tháng ÿҫu thӵc hiӋn kӃ hoҥch và lѭӧng phát thҧi TSS giҧm 16%. Tuy
vұy, phҧn ӭng cӫa các nhà máy rҩt khác nhau: trong sӕ 55 nhà máy ÿѭӧc quҧn lý
ӣ Rio Negro, chӍ có 7 nhà máy giҧm lѭӧng phát thҧi BOD và 8 nhà máy giҧm

40
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

lѭӧng phát thҧi TSS. HiӇn nhiên là các nhà máy có phҧn ӭng tӕt ÿã giҧm mӭc ô
nhiӉm lӟn hѫn mӭc trung bình rҩt nhiӅu.

Bҧng 2.1 Bҧng 2.1 Quҧn lý phí ô nhiӉm ӣ Rio Negro

cho thҩy công
tác quҧn lý phí
ô nhiӉm cӫa
CORNARE rҩt
hiӋu quҧ: mӭc
phí phù hӧp và
các tӹ lӋ thu phí
cao. Các cѫ sӣ
Ngu͛n: CORNARE
công nghiӋp và
chính quyӅn ÿӏa phѭѫng ÿã hiӇu ÿѭӧc vҩn ÿӅ. Vұy tҥi sao có ít nhà máy thӵc
hiӋn nhѭ vұy? Có thӇ là ÿӕi vӟi nhiӅu nhà máy thì chi phí biên giҧm ô nhiӉm
vүn cao hѫn mӭc phí hoһc ÿѫn giҧn là do nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy không
có ÿӫ thӡi gian ÿӇ ÿiӅu chӍnh các phѭѫng thӭc kiӇm soát ô nhiӉm cӫa hӑ. Giám
ÿӕc CORNARE cNJng ÿã nhұn xét rҵng mӝt sӕ nhà máy giҧm ô nhiӉm ngay sau
khi hӋ thӕng phí ÿѭӧc áp dөng ÿã ÿӗng ý chҩp nhұn áp dөng công nghӋ sҥch
hѫn. Nhìn chung thì kinh nghiӋm cӫa Côlombia tuy còn rҩt mӟi nhѭng cNJng ÿã
khҷng ÿӏnh thêm quan ÿiӇm cho rҵng có thӇ áp dөng tӕt hӋ thӕng phí ô nhiӉm
theo lý thuyӃt Baumol/Oates ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn.

(2) Philippin

Vӟi diӋn tích bӅ mһt tәng cӝng là 90.000 ha, hӗ Laguna ӣ Philippin là hӗ
nѭӟc lөc ÿӏa lӟn thӭ hai ӣ Ĉông Nam Á. Có 21 sông vӟi hӋ thӕng cӕng rãnh cӫa
các khu vӵc gӗm Manila và nhiӅu thành phӕ nhӓ khác ÿә vào hӗ này. Theo Cѫ
quan phát triӇn hӗ Laguna (Laguna Lake Development Authority - LLDA), vào
năm 1994, có 1481 nhà máy chiӃm cӥ 20% diӋn tích ÿҩt ÿai thuӝc vùng này.
Trong khi chӍ có rҩt ít nhà máy sӱ dөng nѭӟc hӗ làm nѭӟc làm lҥnh trong công
nghiӋp thì hҫu hӃt các nhà máy sӱ dөng hӗ và các nhánh cӫa nó nhѭ các bӇ chӭa
chҩt thҧi. Ô nhiӉm công nghiӋp chiӃm khoҧng 30% tәng ô nhiӉm cӫa hӗ, trong
khi ÿó các hoҥt ÿӝng nông nghiӋp ÿóng góp 40% và các hӋ thӕng cӕng nѭӟc thҧi
sinh hoҥt chiӃm khoҧng 30%.

Philippin duy trì hӋ thӕng quҧn lý truyӅn thӕng trong mӝt thӡi gian dài và
có khoҧng trên 60% các nhà máy ÿӏa phѭѫng ít nhҩt là trên danh nghƭa ÿã có
thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm. Tuy nhiên, nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm ít ÿѭӧc
khuyӃn khích ÿӇ nghiêm chӍnh chҩp hành các biӋn pháp do tӹ lӋ thanh tra thҩp,
cѭӥng chӃ thӵc hiӋn luұt pháp ÿòi hӓi nhiӅu thӡi gian và phҫn lӟn các khoҧn
phҥt tiӅn sau khi thanh tra là ӣ mӭc thҩp nhҩt. Các kӃt quҧ rҩt rõ ràng trong hình
2.10 ÿã tәng kӃt kӃt quҧ kiӇm toán chi tiӃt vӅ các cѫ sӣ gây ô nhiӉm nѭӟc trѭӟc
41
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

khi thӵc hiӋn cҧi tә quҧn lý. KӃt quҧ cho thҩy chӍ Hình 2.10 Các kӃt quҧ cӫa
có 8% các cѫ sӣ gây ô nhiӉm tuân thӫ qui ÿӏnh. quy chӃ/ luұt lӋ cNJ

ĈӇ có cѫ chӃ khuyӃn khích mӟi và gìn giӳ

hӗ Laguna, LLDA ÿã ban hành “phí sӱ dөng môi
trѭӡng” (environmental user fee - EUF) ÿӕi vӟi ô
nhiӉm công nghiӋp. Các nghiên cӭu ban ÿҫu ÿã
xác ÿӏnh ÿѭӧc 5 ngành công nghiӋp chính gây ô
nhiӉm hӳu cѫ nguӗn nѭӟc: chӃ biӃn thӵc phҭm,
các nông trҥi chăn nuôi lӧn, các cѫ sӣ giӃt mә, các
công ty sҧn xuҩt ÿӗ uӕng nhҽ và các cѫ sӣ dӋt. Ban
ÿҫu, vào năm 1997 LLDA áp dөng các loҥi phí ô
nhiӉm - trong trѭӡng hӧp này là EUF - cho mӝt
nhóm thӱ nghiӋm gӗm 21 nhà máy. HӋ thӕng này
gӗm có 2 phҫn: mӝt loҥi phí cӕ ÿӏnh ÿѭӧc xác ÿӏnh
theo khӕi lѭӧng phát thҧi, dӵ kiӃn dùng ÿӇ trang
trҧi các chi phí quҧn lý hành chính cho LLDA, và
phҫn thӭ hai là ÿӏnh giá hai bұc theo lѭӧng phát Ngu͛n: DENR
thҧi. Thành phҫn sau bao gӗm mӝt mӭc phí tính cho mӛi ÿѫn vӏ phát thҧi theo
ÿúng tiêu chuҭn cho phép nhѭ luұt ÿӏnh, và mӝt mӭc phí cao hѫn cho lѭӧng phát
thҧi vѭӧt quá tiêu chuҭn. Giӕng nhѭ trѭӡng hӧp cӫa Côlombia, viӋc phân tích
chi phí giҧm ô nhiӉm ÿã tҥo cѫ sӣ cho viӋc ÿӏnh các mӭc phí sao cho nhӳng
ngѭӡi quҧn lý nhà máy giҧm ÿáng kӇ mӭc ô nhiӉm.

Sau 2 năm thӵc hiӋn, LLDA ÿã thông báo rҵng lѭӧng phát thҧi BOD tӯ
các nhà máy thuӝc nhóm nghiên cӭu thӱ nghiӋm ÿã giҧm 88%. Do các loҥi phí ô
nhiӉm ÿѭӧc nӝp cho LLDA nên nguӗn tài chính phөc vө các hoҥt ÿӝng quan
trҳc và cѭӥng chӃ cӫa cѫ quan này cNJng tăng lên ÿáng kӇ. Chính phӫ Philippin
ÿã có thông báo vӅ viӋc thӵc hiӋn hӋ thӕng phí EUF trên qui mô toàn quӕc sau
khi xem xét kӃt quҧ thӱ nghiӋm nói trên.

VӅ nhiӅu khía cҥnh, kinh nghiӋm cӫa Philippin vӅ hӋ thӕng phí ô nhiӉm
có vҿ cNJng giӕng nhѭ kinh nghiӋm cӫa Côlombia. Phҧi ÿӕi mһt vӟi sӵ hao mòn
vӅ tài chính thay vì phҧi ÿӕi mһt vӟi sӵ kiӋn tөng, nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy
ÿã nhanh chóng chuyӇn hѭӟng sang giҧm ô nhiӉm xuӕng mӭc mà tҥi ÿó chi phí
biên ÿӇ giҧm ô nhiӉm bҵng phí ô nhiӉm.

(3) Malayxia

Trong thұp niên 60 và 70, Malaixia ÿã phát triӇn rҩt nhanh chóng khi ÿa
dҥng hoá các mһt hàng xuҩt khҭu ngoài hai mһt hàng truyӅn thӕng trѭӟc ÿây là
cao su tӵ nhiên và thiӃc. Nѭӟc này ÿã chӑn dҫu cӑ là ÿӝng lӵc thúc ÿҭy chính và
vào năm 1975 thì các lâm trѭӡng trӗng cӑ lҩy dҫu cӫa tѭ nhân ÿã bҵng khoҧng
42
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 2.11 Các ÿӗn ÿiӅn trӗng cây cӑ lҩy dҫu cӫa Malaixia và các xѭӣng chӃ biӃn

Ngu͛n: ViӋn dҫu cӑ cӫa Malaixia Ngu͛n: Uӹ ban thúc ÿҭy dҫu cӑ Malaixia

2/3 diӋn tích các ÿӗn ÿiӅn cao su tѭ nhân (Hình 2.11). TiӃc thay, sӵ bùng nә vӅ
kinh tӃ này lҥi diӉn ra ÿӗng thӡi vӟi thҧm kӏch vӅ môi trѭӡng. Các nhà máy sҧn
xuҩt dҫu cӑ ÿә nѭӟc thҧi trӵc tiӃp ra các sông suӕi ӣ gҫn ÿó. Do nѭӟc thҧi cӫa
các nhà máy này chӭa ÿҫy các chҩt hӳu cѫ gây ô nhiӉm nên ÿã gây thҧm hoҥ
cho các loài thuӹ sinh. Các loài cá nѭӟc ngӑt ÿã không thӇ tiӃp tөc sinh sӕng
trong 42 con sông cӫa Malaixia, trӭng các loài cá biӇn có tұp quán sinh sҧn gҫn
vùng cӱa sông bӏ chӃt, và mùi hôi thӕi do quá trình phân huӹ các chҩt thҧi bҵng
vi sinh vұt kӷ khí kinh khӫng ÿӃn mӭc mà mӝt sӕ làng ӣ bên bӡ các sông phҧi di
dӡi ÿӃn các vùng khác.

Phҧi ÿӕi mһt vӟi cuӝc khӫng hoҧng này, năm 1974 Chính phӫ ÿã thông
qua ÿҥo luұt vӅ chҩt lѭӧng môi trѭӡng và thành lұp Cөc Môi trѭӡng
(Department of Environment - DOE), là cѫ quan có thӇ thu giҩy phép hoҥt ÿӝng
cӫa các cѫ sӣ gây ô nhiӉm nghiêm trӑng. Ĉó là mӝt tín hiӋu mҥnh mӁ và tin cұy
ÿӕi vӟi các cѫ sӣ sҧn xuҩt dҫu cӑ cӫa Malaixia, là nhӳng cѫ sӣ bҳt ÿҫu có công
nghӋ xӱ lý chҩt thҧi. Vào giӳa năm 1977, DOE hài lòng vӟi viӋc các công nghӋ
hiӋn có có thӇ giúp giҧm tình trҥng ô nhiӉm mӝt cách nhanh chóng vӟi chi phí
có thӇ chҩp nhұn ÿѭӧc.

Cөc Môi trѭӡng ÿã nhanh chóng chuyӇn hѭӟng sang ban hành mӝt hӋ
thӕng qui chӃ kӃt hӧp cách quҧn lý truyӅn thӕng vӟi các loҥi phí ô nhiӉm. Các
nhà máy sҧn xuҩt dҫu cӑ buӝc phҧi giҧm BOD trong nѭӟc thҧi tӯ 5000 ppm
xuӕng 500 ppm trong vòng 4 năm và phҧi hiӇu ÿó không phҧi là yêu cҫu cuӕi
cùng. Các giҩy phép hoҥt ÿӝng ÿѭӧc cҩp vӟi mӭc phí nhѭ nhau là 100 ÿôla
Malaixia, cӝng thêm mӭc phí 10 ÿôla Malaixia cho mӛi tҩn chҩt hӳu cѫ phát
thҧi ra sông ngòi. Do DOE chѭa có cách ÿánh giá mӭc ÿӝ thiӋt hҥi thӵc tӃ gây
bӣi ô nhiӉm nên hӑ cho rҵng mӭc phí này ÿӫ cao ÿӇ khuyӃn khích giҧm phát
thҧi chҩt gây ô nhiӉm mà không gây phiӅn toái cho các cѫ sӣ.

DOE bә sung thêm mӭc phí phө trӝi 100 ÿôla Malaixia cho mӛi tҩn BOD
phát thҧi vѭӧt quá giӟi hҥn cho phép. Các mӭc phí phө trӝi ÿѭӧc xác ÿӏnh dӵa

43
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

trên các báo cáo phát thҧi bҳt buӝc tӯng quý ÿѭӧc các phòng thí nghiӋm ÿӝc lұp
thҭm tra lҥi. Các nhà máy sҧn xuҩt dҫu cӑ buӝc phҧi nӝp ÿѫn xin cҩp phép hoҥt
ÿӝng cho tӯng năm và trong ÿѫn này phҧi có cҧ bҧn mô tҧ vӅ hӋ thӕng xӱ lý
chҩt thҧi cӫa cѫ sӣ. DOE có thӇ không cҩp phép cho các cѫ sӣ nӃu nhѭ cѫ quan
này không thông qua phѭѫng án xӱ lý chҩt thҧi, nhӳng DOE cNJng có thӇ sӁ
miӉn phí cho các cѫ sӣ sҧn xuҩt dҫu cӑ nӃu thҩy rҵng các cѫ sӣ này ÿã thӵc sӵ
nghiên cӭu và triӇn khai mӝt cách nghiêm túc biӋn pháp kiӇm soát ô nhiӉm
mang tính chi phí - hiӋu quҧ.

ChӍ trong mӝt năm, các biӋn pháp tәng hӧp này ÿã mang lҥi sӵ biӃn ÿәi
ÿáng chú ý: lѭӧng phát thҧi trung bình hàng ngày cӫa các cѫ sӣ sҧn xuҩt dҫu cӑ
giҧm tӯ 220 tҩn xuӕng 125 tҩn. Tuy nhiên, ngѭӡi ta cNJng thҩy rҵng thұm chí vӟi
mӭc phí phө trӝi 100 ÿôla Malaixia/tҩn cNJng vүn thҩp hѫn chi phí biên giҧm ô
nhiӉm. Trong sӕ 130 cѫ sӣ sҧn xuҩt dҫu cӑ, có 46 cѫ sӣ nӝp hѫn 10.000 ÿô la
Malaixia và 7 cѫ sӣ trҧ cao hѫn mӭc 100.000 ÿô la Malaixia. So vӟi mӭc ÿӝ
tuân thӫ ӣ các nѭӟc khác thì ÿây là kӃt quҧ rҩt tӕt, nhѭng nӃu tuân thӫ hoàn toàn
các qui chӃ thì ÿáng ra lѭӧng phát thҧi trung bình phҧi giҧm xuӕng còn 25 tҩn
mӛi ngày do ÿó DOE ÿã không hài lòng vӟi kӃt quҧ ÿҥt ÿѭӧc. HiӋn nay, DOE
ÿӭng trѭӟc viӋc phҧi lӵa chӑn: tiӃp tөc duy trì mӭc phí phө trӝi là 100 ÿôla
Malaixia/tҩn trong khi vүn tiӃp tөc thҳt chһt các tiêu chuҭn, tăng mӭc phí phө
trӝi nhҵm làm cho các cѫ sӣ nhanh chóng tuân thӫ hѫn nӳa; hoһc tӯ bӓ phѭѫng
pháp cѫ sӣ gây ô nhiӉm phҧi trҧ tiӅn ÿӇ thӵc hiӋn cѭӥng chӃ chһt chӁ theo cách
làm truyӅn thӕng.

Chính phӫ Malaixia ÿã chӑn phѭѫng án thӭ ba. Mӭc phí phө trӝi bӏ bãi
bӓ, vүn duy trì tiӃp mӭc phí 10 ÿôla Malaixia cho mӛi tҩn phát thҧi và qui ÿӏnh
rõ là tӯ nay trӣ ÿi sӁ bҳt buӝc áp dөng các tiêu chuҭn. Trong nhiӅu năm sau ÿó,
DOE ÿã khӣi tӕ nhiӅu cѫ sӣ sҧn xuҩt dҫu cӑ không tuân thӫ các tiêu chuҭn. Và
phѭѫng thӭc này ÿã tӓ ra hiӋu quҧ. Trong năm thӭ hai, mӝt cѫ sӣ sҧn xuҩt dҫu
cӑ trung bình ÿã giҧm lѭӧng phát thҧi BOD xuӕng còn 60 tҩn. Trong vòng 2
năm, tәng ô nhiӉm gây bӣi các cѫ sӣ sҧn xuҩt dҫu cӑ cӫa Malaixia ÿã giҧm tӯ
15,9 xuӕng còn 2,6 triӋu PE (Person-equivalents)5. ViӋc giҧm ô nhiӉm này vүn
tiӃp tөc ÿѭӧc thӵc hiӋn mһc dù sӕ lѭӧng các cѫ sӣ sҧn xuҩt dҫu cӑ tăng tӯ 131
cѫ sӣ lên 147 cѫ sӣ và sҧn xuҩt dҫu cӑ tăng tӯ 1,8 lên 2,6 triӋu tҩn. Vào năm
1981, mӝt khҧo sát thí ÿiӇm ÿã cho thҩy 90% các cѫ sӣ sҧn xuҩt dҫu cӑ ÿã giҧm
nӗng ÿӝ phát thҧi BOD xuӕng dѭӟi 500 ppm và có 40% sӕ cѫ sӣ ÿã giҧm xuӕng
thҩp hѫn tiêu chuҭn cho năm thӭ 6 là 100 ppm. Vào năm 1991, 75% các cѫ sӣ
ÿã giҧm nӗng ÿӝ phát thҧi BOD xuӕng dѭӟi 100 ppm và mӭc ÿӝ ô nhiӉm hӳu cѫ
thҩp hѫn 1% so vӟi thӡi ÿiӇm bҳt ÿҫu thӵc hiӋn qui chӃ này mһc dù là sҧn xuҩt
dҫu cӑ vүn ӣ mӭc cao trong suӕt thӡi gian.

Theo hiӇu biӃt cӫa chúng tôi, không có mӝt nghiên cӭu nào có ý ÿӏnh tách
rӡi các tác ÿӝng cӫa các loҥi phí, các tiêu chuҭn ban hành theo luұt pháp và tӯ
44
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

bӓ nghiên cӭu triӇn khai vӅ chiӃn lѭӧc giҧm ô nhiӉm. Tuy nhiên, biӋn pháp quҧn
lý cҧ gói ÿã có hiӋu quҧ rõ rӋt ÿӕi vӟi giҧm ô nhiӉm và cҧi thiӋn chҩt lѭӧng các
dòng sông cӫa Malaixia. Chi phí ѭӟc tính cho viӋc thӵc hiӋn tuân thӫ cNJng rҩt
lӟn - cӥ 100 triӋu ÿôla Malaixia cho năm 1984 - và trong mӝt thӏ trѭӡng thӃ giӟi
có tính cҥnh tranh rҩt cao, nhӳng ngѭӡi trӗng cӑ ÿã phҧi chӏu phҫn lӟn các chi
phí này. Tuy nhiên, sӵ bùng nә kinh tӃ cӫa Malaixia ÿã thu hút hӃt các chi phí
này mà không hӅ xҧy ra bҩt kǤ mӝt khó khăn trӣ ngҥi nào. Tӹ lӋ thҩt nghiӋp vүn
giӳ ӣ mӭc thҩp và sҧn xuҩt dҫu cӑ vүn tiӃp tөc mang lҥi lӧi nhuұn cho phҫn lӟn
các nhà sҧn xuҩt. Malaixia cNJng có thӇ ÿҥt ÿѭӧc thành tӵu ÿó vӟi chi phí rҿ hѫn
bҵng cách chӍ dӵa vào các loҥi phí ô nhiӉm, bӣi vì các loҥi phí này ÿã cho phép
nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy tӵ do trong viӋc giҧm thiӇu các chi phí liên quan
ÿӃn ô nhiӉm. Tuy nhiên, viӋc cѭӥng chӃ hiӋu quҧ thӵc hiӋn các tiêu chuҭn thҧi
cNJng ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn tӕt tҥi mӝt nѭӟc mà các cѫ quan công cӝng có truyӅn
thӕng hoҥt ÿӝng rҩt tӕt6.

(4) Trung Quӕc

ĈӇ ÿӕi phó vӟi các vҩn ÿӅ vӅ phát thҧi rҩt trҫm trӑng cӫa mình, năm 1979,
Trung Quӕc ÿã thiӃt lұp hӋ thӕng các phí ô nhiӉm (Hình 2.12) và hҫu hӃt các
quұn, thành phӕ thuӝc Trung Quӕc ÿã thӵc thi hӋ thӕng phí này. Khoҧng
300.000 nhà máy ÿã ÿóng phí phát thҧi và ÿã thu ÿѭӧc hѫn 119 tӹ nhân dân tӋ.
Khoҧng 80% sӕ phí thu ÿѭӧc này ÿã ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ tài trӧ cho các hoҥt ÿӝng
kiӇm soát và ngăn ngӯa ô nhiӉm, chiӃm khoҧng 15% tәng sӕ ÿҫu tѭ cho c ác
hoҥt ÿӝng này.

Theo mӝt chiӅu hѭӟng khác, hӋ thӕng phí cӫa Trung Quӕc có thӇ không
tѭѫng ÿӗng vӟi bҩt kǤ nѭӟc nào khác trên thӃ giӟi. Trung Quӕc cNJng là mӝt
trong sӕ ít các nѭӟc ÿang phát triӇn áp dөng hӋ thӕng phí tӯ lâu. Tuy nhiên, hӋ
thӕng này rҩt khác vӟi hӋ thӕng phí lý tѭӣng. Các nhà máy chӍ phҧi ÿóng phí
cho nhӳng khoҧn ô nhiӉm vѭӧt quá tiêu chuҭn, và phí chӍ ÿánh vào tӯng chҩt
ÿѫn lҿ gây ô nhiӉm không khí hoһc nѭӟc, hҫu hӃt là nhӳng chҩt vi phҥm nghiêm
trӑng các tiêu chuҭn ÿӕi vӟi tӯng loҥi môi trѭӡng. Các loҥi phí này cNJng còn
chѭa tҥo nên các cѫ chӃ khuyӃn khích ÿҫy ÿӫ vӅ kinh tӃ ÿӇ các cѫ sӣ tuân thӫ vì
chúng còn quá thҩp ÿӇ có thӇ tiӃn hành giҧm ô nhiӉm xuӕng ÿӃn mӭc nhѭ pháp
luұt yêu cҫu.

Các nhà quҧn lý môi trѭӡng Trung Quӕc ÿã áp ÿһt các mӭc phҥt rҩt lӟn,
bao gӗm cҧ phҥt ÿóng cӱa nhà máy ÿӕi vӟi các nhà máy vi phҥm các tiêu chuҭn
trong mӝt thӡi gian dài và ÿã ÿѭa ra qui ÿӏnh buӝc các nhà máy lӟn phҧi lҳp ÿһt
các công nghӋ giҧm thiӇu ô nhiӉm. Các khoҧn thu phí ÿѭӧc giành ÿӇ hӛ trӧ kinh
phí cho hoҥt ÿӝng cӫa các nhà quҧn lý môi trѭӡng hoһc cho các dӵ án kiӇm soát
ô nhiӉm tҥi ÿӏa phѭѫng.

45
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

Hình 2.12 Công nghiӋp Trung Quӕc: áp lӵc phҧi nâng cҩp ngày càng tăng

Ngu͛n: Curt Carnemark, Ngân hàng ThӃ giӟi Ngu͛n: Corbis

Mһc dù còn yӃu kém, nhѭng hӋ thӕng phí này cNJng ÿã chӭng tӓ tiӅm năng
rҩt lӟn trong viӋc chӕng ô nhiӉm và giҧm mӭc ÿӝ ô nhiӉm. Ví dө, tăng phí ô
nhiӉm nѭӟc lên 1% sӁ làm giҧm 0,8% mӭc ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc tӯ
các cѫ sӣ công nghiӋp cӫa Trung Quӕc7. Và tăng phí ô nhiӉm không khí lên 1%
sӁ làm giҧm 0,4% mӭc ÿӝ ô nhiӉm các hҥt lѫ lӱng trong không khí gây bӣi các
cѫ sӣ sҧn xuҩt công nghiӋp8.

Tác ÿӝng cӫa viӋc giҧm mӭc ÿӝ ô nhiӉm nói trên trong thӡi kǤ phát triӇn
công nghiӋp diӉn ra rҩt nhanh và rҩt ÿáng chú ý. Trong khi sҧn lѭӧng công
nghiӋp tăng lên gҩp ÿôi thì ô nhiӉm không khí và ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn
nѭӟc vүn giӳ ӣ mӭc không ÿәi, và thұm chí còn giҧm ӣ mӝt sӕ vùng. Vҩn ÿӅ ô
nhiӉm công nghiӋp Trung Quӕc ÿã ít nghiêm trӑng hѫn so vӟi thӡi kǤ chѭa áp
dөng các loҥi phí ô nhiӉm và các công cө quҧn lý khác.

Trung Quӕc ÿã ÿѭa ra mӝt nghӏch lý cӫa sӵ thành công. Theo các tính
toán ÿѭӧc thӵc hiӋn cho các thành phӕ nhѭ Giang Tây và Bҳc Kinh, phí ô nhiӉm
không khí ӣ các vùng ÿô thӏ chính cӫa Trung Quӕc phҧi lӟn hѫn nhiӅu lҫn.
Nhѭng nӃu không áp dөng phí này thì các bӋnh vӅ ÿѭӡng hô hҩp có liên quan
ÿӃn ô nhiӉm sӁ trҫm trӑng hѫn thұm chí có thêm hàng nghìn công dân nӳa bӏ
chӃt do các bӋnh này.

Trung Quӕc có thӇ tiӃp tөc sӵ nghiӋp dӵa trên thành công ÿã ÿҥt ÿѭӧc
này. Ĉӕi vӟi SEPA, Cөc Bҧo vӋ môi trѭӡng Quӕc gia, viӋc ÿiӅu chӍnh các phí ô
nhiӉm là nhiӋm vө rҩt quan trӑng trong giai ÿoҥn cҧi cách chính sách sҳp tӟi.
Nhӳng ghi nhұn vӅ các giҧi pháp ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn cho ÿӃn nay chӍ ra rҵng do
mӭc phí tăng nên các cѫ sӣ công nghiӋp Trung Quӕc ÿã giҧm ô nhiӉm nhiӅu hѫn
so vӟi mӭc dӵ ÿoán9.

46
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Các bài hӑc kinh nghiӋm

Các kinh nghiӋm cӫa Trung Quӕc, Philippin và Côlombia ÿã chӍ ra rҵng
các loҥi phí có khҧ năng làm giҧm phát thҧi công nghiӋp mӝt cách nhanh chóng,
vӟi mӝt lѭӧng lӟn và bӅn vӳng. Các loҥi phí có vҿ nhѭ là mӝt công cө lý tѭӣng
bӣi vì nó ÿem lҥi sӵ linh hoҥt cho cҧ các cѫ sӣ công nghiӋp và các nhà quҧn lý
môi trѭӡng, là nhӳng ngѭӡi có thӇ sӱ dөng các loҥi phí này ÿӇ theo ÿuәi nhӳng
mөc tiêu ӣ mӭc ÿӝ khác nhau vӅ chҩt lѭӧng môi trѭӡng.

Ta cNJng thҩy nhӳng bài hӑc kinh nghiӋm ÿáng chú ý khác.

(1) Cѭӥng chӃ linh hoҥt

Kinh nghiӋm cӫa Trung Hình 2.13 Các mӭc phí ô nhiӉm ӣ Trung Quӕc
Quӕc trong viӋc sӱ dөng các
loҥi phí ÿӇ kiӇm soát ô nhiӉm
ÿã chӍ ra rҵng, nói chung, các
loҥi phí này phҧi linh hoҥt theo
tӯng hoàn cҧnh cө thӇ tҥi ÿӏa
phѭѫng. Gҫn ÿây, trong mӝt dӵ
án hӧp tác vӟi SEPA, các nhà
nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ
giӟi ÿã tiӃn hành khҧo sát kinh
nghiӋm ÿó. Bҵng cách sӱ dөng
mӝt cѫ sӣ dӳ liӋu mӟi vӅ 29
tӍnh và khu ÿô thӏ cӫa Trung
Quӕc tӯ năm 1987 ÿӃn 199310,
các nhà nghiên cӭu ÿã so sánh Ngu͛n: Wang và Wheeler (1996)
phí ô nhiӉm nѭӟc thӵc tính ÿã thu ÿѭӧc vӟi lѭӧng nѭӟc thҧi cӫa mӛi khu vӵc.
Hӑ ÿã thҩy rҵng các mӭc phí thӵc tính cho mӛi ÿѫn vӏ phát thҧi khác nhau rҩt
nhiӅu mһc dҫu mӭc phí chính thӭc ÿѭӧc qui ÿӏnh áp dөng thӕng nhҩt cho toàn
Trung Quӕc (Hình 2.13). Sӵ khác biӋt này không hӅ ngүu nhiên: mӭc phí ӣ các
tӍnh ÿã ÿô thӏ hoá hoһc công nghiӋp hoá, ÿһc biӋt là các tӍnh vùng ven biӇn miӅn
Ĉông cao hѫn rҩt nhiӅu. Có hai yӃu tӕ có thӇ giҧi thích ÿѭӧc sӵ khác biӋt này
(Hình 2.14). Thӭ nhҩt là mӭc giá mà cӝng ÿӗng ÿӏnh cho mӭc thiӋt hҥi do ô
nhiӉm thay ÿәi theo tәng lѭӧng ô nhiӉm, mӭc dân cѭ phҧi hӭng chӏu thiӋt hҥi và
thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi. Thӭ hai là năng lӵc cӫa cӝng ÿӗng trong viӋc
nhұn thӭc và hành ÿӝng ÿӇ giҧi quyӃt các vҩn ÿӅ môi trѭӡng cӫa ÿӏa phѭѫng.
Năng lӵc này chӏu ҧnh hѭӣng rҩt nhiӅu cӫa mӭc ÿӝ tiӃp cұn thông tin, trình ÿӝ
giáo dөc và sӭc mҥnh thѭѫng lѭӧng.

47
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

Nhӳng linh hoҥt tѭѫng tӵ trong viӋc cѭӥng Hình 2.14 Tҥi sao mӭc thuӃ ӣ
chӃ thӵc hiӋn các tiêu chuҭn phát thái cNJng ÿѭӧc các tӍnh lҥi khác nhau
áp dөng tҥi mӝt sӕ nѭӟc khác nhѭ Canaÿa và Ҩn
Ĉӝ11. Tài liӋu cho thҩy, tҥi cҧ hai nѭӟc viӋc thӵc
hiӋn cѭӥng chӃ thay ÿәi mӝt cách có hӋ thӕng
theo hoàn cҧnh cӫa tӯng ÿӏa phѭѫng. Sӵ linh
hoҥt ӣ mӭc cӝng ÿӗng trong công tác quҧn lý
quӕc gia có thӇ có tính quyӃt ÿӏnh ÿӕi vӟi viӋc
hӛ trӧ liên tөc ÿӕi vӟi các loҥi phí và các tiêu
chuҭn ӣ nhӳng nѭӟc vӟi các ÿiӅu kiӋn kinh tӃ xã
hӝi và môi trѭӡng khác nhau.

(2) Tҥo dӵng sӵ ӫng hӝ

Ngu͛n: Wang và Wheeler (1996)
Thӵc tӃ ÿã chӍ rҵng khӕi công nghiӋp phҧi
ӫng hӝ cho bҩt kǤ mӝt hӋ thӕng phí nào, và sӵ ӫng hӝ ÿó chҳc chҳn phө thuӝc
vào 4 ÿiӅu kiӋn. Thӭ nhҩt, khӕi công nghiӋp phҧi tin vào thái ÿӝ nghiêm túc cӫa
chính phӫ trong viӋc bҧo vӋ môi trѭӡng. Thӭ hai, các nhà công nghiӋp cҫn phҧi
ÿѭӧc ÿҧm báo rҵng kiӇm soát ô nhiӉm sӁ không làm cho hӑ bӏ phá sҧn. Tҥi
Philippin và Côlombia, ÿã có ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ cӫa khӕi công nghiӋp sau rҩt nhiӅu
cuӝc hӑp mà tҥi ÿó các nhà quҧn lý môi trѭӡng và các chuyên gia quӕc tӃ trình
bày rҩt nhiӅu thông tin ÿáng tin cұy vӅ các chi phí giҧm ô nhiӉm. Thӭ ba, nhӳng
ngѭӡi quҧn lý nhà máy có xu thӃ ӫng hӝ hӋ thӕng phí mӝt khi hӑ hiӇu ÿѭӧc rҵng
các hӋ thӕng này cho hӑ tính linh hoҥt cao. Hӑ có thӇ nӝp phí hoһc giҧm ô
nhiӉm tuǤ theo các ÿiӅu kiӋn cӫa mình.

ĈiӅu kiӋn thӭ tѭ có liên quan ÿӃn cách thӭc sӱ dөng các khoҧn thu tӯ các
loҥi phí này nhѭ thӃ nào. Phí ô nhiӉm là công cө quҧn lý có hiӋu quҧ bӣi vì
chúng làm giҧm ô nhiӉm nhӡ các cѫ chӃ khuyӃn khích vӅ kinh tӃ. Nhѭng trong
khi quan ÿiӇm này hҩp dүn ÿӕi vӟi các nhà kinh tӃ hӑc thì nó lҥi ҧnh hѭӣng rҩt ít
tӟi nhӳng ngѭӡi sӣ hӳu các nhà máy. Ĉӕi vӟi ngѭӡi sӣ hӳu nhà máy thì phí ô
nhiӉm ÿѫn giҧn là mӝt loҥi thuӃ là sӵ mҩt mát tài chính mà hӑ phҧi gánh chӏu
cho các loҥi hàng hoá thông thѭӡng. Thѭӡng thѭӡng hӑ tӯ chӕi ӫng hӝ các loҥi
phí cho ÿӃn khi hӑ ÿѭӧc ÿҧm bҧo chҳc chҳn rҵng nhӳng khoҧn thu phí sӁ ÿѭӧc
dùng ÿӇ tài trӧ cho các dӵ án xӱ lý thҧi thuӝc khӕi tѭ nhân hoһc khӕi công cӝng
trong khu vӵc cӫa hӑ. Chúng tôi sӁ quay trӣ lҥi vҩn ÿӅ này trong chѭѫng 6.

(3) Các cѫ sӣ kӻ thuұt

ĈӇ duy trì mӝt hӋ thӕng phí ÿáng tin cұy, các nhà quҧn lý môi trѭӡng phҧi
có ÿѭӧc các dӳ liӋu ÿáng tin cұy vӅ phát thҧi ӣ cҩp nhà máy. ĈiӅu này ÿòi hӓi
phҧi có năng lӵc kiӇm toán các sӕ liӋu phát thҧi ghi nhұn ÿѭӧc, cұp nhұt và lѭu

48
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

trӳ dӳ liӋu, phân tích sӵ thay ÿәi trong các mүu lҩy tӯ tӯng nhà máy. Các nhà
quҧn lý môi trѭӡng cNJng cҫn phҧi có các thӫ tөc thu phí và lұp báo cáo tài chính
tӕt. Ĉây là nhӳng yêu cҫu rҩt khó thӵc hiӋn và nhiӅu cѫ quan không thӇ ÿáp ӭng
ÿѭӧc tҩt cҧ nhӳng yêu cҫu này.

Mӝt vài nhà phân tích ÿã cho rҵng có thӇ khҳc phөc ÿѭӧc các vҩn ÿӅ vӅ
thông tin bҵng cách sӱ dөng phí giҧ ÿӏnh dӵa trên các tính toán kӻ thuұt vӅ ô
nhiӉm tӯ các loҥi nhà máy khác nhau. Trong hӋ thӕng này, các nhà quҧn lý môi
trѭӡng thu phí nhà máy dӵa trên các giҧ ÿӏnh vӅ mӭc ÿӝ gây ô nhiӉm do các
hoҥt ÿӝng cӫa nhà máy. Nhà máy có thӇ ÿóng mӭc phí này hoһc giҧm mӭc ÿóng
bҵng cách chӭng minh ÿѭӧc mӭc ÿӝ gây ô nhiӉm cӫa nhà máy thҩp hѫn mӭc
ѭӟc tính cӫa các nhà quҧn lý môi trѭӡng. Phí giҧ ÿӏnh có vҿ hҩp dүn bӣi dѭӡng
nhѭ chúng ÿã ÿҭy các chi phí quan trҳc sang ngѭӡi gây ô nhiӉm, nhѭng các nhà
quҧn lý môi trѭӡng vүn phҧi thӵc hiӋn kiӇm tra các báo cáo phát thҧi, duy trì các
cѫ sӣ dӳ liӋu phù hӧp và lѭu giӳ báo cáo tài chính. Các nhà quҧn lý môi trѭӡng
còn có nhiӋm vө phҧi xây dӵng và thѭӡng xuyên cұp nhұt mӝt cѫ sӣ dӳ liӋu rҩt
lӟn các thông sӕ kӻ thuұt. Và tҩt nhiên là hӑ còn phҧi ÿѭѫng ÿҫu vӟi thái ÿӝ giұn
dӳ cӫa các chӫ nhà máy (là nhӳng ngѭӡi có ҧnh hѭӣng chính trӏ) khi cҧm thҩy
mӭc phí phҧi ÿóng là quá lӟn.

Trong thӵc tӃ, các nhà quҧn lý môi trѭӡng ÿang phҧi giҧi quyӃt các vҩn ÿӅ
vӅ thông tin và kiӇm toán bҵng cách sӱ dөng nhӳng hӧp ÿӗng phө thay vì sӱ
dөng các mӭc phí giҧ ÿӏnh. Ví dө nhѭ ӣ Côlombia, các nhà quҧn lý môi trѭӡng
ÿã dӵa trên các báo cáo cӫa các nhà kiӇm toán ÿѭӧc thuê ÿӇ phân tích các sӕ liӋu
phát thҧi. Các cѫ quan quҧn lý cNJng ký các hӧp ÿӗng phө ÿӇ thu phí và lұp báo
cáo tài chính vӟi mӝt ngân hàng thѭѫng mҥi lӟn nhҩt cӫa Côlombia. Ngân hàng
này sӁ ÿѭӧc hѭӣng tӹ lӋ phҫn trăm nhҩt ÿӏnh tӯ các khoҧn thu. Giҧi pháp này có
ѭu thӃ gҩp 3: ngân hàng có kinh nghiӋm phù hӧp ÿӇ vұn hành hӋ thӕng, ngân
hàng biӃt bҵng cách nào có thӇ thu hӗi ÿѭӧc các khoҧn nӧ, và viӋc không trҧ các
khoҧn nӧ này có thӇ sӁ ҧnh hѭӣng ÿӃn tín nhiӋm cӫa công ty.

2.3 Xác ÿӏnh mөc tiêu cѭӥng chӃ

Bҩt chҩp sӭc hҩp dүn cӫa các loҥi phí ô nhiӉm, ÿa sӕ các nѭӟc vүn tiӃp
tөc sӱ dөng các loҥi tiêu chuҭn thҧi theo truyӅn thӕng ÿӇ kiӇm soát ô nhiӉm
nѭӟc và không khí. Nhѭng các tiêu chuҭn cӭng nhҳc này có thӇ sӁ gây nhiӅu tác
ÿӝng xҩu vӅ kinh tӃ nӃu nhѭ chúng ÿѭӧc áp ÿһt mà không hӅ cân nhҳc ÿӃn các
chi phí và lӧi ích. May mҳn thay, các cѫ quan quҧn lý môi trѭӡng có thӇ chuyӇn
tӯ tình thӃ bҩt lӵc sang hѭӟng quҧn lý tҩt cҧ các nhà máy có tính ÿӃn lӧi thӃ cӫa
hӑ bҵng cách xác ÿӏnh mӝt cách linh hoҥt các nhà máy phҧi quan trҳc và cѭӥng
chӃ.

49
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

ViӋc xác ÿӏnh ÿó có thӇ Hình 2.13 Các mӭc phí ô nhiӉm ӣ Trung Quӕc
ѭӟc lѭӧng tѭѫng ÿӕi các kӃt quҧ
cӫa hӋ thӕng phí bҵng cách tăng
các khoҧn phҥt ѭӟc tính ÿӕi vӟi
các nguӗn gây ô nhiӉm lӟn có
chi phí giҧm ô nhiӉm thҩp. Và
thѭӡng thѭӡng các nhà máy này
sӁ có nhӳng phҧn ӭng mҥnh mӁ
hѫn các nhà máy khác bӣi vì hӑ
có nhiӅu kӻ năng nghiӋp vө, có
các nguӗn tài chính ÿӇ mua và
vұn hành các thiӃt bӏ phӭc tҥp
và có khҧ năng dàn trҧi các chi
Ngu͛n: Wang và Wheeler (1996)
phí hành chính cӫa mình cho
nhiӅu loҥi hoҥt ÿӝng.

Các cѫ quan quҧn lý môi trѭӡng cӫa Braxin ÿã sӱ dөng mӝt chiӃn lѭӧc
xác ÿӏnh kiӇu nhѭ vұy ÿӇ giҧm ÿáng kӇ mӭc ÿӝ ô nhiӉm trong khi vүn tiӃt kiӋm
tӕi ÿa các nguӗn chi phí quҧn lý hiӃm hoi. Các cѫ quan này ÿã phân loҥi các nhà
máy thành các nhóm A, B và C theo qui mô cӫa nhà máy và nhҵm vào các nhà
máy lӟn nhҩt thuӝc nhóm A mӝt cách ÿһc biӋt.

Phѭѫng pháp phân nhóm ABC hiӋu quҧ nhѭ thӃ nào? FEEMA-Cѫ quan
KiӇm soát ô nhiӉm cӫa Bang Rio de Janeiro là mӝt ví dө tӕt vӅ vҩn ÿӅ này. Các
nhà phân tích cӫa FEEMA ÿã xӃp hҥng hàng nghìn nhà máy theo mӭc thҧi và
các rӫi ro vӅ ô nhiӉm không khí và nѭӟc tҥi ÿӏa phѭѫng (Chѭѫng 6). Hình 2.15
trình bày các kӃt quҧ phân tích. Ĉáng chú ý là phân tích này ÿã chӍ ra rҵng 60%
ô nhiӉm công nghiӋp nghiêm trӑng cӫa Bang có thӇ sӁ ÿѭӧc kiӇm soát nӃu quҧn
lý chһt chӁ 50 nhà máy thuӝc nhóm A. KiӇm soát ô nhiӉm vӟi 150 nhà máy
thuӝc nhóm B sӁ làm giҧm thêm 20% tәng ô nhiӉm. Thӵc hiӋn vӟi 300 nhà máy
ÿҫu tiên trong sӕ hàng nghìn nhà máy thuӝc nhóm C có thӇ sӁ giҧm thêm 10%
tәng ô nhiӉm nӳa.

ViӋc nhҵm tӟi các nhà máy lӟn hѫn có vҿ nhѭ có tiӅm năng rҩt lӟn trong
viӋc giҧm ô nhiӉm, nhѭng nó cNJng có khҧ năng cӭu sӕng con ngѭӡi không? Các
nhà máy lӟn hѫn có nhӳng ӕng khói cao hѫn, vì vұy lѭӧng phát thҧi cӫa chúng
cNJng phát tán rӝng hѫn và gây nguy hiӇm ít hѫn cho các cѭ dân sinh sӕng gҫn
ÿó. Nhѭng theo mӝt nghiên cӭu gҫn ÿây ÿѭӧc thӵc hiӋn ӣ Braxin (Khung 2.2),
các nhà máy lӟn vүn là nhӳng nguӗn gây nên phҫn lӟn các ca tӱ vong bӣi vì
tәng khӕi lѭӧng phát thҧi cӫa chúng áp ÿҧo mӭc ÿӝ ÿӝc hҥi cӫa các nhà máy
nhӓ hѫn có mӭc ÿӝ ÿӝc hҥi theo ÿѫn vӏ cao hѫn.

50
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Mô hình cӫa Braxin không phҧi là duy nhҩt: các nghiên cӭu tiӃn hành ӣ
hҫu hӃt các nѭӟc và khu vӵc cho thҩy các hiӋu ӭng ÿi lên tѭѫng tӵ nhѭ trѭӡng
hӧp cӫa Braxin. Phѭѫng pháp ABC có thӇ giҧm ÿáng kӇ mӭc ÿӝ ô nhiӉm bҵng
cách tăng các khoҧn phҥt biên ÿӕi vӟi mӝt sӕ ít các cѫ sӣ gây ô nhiӉm lӟn có chi
phí biên giҧm ô nhiӉm thҩp. Vӟi thông tin ÿҫy ÿӫ, các nhà quҧn lý môi trѭӡng
có thӇ tұp trung nhiӅu hѫn vào các nhà máy có các chi phí giҧm ô nhiӉm ÿһc biӋt
thҩp hoһc các nhà máy gây ô nhiӉm ÿһc biӋt cao.

2.4 Các phѭѫng án cho cҧi tә chính sách

Các nghiên cӭu ÿiӇn hình cӫa chúng tôi chӍ ra rҵng có nhiӅu cách có thӇ
giҧm ô nhiӉm. Chúng cNJng chӍ rõ rҵng tính linh hoҥt là mӝt yӃu tӕ quan trӑng có
tính quyӃt ÿӏnh ÿӕi vӟi hiӋu quҧ cӫa cuӝc cҧi cách. Phí ô nhiӉm có kӃt quҧ tӕt
bӣi vì chúng ÿã tҥo nên các cѫ chӃ khuyӃn khích vӅ kinh tӃ ÿӕi vӟi viӋc làm
sҥch ÿӗng thӡi lҥi tҥo khҧ năng linh hoҥt tӕi ÿa cho nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà
máy. Các hӋ thӕng giҩy phép ô nhiӉm có thӇ kinh doanh cNJng ÿem lҥi nhӳng
thuұn lӧi tѭѫng tӵ, mһc dù chúng không ÿѭӧc sӱ dөng rӝng rãi lҳm. Các hӋ
thӕng kiӇu nhѭ vұy cӕ ÿӏnh các mӭc giӟi hҥn ô nhiӉm chung và cho phép các cѫ
sӣ gây ô nhiӉm mua và bán quyӅn gây ô nhiӉm trong khuôn khә chung. Mӻ ÿã
sӱ dөng rҩt thành công các loҥi giҩy phép có thӇ kinh doanh ÿӇ kiӇm soát lѭӧng
phát thҧi SO2 toàn quӕc và Chilê cNJng ÿã thiӃt lұp mӝt hӋ thӕng tѭѫng tӵ ÿӇ
kiӇm soát nҥn ô nhiӉm không khí ӣ Santiagô. Trong tѭѫng lai, sӁ có nhiӅu nѭӟc
ÿang phát triӇn chҩp nhұn các hӋ thӕng này. Tuy nhiên, hiӋn tҥi các chӭng cӟ
ghi nhұn viӋc thӵc thi các loҥi giҩy phép này và các tác ÿӝng cӫa chúng vүn còn
rҩt ít.

Thұm chí là vӟi cách quҧn lý dӵa trên các tiêu chuҭn theo truyӅn thӕng thì
tính linh hoҥt cӫa kiӇu phân nhóm ABC trong viӋc xác ÿӏnh mөc tiêu dӵa trên
phân tích chi phí - lӧi ích cNJng có tác dөng nhѭ hӋ thӕng phí ô nhiӉm. Tính linh
hoҥt cӫa tӯng khu vӵc trong viӋc cѭӥng chӃ thӵc hiӋn các loҥi phí hoһc tiêu
chuҭn quӕc gia cNJng quan trӑng ÿӕi vӟi viӋc duy trì sӵ ӫng hӝ cӫa các cӝng
ÿӗng vӟi các ÿiӅu kiӋn kinh tӃ, xã hӝi và môi trѭӡng khá nhau.

Trong 3 chѭѫng tiӃp theo, chúng tôi sӁ nghiên cӭu kӻ các phѭѫng pháp
hiӋu quҧ khác ÿӇ kiӇm soát ô nhiӉm bao gӗm cҧ phѭѫng pháp phә biӃn cho công
chúng các thông tin vӅ lѭӧng phát thҧi cӫa các cѫ sӣ gây ô nhiӉm và các cuӝc
cҧi tә kinh tӃ quӕc gia. CNJng nhѭ hӋ thӕng phí ô nhiӉm và cѭӥng chӃ theo nhóm
mөc tiêu, các phѭѫng pháp này làm giҧm ô nhiӉm bҵng cách thay ÿәi các tính
toán cӫa nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy, là nhӳng ngѭӡi luôn cӕ gҳng giҧm tӕi
thiӇu các chi phí có liên quan ÿӃn ô nhiӉm.

51

Khung 2.2 Bé là... xҩu hay ÿҽp?
Các xí nghiӋp nhӓ vүn ÿang là vҩn ÿӅ
gây tranh cãi trong các tài liӋu vӅ môi
trѭӡng và phát triӇn. Trong cuӕn Bé thì ÿ́p,
Schumacher ÿã coi các nhà máy nhӓ nhѭ
các yӃu tӕ quyӃt ÿӏnh viӋc lӵa chӑn phát
triӇn bӅn vӳng. Wilfred Beckerman ÿã phҧn
ӭng lҥi vӟi cuӕn Bé thì ngu xu̱n, công kích
quan ÿiӇm cho rҵng các nhà máy nhӓ lành
mҥnh vӅ môi trѭӡng. Beckerman ÿã cho
rҵng các nhà máy nhӓ là nhӳng cѫ sӣ gây ô
nhiӉm mҥnh, ÿòi hӓi chi phí quҧn lý cao và
nói chung gây hҥi cho môi trѭӡng lӟn hѫn
nhiӅu so vӟi các xí nghiӋp lӟn. Các báo cáo
mӟi ÿây cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi và các tә
chӭc quӕc tӃ khác cNJng có xu hѭӟng ÿӗng
ý vӟi quan ÿiӇm cӫa Beckerman, nhѭng các
dӳ liӋu ӫng hӝ cho quan ÿiӇm này vүn còn
rҩt ít.
Mӟi ÿây, mӝt nhóm nghiên cӭu cӫa
Văn phòng ĈiӅu tra Dân sӕ Braxin (IBGE)
và Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã tұp trung vào
nghiên cӭu vҩn ÿӅ này bҵng cách ѭӟc lѭӧng
các ca tӱ vong có liên quan ÿӃn ô nhiӉm tӯ
các nhà máy nhӓ, vӯa và lӟn cӫa Braxin.
Nhóm này ÿã kӃt hӧp cѫ sӣ dӳ liӋu IBGE
gӗm 165.000 nhà máy vӟi các dӳ liӋu kinh
tӃ và dân sӕ hӑc cӫa hѫn 3.500 thӏ xã, thành
phӕ cӫa Braxin. ĈӇ có mӝt cách nhìn thú vӏ
khác nhóm ÿã chia các thӏ xã/ thành phӕ
này thành 10 nhóm dӵa theo thu nhұp bình
quân ÿҫu ngѭӡi.
Nghiên cӭu ÿã ѭӟc tính tác ÿӝng cӫa
phát thҧi ÿӕi vӟi tӹ lӋ tӱ vong theo bӕn
bѭӟc:
- Mô hình chuҭn cӫa Ngân hàng ThӃ
giӟi ѭӟc tính tác ÿӝng cӫa phát thҧi tӯ các
nhà máy cӥ nhӓ, vӯa và lӟn lên nӗng ÿӝ các
loҥi hҥt có trong môi trѭӡng không khí tҥi
các thӏ xã/thành phӕ.
- Hàm “liӅu lѭӧng - phҧn ӭng” cӫa
Ostro (Ostro, 1994) chuyӇn ÿәi các nӗng ÿӝ
ѭӟc tính sang các tӹ lӋ tӱ vong.
- Nhân tӍ lӋ tӱ vong vӟi dân sӕ ta có
ÿѭӧc sӕ tӱ vong ѭӟc tính do ô nhiӉm cӫa
các nhà máy nhӓ, vӯa và lӟn.
- Sӕ tӱ vong ÿѭӧc cӝng dӗn cho tҩt cҧ
QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ
Hình B2.2 Quy mô nhà máy và tӹ lӋ tӱ
vong ӣ Braxin
các thӏ xã/thành phӕ ÿӇ tính cho tӯng loҥi
qui mô nhà máy ÿӕi vӟi mӛi giá trӏ thұp
phân vӏ cӫa thu nhұp.
Hình B2.2 ÿã tәng hӧp tҩt cҧ các kӃt
quҧ cho thҩy các nhà máy lӟn phҧi phӏu
trách nhiӋm vӅ phҫn lӟn các ca tӱ vong có
liên quan ÿӃn ô nhiӉm không khí do hoҥt
ÿӝng công nghiӋp ӣ Braxin. Hҫu hӃt các ca
chӃt này ÿӅu xҧy ra ӣ các khu ÿô thӏ lӟn
nhѭ São Paulo và Rio de Janeiro, thuӝc
vào 2 nhóm có thu nhұp cao nhҩt.
Nghiên cӭu IBGE - Ngân hàng ThӃ
giӟi ÿã kӃt luұn rҵng cҧ hai quan ÿiӇm vӅ
các nhà máy nhӓ và nҥn ô nhiӉm ÿӅu có
mӝt vài ÿiӇm xác ÿáng: Xét vӅ ÿѫn vӏ ÿҫu
ra các nhà máy nhӓ có thӇ gây ô nhiӉm
nhiӅu hѫn và có khҧ năng huӹ hoҥi sӭc
khoҿ nhiӅu hѫn so vӟi các nhà máy lӟn.
Tuy nhiên, các nhà máy lӟn cNJng chiӃm ѭu
thӃ trong các thӕng kê vӅ tӹ lӋ tӱ vong bӣi
vì chúng tҥo ra tәng ÿҫu ra và tәng phát
thҧi lӟn hѫn rҩt nhiӅu. Do chúng có các chi
phí biên giҧm ô nhiӉm thҩp hѫn rҩt nhiӅu
so vӟi các nhà máy nhӓ nên tҩt nhiên
chúng bӏ chú ý nhiӅu nhҩt trong phѭѫng
pháp phân nhóm ABC do các nhà quҧn lý
môi trѭӡng xác ÿӏnh vӟi nguӗn kinh phí
hҥn hҽp.
Ngu͛n: Dasgupta, Lucas và Wheeler (1998)
52
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Tài liӋu tham khҧo

Baumol,W., and W.Oates, 1998,The Theory of Environmental Policy

(Cambridge: Cambridge University Press).

Beckerman, W., 1995, Small Is Stupid: Blowing the Whistle on the Green
(London: Duckworth Press).

Bressers, H., 1998, “The Impact of Effluent Charges: A Dutch Success Story,”'
Policy Studies Review Vol. 7, No. 3, 500-18.

Chen, M., 1998, “Monitoring and Enforcement of Environmental Policy,” Owen

Graduate School of Management, Vanderbilt University, August.

Dasgupta, S., M. Huq, D. Wheeler, and C.H. Phang, 1996, “Water Pollution
Abatement by Chinese Industry: Cost Estimates and Policy Implications,”
World Bank Policy Research Department Working Paper, No. 1630,
August.

Dasgupta, S., R. Lucas, and D. Wheeler, 1998, “Small Plants, Pollution and
Poverty: Evidence from Mexico and Brazil,” World Bank Deveopment
Research Group Working Paper, No. 2029, November.

Dasgupta, S., H. Bang, and D. Wheeler, 1997, “Surviving Success: Policy

Reform and the Future of Industrial Pollution In Chia,” World Bank
Development Research Group Working Paper, No. 1856, November.

Dion, C., P. Lanoie, and B. Laplante, 1998 “Monitoring of Pollution Regulation:

Do Local Conditions Matter?” Journal of Regulatory Economics,Vol.
13,No. 1,15-8.

Jansen, H., 1991, “West European Experiences with Environmental Funds,”

Institute for Environmental Studies, The Hague, The Netherlands,
January.

Ostro, B., 1994, “The Health Effects of Air Pollution: A Methodology with
Applications to Jakarta,” World Bank Policy Research Department
Working Paper No. 1301, May.

Pargal, S., M. Mani, and M. Huq, 1997, “Inspections and Emissions in India:
Puzzling Survey Evidence on Industrial Water Pollution,” World Bank
Policy Research Department Working Paper No. 1810, August.

Schumacher, E. F., 1973, Small Is Beutiful: Economics As If People Mattered

(Reprinted in 1989 by Harpercollins, New York).
53
 QUҦN LÝ Ô NHIӈM TRONG THӴC Tӂ

Vincent, J., 1993, “Reducing Effluent While Raising Amuence: Water Pollution
Abatement in Malaysia,” Havard Institute for Intemational Development,
Spring.

Wang, H., and D. Wheeler, 1996, “Pricing Industrial Pollution in China: An

Econometric Analysis of the Levy System,” World Bank Policy Research
Department Working Paper No. 1644, September.

1999, “China's Pollution Levy: An Analysis of Industry Response”, presented to

the association of Environmental and Resource Economits (AERE)
Workshop, “Market - Based Instrument for Environmental Protection,
John F. Kennedy School of Govemment, Harvard Univcrsity, July 18 - 20

Ghi Chú
1
Ĉӕi vӟi mӝt khҧo sát mӟi ÿây vӅ lý thuyӃt kinh tӃ môi trѭӡng cho các hoҥt ÿӝng cѭӥng chӃ và quan trҳc, xem
Cohen (1998).
2
Chúng tôi sӱ dөng mӭc ÿӝ ô nhiӉm tính cho mӛi ÿѫn vӏ sҧn lѭӧng ÿӇ phҧn ánh các luұt vӅ kiӇm soát ô nhiӉm
theo lӕi cNJ. Nhӳng nhà quҧn lý môi trѭӡng không dӵ tính là mӝt nhà máy cán thép cӥ lӟn lҥi có thӇ tҥo nên mӭc
ô nhiӉm tѭѫng ÿѭѫng vӟi mӝt cѫ sӣ mҥ (a corner electroplating shop), nhѭng hӑ dӵ tính rҵng nó có thӇ giӳ mӭc
ô nhiӉm trong giӟi hҥn có thӇ. Vì vұy quҧn lý theo lӕi cNJ thѭӡng tұp trung vào cѭӡng ÿӝ phát thҧi - mӭc ô nhiӉm
tính cho mӝt ÿѫn vӏ sҧn lѭӧng hoһc khӕi lѭӧng nѭӟc thҧi - thay vì tính khӕi lѭӧng chҩt phát thҧi.
3
Ĉӗ thӏ MSD theo ѭӟc tính cho thành phӕ Giang Tây xiên xuӕng dѭӟi vӅ phía bên phҧi, trong khi ÿѭӡng lý
thuyӃt trong hình 2.2 lҥi xiên lên trên. Sӵ khác biӋt này là do dҥng toán hӑc cӫa mô hình ÿánh giá tác ÿӝng ÿӃn
sӭc khoҿ mà các nhà nghiên cӭu ÿã xây dӵng cho các thành phӕ cӫa Trung Quӕc. Xem thҧo luұn chi tiӃt trong
Dasgupta, Wang và Wheeler (1997).
4
Lҫn tái bҧn mӟi ÿây nhҩt là Banmol và Oates (1988).
5
Lѭӧng tѭѫng ÿѭѫng vӟi 1 ngѭӡi là lѭӧng chҩt hӳu cѫ gây ô nhiӉm dѭӟi dҥng chҩt thҧi do 1 ngѭӡi tҥo ra trong
1 năm.
6
Xem Vincent (1993).
7
Xem Wang và Wheeler (1996).
8
Xem Wang và Wheeler (1999).
9
Xem Wang và Wheller (1996), Dasgupta, Huq, Wheeler, và Zhang (1996).
10
Xem Wang và Wheeler (1996).
11
Xem Dion, Lanoie và Laplante (1998) vӅ kӃt quҧ cӫa Canaÿa và xem Pargal, Mani và Huq (1997) vӅ kӃt quҧ
cӫa Ҩn Ĉӝ.

54
Tình thӃ tiӃn thoái lѭӥng nan cӫa viӋc phát triӇn
Nguӗn: Tantyo Bangun-Indo Pix; Corbis
 Chѭѫng 3

Cӝng ÿӗng, thӏ trѭӡng

và thông tin ÿҥi chúng

Sumatra, mӝt trong nhӳng hòn ÿҧo lӟn thuӝc quҫn ÿҧo Inÿônêxia, là xӭ sӣ
hoa lӟn nhҩt thӃ giӟi có hӗ núi lӱa lӟn nhҩt Châu Á. Tҥi ÿây, nhӳng bҧn làng
ÿһc trѭng cӫa dân bҧn ÿӏa nҵm rҧi rác trên vùng cao nguyên núi lӱa và các khu
rӯng ӣ vùng ÿҩt thҩp. Vӟi dân cѭ thѭa thӟt và giàu có vӅ tài nguyên, Sumatra
nҵm trên mӝt dҧi ÿҩt hҽp chҥy tӯ Malaixia, Xingapo sang ÿҧo Java thuӝc quҫn
ÿҧo Inÿônêxia. Do các nѭӟc láng giӅng ÿã cùng nhau tҥo nên huyӅn thoҥi Ĉông
Á vào nhӳng năm 1970, ngѭӡi dân Sumatra ÿã kiên quyӃt tìm cho mình mӝt con
ÿѭӡng phát triӇn. Hӑ ÿã giӳ vӳng lұp trѭӡng cӫa mình trong nhiӅu cuӝc tranh
chҩp ÿҩt ÿai, khai thác tài nguyên và sӵ xuӕng cҩp cӫa môi trѭӡng. Mӝt sӕ các
cuӝc tranh chҩp ÿã kӃt thúc mӝt cách bi thѭѫng, ÿӇ lҥi ÿҵng sau sӵ tàn phá vӅ xã
hӝi và môi trѭӡng. Song cNJng có mӝt sӕ các cuӝc tranh chҩp có kӃt cөc may
mҳn, giúp xác ÿӏnh ÿѭӧc nhӳng vai trò mӟi tích cӵc cӫa chính phӫ, giӟi kinh
doanh, và các cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng.

Bài hӑc thành công cӫa nhà máy giҩy và bӝt giҩy PT Indah Kiat (IKPP) ÿã
giúp thҩu hiӇu ÿѭӧc nhӳng vai trò mӟi ÿó1. Là mӝt cѫ sӣ sҧn xuҩt bӝt giҩy lӟn
nhҩt ӣ Inÿônêxia, IKPP cNJng ÿӗng thӡi là cѫ sӣ sҧn xuҩt sҥch nhҩt. Các phân
xѭӣng nghiӅn bӝt giҩy ӣ Tangerang, Tây Java, ÿã nhұn ÿѭӧc mӝt sӕ giҧi thѭӣng
môi trѭӡng quӕc gia và quӕc tӃ, và cѫ sӣ nghiӅn bӝt giҩy Sumatra ӣ Perawang là
ÿѫn vӏ tuân thӫ ÿҫy ÿӫ các quy chӃ nhà nѭӟc vӅ quҧn lý ô nhiӉm.

Tuy nhiên IKPP không phҧi lúc nào cNJng là mӝt mүu mӵc vӅ môi trѭӡng.
Năm 1984, cѫ sӣ Sumatra nhұp khҭu mӝt nhà máy cNJ, lҥc hұu cӫa Ĉài Loan và
bҳt ÿҫu hoҥt ÿӝng. Dây chuyӅn này sӱ dөng clo nguyên tӕ và thҧi ra sông Siak
sau khi ÿã xӱ lý ӣ mӭc tӕi thiӇu. Nhà máy ÿã bҳt ÿҫu tiӃn hành làm sҥch lҫn thӭ
nhҩt vào ÿҫu thұp niên 90 khi nhӳng ngѭӡi dân ÿӏa phѭѫng phҧn ӭng gay gҳt.
Cùng vӟi các tә chӭc phi chính phӫ ӣ ÿӏa phѭѫng và trong cҧ nѭӟc, dân làng
phát ÿѫn kiӋn ÿòi bӗi thѭӡng cho nhӳng thiӋt hҥi nghiêm trӑng vӅ sӭc khoҿ gây
bӣi các loҥi phát thҧi cӫa nhà máy nghiӅn bӝt giҩy, yêu cҫu phҧi tiӃn hành kiӇm
soát ô nhiӉm nhiӅu hѫn nӳa và buӝc phҧi bӗi thѭӡng cho nhӳng thiӋt hҥi cӫa hӑ.
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 3.1 sҧn xuҩt gҥch, có lӧi nhuұn

* TiӃng Anh: Sumatra

** TiӃng Anh: Java

Năm 1992, Cѫ quan KiӇm soát ô nhiӉm Quӕc gia cӫa Inÿônêxia, BAPEDAL ÿã
ÿӭng ra làm trung gian hoà giҧi và dàn xӃp mӝt thoҧ thuұn trong ÿó IKPP chҩp
thuұn theo các yêu cҫu cӫa dân làng.

San khi cuӝc hoà giҧi này kӃt thúc, chính sӵ bùng nә các hoҥt ÿӝng xuҩt
khҭu cӫa Inÿônêxia ÿã làm nhà máy nghiӅn bӝt giҩy này tiӃn hành làm sҥch lҫn
thӭ hai. ĈӇ ÿҫu tѭ mӣ rӝng sҧn xuҩt, IKPP cҫn thâm nhұp vào các thӏ trѭӡng trái
phiӃu phѭѫng Tây vӟi các ÿiӅu kiӋn ѭu ÿãi. ĈӇ ÿáp lҥi nhӳng mӕi lo ngҥi có thӇ
có vӅ trách nhiӋm lâu dài cӫa công ty ÿӕi vӟi thiӋt hҥi do ô nhiӉm gây ra, các
nhà quҧn lý IKPP ÿã chӑn ÿҫu tѭ lãi suҩt cao vào sҧn xuҩt sҥch. ThiӃt bӏ mӟi ÿã
sӱ dөng công nghӋ cҩp quӕc tӃ thҧi clo ӣ mӭc ÿӝ rҩt ít và có thӇ ÿѭӧc chuyӇn
ÿәi thành qui trình sҧn xuҩt hoàn toàn không có clo. IKPP ÿã tiӃp thu công nghӋ
này mӝt cách dӉ dàng vì công ty mҽ có ÿӝi ngNJ cán bӝ kӻ thuұt ÿông ÿҧo và
thành thҥo. Hѫn thӃ, IKPP ÿã chӭng tӓ ÿѭӧc rҵng, tҥi mӝt nѭӟc ÿang phát triӇn,
sҧn xuҩt sҥch ӣ quy mô lӟn vүn có thӇ ÿem lҥi lӧi nhuұn. KӃt quҧ cӫa IKPP tӕt
ÿӃn mӭc giá cә phiӃu cӫa công ty ÿã ÿѭӧc nâng cao trong khi chӍ sӕ cә phiӃu
chung giҧm xuӕng 60% trong giai ÿoҥn khӫng hoҧng tài chính hiӋn nay cӫa ÿҩt
nѭӟc (Hình 3.1).

Sӵ thành công cӫa IKPP ÿã ÿѭa ra mӝt mô hình mӟi vӅ kiӇm soát ô nhiӉm
tҥi các nѭӟc ÿang phát triӇn. Ĉӕi vӟi cѫ sӣ bӝt giҩy tҥi Perawang, các quy chӃ
quҧn lý môi trѭӡng vӅ giҧm ô nhiӉm ít có tác dөng. ĈӇ bҧo vӋ nhӳng lӧi ích
riêng cӫa mình, các cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng ÿã gây sӭc ép bҳt cѫ sӣ phҧi làm sҥch

57
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

và ÿӅn bù thiӋt hҥi. Tӯ bӓ vai trò truyӅn thӕng cӫa mình, BAPEDAL ÿã hoҥt
ÿӝng vӟi tѭ cách nhѭ mӝt nhà hoà giҧi chӭ không phҧi nhѭ mӝt cѫ quan quyӅn
lӵc vӅ các tiêu chuҭn môi trѭӡng. Sau ÿó sӭc ép tӯ phía các thӏ trѭӡng tài chính
quӕc tӃ ÿã ÿҭy các hoҥt ÿӝng môi trѭӡng cӫa IKPP lên mӝt mӭc cao hѫn.

Theo chúng tôi, áp lӵc cӫa ÿӏa phѭѫng và quӕc tӃ ÿã buӝc PT Indah Kiat
phҧi tăng các khoҧn phҥt ѭӟc tính biên (MEP), mһc dù các qui chӃ quҧn lý cӫa
chính phӫ còn yӃu kém. Vì là mӝt chi nhánh lӟn cӫa mӝt hãng có nhiӅu nhà máy
hiӋn ÿҥi, nhà máy Perawang ÿã chi tѭѫng ÿӕi ít cho các chi phí biên giҧm ô
nhiӉm (MAC). ĈӇ ÿӕi phó vӟi viӋc tăng MEP và giҧm MAC, nhӳng ngѭӡi quҧn
lý PT Indah Kiat ÿã chӑn phѭѫng án giҧm nhanh mӭc ÿӝ ô nhiӉm.

Trong chѭѫng này chúng tôi sӁ chӭng minh rҵng các lӵc lѭӧng gây ҧnh
hѭӣng ÿӃn PT Indah Kiat, bao gӗm các cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng, các yӃu tӕ thӏ
trѭӡng, các cѫ quan quҧn lý, ÿã khuҩy ÿӝng kinh nghiӋm cӫa các sáng kiӃn mӟi
nhҩt trên thӃ giӟi vӅ chính sách môi trѭӡng ӣ nhӳng nѭӟc mà tҥi ÿó các quy chӃ
quҧn lý truyӅn thӕng ÿã thҩt bҥi. Các chѭѫng trình sáng tҥo này ÿã khai thác sӭc
mҥnh cӫa thông tin ÿҥi chúng, tҥo ÿiӅu kiӋn cho các cӝng ÿӗng và thӏ trѭӡng tác
ÿӝng mҥnh nhҩt ÿӃn các cѫ sӣ gây ô nhiӉm. KӃt quҧ cho thҩy nhӳng nӛ lӵc tiên
phong này có thӇ tác ÿӝng ÿáng kӇ ÿӃn tình trҥng ô nhiӉm công nghiӋp ӣ các
nѭӟc ÿang phát triӇn.

3.1 Cӝng ÿӗng có vai trò nhѭ nhӳng nhà quҧn lý môi trѭӡng không
chính thӭc

Rҩt nhiӅu bҵng chӭng cӫa Châu Á, Mӻ La Tinh, Bҳc Mӻ ÿã cho thҩy các
cӝng ÿӗng xung quanh có thӇ gây ҧnh hѭӣng mҥnh mӁ tӟi hoҥt ÿӝng môi trѭӡng
cӫa các nhà máy2. Ӣ nhӳng nѫi có các các nhà quҧn lý môi trѭӡng chính thӭc,
các cӝng ÿӗng sӱ dөng quá trình chính trӏ ÿӇ gây ҧnh hѭӣng tӟi tính nghiêm
ngһt cӫa công tác cѭӥng chӃ. Ӣ nhӳng nѫi không có các nhà quҧn lý môi trѭӡng
hoһc hoҥt ÿӝng không hiӋu quҧ, các tә chӭc phi chính phӫ, các nhóm cӝng ÿӗng
- bao gӗm các tә chӭc tôn giáo, xã hӝi, các phong trào quҫn chúng, các nhà hoҥt
ÿӝng chính trӏ - ÿã thӵc hiӋn quҧn lý không chính thӭc bҵng cách gây áp lӵc bҳt
các cѫ sӣ gây ô nhiӉm phҧi tuân thӫ các chuҭn mӵc xã hӝi (Hình 3.2). Mһc dù
các nhóm cӝng ÿӗng khác nhau theo tӯng ÿӏa phѭѫng, song có mӝt mô hình
chung cho bҩt cӭ mӑi nѫi: các nhà máy thѭѫng lѭӧng trӵc tiӃp vӟi các nhóm
cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng ÿӇ ÿӕi phó vӟi các nguy cѫ trӯng phҥt xã hӝi, chính trӏ
hoһc vӅ vұt chҩt nӃu hӑ không bӗi thѭӡng cho cӝng ÿӗng hoһc không giҧm phát
thҧi.

Quҧ thӵc, các cӝng ÿӗng ÿôi khi cNJng viӋn ÿӃn các biӋn pháp mҥnh mӁ khi
bӏ chӑc tӭc. Trong tài liӋu Nghiên cӭu ӣ Châu Á, Robert Cribb ÿã thuұt lҥi chi
tiӃt mӝt sӵ cӕ ӣ Inÿônêxia: “Theo báo cáo tӯ Banjaran gҫn Jakarta, vào năm
58
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 3.2 Các cӝng ÿӗng và các cѫ sӣ gây ô nhiӉm

1980 nhӳng ngѭӡi nông dân ÿӏa phѭѫng ÿã ÿӕt cháy mӝt nhà máy hoá chҩt cӫa
nhà nѭӟc do nhà máy này ÿã gây ô nhiӉm các kênh tѭӟi nѭӟc cӫa hӑ”. Tѭѫng
tӵ, Mark Cliffòrd ÿã nêu trong “Tәng quan kinh tӃ ViӉn Ĉông” rҵng hoҥt ÿӝng
cӫa cӝng ÿӗng ÿã ngăn chһn ÿѭӧc viӋc khai trѭѫng mӝt tә hӧp hoá chҩt ӣ Hàn
Quӕc cho ÿӃn khi lҳp ÿһt ÿѭӧc các thiӃt bӏ kiӇm soát ô nhiӉm thích hӧp.

Khi các nhà máy trӵc tiӃp ӭng phó vӟi cӝng ÿӗng thì kӃt quҧ có thӇ không
giӕng nhѭ khi áp dөng các mӋnh lӋnh cӫa quy chӃ quҧn lý chính thӭc. Thí dө,
Cribb ÿã dүn ra mӝt vө vӅ mӝt nhà máy xi măng ӣ Jakarta ÿã không thӯa nhұn
trách nhiӋm vӅ bөi do nhà máy thҧi ra, nhѭng “ÿã phҧi bӗi thѭӡng cho ngѭӡi
dân ÿӏa phѭѫng mӛi tháng 5000 rupi và mӝt hӝp sӳa ÿһc”. Ӣ Ҩn Ĉӝ, Anil
Agarwal và các cӝng sӵ (1982) ÿã nêu mӝt trѭӡng hӧp trong ÿó mӝt nhà máy
nghiӅn bӝt giҩy khi phҧi ÿѭѫng ÿҫu vӟi các khiӃu nҥi cӫa cӝng ÿӗng ÿã phҧi lҳp
ÿһt thiӃt bӏ làm giҧm ô nhiӉm, ngoài ra còn phҧi xây dӵng thêm mӝt ngôi ÿӅn
Hindu nӳa ÿӇ ÿӅn bù nhӳng thiӋt hҥi khác cho ngѭӡi dân ӣ nѫi này3. NӃu tҩt cҧ
các cách ÿӅu thҩt bҥi, cӝng ÿӗng cNJng có thӇ sӁ dùng bҥo lӵc ÿӇ giҧi quyӃt vҩn
ÿӅ ÿó. Thí dө, ӣ Rio de Janeiro, cӝng ÿӗng xung quanh ÿã ÿҩu tranh chӕng lҥi
mӝt xѭӣng thuӝc da gây ô nhiӉm, buӝc các nhà quҧn lý phҧi di chuyӇn nó ra
vùng ngoҥi ô thành phӕ4.

3.2 Sӭc mҥnh cӫa thӏ trѭӡng

Các mӕi quan tâm môi trѭӡng cӫa các thành phҫn thӏ trѭӡng ÿã khuyӃn
khích mҥnh mӁ hѫn viӋc thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm (Hình 3.3). Ta ÿã biӃt vӅ
nhӳng ngѭӡi tiêu dùng xanh, song các nhà ÿҫu tѭ cNJng là nhӳng nhân vұt quan
trӑng. Mӭc ÿӝ ô nhiӉm cao có thӇ cNJng là dҩu hiӋu ÿӇ các nhà ÿҫu tѭ biӃt rҵng
quá trình sҧn xuҩt cӫa hӑ không có hiӋu quҧ. Các nhà ÿҫu tѭ còn ÿánh giá ÿѭӧc
nhӳng thiӋt hҥi vӅ tài chính có thӇ có do bӏ phҥt và giҧi quyӃt các vҩn ÿӅ vӅ trách
nhiӋm pháp lý. ViӋc cân nhҳc kӻ lѭӥng này lҥi trӣ nên quan trӑng hѫn trong
59
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

Hình 3.3 Các thӏ trѭӡng và các cѫ sӣ gây ô nhiӉm

ÿiӅu kiӋn có các thӏ trѭӡng chӭng khoán mӟi và các công cө tài chính quӕc tӃ:
thӏ trѭӡng vӕn có thӇ ÿӏnh giá lҥi công ty nӃu có nhӳng thông tin xҩu vӅ hoҥt
ÿӝng môi trѭӡng cӫa công ty ÿó. Mһt khác, nhӳng thông tin tӕt vӅ hoҥt ÿӝng
môi trѭӡng hay vӅ ÿҫu tѭ cho các công nghӋ sҥch hѫn có thӇ nâng cao lӧi nhuұn
ѭӟc tính cӫa công ty và do ÿó tăng giá trӏ cә phiӃu cӫa nó.

Mӝt sӕ nghiên cӭu ÿã khҷng ÿӏnh rҵng thӏ trѭӡng chӭng khoán cӫa Mӻ và
Canaÿa có phҧn ӭng mҥnh mӁ vӟi nhӳng thông tin vӅ môi trѭӡng. Bҧng 3.1 tәng
kӃt các minh chӭng trong nhӳng nghiên cӭu mӟi ÿây cho thҩy giá cә phiӃu tăng
nӃu có thông tin tӕt và giҧm nӃu có thông tin xҩu trong khoҧng 1-2%. LiӋu
nhӳng biӃn ÿӝng vӅ giá cә phiӃu có là ÿӝng lӵc thúc ÿҭy các cѫ sӣ gây ô nhiӉm
tiӃn hành làm sҥch không? Mӝt nghiên cӭu gҫn ÿây cӫa Konar và Cohen (1997)
vӅ các cѫ sӣ gây ô nhiӉm chҩt ÿӝc hҥi cho rҵng câu trҧ lӡi là “có”: các công ty
chӏu nhӳng tác ÿӝng xҩu nhҩt lên giá cә phiӃu ÿã giҧm phát thҧi nhiӅu nhҩt.

ĈӇ xác ÿӏnh xem liӋu nhӳng áp lӵc này có tác ÿӝng ÿӃn các công ty ӣ các
nѭӟc ÿang phát triӇn hay không, các nhà nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi
mӟi ÿây ÿã tiӃn hành mӝt nghiên cӭu vӟi quy mô lӟn vӅ tác ÿӝng cӫa thông tin
vӅ môi trѭӡng lên giá cә phiӃu ӣ Achentina, Chilê, Mêhicô và Philippin. Trong
sӕ bӕn nѭӟc ÿó không có nѭӟc nào có ÿѭӧc mӝt cѫ chӃ tӕt vӅ cѭӥng chӃ thi
hành các quy chӃ quҧn lý môi trѭӡng. Tuy nhiên, nghiên cӭu trên cho thҩy giá
cә phiӃu tăng lên khi các nhà chӭc trách phә biӃn rӝng rãi nhӳng hoҥt ÿӝng môi
trѭӡng tӕt cӫa công ty và giҧm khi phә biӃn các khiӃu nҥi cӫa công dân quanh
nhà máy5. Trên thӵc tӃ, mӭc ÿӝ phҧn ӭng lӟn hѫn rҩt nhiӅu so vӟi phҧn ӭng cӫa
các công ty Mӻ và Canaÿa trong bҧng 3.1: giá cә phiӃu tăng trung bình 20% khi
có nhӳng thông tin tӕt và giҧm tӯ 4 ÿӃn 15% khi có thông tin xҩu. Hình 3.4
minh hoҥ các tác ÿӝng kiӇu này cӫa hai công ty ӣ Philippin và Mêhicô. Nói
chung, rõ ràng là: ӣ mӑi nѫi, các thӏ trѭӡng vӕn ÿӅu tính ÿӃn nhӳng thông tin vӅ
hoҥt ÿӝng môi trѭӡng, ÿӇ ÿáp lҥi các công ty ÿã tiӃn hành làm sҥch môi trѭӡng.

60
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Mӝt ҧnh Bҧng 3.1 Tin tӭc vӅ môi trѭӡng và giá cә phiӃu ӣ Canaÿa và Mӻ
hѭӣng quan
trӑng khác cӫa
thӏ trѭӡng là bӝ
tiêu chuҭn ISO
14001 do Tә
chӭc Tiêu
chuҭn Quӕc tӃ
(ISO) ban hành.
Ĉó là bӝ tiêu
chuҭn mӟi nhҩt
vӅ thӵc hiӋn
quҧn lý môi trѭӡng trong hoҥt ÿӝng kinh doanh cӫa ISO. Ban ÿҫu tiêu chuҭn
ISO này bao gӗm các ÿӏnh mӭc cө thӇ vӅ hoҥt ÿӝng quҧn lý môi trѭӡng. Hàng
trăm công ty ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn ÿã có nhӳng thay ÿәi cҫn thiӃt ÿӇ ÿҥt
tiêu chuҭn nhұn chӭng chӍ ISO 14001. Ӣ Mêhicô, mӝt nghiên cӭu gҫn ÿây cho
thҩy ngay cҧ các xí nghiӋp nhӓ cNJng ÿang cӕ gҳng ÿӇ ÿѭӧc cҩp chӭng chӍ ISO
14001 nӃu hӑ muӕn ký kӃt hӧp ÿӗng phө vӟi các xí nghiӋp lӟn có chӭng chӍ
ISO (Chѭѫng 4).

Khi tính ÿӃn vai trò cӫa cӝng ÿӗng và thӏ trѭӡng, chúng ta có mӝt mô hình
tӕt hѫn nhiӅu ÿӇ giҧi thích vӅ nhӳng sӵ khác biӋt trong hành vi cӫa các cѫ sӣ
gây ô nhiӉm. Thұm chí ӣ nhӳng nѫi quҧn lý môi trѭӡng chính thӭc còn yӃu kém
hoһc chѭa có, nhӳng sӭc ép thông qua các kênh mӟi có thӇ làm các khoҧn phҥt
ѭӟc tính do gây ô nhiӉm cӫa nhà máy tăng ÿáng kӇ. Các cѫ sӣ gây ô nhiӉm sӁ

Hình 3.4 Tin tӭc vӅ môi trѭӡng và Giá cә phiӃu ӣ Philippin và Mêhicô

Ngu͛n: Dasgupta, Laplante và Mamingi (1997)

61
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

phҧn ӭng bҵng cách giҧm Hình 3.5 Cách nhìn tәng quát hѫn vӅ quҧn lý
phát thҧi do viӋc các thanh
tra viên cӫa chính phӫ
cѭӥng chӃ thӵc hiӋn các
tiêu chuҭn.

Thӵc tӃ này ÿѭӧc mô

tҧ ÿҫy ÿӫ trên tam giác
quҧn lý ӣ hình 3.5. Các
nhà quҧn lý môi trѭӡng
vүn giӳ vai trò quan trӑng
trong công tác kiӇm soát ô
nhiӉm, song vai trò cӫa hӑ
không còn bì bó buӝc
trong viӋc thiӃt lұp và
cѭӥng chӃ thӵc hiӋn các loҥi tiêu chuҭn và các loҥi phí nӳa. Thay vì thӃ, các nhà
quҧn lý môi trѭӡng có ÿѭӧc ÿòn bҭy thông qua các chѭѫng trình nhҵm cung cҩp
nhӳng thông tin cө thӇ cho cӝng ÿӗng và thӏ trѭӡng.

3.3 Chѭѫng trình PROPER ӣ lnÿônêxia

Chѭѫng trình tiên phong ӣ Inÿônêxia minh hoҥ cho mô hình hành ÿӝng
mӟi. Bҳt ÿҫu vào nhӳng năm 1980, Chính phӫ Inÿônêxia ÿã giao trách nhiӋm
cho BAPEDAL - Cѫ quan KiӇm soát ô nhiӉm Quӕc gia, cѭӥng chӃ thi hành các
tiêu chuҭn vӅ phát thҧi cӫa các nhà máy công nghiӋp. Song hoҥt ÿӝng cѭӥng chӃ
còn yӃu kém do kinh phí quҧn lý hҥn hҽp và nҥn hӕi lӝ gây cҧn trӣ cho toà án.
Trong khi ÿó sҧn lѭӧng công nghiӋp hàng năm tăng hѫn 10%. ĈӃn giӳa nhӳng
năm 1990 chính phӫ ÿã bҳt ÿҫu lo lҳng ÿӃn nguy cѫ thiӋt hҥi nghiêm trӑng do ô
nhiӉm.

Ĉѭѫng ÿҫu vӟi tình hình khó khăn ÿó, BAPEDAL quyӃt ÿӏnh khӣi xѭӟng
chѭѫng trình xӃp hҥng và công khai hoá kӃt quҧ hoҥt ÿӝng môi trѭӡng cӫa các
nhà máy Inÿônêxia. BAPEDAL hy vӑng sӭc ép ÿѭӧc tҥo nên này có thӇ mang
lҥi mӝt phѭѫng thӭc thúc ÿҭy tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý môi trѭӡng vӟi chi
phí thҩp, cNJng nhѭ tҥo ra các cѫ chӃ khuyӃn khích mӟi ÿӇ các nhà quҧn lý chҩp
nhұn các công nghӋ sҥch hѫn.

Chѭѫng trình này có tên là PROPER - chѭѫng trình kiӇm soát, ÿánh giá và
xӃp hҥng ô nhiӉm6. Trong khuôn khә PROPER, BAPEDAL xӃp hҥng hoҥt ÿӝng
môi trѭӡng cӫa tӯng cѫ sӣ gây ô nhiӉm (Hình 3.6). Các nhà máy ÿѭӧc xӃp hҥng
“màu ÿen” là các nhà máy không có bҩt kǤ cӕ gҳng nào ÿӇ kiӇm soát ô nhiӉm,
và gây ra nhӳng thiӋt hҥi nghiêm trӑng vӅ môi trѭӡng, còn “màu ÿӓ” chӍ các xí
nghiӋp ÿã tә chӭc mӝt sӕ hoҥt ÿӝng kiӇm soát ô nhiӉm song thiӃu sӵ tuân thӫ.
62
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Các nhà máy tuân thӫ Hình 3.6 XӃp hҥng các cѫ sӣ gây ô nhiӉm ӣ Inÿônêxia
triӋt ÿӇ các tiêu chuҭn
quӕc gia ÿѭӧc xӃp ӣ
hҥng “màu xanh da trӡi”
và các nhà máy có các
qui trình kiӇm soát phát
thҧi, qui trình sҧn xuҩt và
quҧn lý chҩt thҧi vѭӧt
ÿáng kӇ các tiêu chuҭn
quӕc gia, sӁ nhұn ÿѭӧc
mӭc xӃp hҥng “màu xanh
lá cây”. Nhӳng cѫ sӣ
thӵc hiӋn ÿѭӧc các tiêu
chuҭn quӕc tӃ sӁ ÿѭӧc
xӃp hҥng “vàng”.

Trong giai ÿoҥn thӱ

nghiӋm chѭѫng trình
PROPER, ÿѭӧc bҳt ÿҫu
vào ÿҫu năm 1995, BAPEDAL ÿã ÿánh giá mӭc ÿӝ ô nhiӉm ӣ 187 nhà máy (cѫ
quan này ÿã quyӃt ÿӏnh tұp trung vào ô nhiӉm nѭӟc trѭӟc tiên là vì hӑ ÿã có sӕ
liӋu và kinh nghiӋm trong lƭnh vӵc này). Nhóm các nhà máy ÿѭӧc ÿѭa vào
chѭѫng trình thӱ nghiӋm bao gӗm các cѫ sӣ gây ô nhiӉm cӥ vӯa và lӟn, nҵm ӣ
mӝt sӕ các lѭu vӵc sông trên ÿҧo Sumatra, Java và Kalimantan. Nhӳng ÿánh giá
ban ÿҫu cho thҩy có 2/3 các nhà máy không tuân
Hình 3.7 Trѭӟc PROPER thӫ các quy chӃ quҧn lý môi trѭӡng cӫa Inÿônêxia
(Hình 3.7). Theo tiêu chuҭn phѭѫng Tây thì kӃt quҧ
nói trên thұt ÿáng buӗn. song vүn có 1/3 các nhà
máy ÿѭӧc ÿánh giá là có tuân thӫ mһc dù
BAPEDAL không có khҧ năng cѭӥng chӃ thӵc thi
các qui chӃ quҧn lý. Thành công cӫa PT Indah Kiat
ÿã cho thҩy nguyên nhân: 2/3 cӫa tam giác quҧn lý
là các cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng và thӏ trѭӡng - ÿã vào
cuӝc mһc dù hoҥt ÿӝng vӟi thông tin nghèo nàn.
Các thành phҫn này thӵc sӵ ÿã tҥo áp lӵc ÿáng kӇ.

Phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng là mӝt hoҥt

ÿӝng chính trӏ và là mӝt sӵ kiӋn trên phѭѫng tiӋn
truyӅn thông, vì thӃ các nhà lãnh ÿҥo cӫa
BAPEDAL ÿã cân nhҳc kӻ lѭӥng vӅ chiӃn lѭӧc
trѭӟc khi phә biӃn các kӃt quҧ. Tháng 6/1995, Phó
Ngu͛n: BAPEDAL Tәng thӕng Inÿônêxia, ông Tri Sutrisno ÿã chӫ trì
mӝt buәi lӉ công khai trѭӟc quҫn chúng ÿӇ chúc
63
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

mӯng “nhӳng gѭѫng Bҧng 3.2 Tác ÿӝng cӫa chѭѫng trình PROPER 1995
tӕt” - ÿó là 5 nhà máy
ÿѭӧc xӃp hҥng màu
xanh có thành tích
vѭӧt mӭc các yêu cҫu
chính thӭc. Sau khi
trao giҧi thѭӣng cho
các cѫ sӣ hoҥt ÿӝng
tӕt nhҩt này,
BAPEDAL ÿã thông Ngu͛n: BAPEDAL
báo riêng cho các nhà
máy khác vӅ xӃp hҥng cӫa hӑ, và cho các nhà máy không tuân thӫ mӝt thӡi hҥn
sáu tháng ÿӇ làm sҥch trѭӟc khi phә biӃn toàn bӝ thông tin cho cӝng ÿӗng.

Ĉã xҧy ra viӋc tranh giành thӭ hҥng khi các nhà máy có các mӭc xӃp hҥng
màu ÿӓ và màu ÿen xem xét các phѭѫng án cӫa mình, và ÿӃn tháng 12/1995 ÿã
có nhӳng thay ÿәi rõ nét (Bҧng 3.2, Hình 3.8). Rõ ràng nhҩt là sӵ thay ÿәi cӫa
nhóm màu ÿen, ÿã rút xuӕng còn 50%. Mһt khác, các nhà máy màu ÿӓ cҧm thҩy
ít bӏ áp lӵc hѫn - chӍ cҧi thiӋn ÿѭӧc 6% trong thӡi kǤ trѭӟc khi phә biӃn thông
tin. Có mӝt nhà máy xanh bӏ thay ÿәi mӭc xӃp hҥng, song không phҧi chuyӇn
sang vàng: sau khi ÿѭӧc công bӕ vào tháng 6, các cӝng ÿӗng lân cұn ÿã cho
BAPEDAL biӃt rҵng nhà máy này trên thӵc tӃ ÿã gây ô nhiӉm nһng dѭӟi vӓ bӑc
kín ÿáo, và nó bӏ giҧm cҩp xuӕng màu ÿen. Tuy nhiên có 4 trong 6 nhà máy màu
ÿen ÿã cҧi thiӋn ÿѭӧc thành tích cӫa mình. ĈӃn tháng 12, còn lҥi 3 nhà máy -
mӝt nhà máy mӟi cӝng thêm hai nhà máy chұm tiӃn ӣ trên - là thuӝc nhóm màu
ÿen. KӃt quҧ thӵc sӵ cӫa nhӳng biӃn ÿәi này là sӕ nhà máy màu xanh da trӡi -
hay nhóm các nhà máy tuân thӫ ÿã tăng lên
Hình 3.8 Tác ÿӝng ban ÿҫu cӫa 18%. Nhѭ vұy, ngay cҧ trѭӟc khi thông tin
chѭѫng trình PROPER
ÿѭӧc phә biӃn, PROPER ÿã có nhӳng
thành công ÿáng kӇ.

Tháng 12/1995, BAPEDAL ÿã thӵc

hiӋn cam kӃt cӫa mình vӅ công khai hoá
hoàn toàn: phә biӃn các mӭc xӃp hҥng theo
nhóm công nghiӋp trong vòng vài tháng ÿӇ
thu hút sӵ chú ý cӫa các phѭѫng tiӋn truyӅn
thông. ĈӃn tháng 12/1996, nghƭa là mӝt
năm sau, ÿã có nhӳng cҧi thiӋn rõ rӋt (Bҧng
3.3, Hình 3.9). Sӕ các nhà máy tuân thӫ,
lúc ÿҫu chӍ chiӃm 1/3 tәng sӕ các nhà máy
ÿѭa vào thӱ nghiӋm, nay ÿã lên ÿӃn hѫn
Ngu͛n: BAPEDAL mӝt nӱa. Trong khi nhóm màu xanh lá cây

64
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

không có gì thay ÿәi Bҧng 3.3 Tác ÿӝng cӫa chѭѫng trình PROPER sau 18 tháng
thì nhóm màu xanh
da trӡi tăng 54%.
Nhóm các nhà máy
ÿӓ giҧm khoҧng
24% và nhóm màu
ÿen vүn tiӃp tөc
giҧm. ChӍ còn lҥi
mӝt nhà máy ÿѭӧc
xӃp hҥng màu ÿen -
Ngu͛n: BAPEDAL
giҧm 83% so vӟi
con sӕ ban ÿҫu cӫa nhóm này.

KӃt quҧ tӯ giӳa năm 1997 cho thҩy rҵng chѭѫng trình vүn tiӃp tөc có tác
ÿӝng mҥnh. Thí dө, các xӃp hҥng cӫa BAPEDAL vào tháng 12/1995 bao gӗm:
118 nhà máy không tuân thӫ (113 xӃp hҥng màu ÿӓ và 5 màu ÿen)7; song ÿӃn
tháng 6/1998, 38 trong sӕ các nhà máy trên ÿã ÿҥt ÿѭӧc mӭc xӃp hҥng màu xanh
lá cây và màu xanh da trӡi (Hình 3.10). ChӍ 18 tháng sau khi phә biӃn toàn bӝ
thông tin, chѭѫng trình PROPER ÿã giҧm ÿѭӧc hѫn 40% ô nhiӉm trong nhóm
nhà máy thӱ nghiӋm. Sӵ thay ÿәi ÿáng kӇ ÿã diӉn ra ӣ thӭ hҥng thҩp nhҩt: 4 nhà
máy ÿã nâng hҥng tӯ màu ÿen lên màu ÿӓ (3) và màu xanh da trӡi (1). Bӕn nhà
máy xӃp hҥng màu ÿӓ vào năm 1995 bӏ giáng cҩp xuӕng màu ÿen vào giӳa năm
1997 do ÿiӅu kiӋn cӫa nhӳng nhà máy này thay ÿәi, hoһc do có ÿѭӧc nhiӅu
thông tin hѫn. Vӟi sӵ hӛ trӧ liên tөc cӫa các lӵc lѭӧng chính trӏ, nhóm thӵc hiӋn
chѭѫng trình PROPER hy vӑng ÿӃn năm 2000, hàng năm sӁ tiӃn hành xӃp hҥng
cho 2000 nhà máy. BAPEDEL cNJng vүn tiӃp tөc theo ÿuәi phѭѫng pháp cӫa
riêng mình theo chiӃn lѭӧc phân nhóm mөc tiêu ABC cӫa Brazil, vì vұy tӹ lӋ vӅ
tәng ô nhiӉm nѭӟc trong khuôn khә PROPER sӁ lӟn hѫn rҩt nhiӅu so vӟi tӹ lӋ
cӫa 20.000 nhà máy ÿѭӧc xӃp hҥng cӫa Inÿônêxia (Hình 3.11). NӃu trong hai
năm tӟi, PROPER mӣ rӝng cho thêm 2000 nhà máy nӳa, thì nó sӁ bao trùm gҫn
10% các nhà máy công nghiӋp vӯa và lӟn cӫa Inÿônêxia, song chiӃm gҫn 90%
tәng ô nhiӉm nѭӟc. Khi mӣ rӝng diӋn bao trùm nhà máy, BAPEDAL dӵ kiӃn sӁ
xӃp hҥng các nhà máy theo cҧ các chҩt gây ô nhiӉm không khí và chҩt thҧi ÿӝc
hҥi.

3.4 Ĉánh giá PROPER

NӃu so vӟi tình hình quҧn lý trѭӟc ÿây ӣ Inÿônêxia, kӃt quҧ ÿáng chú ý này
cho thҩy viӋc xӃp hҥng và phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng có thӇ là nhӳng
công cө mҥnh ÿӇ cҧi thiӋn các ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn.
Có nhiӅu yӃu tӕ góp phҫn mang lҥi sӵ thành công cӫa chѭѫng trình PROPER.

65
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

Phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng và kiӇm soát ô nhiӉm

Có ÿѭӧc hӋ thӕng xӃp hҥng PROPER, Hình 3.9 KӃt quҧ phә biӃn thông tin
ngѭӡi dân ӣ thӃ mҥnh hѫn nhiӅu khi ÿàm
phán các thoҧ thuұn kiӇm soát ô nhiӉm vӟi
các nhà máy xung quanh. ĈiӅu này ÿһc
biӋt ÿúng bӣi vì sӵ thiӃu hөt thông tin có
thӇ làm cho nhұn thӭc cӫa cӝng ÿӗng bӏ sai
lӋch. Thí dө, ngѭӡi dân có thӇ thѭӡng
xuyên thҩy hoһc ngӱi thҩy ÿѭӧc ô nhiӉm
nѭӟc do chҩt hӳu cѫ và ô nhiӉm không khí
do ôxit lѭu huǤnh, song viӋc phát thҧi kim
loҥi hay chҩt ÿӝc có khҧ năng tích luӻ
trong các mô ÿӝng vұt thì không nhұn biӃt
ÿѭӧc. Và thұm chí ӣ nhӳng nѫi các chҩt
gây ô nhiӉm ÿѭӧc phát hiӋn rõ ràng, thì Ngu͛n: BAPEDAL
cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng có thӇ không ÿӫ khҧ
năng ÿӇ ÿánh giá mӭc ÿӝ tác ÿӝng lâu dài, hoһc xác ÿӏnh ÿѭӧc các cѫ sӣ gây ra
ô nhiӉm. HӋ thӕng PROPER ÿã bә sung các thông tin quan trӑng nhҩt vӅ vҩn ÿӅ
này và chӭng thӵc cho các khiӃu nҥi cӫa cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng có sӱ dөng xӃp
hҥng cӫa PROPER ÿӇ ÿҩu tranh vӟi các cѫ sӣ gây ra ô nhiӉm nghiêm trӑng.
PROPER còn cho phép mӛi cӝng ÿӗng chӑn mӝt cách dӉ dàng nhҩt mӭc chҩt
lѭӧng môi trѭӡng riêng cӫa mình.

Thông tin tӕt hѫn cNJng ҧnh hѭӣng ÿӃn thӏ trѭӡng trong tam giác hình 3.5.
Inÿônêxia có mӝt thӏ trѭӡng chӭng khoán mӟi và cho tӟi thӡi ÿiӇm trѭӟc cuӝc
Hình 3.10 Tác ÿӝng tăng thêm
khӫng hoҧng tài chính mӟi ÿây, nӅn kinh
tӃ công nghiӋp ÿang mӣ rӝng nhanh chóng
cӫa Inÿônêxia ÿã có nhu cҫu mҥnh mӁ vӅ
tín dөng. Vӟi xӃp hҥng cӫa PROPER thӏ
trѭӡng chӭng khoán có thӇ ÿӏnh giá chính
xác hѫn thӵc hiӋn môi trѭӡng cӫa các công
ty, và các ngân hàng có thӇ cân nhҳc yӃu tӕ
trách nhiӋm pháp lý liên quan ÿӃn ô nhiӉm
trong các quyӃt ÿӏnh cho vay cӫa mình.

Ĉӕi vӟi ngѭӡi tiêu dùng, xӃp hҥng

màu xanh lá cây hay vàng mӟi là ÿӫ; và
viӋc có các thông tin thông qua các
phѭѫng tiӋn nhѭ Internet - ÿѭӧc PROPER
dùng, có thӇ có ҧnh hѭӣng lӟn ÿӃn các
Ngu͛n: BAPEDAL quyӃt ÿӏnh cӫa hӑ8. Tҩt cҧ nhӳng yӃu tӕ ÿó

66
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

buӝc các cѫ sӣ Hình 3.11 Mӣ rӝng chѭѫng trình PROPER: “2000 vào năm 2000”
gây ô nhiӉm phҧi
làm sҥch môi
trѭӡng.

Bҧn thân
BAPEDAL cNJng
có lӧi trong viӋc
phә biӃn thông
tin cho cӝng
ÿӗng. Các tiêu
chuҭn môi trѭӡng
càng ÿѭӧc tuân
thӫ rӝng rãi thì
uy tín cӫa
BAPEDAL ÿӕi
vӟi ngành công nghiӋp, các tә chӭc phi chính phӫ, cӝng ÿӗng càng tăng và năng
lӵc thӵc hiӋn chӭc năng cӫa cѫ quan cNJng ÿѭӧc nâng lên. Tҩt cҧ các nhà quҧn lý
môi trѭӡng cҫn phҧi có nhӳng sӕ liӋu tin cұy vӅ tình trҥng ô nhiӉm cӫa các công
ty, tuy nhiên các công ty không tuân thӫ quy chӃ quҧn lý luôn có chӫ ý tӯ chӕi
không cung cҩp nhӳng thông tin này. Trong khuôn khә chѭѫng trình PROPER,
các công ty “sҥch” ÿӅu muӕn khҷng ÿӏnh mình. Trong khi ÿó BAPEDAL tұp
hӧp các cѫ sӣ gây ô nhiӉm nghiêm trӑng lҥi và ÿһt hӑ dѭӟi sӵ soi xét cӫa cӝng
ÿӗng. ViӋc khen thѭӣng các cѫ sӣ có thành tích tӕt còn làm cho các nhà quҧn lý
môi trѭӡng thoát khӓi nhӳng buӝc tӝi là hӑ chӕng lҥi kinh doanh.

Chѭѫng trình PROPER cҫn có sӵ tham gia cӫa BAPEDAL vì PROPER

không có nguӗn lӵc cNJng nhѭ không có sӵ hӛ trӧ pháp lý ÿӇ thӵc thi hӋ thӕng
dӵa trên tiêu chuҭn theo truyӅn thӕng. Các nhà quҧn lý BAPEDAL còn cho rҵng
hӑ không ÿӫ năng lӵc ÿӇ bҳt nӝp phí ô nhiӉm. Khi thҩy viӋc quҧn lý dӵa trên các
loҥi phí là mӝt hình thӭc giao dӏch nӝi bӝ giӳa BAPEDAL và nhà máy, cѫ quan
quҧn lý môi trѭӡng này lo ngҥi rҵng viӋc tham nhNJng cӫa các thanh tra viên sӁ
làm sai lӋch nhӳng thông tin vӅ phát thҧi và làm hӓng phѭѫng pháp dӵa trên thӏ
trѭӡng. Ngѭӧc lҥi, phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng cho phép các cӝng ÿӗng
kiӇm soát nhӳng yêu cҫu cӫa BAPEDAL vӅ công viӋc hàng ngày cӫa hӑ.

PROPER xӃp hҥng các nhà máy dӵa trên các tiêu chuҭn phát thҧi theo qui
ÿӏnh cӫa Inÿônêxia, song hӋ thӕng phә biӃn thông tin cNJng sӱ dөng các chuҭn
mӵc khác, nhѭ mӭc ÿӝ phát thҧi trung bình cӫa tӯng ngành công nghiӋp hoһc
các tiêu chuҭn quӕc tӃ. Trên thӵc tӃ, viӋc phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng
không cҫn phҧi dӵa vào các chuҭn mӵc ÿó - các nhà quҧn lý môi trѭӡng có thӇ
chӍ ÿѫn giҧn ÿѭa ra các sӕ liӋu phát thҧi cӫa tӯng nhà máy. Chѭѫng trình ÿăng
ký vұn chuyӇn và thҧi bӓ các chҩt gây ô nhiӉm cӫa các nѭӟc thuӝc khӕi OECD
67
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

Khung 3.1 Chѭѫng trình ÿiӅu tra các chҩt thҧi ÿӝc cӫa Mӻ
Chѭѫng trình ÿiӅu tra Tәng phát thҧi các hoá chҩt theo TRI 1988-1994 (1000 tҩn)
các chҩt thҧi ÿӝc cӫa Mӻ % biӃn ÿәi
(TRI) hàng năm báo cáo phát 1988 1992 1993 1994 1988-1994
thҧi cӫa hѫn 350 hoá chҩt Tәng phát thҧi khí 1024 709 630 610 -40
ÿӝc gây ô nhiӉm trong suҩt 1 Phát thҧi vào nѭӟc mһt 80 89 92 21 -73
thұp kӹ. KӇ tӯ khi Quӕc hӝi Xâm nhұp vào lòng ÿҩt 285 167 134 139 -51
Mӻ xây dӵng chѭѫng trình
Phát thҧi vào ÿҩt tҥi chӛ 218 149 125 128 -41
vào năm 1986, TRI ÿã công
bӕ tên, ÿӏa ÿiӇm và các loҥi Tәng các phát thҧi 1697 1113 981 899 -44

phát thҧi ÿӝc - theo hoá chҩt và phѭѫng giá các vҩn ÿӅ ô nhiӉm chung cӫa chúng.
tiӋn phát thҧi - cӫa các nhà máy có tӯ 10 (Quӻ bҧo vӋ môi trѭӡng ÿã duy trì mӝt
công nhân trӣ lên và có sӱ dөng ít nhҩt website hoà chӍnh nhҩt theo ÿӏa chӍ
10.000 pao (1 pao: 0,454kg) bҩt cӭ loҥi hoá http://www.scorecard.org)
chҩt nào nҵm trong danh mөc. Các phѭѫng Sӭc ép cӫa cӝng ÿӗng chӍ là mӝt trong
tiӋn truyӅn thông và các nhóm môi trѭӡng các kênh mà thông qua ÿó TRI khai thác
ÿã theo dõi sát sao các công bӕ hàng năm. nhӳng ҧnh hѭӣng cӫa mình. Giӟi tài chính
Bҧng dѭӟi ÿây cho thҩy các phát thҧi ÿӝc cNJng ÿã có phҧn ӭng mҥnh mӁ vӅ vҩn ÿӅ
cӫa Mӻ ÿã giҧm ÿáng kӇ kӇ tӯ khi có TRI. này. Nghiên cӭu cӫa Hamilton (1995) và
Các chѭѫng trình nhѭ TRI ÿã dùng Konar và Cohen (1997) cho thҩy doanh thu
nhӳng thông tin khác so vӟi các chѭѫng cӫa các hãng thѭѫng mҥi trên thӏ trѭӡng ÿã
trình kiӇu PROPER. Trong trѭӡng hӧp cӫa giҧm sút ÿáng kӇ khi lҫn ÿҫu tiên TRI
Inÿônêxia, cӝng ÿӗng biӃt rҵng công ty vӟi thông báo vӅ tình trҥng ô nhiӉm cӫa hӑ.
mӭc xӃp hҥng kém ÿã không tuân thӫ các Giá trӏ thӏ trѭӡng cӫa các hãng cNJng phҧn
tiêu chuҭn môi trѭӡng quӕc gia. Ngѭӧc lҥi, ӭng theo nhӳng thông tin vӅ nhӳng biӃn
các chѭѫng trình phә biӃn thông tin kiӇu ÿәi cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm chҩt ÿӝc liên quan
TRI lҥi ÿѭa ra nhӳng thông tin “thô” vӅ các ÿӃn phát thҧi ÿӝc cӫa các hãng khác. VӅ
phát thҧi ÿӝc mà không hӅ kèm theo giҧi phҫn mình, các kӃt quҧ này cNJng kích thích
thích hoһc ÿánh giá rӫi ro nào. ÿáng kӇ ÿӃn viӋc làm sҥch: sӕ các hãng có
Vҩn ÿӅ ӣ chӛ có mӝt sӕ hoá chҩt do thӏ trѭӡng chӭng khoán lӟn nhҩt tuyên bӕ
TRI thӕng kê khá nguy hiӇm ngay cҧ vӟi giҧm phát thҧi nhiӅu hѫn các hãng khác.
liӅu lѭӧng thҩp, trong khi ÿó có các hoá NhiӅu nghiên cӭu ÿiӇn hình khác cNJng cho
chҩt khác chӍ ÿӝc hҥi sau khi tiӃp chѭѫng thҩy TRI ÿã thúc giөc các hãng phҧi nâng
trình phә biӃn thông tin thô ÿó ÿôi khi lҥi cao khҧ năng quҧn lý vұt tѭ và chҩt thҧi cӫa
cҧnh báo công chúng mӝt cách không cҫn mình.
thiӃt và gây áp lӵc buӝc các ngành công Sӵ thành công trên ÿã kích thích các
nghiӋp phҧi thӵc hiӋn các chѭѫng trình nѭӟc khác làm theo, chҷng hҥn nhѭ
giҧm ô nhiӉm vӟi chi phí cao nhѭng ít ÿem Chѭѫng trình ÿiӅu tra chҩt thҧi hoá chҩt cӫa
lҥi lӧi ích vӅ mһt xã hӝi. Các nhà nghiên Vѭѫng quӕc Anh, tài trӧ cӫa OECD cho
cӭu hàn lâm và các tә chӭc phi chính phӫ Chѭѫng trình Ĉăng ký vұn chuyӇn và Phát
ÿã sӱ dөng các phѭѫng tiӋn truyӅn thông thҧi các chҩt gây ô nhiӉm (PRPT) ӣ Ai
nhѭ Internet ÿӇ thông tin cho cӝng ÿӗng vӅ Cұp, Cӝng hoà Séc và Mêhicô. Các
nhӳng rӫi ro tѭѫng ÿӕi cӫa các hoá chҩt chѭѫng trình PRPT có sӱ dөng mүu cӫa
khác nhau, và giúp các cӝng ÿӗng nhұn TRI nhѭng chӍ giӟi hҥn trong các chҩt có
dҥng các chҩt gây ô nhiӉm chính và ÿánh mӭc ÿӝ ÿӝc hҥi tѭѫng ÿӕi cao.
68
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

và Chѭѫng trình ÿiӅu tra các chҩt thҧi ÿӝc cӫa Mӻ (Khung 3.l) là nhӳng thí dө
vӅ các chѭѫng trình phә biӃn thông tin theo kiӇu này.

Tuy nhiên, ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn các hӋ thӕng theo kiӇu PROPER có
vҿ nhѭ vào cuӝc nhanh chóng hѫn. Sӭc mҥnh cӫa chúng có thӇ do hai nguyên
nhân chính: phù hӧp cách quҧn lý dӵa trên tiêu chuҭn mà hiӋn còn ÿang nҵm
trong sách vӣ ӣ mӑi nѫi; và chúng ÿánh giá các hoҥt ÿӝng môi trѭӡng mӝt cách
rõ ràng, ÿѫn giҧn, dӉ dàng thӇ hiӋn trên các phѭѫng tiӋn truyӅn thông và dӉ hiӇu
ÿӕi vӟi ngѭӡi dân.

VӅ nguyên tҳc, tӯng ÿӏa phѭѫng có thӇ xây dӵng các ÿiӇm chuҭn hoҥt ÿӝng
cho riêng mình ÿӇ ÿҧm bҧo ÿѭӧc tính linh hoҥt và hiӋu quҧ tӕi ÿa. Thí dө, mӝt
khu vӵc dân cѭ thѭa thӟt có ít các hӋ sinh thái quan trӑng, có thӇ sӱ dөng các
tiêu chuҭn lӓng lҿo hѫn so vӟi mӝt khu công nghiӋp có mұt ÿӝ dân cѭ cao nҵm ӣ
vùng ÿҫu nguӗn phía trên mӝt khu bҧo tӗn biӇn. Mӝt nhà máy ÿѭӧc xӃp hҥng
màu xanh lá cây ӣ mӝt khu vӵc này có thӇ ÿѭӧc xӃp hҥng màu ÿӓ ӣ mӝt khu vӵc
khác. Cҧ phѭѫng tiӋn truyӅn thông ÿҥi chúng và các nhà hoҥt ÿӝng chính trӏ ÿӅu
không thoҧi mái vӟi sӵ ÿa dҥng này, và các chӫ thӇ cӫa thӏ trѭӡng trong và
ngoài nѭӟc và các tә chӭc phi chính phӫ cNJng thҩy ràng hӋ thӕng ÿa ÿiӇm chuҭn
rҩt dӉ gây nhҫm lүn.

Nhѭ chúng ta ÿã thҩy, các tiêu chuҭn thӕng nhҩt có thӇ làm tăng các chi phí
kiӇm soát ô nhiӉm. ĈӇ ÿiӅu chӍnh nhӳng khác biӋt giӳa các khu vӵc và nâng cao
hiӋu suҩt cӫa hӋ thӕng kiӇu PROPER, các ÿiӇm chuҭn hoҥt ÿӝng quӕc gia có thӇ
có cho ba loҥi quy mô nhà máy, ba mӭc chҩt lѭӧng môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng (ô
nhiӉm nһng, trung bình và nhҽ) và chúng thay ÿәi theo ngành công nghiӋp.

Các chi phí cӫa PROPER

Các chi phí trӵc tiӃp cӫa PROPER bao gӗm các chi phí liên quan ÿӃn viӋc
xây dӵng hӋ thӕng xӃp hҥng và phә biӃn kӃt quҧ trên cѫ sӣ thông tin hiӋn có vӅ
phát thҧi. Tuy nhiên, trong khoҧng 18 tháng ÿҫu cӫa chѭѫng trình, BAPEDAL
ÿã dành phҫn lӟn nguӗn lӵc cӫa chѭѫng trình ÿӇ nâng cao năng lӵc cӫa cѫ quan
trong hoҥt ÿӝng thu thұp và phân tích các dӳ liӋu - là nhӳng công viӋc cҫn thiӃt
ÿӕi vӟi bҩt kǤ mӝt chѭѫng trình kiӇm soát ô nhiӉm có hiӋu quҧ. Chѭѫng trình
thӱ nghiӋm còn thuê cҧ các chuyên gia tѭ vҩn nѭӟc ngoài, mһc dù kӇ tӯ khi hoҥt
ÿӝng PROPER ÿã sӱ dөng chuyên gia nѭӟc ngoài tuy ӣ mӭc ÿӝ thҩp hѫn rҩt
nhiӅu.

Ngoài các chi phí bә sung trên, trong 18 tháng ÿҫu PROPER ÿã chi khoҧng
100.000 ÿô la. Vӟi 187 nhà máy ÿѭӧc xӃp hҥng, nhѭ vұy chi phí cho mӛi nhà
máy khoҧng 535 ÿôla, hoһc 360 ÿôla mӛi năm - chӍ 1 ÿôla/ngày. NӃu vӟi chi

69
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

tiêu này giҧm ÿѭӧc 40% ô nhiӉm hӳu cѫ các nguӗn nѭӟc, thì PROPER phҧi
ÿѭӧc ÿánh giá là chѭѫng trình chi phí - hiӋu quҧ ӣ mӭc tuyӋt vӡi.

Tҩt nhiên, viӋc thӱ nghiӋm này ÿѭӧc tiӃn hành sau khi các chuyên gia tѭ
vҩn quӕc tӃ rút ÿi và các cѫ sӣ công nghiӋp ÿӏa phѭѫng ÿã nhұn thҩy rҵng
PROPER ÿӗng nghƭa vӟi tăng sӭc ép liên tөc ÿӕi vӟi kiӇm soát ô nhiӉm. Ӣ
Inÿônêxia, ngѭӡi ta thѭӡng ghép nhӳng khó khăn mà các chѭѫng trình gһp phҧi
vӟi khӫng hoҧng kinh tӃ. Và ÿiӅu này cNJng làm cho BAPEDAL bӏ cҳt giҧm
ÿáng kӇ nguӗn kinh phí. Song ÿiӅu nghӏch lý là, cuӝc khӫng hoҧng dѭӡng nhѭ
lҥi làm tăng thêm sӭc lôi cuӕn mҥnh mӁ cӫa PROPER. Do các nguӗn lӵc giành
cho hoҥt ÿӝng quan trҳc và cѭӥng chӃ nhѭ thѭӡng lӋ bӏ cҳt giҧm, các nhà lãnh
ÿҥo Inÿônêxia ÿã bӏ lôi cuӕn hѫn bӣi ÿòn bҭy vӟi chi phí thҩp cӫa cӝng ÿӗng và
hoҥt ÿӝng cӫa thӏ trѭӡng trong chѭѫng trình PROPER.

Tóm lҥi, các chѭѫng trình kiӇu PROPER có hiӋu quҧ bӣi chúng ÿã chuyӇn
nhӳng kênh chѭa tiӃp cұn ÿѭӧc thành quy chӃ quҧn lý chính thӭc. Tuy nhiên,
mӝt nghiên cӭu mӟi ÿây cho thҩy PROPER có tác ÿӝng không tѭѫng xӭng ÿӕi
vӟi các nhà máy nhӓ có chi phí biên giҧm ô nhiӉm cao (Khung 3.2). Tác ÿӝng
cӫa PROPER cNJng thay ÿәi tuǤ theo hình thӭc sӣ hӳu nhà máy: các công ty ÿa
quӕc gia có tiӃng tăm phҧn ӭng mҥnh nhҩt, sau ÿó là các công ty tѭ nhân trong
nѭӟc, rӗi ÿӃn các xí nghiӋp quӕc doanh. Nhѭ vұy, PROPER làm cho các nhà
máy cҳt giҧm ô nhiӉm, song nó ÿã ÿһt gánh nһng lên các nhà máy nhӓ và các
công ty ÿa quӕc gia. Phҧi thҩy rҵng các công ty ÿa quӕc gia có thӇ chӏu ÿӵng,
song các nhà máy nhӓ thì có thӇ không chӏu ÿѭӧc nhӳng gánh nһng ÿó. Trong
chѭѫng sau, chúng tôi sӁ nêu lên cách thӭc Chính phӫ tұp trung các nӛ lӵc ÿӇ có
thӇ giúp các nhà máy nhӓ khҳc phөc bҩt lӧi này.

Thӵc thi các chѭѫng trình kiӇu PROPER ӣ các nѭӟc khác

Khi tác ÿӝng cӫa PROPER bҳt ÿҫu trӣ nên rõ ràng, các nѭӟc khác vүn còn
dè dһt ÿӇ ý vӟi câu hӓi: vì “ sӵ hә thҽn” là ÿӝng cѫ mҥnh mӁ cӫa chѭѫng trình
phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng nên phҧi chăng nӅn văn hoá cӫa ngѭӡi
Inÿônêxia ÿã làm cho chѭѫng trình có hiӋu quҧ ÿһc biӋt? Câu trҧ lӡi là không
bӣi vì các nѭӟc khác ÿã bҳt ÿҫu các chѭѫng trình kiӇu PROPER.

Nӛ lӵc lӟn nhҩt là ӣ Philippin, nѫi Bӝ Môi trѭӡng và Tài nguyên thiên
nhiên cӫa Philippin (DENR) ÿã xây dӵng ÿѭӧc mӝt chѭѫng trình tѭѫng tӵ nhѭ
PROPER, gӑi là Ecowatch (Giám sát sinh thái). Tháng 4/1997, Ecowatch ÿã
công bӕ bҧn báo cáo ÿҫu tiên cӫa mình vӅ 52 nhà máy trong vùng Manila. Tәng
kӃt cho thҩy 48 nhà máy ÿѭӧc xӃp vào hҥng ÿӓ hoһc ÿen, nhѭ vұy có tӟi 92% sӕ
nhà máy không tuân thӫ. CNJng nhѭ ӣ Inÿônêxia, luұn cӭ ÿӇ thӵc hiӋn chѭѫng
trình phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng là sӵ không thành công cӫa các phѭѫng
pháp truyӅn thӕng (Hình 3.12).
70
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
Khung 3.2 Nhӳng thay ÿәi vӅ mô hình tuân thӫ trong phҥm vi PROPER
Hình 3.7 trình bày tóm tҳt các mӭc
ÿӝ tuân thӫ ban ÿҫu cӫa 187 nhà máy
thuӝc nhóm thӱ nghiӋm cӫa PROPER.
Các phân tích sѫ bӝ cӫa BAPEDAL và
Ngân hàng ThӃ giӟi vӅ tác ÿӝng cӫa
chѭѫng trình ÿã cho thҩy ҧnh hѭӣng cӫa
quy mô nhà máy, hình thӭc sӣ hӳu (nhà
nѭӟc, ÿӏa phѭѫng, ÿa quӕc gia), mӭc
ÿӏnh hѭӟng xuҩt khҭu, tӍnh, ngành công
nghiӋp ÿӃn sӵ tuân thӫ.
Trong thӡi kǤ ÿҫu cӫa chѭѫng trình
PROPER, quy mô và hình thӭc sӣ hӳu
có liên quan mҥnh mӁ và tích cӵc vӟi
viӋc tuân thӫ; sӵ khác nhau vӅ ngành
cNJng quan trӑng, song hình thӭc sӣ hӳu
ÿa quӕc gia thì không có ҧnh hѭӣng gì.
Sau 18 tháng, các mô hình tuân thӫ rҩt
khác nhau. Quy mô cӫa nhà máy, hình
thӭc sӣ hӳu, sӵ khác nhau vӅ ngành ÿã
không còn ÿóng vai trò quan trӑng nhѭ
yӃu tӕ xác ÿӏnh mӭc tuân thӫ nӳa. Tuy
nhiên, hình thӭc sӣ hӳu ÿa quӕc gia lҥi
có vai trò rҩt quan trӑng, trong khi ÿó
ÿӏnh hѭӟng xuҩt khҭu lҥi theo mӝt cách
khác - chuyӇn sang hѭӟng tiêu cӵc.
Chúng tôi nhìn nhұn vҩn ÿӅ này nhѭ
sau. Quy mô nhà máy: Trѭӟc khi thӵc
hiӋn PROPER, nhiӅu nhà máy lӟn có
chi phí giҧm ô nhiӉm thҩp ÿã thӵc sӵ
giҧm phát thҧi vì hӑ phҧi ÿѭѫng ÿҫu vӟi
các khoҧn phҥt dӵ tính rҩt lӟn do gây ô
nhiӉm tӯ phía cӝng ÿӗng và hoҥt ÿӝng
thӏ trѭӡng. Vì các nhà máy nhӓ hѫn có
chi phí giҧm ô nhiӉm cao hѫn ÿã không
cҳt giҧm ô nhiӉm trong “cѫ chӃ cNJ”, hӑ
ÿã tìm thҩy mình ngay khi chѭѫng trình
PROPER bҳt ÿҫu. Sӭc ép nҧy sinh ÿã
buӝc hӑ phҧi tuân thӫ tѭѫng ÿѭѫng vӟi
các nhà máy lӟn. Hình thӭc sӣ hӳu:
Khi PROPER bҳt ÿҫu, các nhà máy
thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc ӣ Inÿônêxia tuân
thӫ hѫn mӭc trung bình. Ĉây là mӝt viӋc
không bình thѭӡng theo các tiêu chuҭn
quӕc tӃ, bӣi vì khi nghiên cӭu vӅ các
nѭӟc khác thì thҩy rҵng nhӳng nhà máy
thuӝc nhóm này ÿӅu là các nhà máy gây
ô nhiӉm nһng (Chѭѫng 5). Tuy nhiên,
sau 18 tháng, tình hình tuân thӫ cӫa các
nhà máy sӣ hӳu nhà nѭӟc không khác
biӋt nhiӅu so vӟi các nhà máy sӣ hӳu tѭ
nhân trong nѭӟc. Ĉӕi vӟi các nhà máy
ÿa quӕc gia thì ngѭӧc lҥi. Cùng xuҩt
phát ngang hàng vӟi các cѫ sӣ tѭѫng
ӭng trong nѭӟc, sau ÿó các nhà máy ÿa
quӕc gia ÿã có bѭӟc nhҧy vӑt trong viӋc
cҧi thiӋn tuân thӫ. Các kӃt quҧ này cho
thҩy có nhiӅu mӭc nhҥy cҧm ÿӕi vӟi uy
tín môi trѭӡng: các công ty ÿa quӕc gia
là dӉ nhҥy cҧm nhҩt, sau ÿó là các công
ty tѭ nhân trong nѭӟc, tiӃp theo là các xí
nghiӋp nhà nѭӟc. PROPER ÿã tăng
cѭӡng viӋc kiӇm soát ô nhiӉm trong tҩt
cҧ các loҥi nhà máy, song mӭc ÿӝ ÿáp
ӭng rҩt khác nhau. KӃt quҧ này phù hӧp
vӟi quan ÿiӇm cho rҵng viӋc phә biӃn
thông tin cho cӝng ÿӗng ÿã tҥo ÿòn bҭy
cho kiӇm soát ô nhiӉm thông qua vұn
hành cӫa các thӏ trѭӡng mà trong ÿó
hoҥt ÿӝng môi trѭӡng cNJng ÿѭӧc ÿӏnh
giá.
Thұt nghӏch lý, dѭӡng nhѭ sӵ ÿáp
ӭng cӫa các nhà máy ÿӏnh hѭӟng xuҩt
khҭu lҥi chұm chҥp hѫn. Các nhà máy
này phҧn ӭng chұm hѫn so vӟi các nhà
máy ÿӏnh hѭӟng trong nѭӟc, nên sӵ tuân
thӫ tѭѫng ÿӕi (chӭ không phҧi là tuyӋt
ÿӕi) trӣ nên chұm hѫn sau 18 tháng. KӃt
quҧ cho thҩy là các kênh thӏ trѭӡng khác
nhau có mӭc ÿӝ nhҥy cҧm vӟi thông tin
môi trѭӡng khác nhau: các cә ÿông quӕc
tӃ có thӇ nhҥy cҧm vӟi hoҥt ÿӝng môi
trѭӡng hѫn so vӟi các nhà nhұp khҭu
quӕc tӃ.
71
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

ĈӇ xây dӵng Hình 3.12 Phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng ӣ Philippin
Ecowatch, Chính phӫ
Philippin ÿã theo ÿuәi
chiӃn lѭӧc giӕng nhѭ
cӫa BAPEDAL. Tәng
thӕng Fidel Ramos ÿã
chúc mӯng các nhà máy
ÿѭӧc xӃp hҥng màu
xanh da trӡi tҥi mӝt buәi
lӉ công khai (không có
nhà máy nào ÿѭӧc xӃp
hҥng màu xanh lá cây Ngu͛n DENR
hoһc vàng). Các nhà máy màu ÿen và ÿӓ ÿѭӧc thông báo riêng vӅ mӭc xӃp hҥng
cùng vӟi thӡi hҥn ÿӇ giҧm ô nhiӉm. Tháng 11/1998 viӋc phә biӃn thông tin cho
cӝng ÿӗng ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn vӟi sӵ tham gia cӫa các phѭѫng tiӋn thông tin ÿҥi
chúng. CNJng nhѭ trѭӡng hӧp cӫa Inÿônêxia, chѭѫng trình ÿã làm tăng ÿáng kӇ
sӕ các nhà máy tuân thӫ các qui chӃ quҧn lý quӕc gia. Mһc dù không có nhà máy
nào ÿҥt ÿѭӧc mӭc xanh lá cây hay vàng, nhѭng sӕ các nhà máy ÿҥt mӭc xanh da
trӡi ÿã tăng tӯ 8% vào tháng 4/1997 lên 58% vào tháng 11/1998. Sӕ nhà máy ÿҥt
mӭc ÿӓ ÿã giҧm nhanh, trong khi các nhà máy ÿҥt mӭc ÿen vүn hҫu nhѭ không
ÿәi.

Các nѭӟc Hình 3.13 Sӵ kӃ thӯa cӫa chѭѫng trình PROPER

khác cNJng theo sát
bѭӟc ÿi cӫa
Inÿônêxia và
Philippin. Mêhicô
ÿang xây dӵng
mӝt chѭѫng trình
gӑi là Các ChӍ tiêu
hoҥt ÿӝng môi
trѭӡng công cӝng,
hay gӑi là PEPI
(Public
Environmental
Performance
Indicators).
Chѭѫng trình phә
biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng cӫa Côlombia cNJng sӁ hӛ trӧ hӋ thӕng phí ô nhiӉm
cӫa nѭӟc này. Ít nhҩt cNJng có 5 nѭӟc khác ÿã bҳt ÿҫu thӵc hiӋn chѭѫng trình thӱ
nghiӋm hoһc tích cӵc xem xét các hӋ thӕng kiӇu PROPER (Hình 3.13). Thұt rõ
ràng, nhӳng gì ÿã bҳt ÿҫu tӯ Inÿônêsia ÿang trӣ thành mӝt làn sóng quӕc tӃ.
72
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

3.5 ĈiӅu tiӃt ô nhiӉm và tăng cѭӡng tính công bҵng trong kӹ
nguyên thông tin

ViӋc chҩp nhұn rӝng rãi chѭѫng trình PROPER phҧn ánh xu thӃ rӝng lӟn
hѫn cӫa chính sách công cӝng. Các sinh viên trong lƭnh vӵc phát triӇn kinh tӃ
ÿang chú ý sâu hѫn tӟi vai trò cӫa ÿҫu tѭ xã hӝi - các mӕi quan hӋ và các thӇ chӃ
chính thӭc thúc ÿҭy phát triӇn cӝng ÿӗng. Tѭѫng tӵ, các hӑc giҧ trong ngành
luұt cNJng ÿang tұp trung vào viӋc bә sung lүn nhau giӳa các chuҭn mӵc xã hӝi
ÿang ÿѭӧc các cӝng ÿӗng sӱ dөng ÿӇ thӵc hiӋn các chѭѫng trình phә biӃn thông
tin cho cӝng ÿӗng, và các bӝ luұt chính thӕng. Thӵc tӃ cho thҩy các cѫ chӃ ÿiӅu
tiӃt chính thӭc và không chính thӭc thӭc luôn luôn cùng tӗn tҥi, song các cѫ chӃ
không chính thӭc vүn chiӃm ѭu thӃ hѫn ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn vӟi các thӇ
chӃ quҧn lý còn yӃu kém9.

Trong chính sách vӅ môi trѭӡng, cách nghƭ mӟi vӅ vai trò ҧnh hѭӣng ÿӏa
phѭѫng ÿã phҧn ánh sӵ hiӇu biӃt sâu sҳc cӫa nhà kinh tӃ ÿѭӧc giҧi Nôben
Ronald Coase', là ngѭӡi ÿã tӓ ý nghi ngӡ hiӋu quҧ cӫa quy chӃ quҧn lý truyӅn
thӕng khi cho rҵng các nҥn nhân cӫa ô nhiӉm, cNJng nhѭ các nhà quҧn lý môi
trѭӡng, có thӇ hành ÿӝng nӃu nhѭ hӑ nhұn thӭc ÿѭӧc rҵng lӧi ích lӟn hѫn chi
phí10. Nhѭ Coase nhұn ÿӏnh, nhӳng chi phí này bҳt nguӗn tӯ nhu cҫu phҧi có và
phân tích thông tin, ÿӕi phó vӟi các cѫ sӣ gây ô nhiӉm, và dàn xӃp các cuӝc hoà
giҧi. Không có nhӳng thông tin tӕt thì nhӳng cuӝc hoà giҧi có thӇ không ÿҥt
ÿѭӧc kӃt quҧ tӕi ѭu. Các cѫ sӣ gây ô nhiӉm và các nhà quҧn lý môi trѭӡng
thѭӡng có hiӇu biӃt cө thӇ nhҩt vӅ các loҥi phát thҧi; song các cѫ sӣ gây ô nhiӉm
lҥi không sҹn sàng chia sҿ các thông tin ÿó nӃu nhѭ không có sӭc ép tӯ bên
ngoài, và tính trì trӋ cӫa thói quan liêu và/hoһc nhӳng bҩt cұp trong hӋ thӕng
pháp luұt thѭӡng cҧn trӣ các nhà quҧn lý môi trѭӡng trong hoҥt ÿӝng chia sҿ
thông tin. Hѫn nӳa, ngay cҧ khi dân chúng có thông tin vӅ phát thҧi có thӇ hӑ
cNJng không hiӇu mӝt cách ÿҫy ÿӫ vӅ nhӳng rӫi ro mà hӑ sӁ gһp phҧi. Vì nhӳng
ngѭӡi gây ô nhiӉm cNJng chính là nhӳng ngѭӡi chӫ, nên nhӳng thông tin tӕt vӅ
các chi phí giҧm ô nhiӉm cNJng quan trӑng ÿӕi vӟi hӑ.

Tóm lҥi, ÿӇ các cuӝc thѭѫng lѭӧng tҥi ÿӏa phѭѫng có hiӋu quҧ cҫn có
nhӳng thông tin môi trѭӡng tӕt, và thѭӡng thì các nhà quҧn lý môi trѭӡng là
ngѭӡi cung cҩp nhӳng thông tin này mӝt cách tӕt nhҩt. Hӑ có thӇ ÿóng mӝt vai
trò mӟi quan trӑng nӃu tұp trung nhiӅu hѫn các nguӗn lӵc cho công tác thu thұp
và phә biӃn thông tin, bao gӗm cҧ viӋc phә biӃn thông tin vӅ các cѫ sӣ gây ô
nhiӉm. Song vai trò mӟi cӫa các nhà quҧn lý môi trѭӡng không có nghƭa là hӑ
phҧi tӯ bӓ vai trò truyӅn thӕng cӫa mình. Cѭӥng chӃ thӵc hiӋn các quy chӃ quҧn
lý mӝt cách hiӋu quҧ tӵ nó vүn là viӋc hӃt sӭc quan trӑng - và bӣi vì các khoҧn
phҥt có thӇ làm cho thӏ trѭӡng vӕn phҧn ӭng vӟi viӋc ÿѭa ra công khai các cѫ sӣ
không tuân thӫ. Hѫn nӳa, giӕng nhѭ trѭӡng hӧp cӫa PT Indah Kiat ӣ Sumatra,
các nhà quҧn lý môi trѭӡng có thӇ khuyӃn khích các cuӝc ÿàm phán ӣ ÿӏa
73
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

phѭѫng bҵng viӋc thúc ÿҭy thѭѫng lѭӧng, cung cҩp thông tin khách quan cho
các bên tham gia thѭѫng lѭӧng, và phѭѫng sách cuӕi cùng là ÿe doҥ xӱ phҥt
hành chính ÿӕi vӟi các nhà máy không tuân thӫ, tӯ chӕi không thѭѫng lѭӧng vӟi
các nҥn nhân bӏ ô nhiӉm.

Các nhà quҧn lý có thӇ ÿáp ӭng các nhu cҫu bҧo vӋ môi trѭӡng ÿһc biӋt cӫa
các cӝng ÿӗng nghèo khә. Ӣ các nѭӟc khác nhau nhѭ Mӻ, Trung Quӕc, Braxin,
và Inÿônêxia, sӵ khác biӋt lӟn trong hoҥt ÿӝng môi trѭӡng cӫa các nhà máy
phҧn ánh các ÿһc ÿiӇm kinh tӃ xã hӝi cӫa các khu vӵc xung quanh11. Cѭ dân ÿӏa
phѭѫng gây sӭc ép mӝt cách có hiӋu quҧ hѫn ÿӕi vӟi các cѫ sӣ gây ô nhiӉm nӃu
hӑ giàu có hѫn, có giáo dөc hѫn và có khҧ năng thѭѫng lѭӧng tӕt hѫn vì hӑ có
nhiӅu lӵa chӑn vӅ công ăn viӋc làm hѫn. Ӣ các nѭӟc phát triӇn, hiӋn tѭӧng gӑi là
NIMBY (not in my back yard - không phҧi ӣ sân sau nhà tôi) bҳt nguӗn tӯ khҧ
năng cӫa cӝng ÿӗng giàu có trong viӋc loҥi bӓ hoàn toàn các hoҥt ÿӝng gây ô
nhiӉm. Sӵ lo lҳng vӅ viӋc làm có thӇ làm cho nhӳng ngѭӡi nghèo hoan nghênh
các hoҥt ÿӝng công nghiӋp, song hӑ lҥi thiӃu nhӳng ҧnh hѭӣng chính trӏ cҫn
thiӃt và thiӃu thông tin vӅ môi trѭӡng ÿӇ tham gia thѭѫng lѭӧng trong các thoҧ
thuұn vӅ kiӇm soát ô nhiӉm. Phát triӇn kinh tӃ vӅ lâu vӅ dài có thӇ là liӅu thuӕc
giҧi ÿӝc tӕt nhҩt ÿӕi vӟi nhӳng vҩn ÿӅ nhѭ thӃ, song trong lúc này các tҫng lӟp
ngѭӡi nghèo khә có thӇ ÿang phҧi hӭng chӏu nҥn ô nhiӉm quá mӭc12. Ӣ ÿây các
cѫ quan môi trѭӡng có thӇ giúp ÿӥ bҵng cách giáo dөc cho các cӝng ÿӗng vӅ các
rӫi ro do ô nhiӉm mà hӑ sӁ phҧi gánh chӏu và ÿҧm bҧo ÿӇ các cѫ sӣ gây ô nhiӉm
phҧi tuân thӫ theo các tiêu chuҭn quӕc gia cѫ bҧn. Chúng ta sӁ quay trӣ lҥi vҩn
ÿӅ này trong chѭѫng 4.

Tài liӋu tham khҧo

Afsah, S., B. Laplante, D. Shaman, and D. Wheeler, 1997, “Creating Incentives

to Control Pollution,” World Bank DEC Note, No. 31, July.

Afsah, S., B. Laplante, and D. Wheeler, 1997, “Regulation in the

Information Age: Indonesia's Public Information Program For Environmental

Management,” World Bank, March.

Afsah, S., and J. Vincent, 1997, “Putting Pressure on Polluters: Indonesia's

PROPER Program,” A Case Study for the HIID 1997 Asia Environmental
Economics Policy Seminar (Harvard Institute for Intemational
Development), March.

Agarwal, A., R. Chopra, and K. Sharma, 1982, “The State of India’s

Environment, 1982,” New Delhi, India: Centre for Science and
Environment.

74
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Arora, S., and T. Cason, 1994, “Why do Firms Volunteer to Exceed

Environmental Regulations? Understanding Participation in EPA'S 33/50
Program,” Land Economics, Vol.72, No.4, 413-32

Clifford, M., 1990, “Kicking up a stink: South Korean Govemment reels from
anti-pollution backlash,” Far Eastern Economic Review, Oct. 18, 72-3.

Coase, R., 1960, “The Problem of Social Cost,” The Journal of Law and
Economics, Vol. 3, October, 1-44.

Cribb, R., 1990, “The Politics of Pollution Control in Indonesia,”

Asiansurvey,Vol. 30, 1123-35.

Dasgupta, S., B. Laplante, and N. Mamingi, 1997, “Capital Market Responses to

Environmental Performance in Developing Countries,” World Bank
Development Research Group Working Paper, No. 1909, October.

Dasgupta, S., R. Lucas, and D. Wheeler, 1998, “Small Manufacturing Plants,

Pollution and Poverty: New Evidence from Brazil and Mexico,” World
Bank Dvelopment Research Group Working Paper, No.2029, December.

Dasgupta, S., and D. Wheeler, 1996, “Citizen Complaints as Environmental

Indicators: Evidence from China,” World Bank Policy Research
Department Working Paper, No. 1704, November.

Hamilton, J., 1995, “Pollution as News: Media and Stock Market Reactions to
the Toxic Release Inventory Data,” Journal of Environmental Economics
and Management, Vol. 28, 98-103.

Hartman, R., M. Huq, and D. Wheeler, 1997, “Why Paper Mills Clean Up:
Determinants of Pollution Abatement in Four Asian Countries,” World
Bank Policy Research Department Working Paper, No. 1710, January.

Hettige, H., M. Huq, S. Pargal, and D. Wheeler, 1996, “Detemlinants of

Pollution Abatement in Developing Countries: Evidence from South and
Southeast Asia,” World Development, Vol. 24, No. 12, 1891-904.

Hettige, H., S. Pargal, M. Singh, and D. Wheeler, 1997, “Formal and Informal
Regulation of Industrial Pollution: Comparative Evidence from Indonesia
and the US,” World Bank Economic Review, Vol. 11, September.

Huq, M., and D. Wheeler, 1992, “Pollution Reduction Without Formal

Regulation: Evidence from Bangladesh,” World Bank Environment
Department Working Paper, No. 1992-39.

75
 CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ THÔNG TIN ĈҤI CHÚNG

Klassen, R., and C. MacLaughlin, 1996, “The Impact of Environmental

Management on Firm Performance,” Management Science, Vol. 42, No.
8, 1199-214.

Konar, S., and M. Cohen, 1997, “Information as Regulation: The Effect of

Community Right to Know Laws on Toxic Emissions,” Journal of
Environmental Economics and Management, Vol. 32, 109-24.

Lanoie, P., and B. Laplante, 1994, “The Market Response to Environmental

Incidents in Canada: a Theoretical and Empirical Analysis,” Southem
Economic Journal, Vol. 60, 657-72.

Laplante, B., P. Lanoie, and M. Roy, 1997, “Can Capital Markets Create
Incentives for Pollution Control?” World Bank Policy Research
Department Working Paper, No. 1753, April.

Muoghalu, M., D. Robison, and J. Glascock, 1990, “Hazardous waste lawsuits,

stockholder returns, and deterrence,” Southem Economic Journal, Vol. 57,
357-70.

Pargal, S., and D. Wheeler, 1996, “Informal Regulation of Industrial Pollution in

Developing Countries: Evidence from Indonesia,” Journal of Political
Economy, Vol. 104, No. 6, 1314+.

Pfeiffer, S., 1998, “Power Plants Spark Protest; Blackstone Valley Residents
Seek Halt,” Boston Globe, Sept. 26.

Shane, P., and H. Spicer, 1983, “Market response to environmental information

produced outside the firm,” The Accounting Review, Vol. LVIII, 521-38.

Sonnenfeld, D., 1996, “Greening the Tiger? Social Movements’ Influence on

Adoption of Environmental Technologies in the Pulp and Paper Indutries
of Australia, Indonesia and Thailand,” Ph.D. Thesis, University of
California, Santa Cruz, September.

Stotz, E., 1991, “Luta Pela Saude Ambiental: A AMAP Contra Cortume
Carioca, S.A., Una Experiencia Vitoriosa,” V.V.Valla and E.N.Stotz
(eds.), Participacao Popular, Educacao e Saude, Rio de Janeiro, 133-60.

Tietenberg, T., and D. Wheeler, 1998, “Empowering the Community:

Information Strategies for Pollution Control,” paper presented at the
conference “Frontiers of Environmental Economics,” Airlie House,
Virginia, Oct. 23-25.

76
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Wang, H., and D. Wheeler, 1996, “Pricing Industrial Pollution In China: An

Econometric Analysis of the Levy System,” World Bank Policy Research
Department Working Paper, No. 1644, September.

Ghi chú
1
Xem tính toán chi tiӃt trong Sonnenfeld (1996).
2
Xem Pargal và Wheeler (1996), Hettige, Huq, Pargal và Wheeler (1996), Huq và Wheeler (1992), Hartman,
Huq và Wheeler (1997), và Dasgupta,Lucas và Wheeler (1998).
3
Nhӳng dàn xӃp kiӇu này không chӍ bó hҽp trong các nѭӟc ÿang phát triӇn. Ngay cҧ ӣ các xã hӝi có cách ÿiӅu
tiӃt rҩt chһt chӁ nhѭ ӣ Mӻ, các cӝng ÿӗng cNJng làm cho các nhà máy vi phҥm các tiêu chuҭn cӫa ÿӏa phѭѫng khó
tӗn tҥi. LiӋu các hoҥt ÿӝng cӫa nhӳng nhà máy này có ÿáp ӭng các yêu cҫu ÿã ÿӅ ra trong luұt không? Cuӝc
tranh luұn công khai vӅ ÿӅ xuҩt xây dӵng 4 nhà máy ÿiӋn thuӝc vùng thung lNJng núi ÿá ÿen ӣ Masachusett là
mӝt ví dө rҩt ÿiӇn hình. Mһc dù các nhà máy dӵ kiӃn xây dӵng có thӇ dӉ dàng ÿáp ӭng các tiêu chuҭn theo luұt
ÿӏnh, và trên thӵc tӃ các nhóm bҧo vӋ môi trѭӡng cNJng tán dѭѫng ÿӅ xuҩt này, nhѭng các nhà máy cNJng vүn vҩp
phҧi sӵ phҧn ÿӕi kӏch liӋt cӫa quҫn chúng. Các nhà lãnh ÿҥo ÿӏa phѭѫng bҧo vӋ ý kiӃn cho là ÿã có 3 nhà máy
ÿiӋn hoҥt ÿӝng trong khu vӵc này, nên viӋc xây dӵng thêm 4 nhà máy nӳa sӁ có hҥi cho chҩt lѭӧng sӕng cӫa
ngѭӡi dân trong vùng, viӋc sӱ dөng các nguӗn nѭӟc và làm giá trӏ tài sҧn thҩp xuӕng. Theo nhѭ Sacha Pfeiffer
(1998) ÿã viӃt trong cuӕn Boston Globe, “ĈӇ làm cho các nhà máy này ‘dӉ chӏu hѫn’, thì các hãng ÿiӋn này phҧi
thӵc hiӋn bӗi thѭӡng cho các cӝng ÿӗng ӣ vùng thung lNJng núi ÿá ÿen này, bao gӗm viӋc cҩp các hӑc bәng cho
hӑc sinh trung hӑc, xây dӵng các nhà máy cung cҩp nѭӟc và các hӋ thӕng thoát thҧi mӟi, thӵc hiӋn các chѭѫng
trình bҧo tӗn nguӗn nѭӟc”.
4
Xem Stotz (1991).
5
Xem Dasgupta, Laplante và Mamingi (1997).
6
Xem chi tiӃt hѫn vӅ chѭѫng trình PROPER trong Afsah, Laplante, Shaman và Wheeler (1997), Afsah, Laplante
và Wheeler (1997) và Afsah,Vincent (1997).
7
Trѭӟc khi thӵc hiӋn phә biӃn thông tin, PROPER ÿã xӃp hҥng mӝt sӕ nhà máy nӳa và có thêm 2 nhà máy thuӝc
hҥng ÿen và 5 nhà máy thuӝc hҥng ÿӓ. Do ÿó tәng sӕ nhà máy ÿen và ÿӓ trong hình 3.10 1à 118 và trong bҧng
3.2 1à 111.
8
Có thӇ xem kӃt quҧ phân hҥng các nhà máy trong chѭѫng trình PROPER cӫa BAPEDAL trên trang Web
http://www.bapedal.go.id/profil/program/proper.html
9
Xem thҧo luұn chi tiӃt hѫn trong Tietenberg và Wheeler (1998).
10
Xem Coase (1960).
11
Xem Pargal và Wheeler (1996), Hettige, Pargal, Singh và Wheeler (1997), Hettige, Huq, Pargal và Wheeler
(1996), Huq và Wheeler (1992), Hartman, Huq và Wheeler (1997) và Dasgupta, Lucas và Wheeler (1998).
12
Xem Dasgupta và Wheeler (1996), Wang và Wheeler (1996) và Pargal và Wheeler (1996).

77
Hai mһt cӫa công nghiӋp, nghèo ÿói và ô nhiӉm
Nguӗn: Corbis
 Chѭѫng 4

Tri thӭc, nghèo ÿói và ô nhiӉm

Ĉѭӡng biên giӟi Mêhicô vӟi nѭӟc Mӻ chҥy tӯ Thái Bình Dѭѫng qua Rio
Grande, sau ÿó chҥy theo hѭӟng ÿông nam cùng vӟi dòng sông cho ÿӃn khi con
sông này ÿә vào vӏnh Mêhicô gҫn Matamoros. Dӑc theo ÿѭӡng biên giӟi dài
1.900 dһm (1dһm: 1,6 km) này, có hàng ngàn nhà máy maquiladora lҳp ráp các
sҧn phҭm ÿӇ xuҩt khҭu miӉn thuӃ qua Mӻ. Sӵ gia tăng nhanh chóng sӕ lѭӧng
nhà máy ÿã tҥo công ăn viӋc làm cho hàng ngàn ngѭӡi dân trҿ tuәi Mêhicô, song
mӝt sӕ nhà máy ÿã góp phҫn gây ô nhiӉm cho cҧ hai bên ÿѭӡng biên giӟi.

Mӝt sӕ vө ô nhiӉm tӗi tӋ ÿã xҧy ra ӣ khu vӵc Paso del Norte, nѫi Rio
Grande chҧy qua Mӻ vào Mêhicô. Tҥi ÿó các thành phӕ Ciudad Juáres, Mêhicô,
El Paso, Texas nҵm dӑc bên bӡ sông trong mӝt thung lNJng cao hoang vҳng vӟi
các dòng chuyӇn nghӏch nhiӋt. Trong nhӳng năm 1980, ô nhiӉm không khí cNJng
tăng lên theo sӵ phát triӇn ngày càng nhanh cӫa các thành phӕ ӣ hai phía cӫa
ÿѭӡng biên. Cѫ quan Bҧo vӋ môi trѭӡng Mӻ ÿã tuyên bӕ chҩt lѭӧng không khí ӣ
El Paso thҩp hѫn các tiêu chuҭn, và các tә chӭc môi trѭӡng Mӻ ÿã phҧn ÿӕi
HiӋp ѭӟc Thѭѫng mҥi Tӵ do Bҳc Mӻ (NAFTA) cNJng nhѭ ÿã nêu lên nhѭng vҩn
ÿӅ vӅ môi trѭӡng cӫa khu vӵc này. Mӝt sӕ ý kiӃn cho rҵng tӕt hѫn nên trì hoãn
NAFTA cho ÿӃn khi các ngành công nghiӋp hiӋn có cӫa Mêhicô có thӇ giҧi
quyӃt ÿѭӧc các vҩn ÿӅ ô nhiӉm nhѭ ӣ Paso del Norte.

Nhѭng “ngành công nghiӋp nào cӫa Mêhicô” cҫn phҧi giҧi quyӃt các vҩn
ÿӅ vӅ ô nhiӉm? Mӝt sӕ các công ty ÿã giҧi quyӃt các vҩn ÿӅ ô nhiӉm cӫa mình
rҩt tӕt. Thí dө, công ty Cemex (Cementos Mexicanos) có các nhà máy xi măng
trên toàn bӝ lãnh thә Mêhicô nhѭng ÿӗng thӡi cNJng là mӝt chuҭn mӵc cӫa thӃ
giӟi vӅ hoҥt ÿӝng môi trѭӡng1. Cѫ sӣ Barrientos cӫa Cemex là nhà máy xi
măng ÿҫu tiên ӣ châu Mӻ nhұn ÿѭӧc chӭng chӍ ISO 14001, và Bӝ Môi trѭӡng
Mêhicô ÿã tuyên dѭѫng 6 nhà máy cӫa Cemex vì hӑ ÿã tham gia vào chѭѫng
trình kiӇm toán môi trѭӡng tình nguyӋn.

Tҥi khu vӵc biên giӟi, mӝt sӕ nhà máy maquiladora chҳc chҳn là nhӳng
cѫ sӣ gây ô nhiӉm nghiêm trӑng. Song cNJng có nhiӅu nhà máy có dây chuyӅn
sҧn xuҩt hàng may mһc và lҳp ráp ÿiӋn tӱ lҥi ít gây ô nhiӉm hѫn so vӟi các nhà
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

Hình 4.1 Sӱ dөng nhiên liӋu và ô nhiӉm tӯ các lò nung gҥch

Hai phѭѫng án nung gҥch

Khói do dùng nhiên liӋu là phӃ thҧi

Giҧi pháp làm sҥch: Ĉӕt bҵng khí

Ngu͛n: Corbis; Courtesy of Octavio Chavez, Trung tâm Nghiên cӭu và Chính sách
môi trѭӡng vùng Tây Nam (SCERP), Instituto Technologico y de Estudios
Superiores de Monterry - Campus Ciudad Juárez (ITEMS), và Salud y Desarrollo
Comunitario de Ciudad Juárez (SADEC/FEMAP)

máy sҧn xuҩt hàng công nghiӋp nһng. Thí dө, năm 1997, gҫn 80% các nhà máy
maquiladora có các dây chuyӅn lҳp ráp (may mһc, thiӃt bӏ ÿiӋn tӱ, ÿӗ gӛ, phө
tùng ô tô, v.v..), 15% là sҧn xuҩt công nghiӋp, và 5% - sҧn xuҩt hoá chҩt2.

Thӵc ra, tình trҥng ô nhiӉm công nghiӋp trҫm trӑng ӣ Juárez không liên
quan trӵc tiӃp vӟi HiӋp ѭӟc Thѭѫng mҥi Tӵ do Bҳc Mӻ hoһc tӟi sҧn xuҩt
maquiladora3. Nguyên nhân cӫa tình trҥng ô nhiӉm này là các lò nung gҥch nhӓ
phun khói bҭn do ÿӕt cӫi vөn, lӕp xe cNJ, dҫu ÿӝng cѫ ÿã qua sӱ dөng, mùn cѭa

80
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

chӭa ÿҫy ÿӝc chҩt (Hình 4.1). Các lò nung này cho thҩy sӵ nghèo khә trѭӟc ÿây
cӫa Mêhicô, chӭ không phҧi sӵ phӗn thӏnh mӟi ÿây cӫa nѭӟc này. Hҫu hӃt
nhӳng ngѭӡi sҧn xuҩt gҥch sӕng gҫn nѫi hӑ làm viӋc trong các dãy lӅu bҵng bìa,
ván vөn, các gia ÿình 5 ngѭӡi sӕng chen chúc trong cùng mӝt phòng. Theo báo
cáo, gҫn 40% các hӝ gia ÿình có ít nhҩt mӝt ÿӭa trҿ bӏ chӃt. Thұm chí chӫ các lò
gҥch trung bình chӍ hӑc ÿӃn lӟp ba, và mӝt phҫn tѭ trong sӕ hӑ không biӃt ÿӑc
biӃt viӃt.

Các lò gҥch trѭӟc ÿây nҵm tách riêng trong các “khu ÿҩt nhҧy dù” ӣ ven
rìa nay ÿã bӏ hút vào các khu ÿô thӏ do thành phӕ Juárez ÿѭӧc mӣ rӝng. Các lò
gҥch ÿã gây ra nhiӅu rӫi ro ô nhiӉm không khí cho các vùng lân cұn, không chӍ
do bөi, mônôxit cacbon mà còn do các hӧp chҩt hӳu cѫ dӉ bay hѫi, ôxit nitѫ,
ôxit lѭu huǤnh và các kim loҥi nһng4. Do nhұn thӭc cӫa ngѭӡi dân vӅ nhӳng rӫi
ro này ÿã ÿѭӧc nâng cao, nên khiӃu nҥi nhiӅu nhҩt cӫa cӝng ÿӗng vӟi cѫ quan
môi trѭӡng Ciudad Juárez tұp trung vào các tai nҥn liên quan ÿӃn các lò gҥch.

VӅ mһt kӻ thuұt, giҧi pháp rҩt rõ ràng: thay thӃ các nhiên liӋu tӯ phӃ thҧi
bҵng propan hoһc khí ÿӕt thiên nhiên. Tuy nhiên sӵ cҥnh tranh ác liӋt vӅ giá cҧ
trong thӏ trѭӡng gҥch mӝc ÿã cҧn trӣ viӋc thay thӃ nhiên liӋu tӯ phӃ thҧi. Vӟi chi
phí 28% cao hѫn lò gҥch dùng nhiên liӋu tӯ phӃ thҧi, bҩt cӭ chӫ lò gҥch nào sӱ
dөng propan ÿӅu nhanh chóng bӏ phá sҧn mһc dù ÿã ÿѭӧc nhà nѭӟc trӧ giá.
Thay thӃ nhiên liӋu còn kéo theo viӋc phҧi hѭӟng dүn ngѭӡi ÿҩt lò mӟi sӱ dөng
nó nhѭ thӃ nào và cҧi tiӃn các lò nung.

Qui chӃ quҧn lý truyӅn thӕng ít khuyӃn khích viӋc thay thӃ nhiên liӋu Cѫ
quan môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng không nhӳng không ÿӫ biên chӃ mà còn không
muӕn ÿӕi ÿҫu vӟi nhӳng ngѭӡi sҧn xuҩt gҥch vì nhiӅu ngѭӡi trong hӑ có quan
hӋ vӟi các tә chӭc có quyӅn lӵc vӅ chính trӏ. Gҫn 40% thuӝc mӝt Chi nhánh cӫa
Ĉҧng Tә chӭc Cách mҥng Partido Revolucionario Institucional - PRI) - mӝt
ÿҧng chính trӏ cҫm quyӅn ӣ Mêhicô. 19% khác, trong các cӝng ÿӗng nghèo khó
nhҩt, thuӝc Uӹ ban Phòng vӋ dân sӵ (Comite de Defensa Popular - CDP) là tә
chӭc ÿѭӧc thành lұp ÿӇ chӕng lҥi nhӳng nӛ lӵc cӫa các tә chӭc chính trӏ ÿòi lҥi
các khu ÿҩt nhҧy dù. TruyӅn thӕng chӕng ÿӕi này ÿã tác ÿӝng ÿӃn thái ÿӝ ÿӕi
vӟi cѫ quan môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng, mӝt phҫn là do lo ngҥi rҵng viӋc kiӇm soát
ô nhiӉm sӁ làm phá sҧn các lò gҥch và làm hѫn 2000 ngѭӡi dân nghèo khó nhҩt
ӣ Juárez bӏ mҩt viӋc làm.

Ĉҫu thұp niên 90, sӭc ép cӫa dân chúng cuӕi cùng cNJng phá vӥ ÿѭӧc sӵ
bӃ tҳc trong công tác quҧn lý môi trѭӡng. Hoҥt ÿӝng ÿѭӧc khuҩy ÿӝng nhӡ viӋc
bҫu mӝt thӕng ÿӕc mӟi cӫa thành phӕ, là ngѭӡi có nhiӋm vө phҧi có hành ÿӝng
mҥnh mӁ nhҵm giҧm ô nhiӉm tӯ các lò gҥch và làm hѫn 2000 ngѭӡi dân nghèo
khó nhҩt ӣ Juárez bӏ mҩt viӋc làm gҥch. Thӕng ÿӕc mӟi ra lӋnh cҩm sӱ dөng các
nhiên liӋu bҭn và tӕng giam hoһc phҥt tiӅn nhӳng ngѭӡi vi phҥm. Các tә chӭc

81
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

phi chính phӫ ÿӏa phѭѫng và quӕc gia, ÿӭng ÿҫu là Liên ÿoàn các HiӋp hӝi Phát
triӇn và Y tӃ Cӝng ÿӗng tѭ nhân (FEMAP) ÿã ӫng hӝ các hoҥt ÿӝng này.
FEMAP và các nhà cҫm quyӅn thành phӕ ÿã phát ÿӝng mӝt chiӃn dӏch công
cӝng rҫm rӝ nhҵm giáo dөc nhӳng ngѭӡi sҧn xuҩt gҥch và hàng xóm cӫa hӑ vӅ
các rӫi ro sӭc khoҿ do ÿӕt các phӃ thҧi. Trong các cuӝc gһp riêng, hӑ ÿã thuyӃt
phөc các tә chӭc cӫa nhӳng ngѭӡi sҧn xuҩt gҥch chuyӇn qua sӱ dөng propan.
Cҧm nhұn ÿѭӧc ÿây là cѫ hӝi kinh doanh quan trӑng, các nhà cung cҩp propan
ÿã cung cҩp miӉn phí các loҥi trang thiӃt bӏ cho các chӫ lò gҥch ÿӇ khuyӃn khích
thay ÿәi nhiên liӋu. Các kӻ sѭ thuӝc các trѭӡng ÿҥi hӑc ÿӏa phѭѫng ÿã tѭ vҩn
miӉn phí vӅ chuyên môn, và các kӻ sѭ thuӝc hãng khí ÿҩt thiên nhiên El Paso ÿã
giӟi thiӋu các mүu lò nung có hiӋu suҩt cao hѫn.

Thұt nghӏch lý, cuӝc tranh luұn vӅ NAFTA cNJng thúc ÿҭy tiӃn trình phát
triӇn nhanh, vì ô nhiӉm xuyên biên giӟi ÿã trӣ thành mӝt vҩn ÿӅ mҩu chӕt quan
trӑng trong cuӝc ÿҩu tranh giành ӫng hӝ cӫa cӝng ÿӗng. Khi lo lҳng xúc tiӃn
HiӋp ÿӏnh Thѭѫng mҥi Tӵ do Bҳc Mӻ, Chính phӫ Mӻ ÿã trӧ giúp kӻ thuұt cho
viӋc chuyӇn sang sӱ dөng propan. Ĉѭӧc NAFTA khuyӃn khích mӝt phҫn, và
mӝt phҫn do công chúng ngày càng quan tâm hѫn ÿӃn kiӇm soát ô nhiӉm, Chính
phӫ Mêhicô và Chi nhánh ÿӏa phѭѫng PRI cӫa Chính phӫ Mêhicô ÿã ngҫm hӛ
trӧ cho chiӃn dӏch cӫa Thӕng ÿӕc thành phӕ ÿӇ chӕng nҥn ô nhiӉm do các lò
gҥch gây ra.

Tӯ 1990-1992, nhӳng lӵc lѭӧng này ÿã cùng nhau phӕi hӧp ÿӇ thay ÿәi
viӋc sҧn xuҩt gҥch quy mô nhӓ ӣ Juárez. Hѫn mӝt nӱa trong sӕ 300 các cѫ sӣ
sҧn xuҩt gҥch cӫa thành phӕ ÿã chuyӇn qua ÿӕt bҵng propan, và ô nhiӉm do các
lò gҥch ÿã giҧm ÿáng kӇ. Sӵ chuyӇn ÿәi này ÿã có tiӃng vang ra ngoài Juárez do
nó ÿã chӭng tӓ ÿѭӧc tính khҧ thi vӅ viӋc thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm tҥi các cѫ
sӣ công nghiӋp quy mô nhӓ trong kinh tӃ phi chính thӭc. Tuy nhiên, thҳng lӧi
không ÿѭӧc bao lâu do trong thӡi gian thӵc hiӋn chѭѫng trình cҧi cách kinh tӃ,
Mêhicô ÿã bҳt ÿҫu xoá bӓ các chính sách trӧ cҩp các mһt hàng cѫ bҧn nhѭ
propan. Trong giai ÿoҥn tӯ 1992 ÿӃn 1995, chi phí chênh lӋch giӳa viӋc ÿӕt bҵng
propan và nhiên liӋu phӃ thҧi ÿã ÿӝt ngӝt tăng tӯ 28% lên 162%.

Nҥn phá sҧn và thҩt nghiӋp bùng nә vì các lò gҥch ÿӕt bҵng phӃ thҧi còn
lҥi ÿã bán hàng ra vӟi giá rҿ hѫn so vӟi các ÿӕi thӫ cҥnh tranh cӫa mình có sӱ
dөng công nghӋ sҧn xuҩt sҥch hѫn, và cѫn sӕt gây chҩn ÿӝng này ÿã phá vӥ sӵ
nhҩt trí cӫa cӝng ÿӗng ÿã tӯng ӫng hӝ viӋc chuyӇn qua sӱ dөng propan. Do
không còn có sӵ hӛ trӧ cӫa các nhóm cӝng ÿӗng và các tә chӭc cӫa nhӳng
ngѭӡi sҧn xuҩt gҥch nӳa nên chính quyӅn thành phӕ ÿã thôi không phҥt ô nhiӉm
nӳa, còn các lò gҥch sҥch thì lҥi nhanh chóng quay trӣ lҥi vӟi viӋc ÿҩt bҵng phӃ
thҧi.

82
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 4.2 Các chӫ lò gҥch ӣ Mêhicô trong thұp niên 90: MAC so vӟi MEP

Khi nhұn thӭc cӫa công chúng vӅ thiӋt hҥi do ô nhiӉm không thay ÿәi, vүn
còn có nhӳng ngѭӡi thӱ cӕ gҳng thêm mӝt lҫn nӳa gây nhӳng sӭc ép chính thӭc
và không chính thӭc nhҵm ngăn chһn viӋc sӱ dөng các nhiên liӋu tӯ phӃ thҧi bҭn
- lӕp xe, vӓ pin, dҫu ÿӝng cѫ ÿã qua sӱ dөng. Phҧn hӗi tích cӵc cӫa nhiӅu ngѭӡi
sҧn xuҩt gҥch ÿã giӳ cho mӭc phát thҧi thҩp hѫn so vӟi năm 1990, song vүn cao
hѫn so vӟi thӡi kǤ sau khi chuyӇn qua sӱ dөng propan.

Thӵc tӃ ӣ Ciudad Juárez ÿã cho thҩy cӝng ÿӗng có thӇ dùng hai cách ÿӇ
giҧm ô nhiӉm công nghiӋp. Cách thӭ nhҩt, giáo dөc môi trѭӡng và sӵ ÿӝng viên
vӅ mһt chính trӏ có thӇ làm cho các cӝng ÿӗng tăng các khoҧn phҥt biên dӵ tính
do gây ô nhiӉm (MEP, Hình 4.2). Ӣ Juárez, các cӝng ÿӗng ÿҩu tranh chӕng nҥn
ô nhiӉm thông qua các kênh chính thӭc: ÿӋ trình các ÿѫn khiӃu nҥi chӕng các lò
gҥch và bҫu thӕng ÿӕc thành phӕ, là ngѭӡi thҳt chһt hoҥt ÿӝng cѭӥng chӃ. Mӝt
cách không chính thӭc, các tә chӭc phi chính phӫ cӫa các cӝng ÿӗng ÿã gây áp
lӵc ÿӇ các tә chӭc cӫa nhӳng ngѭӡi sҧn xuҩt gҥch ӫng hӝ viӋc chuyӇn qua sӱ
dөng propan. Tình thӃ ÿã thay ÿәi hoàn toàn khi thôi không kiӇm soát giá
propan trên phҥm vi toàn quӕc, làm tăng trӣ lҥi các chi phí biên giҧm ô nhiӉm.
Tuy nhiên các khoҧn phҥt biên dӵ tính ÿã không quay trӣ lҥi mӭc cӫa năm 1990
vì nhұn thӭc vӅ môi trѭӡng ÿã ÿѭӧc nâng cao.

Chính quyӅn ÿӏa phѭѫng còn có thӇ cҳt giҧm ô nhiӉm bҵng cách hӛ trӧ
cho viӋc chuyӇn ÿәi qua sҧn xuҩt sҥch vӟi chi phí biên giҧm ô nhiӉm thҩp.
Phѭѫng pháp này là mӝt phѭѫng án ÿҫy hӭa hҽn thay cho các quy chӃ quҧn lý
83
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

truyӅn thӕng vì nó sӱ dөng cӫ cà rӕt thay cho viӋc sӱ dөng chiӃc gұy. Cách này
cNJng có thӇ cҳt giҧm ô nhiӉm vӟi chi phí thҩp hѫn so vӟi cách cѭӥng chӃ thӵc
hiӋn quy chӃ quҧn lý chính thӭc vӟi các ÿòi hӓi phҧi giám sát, phân tích dӳ liӋu
và nӃu cҫn, phҧi có sӵ tham gia cӫa cҧnh sát - ÿӅu là nhӳng phѭѫng thӭc tӕn
thӡi gian và tiӅn cӫa ÿӇ tăng các khoҧn phҥt biên dӵ tính do gây ô nhiӉm.

Tuy nhiên, nhiӅu nhà kinh tӃ vүn cho rҵng sӵ can thiӋp cӫa cӝng ÿӗng
nhҵm hҥn chӃ ô nhiӉm chӍ nên dӯng tҥi cәng nhà máy, vì mӝt lý do ÿѫn giҧn và
hӧp lý ÿó là các nhà quҧn lý nhà máy hiӇu biӃt vӅ các hoҥt ÿӝng cӫa mình tӕt
hѫn các nhà quҧn lý môi trѭӡng, là nhӳng ngѭӡi chӍ phҧi thiӃt lұp các cѫ chӃ
khuyӃn khích. Khi CETESB, Cѫ quan KiӇm soát ô nhiӉm São Paulo ÿã phát
ÿӝng chiӃn dӏch rҫm rӝ chӕng ô nhiӉm sông Tiete, các nhà quҧn lý chѭѫng trình
ÿã cho rҵng trên 50% mӭc cҧi thiӋn vӅ môi trѭӡng ÿҥt ÿѭӧc là do nhӳng thay
ÿәi trong các quy trình sҧn xuҩt chӭ không phҧi do lҳp ÿһt các thiӃt bӏ kiӇm soát
ô nhiӉm5. Thѭӡng thì các cѫ quan môi trѭӡng không ӫng hӝ nhӳng thay ÿәi này
mӝt cách trӵc tiӃp.

Mô hình quҧn lý trong tҫm tay này có hiӋu quҧ khi các nhà quҧn lý nhà
máy vӟi thông tin ÿҫy ÿӫ có khҧ năng dӉ dàng nâng cҩp công nghӋ cӫa mình khi
các cѫ chӃ khuyӃn khích thay ÿәi. Song ÿiӅu gì xҧy ra khi các nhà quҧn lý nhà
máy phҧi ÿѭѫng ÿҫu vӟi các chi phí chuyӇn ÿәi cao nhѭng không chҳc ÿҥt ÿѭӧc
kӃt quҧ tӕt Câu trҧ lӡi có thӇ là, nhӳng ngѭӡi nҳm bҳt nhanh sӁ ÿiӅu chӍnh và
phát triӇn còn nhӳng ngѭӡi khác sӁ chӏu thua lӛ và tӯ bӓ kinh doanh. Cách tiӃp
cұn này bӅ ngoài có vҿ hҩp dүn, song nó không vѭӧt qua ÿѭӧc thӱ thách ӣ
Ciudad Juárez do mӕi quan tâm vӅ viӋc làm ÿã thúc ÿҭy cӝng ÿӗng giúp các chӫ
lò gҥch bѭӟc ÿҫu ÿi tӟi sҧn xuҩt sҥch hѫn.

Các cѫ sӣ gây ô nhiӉm thѭӡng phҧi có nhӳng thay ÿәi cѫ bҧn hѫn trong
cách thӭc hӑ tiӃn hành kinh doanh ÿӇ giҧm phát thҧi. LiӋu trӧ giúp kӻ thuұt
trong nhӳng tình huӕng phӭc tҥp hѫn có hӳu ích và khҧ thi? ĈӇ có câu trҧ lӡi
khҷng ÿӏnh ÿòi hӓi phҧi có chӭng cӭ ÿáng tin cұy vӅ viӋc nhӳng thay ÿәi trong
công tác quҧn lý nhà máy có thӇ làm giҧm ÿáng kӇ tình trҥng ô nhiӉm, và chính
quyӅn ÿӏa phѭѫng có thӇ giúp các công ty thӵc hiӋn nhӳng thay ÿәi cҫn thiӃt ӣ
mӭc chi phí chӏu ÿѭӧc. Nghiên cӭu mӟi ÿây ӣ Mêhicô cho thҩy các nѭӟc ÿang
phát triӇn có thӇ thoҧ mãn ÿѭӧc cҧ hai ÿiӅu kiӋn ÿó.

4.1 Giúp các hãng thӵc hiӋn quҧn lý môi trѭӡng

Chӭng chӍ cӫa Tә chӭc Tiêu chuҭn Quӕc tӃ (ISO) ÿã tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn
lӧi ÿӇ theo ÿuәi các sáng kiӃn trên. ISO chӭng nhұn các công ty kiӇm toán quӕc
tӃ ÿӇ ÿánh giá kӻ lѭӥng chҩt lѭӧng các quy trình cӫa nhà máy theo các hѭӟng
dүn cӫa ISO. Các cѫ sӣ kinh doanh ÿѭӧc cҩp chӭng nhұn ISO ÿһc biӋt là các cѫ
sӣ ÿang cӕ gҳng tăng trѭӣng nhanh trên thӏ trѭӡng quӕc tӃ, có ÿѭӧc lӧi thӃ cҥnh
84
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

tranh vì nhӳng cѫ sӣ này quҧ quyӃt vӟi nhӳng ngѭӡi tiêu dùng tiӅm năng rҵng
hӑ duy trì ÿѭӧc các tiêu chuҭn chҩt lѭӧng cao. NhiӅu công ty hàng ÿҫu ѭu tiên
cho các nhà thҫu nào thoҧ mãn ÿѭӧc các yêu cҫu ISO.

Mӟi ÿây nhҩt là ISO 14001, bao gӗm các tiêu chuҭn mӟi ÿӕi vӟi các hӋ
thӕng quҧn lý môi trѭӡng (EMS) ÿѭӧc xây dӵng dӵa trên hàng ngàn trѭӡng hӧp
cө thӇ ӣ các hãng. Theo hӋ thӕng tiêu chuҭn mӟi này, các nhà máy cҫn phҧi thӵc
hiӋn các bѭӟc sau ÿây cӫa hӋ thӕng quҧn lý môi trѭӡng ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc chӭng chӍ
ISO:

x Thӵc hiӋn ÿánh giá quҧn lý sѫ bӝ ÿӇ xác ÿӏnh các vҩn ÿӅ môi trѭӡng cҫn
quan tâm, chҷng hҥn nhѭ viӋc sӱ dөng quá mӭc các nguyên liӋu gây ô
nhiӉm và khҧ năng xҧy ra các sӵ cӕ môi trѭӡng nghiêm trӑng;

x Xây dӵng các hành ÿӝng ѭu tiên có lѭu ý tӟi các nhân tӕ nhѭ các quy chӃ
quҧn lý môi trѭӡng cӫa ÿӏa phѭѫng và các chi phí có thӇ có;

x Xây dӵng tuyên ngôn vӅ chính sách môi trѭӡng do giám ÿӕc ÿiӅu hành
ký, bao gӗm các cam kӃt tuân thӫ theo các quy chӃ môi trѭӡng; phòng
ngӯa ô nhiӉm, và liên tөc cҧi thiӋn môi trѭӡng;

x Xây dӵng các mөc tiêu thӵc hiӋn dӵa vào bҧn tuyên ngôn chính sách (nhѭ
lѭӧng giҧm phát thҧi trong mӝt khoҧng thӡi gian nhҩt ÿӏnh);

x Thӵc thi hӋ thӕng quҧn lý môi trѭӡng vӟi các thӫ tөc và trách nhiӋm ÿã
ÿѭӧc xác ÿӏnh;

x Ĉánh giá kӃt quҧ hoҥt ÿӝng và tiӃn hành kiӇm toán quҧn lý.

KӇ tӯ khi ISO công bӕ phiên bҧn ÿҫu tiên 14001 vào năm 1996, các nhà
máy ӣ các nѭӟc phát triӇn cNJng nhѭ ÿang phát triӇn ÿã lao vào viӋc lҩy chӭng
chӍ. ĈӃn tháng 1/19996, ÿã có khoҧng 8.000 nhà máy ÿҥt ÿѭӧc chӭng chӍ. Châu
Á là khu vӵc ÿӭng ÿҫu trong tҩt cҧ các nѭӟc ÿang phát triӇn ӣ nhӳng khu vӵc
khác, song Châu Mӻ La Tinh cNJng hoҥt ÿӝng tích cӵc, và Châu Phi cNJng có ba
nѭӟc ÿҥi diӋn (Ai Cұp, Ma Rӕc, Nam Phi) (Hình 4.3, Bҧng 4.2)7. Các nѭӟc phát
triӇn thì khác nhau rҩt nhiӅu: Tây Âu và Nhұt Bҧn là khu vӵc ÿӭng ÿҫu vӅ sӕ
chӭng chӍ, trong khi ÿó Mӻ và Canaÿa thì ÿӭng sau nhiӅu nѭӟc mӟi tiӃn hành
công nghiӋp hoá mà phө thuӝc nhiӅu vào thѭѫng mҥi quӕc tӃ.

Mӝt nghiên cӭu gҫn ÿây cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã nghiên cӭu trѭӡng
hӧp cӫa Mêhicô gӗm nhiӅu nhà máy lӟn ÿӇ xác ÿӏnh xem liӋu các nhà máy có
chӭng chӍ ISO 14001 có giҧm ô nhiӉm hay không (Khung 4.l)8. Gҫn 50% sӕ nhà
máy này tuân thӫ rҩt ít hoһc chѭa tuân thӫ các yêu cҫu cӫa chӭng chӍ ISO, và chӍ
có 18% ÿã thӵc hiӋn hҫu hӃt hoһc tҩt cҧ các bѭӟc theo yêu cҫu (Bҧng 4.l).
85
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

Hình 4.3 TruyӅn bá trên trѭӡng quӕc tӃ vӅ ISO 14001

Nghiên cӭu trên còn chӍ ra rҵng qui trình cNJng rҩt quan trӑng: các nhà máy thӵc
hiӋn ÿѭӧc hҫu hӃt các bѭӟc cӫa ISO 14001 tuân thӫ theo các quy chӃ quҧn lý ô
nhiӉm tӕt hѫn nhiӅu so vӟi các nhà máy chӍ thӵc hiӋn ÿѭӧc mӝt sӕ bѭӟc9.

Chúng tôi cNJng ÿã ÿiӅu tra vӅ mӭc ÿӝ “ÿӏnh hѭӟng quҧn lý môi trѭӡng”:
liӋu các nhà máy có giao trách nhiӋm môi trѭӡng cho các tәng giám ÿӕc không
hay chӍ cho nhӳng ngѭӡi quҧn lý chuyên môn, và các nhà máy có thӵc hiӋn ÿào
tҥo môi trѭӡng cho tҩt cҧ công nhân cNJng nhѭ cán bӝ môi trѭӡng không. Trên
thӵc tӃ, các nhà máy thӵc hiӋn ӣ mӭc ÿӝ khác nhau rҩt nhiӅu (Bҧng 4.3). Song
nghiên cӭu cӫa chúng tôi cNJng cho thҩy ÿӏnh hѭӟng quҧn lý môi trѭӡng ÿã ÿѭӧc
thӵc thi: ÿào tҥo môi trѭӡng cho tҩt cҧ cán bӝ, công nhân cӫa nhà máy và gҳn
nhiӋm vө quҧn lý môi trѭӡng cho các tәng giám ÿӕc ÿӇ giúp các nhà máy tuân
thӫ các quy chӃ quҧn lý.

Các nhà máy lӟn và các nhà máy nhӓ

Nghiên cӭu khҧo sát ӣ Mêhicô cho thҩy viӋc hӛ trӧ theo nhóm mөc tiêu
giúp cho các nhà máy nhӓ hѫn thӵc hiӋn các thӫ tөc nhѭ trên có thӇ sӁ rҩt tӕn
kém. ĈiӅu này mӝt phҫn là do các nhà máy lӟn tӵ trang bӏ các thiӃt bӏ quan trҳc
ô nhiӉm tӕt hѫn ngay trong nhà máy mình (Hình 4.4). Nghiên cӭu này cNJng chӍ
ra rҵng chӍ có 5% các nhà máy lӟn không có khҧ năng này. Trong khi ÿó khoҧng
60% nhà máy nhӓ không thӇ tiӃn hành quan trҳc ô nhiӉm không khí hoһc chҩt

86
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Khung 4.1 Quҧn lý môi trѭӡng và sӵ tuân thӫ các quy chӃ ӣ Mêhicô

ĈӇ hiӇu nhiӅu hѫn vӅ vai trò cӫa Hình B4.1b HӋ thӕng quҧn lý môi
công tác quҧn lý môi trѭӡng trong viӋc trѭӡng và sӵ tuân thӫ
thúc ÿҭy tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý ô
nhiӉm, mӝt nhóm các nhà quҧn lý môi
trѭӡng, các nhà khoa hӑc và các nhà
công nghiӋp cùng vӟi Ngân hàng ThӃ
giӟi ÿã tham gia thӵc hiӋn mӝt nghiên
cӭu khҧo sát vӅ ngành công nghiӋp cӫa
Mêhicô1. Nhóm khҧo sát ÿã tiӃn hành
các cuӝc phӓng vҩn kín tҥi 236 nhà máy
ÿҥi diӋn cho tҩt cҧ các loҥi quy mô khác
nhau thuӝc 4 ngành công nghiӋp gây ô
nhiӉm chính là: thӵc phҭm, hoá chҩt,
khoáng sҧn phi kim loҥi, và kim loҥi.
Hình B4.1a cho thҩy có gҫn mӝt hӋ thӕng quҧn lý môi trѭӡng; (2) phân
nӱa sӕ nhà máy thѭӡng xuyên không công cán bӝ chӏu trách nhiӋm vӅ môi
tuân thӫ theo các quy chӃ quҧn lý cӫa trѭӡng; (3) phân công trách nhiӋm vӅ
Mêhicô. Nghiên cӭu này cNJng ÿã tiӃn môi trѭӡng cho các tәng giám ÿӕc thay
hành khҧo sát mӕi liên hӋ giӳa sӵ tuân vì sӱ dөng các cán bӝ chuyên môn và
thӫ và 4 biӋn pháp thӵc hiӋn quҧn lý (4) ÿào tҥo môi trѭӡng cho công nhân
môi trѭӡng ӣ cҩp nhà máy: (1) phҫn thay vì cho các cán bӝ chuyên môn.
trăm thӵc hiӋn ÿҫy ÿӫ các bѭӟc cҫn
Các kӃt quҧ (Hình B4.1b) cho thҩy
thiӃt ÿӇ nhұn chӭng chӍ ISO 14.001 vӅ
tҫm quan trӑng cӫa quҧn lý và ÿào tҥo
Hình B4.1a Các cѫ sӣ gây ô nhiӉm cӫa vӅ môi trѭӡng, ÿһc biӋt là tuân thӫ các
Mêhicô qui trình ISO-14.001. Gҫn 86% sӕ nhà
máy có ÿiӇm sӕ cao vӅ áp dөng EMS ÿã
tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý, trong khi
ÿó chӍ có 24% các nhà máy có ÿiӇm sӕ
thҩp tuân thӫ. Các nhà máy có phân
công cán bӝ chuyên trách môi trѭӡng
có mӭc tuân thӫ qui chӃ cao hѫn so vӟi
các nhà máy khác (58% so vӟi 34%),
cNJng tѭѫng tӵ ÿӕi vӟi các nhà máy ÿӏnh
hѭӟng các mӕi quan tâm vӅ môi trѭӡng
cho các nhà quҧn lý (71% so vӟi 47%)
và cho công nhân (59% so vӟi 34%).

Ngu͛n: Dasgupta, Hetlige và Wheeler (1997)

87
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

Bҧng 4.1 ChӍ sӕ áp dөng các qui trình ISO 14001 cӫa các nhà máy ӣ Mêhicô

Ngu͛n: Dasgupta, Hettige và Wheeler (1997)

Bҧng 4.2 Cҩp chӭng chӍ ISO 14001, năm 1999, theo nѭӟc và khu vӵc

Bҧng 4.3 Ĉӏnh hѭӟng công tác quҧn lý môi trѭӡng ӣ các nhà máy cӫa Mêhicô

Ngu͛n: Dasgupta, Hettige và Wheeler (1997)

88
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 4.4 Qui mô nhà máy và năng lӵc tiӃn hành quan trҳc

Ngu͛n: Wells (1996)

thҧi ÿӝc hҥi cӫa mình, trong khi ÿó 40% thì không có ÿӫ khҧ năng ÿӇ quan trҳc ô
nhiӉm nѭӟc10.

Sӵ khác nhau vӅ quy mô cӫa nhà máy cNJng tác ÿӝng tӟi mӭc ÿӝ áp dөng
qui trình cӫa hӋ thӕng quҧn lý môi trѭӡng theo ISO. Các nhà máy lӟn có nhiӅu
chi nhánh vӟi lӵc lѭӧng công nhân lành nghӅ có ÿiӇm sӕ vӅ chӍ sӕ áp dөng EMS
cao hѫn 70 ÿiӇm (Bҧng 4.1) so vӟi các nhà máy nhӓ, có sӣ hӳu cá nhân, hoҥt
ÿӝng vӟi lӵc lѭӧng lao ÿӝng có trình ÿӝ thҩp hѫn.

Nghiên cӭu ӣ Mêhicô còn phát hiӋn nhӳng hұu quҧ do nhӳng khác biӋt ӣ
trên ÿӕi vӟi kӃt quҧ thӵc hiӋn công tác quҧn lý môi trѭӡng: chӍ gҫn 25% các nhà
Hình 4.5 Qui mô nhà máy và viӋc tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý ӣ Mêhicô

Ngu͛n: Wells (1996)

89
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

máy nhӓ, là các nhà máy sӣ hӳu tѭ nhân nhѭ các lò gҥch ӣ Ciudad Juárez vӟi
lӵc lѭӧng công nhân trình ÿӝ thҩp tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý (Hình 4.5).
Ngѭӧc lҥi, gҫn 70% các nhà máy lӟn là chi nhánh cӫa các hãng thѭѫng mҥi có
nhiӅu công nhân có trình ÿӝ văn hoá phә thông trung hӑc tuân thӫ các qui chӃ
quҧn lý. Nhѭ hình 4.5 cho thҩy các yӃu tӕ quy mô nhà máy, quy mô hãng và
trình ÿӝ công nhân có tác ÿӝng nhѭ nhau ÿӃn mӭc ÿӝ tuân thӫ cӫa nhà máy.

Do các nhà máy lӟn thӵc sӵ có ÿӫ năng lӵc vӅ hӋ thӕng quҧn lý môi
trѭӡng, Chính phӫ nên tұp trung thúc ÿҭy quҧn lý môi trѭӡng ӣ các nhà máy nhӓ
và vӯa. Song nӃu nhìn tӯ khía cҥnh chính sách công cӝng, thì viӋc ÿó chӍ có ý
nghƭa khi các xí nghiӋp nhӓ và vӯa thӵc sӵ áp dөng các qui trình cӫa EMS, và
nӃu sӵ can thiӋp này có thӇ giҧm ÿѭӧc ô nhiӉm vӟi chi phí thҩp hѫn so vӟi viӋc
áp dөng các quy chӃ quҧn lý thông thѭӡng. ĈӇ minh chӭng cho viӋc này, chúng
ta chuyӇn qua mӝt dӵ án khác cӫa Mêhicô ÿѭӧc thӵc hiӋn gҫn ÿây.

Các bài hӑc tӯ Guadalajara

Có rҩt ít nghiên cӭu vӅ viӋc thúc ÿҭy EMS tҥi các nhà máy; trӯ mӝt ngoҥi
lӋ ÿáng chú ý là dӵ án gҫn ÿây cӫa Guadalajara, Mêhicô, tiӃn hành kiӇm tra xem
tài liӋu các xí nghiӋp nhӓ và vӯa có áp dөng thành công EMS hay không. Có 11
công ty lӟn,trong ÿó có nhiӅu công ty ÿa quӕc gia, ÿã nhҩt trí hӛ trӧ cho 22 nhà
cung cҩp nhӓ và vӯa có quan tâm tӟi viӋc cҧi thiӋn công tác quҧn lý môi trѭӡng
cӫa mình. Vӟi sӵ tham gia cӫa khu vӵc tѭ nhân, các trѭӡng ÿҥi hӑc tѭ nhân, các
trѭӡng ÿҥi hӑc ÿӏa phѭѫng, Chính phӫ Mêhicô, Ngân hàng ThӃ giӟi, dӵ án này
ÿã ÿѭӧc chia thành nhiӅu chu kǤ dài hai tháng ÿӇ tiӃn hành ÿào tҥo cҩp tӕc, thӵc
thi và tә chӭc các cuӝc hӑp ÿánh giá11.

Sau chín tháng thӵc hiӋn, có 15 xí nghiӋp vӯa và nhӓ vүn còn tham gia dӵ
án ÿã ÿánh giá mӭc ÿӝ tuân thӫ EMS theo thang 20 ÿiӇm. Trong tháng 5/1997,
ÿiӇm sӕ trung bình là không. ĈӃn tháng 2/1998, ÿiӇm sӕ trung bình ÿã tăng lên
gҫn 16 ÿiӇm cho công tác qui hoҥch môi trѭӡng và 11 ÿiӇm cho viӋc thӵc hiӋn
EMS. Theo báo cáo, gҫn 80% các nhà máy ÿã có mӭc ô nhiӉm thҩp hѫn, và gҫn
50% ÿã tuân thӫ tӕt hѫn và ÿã nâng cҩp hӋ thӕng xӱ lý chҩt thҧi. NhiӅu nhà máy
ÿã cҧi thiӋn ÿѭӧc môi trѭӡng làm viӋc, sӱ dөng vұt liӋu có hiӋu quҧ hѫn và tình
hình hoҥt ÿӝng kinh tӃ chung ÿã tӕt hѫn (Hình 4.6).

Dӵ án Guadalajara cho thҩy các xí nghiӋp vӯa và nhӓ có thӇ áp dөng

EMS tӕt hѫn nӃu ÿѭӧc hӛ trӧ. Các nhà máy này có thӇ sӁ duy trì ÿѭӧc nhӳng
thay ÿәi do viӋc dӵ án ÿã trang trҧi các chi phí cӕ ÿӏnh ÿӇ ÿiӅu chӍnh hӋ thӕng
quҧn lý môi trѭӡng; và các chi phí bә sung ÿӇ thӵc thi EMS chҳc sӁ thҩp hѫn
nhiӅu. Các xí nghiӋp vӯa và nhӓ tham gia dӵ án cNJng ÿã thay ÿәi truyӅn thӕng
nӝi bӝ ÿӇ có sӵ phҧn hӗi thѭӡng xuyên vӅ các vҩn ÿӅ và các giҧi pháp môi

90
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 4.6 Các kӃt quҧ tuân thӫ ISO 14001

Ngu͛n: Ahmed, Martin và Davis (1998)

trѭӡng. Khi ÿã hình thành ÿѭӧc rӗi, thì tұp quán kinh doanh mӟi này sӁ không
dê gì bӏ mҩt ÿi.

Dӵ án Guadalajara ÿã giҧm ô nhiӉm bҵng cách hҥ các chi phí biên giҧm ô
nhiӉm thay vì nâng các khoҧn phҥt biên dӵ tính do gây ô nhiӉm, theo nhѭ các
quy chӃ quҧn lý cNJ. ĈiӅu này chӭng tӓ tính cҥnh tranh vӅ chi phí cӫa phѭѫng
pháp này. Tәng chi phí cӫa dӵ án cӥ khoҧng 200.000 USD. Vì chӍ có khoҧng 10
nhà máy thӵc sӵ hѭӣng thө dӵ án, nên ÿѫn giá khoҧng 20.000 USD cho mӝt nhà
máy12. ĈӇ so sánh dӵ án này (khoҧn ÿҫu tѭ) vӟi các quy chӃ quҧn lý cNJ (nguӗn
chi phí hàng năm), ta sӱ dөng phѭѫng pháp chiӃt khҩu. Lҩy tӹ lӋ chiӃt khҩu là
10% và giҧ thiӃt rҵng mӭc giҧm chi phí biên giҧm ô nhiӉm do áp dөng EMS әn
ÿӏnh trong mӝt thӡi gian dài. Nhѭ vұy suy ra chi phí hàng năm cӫa nhà máy là
2000 USD trong thӡi gian dài.

ĈӇ ѭӟc tính chi phí cӫa các dӵ án trong tѭѫng lai ӣ Guadalajara, chúng ta
giҧ thiӃt rҵng trong chѭѫng trình thӱ nghiӋm, phí tѭ vҩn ÿӏa phѭѫng bҵng
khoҧng 25% phí tѭ vҩn quӕc tӃ. Ĉѫn giá là 5000 USD/mӝt nhà máy, hoһc 500
USD chi phí hàng năm - gҫn tѭѫng ÿѭѫng vӟi tiӅn lѭѫng tháng cho mӝt công
nhân lành nghӅ ӣ các khu ÿô thӏ cӫa Mêhicô. ĈӇ hàng năm ÿҥt ÿѭӧc nhӳng kӃt
quҧ tѭѫng tӵ nhѭ vұy thì vӟi cách quҧn lý cNJ, chҳc chҳn sӁ cҫn thӡi gian và chi
phí bҵng hoһc lӟn hѫn ÿӇ tiӃn hành các hoҥt ÿӝng quan trҳc, lѭu trӳ kӃt quҧ và
cѭӥng chӃ. Hѫn nӳa, các quy chӃ quҧn lý truyӅn thӕng ít mang lҥi lӧi ích kinh tӃ
hѫn so vӟi hӋ thӕng quҧn lý môi trѭӡng EMS nӃu ÿӭng tӯ góc ÿӝ hiӋu quҧ

91
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

chung. Chúng tôi cho rҵng viӋc thúc ÿҭy hӋ thӕng quҧn lý môi trѭӡng EMS
trong các xí nghiӋp vӯa và nhӓ thuұn lӧi hѫn rҩt nhiӅu so vӟi thӵc hiӋn quҧn lý
các xí nghiӋp này bҵng các biӋn pháp cNJ.

Do ÿѭӧc theo dõi và ÿánh giá mӝt cách có hӋ thӕng, cҧ hai dӵ án Ciudad
Juárez và Guadalajara ÿӅu cung cҩp nhӳng thông tin quan trӑng vӅ ҧnh hѭӣng
cӫa hoҥt ÿӝng ÿào tҥo do chính quyӅn tài trӧ ÿӕi vӟi viӋc giҧm ô nhiӉm tҥi các
xí nghiӋp vӯa và nhӓ. Dӵ án Ciudad Juárez cho thҩy tính khҧ thi cӫa công tác
cҧi thiӋn kiӇm soát ô nhiӉm tҥi các cѫ sӣ không chính thӭc, có công nghӋ thҩp,
do các công nhân nghèo nhҩt, có trình ÿӝ văn hoá thҩp ӣ khu ÿô thӏ Mêhicô vұn
hành. Xa hѫn vӅ hѭӟng nam, dӵ án Guadalajara cho thҩy tính khҧ thi cӫa viӋc
khuyӃn khích áp dөng hӋ thӕng quҧn lý môi trѭӡng EMS cӫa các nhà thҫu quy
mô nhӓ và vӯa có công nghӋ cao hѫn mӝt chút ÿӃn các công ty lӟn. Trong hai
dӵ án Ciudad Juárez và Guadalajara, ngân sách dӵ án ÿã cҩp kinh phí cho viӋc
phát triӇn các kӻ năng tѭ vҩn ÿӏa phѭѫng góp phҫn tҥo nên các sáng kiӃn làm
giҧm ô nhiӉm trong tѭѫng lai ӣ khu vӵc tѭ nhân.

4.2 Ai là ngѭӡi khiӃu nҥi vӅ nҥn ô nhiӉm?

Ӣ Ciudad Juárez, quy chӃ hiӋn hành yêu cҫu có sӵ phҧn hӗi tӯ phía các
cӝng ÿӗng lân cұn tӟi các chӫ lò gҥch. Ĉây không phҧi là trѭӡng hӧp riêng biӋt.
Mһc dù ÿѭӧc xem nhѭ các cѫ quan ÿӝc lұp nhѭng các cѫ quan kiӇm soát ô
nhiӉm phҧi ÿáp ӭng ÿѭӧc các yêu cҫu cӫa các cѫ quan có quyӅn lӵc chính trӏ là
ngѭӡi sӁ xác ÿӏnh ngân sách cӫa hӑ, và hiӇn nhiên là tính hӧp pháp cӫa hӑ. VӅ
phҫn mình, các nhà lãnh ÿҥo chính trӏ phҧi trҧ lӡi các khiӃu nҥi cӫa các cӝng
ÿӗng chӏu ҧnh hѭӣng cӫa nҥn ô nhiӉm.

Các nhà quҧn lý môi trѭӡng còn có lý do hành chính khi giҧi quyӃt nhӳng
kháng nghӏ cӫa cӝng ÿӗng: công tác quan trҳc ÿòi hӓi nhiӅu kinh phí và ӣ các
nѭӟc ÿang phát triӇn ngân sách cӫa các cѫ quan này rҩt ít ӓi do vұy hӑ không thӇ
biӃt ÿѭӧc hӃt các cѫ sӣ gây ô nhiӉm. KӃt quҧ là các nhà quҧn lý môi trѭӡng
thѭӡng tұp trung các nguӗn lӵc ÿӇ giҧi quyӃt các khiӃu nҥi cӫa ngѭӡi dân. Thí
dө, Cѫ quan KiӇm soát ô nhiӉm cӫa Bang Rio De Janeiro, Bradin dành ra 100%
nguӗn lӵc thanh tra cӫa mình ÿӇ giҧi quyӃt các khiӃu nҥi. Cѫ quan KiӇm soát ô
nhiӉm São Paulo thì phân bә sӕ còn lҥi ÿӇ giҧi quyӃt các ÿѫn khiӃu nҥi sau khi
ÿã ÿӇ ra 50% nguӗn lӵc cӫa mình ÿӇ giҧi quyӃt các cѫ sӣ gây ô nhiӉm thuӝc
nhóm ѭu tiên. Ӣ Inÿônêxia, Cѫ quan KiӇm soát ô nhiӉm Quӕc gia có rҩt ít thanh
tra viên song lҥi dùng rҩt nhiӅu thӡi gian ÿӇ giҧi quyӃt các ÿѫn khiӃu nҥi. Các cѫ
quan quҧn lý cҩp tӍnh và ÿӏa phѭѫng cӫa Trung Quӕc hàng năm giҧi quyӃt trên
100.000 ÿѫn khiӃu nҥi13.

Mһc dù các ÿѫn khiӃu nҥi là mӝt nguӗn có giá trӏ cung cҩp thông tin vӟi
chi phí thҩp, viӋc quҧn lý trên cѫ sӣ các ÿѫn khiӃu nҥi có thӇ có nhӳng sai lӋch
92
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 4.7 Phân bӕ các ÿѫn khiӃu nҥi theo vùng

Ngu͛n: Dasgupta và Wheeler (1996)

nghiêm trӑng. Nhӳng ngѭӡi khiӃu nҥi có thӇ không ÿӫ nhӳng thông tin ÿӇ phân
biӋt giӳa các loҥi phát thҧi “chӍ gây phiӅn phӭc” và nhӳng phát thҧi thӵc sӵ là
ÿӝc hҥi. Có thӇ khó nhұn biӃt ÿѭӧc cùng mӝt lúc các chҩt ÿӝc không màu, không
mùi và các kim loҥi nһng. Hѫn nӳa, mӝt sӕ cá nhân hoһc các cӝng ÿӗng có thӇ
chӍ ÿѫn giҧn khiӃu nҥi nhiӅu hѫn mà không ÿӇ ý ÿӃn các yӃu tӕ khách quan. NӃu
các nhà quҧn lý môi trѭӡng trҧ lӡi các khiӃu nҥi mӝt cách máy móc thì nhӳng
ngѭӡi khiӃu nҥi quá khích có thӇ tѭӟc mҩt phҫn lӟn các nguӗn lӵc vӕn có.

Các nhà nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã sӱ dөng các dӳ liӋu mӟi
tӯ Trung Quӕc ÿӇ tìm hiӇu kӻ hѫn vӅ các mӕi liên hӋ giӳa khiӃu nҥi, các ÿiӅu
kiӋn môi trѭӡng và các ÿһc trѭng cӫa các cӝng ÿӗng14. Nhӳng ngѭӡi dân Trung
Quӕc không hӅ bӏ ÿӝng trѭӟc tình trҥng ô nhiӉm do các nhà máy lân cұn gây
nên. Tӯ năm 1987 ÿӃn năm 1993 các cѫ quan môi trѭӡng trong nѭӟc mӛi năm
còn lѭu khoҧng hѫn 130.000 ÿѫn khiӃu nҥi, phҫn lӟn là liên quan tӟi ô nhiӉm
không khí, nѭӟc và tiӃng ӗn. Nhӳng ÿѫn khiӃu nҥi này ÿã làm cho các cѫ quan
quҧn lý phҧi hành ÿӝng: ӣ hҫu hӃt các tӍnh, tӹ lӋ giҧi quyӃt khiӃu nҥi ÿҥt tӯ 70%
ÿӃn 100%. Các cѫ quan thanh tra ÿã tӕn rҩt nhiӅu thӡi gian ÿӇ trҧ lӡi cho các
ÿѫn khiӃu nҥi ÿó.

Tuy nhiên, Hình 4.7 cho thҩy rҵng xu hѭӟng khiӃu nҥi ӣ các tӍnh khác
nhau cӫa Trung Quӕc cNJng rҩt khác nhau. Theo báo cáo, trong năm 1993, ӣ
Thѭӧng Hҧi và Thiên Tân có gҫn 30 khiӃu nҥi trên 100.000 dân, còn ӣ Can Túc,
Tân Cѭѫng, và Nӝi Mông có dѭӟi 5 khiӃu nҥi trên 100.000 dân. Nhìn chung, tӹ

93
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

Khung 4.2 Ӣ Trung Quӕc ngѭӡi nghèo chӏu ô nhiӉm nhiӅu hѫn

Nghèo ÿói là mӝt tai hoҥ, song ít ra
thì ngѭӡi nghèo cNJng có thӇ ÿѭӧc an ӫi:
vì ӣ các khu vӵc giàu có hѫn có sҧn
lѭӧng công nghiӋp lӟn hѫn, hӑ có thӇ bӏ
ô nhiӉm nhiӅu hѫn. Ĉáng tiӃc là, dân cѭ
thuӝc nhӳng vùng nghèo khә ӣ Trung
Quӕc không có ÿѭӧc sӵ an ӫi ÿó. Hình
B4.2 thӇ hiӋn mӕi liên quan giӳa tiӅn
lѭѫng trung bình và mұt ÿӝ phát thҧi
(hay phát thҧi trên mӝt ÿѫn vӏ diӋn tích,
ÿҥi diӋn hӧp lý cho hàm lѭӧng ô nhiӉm
không khí) ӣ 50 thành phӕ cӫa Trung
Quӕc. Ĉӕi vӟi các bөi lѫ lӱng (TSP),
mұt ÿӝ ô nhiӉm tăng rõ rӋt khi tiӅn
lѭѫng giҧm. Các thành phӕ nghèo nhҩt
có mұt ÿӝ phát thҧi SO2 cao hѫn so vӟi
các thành phӕ giàu nhҩt, mһc dù ÿӗ thӏ
cho thҩy mұt ÿӝ phát thҧi tăng tӯ các
thành phӕ nghèo sang thành phӕ có thu
nhұp trung bình và sau ÿó giҧm xuӕng
mӭc thҩp nhҩt tҥi các khu vӵc giàu nhҩt.
Tҥi sao lҥi có mӕi liên quan bi
thҧm ÿó giӳa sӵ nghèo khә và ô nhiӉm?
Các khu vӵc giàu hѫn có mӭc ÿӝ sҧn
xuҩt công nghiӋp cao hѫn, song sҧn xuҩt
tҥi các khu vӵc này sҥch hѫn nhiӅu do
có sӵ phҧn hӗi tӯ ngѭӡi dân mҥnh mӁ
hѫn (hình 4.8) và có quy chӃ quҧn lý
chһt chӁ hѫn. Vӟi lҥi, các cѫ sӣ công
nghiӋp tҥi các khu vӵc có các công nhân
không có trình ÿӝ nói chung hoҥt ÿӝng
vӟi hiӋu quҧ thҩp hѫn và tҥo ra nhiӅu
chҩt thҧi hѫn. Do ÿó, trong mӝt khu vӵc
nhҩt ÿӏnh thì quy mô sҧn xuҩt công
nghiӋp ÿóng mӝt vai trò phө ÿӕi vӟi mұt
ÿӝ ô nhiӉm ӣ Trung Quӕc.

lӋ khiӃu nҥi ӣ các trung tâm công nghiӋp ÿô thӏ thuӝc miӅn ÿông Trung Quӕc là
cao nhҩt, ӣ các tӍnh miӅn trung thҩp hѫn, và ӣ các vùng xa thành thӏ thuӝc miӅn
tây ít phát triӇn nhҩt có tӹ lӋ khiӃu nҥi thҩp nhҩt.

ĈӇ ÿánh giá các nhân tӕ gây ra sӵ khác biӋt nói trên giӳa các tӍnh chúng
tôi ÿã phân tích các tác ÿӝng cӫa ô nhiӉm, thu nhұp, giáo dөc ÿӃn tӹ lӋ khiӃu nҥi.
NӃu cӕ ÿӏnh mӭc thu nhұp và giáo dөc, chúng tôi nhұn thҩy rҵng các tӍnh có
phát thҧi cao có khiӃu nҥi nhiӅu hѫn 75% so vӟi các tӍnh bӏ ô nhiӉm nhҽ. Tuy

94
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 4.8 Trình ÿӝ hӑc vҩn và khiӃu nҥi

nhiên, kӃt quҧ này chӍ ÿúng ÿӕi vӟi các chҩt gây ô nhiӉm dӉ nhìn thҩy, ví dө nhѭ
bөi.

NӃu cӕ ÿӏnh mӭc ô nhiӉm và giáo dөc, thì kӃt quҧ là ӣ các tӍnh có thu
nhұp cao thì khiӃu nҥi cao hѫn 110% so vӟi ӣ các tӍnh thu nhұp thҩp. Mӝt
nghiên cӭu khác mӟi ÿây cho thҩy là nhӳng khiӃu nҥi kiӇu này ÿã làm cho các
cѫ quan quҧn lý phҧi tăng lӋ phí ô nhiӉm không khí lên, và bҵng cách ÿó ÿã
giҧm ÿѭӧc cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm không khí do công nghiӋp15. Khung 4.2 minh hoҥ
kӃt quҧ ӣ 52 thành phӕ cӫa Trung Quӕc: các vùng giàu hѫn có tӹ lӋ khiӃu nҥi
nhiӅu hѫn thì có không khí sҥch hѫn rҩt nhiӅu16.

Coi ô nhiӉm và thu nhұp không ÿәi, chúng tôi thҩy các tӍnh nghèo có trình
ÿӝ văn hoá cao hѫn có tӹ lӋ khiӃu nҥi cao hѫn 90% so vӟi các tӍnh nghèo có
trình ÿӝ văn hoá thҩp. Các tӍnh giàu có trình ÿӝ văn hoá khác nhau cNJng có tӹ lӋ
khiӃu nҥi khác nhau (Hình 4.8). Nói chung, trình ÿӝ văn hoá tác ÿӝng rҩt mҥnh
lên tӹ lӋ khiӃu nҥi cӫa ngѭӡi dân - trình ÿӝ văn hoá tác ÿӝng rҩt mҥnh lên tӹ lӋ
khiӃu nҥi cӫa ngѭӡi dân - thu nhұp tăng gҩp ÿôi và ô nhiӉm không khí tăng gҩp
10 lҫn.

Tҥi sao không có khiӃu nҥi ӣ các khu vӵc có trình ÿӝ văn hoá thҩp, thұm
chí ngay cҧ khi thu nhұp trung bình và các ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng cӫa hӑ cNJng
tѭѫng ÿѭѫng vӟi các khu vӵc khác? Các yӃu tӕ góp phҫn tҥo nên tình hình này
có thӇ gӗm: thiӃu thông tin vӅ tình hình ô nhiӉm ӣ ÿӏa phѭѫng và thiӋt hҥi vӅ
sӭc khoҿ, năng lӵc tә chӭc hoҥt ÿӝng mang tính chính trӏ yӃu hѫn, và không
95
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

muӕn ÿӕi ÿҫu vӟi các nhà chӭc trách có trình ÿӝ hѫn. Vì các khiӃu nҥi rҩt có tác
ÿӝng ÿӃn quҧn lý, nên viӋc im lһng sӁ dүn ÿӃn nhӳng hұu quҧ nghiêm trӑng vӅ
môi trѭӡng.

Ӣ các nѭӟc khác cNJng có nhӳng tác ÿӝng tѭѫng tӵ. Mӝt nghiên cӭu cho
thҩy rҵng phát triӇn kinh tӃ, ÿҥi diӋn cho thu nhұp và trình ÿӝ văn hoá, có tác
ÿӝng mҥnh mӁ ÿӃn các cuӝc thanh tra thӵc hiӋn các qui chӃ quҧn lý cӫa các nhà
máy ӣ Ҩn Ĉӝ. Mӝt nghiên cӭu khác cho thҩy mӕi liên quan tích cӵc giӳa phát
triӇn kinh tӃ và kiӇm soát ô nhiӉm cӫa các nhà máy giҩy ӣ Thái Lan, Ҩn Ĉӝ,
Bănglaÿét, và Inÿônêxia17. Mӝt nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi cho thҩy các
hoҥt ÿӝng gây ô nhiӉm nһng thѭӡng tұp trung ӣ các khu nghèo khә cӫa Braxin.
Và trong mӝt nghiên cӭu ӣ Inÿônêxia, các nhà nghiên cӭu thҩy rҵng nhӳng nhà
máy ӣ các ÿô thӏ tӵ trӏ có thu nhұp thҩp nhҩt và trình ÿӝ văn hoá sau sѫ cҩp có
cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm nѭӟc do chҩt hӳu cѫ gҩp 15 lҫn mӭc cӫa các nhà máy tҥi các
cӝng ÿӗng có mӭc thu nhұp và giáo dөc cao nhҩt18.

Nghiên cӭu mӟi ÿây vӅ Braxin cho thҩy rҵng mһc dù các hoҥt ÿӝng gây ô
nhiӉm nһng rҩt phә biӃn ӣ các thành phӕ nghèo, nhѭng ô nhiӉm tәng thӇ lҥi còn
trҫm trӑng hѫn tҥi các thành phӕ giàu có do tҥi ÿây sҧn lѭӧng công nghiӋp rҩt
cao (Khung 2.2)19.

Tuy nhiên, các nghiên cӭu vӅ Rio De Janeiro và São Paulo ÿã cho thҩy
rҵng trong các vùng này, các cѫ sӣ công nghiӋp gây ô nhiӉm nһng chӫ yӃu là ӣ
các thành phӕ nghèo hѫn. Thұm chí ngay cҧ trong nhӳng trѭӡng hӧp các khu
vӵc giàu hѫn bӏ ô nhiӉm nһng hѫn thì nhӳng ngѭӡi dân nghèo sӕng ӣ nhӳng khu
vӵc này cNJng phҧi hӭng chӏu nҥn ô nhiӉm nhiӅu nhҩt.

4.3 Xác ÿӏnh lҥi sӵ bҩt bình ÿҷng môi trѭӡng

Ӣ Mӻ, quan niӋm cho rҵng các cѫ sӣ gây ô nhiӉm trong các cӝng ÿӗng
nghèo, không có trình ÿӝ hӑc vҩn chӍ phҧi ÿӕi mһt vӟi quy chӃ quҧn lý lӓng lҿo
hѫn và hoҥt ÿӝng vӟi mӭc ÿӝ ô nhiӉm cao hѫn, ÿã kích thích mӝt phong trào
chính trӏ vì công lý môi trѭӡng. Mөc tiêu cӫa phong trào này là chҩt lѭӧng môi
trѭӡng nhѭ nhau cho mӑi ngѭӡi công dân không phân biӋt thu nhұp, trình ÿӝ hӑc
vҩn hay sҳc tӝc.

Khái niӋm vӅ công lý môi trѭӡng có sӭc lôi cuӕn mҥnh mӁ ÿӕi vӟi cҧ các
nѭӟc ÿang phát triӇn, là nhӳng nѭӟc có quá nhiӅu dân nghèo phҧi hӭng chӏu nҥn
ô nhiӉm. Tuy nhiên, có vé nhѭ sӵ bҩt công môi trѭӡng lҥi là bҵng chӭng sáng rõ
nhҩt ÿӇ có thӇ phҧn ánh ÿѭӧc các vҩn ÿӅ kinh tӃ rӝng hѫn. Thí dө, các vҩn ÿӅ
môi trѭӡng có thӇ phán ánh ÿѭӧc nӅn kinh tӃ cӫa ÿӏa phѭѫng. NhiӅu thұp kӹ
nghiên cӭu ÿã cho thҩy rҵng có nhiӅu yӃu tӕ tác ÿӝng tӟi giá cӫa ÿҩt ÿai thuӝc
vùng ÿô thӏ, trong ÿó bao gӗm cҧ yӃu tӕ cѭ dân phҧi chӏu tác ÿӝng cӫa ô nhiӉm.
96
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Ӣ các khu vӵc bӏ ô nhiӉm, có thӇ cNJng là các khu công nghiӋp tұp trung,
giá ÿҩt ÿai và giá cho thuê nhà ӣ ÿӅu thҩp. Thuê nhà rҿ và các cѫ hӝi có viӋc làm
trong lƭnh vӵc công nghiӋp ÿã kích thích gҩp bӝi ngѭӡi nghèo ÿӃn ӣ trong nhӳng
khu vӵc bӏ ô nhiӉm nhiӅu hѫn, mһc dҫu hӑ ÿã hoàn toàn hiӇu biӃt vӅ nhӳng rӫi
ro ÿӕi vӟi sӭc khoҿ.

Các yӃu tӕ xã hӝi, chính trӏ và lӏch sӱ ÿã tҥo nên sӵ chênh lӋch ghê gӟm
vӅ thu nhұp ӣ nhiӅu khu vӵc ÿang phát triӇn. Nhѭng ӣ nhӳng nѫi mà nghèo ÿói
là nguyên nhân gӕc rӉ cӫa viӋc phҧi hӭng chӏu nҥn ô nhiӉm thì có thӇ sӁ sӟm
bùng nә sӵ bҩt công môi trѭӡng. Thí dө, giҧ sӱ rҵng mӝt phong trào chӕng lҥi sӵ
bҩt công môi trѭӡng nhҵm vào mӝt nhà máy lӟn gây ra ô nhiӉm nҵm giӳa mӝt
khu dân cѭ nghèo. Các gia ÿình lân cұn nhұn thӭc rҩt rõ vӅ ô nhiӉm, song hӑ
vүn ӣ ÿó vì giá thuê nhà rҿ và nhà máy có viӋc làm cho nhӳng công nhân có
trình ÿӝ vӯa phҧi. Phong trào vì sӵ bình ÿҷng vӅ môi trѭӡng thành công các nhà
quҧn lý nhà máy giҧm ô nhiӉm bҵng cách chuyӇn qua quy trình sҧn xuҩt sӱ dөng
các thành phҫn ÿã lҳp ráp và ÿòi hӓi lao ÿӝng có trình ÿӝ cao hѫn. Không khí và
nѭӟc ӣ vùng lân cұn chung quanh sҥch hѫn rҩt nhiӅu và các loҥi bӋnh do ô
nhiӉm gây ra giҧm ÿáng kӇ20.

Tuy nhiên, sau các buәi lӉ chào mӯng thҳng lӧi, có nhӳng thay ÿәi khác
xҧy ra. Do khu vӵc này sҥch hѫn nhiӅu, nên giá ÿҩt ÿai và giá thuê nhà tăng lên.
Nhӳng ngѭӡi dân nghèo có ít cѫ hӝi lӵa chӑn ngoài viӋc gói ghém các ÿӗ vұt
cӫa mình và ra ÿi vì hӑ không còn ÿӫ khҧ năng ÿӇ tiӃp tөc trang trҧi cho nѫi trú
thân trong khu vӵc này nӳa. Các cѫ hӝi có viӋc làm cӫa hӑ cNJng ít ÿi, vì nhà
máy không còn cҫn ÿӃn lao ÿӝng trình ÿӝ trung bình nӳa. Mӝt sӕ láng giӅng cӫa
hӑ có thӇ chҩp nhұn giá thuê nhà cao hѫn, song hӑ không thӇ kiӃm ÿѭӧc viӋc
làm ӣ nhӳng nѫi khác ӣ trong thành phӕ. ĈӇ tiӃp tөc làm viӋc, hӑ phҧi mҩt nhiӅu
giӡ hѫn trên xe buýt hoһc các phѭѫng tiӋn giao thông khác, mҥo hiӇm vӟi cuӝc
sӕng cӫa mình trên ÿѭӡng ÿông nghӏt ngѭӡi và bӏ ô nhiӉm. KӃt quҧ cӫa sӵ thành
công giҧ ÿӏnh cӫa phong trào là nhӳng ngѭӡi ÿѭӧc coi là hѭӣng thө ngày càng
bӏ sa sút, vì rҵng ngѭӡi ta ÿã lүn lӝn vҩn ÿӅ thu nhұp - bҩt bình ÿҷng vӟi sӵ bҩt
công môi trѭӡng.

Vұy thì bҩt công môi trѭӡng là gì? Theo quan ÿiӇm cӫa chúng tôi, có hai
khái niӋm khác nhau ÿáng ÿѭӧc xem xét nhѭ nhau. Thӭ nhҩt, chính phӫ phҧi có
trách nhiӋm duy trì tiêu chuҭn tӕi thiӇu chҩt lѭӧng môi trѭӡng cho mӑi công
dân. ĈiӅu này cNJng giӕng nhѭ cam kӃt thӵc hiӋn phә cұp giáo dөc phә thông.
Không duy trì ÿѭӧc tiêu chuҭn tӕi thiӇu cNJng phҧi coi nhѭ là sӵ bҩt công vӅ môi
trѭӡng, và chҳc chҳn phҧi hành ÿӝng ÿӇ uӕn nҳn ngay. ĈiӅu này bao gӗm quy
chӃ quҧn lý truyӅn thӕng vӅ ô nhiӉm, các chѭѫng trình có hiӋu quҧ nhҵm thúc
ÿҭy quyӅn ÿѭӧc sӱ dөng nѭӟc sҥch và hѭӣng thө các ÿiӅu kiӋn vӋ sinh tӕi thiӇu
cӫa các cӝng ÿӗng nghèo khә.

97
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

Khái niӋm thӭ hai có thӇ áp dөng cho không nѫi ngѭӡi dân phҧi hӭng chӏu
nҥn ô nhiӉm do dӕt nát cNJng nhѭ do nghèo khә. Các cҩp chính quyӅn phҧi tiӃn
hành giáo dөc môi trѭӡng cho tҩt cҧ các cӝng ÿӗng. NӃu không thông tin cho
nhӳng ngѭӡi sӕng bên cҥnh vӅ tình trҥng ô nhiӉm nguy hiӇm thì cNJng coi nhѭ là
có sӵ bҩt công môi trѭӡng. Trѭӡng hӧp ӣ Ciudad Juárez cho thҩy viӋc giáo dөc
phә cұp có thӇ ÿҥt hiӋu quҧ nhѭ thӃ nào. Nhӳng ngѭӡi quá nghèo khә ÿã ӫng hӝ
các qui chӃ quҧn lý các lò gҥch sau mӝt chiӃn dӏch giáo dөc nhҵm thuyӃt phөc
ÿӇ hӑ tin rҵng nhӳng lӧi ích sӭc khoҿ sӁ bù ÿҳp ÿѭӧc nguy cѫ mҩt công ăn viӋc
làm và giá thuê nhà cao hѫn. Chѭѫng trình có kӃt quҧ tӕt do ÿã tұp trung vào các
cѫ sӣ gây ô nhiӉm nghiêm trӑng và hӛ trӧ cho các cѫ sӣ này ÿӇ hӑ chuyӇn ÿәi
sang ÿҩt bҵng propan. Nhӳng khu vӵc có hiӇu biӃt tӕt hѫn ÿã tiӃp tөc ӫng hӝ
thӵc hiӋn sҧn xuҩt sҥch hѫn sau khi ÿã bãi bӓ chӃ ÿӝ kiӇm soát giá propan, song
mӕi quan tâm vӅ viӋc làm ÿã làm cӝng ÿӗng ӣ các khu vӵc này chuyӇn sang gây
áp lӵc ÿӇ sӱ dөng các loҥi nhiên liӋu phӃ thҧi sҥch hѫn.

Ciudad Juárez ÿã thӇ hiӋn ÿѭӧc sӭc mҥnh cӫa giáo dөc phә cұp trong viӋc
thúc ÿҭy thay ÿәi môi trѭӡng ngay cҧ khi còn chѭa làm thay ÿәi ÿѭӧc tình trҥng
nghèo khә. Theo nhìn nhұn cӫa chúng tôi, ÿây là mӝt vNJ ÿài quan trӑng nên có
sӵ tham gia cӫa cuӝc ÿҩu tranh vì công lý môi trѭӡng.

Tài liӋu tham khҧo

Afsah, S., B. Laplante, and D. Wheeler, 1997, “Regulation in the Information

Age: Indonesian Public Information Program For Environmental
Management,” World Bank, March.

Ahmed, K., P. Martin, and S. Davis, 1998, “Mexico: The Guadalajara

Environmental Management Project,” World Bank, September.

Blackman, A., and G. Bannister, 1998a, “Pollution Control in the Informal

Sector: The Ciudad Juárez Brickmakers' Project,” Natural Resources
Journal, Vol. 37, No. 4, 829-56.

-----, 1998b, “Community Pressure and Clean Technology in the Informal

Sector: An Econometric Analysis of the Adoption of Propane by
Traditional Mexican Brick Brickmakers,” Journal of Environmental
Economics and Management, Vol. 35, No. 1, 1-21.

Chávez, O., 1995, “Altemative Fuels for Brick-makers, CD Juárez, Mexico

Project,” Southwest Center for Environmental Research and Policy
(SCERP). Reproduced from the SCERP Web site at
http://www.civil.utah.edu/scerp/brickmaker/brick-making.html

98
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Dasgupta, S., H. Hettige, and D. Wheeler, 1997, “What Improves Environmental

Performance? Evidence from Mexican Industry,” World Bank
Development Research Group Working Paper, No. 1877, December.

Dasgupta, S., R. Lucas, and D. Wheeler, 1998, “Small Plants, Pollution and
Poverty: Evidence from Mexico and Brazil,” World Bank Development
Research Group Working Paper, No. 2029, November.

Dasgupta, S., H. Bang, and D. Wheeler, 1997, “Surviving Success: Policy

Reform and the Future of Industrial Pollution in Chia,” World Bank
Policy Research Department Working Paper, No. 1856, October.

Dasgupta, S., and D. Wheeler, 1996, “Citizen Complaints As Environmental

Indicators: Evidence From China,” World Bank Policy Research
Department Working Paper No. 1704, November.

Hamson, D., 1996, “Reducing Emissions from Brick Kilns in Ciudad Juárez:
Three Approaches,” Border Environment Research Reports, No. 2,
Southwest Center for Environmental Research and Policy (SCERP), June.
Reproduced from the SCERP Web site at
http://www.civil.utah.edu/scerp/docs/berr.html

Hartman, R., M. Huq, and D. Wheeler, 1997, “Why Paper Mills Clean Up:
Determinants of Pollution Abatement in Four Asian Countries,” World
Bank Policy Research Department Working Paper, No. 1710, January.

Hettige, H., M. Huq, S. Pargal, and D. Wheeler, 1996, “Determinants of

Pollution Abatement in Developing Countries: Evidence from South and
Southeast Asia,” World Development, Vol. 24, No. 12, 1891-1904.

Ostro, B., 1994, “The Health Effects of Air Pollution: A Methodology With
Applications to Jakarta,” World Bank Policy Research Department
Working Paper, No. 1301, May.

Pargal., S., M. Huq, and M. Mani, 1997, “Inspections and Emissions in India:
Puzzling Survey Evidence on Industrial Water Pollution,” World Bank
Development Research Group Working Paper, No. 1810, August.

Pargal, S., and D. Wheeler, 1996, “Informal Regulation of Industrial Pollution in

Developing Countries: Evidence from Indonesia,” Journal of Political
Economy, Vol. 104, No. 6, 1314+.

Petzinger, T., 1996, “Mexican Cement Firm Decides to Mix Chaos in to

Company Strategy,” Wall Street Journal, December 13.

99
 TRI THӬC, NGHÈO ĈÓI VÀ Ô NHIӈM

Stotz, E., 1991, “Luta Pela Saude Ambiental: A AMAP Contra Cortume
Carioca, S.A, Una Experiencia Vitoriosa,” V.V. Valla and E.N. Stotz
(eds.) Participacao Popular, Educacao de Saude, Rio de Janeiro, 133-60.

Wang, H., and D. Wheeler, 1996, “Pricing Industrial Pollution in China: An

Econometric Analysis of the Levy System,” World Bank Policy Research
Department Working Paper, No. 1644, September.

------ 1999, “China’s Pollution Levy: An Analysis of Industry's Response,”

presented to the Association of Environmental and Resource Economists
(AERE) Workshop, “Market-based Instruments for Environmental
Protection,” John F. Kennedy School of Government, Harvard University,
July 18-20.

Wells, R., 1996. “Prevención y Control de la Contaminación en la Industria

Mexicana: Reporte de Una Encuesta,” (Lexington, Mass: The Lexington
Group), December.

Ghi chú
1
Xem Petzinger (1996) vӅ báo cáo vӅ vai trò tiên phong cӫa Cemex trong các doanh nghiӋp Mêhicô.
2
Các thӕng kê theo báo cáo cӫa Ban Thѭ ký vӅ Thѭѫng mҥi và Xúc tiӃn Công nghiӋp cӫa Mêhicô (SECOFI)
ÿѭa trên trang web http://www.nafta-mexico.org/export.htm.
3
Thҧo luұn cӫa chúng tôi vӅ Ciudad Juárez ÿã ÿѭӧc trình bày kӻ trong hai báo cáo cӫa Allen. Blackman và
Geottrey Bannister (1998 a,b), ghi lҥi các kӃt quҧ nghiên cӭu cѫ bҧn và phân tích vӅ kinh tӃ ma trұn rҩt sâu cӫa
tác giҧ. Chúng tôi cNJng xin cám ѫn Allen Blackman vӅ nhӳng buәi thҧo luұn thêm vӅ trѭӡng hӧp cӫa Ciudad
Juárez trong nhiӅu buәi gһp gӥ mang tính chҩt cá nhân. Xin xem Ham son (1996) và Chávez (1995) ÿӇ có thêm
thông tin vӅ vҩn ÿӅ ô nhiӉm gây bӣi các lò sҧn xuҩt gҥch thô.
4
Trong Blackman và Banmster (1998a) trình bày kӃt quҧ nghiên cӭu vӅ các nhà sҧn xuҩt gҥch thô ӣ Saltilo.
Mêhicô cho thҩy 47% sӕ ngѭӡi ÿѭӧc xét nghiӋm có các chӭc năng vӅ phәi không bình thѭӡng. Xem thҧo luұn
chi tiӃt hѫn vӅ các tác ÿӝng cӫa bөi ÿӕi vӟi sӭc khoҿ trong Ostro (1994).
5
Phӓng vҩn các nhân viên cӫa CETESB.
6
Các ѭӟc tính này do Reinhard Peglau thuӝc Cѫ quan Môi trѭӡng Liên bang cӫa Cӝng hoà Liên bang Ĉӭc cung
cҩp. Các ѭӟc tính này ÿã ÿѭӧc tә chӭc ISO World tính toán lҥi và ÿѭa lên trang web
http://www.ecology.or.jp/isoworld/english/analy_14k.htm.
7
ĈӇ kiӇm soát nhӳng khác biӋt rҩt lӟn vӅ qui mô nhѭ giӳa Costa Rica và Trung Quӕc, chúng tôi chia tәng sӕ
chӭng chӍ cӫa tӯng nѭӟc cho GDP cӫa nѭӟc ÿó và chuҭn hoá kӃt quҧ thu ÿѭӧc vào mӝt khung tӯ 1 ÿӃn 200.
8
Xem Dasgupta, Hettige và Wheeler (1997).
9
Nghiên cӭu ÿã xác ÿӏnh rõ xác xuҩt gây nên sӵ chuyӇn ÿәi: ngay khi các yӃu tӕ khác làm cho các nhà quҧn lý
nhà máy tin tѭӣng ÿӇ có thӇ tuân thӫ các qui chӃ quҧn lý thì hӑ ÿã có thӇ thӵc thi các qui trình theo ISO 14001
nhѭ mӝt phҫn trong quá trình cҧi thiӋn. Tuy nhiên ÿiӅu này không có nghƭa là các qui trình theo ISO 14001 là
nguyên nhân dүn ÿӃn sӵ cҧi thiӋn. Nghiên cӭu (Dasgupta, Hettige và Wheeler, 1997) ÿã sӱ dөng các kӻ thuұt
tính toán kinh tӃ ma trұn chuҭn ÿӇ hiӋu chӍnh vҩn ÿӅ này.
10
Xem Wells (1997).
11
Tәng kӃt này dӵa trên báo cáo cӫa World Bank do Ahmed, Martin và Davis thӵc hiӋn (1998).

100
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

12
Báo cáo tәng kӃt cӫa dӵ án ѭӟc tính chi phí cӫa dӵ án thӱ nghiӋm là 135.000USD, không kӇ các chi phí vӅ
thӡi gian và chi phí ÿi lҥi cho các nhân viên cӫa Worldbank. NӃu tính ÿӃn các yӃu tӕ này thì chi phí ѭӟc tính có
thӇ sӁ tăng lên ÿӃn 200.000USD.
Phѭѫng pháp thӭ hai có thӇ chia chi phí cho 15 nhà máy tham gia, làm chi phí cӫa mӛi nhà máy giҧm xuӕng.
Tuy nhiên, 5 nhà máy có các lӧi ích tính ÿѭӧc gҫn bҵng 0 nên phѭѫng pháp này cho kӃt quҧ gҫn giӕng vӟi
phѭѫng pháp thӭ nhҩt do giá trӏ tính cho mӛi nhà máy có thӇ sӁ giҧm theo tӹ lӋ tѭѫng ӭng.
13
Các phѭѫng pháp khiӃu nҥi-giҧi quyӃt khiӃu nҥi ӣ Braxin, Trung Quӕc và Inÿônêxia rҩt quen thuӝc vӟi các tác
giҧ tham gia trong chѭѫng trình hӧp tác vӟi FEEMA, CETESB, BAPEDAL và Cөc Bҧo vӋ Môi trѭӡng Quӕc gia
Trung Quӕc (SEPA).
14
Xem Dasgupta và Wheeler (1996). Dӳ liӋu có liên quan ÿӃn các ÿiӅu kiӋn vӅ môi trѭӡng, các ÿѫn khiӃu nҥi vӅ
ô nhiӉm và các ÿһc trѭng cӫa cӝng ÿӗng ӣ Trung Quӕc ÿѭӧc ÿѭa lên mҥng theo ÿӏa chӍ
http://www.worldbank.org/nirp/data/china/status.html#province.
15
Xem Wang và Wheeler (1999).
16
Xem Wang và Wheeler (1996) và Dasgupta, Wang và Wheeler (1997).
17
Xem Pargal, Huq và Manh (1997) và Hartman, Huq và Wheeler (1997).
18
Xem Dasgupta, Lucas và Wheeler (1998) và Pargal và Wheeler (1996).
19
Xem Dasgupta, Lucas và Wheeler (1998).
20
Trong các trѭӡng hӧp ÿһc biӋt, nhà máy ÿѭӧc chӑn có thӇ ÿã chuyӇn ÿi. Stotz (1991) mô tҧ mӝt trѭӡng hӧp
nhѭ vұy vӅ mӝt nhà máy thuӝc da ӣ Rio de Janeiro, Braxin. Các nhà quҧn lý môi trѭӡng ӣ Rio ÿã báo cáo cho
các tác giҧ là nhӳng cѭ dân có thu nhұp mӭc trung bình lãnh ÿҥo mӝt phong trào chӕng lҥi nhà máy, nhӳng gia
ÿình có thu nhұp thҩp hѫn thì tӓ thái ÿӝ ngҫn ngӯ hѫn trong viӋc tham gia phong trào bӣi vì hӑ ÿánh giá nhà máy
thuӝc da này nhѭ mӝt nguӗn cung cҩp viӋc làm.

101
 Ngoài và trong Cubatao: Serra do Mar cӫa Braxin
trong thұp niên 80
Nguӗn: Carlos Renato Fernandes và Eco Parama, Corbis
 Chѭѫng 5

Các chính sách kinh tӃ quӕc gia:

Nӱa phҫn ҭn giҩu cӫa ô nhiӉm

Ӣ phía Ĉông Nam São Paulo, mӝt phҫn cao nguyên cӫa Braxin nhô cao ӣ
Serra do Mar ÿӇ rӗi ÿӝt ngӝt hҥ thҩp xuӕng phía biӇn. Chҥy dӑc theo vùng ÿҩt
mNJi này vүn còn sót lҥi nhӳng di tích cӫa Rӯng Ĉҥi Tây Dѭѫng truyӅn thuyӃt ӣ
Braxin, mӝt trong nhӳng hӋ sinh thái ÿa dҥng nhҩt và ÿang bӏ ÿe doҥ cӫa thӃ
giӟi. Con ÿѭӡng cao tӕc tӯ São Paulo chҥy dӕc xuӕng ven biӇn ÿӃn Santos, mӝt
hҧi cҧng quan trӑng cӫa khu vӵc này, bӏ chһn ngang bӣi mӝt con sông nhӓ chҧy
êm ÿӅm. Thành phӕ công nghiӋp có tên là Cubatao nҵm trên vùng thѭӧng lѭu,
ba phía bӏ bao bӑc bӣi núi. Trong nhӳng năm 1980 nó ÿѭӧc biӃt ÿӃn vӟi cái tên
“Thung lNJng chӃt”.

Vào nhӳng ngày ÿҫu xây dӵng ÿҩt nѭӟc Braxin, vӏ trí cӫa thung lNJng này
có sӭc hҩp dүn ÿһc biӋt ÿӕi vӟi các nhà quy hoҥch công nghiӋp. Nҵm gҫn hҧi
cҧng Santos, nó là mӝt ÿӏa ÿiӇm tuyӋt vӡi cho mӝt sӕ ngành công nghiӋp nhѭ
sҳt, dҫu mӓ, phân bón và hoá chҩt ÿӇ chӃ biӃn nguyên liӋu nhұp thô thành các
sҧn phҭm và vұn chuyӇn ÿӃn São Paulo bҵng ÿѭӡng thuӹ qua mӝt con dӕc dài.
Con sông nhӓ vӯa là nguӗn cung cҩp nѭӟc lҥi vӯa là nѫi thích hӧp ÿӇ ÿә chҩt
thҧi.

Ĉѭӧc các tұp ÿoàn quӕc doanh lӟn nhѭ COSIPA (thép) và PETROBRAS
(dҫu mӓ) dүn ÿҫu, thung lNJng Cubatao phát triӇn nhanh chóng thành mӝt tә hӧp
công nghiӋp to lӟn ÿӃn mӭc trong năm 1985 nó chiӃm tӟi 3% tәng thu nhұp
quӕc dân cӫa Braxin. Sӕ công ăn viӋc làm cho nhӳng ngѭӡi nhұp cѭ ÿӃn tӯ các
khu vӵc nghèo khә cӫa Braxin ÿã tăng lên. Tѭѫng lai có vҿ nhѭ sáng sӫa - ngoҥi
trӯ hai sai lҫm cѫ bҧn. Con sông nhӓ êm ÿӅm không phҧi là nѫi thích hӧp cho
dòng chҧy cӫa nѭӟc thҧi công nghiӋp, và thung lNJng là cái bүy tӵ nhiên cho ô
nhiӉm không khí. Không bӏ các cѫ quan quҧn lý ÿӏa phѭѫng ngăn cҧn, các nhà
máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc và các ÿӕi tác tѭ nhân cӫa hӑ hàng ngày ÿã thҧi vào
không khí hàng ngàn tҩn các chҩt gây ô nhiӉm. Vào ÿҫu nhӳng năm 1980 thành
phӕ có tӹ lӋ trҿ em chӃt cao nhҩt ӣ Braxin và hѫn 1/3 dân sӕ bӏ bӋnh viêm phәi,
lao, khí thNJng và các bӋnh hô hҩp khác. ĈӃn năm 1984, sông Cubatao vӅ cѫ bҧn
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

Hình 5.1 Ô nhiӉm không khí, 1984-1998

Ngu͛n: CETESB

ÿã bӏ chӃt vì ô nhiӉm gây bӣi chҩt hӳu cѫ. Xuôi theo dòng tӯ Cubatao, hàng tҩn
kim loҥi nһng ÿã lҳng ÿӑng ӣ trong các trҫm tích dѭӟi ÿáy sông và bӏ rӱa trôi ra
biӇn ӣ gҫn Santos. Trên bҫu trӡi cӫa thung lNJng, lҳng ÿӑng tӯ ô nhiӉm không khí
bҳt ÿҫu tàn phá Rӯng Ĉҥi Tây Dѭѫng và bóc mòn các sѭӡn núi.

Cuӕi cùng, vào tháng 1/1985 cuӝc khӫng hoҧng chuyӇn thành mӝt thҧm
hoҥ do trұn mѭa tӟi 15 insѫ (1 insѫ - 25,4 mm) ÿә nhѭ trút xuӕng các sѭӡn núi
trӑc trong vòng 48 tiӃng ÿӗng hӗ. Hàng trăm trұn trѭӧt bùn ÿә xuӕng thung lNJng
và ÿã phá vӥ ÿѭӡng ӕng dүn amoniăc ӣ Vila Parisi, làm thoát khí gây thiӋt hҥi
cho nhiӅu ngѭӡi dân ӣ ÿây và buӝc hӑ phҧi sѫ tán hàng loҥt. Sӵ viӋc chính thӭc
kӃt thúc khi Thӕng ÿӕc bang Sao Paulo tuyên bӕ tình trҥng khҭn cҩp và ra lӋnh
cho Cѫ quan KiӇm soát ô nhiӉm cӫa Bang - CETESB phҧi có hành ÿӝng cѭѫng
quyӃt1.

15 năm sau, ÿã có nhiӅu thay ÿәi diӉn ra ӣ thung lNJng Cubatao. CNJng chѭa
phҧi là thiên ÿѭӡng, song các ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng ÿã là ÿiӇn hình cӫa các thành
phӕ công nghiӋp quy mô trung bình ӣ Braxin. Rӯng Ĉҥi Tây Dѭѫng ÿã hӗi sinh
trӣ lҥi, thұt sӵ lҥi có nhӳng ngày nҳng, trҿ em khoҿ mҥnh hѫn và các loҥi cá
ÿang trӣ vӅ sông Cubatao ÿӇ sinh sôi, mһc dù trong mô cӫa chúng hiӋn vүn còn
chӭa các kim loҥi nһng. CETESB ÿã có công lӟn trong sӵ hӗi phөc này. Ĉѭӧc
dân chúng hӛ trӧ, nhӳng hoҥt ÿӝng cӫa CETESB ÿã làm cho các sӵ cӕ ô nhiӉm
không khí ít hѫn và ÿã cҳt giҧm ÿáng kӇ các phát thҧi nguy hҥi (Hình 5.1)2.

104
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

ChӍ có mӝt hàng rào ngăn cҧn viӋc làm sҥch nhanh hѫn ÿó là sӵ kháng cӵ
cӫa các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc ÿã tӯng ÿi ÿҫu trong quá trình phát triӇn
cӫa thung lNJng. ĈӃn năm 1994, các xí nghiӋp nhà nѭӟc ÿã ÿóng góp 42% tәng ô
nhiӉm do bөi trѭӟc khi thӵc hiӋn kiӇm soát cuӕi ÿѭӡng ӕng, song thӵc tӃ chiӃm
77% các loҥi phát thҧi sau khi thӵc hiӋn kiӇm soát (Hình 5.2). Ĉӕi vӟi ÿioxit lѭu
huǤnh cNJng nhѭ vұy. Các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc phòng chӕng ô nhiӉm
ít hѫn nhiӅu so vӟi các nhà máy tѭ nhân. Thұm chí viӋc kiӇm soát ô nhiӉm ӣ
mӭc thҩp ÿó cNJng chӍ ÿѭӧc thӵc hiӋn sau nhiӅu năm CETESB tiӃn hành thanh
tra có mөc tiêu và các nhà máy lo lҳng trѭӟc viӋc CETESB sӁ phә biӃn thông tin
vӅ nhà máy cho cӝng ÿӗng và doҥ ÿóng cӱa. Các nhà quҧn lý cӫa các nhà máy
thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc ÿã kiên quyӃt phҧn kháng, hӑ khiӃu nҥi vӅ nhӳng tәn thҩt
tài chính và kêu gӑi sӵ ӫng hӝ vӅ mһt chính trӏ cҧ ӣ cҩp bang và cҩp quӕc gia.

Nhӳng thay ÿәi ÿã xҧy ra vào cuӕi năm 1993 khi Chính phӫ tѭ nhân hoá
công ty thép thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc COSIPA. Nhà máy Cubatao ÿã tham gia
vào viӋc hiӋn ÿҥi hoá nhanh chóng ngành công nghiӋp. Tӯ 1990 ÿӃn 1996, các
nhà máy thép cӫa Braxin ÿã tăng sҧn lѭӧng tӯ 22,6 ÿӃn 25,2 triӋu tҩn - sҧn
lѭӧng tính theo ÿҫu công nhân ÿã tăng
gҩp ÿôi3. Sӱ dөng nguyên liӋu giҧm
xuӕng, chҩt lѭӧng sҧn phҭm ÿѭӧc nâng Hình 5.2 QuyӅn sӣ hӳu và ô nhiӉm
cao và ngày càng quan tâm ÿӃn tiêu
chuҭn chҩt lѭӧng mӟi ISO 14001, bao
gӗm cҧ các ÿiӅu khoҧn môi trѭӡng cӫa
nó. CETESB quҧn lý nhà máy Cubatao
dӉ dàng hѫn khi nó ÿã ÿѭӧc tѭ nhân hoá.
Mһc dù chѭѫng trình tѭ nhân hoá cӫa
Braxin chѭa có nhӳng mөc tiêu môi
trѭӡng cө thӇ nhѭng ÿó là ÿiӅu may mҳn
cho các cѫ quan kiӇm soát ô nhiӉm phҧi
chӏu sӭc ép lӟn nhѭ CETESB.

Tác ÿӝng cӫa viӋc tѭ nhân hoá ÿӃn

Cubatao không phҧi là mӝt trѭӡng hӧp
riêng biӋt: các chính sách kinh tӃ cҩp
quӕc gia ҧnh hѭӣng ÿӃn phát thҧi công
nghiӋp mҥnh ÿӃn mӭc tҥo ra “nӱa phҫn
ҭn giҩu ô nhiӉm”. Nghiên cӭu mӟi ÿây
cho thҩy sҧn xuҩt sҥch hѫn là kӃt quҧ cӫa
nhӳng cҧi cách kinh tӃ: cҳt giҧm các
hàng rào trong buôn bán quӕc tӃ, tѭ nhân
hoá các ngành công nghiӋp cӫa bang,
xây dӵng các thӏ trѭӡng chӭng khoán Ngu͛n: CETESB
mӟi, giҧm các trӧ giá ÿӕi vӟi năng lѭӧng
105
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

và nguyên vұt liӋu bӓ các quy ÿӏnh cNJ ÿӕi vӟi các ngành công nghiӋp trong
nѭӟc. Tuy nhiên, cҧi cách kinh tӃ không phҧi là liӅu thuӕc trӏ bách bӋnh. Mӝt sӕ
nѭӟc cҧi cách nӅn kinh tӃ cӫa mình vì nhӳng lý do môi trѭӡng. Song sӁ là may
mҳn ÿһc biӋt nӃu nhӳng hoҥt ÿӝng này có ÿѭӧc nhӳng tác ÿӝng rõ ràng. Trong
mӝt sӕ trѭӡng hӧp, cҧi cách kinh tӃ làm tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm công nghiӋp trên
thӵc tӃ, và mӭc ÿӝ tăng trѭӣng kinh tӃ tăng nhanh hѫn do có sӵ tác ÿӝng cӫa thӏ
trѭӡng mӣ cӱa hѫn cNJng sӁ làm tăng khҧ năng ô nhiӉm.

May mҳn thay, ÿã có nhiӅu nghiên cӭu nêu lên các cách thӭc dӵ báo và loҥi
bӓ nhӳng ҧnh hѭӣng phө ÿó trong khi cҧi cách kinh tӃ vүn tҩn công vào “nӱa
phҫn ҭn giҩu” cӫa ô nhiӉm trên mӝt mһt trұn rӝng lӟn. Cùng vӟi cҧi cách kinh
tӃ, thu nhұp cNJng phҧi ÿѭӧc nâng lên, và dân chúng ngày càng ӫng hӝ các quy
chӃ quҧn lý chính thӭc và phi chính thӭc vӅ ô nhiӉm. Tuy nhiên, ÿӇ ÿҧm bҧo ô
nhiӉm ít hѫn cҫn phҧi có sӵ hӧp tác chһt chӁ giӳa nhӳng nhà cҧi cách kinh tӃ và
các nhà môi trѭӡng, cNJng nhѭ các nguӗn lӵc bә sung ÿӇ giúp các nhà quҧn lý
môi trѭӡng giám sát ÿѭӧc ô nhiӉm trong tiӃn trình cҧi cách.

5.1 Cҧi cách thѭѫng mҥi ҧnh hѭӣng ÿӃn các cѫ sӣ gây ô nhiӉm
nhѭ thӃ nào

Khi các nѭӟc ÿang phát triӇn trӣ nên “cӣi mӣ hѫn” - cҳt giҧm thuӃ quan và
giҧm các rào ngăn cҧn khác ÿӕi vӟi thѭѫng mҥi quӕc tӃ - các công ty trong nѭӟc
có thӇ tiӃp cұn tӕt hѫn tӟi các công nghӋ sҧn xuҩt sҥch hѫn. Nhӳng công nghӋ
này phát triӇn rҩt nhanh chóng vào nhӳng năm 1970 do có nhӳng quy ÿӏnh chһt
chӁ hѫn vӅ môi trѭӡng trong hoҥt ÿӝng kinh tӃ cӫa các nѭӟc OECD4. Thí dө,
trong ngành sҧn xuҩt thép, công nghӋ ÿúc liên tөc ÿã tҥo nên mӝt cuӝc cách
mҥng trong sҧn xuҩt khi giҧm các giai ÿoҥn trung gian tiêu tӕn năng lѭӧng và do
ÿó giҧm ÿѭӧc ô nhiӉm xuӗng gҫn 20%. ViӋc sӱ dөng các lò nung hӗ quang ÿiӋn
trong ngành công nghiӋp này ÿã phát triӇn nhanh chóng, mӝt phҫn là do quy
trình sҧn xuҩt ít gây ô nhiӉm. Trong ngành giҩy, công nghӋ làm bӝt giҩy bҵng
phѭѫng pháp nhiӋt hoá ÿã giҧm ÿѭӧc rҩt lӟn nhu cҫu vӅ các hoá chҩt gây ô
nhiӉm.

Mһc dù nhӳng công nghӋ mӟi này sҹn có trên thӏ trѭӡng thӃ giӟi, nhѭng ӣ
các nѭӟc ÿang phát triӇn quy chӃ quҧn lý còn yӃu kém nên ít khuyӃn khích ÿѭӧc
các nhà máy áp dөng vì lý do môi trѭӡng. Tuy nhiên, nhӳng công nghӋ mӟi hoҥt
ÿӝng hiӋu quҧ hѫn so vӟi các công nghӋ trѭӟc ÿó. ViӋc giҧm các rào cҧn thѭѫng
mҥi ÿã làm cho giá mua các công nghӋ rҿ hѫn; và các hãng trong nѭӟc ngày
càng quan tâm ÿӃn viӋc sҧn xuҩt có hiӋu quҧ hѫn bҵng cách mӣ cӱa thӏ trѭӡng
cho cҥnh tranh quӕc tӃ.

106
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 5.3 Chính sách thѭѫng mҥi và áp dөng công nghӋ sҥch

Ngu͛n: Wheeler, Huq và Martin (1993)

ĈӇ xác ÿӏnh xem liӋu nhӳng nӅn kinh tӃ ÿang phát triӇn có thu hút ÿѭӧc các
công nghӋ này nhanh chóng hѫn so vӟi nӅn kinh tӃ ÿóng cӱa không, mӝt nhóm
nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã xem xét ngành sҧn xuҩt thép và giҩy cӫa
50 nѭӟc. Chúng tôi thҩy rҵng nӅn kinh tӃ mӣ áp dөng các công nghӋ sҥch nhanh
hѫn các nӅn kinh tӃ ÿóng rҩt nhiӅu (Hình 5.3), và do ÿó nӅn kinh tӃ mӣ ÿã
hѭӣng ÿѭӧc nhӳng lӧi ích môi trѭӡng ÿáng kӇ. Thí dө, theo ѭӟc tính cӫa chúng
tôi thì viӋc áp dөng nhanh chóng hѫn công nghӋ ÿúc liên tөc và hӗ quang ÿiӋn
làm cho cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm gây bӣi ngành sҧn xuҩt thép ӣ nѭӟc có nӅn kinh tӃ
mӣ ít hѫn 17% so vӟi nӅn kinh tӃ ÿóng5.

Mӝt sӕ nhà kinh tӃ cNJng ÿã cho rҵng viӋc mӣ cӱa buôn bán nhiӅu hѫn có
thӇ khuyӃn khích sҧn xuҩt sҥch hѫn bӣi vì nhӳng nѭӟc chӫ trѭѫng bҧo vӋ ngành
công nghiӋp trong nѭӟc có xu hѭӟng bҧo hӝ các ngành công nghiӋp nһng gây ô
nhiӉm. Vào ÿҫu nhӳng năm 1990, mӝt nhóm nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ
giӟi ÿã thҩy rҵng mӭc ÿӝ ô nhiӉm ӣ các nѭӟc Mӻ La Tinh có chӫ trѭѫng bҧo hӝ
các ngành công nghiӋp trong nѭӟc thӵc sӵ cao hѫn so y các nѭӟc có nӅn kinh tӃ
có ít rào cҧn thѭѫng mҥi hѫn. Mӝt nhóm nghiên cӭu khác cӫa Ngân hàng ThӃ
giӟi cNJng ÿã cho kӃt quҧ tѭѫng tӵ trong mӝt nghiên cӭu ÿѭӧc tiӃn hành vӟi tҩt

107
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

cҧ các nѭӟc ÿang phát triӇn6. Bҵng chӭng gҫn ÿây ӣ Trung Quӕc cho thҩy rҵng
càng mӣ cӱa thѭѫng mҥi thì tӹ lӋ các ngành gây ô nhiӉm sӁ càng giҧm (Khung
5.3).

Tuy nhiên, nghiên cӭu ӣ cҩp nhà máy tҥi Inÿônêxia, Ҩn Ĉӝ, và Mêhicô cho
thҩy không phҧi các nhà máy có nhiӅu mӕi liên hӋ thѭѫng mҥi vӟi bên ngoài
hѫn thì sӁ có cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm thҩp hѫn hoһc là sӁ tuân thӫ các các quy chӃ
quҧn lý môi trѭӡng tӕt hѫn7. Do vұy, chúng tôi cho rҵng nhӳng nѭӟc có chính
sách thѭѫng mҥi mӣ cӱa hѫn thì áp dөng công nghӋ sҥch hѫn mӝt cách nhanh
chóng hѫn, tuy nhiên các nhà máy riêng lҿ ÿӏnh hѭӟng xuҩt khҭu lҥi không hӅ có
mӝt lӧi thӃ nào. Các nѭӟc có nӅn kinh tӃ mӣ có vҿ nhѭ ít chҩp nhұn các ngành
công nghiӋp gây ô nhiӉm hѫn.

Tҩt nhiên, sӵ phát triӇn thѭѫng mҥi quӕc tӃ có thӇ kích thích sҧn xuҩt nhiӅu
hѫn, làm lu mӡ công tác cҳt giҧm ô nhiӉm do ÿó làm tăng tәng ô nhiӉm cӫa mӝt
nѭӟc. Chúng tôi sӁ tұp trung vào vҩn ÿӅ này trong phҫn sau cӫa chѭѫng này.

5.2 Giá cҧ nguyên liӋu ÿҫu vào tác ÿӝng ÿӃn ô nhiӉm nhѭ thӃ nào

ViӋc xoá bӓ chӃ ÿӝ trӧ giá ÿӕi vӟi các loҥi nguyên liӋu thô và nhiên liӋu và
phá bӓ nhӳng ÿӝc quyӅn ÿѭӧc bҧo hӝ ÿӕi vӟi sҧn xuҩt năng lѭӧng và nguyên
liӋu ÿã làm thay ÿәi giá cҧ các mһt hàng này. Bӣi vì các ngành công nghiӋp chӫ
yӃu dӵa vào các hàng hoá ÿҫu vào này, nên nhӳng thay ÿәi vӅ giá cҧ cӫa chúng
cNJng có nhӳng tác ÿӝng ÿáng kӇ ÿӃn tình trҥng ô nhiӉm công nghiӋp - ÿôi khi
theo nhӳng hѭӟng ÿӕi nghӏch nhau.

Thí dө, nhiӅu nghiên cӭu trѭӟc ÿây cho rҵng các ngành công nghiӋp sӱ
dөng nhiӅu vұt liӋu cNJng sҧn sinh ra nhiӅu chҩt thҧi. Do ÿó, xoá bӓ chӃ ÿӝ trӧ
giá ÿӕi vӟi các nguyên liӋu thô - bҵng cách tăng giá nguyên liӋu - làm cho sҧn
xuҩt chuyӇn hѭӟng sang các quy trình sӱ dөng ít nguyên liӋu hѫn và ít gây ô
nhiӉm hѫn. (ViӋc kiӇm soát ô nhiӉm cuӕi ÿѭӡng ӕng cNJng sӱ dөng các nguyên
liӋu ÿҫu vào nhѭ các hoá chҩt chҷng hҥn. ViӋc tăng chi phí nguyên liӋu cNJng
làm cho viӋc kiӇm soát cuӕi ÿѭӡng ӕng trӣ nên ÿҳt hѫn, và do ÿó rõ ràng nó ít
ÿѭӧc sӱ dөng hѫn. Tuy nhiên, tәng ô nhiӉm sӁ giҧm xuӕng bӣi vì chҩt thҧi ngay
trong quy trình sҧn xuҩt giҧm nhiӅu hѫn so vӟi kӃt quҧ kiӇm soát cuӕi ÿѭӡng
ӕng)8. Mһt khác, viӋc phá bӓ ÿӝc quyӅn sҧn xuҩt nguyên liӋu sӁ làm tăng tính
cҥnh tranh và giҧm giá thành. VӅ phҫn mình các công ty sӁ sӱ dөng nguyên liӋu
nhiӅu hѫn và do ÿó làm tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm.

ViӋc xoá bӓ chӃ ÿӝ trӧ giá năng lѭӧng có nhӳng tác ÿӝng ÿӕi nghӏch nhau
ӣ cҩp nhà máy và ngành công nghiӋp. Mӝt sӕ dӵ án nghiên cӭu cho thҩy tăng
giá năng lѭӧng cNJng sӁ làm tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm ӣ tӯng nhà máy riêng lҿ
(Khung 5.1)9. Giá năng lѭӧng cao hѫn làm tăng chi phí xӱ lý cuӕi ÿѭӡng ӕng và

108
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
Khung 5.1 Hѫn cҧ chuyӋn cѭӡi: xây dӵng cѫ sӣ dӳ liӋu thông qua nghiên cӭu
cӝng tác
Sӵ khan hiӃm thông tin làm cho
viӋc tiӃn hành nghiên cӭu vӅ các vҩn ÿӅ
môi trѭӡng - công nghiӋp trӣ nên khó
khăn ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn. Các cѫ
quan môi trѭӡng quӕc gia và khu vӵc
có thӇ là nhӳng nguӗn thông tin tӕt,
song nói chung, các dӳ liӋu cӫa hӑ vӅ
phát thҧi và vӅ mӭc ÿӝ tuân thӫ các tiêu
chuҭn không ÿѭӧc phә biӃn công khai.
Do ÿó, Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã xây
dӵng mӝt chѭѫng trình hӧp tác vӟi mӝt
sӕ các cѫ quan môi trѭӡng nhҵm ÿáp
ӭng nhu cҫu thông tin có chҩt lѭӧng
hѫn. Ĉӕi vӟi các cѫ quan ÿӕi tác,
chѭѫng trình cung cҩp nhӳng thông tin
vӅ kinh nghiӋm quӕc tӃ trong công tác
kiӇm soát ô nhiӉm, hӛ trӧ kӻ thuұt ÿӇ
xây dӵng chѭѫng trình quҧn lý mӟi và
ÿánh giá nhӳng kӃt quҧ cӫa chѭѫng
trình. Ĉӕi vӟi nhóm nghiên cӭu cӫa
Ngân hàng ThӃ giӟi, nhӳng cѫ quan ÿӕi
Hình B5.1 Dӳ liӋu phөc vө nghiên cӭu so sánh
tác cho phép hӑ ÿѭӧc sӱ dөng nhӳng
thông tin vӅ tình hình ô nhiӉm ӣ cҩp
nhà máy và quy chӃ quҧn lý. Nhóm này
cNJng ÿã phát triӇn các mӕi quan hӋ hӧp
tác vӟi các cѫ quan quҧn lý ӣ mӝt sӕ
nѭӟc thuӝc OECD.
Nhӳng nghiên cӭu liên quӕc gia
vӅ ô nhiӉm nѭӟc công nghiӋp ÿѭӧc nêu
trong chѭѫng này (Hettige, Mani và
Wheller, 1998) ÿã minh hoҥ rҩt tӕt cho
kӃt quҧ cӫa các mӕi quan hӋ hӧp tác.
ĈӇ thӵc hiӋn nghiên cӭu này, nhóm
nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã
thu thұp nhӳng thông tin cӫa 12 nѭӟc
(Hình B5.1).
Braxin. CETESB, Cѫ quan Môi
trѭӡng cӫa Bang São Paulo, ÿã cung
cҩp thông tin vӅ ô nhiӉm hӳu cѫ các
nguӗn nѭӟc tӯ cѫ sӣ dӳ liӋu vӅ 1250
nhà máy.
109
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

Khung 5.1 (TiӃp)

Trung Quӕc: Cөc Bҧo vӋ môi không gian và Môi trѭӡng ÿã cung cҩp
trѭӡng quӕc gia (SEPA) ÿã cung cҩp dӳ liӋu năm 1990 vӅ ô nhiӉm nѭӟc lҩy
nhӳng thông tin vӅ ô nhiӉm nѭӟc tӯ cѫ tӯ hӋ thӕng thӕng kê vӅ các phát thҧi
sӣ dӳ liӋu tәng hӧp vӅ các nguӗn ô cӫa 700 nhà máy ÿѭӧc giám sát thѭӡng
nhiӉm công nghiӋp chính. Nhӳng ѭӟc xuyên.
tính cӫa chúng tôi dӵa trên các dӳ liӋu Philippin: Bӝ Môi trѭӡng và Tài
năm 1993 cӫa SEPA vӅ 269 nhà máy nguyên thiên nhiên Philippin (DENR)
nҵm rҧi rác trên toàn Trung Quӕc. và Cѫ quan Phát triӇn hӗ Laguna ÿã
Phҫn Lan: Văn phòng Nѭӟc thҧi cung cҩp các dӳ liӋu vӅ các phát thҧi tӯ
công nghiӋp cӫa Ban Quӕc gia vӅ Nѭӟc các nhà máy trong khu vӵc Manila.
và Môi trѭӡng ÿã cung cҩp các dӳ liӋu Ĉài Loan (Trung Quӕc): Phòng
vӅ các loҥi phát thҧi nѭӟc trong năm Bҧo vӋ Chҩt lѭӧng nѭӟc thuӝc Cѫ quan
1992 lҩy tӯ 193 nhà máy lӟn gây ô Bҧo vӋ môi trѭӡng Ĉài Loan ÿã cung
nhiӉm nѭӟc. cҩp dӳ liӋu vӅ các phát thҧi tӯ 1800 nhà
máy.
Ҩn Ĉӝ: Hӝi ÿӗng KiӇm soát ô
nhiӉm Tamil Nau, là cѫ quan giám sát ô Thái Lan: Seatec Intemational -
nhiӉm không khí và nѭӟc cho tҩt cҧ các mӝt hãng tѭ vҩn môi trѭӡng tѭ nhân ӣ
ÿѫn vӏ sҧn xuҩt công nghiӋp trong Băng Cӕc, ÿã cung cҩp các dӳ liӋu ӣ
nѭӟc, ÿã cung cҩp các dӳ liӋu năm 1993 cҩp nhà máy vӅ các loҥi phát thҧi nѭӟc
- 1994 ӣ cҩp nhà máy. tӯ 450 nhà máy thuӝc hai khu công
nghiӋp ӣ Rangsit và Suksawat trong
Inÿônêxia: BAPEDAL, Cөc KiӇm năm 1992.
soát ô nhiӉm Quӕc gia cӫa Inÿônêxia
Sri Lanka: Chѭѫng trình cҧi thiӋn
thuӝc Bӝ Môi trѭӡng, ÿã cung cҩp các
môi trѭӡng khu ÿô thӏ cӫa Ngân hàng
dӳ liӋu vӅ các loҥi phát thҧi ӣ cҩp nhà
ThӃ giӟi và Uӹ ban Ĉҫu tѭ Sri Lanka ÿã
máy.
cung cҩp các dӳ liӋu vӅ ô nhiӉm và viӋc
Hàn Quӕc: Cөc KiӇm soát ô làm nhѭ mӝt phҫn nghiên cӭu cӫa mình
nhiӉm Quӕc gia ÿã cung cҩp các dӳ liӋu vӅ các giҧi pháp xӱ lý nѭӟc thҧi cho
năm 1991 vӅ các loҥi phát thҧi nѭӟc cӫa khu công nghiӋp Ekala/Ja-ele, mӝt
13.504 nhà máy. trong hai khu công nghiӋp chính ӣ Sri-
Lanka, bao gӗm 143 cѫ sӣ công nghiӋp
Mêhicô: Cѫ quan Giám sát nѭӟc vӟi 21.000 nhân viên.
Quӕc gia ÿã cung cҩp các dӳ liӋu năm
Mӻ: Các cѫ sӣ dӳ liӋu vùng ÿã cung
1994 lҩy tӯ 7.500 nhà máy tҥi khu vӵc
cҩp nhӳng thông tin vӅ thҧi nѭӟc thҧi
ÿô thӏ Monterrey.
công nghiӋp do Cѫ quan Bҧo vӋ môi
Hà Lan: Bӝ Nhà ӣ, Quy hoҥch trѭӡng Mӻ thu thұp

Ngu͛n: Hettige, Mani, Wheeler (1998)

110
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

do ÿó không khuyӃn khích ÿѭӧc kiӇm soát ô nhiӉm. Chúng cNJng làm giҧm khҧ
năng thay thӃ bҵng các quy trình sҧn xuҩt tѭѫng ÿӕi sҥch có hiӋu quҧ vӅ vӕn và
năng lѭӧng mà sinh ra ít chҩt thҧi hѫn, ví dө nhѭ các lò hӗ quang ÿiӋn và quy
trình nghiӅn bӝt giҩy cѫ nhiӋt.

Tuy nhiên, nӃu xét tәng thӇ toàn bӝ ngành công nghiӋp nói chung thì viӋc
tăng giá năng lѭӧng lҥi làm cho cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm thҩp hѫn bӣi vì nhӳng ngành
chӃ biӃn nguyên vұt liӋu thô (và gây ô nhiӉm nhҩt) cNJng là các ngành sӱ dөng
nhiӅu năng lѭӧng. Năng lѭӧng ÿҳt hѫn ÿã tҥo nên nhu cҫu chuyӇn hѭӟng sang
các sҧn phҭm ít tiêu tӕn năng lѭӧng (và ít gây ô nhiӉm hѫn). Giá năng lѭӧng cao
hѫn cNJng làm giҧm nhu cҫu vӅ năng lѭӧng, làm giҧm sҧn lѭӧng cӫa các nhà
máy ÿiӋn - là các cѫ sӣ gây nhiӅu ô nhiӉm không khí. Trѭӟc ÿây ngѭӡi ta cho
rҵng nhӳng tác ÿӝng ÿó ӣ cҩp toàn ngành công nghiӋp lӟn hѫn so vӟi các tác
ÿӝng ÿӕi nghӏch ӣ cҩp nhà máy, vұy nên giá năng lѭӧng cao hѫn sӁ làm giҧm
tәng ô nhiӉm công nghiӋp. Tuy nhiên, viӋc thiӃu các nguӗn dӳ liӋu ÿã gây cҧn
trӣ cho viӋc tiӃn hành nghiên cӭu kӻ lѭӥng vӅ vҩn ÿӅ này ӣ các nѭӟc ÿang phát
triӇn. Thұm chí viӋc tăng giá năng lѭӧng có tác ÿӝng tӕt, thì mӝt sӕ khu vӵc có
thӇ vүn phҧi chӏu tình trҥng ô nhiӉm ӣ mӭc ÿӝ cao hѫn nӃu các nhà máy ÿӏa
phѭѫng có lѭӧng phát thҧi lӟn hѫn nhiӅu. VӅ ÿiӇm này thì tác ÿӝng cӫa viӋc xoá
bӓ chӃ ÿӝ kiӇm soát giá propane ÿӃn phát thҧi cӫa các lò sҧn xuҩt gҥch mӝc ӣ
Ciudad Juárez là mӝt ví dө minh hoҥ rҩt tӕt.

Hình 5.4 minh hoҥ nhӳng phҧn ӭng có thӇ xҧy ra ÿӕi vӟi nhӳng cҧi cách
kinh tӃ tҥi mӝt nhà máy mà ӣ ÿó nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy thӵc hiӋn giҧm
thiӇu các chi phí bҵng cách cân bҵng các chi phí biên giҧm ô nhiӉm và các
khoҧn phҥt biên ѭӟc tính do gây ô nhiӉm. Cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm trѭӟc khi cҧi cách
cӫa nhà máy là màu xanh da trӡi (khi MAC màu xanh da trӡi = MEP màu ÿӓ).
Trong trѭӡng hӧp 1, khi giá năng lѭӧng tăng, chi phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm tăng lên
mӭc màu ÿӓ, và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm cNJng tăng lên nhѭ thӃ (tҥi ÿiӇm có MAC màu
ÿӓ = MEP màu ÿӓ). Trong trѭӡng hӧp 2, khi giҧm các chӃ ÿӝ trӧ giá, nhà máy
sӱ dөng ít nguyên liӋu hѫn, chҩt thҧi giҧm xuӕng và chi phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm tөt
xuӕng màu xanh, và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm cNJng giҧm nhѭ vұy (tҥi ÿiӇm có MAC
màu xanh lá cây = MEP màu ÿò). Trong trѭӡng hӧp 3, bên cung ӭng nguyên
liӋu cӫa nhà máy ÿã mҩt ÿӝc quyӅn và giá nguyên liӋu giҧm, nên nhà máy sӱ
dөng nhiӅu nguyên liӋu hѫn (tҥo ra nhiӅu chҩt thҧi hѫn), chi phí biên ÿӇ giҧm ô
nhiӉm tăng lên, và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm cNJng tăng.

Giá trӏ ÿӗng tiӅn cӫa mӝt nѭӟc cNJng có thӇ tác ÿӝng ÿӃn giá cҧ cӫa các hoá
chҩt, thiӃt bӏ, phө tùng thay thӃ sӱ dөng trong kiӇm soát ô nhiӉm, vì các nѭӟc
ÿang phát triӇn thѭӡng phҧi nhұp chúng. Sӵ phá giá ÿӗng tiӅn cӫa mӝt nѭӟc,
mӝt ÿһc ÿiӇm thѭӡng thҩy cӫa cҧi cách kinh tӃ, làm cho giá các thiӃt bӏ ÿҫu vào
nhұp khҭu tăng lên và dүn ÿӃn tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm do kiӇm soát ô nhiӉm bӏ

111
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

Hình 5.4 Cҧi cách vӅ giá và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm

giҧm xuӕng. Nghiên cӭu ÿѭӧc trình bày trong Khung 5.2 chӍ ra rҵng sӵ phá giá
ÿӗng tiӅn mӟi xҧy ra gҫn ÿây ӣ Inÿônêxia ÿã gây nên tác ÿӝng nhѭ vұy.

ĈӇ chӍ rõ thêm, hình 5.4 giҧ thiӃt rҵng các chi phí biên giҧm ô nhiӉm tăng
lên cùng mӝt lѭӧng bҵng vӟi lѭӧng giҧm mӭc trӧ giá năng lѭӧng, vӟi viӋc xoá
bӓ chӃ ÿӝ ÿӝc quyӅn và sӵ phá giá ÿӗng tiӅn. Nhà máy sӁ chuyӇn qua cѭӡng ÿӝ
ô nhiӉm màu xanh da trӡi chӍ trong trѭӡng hӧp khoҧn phҥt biên ѭӟc tính do gây
ô nhiӉm tăng tӯ màu ÿӓ sang màu xanh da trӡi nhӡ có các quy chӃ/luұt lӋ chính
thӭc hoһc không chính thӭc chһt chӁ hѫn.

5.3 Tác ÿӝng cӫa quyӅn sӣ hӳu nhà máy ÿӃn ô nhiӉm

Ӣ mӝt sӕ nѭӟc, cҧi cách kinh tӃ thѭӡng làm thay ÿәi hình thӭc sӣ hӳu nhà
máy và ÿiӅu này lҥi tác ÿӝng ÿӃn tình trҥng ô nhiӉm. Trѭӡng hӧp dӉ nhұn thҩy
nhҩt là viӋc tѭ nhân hoá - chuyӇn các nhà máy sӣ hӳu nhà nѭӟc sang tay tѭ
nhân, song cҧi cách thѭѫng mҥi cNJng có thӇ làm giҧm vai trò cӫa các công ty sӣ
hӳu gia ÿình và cӫa công ty có mӝt nhà máy trong nӅn kinh tӃ, ÿӗng thӡi nâng
cao vai trò cӫa các xí nghiӋp lӟn (ÿһc biӋt là các công ty ÿa quӕc gia). Ӣ qui mô
toàn cҫu, các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc ÿã lұp nên mӝt kӹ lөc ngoài mong
muӕn vӅ sӱ dөng lãng phí tài nguyên và làm cҥn kiӋt vӅ tài chính, ÿiӅu ÿó có
nghƭa là phҧi có các chi phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm cao hѫn, ÿҫu tѭ ít hѫn cho công tác
kiӇm soát ô nhiӉm và làm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm tăng lên. Mӝt sӕ nghiên cӭu gҫn
ÿây ÿã khҷng ÿӏnh thêm vӅ nhӳng tác ÿӝng này. Nghiên cӭu ӣ Inÿônêxia cho
thҩy các xí nghiӋp nhà nѭӟc gây ra ô nhiӉm nhiӅu hѫn so vӟi khu vӵc tѭ nhân10.
112
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Khung 5.2 Ô nhiӉm công nghiӋp trong thӡi kǤ khӫng hoҧng tài chính ӣ Inÿônêxia

Mӝt nghiên cӭu mӟi ÿây ÿã phân tích Hình B5.2 Khӫng hoҧng tài chính
tác ÿӝng cӫa cuӝc khӫng hoҧng tài chính ӣ và ô nhiӉm
Inÿônêxia ÿӃn sҧn xuҩt công nghiӋp và các
loҥi phát thҧi ӣ mӝt sӕ nhà máy lӟn (Afsah,
1998). Nghiên cӭu này khҷng ÿӏnh rҵng
không nhӳng sҧn lѭӧng công nghiӋp có
giҧm sút ÿáng kӇ trong thӡi kǤ khӫng
hoҧng - khoҧng 18% - mà cѭӡng ÿӝ ô
nhiӉm các chҩt hӳu cѫ cӫa các nhà máy còn
tăng lên 15%. Nghiên cӭu chӍ ra hai
nguyên nhân chính làm tăng cѭӡng ÿӝ ô
nhiӉm: phá giá nhanh chóng ÿӗng tiӅn
trong nѭӟc làm cho giá ÿҫu vào nhұp khҭu
ÿӇ giҧm ô nhiӉm trӣ nên ÿҳt hѫn rҩt nhiӅu
(tăng chi phí biên giҧm ô nhiӉm); và viӋc
cҳt giҧm ÿáng kӇ ngân sách cӫa các cѫ
quan quҧn lý (hҥ thҩp khoҧn phҥt biên ѭӟc
tính do gây ô nhiӉm). Vì các nhà quҧn lý
nhà máy phҧi ӭng phó vӟi nhӳng ÿiӅu kiӋn mӟi, nên cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm nhҧy tӯ
màu xanh da trӡi lên màu ÿӓ (Hình B5.2) . Tuy nhiên, tәng lѭӧng phát thҧi các
chҩt hӳu cѫ gây ô nhiӉm nѭӟc cӫa cҧ nѭӟc vүn không ÿәi do giҧm khӕi lѭӧng
sҧn xuҩt ÿã bù cho sӵ tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm.

Nhӳng phân tích ӣ Trung Quӕc chӍ ra rҵng các xí nghiӋp nhà nѭӟc có cѭӡng ÿӝ
ô nhiӉm cao hѫn và ít tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý môi trѭӡng hѫn so vӟi các
công ty khác11. Cuӝc ÿiӅu tra các nhà máy bӝt giҩy ӣ bӕn nѭӟc Thái Lan,
Bănglaÿét, Ҩn Ĉӝ, và Inÿônêxia cho thҩy các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc ít
cӕ gҳng hѫn so vӟi các nhà máy thuӝc sӣ hӳu tѭ nhân trong công cuӝc giҧm ô
nhiӉm12.

Trong chѭѫng trình PROPER cӫa Inÿônêxia, mһc dù ban ÿҫu các nhà máy
thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc tuân thӫ các qui chӃ quҧn lý tӕt hѫn so vӟi các Công ty
tѭ nhân, nhѭng sau 18 tháng thì mӭc ÿӝ tuân thӫ cӫa hai loҥi hình nhà máy này
cNJng không khác nhau nhiӅu. Chúng tôi xem ÿây là sӵ phҧn ánh thӵc tӃ - cNJng
giӕng nhѭ thӵc tӃ ÿã xҧy ra vӟi CETESB ӣ Cubatao - các nhà máy thuӝc sӣ hӳu
nhà nѭӟc ít bӏ ҧnh hѭӣng bӣi sӭc ép tӯ bên ngoài hѫn, nên viӋc phә biӃn thông
tin cho cӝng ÿӗng ít ҧnh hѭӣng tӟi hành vi cӫa hӑ. NӃu ÿiӅu này ÿúng thì trong
nhӳng năm tӟi các nhà máy sӣ hӳu nhà nѭӟc chҳc chҳn sӁ tөt hұu so vӟi các
công ty khác trong chѭѫng trình PROPER. Nói chung, chúng tôi tin chҳc rҵng
tiӃn hành tѭ nhân hoá các cѫ sӣ thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc sӁ làm giҧm ô nhiӉm.
113
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

Tác ÿӝng không chҳc chҳn cӫa quyӅn sӣ hӳu gia ÿình

Ӣ Châu Á và Mӻ La Tinh, các xí nghiӋp thuӝc sӣ hӳu gia ÿình trѭӟc ÿây
chiӃm ѭu thӃ trong nhiӅu ngành công nghiӋp. Thí dө, ӣ Braxin, 2/3 cӫa 33 tұp
ÿoàn doanh nghiӋp tѭ nhân lӟn nhҩt ÿѭӧc kiӇm soát theo gia ÿình, và nhӳng tұp
ÿoàn kiӇu này cNJng chiӃm ѭu thӃ ӣ Mêhicô, Achentina, Côlombia, Chilê13. Các
công ty thuӝc sӣ hӳu gia ÿình ÿã phát triӇn trong thӡi kǤ bҧo hӝ nӅn công nghiӋp
trong nѭӟc, bӣi vì sӵ cѭӥng chӃ nhà nѭӟc ÿӕi vӟi các hӧp ÿӗng kinh doanh
không chҳc chҳn, không có sӵ cҥnh tranh quӕc tӃ ÿã làm giҧm sӭc ép thuê mѭӟn
các nhà quҧn lý chuyên nghiӋp, và thӏ trѭӡng trong nѭӟc hҥn chӃ ÿã làm giҧm
nhu cҫu cӫa các công ty vӅ các nguӗn vӕn lӟn tӯ bên ngoài. Vӟi thӏ trѭӡng mӣ
cӱa hѫn và buôn bán quӕc tӃ mҥnh mӁ, nhӳng lӧi thӃ cӫa cѫ cҩu kinh doanh sӣ
hӳu gia ÿình ÿã bҳt ÿҫu hӃt thӡi.

Giӕng nhѭ các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc, các công ty sӣ hӳu gia
ÿình rõ ràng ÿã gây ô nhiӉm nhiӅu hѫn và ít tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý môi
trѭӡng hѫn so vӟi các công ty thѭѫng mҥi công khai. Nhѭ ÿã thҩy ӣ trong
chѭѫng 3, các nghiên cӭu ӣ Mêhicô và các nѭӟc khác ÿã cho thҩy thӏ trѭӡng
chӭng khoán rҩt khuyӃn khích thӵc hiӋn môi trѭӡng tӕt, và mӝt nghiên cӭu bә
sung vӅ các xí nghiӋp cӫa Mêhicô cNJng cho thҩy các công ty thѭѫng mҥi công
khai tuân theo các quy chӃ quҧn lý môi trѭӡng nhiӅu hѫn so vӟi công ty thuӝc sӣ
hӳu gia ÿình. Tuy nhiên, nhӳng kӃt quҧ cҩp nhà máy ӣ Ҩn Ĉӝ không cho thҩy
sӵ khác biӋt giӳa các công ty sӣ hӳu gia ÿình và các hãng thѭѫng mҥi công khai
trong viӋc tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý môi trѭӡng. Các tác giҧ cӫa nghiên cӭu
vӅ Ҩn Ĉӝ cho rҵng viӋc cѭӥng chӃ thӵc hiӋn các qui chӃ quҧn lý ӣ Mêhicô tӕt
hѫn ÿã làm cho thӏ trѭӡng chӭng khoán Mêhicô ÿánh giá các thӵc hiӋn môi
trѭӡng cao hѫn so vӟi thӏ trѭӡng chӭng khoán Ҩn Ĉӝ. Tuy vұy, sӵ giҧi thích này
chӍ là suy ÿoán, và vүn chѭa thӇ kӃt luұn ÿѭӧc ҧnh hѭӣng cӫa quyӅn sӣ hӳu gia
ÿình ÿӃn cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm14.

Tác ÿӝng cӫa các công ty quӕc gia

HiӇu biӃt trѭӟc ÿây cho rҵng, ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn, các công ty ÿa
quӕc gia xanh hѫn (ít gây ô nhiӉm hѫn) các doanh nghiӋp sӣ hӳu trong nѭӟc vì
các công ty ÿa quӕc gia có trình ÿӝ kӻ thuұt ӣ cҩp cao, có thông tin ÿҫy ÿӫ vӅ
các phѭѫng án giҧm ô nhiӉm, có cách thӭc quҧn lý mang tính cҥnh tranh quӕc
tӃ, và có khҧ năng tiӃp cұn các nguӗn vӕn tӕt hѫn. Hѫn nӳa, ÿѭӧc coi là khách”
trong nӅn kinh tӃ ÿӏa phѭѫng, các công ty ÿa quӕc gia dӉ bӏ ҧnh hѭӣng bӣi sӭc
ép chính thӭc và không chính thӭc tӯ phía các cѫ quan quҧn lý và các cӝng
ÿӗng.

114
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Tuy nhiên, minh chӭng có tính hӋ thӕng trong các nghiên cӭu vӅ các dӳ
liӋu ӣ cҩp nhà máy cӫa Inÿônêxia, Bănglaÿét, Thái Lan, Ҩn Ĉӝ, Mêhicô cho
thҩy rҵng trên thӵc tӃ, các công ty ÿa quӕc gia không xanh hѫn các công ty
thѭѫng mҥi công khai trong nѭӟc có cùng ÿһc ÿiӇm15. Các kӃt quҧ cӫa chѭѫng
trình phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng PROPER cӫa Inÿônêxia cNJng ÿã dӵ báo
trѭӟc ÿiӅu này. Khi chѭѫng trình mӟi bҳt ÿҫu, mӭc ÿӝ tuân thӫ các qui chӃ quҧn
lý cӫa các công ty ÿa quӕc gia và các công ty tѭ nhân trong nѭӟc ÿӅu nhѭ nhau.
Nhѭng sau ÿó 18 tháng, tӹ lӋ các công ty ÿa quӕc gia ÿã tuân thӫ các quy chӃ
quҧn lý lӟn hѫn nhiӅu. ĈiӅu ÿó cho thҩy các công ty ÿa quӕc gia ÿã ÿiӅu chӍnh
mӝt cách nhanh chóng hѫn ÿӕi vӟi dѭ luұn cӝng ÿӗng (Khung 3.2). Do nghiên
cӭu ӣ Inÿônêxia chѭa nҳm bҳt ÿѭӧc tình hình vӅ quyӅn sӣ hӳu, nên chúng tôi
chѭa biӃt ÿѭӧc rҵng liӋu có phҧi hiӋu ӭng này xuҩt phát tӯ nguyên nhân công ty
là ÿa quӕc gia hay chӍ là công ty thѭѫng mҥi hay không. Nhӳng kӃt quҧ ӣ
Mêhicô ÿѭӧc nêu trong chѭѫng 3 cho thҩy viӋc thѭѫng mҥi công khai là yӃu tӕ
chӫ yӃu.

Trong mӑi trѭӡng hӧp, ÿӇ thay ÿәi huyӅn thoҥi vӅ các công ty ÿa quӕc gia
xanh, các nghiên cӭu này cho thҩy tiӃn bӝ môi trѭӡng là công viӋc trong nѭӟc.
Ĉҫu tѭ nѭӟc ngoài có thӇ tӕt tӯ nhiӅu phѭѫng diӋn, song không nhҩt thiӃt là do
thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm có hiӋu quҧ.

Sӵ hӧp nhҩt quyӅn sӣ hӳu

Do viӋc các nѭӟc mӣ cӱa biên giӟi ÿӇ buôn bán và giҧm vai trò cӫa nhà
nѭӟc trong các hoҥt ÿӝng kinh tӃ, các nhà máy lӟn hѫn, có trình ÿӝ công nghӋ
cao hѫn, và có khҧ năng chӕng lҥi sӵ cҥnh tranh ÿã bҳt ÿҫu thu hút các công ty
có mӝt nhà máy. Nhѭ ÿã thҩy ӣ chѭѫng 4, nhӳng thay ÿәi này có thӇ ÿҭy mҥnh
hoҥt ÿӝng môi trѭӡng, bӣi vì các công ty lӟn hѫn có thӇ chi cho các dӏch vө kӻ
thuұt nӝi bӝ cho nhiӅu nhà máy hѫn. Nhӳng phân tích ӣ cҩp nhà máy ÿѭӧc thӵc
hiӋn tҥi mӝt sӕ nѭӟc ÿã khҷng ÿӏnh ѭu thӃ này. Mӝt nghiên cӭu gҫn ÿây ӣ
Mêhicô cNJng cho thҩy rҵng các công ty có nhiӅu nhà máy tuân thӫ các qui chӃ
quҧn lý môi trѭӡng tӕt hѫn. (Chúng ta có thӇ thҩy rҵng các nhà quҧn lý môi
trѭӡng chú ý nhiӅu hѫn ÿӃn các công ty nhiӅu nhà máy, song mӝt nghiên cӭu
mӟi ÿây ӣ Ҩn Ĉӝ cho thҩy ÿһc ÿiӇm có nhiӅu nhà máy lҥi không có ҧnh hѭӣng
ÿӃn tӍ lӋ thanh tra môi trѭӡng ÿӕi vӟi công ty)16.

Nhìn chung, viӋc giҧm can thiӋp cӫa nhà nѭӟc trong nӅn kinh tӃ có xu
hѭӟng làm hình thành các nhà máy lӟn hѫn trong các ngành công nghiӋp gây ô
nhiӉm, cho dù ÿiӅu này là hiӇn nhiên. Liên Xô ÿã xây dӵng các nhà máy thép
khәng lӗ và ít quan tâm tӟi các chi phí vұn chuyӇn nguyên liӋu và thép, và trong
thӡi kǤ hұu Liên Xô ngѭӡi ta ÿã giҧm quy mô cӫa các nhà máy này do các chi
phí vұn chuyӇn tăng lên.

115
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

Các xí nghiӋp nhà nѭӟc thuӝc nhiӅu nӅn kinh tӃ khác ÿã ÿӕi mһt vӟi nhӳng
vҩn ÿӅ tѭѫng tӵ. Tuy nhiên, cҧi cách kinh tӃ thѭӡng mӣ rӝng quy mô cӫa nhà
máy. Mӝt công trình gҫn ÿây ӣ Philippin ÿã chӍ ra rҵng các nhà máy sҧn xuҩt lӟn
hѫn là các nhà máy có hiӋu quҧ hѫn vӅ kinh tӃ17. Nhѭ khung 5.3 cho thҩy cҧi
cách thӏ trѭӡng ӣ Trung Quӕc ÿã dүn ÿӃn hӧp nhҩt sҧn xuҩt. Ӣ Ҩn Ĉӝ, nhiӅu
nhà máy nhӓ còn tӗn tҥi chӍ vì chúng ÿѭӧc luұt pháp bҧo vӋ.

Hình 5.5 thӇ hiӋn 4 nghiên cӭu kinh trҳc nhҵm mô tҧ các kӃt quҧ hӧp nhҩt
trong cҧ nѭӟc: viӋc sát nhұp hai nhà máy nhӓ hѫn vӟi sҧn lѭӧng và mӭc ô nhiӉm
ban ÿҫu là 100 ÿѫn vӏ, có thӇ cҳt giҧm tәng ô nhiӉm xuӕng gҫn 70 ÿѫn vӏ ӣ
Mêhicô và Ҩn Ĉӝ và gҫn 80 ÿѫn vӏ ӣ Trung Quӕc và lnÿônêxia18.

Tuy nhiên, mһc dù ÿã giҧm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm, viӋc hӧp nhҩt có thӇ mang
lҥi thiӋt hҥi do tәng ô nhiӉm lӟn hѫn bӣi vì các nhà máy lӟn có xu hѭӟng co
cөm ӣ các khu vӵc ÿông dân. Thí dө, mӝt nghiên cӭu mӟi ÿây ӣ Braxin ÿã phân
chia 3.500 ÿô thӏ thành 10 nhóm theo thu nhұp ÿҫu ngѭӡi và xem xét vӏ trí cӫa
156.000 nhà máy có quy mô khác nhau. Hình 5.6 cho thҩy các nhà máy lӟn nҵm
ӣ các khu vӵc giàu có hѫn, là nhӳng khu vӵc cNJng dӵ kiӃn sӁ có sӕ dân lӟn nhҩt
(Khung 2. 2). Mһc dù các nhà máy lӟn là các nhà máy có cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm ít
hѫn, song lҥi có sӕ ngѭӡi chӃt do ô nhiӉm không khí nhiӅu hѫn vì hӑ sӕng gҫn
vӟi các nhà máy ÿó hѫn19.

Vì thӃ, nӃu các cѫ quan quҧn lý không thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm chһt
chӁ hѫn, thì ҧnh hѭӣng thұt sӵ cӫa viӋc hӧp nhҩt các công ty có thӇ sӁ gây thiӋt
hҥi do ô nhiӉm nhiӅu hѫn. May mҳn thay, các nhà máy lӟn cNJng còn là mөc tiêu
tӵ nhiên cӫa các cѫ quan quҧn lý tuy vӟi năng lӵc giám sát và cѭӥng chӃ còn
hҥn chӃ. Các chiӃn lѭӧc tұp trung vào các cѫ sӣ gây ô nhiӉm chính nhѭ phѭѫng
pháp phân nhóm ABC cӫa CETESB, có thӇ làm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm giҧm xuӕng
ÿӇ ÿӅn bù cho sӕ ngѭӡi dân phҧi chӏu nҥn ô nhiӉm lӟn hѫn. Ngay cҧ ӣ nhӳng
nѫi mà các qui chӃ quҧn lý còn yӃu kém, thì các cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng cNJng ÿã
có thӇ dӉ dàng xác ÿӏnh các nhà máy lӟn và gây sӭc ép buӝc hӑ phҧi giҧm ô
nhiӉm.

5.4 Tính toán chi phí cho nӱa phҫn ҭn giҩu cӫa ô nhiӉm

VӅ tәng thӇ, cҧi cách kinh tӃ giҧm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm thông qua cҳt giҧm
các trӧ giá nguyên liӋu và kích thích thѭѫng mҥi quӕc tӃ, tѭ nhân hoá các xí
nghiӋp nhà nѭӟc, tăng các công ty thѭѫng mҥi công khai, mӣ rӝng qui mô các
hãng và các nhà máy. Tuy nhiên, cҧi cách kinh tӃ không phҧi lúc nào cNJng giҧm
ÿѭӧc ô nhiӉm. Gia tăng mӭc tăng sҧn lѭӧng có thӇ lҩn át viӋc giҧm cѭӡng ÿӝ ô
nhiӉm. Và trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp, viӋc phá giá ÿӗng tiӅn cӫa mӝt nѭӟc, cҳt bӓ
trӧ giá năng lѭӧng, giҧm tính ÿӝc quyӅn vӅ sҧn xuҩt nguyên liӋu có thӇ làm tăng

116
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Khung 5.3 Cҧi cách kinh tӃ và ô nhiӉm công nghiӋp ӣ Trung Quӕc

ĈӇ xác ÿӏnh tác ÿӝng cӫa cҧi cách Hình B5.3B Quy mô nhà máy và quyӅn
kinh tӃ ӣ Trung Quӕc ÿӃn ô nhiӉm công sӣ hӳu
nghiӋp, chúng tôi ÿã lұp các sӕ liӋu
thӕng kê so sánh cho 5 tӍnh ӣ miӅn
trung và phía ÿông Trung Quӕc (kӇ cҧ
Bҳc Kinh và khu nӝi thành Thѭӧng
Hҧi), là các tӍnh nҵm rҧi rác tӯ bҳc ÿӃn
nam dӑc theo khu bӡ biӇn phía ÿông
cӫa Trung Quӕc. Công nghiӋp Bҳc
Kinh rҩt ÿa dҥng, phҧn ánh ÿѭӧc vai trò
là thӫ ÿô chính trӏ quӕc gia. Liêu Ninh
là mӝt trung tâm công nghiӋp nһng có
tӯ lâu và nhiӅu nhà máy ӣ ÿây dӵa vào
các quy trình sҧn xuҩt cNJ gây ô nhiӉm
nһng. Cѫ sӣ công nghiӋp Thѭӧng Hҧi
rҩt ÿa dҥng song quy mô lӋch hѭӟng
cӫa nó chҳc chҳn sӁ gây ra nhiӅu vҩn ÿӅ
ô nhiӉm. Sӵ phát triӇn cӫa Quҧng Ĉông
ÿã tҥo nên sӵ tăng trѭӣng nhanh chóng
trong ngành sҧn xuҩt công nghiӋp nhҽ.
Cuӕi cùng là Tӭ Xuyên, nҵm trên lѭu và các ÿһc ÿiӇm vӅ quyӅn sӣ hӳu 5 tӍnh
vӵc sông Hoàng Hà ӣ phía nam-trung này. Tӯ 1987 ÿӃn 1993, các nhà máy
Trung Quӕc, ÿѭӧc coi là nghèo hѫn so lӟn liên tөc tăng phҫn ÿóng góp cӫa
vӟi 4 tӍnh kia, và công nghiӋp cӫa nó có mình cho nӅn kinh tӃ, ÿáng ghi nhұn
cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm cao. Nhӳng cҧi cách nhҩt là ӣ Thѭӧng Hҧi, trong khi ÿó
kinh tӃ cӫa Trung Quӕc ÿã làm thay ÿәi phҫn ÿóng góp cӫa các xí nghiӋp sӣ hӳu
ÿáng kӇ quy mô trung bình cӫa nhà máy nhà nѭӟc lҥi giҧm xuӕng, ÿһc biӋt là ӣ
Tӭ Xuyên và Quҧng Ĉông (Hình
Hình B5.3a Các tӍnh cӫa Trung Quӕc B5.3b).
Nhӳng kӃt quҧ kinh trҳc do
Dasgupta, Wang, và Wheeler (1997)
ÿѭa ra cho rҵng các nhà máy thuӝc sӣ
hӳu nhà nѭӟc lӟn và nhӓ ÿӅu có vai trò
trong viӋc làm giҧm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm
công nghiӋp. Hình B5.3c minh hoҥ kӃt
quҧ này ÿӕi vӟi ô nhiӉm nѭӟc do chҩt
hӳu cѫ (nhu cҫu ôxy hoá hӑc- COD), ô
nhiӉm không khí. Tҥi cҩp tӍnh, phát thҧi
mҥnh ӣ cҧ hai kiӇu ô nhiӉm trên ÿã
giҧm xuӕng ÿáng kӇ trong thӡi gian cҧi
cách kinh tӃ. Tӭ Xuyên, và Quҧng
Ĉông giҧm ô nhiӉm nhiӅu nhҩt, song cҧ

117
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

Khung 5.3 (tiӃp)

Hình B5.3c Cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm và cҧi Hình B5.3d Các ngành gây ô nhiӉm ӣ
cách Trung Quӕc

vӟi các ÿӕi tác buôn bán cӫa mình. ĈӇ

5 tӍnh ÿӅu giҧm ÿѭӧc cѭӡng ÿӝ gây ô
nhiӉm.
Mӕi lo ngҥi vӅ “vùng cѭ trú ô
nhiӉm” ӣ Ĉông Á có thӇ tұp trung ӣ
Trung Quӕc, bӣi vì nѭӟc này có các
quy ÿӏnh vӅ môi trѭӡng yӃu kém và giá
cҧ nguyên vұt liӋu lҥi thҩp hѫn nhiӅu so
xem liӋu các ngành gây ra ô nhiӉm có
phát triӇn ÿѭӧc trong nhӳng ÿiӅu kiӋn
ÿó, chúng tôi ÿã phân tích các xu thӃ
ÿӕi vӟi 5 ngành gây ô nhiӉm nhҩt: hoá
chҩt, bӝt giҩy và giҩy, kim loҥi màu,
kim loҥi ÿen, khoáng sҧn phi kim loҥi
(chӫ yӃu là xi măng)*. Chúng tôi thҩy
rҵng phҫn ÿóng góp vào sҧn lѭӧng quӕc
gia cӫa 5 ngành gây ô nhiӉm cao này
thӵc tӃ ÿã giҧm trong thӡi ký cҧi cách
(Hình B5.3d). Do ÿó, ÿӕi vӟi Trung
Quӕc, viӋc mӣ cӱa nӅn kinh tӃ sang
buôn bán nhiӅu hѫn ÿã không làm
chuyӇn theo hѭӟng các ngành công
nghiӋp gây ô nhiӉm.

* ĈӇ xác ÿӏnh các ngành gây ô nhiӉm xem Mani và Wheeler (1998) và Hettige, Martin,
Singh và Wheeler (1994).

cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm. Hѫn nӳa, sӵ hӧp nhҩt có thӇ làm cho nhiӅu nhà máy lӟn tұp
trung ӣ các khu ÿô thӏ và tăng tác ÿӝng cӫa ô nhiӉm ÿӕi vӟi sӭc khoҿ con ngѭӡi.

ĈiӅu cѫ bҧn là các nhà môi trѭӡng có thӇ hѭӣng ӭng phҫn lӟn các cuӝc cҧi
cách nӃu ÿó là các yӃu tӕ giúp chӕng ô nhiӉm, song các nhà cҧi cách kinh tӃ
cNJng nên xác ÿӏnh rõ nhӳng nӛ lӵc cӫa hӑ có thӇ sӁ gây ra nhӳng tác ÿӝng xҩu
cho môi trѭӡng. Nhӳng phân tích kӻ lѭӥng cӫa các nhà kinh tӃ và môi trѭӡng vӅ
nhӳng tác ÿӝng trên cNJng nhѭ sӵ cӝng tác cӫa hӑ là vô cùng cҫn thiӃt. May mҳn

118
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 5.5 Quy mô nhà máy và ô nhiӉm

Ngu͛n: Xem chú thích 16

Hình 5.5 Quy mô nhà máy và phát triӇn khu vӵc

Ngu͛n: Dasgupta, Lucas và Wheeler (1998)

là, nhѭ chúng tôi ÿã nêu ӣ trong chѭѫng 6, viӋc sӱ dөng khôn khéo công nghӋ
thông tin có thӇ giúp các cѫ quan quҧn lý tұp trung vào các cѫ sӣ gây ô nhiӉm
nghiêm trӑng nhҩt và tranh thӫ ÿѭӧc các cӝng ÿӗng. ĈӇ duy trì nhѭng nӛ lӵc ÿó
và ÿҧm bҧo thành công, các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách sӁ phҧi dành mӝt sӕ kinh
phí có ÿѭӧc do cҧi cách kinh tӃ ÿӇ cҧi tiӃn thông tin và các qui chӃ quҧn lý môi
trѭӡng.

119
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

Tài liӋu tham khҧo

Afsah, S., 1998, “Impact of Financial Crisis on Industrial Growth and

Environmental Performance in Indonesia,” (Washington: US- Asia
Environmental Partnership), July.

CETESB, 1986, “Restoring the Sena do Maz.”

--------, 1990, “Cubatao:A Change of Air.”

--------, 1994, “Acao da CETESB em Cubatao: Situacao em Junho de 1994.”

Birdsall, N., and D. Wheeler, 1993, “Trade Policy and Industrial Pollution in
Latin America: Where Are The Pollution Havens?” Journal of
Environment and Development, Vol. 2, No. 1 , Winter.

Dasgupta, S., H. Hettige, and D. Wheeler, 1997, “What Improves Environmental

Performance? Evidence from Mexican Industry,” World Bank
Development Research Group Working Paper, No. 1877, December.

Dasgupta, S., M. Huq, and D. Wheeler, 1997, “Bending the Rules: Discretionary
Pollution Control in China,” World Bank Development Research Group
Working Paper, No. 1761, February.

Dasgupta, S., R. Lucas, and D. Wheeler, 1997, “Small Plants, Pollution and
Poverty: Evidence from Mexico and Brazil,” World Bank Development
Research Group Working paper, No. 2029, November.

Dasgupta, S., H. Wang, and D. Wheeler, 1997, “Surving Success: Policy

Reform and the Future of Industrial Pollution in China,” World Bank
Policy Research Department Working Paper, No. 1856, October.

Dollar, D., 1992, “Outward-oriented Developing Economies Really Do Grow

More Rapidly: Evidence from 95 LDCs, 1976-1985,” Economic
Development and Cultural Change, 523-44.

Economist, The, 1997a, “A Survey Big Deal,” Dec. 6.

---------, 1997b, “Inside Story”, Dec. 6.

Hartman, R., M. Huq, and D. Wheeler, 1997, “Why Paper Mills Clean Up:
Determinants of Pollution Abatement in Four Asian Countries,” World
Bank Policy Research Department Working Paper, No. 1710, January.

120
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hettige, H., R. Lucas, and D. Wheeler, 1992, “The Toxic Intensity of Industrial
Production: Global Pattems, Trends, and Trade Policy,” American
Economic Review Papers and Proceedings, May.

Hettige, H., M. Mani, and D. Wheeler, 1998, “Industrial Pollution in Economic

Development: Kuznets Revisited,” World Bank Development Research
Group Working Paper, No. 1876, January.

Hettige, H., P. Martin, M. Singh, and D. Wheeler, 1994, “The Industrial

Pollution Projection System,” World Bank Policy Research Department
Working Paper, No. 1431, December.

Mani, M., and D. Wheeler, 1998, “In Search of Pollution Havens? Dirty
Industry in the World Economy, 1960-1995,” Journal of Environment and
Development, September.

Mini, F, and E. Rodriguez, 1998, “Are SMEs More Efficient? Revisiting

Efficiency Indicators in a Phillipine Manufacturing Sector,” World Bank,
Operations Evaluation Department.

Pargal, S., M. Huq, and M. Mani, 1997, “Inspections and Emissions in India:
Puzzling Survey Evidence on Industrial Water Pollution,” World Bank
Development Research Group Working Paper, No. 1810, August.

Pargal, S., and D. Wheeler, 1996, “Informal Regulation of Industrial Pollution in

Developing Countries: Evidence From Indonesia,” Journal of Political
Economy, Vol. l04, No. 6, 1314+.

Wang, H., and D. Wheeler, 1996, “Pricing Industrial Pollution In China: An

Econometric Analysis of the Levy System,” World Bank Policy Research
Department Working Paper, No. 1644, September.

---------, 1999, “China's Pollution Levy: An Analysis of Industry's Response,”

presented to the Association of Environmental and Resource Economists
(AERE) Workshop, “Market-based Instruments for Environmental
Protection,” John F. Kennedy School of Govemment, Harvard University,
July 18-20.

Wheeler, D., M. Huq, and P. Martin, 1993, “Process Change, Economic Policy,
and Industrial Pollution: Cross Country Evidence from the Wood Pulp
and Steel Industries,” presented at the Annual Meeting, American
Economic Association, Anaheim, Califomia, January.

121
 CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

Ghi chú
1
Nguӗn thông tin vӅ thӵc tӃ ӣ Cutabao bao gӗm CETESB (1986, 1990, 1994) và các chuyӃn thăm ÿӃn vùng này
cӫa các tác giҧ.
Tên ÿҫy ÿӫ cӫa CETESB: Companhia de Technologia de Saneamento Ambiental.
2
Xem trong chѭѫng 2 vӅ mô tҧ chiӃn lѭӧc phân nhóm theo ABC.
3
Xem The Economist (1997a). Tên ÿҫy ÿӫ cӫa COSIPA: Companhia Siderúrgica Paulista.
4
Wheeler, Huq và Martin (1993).
5
Xem Wheeler, Huq và Martin (1993). Chúng tôi xác ÿӏnh các nѭӟc có chính sách mӣ cӱa hoһc ÿóng cӱa theo
phѭѫng pháp cӫa Dollar (1992).
6
Xem Birdsall và Wheeler (1993), và Hettige, Lucas và Wheeler (1992).
7
Xem Khung 3.2, Pargal, Huq và Mani (1998), và Dasgupta, Hettige và Wheeler (1997).
8
Xem Pargal và Wheeler (1996) vӅ các chӭng minh kinh trҳc vӅ giá vұt liӋu và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm ӣ cҩp nhà
máy.
9
Các dӵ án nghiên cӭu này bao gӗm mӝt nghiên cӭu vӅ 12 nѭӟc cӫa WB (Khung 5.1) và các nghiên cӭu quӕc
gia cӫa Ҩn Ĉӝ và Inÿônêxia. Xem Hettige, Mani và Wheeler (1998), Pargal, Huq và Mani (1997), Pargal và
Wheeler (1996).
10
Xem Pargal và Wheeler (1996).
11
Xem Wang và Wheeler (1996) và Dasgupta, Huq và Wheeler (1997).
12
Xem Hartman, Huq và Wheeler (1997).
13
Xem The Economist (1997b).
14
Xem Dasgupta, Hettige và Wheeler (1997) và Pargal, Huq và Mani (1997).
15
Tài liӋu tham khҧo: Ҩn Ĉӝ và Thái Lan: Hartman, Huq và Wheeler (1997); Inÿônêxia: Pargal và Wheeler
(1996); Mêhicô: Dasgupta, Hettge,và Wheeler (1997).
16
Tài liӋu tham khҧo: Ҩn Ĉӝ: Pargal, Huq và Mani (1997); Trung Quӕc: Wang và Wheeler (1999); Inÿônêxia:
Pargal và Wheeler (1996); Mêhicô: Dasgupta, Hettige và Wheeler (1997).
17
Xem Mini và Rodriguez (1998).
18
Xem chú thích 16.
19
Xem Dasgupta, Lucas và Wheeler (1998).

122
 Các vӏnh thuӝc Rio: Thách thӭc cӫa FEEMA
Nguӗn: Nélio Ricardo Aguiar, 3Waynet Assessori de Propaganda e Marketing; Nilo Lima Photografo
Bҧn ÿӗ do www.mapquest.com cung cҩp
 Chѭѫng 6

Quҧn lý và duy trì cҧi cách

Nhìn tӯ ÿӍnh núi Corcovado, Rio de Janeiro là mӝt trѭӡng hӧp nghiên cӭu
hҩp dүn ÿҫy mâu thuүn. Ĉӭng trên ÿó có thӇ nhìn bao quát khu nhà nghӍ
Ipanema tráng lӋ cùng các bãi biӇn vàng kéo tӯ phía nam ÿӃn tұn cӱa vӏnh
Guanabara ÿҫy truyӅn thuyӃt nҵm ӣ phía ÿông. Nhѭng tӯ ÿây cNJng có thӇ nhìn
thҩy khung cҧnh cӫa nhӳng túp lӅu lөp xөp trên sѭӡn núi Favela Rocinha và khu
vành ÿai công nghiӋp Sao Cristovão tҥo nên mӝt Rio “khác”- ÿông ÿúc, ô nhiӉm
và nghèo. Ĉó là khu ӣ cӫa phҫn lӟn dân thành phӕ.

FEEMA, Cѫ quan Bҧo vӋ môi trѭӡng Bang Rio có trө sӣ tҥi tҫng trên cùng
cӫa toà nhà cao nhҩt ӣ Sao Cristovão. Rҩt nhiӅu buәi sáng nhân viên cӫa
FEEMA không thӇ nhìn thҩy vӏnh Guanabara do khói mù dày ÿһc. Còn nӃu ÿӃn
gҫn thì ÿó chӍ là hình ҧnh ÿáng buӗn, nѭӟc gҫn bӡ màu nâu và mang cҧm giác
chӃt chóc, thiӃu ôxy do ô nhiӉm hӳu cѫ tӯ nguӗn cӕng thҧi và chҩt thҧi công
nghiӋp. Thêm mӝt bҵng chӭng nӳa cho thҩy vӏnh Guanabara kiӅu diӉm nay chӍ
còn là vNJng nѭӟc ÿӑng bҭn thӍu thҧm thѭѫng mà thôi. Và ÿiӅu tѭѫng tӵ cNJng
ÿang diӉn ra tҥi vӏnh Sepetiba ӣ phía nam thành phӕ.

Ô nhiӉm không khí và nѭӟc ÿã ÿe doҥ nghiêm trӑng dӵ ÿӏnh tѭѫng lai biӃn
Rio thành trung tâm thѭѫng mҥi và du lӏch, và suy thoái vӅ môi trѭӡng ÿã làm
rҫu lòng dân trong khu vӵc do tӍ lӋ dân cѭ mҳc các chӭng bӋnh tăng, các làng
chài thӏnh vѭӧng mӝt thӡi mҩt ÿi và các cѫ hӝi giҧi trí ít dҫn. Môi trѭӡng ӣ Rio
bӏ suy thoái do rҩt nhiӅu lý do, nhѭng sӵ giҧm sút hiӋu lӵc cӫa FEEMA ÿѭӧc
xem nhѭ lý do hàng ÿҫu1. Trong thұp kӹ 80, cѫ quan này ÿã mҩt ÿi sӵ ӫng hӝ vӅ
mһt chính trӏ, bӏ cҳt giҧm ngân sách, và hӋ thӕng quҧn lý hành chính thì cNJ kӻ lӛi
thӡi.

Mӝt buәi chiӅu năm 1996, cuӝc vui hoan trên ÿѭӡng phӕ không ÿѭӧc
chuҭn bӏ trѭӟc ÿã ÿánh dҩu sӵ khӣi ÿҫu cӫa kӹ nguyên mӟi cho cѫ quan này.
Các nhân viên vӛ tay khi xe tҧi mang ÿi nhӳng máy tính cә lӛ ÿѭӧc dùng ÿӇ lѭu
trӳ thông tin. Trѭӟc ÿó nó chӍ phөc vө cho mӝt nhóm nhӓ nhân viên kӻ thuұt ÿӇ
thӍnh thoҧng ÿѭa ra mӝt vài báo cáo và phөc vө rҩt ít cho các phòng ban nhѭ
phòng kӃ hoҥch môi trѭӡng, thanh tra và cѭӥng chӃ các nhà máy. Hҫu hӃt các
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

bҧn báo cáo vӅ môi trѭӡng ÿӅu bӏ xӃp trên các giá sách cNJ kӻ hay ÿѭӧc nhұp
mӝt cách rӡi rҥc vào mӝt chiӃc máy tính cá nhân ÿѫn lҿ thuӝc ÿӝc quyӅn cӫa
ngѭӡi lãnh ÿҥo phòng. Cѫ quan Bҧo vӋ môi trѭӡng Braxin ÿã hoҥt ÿӝng nhѭ vұy
trong hàng chөc năm trӡi vӟi sӵ ÿiӅu phӕi và thông tin nӝi bӝ tӕi thiӇu.

Máy tính cNJ ÿѭӧc chuyӇn ÿi, hӋ thӕng mҥng máy tính mӟi ÿѭӧc lҳp ÿһt và
vұn hành nhѭ ÿánh dҩu cho viӋc thay ÿәi cѫ bҧn trong cách tiӃp cұn cӫa
FEEMA. Mҥng máy tính cho phép các phòng ban lѭu trӳ các thông tin báo cáo
trong các cѫ sӣ dӳ liӋu chung. HӋ thӕng cNJng phҧn ánh cách tiӃp cұn hoàn toàn
mӟi cӫa FEEMA trong quҧn lý: Chӫ tӏch mӟi cӫa FEEMA ÿã nhҩt quyӃt phҧi
tiӃn xa hѫn tӯ nhӳng qui ÿӏnh kiӇm soát cuӕi ÿѭӡng ӕng, hӧp pháp tӟi các chiӃn
lѭӧc phҧn ánh sӵ ÿánh giá tәng quan vӅ lӧi ích và chi phí cho Rio.

ĈӇ ÿáp ӭng các nhiӋm vө mӟi, các nhà lãnh ÿҥo cӫa cѫ quan này bҳt ÿҫu
yêu cҫu các báo cáo phҧi chӭa ÿӵng nhӳng thông tin tәng hӧp tӯ các phòng ban.
HiӋu quҧ công tác cӫa ÿӝi ngNJ kӻ thuұt ÿѭӧc nâng lên vì cѫ sӣ dӳ liӋu trên mҥng
cho phép hӑ phân tích diӉn biӃn phát thҧi, nhӳng khiӃu nҥi cӫa cӝng ÿӗng, các
báo cáo thanh tra và các sӕ liӋu tӯ các trҥm quan trҳc nѭӟc và không khí nhѭ
trҥm quan trҳc ӣ vӏnh Guanabara và Sepetiba. HӋ thӕng thông tin ÿӏa lý (GIS)
mӟi ÿѭӧc trang bӏ cho phép phӕi hӧp giӳa các bҧn ÿӗ vӅ chҩt lѭӧng nѭӟc, chҩt
lѭӧng không khí, khu dân cѭ, và nguӗn gây ô nhiӉm, ÿã giúp cho các nhân viên
trong cѫ quan xác ÿӏnh ÿѭӧc các vҩn ÿӅ môi trѭӡng và cѫ sӣ gây ô nhiӉm
nghiêm trӑng nhҩt.

Tҩt nhiên, sӵ ÿәi mӟi cӫa FEEMA ÿã bҳt nguӗn tӯ lâu trѭӟc khi có sӵ thay
ÿәi hӋ thӕng máy tính. Giӕng nhѭ các ÿӗng nghiӋp ӣ Ciudad Juárez, Mêhicô,
các nhà lãnh ÿҥo FEEMA rҩt chú trӑng vào sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng trong
viӋc lұp kӃ hoҥch và thӵc thi các qui chӃ quҧn lý - ÿiӅu này ÿòi hӓi cҫn phҧi có
giáo dөc phә cұp vӅ chҩt lѭӧng môi trѭӡng, mөc ÿích, cҧi tiӃn và vӅ hiӋn trҥng
quҧn lý các nguӗn ô nhiӉm chính. Vӟi hӋ thӕng mӟi, FEEMA có ÿӫ khҧ năng
cung cҩp thông tin vӟi ÿӗ hoҥ hҩp dүn. ĈӇ tranh thӫ sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng,
FEEMA ÿã bҳt ÿҫu xem xét hӋ thӕng xӃp hҥng gây ô nhiӉm giӕng nhѭ chѭѫng
trình PROPER cӫa Inÿônêxia.

FEEMA cNJng chú ý ÿӃn các mӕi quan hӋ hiӋu quҧ hѫn vӟi các doanh
nghiӋp. Trѭӟc ÿây, hӑ thѭӡng quҧn lý thông qua các cuӝc thѭѫng lѭӧng liên tөc
ӣ cҩp thҩp vӟi các nhà quҧn lý nhà máy. Nhѭng trong cách tiӃp cұn mӟi, Chӫ
tӏch cӫa FEEMA ÿã gһp gӥ, ÿàm phán vӟi các nhà lãnh ÿҥo ngành công nghiӋp
ÿӇ ÿҥt sӵ nhҩt trí vӅ các mөc tiêu môi trѭӡng quӕc gia. Các giám ÿӕc ÿiӅu hành
tích cӵc ÿã hӛ trӧ cho cách tiӃp cұn này, bӣi hӑ nhұn thӭc rõ Rio phҧi là mӝt
thành phӕ thân thiӋn vӟi môi trѭӡng ÿӕi vӟi thѭѫng mҥi quӕc tӃ. Các nhà quҧn
lý cӫa FEEMA cNJng ÿã thҧo luұn vӅ các cam kӃt vӟi khӕi công nghiӋp vӅ chӏu
trách nhiӋm chung ÿӕi vӟi thҩt bҥi trong kiӇm soát ô nhiӉm. Tӯ khi FEEMA
125
 QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH

ÿѭӧc trang bӏ tӕt hѫn ÿӇ cung cҩp nhӳng thông tin vӅ tình trҥng môi trѭӡng và
nhӳng hành ÿӝng ѭu tiên, thì cӝng ÿӗng doanh nghiӋp ÿã lҳng nghe nhӳng kiӃn
nghӏ cӫa Cѫ quan này vӟi sӵ kính trӑng.

FEEMA cNJng rҩt cӕ gҳng ÿӇ phát triӇn mӕi quan hӋ gҫn gNJi hѫn vӟi Ngân
hàng ThӃ giӟi và các cѫ quan quӕc tӃ khác. Giӕng nhѭ FEEMA, các cѫ quan
trên cNJng chuyӇn tӯ tұp trung vào các quy ÿӏnh cuӕi ÿѭӡng ӕng sang thúc ÿҭy
các công cө ÿiӅu chӍnh mӅm dҿo, hӧp tác công nghiӋp vӟi chính phӫ và sӱ dөng
phân tích chi phí - lӧi ích ÿӇ xác ÿӏnh các ѭu tiên. Ngân hàng ThӃ giӟi và các cѫ
quan khác ÿã hӛ trӧ tài chính và kӻ thuұt cho hӋ thӕng thông tin mӟi cӫa
FEEMA, giúp xây dӵng các kӃ hoҥch hành ÿӝng và tài trӧ cho các dӵ án cө thӇ
vӅ giҧm ô nhiӉm không khí và nѭӟc ӣ Rio de Janeiro.

Cҧi cách môi trѭӡng ӣ Rio ÿã tұp hӧp ÿѭӧc rҩt nhiӅu sáng kiӃn, trong ÿó
nhӳng ngѭӡi quҧn lý sӱ dөng công nghӋ thông tin phân tán ÿӇ ÿánh giá các
phѭѫng án và xây dӵng các chѭѫng trình chi phí - hiӋu quҧ dӵa vào các nguӗn
dӳ liӋu ÿa dҥng. Công nghӋ mӟi ÿã làm giҧm chi phí thu thұp, xӱ lý và phә biӃn
thông tin, cho phép ngѭӡi quҧn lý dàn xӃp hiӋu quҧ hѫn các thoҧ thuұn môi
trѭӡng giӳa các cӝng ÿӗng và các nhà doanh nghiӋp. Trên cѫ sӣ ÿó các quan hӋ
hӧp tác hѫn ÿã khuyӃn khích hӛ trӧ chính trӏ mҥnh mӁ hѫn ÿӕi vӟi các cҧi cách
chính sách môi trѭӡng2.

6.1 Sӵ ÿóng góp cӫa các hӋ thӕng thông tin

Nhӳng thông tin ÿҫy ÿӫ, chính xác, kӏp thӡi có tính quyӃt ÿӏnh ÿӕi vӟi cách
tiӃp cұn mӟi. ĈӇ minh hoҥ cho hӋ thӕng thông tin môi trѭӡng có hiӋu quҧ, hãy
xem xét trѭӡng hӧp giҧ ÿӏnh là ô nhiӉm sông. Chҩt thҧi tӯ các hoҥt ÿӝng dӑc bӡ
sông - mӝt sӕ nhà máy lӟn, nhiӅu nhà máy nhӓ, mӝt vài khu chăn nuôi và cӝng
ÿӗng dân cѭ sӕng bên bӡ sông - làm cho nѭӟc càng vӅ cuӕi dòng càng bҭn hѫn.

Do trình ÿӝ cӫa nhân viên và thӡi gian có hҥn, cѫ quan môi trѭӡng ÿӏa
phѭѫng chӍ tұp trung vào viӋc theo dõi nhӳng nguyên nhân chính gây ô nhiӉm
nѭӟc chӭ không duy trì sӕ liӋu vӅ phát thҧi có thӇ có ӣ dòng sông. Ѭu tiên hàng
ÿҫu cӫa cѫ quan môi trѭӡng là kim loҥi nһng, fecal coliforms, BOD và phӕt pho
(Hình 6.1): hai chҩt ô nhiӉm ÿҫu tiên ÿe doҥ nghiêm trӑng ÿӃn sӭc khoҿ con
ngѭӡi còn hai chҩt sau lҥi phá huӹ hӋ sinh thái.

Cѫ quan môi trѭӡng yêu cҫu các nhà máy dӑc bӡ sông phҧi nӝp báo cáo
ÿӏnh kǤ vӅ các chҩt thҧi và phҧi ÿѭӧc các nhà kiӇm toán bên ngoài xác nhұn.
Nhӳng báo cáo này thѭӡng là chính xác vì cѫ quan môi trѭӡng lұp sә ÿen các
nhà kiӇm toán không trung thӵc và không cho phép hӑ tiӃp tөc làm viӋc. Hӑ
cNJng tiӃn hành thanh tra ngүu nhiên và bҩt ngӡ ÿӇ có thӇ phát hiӋn ÿѭӧc sai sót
cӫa các bҧn báo cáo.

126
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 6.1 Quan trҳc ô nhiӉm

Các thiӃt bӏ quan trҳc trên sông sӁ kiӇm tra lҥi sӕ liӋu báo cáo và ÿo ÿҥc ҧnh
hѭӣng cӫa phát thҧi. Chúng ÿѭӧc thӵc hiӋn vӟi sӵ trӧ giúp cӫa các tiêu chuҭn,
phҫn mӅm cѫ sӣ dӳ liӋu dӉ dàng sӱ dөng, và các mô hình thӕng kê do ÿӝi ngNJ
kӻ thuұt cӫa cѫ quan môi trѭӡng chuҭn bӏ. ĈiӅu ÿó ÿã giúp theo dõi ô nhiӉm khi
sӱ dөng các dӳ liӋu vӅ dòng chҧy, tәng lѭӧng, nhiӋt ÿӝ và các yӃu tӕ khác.

ThiӃt bӏ quan trҳc ÿҫu tiên tҥi vùng thѭӧng lѭu trong hình 6.1 không ghi lҥi
ÿѭӧc sӵ ô nhiӉm ÿáng kӇ nào (các mӭc ÿӅu báo màu xanh da trӡi). Các nhà quҧn
lý biӃt rҵng có mӝt nhà máy lӟn chӃ biӃn thӵc phҭm ӣ vùng hҥ lѭu ÿã thҧi rҩt
nhiӅu BOD xuӕng lòng sông, và xa hѫn nӳa vӅ phía hҥ lѭu sông có mӝt tә hӧp
các nhà máy thuӝc da và dӋt cNJng thҧi nhiӅu kim loҥi nһng và BOD. ThiӃt bӏ
quan trҳc thӭ 2 cho thҩy viӋc ÿә chҩt thҧi ra dòng sông có ҧnh hѭӣng ÿáng kӇ
ÿӃn chҩt lѭӧng nѭӟc, và hӋ thӕng thông tin phân loҥi BOD ӣ mӭc màu da cam
và kim loҥi nһng ӣ mӭc vàng. ThiӃt bӏ quan trҳc thӭ 3 ÿһt dѭӟi khu công nghiӋp
và mӝt sӕ trang trҥi lӟn kӅ vӟi dòng sông ÿã phát hiӋn ra mӝt lѭӧng lӟn phӕt pho
tӯ phân bón ngҩm ra sông, và hӋ thӕng ÿã phân loҥi chҩt thҧi này ӣ mӭc màu da
cam. ThiӃt bӏ này còn chӍ ra rҵng dòng sông ÿã tӵ phân huӹ mӝt ít BOD, do ÿó
BOD nâng lên màu vàng còn kim loҥi lên tӟi màu ÿӓ.

Cuӕi cùng, dòng sông chҧy qua khu dân cѭ và các chҩt thҧi không qua xӱ
lý chӭa ÿҫy BOD, fecal coliforms và phӕt pho tӯ xà phòng cӫa các gia ÿình lҥi
tiӃp tөc ÿә vào. ThiӃt bӏ quan trҳc thӭ 4 cho thҩy BOD và coliforms ӣ mӭc màu
ÿӓ, kim loҥi nһng ӣ mӭc màu da cam vì mӝt sӕ ÿã lҳng xuӕng ÿáy sông ÿӇ rӗi
127
 QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH

Hình 6.2 Thu thұp dӳ liӋu

sau ÿó xuҩt hiӋn trong tӃ bào cӫa cá. Phӕt pho có mӭc màu ÿӓ do chҩt thҧi nông
nghiӋp và nѭӟc thҧi sinh hoҥt gây ra. Ӣ dѭӟi khu vӵc quan trҳc, dòng sông thӵc
tӃ ÿã chӃt. Do bӏ nhiӉm các mҫm mӕng gây bӋnh, nѭӟc sông trӣ nên nguy hiӇm
nӃu dùng cho các mөc ÿích sinh hoҥt, lѭӧng ôxy hoà tan trong nѭӟc cho cá quá
thҩp hàm lѭӧng kim loҥi nһng quá cao gây nguy hiӇm cho ngѭӡi nӃu ăn các loҥi
cá còn sӕng sót, và tҧo làm ҧnh hѭӣng tӟi mҫu và mùi cӫa nѭӟc sông. Nhӳng
ngѭӡi dân sӕng ӣ hҥ lѭu sông sӁ phҧi chӏu mӝt cái giá rҩt ÿҳt do ô nhiӉm gây ra.

Giӡ ÿây cѫ quan môi trѭӡng ÿang ÿӕi mһt vӟi 3 nhiӋm vө ÿҫu tiên: xác
ÿӏnh nguӗn gây ô nhiӉm chính, giám sát phát thҧi và phân tích tác hҥi cӫa chúng
ÿӃn chҩt lѭӧng môi trѭӡng. HӋ thӕng máy tính nӕi vӟi hӋ thӕng thông tin ÿӏa lý
cho phép ngѭӡi sӱ dөng có các bҧng và bҧn ÿӗ báo cáo chҩt lѭӧng không khí
xung quanh ӣ mӛi ÿiӇm trên dòng sông, cùng vӟi nhӳng thông tin vӅ ÿһc ÿiӇm,
tình hình phát thҧi và tuân thӫ quy chӃ cӫa các cѫ sӣ gây ô nhiӉm (Hình 6.2).

Lӵa chӑn kӃ hoҥch hành ÿӝng

Mһc dҫu sӕ liӋu vӅ nguӗn ô nhiӉm và chҩt lѭӧng không khí xung quanh ÿã
cung cҩp nhӳng thông tin quan trӑng, các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách cҫn phҧi
phân tích kӻ hѫn nӳa các kӃt quҧ thu ÿѭӧc nhҵm xác ÿӏnh hành ÿӝng ÿáp ӭng có
chi phí hiӋu quҧ cao nhҩt. Theo hѭӟng ÿó, nhóm kӻ thuұt cӫa cѫ quan môi
trѭӡng sӱ dөng cѫ sӣ dӳ liӋu và mô hình tӕt nhҩt có thӇ có ÿӇ ѭӟc tính tәn hҥi

128
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

do ô nhiӉm gây ra cho sӭc khoҿ con ngѭӡi và sӵ mҩt ÿi cuӝc sӕng thuӹ sinh, các
tiӋn nghi giҧi trí và sҧn lѭӧng kinh tӃ. Hӑ cNJng dӵa vào ÿһc ÿiӇm cӫa các cѫ sӣ
gây ô nhiӉm ÿӇ xác ÿӏnh cѫ sӣ nào có thӇ ÿӕi phó nhanh và quҧn lý chһt chӁ hѫn
vӟi chi phí thҩp (Hình 6.3).

Các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách cNJng phҧi tính ÿӃn các nhân tӕ này ÿӇ phát
triӇn chiӃn lѭӧc nhҵm xác ÿӏnh các chҩt ô nhiӉm phҧi quҧn lý, các mөc tiêu chҩt
lѭӧng môi trѭӡng, thӡi gian biӇu ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc nhӳng mөc tiêu này và các công
cө quҧn lý thích hӧp: phí ô nhiӉm, khҧ năng mua bán các giҩy phép, hay các tiêu
chuҭn phát thҧi. Các nhà quҧn lý môi trѭӡng cNJng phҧi quyӃt ÿӏnh tұp trung vào
các nguӗn nào có lѭu ý ÿӃn nhӳng yӃu tӕ quan trӑng cӫa nhà máy nhѭ ngѭӡi
làm thuê ÿӏa phѭѫng và các vҩn ÿӅ nhұy cҧm chính trӏ khác. Trong thӵc tӃ các
nhà quҧn lý biӃt rҵng hiӋu quҧ công viӋc cӫa hӑ tuǤ thuӝc vào nhӳng phҧn hӗi
liên tөc và hӛ trӧ lâu dài cӫa tҩt cҧ các nhóm chӏu ҧnh hѭӣng cӫa quҧn lý môi
trѭӡng.

6.2 Tҥo liên minh cho sӵ thay ÿәi

Tín nhiӋm là ÿiӅu không thӇ thay thӃ ÿѭӧc trong quҧn lý, bӣi vì ҧnh hѭӣng
chính trӏ cӫa các nhà quҧn lý và hӛ trӧ ngân sách sӁ giҧm nhanh chóng nӃu công
chúng biӃt rҵng cѫ quan môi trѭӡng tham nhNJng hoһc không có năng lӵc. Cѫ sӣ
gây ô nhiӉm cNJng sӁ dӉ dàng không chӏu tuân thӫ các quy ÿӏnh nӃu sӵ tín nhiӋm
không còn nӳa và phѭѫng tiӋn thông tin cNJng sӁ coi thѭӡng nhӳng thông tin do
cѫ quan môi trѭӡng cung cҩp.

Các nhà cҧi cách môi trѭӡng ÿã tìm ra 3 bí quyӃt ÿӇ duy trì sӵ tín nhiӋm:
tұp trung, rõ ràng và có sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng. Ĉӕi vӟi các cѫ quan môi
trѭӡng có nguӗn lӵc hҥn chӃ ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn, sӵ tұp trung tҥo ra cách
bҧo vӋ tӕt nhҩt tránh mҳc nhӳng sai sót trong hoҥt ÿӝng và tránh bӏ mҩt uy tín.
Các cѫ quan môi trѭӡng có thӇ tránh ÿѭӧc nhӳng phiӅn toái ÿáng kӇ nӃu hӑ tұp
trung vào mӝt nhóm nhӓ các cѫ sӣ gây ô nhiӉm nghiêm trӑng, giӟi hҥn quҧn lý
ÿӕi vӟi mӝt sӕ ít các chҩt ô nhiӉm chӫ yӃu, theo dõi sát sao các chҩt ô nhiӉm ÿó
cùng vӟi sӵ tuân thӫ các quy ÿӏnh và báo cáo công khai vӅ các hoҥt ÿӝng cӫa hӑ.
Ĉӕi vӟi các cѫ quan có tham vӑng vѭӧt quá nguӗn lӵc, khi nhìn vào có vҿ nhѭ
ÿang hoҥt ÿӝng tӕt, nhѭng chӍ sau mӝt thӡi gian, uy tín cӫa hӑ mҩt ÿi do nhӳng
lӛi hӑ mҳc phҧi và nhӳng phán xét sai có trong báo cáo công khai.

Tính rõ ràng là yӃu tӕ thӭ 2 cӫa sӵ tín nhiӋm vì nó có thӇ tránh ÿѭӧc tham
nhNJng. Tham nhNJng ӣ cҩp quҧn lý cao hѫn có thӇ kéo dài âm Ӎ mӝt thӡi gian mà
không bӏ phát hiӋn, thұm chí ngay cҧ trong trѭӡng hӧp ngѭӡi quҧn lý trung thӵc
thì viӋc giӳ bí mұt thông tin có thӇ làm mӝt sӕ thanh tra viên bӏ lôi kéo nhұn
khoҧn hӕi lӝ vӟi mӭc lӟn hѫn lѭѫng cӫa hӑ rҩt nhiӅu. Không có thông tin ÿҥi
chúng, ngѭӡi dân không có cách gì ÿӇ biӃt nhà quҧn lý môi trѭӡng làm cái gì.
129
 QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH

Hình 6.2 Phân tích

Giҧi pháp cho vҩn ÿӅ giӳ thông tin bí mұt là rõ ràng: nhҩt quán, không thiên vӏ
khi thông báo phát thҧi cӫa cѫ sӣ gây ô nhiӉm, nhӳng ҧnh hѭӣng môi trѭӡng ÿӏa
phѭѫng, kӃt quҧ thanh tra, và các biӋn pháp cѭӥng chӃ. Chѭѫng 3 ÿã bàn vӅ các
chѭѫng trình mӟi vӅ phә biӃn thông tin tҥi mӝt sӕ nѭӟc Châu Á và Châu Mӻ La
tinh. Khung 6.1 mô tҧ quá trình ÿҧm bҧo ÿӝ tin cұy cho hӋ thӕng xӃp hҥng
PROPER cӫa Inÿônêxia.

Nhӳng thӱ nghiӋm chính sách trѭӟc ÿây ӣ Braxin ÿã làm sáng tӓ tҫm quan
trӑng cӫa thông tin trong chѭѫng trình phә biӃn thông tin ô nhiӉm. Trong cuӕi
nhӳng năm 70, các cѫ quan kiӇm soát ô nhiӉm cӫa Rio và São Paulo ÿã cӕ gҳng
gây sӭc ép ÿӕi vӟi nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm nghiêm trӑng nhҩt bҵng cách nêu
tên trên phѭѫng tiӋn thông tin ÿҥi chúng. Các cѫ sӣ này ÿã kiӋn 2 cѫ quan kiӇm
soát ô nhiӉm. Tҥi São Paulo, chѭѫng trình cӫa CETESB ÿã vѭӧt qua thӱ thách
trѭӟc toà do hӑ có nhӳng bҵng chӭng ÿáng tin cұy ÿӇ khҷng ÿӏnh công viӋc cӫa
mình. Sau khi toà án bác bӓ vө kiӋn, phҫn lӟn các cѫ sӣ nҵm trong danh sách
ÿen ÿã nhanh chóng giҧm ô nhiӉm ÿӇ rút tên mình khӓi danh sách này. Ngѭӧc
lҥi, ӣ Rio, các sӕ liӋu cӫa FEEMA ÿѭa ra ÿã không ÿӫ sӭc thuyӃt phөc toà án.
Vө kiӋn thҳng lӧi và chѭѫng trình cӫa Rio sөp ÿә3.

Sӵ tham gia diӋn rӝng cNJng xây dӵng nên lòng tin cӫa cӝng ÿӗng. Chính trӏ
và sân khҩu có cùng chung mӝt ÿһc ÿiӇm rҩt quan trӑng: mӝt khi ngѭӡi diӉn
viên xuҩt hiӋn trên sân khҩn thì sӵ tӗn tҥi cӫa hӑ là mӝt phҫn cӫa vӣ kӏch. Khán

130
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Khung 6.1 PROPER: Gây dӵng sӵ tín nhiӋm

HӋ thӕng xӃp hҥng công khai cӫa Hình B6.1 Các bѭӟc xây dӵng chѭѫng
Inÿônêxia ÿӕi vӟi các cѫ sӣ gây ô nhiӉm trình PROPER
ÿã làm giҧm ÿáng kӇ phát thҧi và ÿã thu
hút sӵ ӫng hӝ mҥnh mӁ cӫa công chúng.
Tuy nhiên, chѭѫng trình này ÿã bӏ chұm
mҩt mӝt năm, cho tӟi giӳa năm 1995, do
các nhà lãnh ÿҥo cӫa BAPEDAL nhұn
thҩy rҵng chѭѫng trình chӍ có thӇ thành
công nӃu nhѭ cӝng ÿӗng hiӇu ÿѭӧc vӅ
hӋ thӕng xӃp hҥng, tin cұy thông tin có
ÿѭӧc và tín nhiӋm sӵ trung thӵc cӫa các
nhà quҧn lý chѭѫng trình PROPER.
ChiӃn lѭӧc cӫa hӋ thӕng xӃp hҥng
dӵa vào truyӅn thông cӝng ÿӗng. Bҵng
cách tәng kӃt nhӳng thông tin phӭc tҥp
thành mӝt bҧng phân loҥi gӗm năm màu
khác nhau, chѭѫng trình PROPER cho
phép cӝng ÿӗng so sánh các cѫ sӣ gây ô
nhiӉm cӫa ÿӏa phѭѫng và các ngành
công nghiӋp. HӋ thӕng xӃp hҥng này
cNJng làm cho phѭѫng tiӋn truyӅn thông
dӉ dàng chӍ ra cѫ sӣ nào tuân thӫ qui
chӃ quҧn lý và cѫ sӣ nào không.
Tính toàn vҽn cӫa dӳ liӋu là mӝt
thách thӭc ÿáng quan tâm.Vì cѫ quan
môi trѭӡng ít nhiӅu thiӃu kinh nghiӋm
vӅ thu thұp, ÿánh giá và phân tích khӕi
lѭӧng lӟn thông tin, do ÿó trѭӟc khi ông
Bӝ trѭӣng Bӝ Môi trѭӡng hài lòng vӅ hӋ
thӕng xӃp hҥng này thì PROPER ÿã có
mӝt sӕ bѭӟc khӣi ÿҫu không ÿúng. Cuӕi
cùng, vӟi sӵ trӧ giúp cӫa các nhóm kӻ
thuұt tӯ Ngân hàng ThӃ giӟi, Canada,
Ôxtrâylia và Mӻ, BAPEDAL ÿã xây
dӵng ÿѭӧc mӝt hӋ thӕng ÿáng tin cұy ÿӇ
quan trҳc ghi chép và phân tích phát thҧi
Ngu͛n: Shakeb Afsah; BAPEDAL
ô nhiӉm nѭӟc tӯ các nhà máy thí ÿiӇm.
Nhҵm nâng cao tin cұy vӟi tҩt cҧ
các nhóm liên quan, BAPEDAL ÿã xây
dӵng mӝt qui trình chi tiӃt ÿӇ xác ÿӏnh
xӃp hҥng thông qua ba cҩp kiӇm tra nhѭ
sau: Hӝi ÿӗng cӕ vҩn vӟi các thành viên
ÿѭӧc giӟi thiӋu tӯ viӋn hàn lâm, ngành
công nghiӋp, các cѫ quan chính phӫ
khác và các tә chӭc môi trѭӡng phi
chính phӫ; Bӝ trѭӣng Bӝ Môi trѭӡng;
cuӕi cùng là chính Tәng thӕng (Hình
B6.1). Tӯ ÿó, bҧng xӃp hҥng ÿҫu tiên
ÿѭӧc ÿѭa ra và nó rҩt có ý nghƭa trong
cӝng ÿӗng doanh nghiӋp bӣi nó ÿã ÿѭӧc
chính Tәng thӕng thông qua.
Phѭѫng pháp xӃp hҥng kӻ lѭӥng
này ÿã ÿѭӧc ÿӅn ÿáp. PROPER ÿã duy
trì ÿѭӧc uy tín vӅ tính kiên ÿӏnh và
khách quan, và cӝng ÿӗng ÿã tiӃp tөc
ӫng hӝ hӋ thӕng xӃp hҥng này cho dù
xҧy ra khӫng hoҧng vӅ tài chính và
chính trӏ ӣ Inÿônêxia.

giҧ ÿã giao cho hӑ mӝt vai mà không thӇ không có lӡi bình luұn hay sӵ phán xét
nào. Nhӳng nhà cҧi cách môi trѭӡng thành công ÿã khai thác nguyên tҳc này
bҵng cách tҥo ra mӝt sân khҩu công khai vӟi nhӳng nhà lãnh ÿҥo tӯ các cӝng
ÿӗng ÿӇ ÿѭѫng ÿҫu vӟi nhӳng vҩn ÿӅ ô nhiӉm nghiêm trӑng. Mӝt khi các nhà
131
 QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH

lãnh ÿҥo này ÿã lên sân khҩu, các ÿӕi thӫ cӫa cҧi cách môi trѭӡng không thӇ coi
thѭӡng hӑ ÿѭӧc và sӵ có mһt cӫa hӑ giúp ÿҧm bҧo rҵng bҧn thân cѫ quan môi
trѭӡng sӁ không bám vào các mӕi lӧi ích ÿһc biӋt nào. Tuy nhiên, dù viӋc mӣ
rӝng sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng có tҫm quan trӑng, nhѭng không phҧi ÿѭӧc tҩt
cҧ nhӳng ngѭӡi quҧn lý ÿӅu ӫng hӝ. QuyӅn lӵc hiӃm khi ÿѭӧc nhѭӡng lҥi mӝt
cách tӵ nguyӋn và nhiӋm vө khó khăn nhҩt cӫa nhӳng ngѭӡi cҧi cách là thuyӃt
phөc mӝt sӕ ÿӗng nghiӋp cӫa mình hӛ trӧ cùng tham gia phѭѫng pháp này.

Mӝt hӋ thӕng quҧn lý hiӋu quҧ luôn thúc ÿҭy viӋc giao tiӃp 2 chiӅu vӟi
nhӳng ngѭӡi tham gia. Khi các cӝng ÿӗng và thӏ trѭӡng tiӃp cұn ÿѭӧc tӟi thông
tin môi trѭӡng thì sӭc ép tӯ nhiӅu phía có thӇ làm cho nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm
giҧm lѭӧng phát thҧi nhanh chóng (Hình 6.4). Phҧn hӗi tӯ quҫn chúng cNJng
mang tính quyӃt ÿӏnh: nhӳng ngѭӡi quҧn lý hiӋu quҧ cҫn phҧi hiӇu và hành ÿӝng
dӵa trên mӕi quan tâm vӅ môi trѭӡng cӫa cӝng ÿӗng. Theo hѭӟng này, Bӝ Môi
trѭӡng cӫa Mêhico ÿang thành lұp các trung tâm cӝng ÿӗng ÿӇ tӵ ÿӝng ghi nhұn,
phân loҥi và chuyӇn nhӳng kiӃn nghӏ cӫa công dân vӅ tình trҥng ô nhiӉm ÿӃn cѫ
quan chӭc năng thích hӧp. Nhӳng hӋ thӕng nhѭ vұy cho phép nhӳng ngѭӡi quҧn
lý xác ÿӏnh ÿѭӧc nhӳng khu vӵc có vҩn ÿӅ nghiêm trӑng và cNJng cho phép
ngѭӡi dân giám sát viӋc giҧi quyӃt các kiӃn nghӏ cӫa hӑ.

6.3 Các chính sách cҧi cách bӅn vӳng

Thông thѭӡng rҩt khó duy trì các cҧi cách môi trѭӡng. Khi chính phӫ thay
ÿәi thì thái ÿӝ cӫa các nhà lãnh ÿҥo cao cҩp ÿӕi vӟi quҧn lý môi trѭӡng cNJng có
thӇ thay ÿәi theo. Thұm chí nӃu hӑ ӫng hӝ nhӳng chѭѫng trình ÿó, thì cNJng hiӃm
có vӏ bӝ trѭӣng môi trѭӡng ÿѭӧc bә nhiӋm theo cѫ cҩu chính trӏ nào có ÿѭӧc
hiӇu biӃt sâu sҳc vӅ ô nhiӉm môi trѭӡng. ĈӇ duy trì ÿѭӧc hiӋu quҧ thì chính các
nhân viên trong cѫ quan môi trѭӡng phҧi liên tөc ÿѭa ra các chѭѫng trình, phát
triӇn kӻ năng và các chiӃn lѭӧc ngân sách lâu dài cùng vӟi khҧ năng kӻ thuұt.

Bҧo ÿҧm ngân sách

Theo lý thuyӃt tài chính công cӝng truyӅn thӕng thì lӋ phí và tiӅn phҥt ô
nhiӉm sӁ là khuyӃn khích cҫn thiӃt ÿӇ giҧm phát thҧi, nhѭng ÿiӅu ÿó cNJng có
nghƭa rҵng ngѭӡi quҧn lý môi trѭӡng sӁ làm giҧm nguӗn thu cho ngân sách cӫa
ÿӏa phѭѫng và quӕc gia. Tӯ nguӗn thu tӯ thuӃ và tiӅn phҥt, nhà nѭӟc có thӇ hӛ
trӧ cho các chѭѫng trình xã hӝi, giáo dөc hoһc môi trѭӡng vӟi tӹ lӋ chi phí - lӧi
ích cao nhҩt.

NӃu chính phӫ có tҫm nhìn xa, thái ÿӝ trung lұp kiӇu Platon và hӋ thӕng
hành chính thӕng nhҩt và hiӋu quҧ thì không ai có thӇ không ÿӗng ý vӟi cách
tiӃp cұn này. ViӋc chi tiêu không chӍ dành cho các chѭѫng trình hiӋn tҥi mà cҧ

132
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Hình 6.4 Phҧn ӭng vӟi viӋc xã hӝi hoá thông tin môi trѭӡng

cho ÿҫu tѭ dài hҥn và các nhà lұp kӃ hoҥch công cӝng cҫn ÿҧm bҧo ngân sách әn
ÿӏnh. Thұt không may, có nhiӅu nhà quҧn lý, ÿһc biӋt là ӣ các nѭӟc ÿang phát
triӇn, không sӕng trong mӝt thӃ giӟi nhѭ vұy: quá trình chính trӏ thѭӡng nѭӟc
ÿôi, không әn ÿӏnh và dӉ xҧy ra khӫng hoҧng bҩt ngӡ làm mҩt ÿi các khoҧn ngân
sách sҹn có.

Các nhà quҧn lý cNJng phҧi ÿӕi mһt vӟi các thӱ thách liên tөc vӅ lӧi ích
ÿang bӏ ÿe doҥ. Trong khi mӝt sӕ nhà công nghiӋp có tҫm nhìn chiӃn lѭӧc và
ӫng hӝ phѭѫng thӭc quҧn lý hiӋu quҧ thì mӝt sӕ khác vүn còn lѭu luyӃn vӟi các
lӧi ích trѭӟc mҳt. Nhӳng ngѭӡi cӭng ÿҫu cӭng cә nhҩt sӁ vұn ÿӝng các ÿӗng
minh chính trӏ cӫa hӑ ÿӇ cҳt giҧm ngân sách cӫa các nhà quҧn lý, và rҩt có thӇ,
trong sӕ này có cҧ các lãnh ÿҥo công ÿoàn coi viӋc kiӇm soát ô nhiӉm chһt chӁ
hѫn chính là mӕi ÿe doҥ ÿӃn công viӋc làm.

Hàng ngày phҧi ÿӕi diӋn vӟi chӭng thӵc tҥi trên, các nhà quҧn lý phҧi
thѭӡng xuyên cӕ gҳng ÿӇ duy trì ÿѭӧc hoҥt ÿӝng kiӇm soát thông qua lӋ phí và
phҥt ô nhiӉm bӣi vì chúng giúp hӑ bҧo ÿҧm các nguӗn kinh phí. ViӋc duy trì
hoҥt ÿӝng kiӇm soát cNJng tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi hѫn cho các nhà quҧn lý thu
tiӅn phҥt các cѫ sӣ gây ô nhiӉm. Mong muӕn cӫa cѫ quan môi trѭӡng giӳ các
nguӗn thu trên ngoài vòng quҧn lý trung ѭѫng cNJng phù hӧp vӟi các nhà lãnh
ÿҥo và doanh nghiӋp ÿӏa phѭѫng muӕn dùng nhӳng khoҧn thu ÿѭӧc cӫa ÿӏa
phѭѫng ÿӇ hӛ trӧ các chѭѫng trình môi trѭӡng tҥi chӛ. Các nhà cҧi cách môi
trѭӡng phҧi thѭӡng xuyên chú ý xem xét ÿӃn các quan ÿiӇm trên bӣi vì các
doanh nghiӋp chӕng ÿӕi và các nhà lãnh ÿҥo có thӇ cҧn trӣ nhӳng chѭѫng trình
mӟi.

133

Khung 6.2 Chia sҿ các quӻ ӣ Côlômbia
Chѭѫng 2 ÿã mô tҧ hӋ thӕng các quy
ÿӏnh mӟi cӫa Côlombia ÿó là buӝc cѫ sӣ gây
ô nhiӉm phҧi trҧ tiӅn cho mӛi ÿѫn vӏ phát
thҧi. Theo hӋ thӕng dӵa trên các tiêu chuҭn,
các cѫ quan môi trѭӡng vùng có quyӅn phҥt
các nhà máy không tuân thӫ các quy ÿӏnh.
Tuy nhiên, trong thӵc tӃ thì lҥi khác, bӣi vì
các thӫ tөc cѭӥng chӃ thѭӡng nһng nӅ và rҩt
dӉ bӏ tác ÿӝng do các thӫ ÿoҥn trì hoãn hӧp
pháp. HӋ thӕng phí ô nhiӉm mӟi ÿã bӓ các
hình phҥt tӝi phҥm: Nhà máy tӵ do gây ô
nhiӉm nhѭng phҧi trҧ tiӅn, và mӭc phí ÿӫ
cao ÿӇ có tác ÿӝng ÿáng kӇ ÿӃn các tính toán
chí phí cӫa các nhà quҧn lý.
Lҫn ÿҫu tiên khi hình thành chѭѫng
trình này tҥi Bӝ Môi trѭӡng Côlombia, nhóm
thiӃt kӃ ÿã tұp trung vào các vҩn ÿӅ kӻ thuұt
ÿӇ ѭӟc lѭӧng chi phí giҧm ô nhiӉm và ÿһt
các mӭc phí sao cho có thӇ giҧm ÿѭӧc ô
nhiӉm ÿáng kӇ mà không làm cѫ sӣ gây ô
nhiӉm bӏ phá sҧn. Tuy nhiên, khi nhóm này
ÿi thӵc tӃ, ngay lұp tӭc hӑ nhұn ra rҵng vҩn
ÿӅ chính sách ÿã làm lu mӡ các vҩn ÿӅ kӻ
thuұt Bҧn thân nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm tӵ
ÿѭa ra mӕi quan tâm chính: Khi hӑ trҧ tiӅn,
thì ai sӁ nhұn sӕ tiӅn ҩy? Cѫ quan môi
trѭӡng ÿӏa phѭѫng lҥi qui lӛi cho mӝt vài
quӻ, bӣi vì hӑ muӕn tách tài chính khӓi các
qui trình cҩp quƭ. Các doanh nghiӋp ÿӏa
phѭѫng và các nhà quҧn lý công cӝng chҩp
nhұn ý tѭӣng này nhѭng lҥi tӯ chӕi chuyӇn
tiӅn tӟi kho bҥc nhà nѭӟc. Hӑ ÿã không công
nhұn lý lӁ rҵng các khoҧn phí có thӇ tӵ ÿӝng
làm cҧi thiӋn môi trѭӡng khi khuyӃn khích
các nhà máy giҧm thiӇu chi phí ÿӇ giҧm ô
nhiӉm. Thay vào ÿó, hӑ xem khoҧn phí nhѭ
mӝt sӵ mҩt mát tài chính mà hӑ chӍ có thӇ
chӏu trong trѭӡng hӧp các khoҧn ÿó ÿѭӧc
dùng ÿӇ ÿҫu tѭ tҥi ÿӏa phѭѫng cho sҧn xuҩt
sҥch hѫn và xӱ lý nѭӟc thҧi.
Không có sӵ hӛ trӧ tӯ phía các nhà
công nghiӋp và các nhà quҧn lý công cӝng
thì chѭѫng trình phí ô nhiӉm không có cѫ hӝi
ÿӇ thӵc hiӋn. Tҥi các cuӝc ÿàm phán khó
khăn, các cѫ quan môi trѭӡng khu vӵc ÿã lôi
kéo ÿѭӧc các tә chӭc cӝng ÿӗng thành ÿӗng
QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH
Hình B6.2 Sӱ dөng các khoҧn thu tӯ phí
ô nhiӉm
Ngu͛n: Colombian Environment Ministry
minh cӫa mình trên bàn ÿàm phán. Cuӕi
cùng, các ÿҥi diӋn cӫa Bӝ Môi trѭӡng, các cѫ
quan môi trѭӡng khu vӵc, các nhà công
nghiӋp, các nhà quҧn lý công cӝng và các tә
chӭc cӝng ÿӗng ÿã cӕ gҳng ÿѭa ra giҧi pháp
cùng chҩp nhұn ÿѭӧc. Chѭѫng trình phí ô
nhiӉm mӟi này sӁ hӛ trӧ “các quӻ loҥi trӯ ô
nhiӉm khu vӵc” ÿӇ sӱ dөng cho các dӵ án
môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng, sau khi ÿã dành mӝt
phҫn cho ngân sách cӫa cѫ quan môi trѭӡng.
Hình B 6.2 tәng kӃt nhӳng khuyӃn nghӏ cӫa
Bӝ Môi trѭӡng vӅ viӋc sӱ dөng các quӻ ÿó
và ÿѭӧc hҫu hӃt các nhà chӭc trách ÿӏa
phѭѫng làm theo.
Lý thuyӃt tài chính công cӝng không
cho phép chuyӇn các nguӗn thu phí cho các
dӵ án môi trѭӡng thuҫn tuý, nhѭng trong
thӵc tӃ, các nhà thiӃt kӃ chѭѫng trình không
có sӵ lӵa chӑn nào khác: không quӻ khu vӵc,
không có chѭѫng trình. Bӝ Môi trѭӡng ÿã
ÿӗng ý chѭѫng trình này và khéo léo ÿѭa
mӝt trong nhӳng ngân hàng thѭѫng mҥi hàng
ÿҫu cӫa Côlombia tham gia vào viӋc thu phí
ô nhiӉm (theo tӍ lӋ phҫn trăm), quҧn lý tiӅn
quӻ ÿӇ có tӍ lӋ lãi suҩt tӕi ÿa và chuyӇn
chúng cho các dӵ án ÿã ÿѭӧc thông qua. Giҧi
pháp này ÿã vӯa làm nhҽ bӟt gánh nһng cho
các cѫ quan môi trѭӡng khu vӵc vӕn ít kinh
nghiӋm trong viӋc phҥt tiӅn, thu tiӅn và trҧ
tiӅn, lҥi vӯa khuyӃn khích cѫ sӣ gây ô nhiӉm
thuӝc thành phҫn tѭ nhân phҧi trҧ tiӅn ÿӇ giӳ
thang ÿiӇm uy tín.
134
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Chѭѫng trình phí ô nhiӉm cӫa Côlombia ÿã có kӃt quҧ tӕt do các nhà quҧn lý,
nhà công nghiӋp, và các nhà chӭc trách quҧn lý hӋ thӕng thoát nѭӟc ÿã nhҩt trí
sӱ dөng mӝt phҫn tiӅn thu ÿѭӧc ÿӇ hӛ trӧ cho các cѫ quan quҧn lý môi trѭӡng
vùng và ÿҫu tѭ phҫn còn lҥi cho các dӵ án môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng (Khung 6.2).
Cho dù lý thuyӃt tài chính công cӝng truyӅn thӕng không ӫng hӝ cách tiӃp cұn
ÿó nhѭng sӭc mҥnh cӫa chѭѫng trình rõ ràng ÿã có ҧnh hѭӣng lӟn hѫn nhѭӧc
ÿiӇm cӫa chính lý thuyӃt này. Phí ô nhiӉm là bѭӟc tiӃn bӝ vѭӧt bұc vӅ hiӋu quҧ
quҧn lý tҥi Côlombia và cѫ chӃ cҩp ngân sách ÿӏa phѭѫng ÿã ÿҧm bҧo tính әn
ÿӏnh và hiӋu quҧ lâu dài ӣ mӝt vài khía cҥnh.

Tuy nhiên, viӋc chҩp nhұn thӵc tӃ chính trӏ không có nghƭa là không phê
phán bҩt kǤ mӝt kӃ hoҥch cҩp ngân sách nào. Nhӳng ngѭӡi thiӃt kӃ hӋ thӕng tҥi
Côlombia ÿã nhҩn mҥnh viӋc ӭng dөng các tiêu chí lӧi ích - chi phí rõ ràng ÿӕi
vӟi viӋc cҩp tài chính ÿӏa phѭѫng cho các dӵ án giҧm ô nhiӉm. Các dӵ án hӳu
ích có thӇ bao gӗm các nhà máy xӱ lý nѭӟc thҧi công cӝng và hӛ trӧ cҧi thiӋn
quҧn lý môi trѭӡng tҥi các doanh nghiӋp nhӓ và vӯa (Chѭѫng 4). Trong phҫn
lӟn trѭӡng hӧp, có lӁ không nên cҩp vӕn vay cho các nhà máy tѭ nhân ÿӇ giҧm ô
nhiӉm cuӕi ÿѭӡng ӕng. NhiӅu nghiên cӭu quӕc tӃ ÿã chӍ ra rҵng các nhà máy lӟn
thѭӡng tiӃp cұn ÿӃn các quӻ ÿѫn giҧn chӍ vì nhân viên cӫa hӑ xây dӵng ÿѭӧc các
ÿӅ xuҩt kӻ thuұt tӕt. Và theo mӝt cách nào ÿó nhӳng nhà máy này cNJng sӁ làm
sҥch môi trѭӡng nӃu nhѭ phí ô nhiӉm hoһc nhӳng công cө khác tҥo ra ÿѭӧc cѫ
chӃ khuyӃn khích xác ÿáng4.

Các bài hӑc thành công

Ba nѭӟc thӵc hiӋn các chѭѫng trình mӟi sӁ là ví dө minh hoҥ cho các khía
cҥnh mang tính chính trӏ cӫa cҧi cách thành công5.

Chѭѫng trình phí ô nhiӉm ӣ Côlombia ÿã phát triӇn mҥnh mӁ mӕi liên kӃt
giӳa các nhóm liên quan trong nhiӅu vùng hành chính. Nhѭ ÿã nêu trong
Chѭѫng 2, các nhà quҧn lý trong tӯng vùng ÿӭng ra dàn xӃp các cuӝc thѭѫng
lѭӧng giӳa các ngành công nghiӋp và cӝng ÿӗng vӅ nhӳng mөc tiêu giҧm ô
nhiӉm và lұp kӃ hoҥch ÿӇ tăng phí nӃu không ÿҥt ÿѭӧc các mөc tiêu này.
Phѭѫng pháp cùng tham gia này ÿã tҥo ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ mҥnh mӁ cӫa cӝng ÿӗng
ÿӕi vӟi chѭѫng trình và làm cho chѭѫng trình không bӏ lӋ thuӝc vào các ÿӕi thӫ
chính trӏ và quan liêu.

ĈӇ tăng cѭӡng sӵ ӫng hӝ cӫa cӝng ÿӗng, các nhà cә ÿӝng cho chѭѫng trình
ÿã phҧi bә sung chѭѫng trình phә biӃn rӝng rãi cho cӝng ÿӗng giӕng nhѭ
chѭѫng trình PROPER cӫa Inÿônêxia. Hӑ xem ÿó nhѭ mӝt phѭѫng thӭc hiӋu
quҧ ÿӇ thӵc hiӋn giáo dөc môi trѭӡng cNJng nhѭ mӝt cách ÿӇ ÿӅ cұp tӟi sӵ không
tin tѭӣng cӝng ÿӗng cӫa các cѫ quan nhà nѭӟc. Nhӳng ngѭӡi cә ÿӝng cho
chѭѫng trình cNJng tin chҳc rҵng hiӇu biӃt chính xác hѫn vӅ nguӗn ô nhiӉm tҥi
135
 QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH

ÿӏa phѭѫng sӁ huy ÿӝng các cӝng ÿӗng chӕng lҥi các cѫ sӣ gây ô nhiӉm theo các
kênh không chính thӭc, cNJng nhѭ ÿàm phán chính thӭc vӟi các cѫ sӣ gây ô
nhiӉm vӅ các chӍ tiêu và phí ô nhiӉm.

Tҥi Inÿônêxia, các nhà xây dӵng chѭѫng trình PROPER cNJng dӵa vào sӵ
ӫng hӝ cӫa cӝng ÿӗng. Ban ÿҫu, mӝt vài tә chӭc môi trѭӡng phi chính phӫ sӧ
rҵng viӋc chѭѫng trình sӱ dөng phѭѫng tiӋn truyӅn thông sӁ làm mҩt vai trò
truyӅn thӕng cӫa hӑ nhѭ nhӳng nhà luұt sѭ cӫa cӝng ÿӗng. ĈӇ ÿҧm bҧo có ÿѭӧc
sӵ ӫng hӝ cӫa các tә chӭc phi chính phӫ, BAPEDAL, Cѫ quan môi trѭӡng cӫa
Inÿônêxia ÿã mӡi các nhà lãnh ÿҥo cӫa các tә chӭc này cùng tham gia vào nhóm
tѭ vҩn ÿӇ xem xét xӃp hҥng các cѫ sӣ công nghiӋp trѭӟc khi chúng ÿѭӧc ÿem ra
công bӕ. Các tә chӭc phi chính phӫ ÿӅu ÿӗng ý bӣi vì hӑ có quan hӋ hӳu nghӏ
lâu dài vӟi vӏ phó phө trách vӅ kiӇm soát ô nhiӉm cӫa BAPEDAL.

BAPEDAL cNJng nhұn ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ cho chѭѫng trình PROPER tӯ phía
nhӳng nhà doanh nghiӋp tiӃn bӝ. Nhӳng nhà thiӃt kӃ chѭѫng trình cNJng ÿã nhұn
thҩy rҵng các công ty lӟn có công nghӋ hiӋn ÿҥi nhѭ PT Indah Kiat có thӇ có
ÿiӇm xӃp hҥng cao trong chѭѫng trình PROPER (Chѭѫng 3) và hӑ cNJng mong
rҵng các giám ÿӕc ÿiӅu hành cӫa nhӳng tұp ÿoàn này sӁ xem viӋc ӫng hӝ cho
chѭѫng trình nhѭ mӝt lӧi thӃ cҥnh tranh. Ĉӕi vӟi các cѫ sӣ có ÿiӇm xӃp hҥng
thҩp, nhóm PROPER cNJng không áp dөng phѭѫng pháp trӵc tiӃp ÿӇ tránh ÿӕi
ÿҫu. Hӑ cӕ gҳng xác ÿӏnh nguyên nhân chính xác cӫa các ÿiӇm xӃp hҥng thҩp,
gӧi ý mӝt phѭѫng pháp ÿӇ cҧi thiӋn chúng và cho thêm mӝt khoҧng thӡi gian
trѭӟc khi thông báo chính thӭc thang ÿiӇm. Cán bӝ cӫa cѫ quan môi trѭӡng
cNJng thѭӡng xuyên gһp gӥ vӟi các nhà quҧn lý công ty ÿӇ bày tӓ mӕi quan tâm
cӫa hӑ. ĈӇ ÿҧm bҧo sӵ hӛ trӧ lâu dài, trong các hoҥt ÿӝng nhân Ngày Trái ÿҩt tҥi
Inÿônêxia, Tәng thӕng Inÿônêxia ÿã tán thành xӃp hҥng ban ÿҫu cӫa chѭѫng
trình PROPER, và Phó Tәng thӕng ÿã công bӕ rӝng rãi danh sách các cѫ sӣ có
xӃp hҥng báo ÿӝng nhҩt.

Các nhà xây dӵng chѭѫng trình Ecowatch tҥi Philippin cNJng có chiӃn lѭӧc
tѭѫng tӵ. Tәng thӕng Philippin ÿã chính thӭc thông báo chѭѫng trình Ecowatch
ÿӗng thӡi các nhà lãnh ÿҥo cӫa HiӋp hӝi Doanh nghiӋp Philippin cNJng khuyӃn
khích các thành viên cӫa HiӋp hӝi tham gia Chѭѫng trình. Tәng thӕng ÿã thѭӡng
xuyên nhҳc lҥi sӵ ӫng hӝ cӫa ông trong các bài phát biӇu cӫa mình. Chѭѫng
trình cNJng ÿã dành thêm mӝt thӡi gian cho các nhà máy có thang ÿiӇm thҩp
trѭӟc khi công bӕ danh sách.

6.4 Sӕng cùng thay ÿәi

Chính trӏ luôn là nghӋ thuұt cӫa nhӳng ÿiӅu có thӇ, và không có cҧi cách
nào vӅ chính sách môi trѭӡng có thӇ tiên ÿoán trѭӟc ÿѭӧc tҩt cҧ các sӵ kiӋn
không may. Khӫng hoҧng chính trӏ ÿang là thӵc tӃ cuӝc sӕng ӣ nhiӅu quӕc gia
136
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Khung 6.3 Duy trì cҧi cách trong thay ÿәi chính trӏ

Cҧi cách chính sách môi trѭӡng
vүn dӉ bӏ tәn thѭѫng bӣi nhӳng ÿәi thay
chính trӏ cho ÿӃn khi chúng ÿѭӧc thӇ chӃ
hoá mӝt cách toàn diӋn. Hình 6.3 minh
hoҥ viӋc mӣ rӝng bҫu cӱ ӣ các nѭӟc
ÿang phát triӇn ÿã làm tăng tӕc ÿӝ thay
ÿәi vӅ chính trӏ nhѭ thӃ nào. Tuy vұy
nhӳng ví dө sau ÿây sӁ cho thҩy nhӳng
chѭѫng trình mҥnh mӁ vӟi sӵ tham gia
rӝng rãi cӫa công chúng ÿã tӗn tҥi qua
các chính phӫ khác nhau.
Côlombia
Năm 1993, Quӕc hӝi Côlombia
ÿã thành lұp Bӝ Môi trѭӡng và quan
ÿiӇm “Ngѭӡi gây ô nhiӉm trҧ tiӅn” nhѭ
mӝt nguyên tҳc cѫ bҧn cӫa bӝ luұt
Côlombia. Năm 1997, Văn phòng Phân
tích kinh tӃ thuӝc bӝ này ÿã chuyӇn
nhӳng nguyên tҳc này thành chính sách
bҵng cách thiӃt lұp chѭѫng trình phí ô
nhiӉm trên toàn quӕc. ViӋc thӵc hiӋn
ÿѭӧc bҳt ÿҫu năm 1998 khi CORNARE,
cѫ quan môi trѭӡng vùng gҫn Medellin
ÿã thu phí phát thҧi các nhà máy.
Tӯ khi chѭѫng trình này hoҥt
ÿӝng ÿã có ba vӏ Bӝ trѭӣng môi trѭӡng
khác nhau: ông Jose Vicente Mogollon
(1996-1997), ông Eduardo Verano de la
Rosa (1997-1998) và ông Juan May
Maldonado (1998-ÿӃn nay). Ông
Maldonado nhұn chӭc khi ông Andres
Pastrana Arango thuӝc Ĉҧng Bҧo thӫ
ÿánh bҥi ông Horacio Serpa thuӝc Ĉҧng
Tӵ do ÿӇ giành quyӅn Tәng thӕng. Mһc
dù hӋ thӕng hành chính quӕc gia ÿã thay
ÿәi nhѭng viӋc hӛ trӧ cho chѭѫng trình
phí ô nhiӉm vүn ÿѭӧc tiӃp tөc bӣi vì
nhӳng ngѭӡi ӫng hӝ chѭѫng trình tҥi ÿӏa
phѭѫng vүn còn các quyӅn lӵc chính trӏ.
Inÿônêxia
Năm 1993, phó giám ÿӕc
BAPEDAL vӅ kiӇm soát ô nhiӉm ÿã ÿӋ
trình chѭѫng trình PROPER lên Bӝ
trѭӣng Bӝ Môi trѭӡng Inÿônêxia, ông

Hình B6.3 Bҫu cӱ ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn

Ngu͛n: IFES (1999)

137
 QUҦN LÝ VÀ DUY TRÌ CҦI CÁCH

Khung 6.3 (TiӃp)

Sarwono Kusumaatmadja. Sau khi 1996, Bӝ trѭӣng Bӝ Môi trѭӡng và Tài

Chѭѫng trình ÿѭӧc thiӃt kӃ mӝt cách
cҭn thұn, nó ÿѭӧc ÿѭa ra thӵc hiӋn thӱ
nghiӋm vào khoҧng giӳa năm 1995 và
ÿѭӧc xem nhѭ mӝt thành công chính trӏ
chӫ yӃu cӫa Chính phӫ Suharto. Sau ÿó,
ÿӃn giӳa năm 1997, Inÿônêxia bӏ khӫng
hoҧng tài chính và chính trӏ. Trong
khoҧng thӡi gian hӛn loҥn này, chѭѫng
trình PROPER ÿѭӧc ÿiӅu hành dѭӟi tay
hai vӏ Bӝ trѭӣng mӟi: ông Wijoyo
Sudasono và ông Sergir Panangian. Ông
phó giám ÿӕc BAPEDAL, ngѭӡi ÿã xây
dӵng PROPER ÿã rӡi khӓi cѫ quan này
và bҧn thân chѭѫng trình này cNJng phҧi
chӏu cҳt giҧm ngân sách cùng vӟi nhӳng
chѭѫng trình môi trѭӡng khác. Tuy
nhiên, sӵ hӛ trӧ cӫa dân chúng ÿӕi vӟi
chѭѫng trình này vүn rҩt mҥnh mӁ và nó
tiӃp tөc hoҥt ÿӝng. KӃ hoҥch ban ÿҫu
nhҵm xӃp hҥng ÿѭӧc khoҧng 2000 nhà
máy vào năm 2000 nay chӍ còn là ҧo
vӑng, nhѭng chѭѫng trình sӁ xӃp hҥng
cho khoҧng 500 nhà máy vào cuӕi năm
1999.
Philippin
Có rҩt nhiӅu nѭӟc quan tâm theo
dõi sӵ phát triӇn cӫa chѭѫng trình
PROPER, nhѭng không ai có thӇ gҫn
hѫn nѭӟc láng giӅng Philippin. Năm
nguyên thiên nhiên (DENR), ông Victor
Ramos ÿã phát ÿӝng mӝt chѭѫng trình
tѭѫng tӵ, ÿѭӧc gӑi là Ecowatch. Tәng
thӕng Fidel Ramos ÿã công khai ӫng hӝ
chѭѫng trình này khi nó bҳt ÿҫu tұp
trung vào ô nhiӉm hӳu cѫ nguӗn nѭӟc ӣ
khu vӵc Thӫ ÿô. Trong vòng 18 tháng
Ecowatch ÿã mӣ rӝng thu thұp thông tin
tӯ 52 lên 83 cѫ sӣ gây ô nhiӉm chính và
tӍ lӋ tuân thӫ qui ÿӏnh pháp luұt ÿã tăng
tӯ 8 tӟi 58% . Sӵ khӣi ÿҫu thành công
này ÿã thu hút ӫng hӝ rӝng rãi cӫa các
phѭѫng tiӋn thông tin ÿҥi chúng, nhӳng
ngѭӡi ÿӭng ÿҫu cӝng ÿӗng và các tә
chӭc môi trѭӡng phi chính phӫ.
Sau cuӝc bҫu cӱ năm 1998, Bӝ
trѭӣng DENR, ông Ramos ÿã rӡi văn
phòng cùng Tәng thӕng Ramos, và
Tәng thӕng mӟi ÿѭӧc bҫu ông Jose
Eìercito Estrada ÿã chӍ ÿӏnh ông
Antonio Cerilles vào chӭc vө Bӝ trѭӣng
cӫa DENR. Sau khi nhұn chӭc vө, chính
quyӅn mӟi quyӃt ÿӏnh vүn tiӃp tөc
chѭѫng trình Ecowacth bӣi vì rҩt nhiӅu
cӱ tri cӫa hӑ ӫng hӝ chѭѫng trình này.
HiӋn nay DENR ÿang lұp kӃ hoҥch ÿҭy
nhanh viӋc mӣ rӝng chѭѫng trình này
ÿӕi vӟi tҩt cҧ các nguӗn gây ô nhiӉm
trên toàn quӕc.

ÿang phát triӇn, và nhӳng khӫng hoҧng bҩt ngӡ hoһc các lӵc lѭӧng chính trӏ lӟn
hѫn có thӇ làm hӓng thұm chí cҧ nhӳng chѭѫng trình thành công có sӵ hӛ trӧ
vӳng chҳc. Tҥi Ciudad Juárez, quyӃt ÿӏnh cӫa Chính phӫ Mêhicô vӅ viӋc ngӯng
trӧ giá cho propan có thӇ làm hӓng mӝt chѭѫng trình ÿang thành công nhҵm
thuyӃt phөc nhӳng ngѭӡi làm gҥch quy mô nhӓ chuyӇn sang sӱ dөng nhiên liӋu
sҥch hѫn. Cuӝc khӫng hoҧng tài chính ӣ Inÿônêxia làm cho chi phí nhұp khҭu
ÿҫu vào cho kiӇm soát ô nhiӉm cao hѫn và buӝc phҧi cҳt giҧm ngân sách cӫa các
cѫ quan quҧn lý môi trѭӡng, do ÿó ÿã làm ÿҧo lӝn các kӃt quҧ thu ÿѭӧc tӯ
chѭѫng trình PROPER. Tuy nhiên, có nhiӅu cҧi cách thành công ÿã chӭng tӓ
tính әn ÿӏnh cao khi gһp phҧi biӃn ÿӝng lӟn vӅ chính trӏ, bao gӗm cҧ 3 chѭѫng
138
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

trình ÿã ÿѭӧc thҧo luұn trong chѭѫng này (Khung 6.3). Chúng ta tin sӵ thành
công này là do sӵ hӧp tác chính trӏ cӫa các nhà thiӃt kӃ chѭѫng trình và hӑ ÿã
tôn trӑng 3 nguyên tҳc cѫ bҧn cӫa phѭѫng thӭc quҧn lý mӟi: tұp trung, rõ ràng
và có sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng.

Tài liӋu tham khҧo

Hanrahan, D., M. Keene, D. Shaman, and D. Wheeler, 1998, “Developing

Partnerships for Effective Pollution Management,” Environment Matters
at the World Bank, Annual Review.

IFES (Intemational Foundation for Election Systems), 1999, “IFES E1ections

Ca1endar,” available at http://www.ifes.org/eleccal.htm

Lovei, M., 1995, “Financing Pollution Abatement: Theory and Practice,” World
Bank Environment Department Paper, No. 28

Von Amsberg, J., 1996, Brazil: Managing Environmental Pollution in the State
of Rio de Janeiro, World Bank, Brazil Department, Report No. 15488-BR,
August.

------, 1997, Brazil: Managing Pollution Problems, The Brown Environmental

Agenda, World Bank, Brazil Department, Report No. 16635-BR, June.

World Bank, 1999, Pollution Prevention and Abatement Handbook (Preliminary

Version), available at http://wbln0018.worldbank.org/essd/PMRxt.nsf

Wheeler, D., 1997, “Information in Pollution Management: The New Model,” in

Von Amsberg (1997).

Ghi chú
1
Thҧo luұn tәng hӧp vӅ nhӳng vҩn ÿӅ cӫa FEEMA, xem cuӕn Von Amsberg (1996).
2
Thҧo luұn cө thӇ hѫn vӅ phѭѫng pháp mӟi, xem Hanrahan, Keene, Shaman và Wheeler (1998) và Ngân hàng
ThӃ giӟi (1999).
3
Phӓng vҩn các thành viên cӫa CETESB và FEEMA.
4
Thҧo luұn chi tiӃt vӅ vҩn ÿӅ này, xem Lovei (1995).
5
Nhӳng ví dө trong cuӕn sách này ÿѭӧc rút ra tӯ kinh nghiӋm cӝng tác cӫa các tác giҧ vӟi các cѫ quan môi
trѭӡng Côlombia, Inÿônêxia và Philippin.

139
Mô hình mӟi
 Chѭѫng 7

Xanh hoá Công nghiӋp:

Mӝt mô hình mӟi

Khi nhìn vӅ tѭѫng lai vӟi niӅm lҥc quan khiêm tӕn, chúng ta có thӇ hình
dung rҵng dân sӕ thӃ giӟi sӁ khoҧng 10 tӍ vào năm 2050. Ngày nay, khoҧng mӝt
nӱa dân sӕ sӕng ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn, và mӝt nӱa thӃ kӹ vӟi mӭc tăng
trѭӣng 5% năm giúp hӑ có mӭc thu nhұp vào khoҧng 4.000 USD trên ÿҫu ngѭӡi
- gҩp hai lҫn mӭc cӫa các nѭӟc có thu nhұp ÿҫu ngѭӡi trung bình ӣ cuӕi thӃ kӹ
này. Mӑi ngѭӡi vүn mong ѭӟc có thu nhұp cao hѫn, và chӃ ngӵ ÿѭӧc nghèo khә.

Có ai lҥi không tán dѭѫng viӉn cҧnh nhѭ thӃ? Ĉáng ra ÿiӅu ÿó có thӇ thành
sӵ thұt vì rҩt nhiӅu nѭӟc ÿҥt ÿѭӧc mӭc tăng trѭӣng 5% tӯ năm 1950. Nhѭng
bóng mây ÿen ÿã hiӋn ra khi chúng ta nhұn ra rҵng kӏch bҧn này sӁ làm tăng ÿҫu
ra 25 lҫn và mӝt cách tiӅm tàng làm tăng ÿáng kӇ mӭc ÿӝ ô nhiӉm. Phҧn ӭng lҥi
các con sӕ nêu trên, có mӝt sӕ ngѭӡi cho rҵng phҫn nghèo khә cӫa thӃ giӟi sӁ
không bao giӡ ÿѭӧc hѭӣng thө sӵ phӗn thӏnh thӵc sӵ bӣi vì nӅn văn minh công
nghiӋp sӁ gһp phҧi các thҧm hoҥ vӅ môi trѭӡng.

Câu chuyӋn ÿҫy ÿӫ vӅ môi trѭӡng và phát triӇn vүn chѭa ÿѭӧc nói ÿӃn và
chúng ta không thӇ ÿҧm bҧo vӅ mӝt kӃt cөc có hұu. ViӋc nóng lên toàn cҫu, tàn
phá rӯng, mҩt ÿa dҥng sinh hӑc và nhӳng vҩn ÿӅ khác vүn còn ÿang ÿe doҥ
chúng ta. Công viӋc cӫa chúng ta là phҧi tұp trung vào mӝt chѭѫng trong câu
chuyӋn này và mӝt câu hӓi cѫ bҧn: liӋu các cӝng ÿӗng xã hӝi có thӇ kiӇm soát
ÿѭӧc ô nhiӉm công nghiӋp ÿӏa phѭѫng, chӭ không phҧi toàn cҫu, trong giӟi hҥn
cho phép trong khi vүn tiӃp tөc phát triӇn công nghiӋp? Ĉӕi vӟi câu hӓi này, ít
nhҩt, câu trҧ lӡi là ÿѭӧc - nӃu chúng ta sáng suӕt và thұn trӑng.

Chúng ta lҥc quan bӣi xanh hoá công nghiӋp không phҧi là sӵ tѭӣng tѭӧng
trong tѭѫng lai. Tҥi bҩt cӭ quӕc gia nào, không quan trӑng giҫu nghèo, mӝt vài
nhà máy ÿã hoҥt ÿӝng vӟi các tiêu chuҭn môi trѭӡng quӕc tӃ và rҩt nhiӅu xí
nghiӋp làm ăn có lãi tuân thӫ theo các qui chӃ quҧn lý ô nhiӉm cӫa quӕc gia.
Hѫn thӃ nӳa, các nghiên cӭu sâu sҳc ÿã chӍ ra rҵng các chính sách kinh tӃ và môi
trѭӡng tӕt, tұp trung có thӇ làm tăng ÿáng kӇ sӕ lѭӧng nhӳng nhà máy nhѭ vұy.
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: MӜT MÔ HÌNH MӞI

Mӝt sӕ phѭѫng pháp nhѭ vұy dүn ÿӃn cҧi cách vӅ chính sách kinh tӃ quӕc gia,
mӝt sӕ thì lҥi ÿòi hӓi có cách tiӃp cұn ÿәi mӟi và hiӋu quҧ - chi phí ÿӕi vӟi quҧn
lý chính thӭc, mӝt sӕ khác thì lҥi khai thác quyӅn lӵc cӫa cӝng ÿӗng và thӏ
trѭӡng ÿӇ tác ÿӝng ÿӃn cѫ sӣ gây ô nhiӉm thông qua các kênh không chính thӭc.

Trong bҧn báo cáo này, chúng tôi ÿã nhҩn mҥnh mӝt vài chѭѫng trình ÿәi
mӟi có khҧ năng làm giҧm ô nhiӉm. Các dӵ án thӱ nghiӋm ÿang ÿѭӧc tiӃn hành
trên diӋn rӝng do có nhiӅu nѭӟc quyӃt ÿӏnh thӱ nghiӋm phѭѫng pháp mӟi này và
nhӳng kinh nghiӋm rӝng hѫn sӁ giúp chúng ta nâng cao hiӇu biӃt vӅ các mһt
mҥnh và hҥn chӃ cӫa các chѭѫng trình này. HiӋn tҥi, chúng ta có thӇ nói rҵng
các kӃt quҧ thu ÿѭӧc tҥi thӡi ÿiӇm này là rҩt hӭa hҽn. Chúng cho thҩy rҵng hành
ÿӝng phӕi hӧp trên ba mһt trұn - cҧi cách kinh tӃ, quҧn lý chính thӭc và không
chính thӭc - có thӇ làm giҧm ÿáng kӇ ô nhiӉm công nghiӋp, thұm chí ӣ cҧ quӕc
gia rҩt nghèo.

7.1 Chìa khoá cӫa sӵ tiӃn bӝ

Sӵ tiӃn bӝ bӅn vӳng trong lƭnh vӵc kiӇm soát ô nhiӉm ӣ các nѭӟc ÿang
phát triӇn rõ ràng còn tuǤ thuӝc vào viӋc so sánh các lӧi ích và các chi phí cӫa
nó ÿӕi vӟi các khoҧn ÿҫu tѭ xã hӝi khác. Nhұn nghiên cӭu tӯ Bҳc Kinh ÿӃn São
Paulo gҫn ÿây ÿã xác nhұn rҵng viӋc giҧm các chҩt ô nhiӉm ÿһc biӋt nguy hҥi là
mӝt ÿҫu tѭ ÿúng ÿҳn tҥi nhiӅu khu ÿô thӏ. Tuy nhiên, viӋc bҳt tҩt cҧ các chҩt gây
ô nhiӉm phҧi tuân theo mӑi ÿiӅu kiӋn là không kinh tӃ và không bӅn vӳng . Các
nhà quҧn lý có các kӻ năng và nguӗn lӵc hҥn chӃ, và hӑ sӁ nhanh chóng bӏ mҩt
ÿi sӵ ӫng hӝ vӅ mһt chính trӏ nӃu nhѭ công chúng cho rҵng hӑ làm viӋc tuǤ tiӋn,
không công bҵng hoһc cung cҩp thông tin sai. Tҥi Inÿônêxia, chѭѫng trình phә
biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng PROPER ÿã chӭng tӓ ҧnh hѭӣng cӫa chiӃn lѭӧc
tұp trung vào viӋc theo dõi và báo cáo ÿҫy ÿӫ vӅ mӝt sӕ chҩt gây ô nhiӉm nguy
hҥi cӫa nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm lӟn.

ĈӇ duy trì ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ vӅ mһt chính trӏ, cѫ quan môi trѭӡng cҫn phҧi
chuҭn bӏ các thông tin ÿáng tin cұy, giáo dөc công chúng vӅ trҧ giá môi trѭӡng
và khuyӃn khích sӵ tham gia rӝng rãi trong viӋc xác ÿӏnh các mөc tiêu. Sӵ tham
gia nhѭ vұy ÿóng mӝt vai trò quan trӑng trong viӋc duy trì uy tín cӫa hӋ thӕng
phí ô nhiӉm cӫa Côlombia, EcoWatch cӫa Philippin và chѭѫng trình PROPER
cӫa Inÿônêxia. Ví dө, trong chѭѫng trình PROPER, các bên liên quan có cѫ hӝi
ÿѭӧc biӃt xӃp hҥng cӫa các nhà máy trѭӟc khi chúng ÿѭӧc ÿem ra công bӕ, ÿiӅu
này buӝc cѫ quan môi trѭӡng phҧi có hӋ thӕng nghiêm ngһt ÿӇ thu thұp, phân
tích và báo cáo sӕ liӋu. Và cNJng nhѭ trѭӡng hӧp cӫa Ciudad Juárez ӣ Mêhicô
cho thҩy sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng vào quҧn lý sӁ hӛ trӧ các mөc tiêu, cung
cҩp thông tin vӅ nhӳng cѫ sӣ gây ô nhiӉm tҥi ÿӏa phѭѫng và bҧo vӋ cѫ quan môi
trѭӡng trѭӟc áp lӵc chính trӏ.

142
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Nӛ lӵc bӅn bӍ cӫa FEEMA tҥi Rio de Janeiro ÿã cho thҩy rҵng mӕi quan hӋ
tӕt vӟi lãnh ÿҥo các doanh nghiӋp cNJng rҩt quan trӑng, bӣi các hiӋp hӝi công
nghiӋp thѭӡng có nhӳng ÿòn chính trӏ ÿӇ bác bӓ chѭѫng trình kiӇm soát ô
nhiӉm. Các nhà quҧn lý cNJng sӁ tìm thҩy liên minh ÿѭѫng nhiên trong sӕ các
giám ÿӕc ÿiӅu hành cӫa các hãng có vӏ trí thӏ trѭӡng phө thuӝc vào sӵ tuân thӫ
môi trѭӡng. Vì ÿã trҧ tiӅn cho sҧn xuҩt sҥch hѫn, lãnh ÿҥo cӫa các hãng này sӁ
ӫng hӝ nhӳng biӋn pháp yêu cҫu nhӳng nӛ lӵc tѭѫng tӵ tӯ phía các ÿӕi thӫ cҥnh
tranh.

Thúc ÿҭy các sáng kiӃn cӫa cѫ sӣ gây ô nhiӉm

Cuӕi cùng và quan trӑng nhҩt là cҫn phҧi hiӇu rҵng các nhà quҧn lý các nhà
máy cNJng không ӫng hӝ ô nhiӉm bӣi vì hӑ cNJng sӕng trong môi trѭӡng không
khí và nѭӟc hôi hám, nhѭng hӑ phҧi cӕ gҳng ÿӇ giҧm thiӇu chi phí. Ӣ cҩp nhà
máy các khoҧn phҥt biên theo dӵ tính (MEP) có chiӅu hѭӟng tăng lên cùng vӟi
cѭӡng ÿӝ phát thҧi. Nhѭng khi các nhà quҧn lý giҧm phát thҧi thì hӑ cNJng làm
tăng chi phí biên giҧm ô nhiӉm (MAC) cӫa nhà máy - là giá phҧi trҧ cho viӋc
làm giҧm ÿѫn vӏ ô nhiӉm tiӃp theo. Vì vұy các nhà quҧn lý cӕ gҳng giҧm thiӇu
tәng chi phí bҵng cách ÿiӅu chӍnh phát thҧi cho ÿӃn mӭc MAC tѭѫng ÿѭѫng
MEP.

Nhà nѭӟc có nhiӅu ÿiӅu kiӋn ÿӇ tác ÿӝng ÿӃn viӋc cân bҵng chi phí cҩp nhà
máy bҵng cách giҧm MAC hay tăng MEP (Hình 7.1). Nhà nѭӟc có thӇ giҧm
MAC thông qua các cҧi cách quӕc gia nhѭ tӵ do hoá thѭѫng mҥi, tѭ nhân hoá
công nghiӋp, và thúc ÿҭy thӏ trѭӡng chӭng khoán mӟi. Các nghiên cӭu tҥi Trung
Quӕc, Ҩn Ĉӝ, Mêhicô, Inÿônêxia và các nѭӟc ÿang phát triӇn khác ÿã chӭng
minh sӭc mҥnh cӫa biӋn pháp này. Nhӳng cҧi cách kinh tӃ không phҧi là liӅu
thuӕc chӳa bách bӋnh bӣi vì mӝt vài chính sách có thӇ sinh ra các tác ÿӝng
ngѭӧc lҥi ÿӃn môi trѭӡng. Ví dө, tҥi Ciudad Juárez, quyӃt ÿӏnh cӫa Chính phӫ
Mêhicô thôi trӧ cҩp cho viӋc dùng khí propan ÿã giáng mӝt ÿòn chí mҥng cho
chiӃn dӏch sҧn xuҩt gҥch sҥch hѫn tҥi ÿӏa phѭѫng. Cҧi cách kinh tӃ quӕc gia có
thӇ góp phҫn vào cuӝc ÿҩu tranh chӕng gây ô nhiӉm bҵng cách lѭӡng trѭӟc các
tác ÿӝng và phӕi hӧp vӟi các cѫ quan môi trѭӡng ÿӇ ngăn chһn chúng. Các biӋn
pháp thích hӧp có thӇ bao gӗm viӋc tăng cѭӡng quҧn lý chính thӭc tҥi nhӳng nѫi
bӏ ҧnh hѭӣng nghiêm trӑng, ӫng hӝ viӋc phә biӃn rӝng rãi hѫn thông tin vӅ môi
trѭӡng, làm chұm viӋc thӵc hiӋn các cҧi cách mҥo hiӇm môi trѭӡng, trong khi
các cѫ quan môi trѭӡng ÿӏa phѭѫng thích nghi ÿӕi vӟi nhӳng yêu cҫu mӟi. Sӵ
phӕi hӧp các cҧi cách kinh tӃ vӟi các chính sách môi trѭӡng ÿòi hӓi sӵ cӝng tác
chһt chӁ cӫa mӝt sӕ bӝ liên quan. Mӝt ÿѫn vӏ tѭ vҩn vӅ môi trѭӡng ÿѭӧc thành
lұp chính thӭc cho các bӝ trѭӣng kinh tӃ chӫ chӕt có thӇ là mӝt ÿҧm bҧo tӕt cho
viӋc các chѭѫng trình cҧi cách kinh tӃ sӁ kӃt hӧp chһt chӁ vӟi nhӳng vҩn ÿӅ
quan tâm nhѭ ÿã nêu. Ӣ cҩp ngành, chính phӫ có thӇ giҧm MAC bҵng cách hӛ

143
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: MӜT MÔ HÌNH MӞI

Hình 7.1 Phѭѫng án lӵa chӑn chính sách kiӇm soát ô nhiӉm

trӧ ÿào tҥo quҧn lý môi trѭӡng cho các doanh nghiӋp nhӓ và vӯa. Ví dө cӫa
Guadalajara ӣ Mêhicô ÿã cho thҩy rҵng các chѭѫng trình kiӇu nhѭ vұy có thӇ là
phҫn bә sung chi phí - hiӋu quҧ cho quҧn lý thông thѭӡng. Tuy nhiên kinh
nghiӋm ÿѭӧc ÿúc kӃt vүn còn chѭa ÿҫy ÿӫ. Các nghiên cӭu chѭѫng trình thӱ
nghiӋm nhiӅu hѫn nӳa sӁ rҩt cҫn thiӃt ÿӇ ÿánh giá nhӳng ÿiӇm mҥnh và các hҥn
chӃ cӫa công tác ÿào tҥo quҧn lý môi trѭӡng trong ÿiӅu kiӋn cӫa các nѭӟc ÿang
phát triӇn khác nhau.

Ӣ cҩp nhà máy, ngѭӡi quҧn lý có thӇ tăng MEP thông qua kênh chính thӭc
và không chính thӭc. Trong sӕ các công cө dӵa vào thӏ trѭӡng thì phí ô nhiӉm
làm giҧm phát thҧi vӟi mӭc chi phí thҩp nhҩt bӣi vì chính nhӳng ngѭӡi quҧn lý
nhà máy sӁ quyӃt ÿӏnh vҩn ÿӅ này. Nhӳng bài hӑc thành công ӣ Trung Quӕc,
Côlombia và Philippin ÿã cho thҩy phí ô nhiӉm rҩt khҧ thi và hiӋu quҧ tҥi các
nѭӟc ÿang phát triӇn. Các giҩy phép ô nhiӉm mua bán ÿѭӧc cNJng có tác dөng,
tuy nhiên vӅ mһt này vүn chѭa có tài liӋu nào ÿúc kӃt nhӳng kinh nghiӋm thành
công tҥi các nѭӟc ÿang phát triӇn. Cho dù mӕi quan tâm tӟi công cө dӵa vào thӏ
trѭӡng ÿang phә biӃn, nhѭng ÿôi lúc các nhà quҧn lý vүn tiӃp tөc dӵa vào cách
quҧn lý dӵa trên các tiêu chuҭn. Trong trѭӡng hӧp nhѭ vұy thì các chѭѫng trình
có mөc ÿích giӕng nhѭ cách tiӃp cұn ABC cӫa São Paulo ÿã chӭng minh rҵng
cách quҧn lý truyӅn thӕng có thӇ có hiӋu quҧ hӧp lý nӃu nhѭ giám sát và cѭӥng
chӃ tұp trung vào các nguӗn ô nhiӉm lӟn vӟi chí phí giҧm ô nhiӉm thҩp.

144
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

Các nhà quҧn lý có thӇ khuyӃn khích phѭѫng thӭc quҧn lý không chính
thӭc bҵng cách ÿѭa ra các thông tin ÿáng tin cұy và dӉ hiӇu vӅ các nguӗn ô
nhiӉm và các tác ÿӝng cӫa chúng. Cҧ hai chѭѫng trình EcoWatch ӣ Philippin và
PROPER ӣ Inÿônêxia ÿã cho thҩy viӋc ÿѭa thông tin ÿӃn cӝng ÿӗng có thӇ tҥo
ra tác ÿӝng mҥnh mӁ ngay cҧ khi quҧn lý chính thӭc yӃu kém bӣi vì nó giành
ÿѭӧc các chuҭn mӵc xã hӝi và các lӵc lѭӧng thӏ trѭӡng trong viӋc ép các cѫ sӣ
gây ô nhiӉm phҧi làm sҥch. Chѭѫng trình thông tin cӝng ÿӗng còn mang lҥi lӧi
ích là có ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ chính trӏ cho kiӇm soát ô nhiӉm bҵng cách giáo dөc
cӝng ÿӗng và làm tăng tín nhiӋm cӫa các cѫ quan môi trѭӡng.

7.2 Mô hình mӟi cho viӋc kiӇm soát ô nhiӉm

Sӵ gia tăng các kênh chính thӭc và không chính thӭc ÿang tҥo ra mӝt mô
hình kiӇm soát ô nhiӉm mӟi có hiӋu quҧ (Hình 7.2). Trong mô hình này, quҧn lý
có nhiӅu thông tin hѫn và minh bҥch hѫn. Khi mӝt cѫ quan môi trѭӡng sӱ dөng
tác ÿӝng ҧnh hѭӣng thông qua các kênh khác nhau, ÿѭӧc thành lұp chính thӭc
thì nó giӕng nhѭ mӝt cѫ quan ÿiӅu ÿình hѫn là chuyên quyӅn. Các ÿҥi diӋn cӫa
cӝng ÿӗng cùng ngӗi ÿàm phán vӟi các nhà quҧn lý môi trѭӡng và các nhà quҧn
lý nhà máy. Các hãng thӏ trѭӡng cNJng tҥo ra sӵ hiӋn diӋn cӫa mình thông qua
các quyӃt ÿӏnh cӫa ngѭӡi tiêu dùng, các chӫ ngân hàng và nhӳng nhóm liên
quan.

Mô hình mӟi trao quyӅn lӵc cho ngѭӡi làm chính sách bӣi vì nó cho hӑ
nhiӅu sӵ chӑn lӵa ÿӇ cҧi thiӋn viӋc thӵc hiӋn các vҩn ÿӅ môi trѭӡng công
nghiӋp. Nhѭng mô hình này cNJng ÿһt ra trách nhiӋm mӟi: suy nghƭ chiӃn lѭӧc vӅ
lӧi ích và chi phí cӫa kiӇm soát ô nhiӉm; cam kӃt mҥnh mӁ cho giáo dөc và
tham gia cӫa công chúng; sӵ hiӇu biӃt , sӱ dөng tұp trung công nghӋ thông tin;
và sҹn sàng chҩp nhұn các cách tiӃp cұn mӟi nhѭ phí ô nhiӉm và phә biӃn thông
tin cho cӝng ÿӗng . Dƭ nhiên, các nhà quҧn lý môi trѭӡng luôn luôn giӳ trách
nhiӋm quan trӑng vӅ giám sát và cѭӥng chӃ. Nhѭng trong tѭѫng lai, hӑ sӁ sӱ
dөng các nguӗn lӵc nhiӅu hѫn ÿӇ tăng MEP thông qua quҧn lý không chính
thӭc, ÿӇ giҧm MAC thông qua sӵ ӫng hӝ cӫa các xí nghiӋp nhӓ ÿӕi vӟi quҧn lý
môi trѭӡng ÿã ÿѭӧc cҧi thiӋn, và ÿӇ thúc ÿҭy cҧi cách kinh tӃ bӅn vӳng bҵng
cách làm viӋc gҫn gNJi hѫn nӳa vӟi các nhà làm chính ô nhiӉm giҧm ÿӅu ÿһn khi
thu nhұp ÿҫu ngѭӡi tăng. Nhѭng phát triӇn kinh tӃ ÿòi hӓi phҧi có thӡi gian và
các nѭӟc nghèo phҧi chӏu ÿӵng sӵ ô nhiӉm nһng nӅ ngay tӯ bây giӡ. Bҵng
chӭng cӫa Trung Quӕc, Mêhicô và mӝt sӕ nѫi khác ÿã cho thҩy giáo dөc là ÿòn
bҭy mҥnh mӁ ÿӇ cҧi thiӋn tình hình trong thӡi gian gҫn ÿây: thұm chí ngѭӡi dân
nghèo cNJng không chҩp nhұn ô nhiӉm mӝt cách thө ÿӝng nӃu hӑ ÿѭӧc thông báo
tӕt vӅ nguӗn ô nhiӉm và các tác ÿӝng cӫa chúng. Thông qua giáo dөc công
chúng và duy trì các tiêu chuҭn môi trѭӡng thích hӧp, chính phӫ cӫa các nѭӟc

145
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: MӜT MÔ HÌNH MӞI

Hình 7.2 Các ÿӏnh hѭӟng mӟi cho chính sách

Mô hình mӟi

nghèo có thӇ giúp ÿҧm bҧo các tiӋn nghi và giá trӏ con ngѭӡi cѫ bҧn trong quá
trình tiӃn ÿӃn nӅn công nghiӋp xanh hѫn.

7.3 Vai trò cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi

Ngân hàng ThӃ giӟi góp phҫn ÿáng kӇ trong kiӇm soát ô nhiӉm công
nghiӋp tҥi mӝt vài lƭnh vӵc. Bҵng cách khuyӃn khích các quӕc gia chҩp nhұn cҧi
cách kinh tӃ cҫn thiӃt, Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã tác ÿӝng ÿӃn phҫn ҭn cӫa ô nhiӉm.
VӅ lâu dài thì sӵ hӛ trӧ các chính sách ÿӏnh hѭӟng tăng trѭӣng sӁ khuyӃn khích
các cӝng ÿӗng thӏnh vѭӧng hѫn kiӇm soát ô nhiӉm chһt chӁ hѫn. Nhѭng Ngân
hàng cNJng biӃt rҵng không phҧi mӑi cҧi cách kinh tӃ ÿӅu có các tác ÿӝng tӕt
trong thӡi gian ngҳn. Gҫn ÿây Ngân hàng ÿã xem xét lҥi ÿѭӡng lӕi hoҥt ÿӝng
cӫa mình ÿӇ ÿҧm bҧo rҵng nhӳng chѭѫng trình cҧi cách do Ngân hàng hӛ trӧ
gҳn liӅn vӟi các mӕi quan tâm môi trѭӡng. ĈӇ thӵc hiӋn thành công ÿѭӡng lӕi
ÿó, ÿòi hӓi phҧi có nӛ lӵc lâu dài, kӃt hӧp các nhà kinh tӃ cӫa Ngân hàng ThӃ
giӟi vӟi các chuyên gia môi trѭӡng và hӧp tác tích cӵc giӳa các bӝ kinh tӃ và cѫ
quan môi trѭӡng tҥi các nѭӟc ÿӕi tác.

Ngân hàng ThӃ giӟi cNJng ÿã tài trӧ cho nhӳng hӋ thӕng thông tin môi
trѭӡng phi tұp trung hӛ trӧ mô hình quҧn lý mӟi. Ӣ ÿây quan trӑng là phҧi có
mӭc ÿӝ thích hӧp, vì kinh nghiӋm ÿã cҧnh báo viӋc sӱ dөng nhӳng mô hình và
công nghӋ xӱ lý sӕ liӋu phӭc tҥp nhҩt ÿӇ xác ÿӏnh mӑi vҩn ÿӅ môi trѭӡng. Cách
tiӃp cұn tәng hӧp này ÿѭӧc Ngân hàng ӫng hӝ thông qua các khoҧn cho vay lӟn,
có thӇ dӉ dàng làm các nhà quҧn lý sao nhãng viӋc ÿѭѫng ÿҫu vӟi nhӳng vҩn ÿӅ

146
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ

ô nhiӉm môi trѭӡng nghiêm trӑng nhҩt cӫa cӝng ÿӗng. Và khi các nhà quҧn lý
môi trѭӡng ÿӇ mҩt sӵ tұp trung và mөc ÿích rõ ràng thì hiӋu quҧ công viӋc và uy
tín cӫa hӑ cNJng giҧm ÿi nhanh chóng.

Trong mӝt vài năm, Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã tҥo xúc tác cho ý tѭӣng mӟi vӅ
quҧn lý ô nhiӉm bҵng cách hӛ trӧ các dӵ án thӱ nghiӋm và phә biӃn các kӃt quҧ
thu ÿѭӧc cho cӝng ÿӗng quӕc tӃ. Các cѫ quan môi trѭӡng ÿӕi tác vүn giӳ vai trò
chӫ ÿҥo, nhѭng Ngân hàng lҥi giúp ÿӥ kӻ thuұt, hӛ trӧ tài chính và công chúng
thì ӫng hӝ cho nhӳng ý tѭӣng có tính ÿәi mӟi. Nhӳng sáng kiӃn ban ÿҫu bao
gӗm các dӵ án và chѭѫng trình nhѭ dӵ án trӧ giúp doanh nghiӋp nhӓ ӣ
Guadalajara, Mêhicô, chѭѫng trình phí ô nhiӉm ӣ Philippin và Côlombia, các cҧi
cách quҧn lý môi trѭӡng ӣ quy mô nhà nѭӟc tҥi Braxin, chѭѫng trình ÿѭa thông
tin ÿӃn cӝng ÿӗng ӣ Inÿônêxia, Philippin, Mêhicô và Côlômbia.

Ngân hàng ThӃ giӟi có thӇ thúc ÿҭy mô hình mӟi trong thұp kӹ tӟi nhѭ thӃ
nào? Ĉó là tiӃp tөc hӛ trӧ cho các dӵ án thӱ nghiӋm, phә biӃn rӝng rãi các kӃt
quҧ thӱ nghiӋm, phát triӇn các khoҧn vay môi trѭӡng dùng ÿӇ mӣ rӝng nhӳng
chѭѫng trình thӱ nghiӋm thành công lên mӭc lӟn hѫn và kӃt hӧp chһt chӁ nhӳng
vҩn ÿӅ môi trѭӡng vӟi các khoҧn vay nhҵm hӛ trӧ cҧi cách kinh tӃ quӕc gia.

Ngân hàng có thӇ sӱ dөng mӝt sӕ công cө ÿӇ trӧ giúp các dӵ án thӱ
nghiӋm, bao gӗm khoҧn vay mӟi nhѭ vay dành cho ÿәi mӟi và nghiên cӭu, các
quӻ uӹ thác môi trѭӡng do Ngân hàng ÿiӅu hành, và hӛ trӧ trӧ giúp kӻ thuұt nhѭ
mӝt “dӏch vө không vay” cӫa các văn phòng cӫa Ngân hàng ӣ nѭӟc sӣ tҥi. ViӋn
Ngân hàng ThӃ giӟi sӁ ÿóng vai trò chӫ ÿҥo trong viӋc phә biӃn nhӳng ý tѭӣng
mӟi thông qua các cuӝc hӝi thҧo chính sách quӕc tӃ và các chѭѫng trình ÿào tҥo
cho các cán bӝ môi trѭӡng.

Ngân hàng ThӃ giӟi có thӇ mӣ rӝng các dӵ án thí ÿiӇm thành các chѭѫng
trình lӟn hѫn thông qua các khoҧn vӕn vay ÿӇ xây dӵng các hӋ thӕng quҧn lý ô
nhiӉm vӟi các nguyên tҳc chӫ yӃu cӫa phѭѫng pháp mӟi: tұp trung, rõ ràng, sӵ
tham gia cӫa cӝng ÿӗng và các công cө quҧn lý thúc ÿҭy khuyӃn khích kinh tӃ
ÿӕi vӟi các cѫ sӣ gây ô nhiӉm. ĈӇ thành công, các hoҥt ÿӝng trên nên có các
mөc tiêu môi trѭӡng rõ ràng, các công cө chi phí - hiӋu quҧ ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc nhӳng
mөc tiêu ÿó, thu thұp và phân tích hiӋu quҧ các thông tin môi trѭӡng thích hӧp,
và tҩt nhiên không kém phҫn quan trӑng ÿó là khҧ năng mҥnh mӁ ÿӇ thӵc hiӋn
cѭӥng chӃ thi hành qui chӃ quҧn lý khi cҫn thiӃt.

Mһc dù Ngân hàng ThӃ giӟi cNJng cung cҩp tài chính trӵc tiӃp cho viӋc
kiӇm soát ô nhiӉm, nhѭng hӑ cNJng biӃt rҵng viӋc hӛ trӧ các ÿҫu tѭ ÿӇ giҧm ô
nhiӉm cho các cѫ sӣ ô nhiӉm không phҧi là cách tӕt nhҩt ÿӇ kiӇm soát phát thҧi
khí và nѭӟc. Các cѫ sӣ gây ô nhiӉm ÿó thông thѭӡng sӁ huy ÿӝng các nguӗn lӵc
cӫa chính hӑ ÿӇ giҧm ô nhiӉm nӃu nhѭ các nhà quҧn lý ӭng dөng MAC và MEP

147
 XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: MӜT MÔ HÌNH MӞI

mӝt cách ÿúng ÿҳn. ĈiӅu ngoҥi lӋ chӫ yӃu là xây dӵng hӋ thӕng cӕng thoát: ӣ
hҫu hӃt các nѭӟc nghèo, nѭӟc thҧi sinh hoҥt vүn là nguӗn gây hҥi cho sӭc khoҿ
con ngѭӡi và Ngân hàng ThӃ giӟi hӛ trӧ khi các cӝng ÿӗng không thӇ phát hành
trái phiӃu cӫa mình ÿӇ cung cҩp tài chính cho hӋ thӕng thoát nѭӟc công cӝng và
các hӋ thӕng xӱ lý nѭӟc thҧi. SӁ cҫn các nghiên cӭu sâu hѫn ÿӇ xác ÿӏnh nhӳng
ÿiӅu kiӋn ÿӇ Ngân hàng ThӃ giӟi và các cѫ quan cho vay tiӅn khác cung cҩp tài
chính cho các thiӃt bӏ xӱ lý chung tҥi các khu công nghiӋp và các vùng tұp trung
các nhà máy.

Ngân hàng ThӃ giӟi cNJng khuyӃn khích phѭѫng pháp mӟi này thông qua
các hoҥt ÿӝng cho vay tiӅn dùng ÿӇ hӛ trӧ cҧi cách kinh tӃ quӕc gia. Nhӳng hoҥt
ÿӝng này tҥo ra mӝt cѫ hӝi tuyӋt vӡi ÿӇ tăng cѭӡng khҧ năng cӫa cѫ quan môi
trѭӡng trong viӋc xác ÿӏnh nhӳng biӃn ÿәi chҩt lѭӧng môi trѭӡng, ÿӏnh rõ nhӳng
nguӗn gây ô nhiӉm nghiêm trӑng và sӱ dөng các công cө quҧn lý chính thӭc và
không chính thӭc ÿӇ ÿӕi phó vӟi phát thҧi ngày càng tăng. Nó thúc ÿҭy phát
triӇn các mӕi liên kӃt mӟi giӳa các bӝ kinh tӃ và môi trѭӡng, tӯ ÿó tăng khҧ
năng cӫa các nѭӟc ÿӕi tác ÿӇ ÿѭѫng ÿҫu vӟi các hұu quҧ môi trѭӡng tӯ nhӳng
thay ÿәi kinh tӃ trong tѭѫng lai.

Tóm lҥi, thұp kӹ tӟi sӁ tҥo ra rҩt nhiӅu cѫ hӝi cho Ngân hàng ThӃ giӟi trong
viӋc giúp các nѭӟc ÿӕi tác kiӇm soát ô nhiӉm công nghiӋp và giҧm nghèo ÿói.
Ngân hàng ThӃ giӟi có thӇ thúc ÿҭy mô hình mӟi bҵng cách khuyӃn khích
nhӳng thӱ nghiӋm ÿәi mӟi, phә biӃn các kӃt quҧ cӫa nó, phát triӇn các bài hӑc
thành công ÿӕi vӟi các chѭѫng trình quӕc gia, và ÿҧm bҧo rҵng chѭѫng trình cҧi
cách kinh tӃ kӃt hӧp chһt chӁ vӟi các vҩn ÿӅ môi trѭӡng. Thông qua tҩt cҧ các
kênh trên, hoҥt ÿӝng cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi có thӇ ÿҭy nhanh viӋc “xanh hoá
công nghiӋp” tҥi rҩt nhiӅu quӕc gia nghèo.

148