Tm hiu v Kch bn vn hc

KCH BN VN HC.

1. Kch bn vn hc v ngh thut sn khu.

Khng nn ng nht kch v kch bn vn hc. Ni n kch l ni n mt loi hnh ca ngh thut sn khu mang tnh cht tng hp bao gm nhiu hot ng ca din vin, o din, ha trang, nh sng, m thanh... Kch bn vn hc ch l mt yu t, d c th l mt trong nhng yu t u tin v quan trng nht ca kch .

L mt trong 3 loi chnh ca vn hc, kch bn trc ht t n phi l mt tc phm hon chnh v c lp, th hin y nhng c im ca mt tc phm vn hc. Tuy nhin, kch bn vn hc c vit ra ch yu l din trn sn khu trc mt tp th khn gi trong mt thi gian nht nh nn ngh thut sn khu qui nh ht sc cht ch qu trnh sng tc kch bn vn hc ca nh vn. S qui nh c th c th hin nhiu mt. Trc ht l v dung lng phn nh ca kch bn vn hc. Nh vn khng th xy dng kch bn vi mt thi gian qu di vi nhiu nhn vt qua nhng khng gian rng ln nh trong tiu thuyt. Ngoi ra, nhn vt cn phi "sn khu ha" tt c nhng g c miu t. Nhng s kin, din bin ca ct truyn phi c xy dng th no cho ph hp vi vic th hin

mt cch trc tip trn sn khu thng qua hnh ng, ngn ng ca din vin. Nh vy, c th ni, kch bn l mt tc phm vn hc hon chnh nhng ng thi gn b cht ch vi ngh thut sn khu. Chnh ngh thut ny qui nh nhng c im ca kch bn vn hc.

2. Xung t kch.

Kch bt u t xung t. "Xung t l c s ca kch" (Pha p). Hiu theo ngha hp, xung t trong tc phm kch l s pht trin cao nht s mu thun ca hai hay nhiu lc lng i lp thng qua mt s kin hay mt din bin tm l c th c th hin trong mi mn, mi hi kch. C th c rt nhiu loi xung t khc nhau. C xung t biu hin ca s nn, ging co, chng i gia cc lc lng, c xung t c biu hin qua s u tranh ni tm ca mt nhn vt, c xung t l s u tr cng thng v l l thuyt phc i phng gia hai lc lng...Do tnh cht sn khu qui nh cho nn trong khi phn nh hin thc, tc gi kch bn buc phi bc vo nhng mu thun trong cuc sng pht trin n ch xung t, i hi phi c gii quyt bng cch ny hay cch khc. V vy, c th ni, xung t l c im c bn ca kch. Hgel cho rng " tnh th giu xung t l i tng u tin cu ngh thut kch".

Xung t kch cn phi phn nh nhng mu thun c bn ca x hi v thi i, ni cch khc l lun mang tnh lch s c th. nhng thi i khc nhau c nhng xung t khc nhau. thi c i, l s xung t gia th

gii quan thn linh, t tng nh mnh vi kht vng lm ch thin nhin, lm ch bn thn ca con ngi. Trong x hi n l, l xung t gia nhng ngi n l mun u tranh ginh li t do vi bn ch n. Trong x hi phong kin, l xung t gia mt bn l uy quyn ca vua cha, quan li vi ngi dn b p bc v i c gii phng. Trong thi k hin i, cc xung t thng xoay quanh nhng vn cch mng v phn cch mng, ci thin, ci c, ci mi, ci c, ci tt, ci xu...

Xung t kch do tnh cht sn khu qui nh ng thi xung t lm cho kch c tnh sn khu. Sc hp dn ca mt v kch l ch nh vn phi pht hin, nu ra v gii quyt cc xung t ln nh trong v kch. Cc yu t khc ca kch phi gp phn t m xung t v dn n mt kt cc su sc, gn gi vi nhng vn ca cuc sng

3. Hnh ng kch

Xung t kch c trin khai thng qua cc hnh ng. Hnh ng l c s ca tc phm kch. Hnh ng l nhng hot ng bao gm c ngn ng, c ch, thi , quan h...ca con ngi trong cuc sng xung quanh. Trong kch, hnh ng c th hin qua suy ngh ca nhn vt, qua hnh vi, ng tc, ngn ng ca h.

Trong mi v kch, mi din vin s c mt h thng hnh ng chnh gi l hnh ng xuyn nhm th hin t tng trng tm ca nhn vt. Trong

Romo v Juliette ca Shakespeare tt c nhng ng tc, c ch, li ni ca hai nhn vt lun gn lin vi thc bo v v hy sinh cho tnh yu. Qua hng lot cc hnh ng ca cc tnh cch, cc xung t ca v kch c bc l.

4. Nhn vt kch Mt v kch c din trn sn khu, ch c nhn vt i li, ni nng, hot ng. Trong kch bn vn hc, ngoi nhn vt, cn c nhng li ch dn v cnh vt, con ngi thng c in nghing c tc gi vit nhm gi cho s dn dng ca nh o din ch khng phi cho ngi xem. V vy, c th ni trn sn khu ch c nhn vt hnh ng. Tt c mi s vic u c bc l thng qua nhn vt. im khc nhau c bn gia tc phm kch vi tc phm t s v k l kch khng c nhn vt ngi k chuyn. Maxim Gorki cho rng : "Kch, bi kch, hi kch l th loi kh nht trong vn hc, kh l v mt v kch i hi mi nhn vt trong v kch phi th hin tnh cch bng li ni v hnh ng khng c li mch bo, gi ca tc gi. Cc nhn vt kch c hnh thnh l do li l ca h v tuyt i ch do nhng li l y m thi ngha l tc gi xy dng nhn vt bng ngn ng hi thoi ch khng phi bng ngn ng miu t". Tc phm kch c vit ra ch yu l din trn sn khu, b hn ch bi khng gian v thi gian nn s lng nhn vt khng th qu nhiu nh trong cc tc phm t s v cng khng c khc ha t m, nhiu mt. Do

, tnh cch nhn vt trong kch tp trung, ni bt v xc nh nhm gy n tng mnh lit v su sc cho khn gi. Hin nhin s ni bt, tp trung khng c ngha l n gin, mt chiu. Xoay quanh mt nt tnh cch khc, va lin i, va bin thi lm cho gng mt ca nhn vt sinh ng v a dng. Nhn vt ca kch thng cha ng nhng cuc u tranh ni tm. Do c trng ca kch l xung t nn khi ng trc nhng xung t , con ngi bt buc phi hnh ng v v vy, con ngi khng th khng n o, suy ngh, cn nhc, bn khon, dn vt...D nhin c trng ny cng c th hin trong cc loi vn hc khc nhng r rng c th hin tp trung v ph bin nht trong kch. Chnh t c im ny, nhiu tc gi kch dng bin php lng ha nhn vt nhm biu hin cuc u tranh ni tm ca chnh nhn vt . 5. Ngn ng kch Mt phng tin rt quan trng bc l hnh ng kch l ngn ng. Trong kch khng c nhn vt ngi k chuyn nn khng c ngn ng ngi k chuyn. V kch c din trn sn khu ch c ngn ng nhn vt. C th ni n 3 dng ngn ng nhn vt trong kch: i thoi, c thoi v bng thoi. i thoi l ni vi nhau, l li i p qua li gia cc nhn vt. y l dng ngn ng ch yu trong kch. Cc li i thoi trong kch phi sc so, sinh ng v c tc dung h tng vi nhau nhm th hin kch tnh.

c thoi l li nhn vt t ni vi mnh, qua bc l nhng dn vt ni tm v nhng ngha thm kn. y l bin php quan trng nht nhm biu hin ni tm nhn vt nhng khng phi l bin php duy nht. biu hin ni tm, bn cnh c thoi, ngi ta c th thay th bng nhng pht yn lng, nhng ting vng, ting ... Bng thoi l ni vi khn gi. C khi ang i p vi mt nhn vt khc, bng dng nhn vt tin gn n v hng v khn gi ni vi cu phn trn, gii thch mt cnh ng, mt tm trng cn c chia x, mt iu b mt: loi ny chim t l thp trong ngn ng kch. Cc dng ngn ng ca kch i hi phi mang tnh khu ng, ng tc ha v tnh cch ha. Trc ht, l nhng li i thoi thng thng trong cuc ssng, phi c tc dng khc ha tnh cch, ngh nghip, tui tc, trnh vn ha...ca nhn vt. N mang sc thi ring ca tng tnh cch, do t ming nhn vt ni ra, ch khng phi do tc gi. Ngn ng trong kch i hi phi gn lin mt thit vi ng tc, iu ny up ngi xem hiu c nhng suy ngh, tm t nhn vt. Ngay trong trng hp ch nghe kch trong radio, ngi nghe cng cm c sc mt, hat ng v trng thi tm l ca nhn vt.

Ngn ng nhn vt kch i hi ngi vit phi c mt vn hiu bit phong ph v su rng v qun chng, nm c cch ni a dng cu qun chng, iu ny quan trng i vi mi nh vn ni chung nhng c bit l i vi ngi vit kch.

6. Phn loi kch. C nhiu cch phn loi kch khc nhau. da trn phng thc biu din, c th phn ra cc loi: ca kch, v kch, kch ni, kch cm...Da trn dung lng, ta c kch ngn, kch di..Cch phn loi ph bin nht l da trn c im v ni dung ca xung t kch. Theo cch phn loi ny, ta c bi kch, hi kch v chnh kch (kch drame).

Bi kch l mt th loi kch m xung t ch yu nm gia "yu sch tt yu v mt lch s v tnh trng khng ti no thc hin c iu trong thc t" (Enghel). Bi kch a ln sn khu nhng con ngi lng thin, dng cm, c nhng ham mun mnh lit vi nhng cuc u tranh cng thng, khc lit i vi ci c, ci xu nhng do iu kin lch s,h phi chu tht bai. Tht bi ca h gi ln khn gi "s xt thng v s s hi thanh lc tnh cm" (Aristote) hoc " ca ngi, biu dng ch lun lun vn ln ca con ngi trc nhng sc mnh m qung ca cc th lc hc m" (Bilinxki).

Hi kch l th loi kch ni chung c xy dng trn nhng xung t gia cc th lc xu xa tm cch che y mnh bng nhng lp sn ho nhong, gi to bn ngoi. Tnh hi kchto ra t s mt cn xng, hi ha ca nhn vt. Trong mt s hi kch, c nhng nhn vt tch cc th hin l tng tin b, nhng nhn chung nhn vt hi kch l nhng nhn vt tiu cc c nhiu thi h tt xu. Ting ci trong hi kch c tc dng gii that cho con

ngi khi nhng thi xu, c tc dung trau di phong ha, gio dc o c v thm m.

Chnh kch cn gi l kch drame, cp n mi mt ca i sng con ngi, l con ngi ton vn, khng b ct xn hoc ch t m nt bi hoc hi. Shakespeare l ngi u tin th hin thnh cng cho loi kch c s pha trn gia bi v hi ny. Dn dn chnh kch pht trin mnh v thch hp hn vi cuc sng v con ngi hin i.

(Su tm)