You are on page 1of 25

KINH DCH VI NG Y [1]

Nhn T Nguyn Vn Th

Dch Kinh l mt pho sch ti c ca Trung Hoa c bn v i thnh sau y son tho: - Phc Hi (c.2852) (v tin thin bt qui) - Vn Vng (1231- 1135) (v Hu thin bt qui, vit Thon t) - Chu Cng (c.1100) (vit Ho t) - Khng T (551- 479) vit Thp dc. Thp dc gm: Thon (thng, h truyn), Tng (Thng, h truyn), H t (Thng, h truyn), Vn ngn truyn, Thuyt qui truyn, T qui truyn, Tp qui truyn) Dch, theo t nguyn, trn c ch Nht (ch s thng hng) di c ch Nguyt (ch s bin thin). mun ni: Dch bao qut c hai phng din bin, hng ca v tr. V th, Dch c ba ngha: - Bt bin. - Bin thin. - D.(D, v nu ta bit mi kha- cnh bin- hng ca hon- cnh, s- vt, th s i cng nh cng chuyn i ph s tr nn d dng). Dch l mt b sch trit hc, dng: - Tng (k hiu - Symboles) - T (Li l - Paroles) - S (Nombres) m t cn do cng nh s sinh thnh, s bin ha ca v tr, qun sinh, v mi giai on danh h, tiu trng ca vn hu ct l theo di c mi s bin tin va cng l on nh cho ra iu hay, iu d (ct, hung), do sinh ra (Chim = on) Dch coi: - Thi cc l ngun gc sinh ra vn tng, vn hu, v tr, qun sinh. - m Dng l hai ng lc va tng tha (complmentaires) va tng khc (opposes ou contraires) tc ng ln trn nhau, m sinh ra mi bin ha.

- T tng, ng hnh l nhng trng thi bin ha chnh ca mt nguyn kh. Nguyn th khi tri qua cc giai an, t khinh thanh n trng trc v ngc li (du subtil au grossier et vice- versa), theo nhng chu k c nh, din bin theo lut nh: Sinh (naissance), trng (croissance), lim (retrait), tng (latence, mort). - Bt qui tng trng cho vn tng, vn hu (tres, phnomnes) - Su mi t qu tng trng cho mi hon cnh (situations) m vn tng, vn hu trrong khi gp g, giao dch vi nhau gy nn. Cho nn khi kho st su mi t qu, tng trng cho mun vn hon cnh trn i, ta thy Dch kinh ch trng nh sau: 1/ Mun hiu r hon cnh, cn phi bit r nhng yu t to nn hon cnh y, cng nh nhng c tnh catng yu t y (Thon). V th Thon tuyn bao gi cng phn tch qu kp (hon cnh) ra thnh nhng qu n (yu t cu to nn hon cnh), v tm hiu nhng c tnh ring bit ca chng (qui c, qui tng, qui th), ng hu nm vng c ton th hon cnh v on nh i khi c nhng s d hay do n xut sinh. 2/ ng trc mi hon cnh, phi xt xem n c dy ta c bi hc lun l g (Tng). 3/ Tm xem hon cnh s din bin ra sao (su ho), ty theo: - Thi gian (trc, gia, sau). - Khng gian (di, gia, trn). - Nhn s, sang hn, hay d, c n, hay c ngi ph ng (ng). - Cch c x, i i, tin, thoi ca tng nhn vt. 4/ Nh vy s an ra c s thnh, bi ca mi hon cnh chiu lnh (xu ct), lnh d (t hung). Nhng nhn nh ca Dch, gn y, khi em phi kim vi cc khi nim ti tn nht ca khoa hc v trit hc hin i, tr nn ht sc chnh xc v cao siu. Leibniz (1646- 1716), ngi pht minh ra khoa ton php nh nguyn (arithmtique binaire ou dyadique) kho cu kinh Dch vo khong nhng nm t 1698 n 1701, phi b ng v thy cc qu Dch tin thin t Khn n Kin c th m li ng y th t 64 s ca Ton php nh nguyn, t 0 n 63. Th d:[2] Khn = 0 = Bc = 1 = T = 2 = Quan = 3 = D = 4 = Tn = 5 = 32 0 0 0 0 0 0 16 0 0 0 0 0 0 8 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 1 1 2 0 0 1 1 0 0 1 0 1 0 1 0 1

Ty = 6 = 0 0 0 1 1 0 B = 7 = 0 0 0 1 1 1 Cu = 31 = 0 1 1 1 1 1 Phc = 32 = 1 0 0 0 0 0 Kin = 63 = 1 1 1 1 1 1 - Dch ni: m Dng tng thi nhi sinh bin ha, th Engels v Marx ni: Mu thun sinh ra mi bin ha. - Dch ni: trong m c dng, trong dng c m th cc nh khoa hc ngy nay ni: - nh sng va l ba ng (onde) va l quang t (photons) - in t (lectrons), nguyn t (atomes), phn t (molcule) va l ba ng (onde), va l phn t (particule). - Dch ni: m bin Dng, Dng bin m, th Einstein a ra phng trnh E = Mc2 - Trong E l nng lc. M l trrng lng. c l vn tc ca nh sng. Einstein cng cn cho rng nh sng (Dng) c trng lng (m). - Dch ni Tam thin, lng a tc l dng 3 m 2. Cc nh ton hc ngy nay tm ra chui s Fibonacci (srie rcurrente de Fibonacci) : 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, v.v v cho bit t s gia hai s lin tip ca chui s ni trn (srie rcurrente de Fibonacci) cng ngy cng tin v con s vng . 1
#

13

. 5- 1 = = 0,62

1 2 3 5 8 13 21 2 Hoa l trong thin nhin thng theo lut nh ny, trong cch xp l, xp cnh hoa. Hn na, nm 1957, Dng Chn Ninh, gio s i hc Princeton t 1949; L Chnh o, gio s i hc Columbia t 1951, da vo t l m dng ca Dch kinh ni trn lm mt cuc th nghim ti Trung tm th nghim nguyn t (National Bureau of Standards) Columbia, Hoa k, v trnh by vi y ban quc t tng gii Nobel rng lc ht nguyn t n th c phng x. Nhng ly t m v dng hp nhau li (m vi m), (dng vi dng) thnh ra hai tia sng: tia dng di bng 3 n v, tia m di bng 2 n v. Nh vy cc ng em nh lut C ngu (Loi de non- parit) ca Dch kinh, thay th cho nh lut song tin (Loi de parit) xa ca khoa hc. Hai nh bc hc Trung Hoa ny, nh , c gii thng Nobel v L hc nm 1957. - Dch cho rng vn s, vn vt u theo nh lut doanh, h, t, tn, th ngy nay cc nh thin vn hc nh Lematre, Gamow, ch trng rng v tr c pht xut v trin

dng t mt nguyn th (atome primitif). S khuch tn (expansion) ca v tr ngy nay cng c cc nh thin vn hc chng minh v chp nhn. Tin s R.C Tolman thuc vin k thut California, cng ch trng rng, nu v tr hin nay trong thi k tn, th trong mt tng lai xa xm s c thi k t; v tn rri t, t ri tn, c th mi mi v cng tn. [3] Dch kinh cho rng v tr ny l Nht th, Vn th. Vn tng thu rt li ch cn m Dng v Thi Cc. Ngy nay, khoa hc cng nhn thy sau bc mn hin tng, bin ha ch c: - m in t () (electrons). - Dng in t (+) (Protons). - Trung ha t (Neutrons). Nhng thu rt li th ch cn c mt nguyn kh.[4] Dch kinh nh vy dng phng php d nht qun vn suy kho v vn vt. Gn y, Einstein cng c gng xy dng Thuyt nht qun (Thorie du Camp unitaire: Unified Field Theory) v ng cho rng Thuyt nht qun, nu chng minh c hon ton, s l ci g cao siu nht.[5] Dch ch trng Thuyt nht qun t ngn xa. Nh vy Dch khng cao siu nht sao? Nh vy nhng g m tin nhn trc gic, th ngy nay dn dn nhn loi chng minh v p dng c. Ta c th ni dch kinh gp g khoa hc v trit hc hin i. Phn dn nhp trn, tuy hi di dng nhng rt quan trng. N cho ta thy ti sao Dch kinh li c mt a v rt quan trng trong nn hc thut Trung Hoa, v c p dng vo mi ngnh hc nh thin vn, a l, y, bc v.v y chng ta ch kho cu nh hng ca Dch kinh i vi y hc Trung Hoa.

DCH KINH VI Y HC
Y hc Trung hoa l mt khoa hc c bit. Thay v i theo con ng thc nghim nh ngy nay, n i theo con ng suy l. a/ Con ng thc nghim l quan st thc ti k cng tm ra nhng lut nh: ri t nhng lut nh, suy ra nhng l thuyt, nhng nguyn l. p dng vo y hc, phng php thc nghim s ch trng n m, x, quan st tng ph; cn lng, phn tch cc c quan; huyt dch v.v tm hiu bnh trng v tm cch cha chy.

Y hc Trung hoa thng khng theo phng php thc nghim ny. Thnh thong cng c thy m xc cht, nhng khng phi l vn cn yu. Trong sut my nghn nm lch s y hc Trung hoa, ta ch thy: Vng Mng (36 TCN - 23 CN) sai m xc t ti xem xt tng ph, huyt mch. Mt ln m xc cht khc xy ra vo nm 1106 m sch C kim y gim cp.[6] Ri mi n i vua Nhn Tng nh Thanh (1796- 1850) v vua Tuyn Tng (1820- 1851), mi li c mt lng y tn l Vng Thanh Nhim t Hun Thn, ngi trc l chuyn ch v m x xc cht kho cu. ng vit quyn Y lm ci thc ci chnh cc thuyt ni v lc ph ng tng.[7] b/ Y hc Trung hoa theo con ng suy l, y nh nhng ngi Hy Lp xa. Phng php suy l i t nhng nguyn l c chp nhn l ng, suy dn ra mi hiu qu, v p dng vo mi trng hp. l phng php ca Dch hc v ca ton hc.[8] Chnh v vy m cn phi bit Dch thu hiu v ng y. Cc sch y hc thng ni: Hc Dch nhin hu kh d ngn y. [9] . Ln ng cho rng phi hc Dch bit thuc. Nhng khng cn hc Qui, Tng, Ho, T, m ch cn hc l m Dng bin ha, Ng hnh sinh khc.[10]

1/ Nhn thn tiu thin a.


Trc tin da vo Dch, ng y quan nim rng: Nhn thn tc l tiu thin a. Ta c:

i v tr Tri t Ng hnh T tng 24 tit kh 12 thng 360 ngy 9 ca tri Sng ngi.

Tiu v tr u (trn) Chn (vung) Ng tng T chi 24 xng sng 12 t kh qun 360 xng Cu khiu Huyt mch[11]

2/ Ng vn, Lc kh nh hng n sc khe con ngi.

Ch trng ca Dch l ch trng Tam ti: Thin, a, nhn. Ap dng nguyn tc chnh yu y ca Dch, y hc cho rng con ngi khng th no tch ri c khi nh hng ca tri t cho nn mi s bin ha ca kh tit trong trin nm hoc mi s bin ha ca thi kh theo vn nin, u nh hng rt nhiu n sc khe con ngi. Do m Y hc Trung hoa c mt khoa ring, l khoa Ng vn, Lc kh. Ni kinh cp n Ng vn Lc kh u tin. n i vua ng Tc Tng (756- 763), Vng Bng, hiu Khi huyn t, ging minh thuyt ny rt k, trong quyn Huyn chu mt ng. Khun kh bi ny khng cho php bn v Ng vn, Lc kh. Ch cn nhc li rng: sau khi cn nhc s sinh khc gia: - Ch vn, khch vn. - Ch kh, khch kh. - Khch vn, khch kh. Ngi ta c th on trc mt nm lnh d ra sao, bnh tt nhiu hay t d cha hay kh chav.v[12]

3/ Quan nim Thi cc p dng vo y hc.


Kho ng y ta thy tin nhn t khi bn n Thi cc trong y hc. Chu Hi, mt thc nho thi Tng, cho rng: Ngi ngi u c Thi cc. Nhng y gia li sn li v vn ny. C l cc ngi cho Tm l Thi cc (khi th hiu l tm hn, khi th hiu l qu tim).[13] ng Tng Hi (c.1875) i Thanh, cho rng bo thai mt thng ni con ngi l Thi cc.[14] Triu Dng Qu (c.1680?), Phng Th (c.1702), Ln ng (1724- 1791) cho rng: H thng thn (gm thn v Mnh mn) l Thi cc, v th c trc cc tng ph.[15] Phng Th ni: ni con ngi hai qu thn hp thnh Thi cc.[16] Phng Th v Ln ng v vy coi Mnh mn l cn bn con ngi trong khi tr liu. Gp bnh g dai dng kh cha, l quay v cha cn bn; cha Mnh mn chn thy chn ha, p dng cu Ni kinh, tr bnh tt cu k bn. Ring ti tuy vn ngh rng Thi cc l ton th con ngi khi mi phi thai, nhng t 1960, i chiu bn dch Tin Thin vi cc hnh th hcc v u no con ngi, ti nhn nh thm rng: vng dch, Thi cc trung im. ni con ngi Thi cc trung tm no b, hay no tht ba (3me ventricule), m o Lo gi l N Hon Cung, m o Pht gi l Lin hoa tm,

m ta c th gi l Trung im qui nguyn, phn bn (Foyer centrencphalique de rintgration), theo t ng ca mt nhm sinh l hc gia Paris.[17] Ti kho cu k cng v vn ny v i chiu cc quan nim o gio, y hc, khoa hc v trit hc chng minh quan nim ny trong quyn Trung Dung tn kho ca ti (sp xut bn mt ngy gn y). Hiu vn ny s gip cho ta hiu thm v con ngi, v cc o gio, v cch tu luyn ca cc o gia v.v

4/ Quan nim m dng ca dch hc p dng vo y hc [18]


T Vn cho rng: Trong con ngi th ngoi l dng trong l m, bng l m, lng l dng, tng l m, ph l dng. Cho nn ng tng: Tm, can, ty, ph, thn u thuc m. Lc ph: m, v, i trng, tiu trng, bng quang, tam tiu u thuc dng. [19] i vi y hc Trung hoa th Dng ch kh, m ch huyt. Cc mch ni c tay phi u thuc dng: - Mch thn: Phi (Kim) - Mch quan: T (Th). - Mch xch: Thn ha (Ha). Cc mch ni c tay tri u thuc m: - Mch Thn: Tim (Ha). - Mch quan: gan (Mc). - Mch xch: Thn Thy (Thy). - Ngi cng chia thnh ba hng: Dng tng m tng. Bnh tng. Dng tng l nhng ngi c kh lc mnh m, da nng, mt mi hn h, tc en, rm v tt, ting ni to, hi th mnh, n ung d tiu, tnh tnh nng ny, sng lu.[20] m tng l nhng ngi s lnh, da mt v t, mt mi hi xanh, t mm, lng tha, ngi mau mt, ting ni yu t, hay y hi, hay b tiu chy, l hu, tht mm nho, tnh tnh trm tnh v.v Bnh tng l nhng ngi c hai kh huyt u mnh ngang nhau.[21] - V phng din bn hc (pathologie), ngi Trung hoa phn bit Dng bnh v m bnh. Dng bnh l nhng bnh ngoi cm. m bnh l nhng bnh ni thng.

Dng bnh cng cn c gi l Thc chng. m bnh cng cn c gi l H chng. Dng bnh cng c th l nhng bnh sinh ra v huyt dch h hao hay thn thy suy. Khi con bnh suy kit Dng kh, thi y hc gi l Dng thot. Dng thot c nhng triu chng nh sau: - Mch hu nh tuyt. - T chi gi lnh. - Trn v m hi. - Th ht ra. - Kh th. - Nc. - Hn m. - Li co. v.v Khi con bnh m m suy kit, huyt dch suy kit, thi y hc gi l m h. m h c nhng triu chng nh sau: - Mch vi, mch khn. - Nhit cao. - Mt . - Ngi kh t nh ci. - Vt v. - Kht nc nhiu. - M sng. Khi con bnh m kh huyt u hao kit, thi y khoa gi l m h, Dng thot. Triu chng nh sau: - T chi gi lnh. - Trn v m hi. - Hn m. - Th nh suyn. - Nc ct v.v - Nguyn tc cha bnh chnh l bi b m Dng, iu ha m Dng. Dng thnh th b m cht bt dng quang. m thnh th b Dng, lm tiu tan ci u ut ca m. Th tc l: - B Thy d ch Dng quang.

- B Ha d tiu m . - Cc v thuc u chia thnh m Dng hay Bnh v. Dng dc l nhng v thuc nng, c hiu lc lm gia tng s tiu ha, kch thch s h hp, s tun hon, bi b kh lc. m dc l nhng thuc mt, thuc hn, c hiu lc b huyt dch, lm cho con ngi bt nng, bt ho. Nhng v thuc bnh v l nhng v thuc ha hon, va b dng va b m. Phng dc dng tr liu, iu ha m Dng kh huyt c th tot lc nh sau: a/ Tr liu Dng kh, Dng ha 1/ Khi Dng kh gn tuyt, ngi xa thng cp tr bng Nhn sm, hoc Qu, Ph. 2/ Khi dng kh hao tn, giao ng va phi, thi dng: - Bi T Qun ( b kh). - Bi b trung ch kh thang, hoc Ph t l trung thang b t v. 3/ Khi Dng kh, Thn kh suy tn lu thi dng: - Bi Bt v. - Bi Sinh mch. b/ Tr liu m huyt, m thy 1/ Khi huyt dch suy tn, thi dng: Bi T vt, bi Qui t. 2/ Khi thn thy suy tn, thi dng: Bi lc v. c/ Bnh b 1/ Mun bnh b c m ln Dng, c kh ln huyt, ngi ta dng bi Bt trn hay Thp ton v.v nhn nh c tm quan trng ca m Dng, ta hy c mt on sch ca Cnh Nhc. Trng Cnh Nhc vit: Phm chn bnh, tr liu, trc ht phi thm nh m Dng. l cng lnh ca y hc. Lun v m Dng khng sai, thi tr bnh lm sao m sai c y hc tuy phin tp, nhng c th bao qut bng mt cu m Dng m thi. Cho nn bnh c m Dng, mch c m Dng, thuc c m Dng. Ly bnh m ni, thi bnh bn ngoi l Dng, bn trong l m; nhit l Dng, hn l m: trn l Dng, di l m, ng l Dng, tnh l m; ni nhiu l Dng, khng ni l m; thch sng l Dng, a ti l m, Dng yu khng th th ra, m yu khng th ht vo: Dng bnh kh ci, m bnh kh nga.

Ni v mch th mch ph, mch mnh, mch hot, mch xc l Dng; mch trm, mch vi, mch nh, mch rt l m. Ni v thuc th thng tn l Dng, lim ging l m; tn nhit l Dng, kh hn l m. Chy vo kh l Dng, chy vo kh l Dng, chy vo huyt l m. Tnh ng m chy l Dng, tnh tnh m gi l m. l i php trong ngh thuc Dng mnh m cn b Dng, thi Dng cng bc ln mnh, m cng tiu hao. Dng khng m li cn dng Am, cn dng m phng, thi m cng thnh, m Dng b dit vong vy. Nu minh bin m Dng, thi du y l tuy huyn vi, nhng cng suy ra c qu na ri vy[22]

5/ Quan nim ng hnh p dng vo y hc


Dch trong chnh kinh, khng cp n ng hnh m ch ni n T Tng, nhng ng hnh tim n trong Dch, v: Thi Cc + T Tng = Ng hnh. H xp cc s theo phng v ng hnh nh sau: 7/2 | 8/3 5/10 4/9 | 1/6 Quan nim ng hnh, n i nh Hn, mi c trit khai thc Phng v ca ng hnh c th c gin lc nh sau: Nam (Ha) | ng (Mc) Trung (Th) Ty (Kim) | Bc (Thy) Trung th l Bn th, l cht gia. Mc, Ha, Kim, Th l nhng hin tng, nhng giai an bin thin bn ngoi. Cho nn Trung th chnh l Tinh Ty, l Bn th, l Tinh hoa. u Chu xa gi l Quinte essence (tinh ty th 5). Ng hnh l mt quan nim ton bch, v gm c T Tng bn ngoi v Thi cc bn trong. Trung Hoa cng nh cc dn tc xa xa tin rng v tr, vn vt u do mt nguyn th, mt nguyn ng lc phn tn, vn chuyn ra bn phng, theo hai chiu kinh (dc), v (ngang), thnh ra hai cp ngu lc chnh. Cc ngu lc ny hot ng, nh hng ln nhau v dn d sinh ra mi loi nng lc.

- ng v phng din nguyn liu, cht liu ng hnh l nm yu t cu to v tr. Hnh th Trung cung, l cn c v l cng ch cho mun vt. Ch Th y khng nn hiu l t thng, m nn hiu l cn c, hay bn cht mun vt. V th m sch Ng chn thin c vit: T tng, ng hnh ton t th. (T tng, ng hnh ton nh t.) [23] Quan nim ny tng t nh quan nim u Chu, v u Chu rng bn nguyn cht to thnh v tr, cn c tinh ty th 5 (quintessence), m h cn gi l Thi h (ther), hay bn cht (Matire premire).[24] n , Ty Tng v nhiu phi huyn hc u Chu cng ch trng con ngi l tiu v tr v gm ng hnh, nh i v tr bn ngoi. H hnh dung hnh ngi nh sau:

- Xt v khng gian, th ng hnh chnh l nm v tr chnh yu ng, Ty, Nam, Bc, Trung. - Xt v thi gian, th ng hnh chnh l nm thi i khc nhau bn ma bin thin bn ngoi v mt ma hng ccu bn trong va l ma hong kim khi thy, va ma hnh phc lc chung cuc. - Trung Hoa ly ng hnh lm tiu chun phn loi mi s, t mu sc, kh, v n tnh cht v.v Ng hnh sinh khc. Ngi c thn v th, th ng hnh cng c tng sinh, tng khc. Ng hnh tng sinh l: Mc sinh Ha.

Ha sinh Th. Th sinh Kim. Kim sinh Thy. Thy sinh Mc. Ta c th trnh by l tng sinh bng 2 cch nh sau:

Ng hnh tng khc l: - Mc khc Th. - Th khc Thy. - Thy khc Ha. - Ha khc Kim. - Kim khc Mc. Ta c th trnh by l tng khc bng 2 cch nh sau:

Sinh c th hiu c l sinh dng, ph tr, tc phc, tm li bao gm mi nh hng tt. Khc c th hiu c l kim ch, th ch, ln lt, xung khc, tc hi, tm li bao gm mi nh hng xu. Mi mt hnh u c lin lc tt xu vi cc hnh khc. - Hai Sinh gi l Ph mu v T tn. - Hai Khc gi l Quan qu v Th ti. - Mt Ha gi l Huynh . Ngi xa lp thnh nh sau:

- Sinh ng gi vi ph mu (Sinh ra ta l ph mu. Ci g ph tr, ng h, hy sinh cho ta l ph mu). - Ng sinh gi vi T tn (Ta sinh ra l t tn. Ci g m ta sn sc, bao bc, yu ng, h tr, cht chiu, th gi l t tn). - Khc Ng gi vi Quan qu (Khc ta th gi l quan qu. Ci g n p, c hc, bc lt, li dng, lm hi c ta, th gi l Quan qu). - Ng khc gi vi Th ti (Ci g m ta c ch, n p, li dng, chi phi c th gi l Th ti). - T ha gi vi Huynh (Ha vi ta th gi l huynh . Ci g i vi ta c nh hng ngang nga, ng u th gi l huynh ). V d: Nu ta ly Kim lm ng nhn, ng s th: - Th s l Ph mu ca Kim, v Th sinh ra Kim. - Thy l T tn ca Kim, v Ha khc Kim. - Ha l Quan qu ca Kim, v Ha khc Kim. - Mc l Th ti ca Kim, v Kim vi Kim ng u, ng loi. Y hc Trung hoa trit khai thc thuyt ng hnh. Quan nim ng hnh soi sng y hc Trung hoa v mi phng din bnh l (Quan nim ng hnh soi sng y hc Trung hoa v mi phng din Bnh l (Pathognie), Dc hc (Pharmacologie) v y l tr liu (thrapeutique). V phng din bnh l chng hn, ng y chia nm thnh ng vn. Cc nm Gip, K thuc Th. Cc nm t, Canh thuc Kim. Cc nm Bnh, Tn thuc Thy. Cc nm inh, Nhm thuc Mc. Cc nm Mu, Qu thuc Ha. Ri li nhn l m Dng, Ng hnh sinh khc, bt cp, hay bnh kh m suy xem nm no kh hu s ra sao, nng lnh, m kh, ma gi ra sao, bit nhng bnh g s d sinh ra trong nm y. H cho rng: Cc nm Gip, Bnh, Mu, Canh, Nhm l nhng nm Dng. Vn kh nhng nm y s qu vng, qu thnh, s tha, nn gi l thi qu. Cc nm t, inh, K, Tn, Qu l nhng nm m. Vn kh nhng nm y s suy yu, s bt cp, m kh ca mt hnh suy, th kh ca hnh tng khc s thnh.

V d nhng nm Gip (Dng Th), Th kh s thi qu, nh vy s ma nhiu v s m thp nhiu, do cc bnh thp s d sinh. Nhng nm K (m th, Th kh s bt cp), do vy s gi nhiu do cc bnh phong d sinh (v Hnh khc l Mc, m Mc sinh Phong). Nhng nm Bnh lnh nhiu (m Thy). Thy kh bt cp, nn m thp nhiu v cc bnh Thp s d sinh (v Hnh khc l Th, Th sinh Thp v.v.) [25] Tm li ta thy: Mc thnh sinh Phong. Ha thnh sinh Nhit. Th thnh sinh Thp (Xem th d nm Gip). Kim thnh sinh To. Thy thnh sinh Hn (Xem th d nm Bnh). Cn khi mt Hnh suy, th Hnh tng khc s thnh, cho nn: Mc suy (bt cp) thi To sinh (v Kim khc Mc). Ha suy (bt cp) thi Hn sinh (v Thy khc Ha). Th suy (bt cp) thi Phong sinh (v Mc khc Th). Kim suy (bt cp) thi Nhit sinh (v Ha khc Kim). Thy suy (bt cp) thi hp sinh (v Th khc Thy). (Xem th d nm Tn trn).[26] - Dc hc cng da trn ng hnh: i khi: Cc thuc mu xanh, v chua, cha gan. Cc thuc mu , v ng, cha tim. Cc thuc mu vng, v ngt, cha t. Cc thuc mu trng, v cay, cha phi. Cc thuc mu en, v mn, cha thn v.v Phng php tr liu cng da trn quan nim ng hnh tng sinh, tng khc, hoc ng hnh in o. V d: a/ T h b k mu (Con h, b m). T Th h, ung thuc n non (m) b tm ha (qun ha), Thn ha (tng ha). - Can mc h cho thuc nhu nhun b thn thy. - Ph kim h, cho thuc cam (ngt) non (m) b t th. - Tm ha h, cho thuc Toan (chua), thu (thu lim), thm nhun can mc. - Thun Thy h, cho ung thuc tn (cay) nhun b ph.[27]

Ln ng cho mt vi v d nh sau: Nu mt ngi khng chu n ung tc l Dng minh (v th au pi b ti m qu ha (Tim) v nn dng thang Qui t, b tm ha sinh V th. Nu nh n c m khng tiu, th l Thi m T th b bnh, nn b Thiu dng Tng ha (Thn ha), v nn dng Bt v hon (b thn ha sinh T th), v.v. [28] b/ Mu tht t t. Ph kim (m) thc, phi t, Thn Thy (con). Thn Thy (m) thc, phi t, Can mc (con). Can mc (m) thc, phi t, Tm ha (con). Tm ha (m) thc, phi t, T th (con). T th (m) thc, phi t, Ph kim (con).[29] i su vo vn ta thy cc y gia cn p dng l ng hnh in o vo cng vic iu tr. Nhng ni y chng ta cng chng cn phi bn rng hn v vn ny lm chi na. Ngi no c tm cu hc, t nhin s tm sch k cu ly.[30]

6/ Quan nim bt qui p dng vo y hc.


- Cc nh chuyn mn v mt chia mt thnh tm vng (khuych) : - Thin khuych (Kin) = Lng trng pha gia mt: Phi v i trng. - a khuych (Khn) = Mi tn v di pha trong = T v. - Thy khuych (Khm) = ng t = Thn. - Ha khuych = Ly = Khe mt trong, ngoi = Tm va Mnh mn. - Li khuych (Chn) = Mi tn pha ngoi = Tiu trng. - Sn khuych (Cn) ) = Trng en = m. - Phng khuych = Tn = Lng trng pha trong. - Trch khuych = oi = Mi di pha ngoi = Bng quang.[31]

Y gia cng cho tng ph phi hp vi bt qui nh sau: - Can = Chn - m = Tn - Ph = Kin - V = Cn - Thn = Khm - Tiu trng = oi - T = Khn Nu trong ngi m kh dng ging, kh m thng, th gi l Giao, ngc li th l Bt giao. Giao thi trong ngi khe mnh, bt giao thi trong ngi bnh hon. Cho nn: a/- Nu T kh (Khn) thng thng, Kim kh (Ph = Kin) h ging, th m Dng giao = a Thin Thi: lc y kh huyt iu ha. - Nu T kh (Khn) khng thng thng, Ph Kim (Kin) khng th h ging, th l m Dng gin cch, Thng h bt thng. l tng qu B (Thin a bt giao). l bnh Quan cch. b/- Nu Thy (Thn) thng, Ha (tm) ging, th l Tm thn tng giao, Thy Ha K t. - Nu Thy khng thng, Ha khng ging, th l Thy Ha bt giao hay Ha Thy v t [32] nh lut Am thng Dng ging cng c p dng vo 12 kinh mch. Th Dng kinh i t tay xung u. Tc Dng kinh i t u xung chn. Th m kinh i t mnh ln tay. Tc m kinh i t chn ln mnh:[33]

7/ Cc s trong kinh Dch p dng vo y hc


Cc s trong kinh Dch cng thng c p dng vo y hc. S 8 chia cuc i n ng thnh nhiu thi k, v s 8 ng vo qu Cn, m Cn l thiu nam. Con trai: 8 thng mc rng. 8 tui thay rng. 8 x 2: Dy th. 8 x 8: Ht tnh dc.

S 7 chia i n b thnh nhiu giai on, v s 7 ng vo qu oi, m oi l thiu n. Con gi: 7 thng mc rng. 7 tui thay rng. 7 x 2: Dy th. 7 x 7: Tt kinh.[34] Y gia cho rng Vinh kh v V kh mt ngy m i khp chu thn 50 vng. M s 50 chnh l s i din trong kinh Dch. (1) Ngoi ra ta thy: S 4: T qun, t vt, T nghch thang. S 5: Ng v, ng tng, ng kh, ng sc S 6: Lc ph, lc kh, lc v. S 8: Bt trn, Bt v, Bt trn. S 10: Tp ton v.v

8/ Cc t ng Dch p dng vo y hc
Cc t ng Dch thng c dng t tn cho cc bi thuc. Nh: Thi cc hon, Lng nghi cao, Khm ly hon, K t hon, Nh kh n, Trng thy phng, B m lim dng phn, Dng h ch ha phng, Cu Dng thang, T kim trng thy phng, Bi th c trung phng, B m ch dng phng, Ph m c dng phng, T m ging ha phng, B m tit dng phng, Bo m phng, B m lim dng, an thn phng v.v. [35]

9/ nh lut tam lng p dng vo y hc


Dch cho rng Dng 3, m 2, nh vy l Dng trng hn m v Dch lun ch trng ph Dng, c Am. V th Trng Cnh Nhc ch Chu n Kh, v h Chu ch trng b m.[36] Gn y, ng Oshawa (Sakurazawa Nyoichi: Anh Trch Nh Nht) li ch trng: m = 5 Dng = 1 Cho rng m l K (Potassium). Dng l Na (sodium). V cho rng cn phi n ung th no gi t s: m = K = 5

Dng Na Khng bit ng da vo u a ra ch trng trn, v: Dch ch trng: m = 2 Dng 3 - Sinh l hc cho rng, trong huyt tng: S lng ca K l 5 mEq/l hay 20mgr %. S lng ca Na l 143 mEq/l hay 330mgr %. Nh vy: K = 1 [37] Na 16

10/ Quan nim Tin thin v Hu thin p dng vo y hc


Y hc cng tng cp n Tin thin v Hu thin. Tin thin l kh bm th ca mi ngi khi cha sinh. Hu thin l i sng ca mi ngi sau khi sinh. Ta thng ni: Tin thin bt tc, hu thin khuy tn. [38] Triu Dng Qu cho rng: Y gia gi Tin Thin l Nht im, Thy ha v hnh (Mnh mn Thy Ha) ; Gi Hu Thin l Hu hnh chi th, t tng ph n huyt nhc, b phu, tn dch, v.v. Phng th, Ln ng cng u gi: m Dng Tin Thin l Chn Thy, Chn Ha v hnh ca Mnh mn. m Dng Hu thin l kh huyt, tng ph, hnh nhit.[39]

11/ t nhiu dch l p dng vo y hc


A/ Thy thuc phi c c hiu sinh Dch ni: Sinh sinh chi v dch. (H T thng, chng 5). Mt thy thuc c lng tm cng phi c c hiu sinh. Phi ht sc lo cha cho ngi, ng lm hi ngi v s dt nt, cu th, v lng tm ca mnh. Phng Th khuyn thy thuc ng i ngao du sn thy, m phi nh, phng c ngi b bnh nguy cp n nh mnh cha chy.[40] B/ Ngi bit dch phi bit tm gc bnh m cha. Tr bn c th hiu c hai cch: 1/ Bn l Cn Bn con ngi. Phng th, Ln ng cho rng cn bn con ngi l Mnh mn v Chn Thy, Chn ha, nn mi khi gp nhng bnh k qui, nhng bnh dai dng l quay ra tr bn bng Bt v hay lc v.[41]

2/ Bn thng c hiu l nguyn nhn bnh. Mun tm c nguyn nhn bnh, phi: Vng (Quan st hnh sc bnh nhn). Vn (Nghe hi th, ting ni, ting rn ca bnh nhn). Thit (bt mch). Vn (Hi han bnh nhn) cho k cng. Li phi bit th no l Biu (Bnh ngoi b phu, ngoi cm) l (bnh i vo tng ph, ni thng), nhit (nng), Hn (lnh), Thc (T hu d). H (Chnh bt tc) C/ Dch cng nh y ch trng Bt tha, Thm thiu. Tng tuyn qu Khim vit: a trung hu sn, khim; qun t, biu a, ch qu, xng vt bnh thi. , ; , . Tng rng: Ni trong lng t l Khim, Hin nhn nhiu bt, t thm mi l. Nhng g chnh lch qu a, Sa sang cho bt cho va thi thi. Trong thin Ni kinh tr php, K B ni: Cao thi nn xung thp thi nng ln; n thi lm mt, mt thi lm n; tn thi thu, thu thi tn; to thi nhun; nhanh thi lm cho chm; rn lm mm ra, mm lm rn li, suy thi b, mnh thi t, v.v. [42] D/ Ngi hiu l dch phi bit chng mc, tit . Theo gng qu Tit (Thy Trch Tit), ngi bit l Dch phi bit tit , chng mc, chng nn lao tm, lao lc sc dc qu , chng nn nm nhiu, ngi nhiu, v.v Ngy nay, mun khng ch con ngi, ngi ta thng bt con ngi chu ng mt hnh pht no qu mc, qu lu, nh: - ng nghim nhiu gi. - Nhn i, nhn kht lu ngy. - Nhn n qu sng. - Bt thc mi khng cho ng v.v Cui cng con ngi s b gc ng, chng nhng v th cht m cn v tinh thn na E/ Ngi bit Dch bao gi cng phi c tm mt bao qut. V th nn khi cha bnh, thy thuc cn phi bit qu vng ca bnh nhn di truyn ca bnh nhn, cch thc n, , lm lng bnh nhn, nhng mi u t ca bnh nhn; nh vy

cha bnh mi c hiu qu. Li phi cha bnh cho bnh nhn lm sao khng di hi cho bnh nhn v sau ny. F/ Ngi bit Dch cn bit l Phn phc, chnh phn. Ta thy trong kinh Dch cc sp xp 64 qu ca Thng kinh v H kinh u theo nh lut phn phc, chnh phn: Kin ngc vi Khn, Mng ngc vi Trun, Tng ngc vi Nhu v.v Y gia cng phi bit th no l Chnh tr, th no l Phn tr. - CHNH TR hay NGHCH TR l ly Hn tr Nhit, ly Nhit tr Hn, cha nhng thc chng, cha ngoi t. PHN TR hay TNG TR l dng thuc n, Nhit tr Gi nhit thuc Hn, Lng tr gi Hn cha H chng, lp li th qun bnh ca Ni cnh (Milieu intrieur). G/ Bit l dch phi bit bin ha. Thy thuc gii phi bit gia gim, bin ha c khng cha bnh trn - trn theo nhng phng thuc c nh sn c. Phi bit l sinh (Potentialisation, synergie), khc (Incompatibilit ou Inhition) ca cc v thuc: phi bit th no l qun Thn T, S ty nghi tng gim phn lng cc v thuc, ty nghi gia gim, ty ngghi dng thang, hon; ng hu t ti hiu nng ti a ca bi thuc v gim ti mc ti thiu nhng c tnh ca v thuc nu c (Neutralisation, Inhibition de la toxicit). Li phi bit ty bnh dng thuc, ty ngi cho thuc, ty bnh nng nh, mi lu m cho thuc: ty thi tit, th ngi m cho thuc. Th mi gi l bit bin ha H/ Thy thuc gii phi ly s cha bnh, on bnh l d. Dch cng c ngha l D. Nu chng ta am tng s bin chuyn ca thi tit, s bin chuyn ca bnh tt, nhng phn ng ca bnh nhn, bit nhng nguyn tc cn bn ca Dch hc v Y hc, nu ta bit gin d ha vn , bao gi cng c ci nhn trong sng, th s lm thuc tr nn d dng. i phm: Ngi khe, ngu nhin b bnh, l Thc chng; l ngoi cm: c th dng thuc Cng, H trc t. Ngi yu, b bnh lay lt, l h chng, l Ni thng, cn phi b, lp lai th qun bnh gia kh v huyt, gia thy v ha. - Nhng bnh mi mc: Cha kh huyt bng T qun (b kh), T vt (b huyt). - Nhng bnh mc lu ngy, nhng k bnh qui bnh, cha Thn Thy, Thn Ha bng Bt v (Cha Chn Ha), Lc v (Cha Chn Thy).

i phm: Dc tnh n l nhng kh Xun sinh. Nhit l nh kh H Trng. Lng l nh kh Thu Tng (Lim). Hn l nh kh ng St. V th nn: Ngi kh bt tc, dng cam n m b. Ngi kh bt tc thi qu dng Tn nhit m b. Ngi m nng qu dng thuc thanh lng cho mt. T kh m thnh mn qu chng, dng thuc b hn m T. Cho nn thuc cam, n u l B, Lng Hng u l T. Ngi h m cn cho ung hn lng tc l hi ngi, git ngi vy.[43] Trn Tu Vin, trong Y hc tam t kinh, li cho rng ch cn bit r mt ch l lm thuc c. l ch Nhn l Ngi vi hai nt T, Hu tng trng cho m Dng; Dng khinh thanh, m trng trc; nhng m Dng chng h ri nhau Bit iu ha m Dng l bit lm thuc vy.[44] Ngi bit l dch phi nn cn trng. Ngi bit dch, khi lm thuc phi bit phng phng vi, tim ( phng ci nh nht, lu tm n ci dn d) v: Dch rng: Khi bc trn sng. Hy phng bng cng thi thng n sau. [45] Ln ng vit trong Chu ngc cch ngn: Tht ln thay! Lm ngh thy thuc gi mng sng nhn loi, phi thy khi ci bnh c n cha l ra; phi ngn n t khi mi chm pht; thy ci bnh th khi n cha hin hnh, v phng b t khi bnh mi nhen nhm. Nh vy s khng c ci chuyn l phi m bng, cn rn m n nn khng kp. Lm ngh thy thuc khng g xu hn l chuyn y. [46] Cho nn ngi lm thuc bao gi cng phi cn trng, lo lng, c trnh ht mi s h c th xy ra, v mng ngi l trng. Phi lun t nh nh li Kinh Dch: Rng nguy, rng hng mi l, Khm du vng chi thit tha buc rng. [47] K/ Lng y phi bit kim im hnh vi v cch cha bnh ca mnh.

Ngi bit l Dch phi bit lun t kim im hnh vi v l li cha bnh ca mnh, xem kt qu hay d ra sao m sa cha nhng li lm c th mc phi ca mnh. Cc danh y u bnh li cch cha bnh ca mnh, ty trng hp. Ln ng vit quyn Dng y n ghi nhng trng hp cha khi bnh, v m y n, ghi nhng trng hp v nhng l do khng cha khi bnh. L/ Ngi hoc Dch phi bit l tng i i ny ci g suy ra cng tng i. Cho nn sch v ca cc danh y xa cng tng i, c ch ng, c ch sai. Nu so vi thc t, thy ch no sai, cn sa li ch nn bo bo, c chp, cho rng ci g ca ngi xa cng l hay, l ng. Nh vy mi tin b c. cng l quan im m tc gi dng kt thc bi ny.

CH THCH
[1] ng Tp san ca i hc Minh c, s 3, thng 10 &11 nm 1972. [2] Nh ta bit: H thng thp phn (systme dcimal) c hng mt, hng chc, hng trm, hng nghn, hng vn H thng ton php nh nguyn ca Leibniz li c hng 1, hng 2, hng 4, hng 8, hng 16, hng 32 Gi l nh nguyn, v ch dng c hai k hiu l 0 v 1. 0 l khng, 1 l 1, hay 2, hay 4, hay 8, hay 16, hay 32 ty hng no. [3] Xem: Lincoln Barnett, The Universe and Dr. Einstein (A Mentor Book) pp.107- 110, Xem: Nguyn vn Th, Lecomte du Noy v hc thuyt Vin ch, tr.72, I2. [4] De fait, il sest avr au cours des cinquante dernires annes que les automes chimiques sont composs et quil sont constitus par seulement trois lements de base que nous appelons protons, neutrons et lectrons De ce fait, le nombre trois des lments de base ce reduit encore une fois au nombre un. Il ny a quune seule matire homogne mais celle- ci peut exister sous divers tats discrets et stationnaires. Certains de ces tats sont stables, savoir proton, neuton et lectrons et beaucoup dautres sont instables. - Werner Heisenberg, La nature dans la physique contemporaine, p.52, 54. [5] The Unified Field Theory touches the grand aim of all science which, as Einstein once defined it, is to cover the greatest number of empirica facts by logical deduction from the smallest possible numbe of hypothesis or axioms. The urge to consolidate premises, to unified concepts, to penetrate the variety and particularly of the manifest world to the undifferentiated unity that lies beyond is not only the heaven of science; it is the loftiest

passion of the human intellect. The philosopher and mystic as well as the scientist, have always sought through their various disciplines of introspection to arrive at the knowledge of the ultimate immutable essence that undergirds the mutable illusory world. More than twenty- three hundred years ago Plato declared The true lover of knowledge is always stirving after being He will not rest at those multitudinous phenomena whose existence is appearance only. Lincoln Barnett, The Universe and Dr. Einstein, p.122 [6] Huard et Maurice Durand La Mdicine sino- vietnamienne, p.28 (BSKELNS Tome XXVIII, No 3 2- e trimestre, 1953) [7] nh Tun, ng y lc kho, q. tr.37 [8] Le ationalistme le rationlisme grec en parrticulier, mprise les procdes inductifs de la science le souci des faits - paticuliers. Cette attitude mpisante saccompagne dune prfeence pou les procdes dductifs; models sur les sciences matmatiques, dans lesquelles selon une mtode rigoureuse on pat de principes fondamentaux, gnerraux, pour paveni des thormes plus paticuliers et plus dtailles tandis que dans les sciences natuelles modenes partir des faits paticulierrs, on revient des prrincipes gneraux. A Wasserrtein; Le role des hypothses, (Revue philosophique de la France et de lEtranger (PUF) No I, Janvier Mars, 1972, p.7 [9] Cf. Y hc nhp mn, tr.1 [10] Xem Ln ng Y gia quan nim, Tiu dn tr.1. [11] Pierre Huard et Maurice Durand La Mdicine sino- vietnamienne, p. 242 (B.S.E.I.N.S. Tome XXVIII, No 3,3e trimeste 1953). [12] c: Ng vn, Lc Kh trong: nh Tun, ng y lc kho, q.1, tr. 88- 104. Vit Cc, Y gia yu ch. [13] c Phng Th cm nang, q.1. Chng: Bnh Triu th y qun thuyt, tr.47- 48 [14] Nhn chi thai, nht nguyt vi phi, dic ch hn nhin nht on vi sinh nhn chi Thi cc. ng Tng Hi, Y dch tng thuyt, bn chp tay ca tc gi, tr.8. [15] Xem: Phng Th cm nang, q.1, tr. 47- 48. Ln ng, Huyn Tn pht vi, tr. 3- 8. [16] Phng Th cm nang, q.2. chng Mnh mn thuyt, tr. 3- 8. [17] Xem Roger Godel, Vie et Renovation (Gallimard) p. 34- 38.

[18] Xem Phng Th q.2, m Dng lun, tr. 16- 19. [19] Xem m Dng lun ca tc gi (bn Rono tr.22 t i) Nhim ng Thu, m Dng ng hnh, tr.29. Ln ng y gia quan nim m Dng tr.3- 7. [20] Xem: Ln ng, Khn ha thi chn, tr. 13,14,15,16. Huyn tn pht vi tr. 24- 27 - Y hc tng th tr. 206- 207. [21] Xem: Ln ng, khn ha thi chn, tr. 13,14,15,16. Huyn tn pht vi tr. 24- 27 - Y hc tng th tr. 206- 207. [22] Xem Cnh Nhc ton th, Truyn Trung lc - m Dng thin (Quyn 1, t trang 18 tr i). [23] Chu dch Tham ng kh pht huy, q. thng tr.4. [24] Meckeys Freemasonry encyclopedia, Tome II, p.615. [25] Y hc nhp mn, quyn th, chng Vn kh tr.40- 44. [26] Ib. tr. 40- 44. [27] Hng th cm nang, q.1, tr.21. [28] Ln Ong, khn ha, thi chn. Hu thin lun, tr.8. [29] Thng c y hc khai nguyn, tr.37- 43. Trong Phng thi cm nang (q.1, tr.24), ta cn thy p dng ng hnh theo chiu khc vo cng cuc cha bnh nh sau: a/ Ng tht, b k khc ng. Can mc tht b Kim (Kim khc Mc) bnh Mc. Ha tht, b Thy bnh Ha. Th tht, b Mc bnh Th. Kim tht, b Ha bnh Kim. Thy tht, b Th bnh Thy. b/Ng h gia t k khc ng. Kim b Ha ln t, t Tm (Ha) ri s b Ph. Mc b Kim ln t, bnh Ph (Kim) ri s b gan. Th b Mc ln t, Tn Can (Mc) ri mi sinh Thy b Th ln t, thanh T ri mi an Thn. Ha b Thy ln t, c Thn ri mi b Tim. [30] Xem Y php tm truyn, chng in o ng hnh, tr.2.

[31] Xem Trn Vu Vin, Nhn khoa tip knh, tr.1. Xem Huard et Wong, Chinese Medicine, World University Library, p.190. Xem nh Ninh, Hc Dch y bin son (Bn vit tay), tr.18- 19. [32] Ln ng Y gia quan nim, tr.14. - Phng Th cm nang, tp chng q.1, tr.48- 49. - Ln ng, Hiu phng tn phng, tr.14. [34] Ib.p.64. [35] Cf.Ln ng tm c thn phng, v Hiu phng tn phng v.v [36] Cf.Ln ng tm c thn phng, v Hiu phng tn phng v.v [37] Xem Cnh Nhc ton th Truyn trung lc thng, tr.19. - Ln ng, Y gia quan nim, tr.26. - Xem phng php Tn Dng Sinh ca Oshawa Anh Minh v Ngn n dch tr.209. [38] Hu Thin chi Thin gi v sinh ng chi Thin; sin v n do thin d. u nhn chi thin gi v thnh ng chi thin, thnh Hu, nhi do h Ng d. Sin gi ti tin thnh gi ti hu, nhi, Tin Thin Hu Thin chi ngha t kin h. Cnh Nhc ton th, Truyn tung lc trung, tr.42,42. [39] Phng th cm nang, q.1, tr.48- 56. - Ln ng, Huyn tn pht vi, tr.9, khn ha thi chn, tr.3. [40] Phng th quyn th, tr.6b. [41] Cnh Nhc ton th, truyn trung lc trung, Cu bn lun tr.44. [42] Cnh Nhc ton th, Truyn trung lc thng, tr.36. [43] Ln ng, Y gia quan nim, tr.25. [44] Tn Tu Vin, Y hc tam t kinh, tr.23. [45] Xem qu Khn, ho s lc, v vn ngn. [46] Xem nh Ninh, Chu Ngc cch ngn (bn dch nh my Chu ngc cch ngn ca Ln ng, tr.54). [47] Xem Kinh Dch, qu B, Ho cu ng, v H t h, chng nm.

You might also like