You are on page 1of 6

IPhO 2009 BI THI L THUYT BI TON L THUYT S 1 CHUYN NG CA H TRI T MT TRNG

Cc nh khoa hc c th xc nh khong cch Tri t - Mt Trng vi chnh xc cao. H t c iu nh cho tia laze phn x trn mt chic gng c bit do cc phi hnh gia t trn b mt Mt Trng vo nm 1969 ri o tng thi gian i v v ca tia sng (xem Hnh 1).

Hnh 1. Tia laze c pht i t mt i quan st o chnh xc khong cch t Tri t n Mt Trng.

Bng cc quan st nh trn, ngi ta o v nhn thy Mt Trng ra xa Tri t vi tc chm. Nh vy, khong cch Tri t-Mt Trng tng ln theo thi gian. iu ny xy ra do mmen lc ca thy triu ca Tri t lm thay i mmen ng lng ca Mt Trng (xem Hnh 2). Trong bi ton ny em s tm ra cc tham s c bn ca hin tng trn.

( Ch thch Hnh 2: Ocean: i dng, Tidal bulge offset: s lch do khi nc dng ln v thy triu, Earths rotation: s quay ca Tri t, Moon:Mt Trng).

Hnh 2. Lc hp dn ca Mt Trng gy ra thu triu trn Tri t tc l gy nn s dng ln ca nc trn mt bin. Do chuyn ng quay ca Tri t, ng thng ni hai vng c nc dng cao khng trng vi ng thng ni Tri t v Mt Trng. S khng trng nhau ny gy ra mt mmen lc c tc dng truyn mmen ng lng quay ca Tri t quanh trc cho chuyn ng ca Mt Trng quanh Tri t. Hnh v khng theo ng t l. 1. S bo ton mmen ng lng Gi L1 l mmen ng lng tng cng ca h Tri t - Mt Trng hin ti. y ta dng cc gi thit sau y: i) L1 ch c xc nh bi chuyn ng quay ca Tri t quanh trc ca n v s dch chuyn ca Mt Trng trn qu o quanh Tri t. ii) Qu o ca Mt Trng l trn v v c th coi Mt Trng l cht im. iii) Trc quay ca Tri t v trc ca qu o Mt Trng sng song vi nhau. iv) n gin ho cc php tnh, ta coi nh chuyn ng c thc hin quanh tm ca Tri t, m khng phi quanh khi tm ca h. v) B qua nh hng ca Mt Tri. 1a Vit phng trnh cho mmen ng lng ton phn hin nay ca h Tri 0.2 t - Mt Trng. Hy thit lp phng trnh ny theo I E , l mmen ng lng ca Tri t ; E1 , l tc gc hin nay ca chuyn ng quay ca Tri t ; I M 1 , l mmen qun tnh hin nay ca Mt Trng i vi trc ca Tri t; v M 1 l tn s gc hin nay ca Mt Trng trn qu o ca n.

Qu trnh truyn mmen ng lng s kt thc khi chu k quay ca Tri t v chu k quay ca Mt Trng quanh Tri t c cng gi tr. thi im cc ch nc dng ln Tri t do lc ca Mt Trng s trn ng thng ni Mt Trng vi Tri t v mmen lc khng cn na. 1b Hy vit phng trnh cho mmen ng lng ton phn cui cng L2 0.2 ca h Tri t - Mt Trng. Dng cc gi thit nu trong cu 1a. Hy thit lp phng trnh theo I E , l mmen qun tnh ca Tri t; 2 , l tn s gc cui cng ca chuyn ng quay ca Tri t v chuyn ng ca Mt Trng quanh Tri t v I M 2 , l mmen qun tnh cui cng 2

ca Mt Trng.

1c

B qua ng gp ca chuyn ng quay ca Tri t khi tnh mmen 0.3 ton phn cui cng, hy vit phng trnh biu din s bo ton mmen ng lng cho bi ton ny

2. Khong cch cui cng v tn s gc cui cng ca h Tri t - Mt Trng. Gi thit rng phng trnh chuyn ng (c lc hp dn) cho chuyn ng trn ca Mt Trng xung quanh Tri t vn ng. B qua s ng gp ca chuyn ng quay ca Tri t vo mmen tng cng cui cng. 2a Hy vit phng trnh cho chuyn ng trn ca Mt Trng xung quanh 0.2 Tri t, trng thi cui cng, theo M E , 2 , G v khong cch cui cng D2 gia Tri t v Mt Trng. M E l khi lng ca Tri t v G l hng s hp dn.

2b Hy vit phng trnh cho khong cch cui cng D2 gia Tri t v 0.5 Mt Trng theo cc tham s bit, L1 l mmen ng lng ton phn ca h, M E v M M , tng ng, l khi lng ca Tri t v Mt Trng v hng s G. 2c Vit phng trnh tnh tc gc cui cng 2 ca h Tri t - Mt 0.5 Trng theo cc tham s bit L1 , M E , M M v G .
2

Say y hy tm gi tr bng s ca D2 and t.

. Mun vy cn bit mmen qun tnh ca Tri

2d Hy vit phng trnh tnh mmen qun tnh I E ca Tri t. Gi thit 0.5 Tri t l hnh cu c khi lng ring ca phn bn trong tnh t tm n im cch tm ri l i v khi lng ring ca phn bn ngoi, tnh t im cch tm ri ti im cch tm ro l o (xem hnh 3).

Hnh 3. Tri t coi nh hnh cu vi hai phn c khi lng ring tng ng l i v o .

Xc nh cc gi tr bng s cc i lng cn tm trong bi ny chnh xc n hai ch s c ngha. 3

2e

Hy c tnh mmen qun tnh I E ca Tri t, vi


ri 3.5 10 6 m,
o

1.3 10 4 kg m-3, 0.2

4.0 10 3 kg m-3, and ro 6.4 10 6 m.

Khi lng ca Tri t v ca Mt Trng ln lt l M E 6.0 10 24 kg v M M 7.3 10 22 kg. Khong cch hin nay gia Tri t v Mt Trng l D1 3.8 10 8 m. Tc gc ca chuyn ng quay ca Tri t hin nay l E1 7.3 10 5 s-1. Tc gc ca Mt Trng trong chuyn ng quanh Tri t hin nay l M 1 2.7 10 6 s-1 v hng s hp dn l G 6.7 10 11 m3 kg-1 s2 . 2f Hy c tnh gi tr bng s ca mmen ng lng ton phn L1 ca h. 0.2

2g Hy tnh khong cch cui cng D2 ra mt (m) v ra n v l khong 0.3 cch D1 hin nay 2h Tnh tn s gc cui cng v ngy hin nay.
2

ras-1 , v di mt ngy cui cng ra n

0.3

Hy kim tra li s ng n ca gi thit v s b qua ng gp ca chuyn ng quay ca Tri t vo mmen ng lng ton phn bng cch tm t s gia mmen ng lng cui cng ca Tri t vi mmen ng lng cui cng ca Mt Trng. T s ny phi l mt i lng nh. 2i Hy tm t s gia mmen ng lng cui cng ca Tri t vi mmen 0.2 ng lng cui cng ca Mt Trng.

3. Mi nm Mt Trng i ra xa thm bao nhiu? By gi, ta tm xem sau mi nm Mt Trng i ra xa Tri t thm bao nhiu. Mun vy, ta cn tm phng trnh tnh mmen lc tc dng ln Mt Trng hin nay. Gi thit rng s dng mt nc do thy triu c th coi gn ng nh c thm hai cht im, khi lng mi cht im l m t hai im nc dng cao nht trn mt Tri t nh Hnh 4. Gi l gc gia ng thng i qua hai im mt nc dng ln ny v ng thng ni tm Tri t vi Mt Trng.

( Ch thch Hnh 4: Earth Rotation: chuyn ng ca Tri t, Moon Motion: chuyn ng ca Mt Trng). Hnh 4. S c tnh mmen lc tc dng ln Mt Trng do s dng cao ca mt nc trn Tri t. Hnh v ny khng theo ng cc t l. . 3a Hy tm cng Fc ca lc do cht im gn hn tc dng ln Mt 0.4 Trng. 3b Tm cng F f ca lc do cht im xa hn tc dng ln Mt Trng. By gi em c th c tnh mmen lc do hai cht im gy ra. 3c Hy tm ln Mt Trng
c

0.4

ca mmen lc do cht im gn hn tc dng ln 0.4

3d Hy tm ln Mt Trng. 3e

ca mmen lc do cht im xa hn tc dng ln 0.4

Hy tm ln ca mmen lc tng cng gy bi hai cht im. T 1.0 gi thit ro D1 em hy tm biu thc gn ng vi bc thp nht ca i lng ro / D1 . Em c th s dng cng thc (1 x 1. x) a 1 ax nu

3f

Hy tnh gi tr bng s ca mmen lc tng cng . Khi tnh ton, ly 0.5 3 v coi m 3.6 1016 kg (ch rng khi lng ny vo khong 10 8 ln khi lng Tri t).

T nhn xt mmen lc bng tc thay i ca mmen ng lng theo thi gian, hy tm s tng khong cch Tri t - Mt Trng trong mi nm thi im hin nay. lm iu , hy biu din mmen ng lng ca Mt Trng ch theo M M , M E , D1 v G . 3g Hy tm s tng khong cch Tri t - Mt Trng sau mi nm, thi im hin nay. Cui cng, hy c tnh xem di mt ngy tng ln bao nhiu sau mi nm. Tm gim ca E1 sau mi nm v cho bit di mt ngy tng ln 1.0 3h bao nhiu sau mi nm, thi im hin nay. 1.0

4. Nng lng chuyn i u? Khc vi mmen ng lng, l i lng bo ton, nng lng ton phn (nng lng chuyn ng quay v th nng tng tc hp dn) ca h th khng bo ton. Chng ta s xem xt vn ny trong phn sau y.

4a

Hy vit phng trnh cho nng lng ton phn (nng lng chuyn 0.4 ng quay v th nng tng tc hp dn) ca h Tri t - Mt Trng thi im hin nay. Vit phng trnh ny ch theo cc i lng I E , E1 , M M , M E , D1 v G .

4b Hy vit phng trnh tnh bin thin E ca E , theo bin thin 0.4 ca D1 v E1 . Uc tnh gi tr bng s ca E cho mi nm, bng cch dng cc bin thin ca D1 v ca E1 tm c trong cu 3g v 3h. Kim tra thy rng s mt nng lng ph hp vi c tnh ca nng lng tiu tn di dng nhit trong hin tng thy triu do Mt Trng gy ra trn Tri t. Gi thit rng thy triu lm nc dng cao hn trung bnh 0,5m, v c lp nc dy 0,5 m ph trn mt Tri t ( n gin ta gi thit rng ton b mt Tri t u c ph bng nc). Hin tng ny xy ra 2 ln trong mt ngy. Hn na ta gi thit rng 10% nng lng hp dn b tiu hao do tnh nht ca nc khi nc rt xung. Coi khi lng ring ca nc l water 10 3 kg m-3 v gia tc trng trng trn mt t l g 9.8 m s-2. 4c Khi lng nc nm b mt Tri t l bao nhiu? 0.2

4d Nng lng b tiu tn trong mt nm l bao nhiu ? So snh nng lng 0.3 tiu tn trong mt nm vi phn nng lng m h Tri t - Mt Trng mt i trong mt nm, thi im hin nay.

You might also like