36

Chæång 5: BAÍO VÃÛ DOÌNG SO LÃÛCH

I. NGUYÃN TÀÕC LAÌM VIÃÛC:

Baío vãû doìng so lãûch laì loaûi

baío vãû dæûa trãn nguyãn tàõc so
saïnh træûc tiãúp doìng âiãûn åí hai
âáöu pháön tæí âæåüc baío vãû.
Caïc maïy biãún doìng BI âæåüc
âàût åí hai âáöu pháön tæí âæåüc baío vãû
vaì coï tyí säú biãún âäøi nI nhæ nhau
(hçnh 5.1). Quy æåïc hæåïng dæång
cuía táút caí caïc doìng âiãûn theo
chiãöu muîi tãn nhæ trãn så âäö hçnh
4.1, ta coï :
. . .
I R = I IT − I IIT (5.1)
Doìng vaìo råle bàòng hiãûu hçnh
hoüc doìng âiãûn cuía hai BI, chênh vç
váûy baío vãû coï tãn goüi laì baío vãû Hçnh 5.1 : Så âäö nguyãn lê 1 pha cuía baío
doìng so lãûch. vãû doìng so lãûch
a) Trong tçnh traûng laìm viãûc bçnh thæåìng hoàûc khi ngàõn maûch ngoaìi (åí âiãøm
N’): Træåìng håüp lê tæåíng (caïc BI khäng coï sai säú, boí qua doìng dung vaì doìng roì cuía
âæåìng dáy âæåüc baío vãû) thç:
. . . . . . .
I IS = I IIS ⇒ I IT = I IIT ⇒ I R = I IT − I IIT = 0
vaì baío vãû seî khäng taïc âäüng.
b) Khi ngàõn maûch trong (åí âiãøm N”): doìng IIS vaì IIIS khaïc nhau caí trë säú vaì goïc
pha. Khi hæåïng doìng quy æåïc nhæ trãn thç doìng åí chäù hæ hoíng laì:
.
. . . . . . IN
I N = I IS − I IIS ⇒ I R = I IT − I IIT =
nI
Nãúu doìng IR vaìo råle låïn hån doìng khåíi âäüng IKÂR cuía råle, thç råle khåíi âäüng
vaì càõt pháön tæí bë hæ hoíng.
Khi nguäön cung cáúp laì tæì mäüt phêa (IIIS = 0), luïc âoï chè coï doìng IIT, doìng IR =
IIT vaì baío vãû cuîng seî khåíi âäüng nãúu IR > IKÂR.
Nhæ váûy theo nguyãn tàõc taïc âäüng thç baío vãû coï tênh choün loüc tuyãût âäúi vaì
âãø âaím baío tênh choün loüc khäng cáön phäúi håüp vãö thåìi gian. Vuìng taïc âäüng cuía
baío vãû âæåüc giåïi haûn giæîa hai BI âàût åí 2 âáöu pháön tæí âæåüc baío vãû.

II. DOÌNG KHÄNG CÁN BÀÒNG:

Khi khaío saït nguyãn tàõc taïc âäüng cuía baío vãû doìng so lãûch ta âaî giaí thiãút
trong tçnh traûng laìm viãûc bçnh thæåìng hoàûc khi ngàõn maûch ngoaìi, lê tæåíng ta coï IIT
= IIIT. Tuy nhiãn trong thæûc tãú :
. . . . . .
I IT = I' IS − I' Iµ ; I IIT = I' IIS − I' IIµ
 37

Nhæ váûy, doìng trong råle (khi khäng coï ngàõn maûch trong vuìng baío vãû, doìng
trong råle âæåüc goüi laì doìng khäng cán bàòng IKCB) bàòng:
. . . . . .
I R = I KCB = I IT − I IIT = I' IIµ − I' Iµ (5.2)
Ngay caí khi kãút cáúu cuía hai BI giäúng nhau, doìng tæì hoïa I’IIµ vaì I’Iµ cuía chuïng
thæûc tãú laì khäng bàòng nhau. Vç váûy doìng khäng cán bàòng coï mäüt giaï trë nháút âënh
naìo âoï.
Váùn chæa coï nhæîng phæång phaïp
phuì håüp våïi thæûc tãú vaì âuí chênh xaïc âãø
tênh toaïn doìng khäng cán bàòng quaï âäü.
Vç váûy âãø âaïnh giaï âäi khi ngæåìi ta phaíi
sæí duûng nhæîng säú liãûu theo kinh
nghiãûm. Trãn hçnh 5.3b laì quan hãû iKCB
= f(t), khaío saït âäö thë âoï vaì nhæîng säú
liãûu khaïc ngæåìi ta nháûn tháúy ràòng :
• iKCB quaï âäü coï thãø låïn hån
nhiãöu láön trë säú xaïc láûp cuía noï vaì âaût
âãún trë säú tháûm chê låïn hån caí doìng laìm
viãcû cæûc âaûi.
• iKCB âaût âãún trë säú cæûc âaûi
khäng phaíi vaìo thåìi âiãøm âáöu cuía ngàõn Hçnh 5.3 : Âäö thë biãøu diãùn quan
maûch maì håi cháûm hån mäüt êt. hãû theo thåìi gian cuía trë säú tæïc
• trë säú iKCB xaïc láûp sau ngàõn thåìi cuía doìng ngàõn maûch ngoaìi
maûch coï thãø låïn hån ráút nhiãöu so våïi (a) vaì doìng khäng cán bàòng
træåïc ngàõn maûch do aính hæåíng cuía tæì trong maûch råle cuía baío vãû so
dæ trong loîi theïp.thåìi gian täön taûi trë säú lãû ch (b)
iKCB låïn khäng quaï vaìi pháön mæåìi giáy.

III. DOÌNG KHÅÍI ÂÄÜNG VAÌ ÂÄÜ NHAÛY:

III.1. Doìng âiãûn khåíi âäüng:
Âãø âaím baío cho baío vãû so lãûch laìm viãûc âuïng khi ngàõn maûch ngoaìi, doìng
khåíi âäüng cuía råle cáön phaíi chènh âënh traïnh khoíi trë säú tênh toaïn cuía doìng khäng
cán bàòng:
IKÂR ≥ kat.IKCBmaxtt (5.3)
IKCBmaxtt : trë hiãûu duûng cuía doìng khäng cán bàòng cæûc âaûi tênh toaïn tæång æïng
våïi doìng ngàõn maûch ngoaìi cæûc âaûi.
Tæång æïng doìng khåíi âäüng cuía baío vã laì:
IKÂ ≥ kat.IKCBSmaxtt (5.4)
trong âoï IKCBSmaxtt laì doìng khäng cán bàòng phêa så cáúp cuía BI tæång æïng våïi
IKCBmaxtt vaì âæåüc tênh toaïn nhæ sau:
IKCBSmaxtt = fimax.kân.kkck. IN ngmax (5.5)
våïi: fimax - sai säú cæûc âaûi cho pheïp cuía BI, fimax = 10%.
kân - hãû säú âäöng nháút cuía caïc BI, (kân = 0 ÷ 1), kân = 0 khi caïc BI hoaìn toaìn
giäúng nhau vaì doìng âiãûn qua cuäün så cáúp cuía chuïng bàòng nhau, kân = 1 khi caïc BI
khaïc nhau nhiãöu nháút, mäüt BI laìm viãûc khäng coï sai säú (hoàûc sai säú ráút beï) coìn BI
kia coï sai säú cæûc âaûi.
 38

kkck - hãû säú kãø âãún thaình pháön khäng chu kyì trong doìng âiãûn ngàõn maûch.
IN ngmax - thaình pháön chu kyì cuía doìng âiãûn ngàõn maûch ngoaìi låïn nháút.

III.2. Âäü nhaûy:

Âäü nhaûy cuía baío vãû âæåüc âaïnh giaï thäng qua hãû säú âäü nhaûy:
I N min
Kn = (5.6)
I KÂ
INmin : doìng nhoí nháút coï thãø coï taûi chäù ngàõn maûch khi ngàõn maûch træûc tiãúp
trong vuìng baío vãû.
Yãu cáöu âäü nhaûy cuía baío vãû doìng so lãûch Kn ≥ 2

IV. CAÏC BIÃÛN PHAÏP NÁNG CAO ÂÄÜ NHAÛY:

• Cho baío vãû laìm viãûc våïi thåìi gian

khoaíng 0,3 âãún 0,5 sec âãø traïnh khoíi nhæîng
trë säú quaï âäü låïn cuía doìng khäng cán bàòng.
• Näúi näúi tiãúp våïi cuäün dáy råle mäüt
âiãûn tråí phuû (hçnh 5.4). Tàng âiãûn tråí maûch
so lãûch seî laìm giaím tháúp doìng khäng cán
bàòng cuîng nhæ doìng ngàõn maûch thæï cáúp (khi
hæ hoíng trong vuìng baío vãû). Tuy nhiãnmæïc
âäü giaím tháúp naìy khäng nhæ nhau do tênh
cháút khaïc nhau cuía doìng khäng cán bàòng
quaï âäü vaì cuía doìng ngàõn maûch. Mæïc âäü giaím
doìng khäng cán bàòng nhiãöu hån do trong noï
coï chæïa thaình pháön khäng chu kyì nhiãöu hån.
Do så âäö ráút âån giaín nãn biãûn phaïp naìy
âæåüc sæí duûng âãø thæûc hiãûn baío vãû cho mäüt
säú pháön tæí trong hãû thäúng âiãûn.
• Näúi råle qua maïy biãún doìng baîo hoìa
trung gian (BIG). Hçnh 5.4 : Baío vãû doìng so lãûch
• Duìng råle coï haîm. duìng âiãûn tråí phuû trong maûch
råle

V. BAÍO VÃÛ SO LÃÛCH DUÌNG RÅLE NÄÚI QUA BIG:

Så âäö nguyãn lê cuía baío vãû coï råle näúi qua BIG trãn hçnh 5.5a. Hoaût âäüng
cuía så âäö dæûa trãn cå såí laì trong doìng khäng cán bàòng quaï âäü khi ngàõn maûch
ngoaìi (hçnh 5.3) thæåìng coï chæïa thaình pháön khäng chu kyì âaïng kãø laìm dëch
chuyãøn âäö thë biãøu diãùn trë tæïc thåìi cuía doìng iKCB vãö 1 phêa cuía truûc thåìi gian.
Thäng säú cuía BI baîo hoìa âæåüc læûa choün thãú naìo âãø noï biãún âäøi ráút keïm
thaình pháön khäng chu kyì chæïa trong iKCB âi qua cuäün så cuía noï. Duìng så âäö thay
thãú cuía BI âãø phán têch, coï thãø tháúy ràòng pháön låïn thaình pháön khäng chu kyì âi
qua nhaïnh tæì hoïa laìm baîo hoìa maûch tæì (giaím Zµ). Trong âiãöu kiãûn âoï thaình pháön
chu kyì cuía iKCB chuí yãúu kheïp maûch qua nhaïnh tæì hoïa maì khäng âi vaìo råle.
Âiãöu kiãûn laìm viãûc cuía BIG ráút phæïc taûp båíi vç quan hãû phi tuyãún khi biãún âäøi
qua BI chênh xãúp chäöng våïi quan hãû phi tuyãún khi biãún âäøi iKCB qua BIG. Pháön tiãúp
 39

theo ta seî khaío saït âäö thë voìng tæì trãù cuía BIG vaì sæû thay âäøi trë tæïc thåìi cuía doìng
theo thåìi gian (hçnh 5.5).

a) b) c)

Hçnh 5.5 : Baío vãû doìng so lãûch duìng råle näúi qua BI baîo hoìa trung gian
a) så âäö nguyãn lê cuía baío vãû
b) hoaût âäüng cuía så âäö khi ngàõn maûch trong vuìng baío vãû
c) hoaût âäüng cuía så âäö khi ngàõn maûch ngoaìi

VI. BAÍO VÃÛ DUÌNG RÅLE SO LÃÛCH COÏ HAÎM:

Doìng so lãûch thæï hay coìn goüi laì doìng laìm viãûc bàòng hiãûu caïc doìng thæï ILV =
ISLT = IIT - IIIT vaì doìng haîm bàòng 1/2 täøng doìng thæï IH = 0,5*(IIT + IIIT). Khi ngàõn maûch
ngoaìi, trë tuyãût âäúi cuía hiãûu doìng luän luän nhoí hån 1/2 täøng doìng thæï, tæïc laì:
. . . .
I IT − I IIT < 0,5 I IT + I IIT

hay : ILV < IH (5.7)

Khi ngàõn maûch trong, trë tuyãût âäúi cuía hiãûu coï thãø xem laì låïn hån 1/2 täøng:
. . . .
I IT − I IIT > 0,5 I IT + I IIT

hay : ILV > IH (5.8)

Khi ngàõn maûch trong vaì coï nguäön cung cáúp chè tæì mäüt phêa thç IIIT = 0 ; ILV =
IIT ; IH = 0,5IIT.
Biãøu thæïc (5.7) vaì (5.8) coï thãø âæåüc coi laì cå såí âãø thæûc hiãûn råle coï haîm.
Caïc råle naìy dæûa vaìo viãûc so saïnh 2 âaûi læåüng:
. . . .
I IT − I IIT vaì 0,5 I IT + I IIT

Så âäö näúi BI våïi råle nhæ hçnh 5.7b qua BIG coï tè säú biãún âäøi nI = 1, cuäün så
cuía BIG chia thaình 2 pháön bàòng nhau, cuäün thæï coï doìng haîm âæa vaìo bäü pháûn
haîm cuía råle; doìng so lãûch cung cáúp cho bäü pháûn laìm viãûc cuía råle âæåüc láúy tæì
âiãøm giæîa cuía cuäün så BIG.
 40

Hçnh 5.7 : Baío vãû doìng so lãûch coï haîm

a) Âäö thë veïc tå doìng thæï trong maûch baío vãû
b) Så âäö nguyãn lê mäüt pha cuía baío vãû

VII. ÂAÏNH GIAÏ BAÍO VÃÛÛ SO LÃÛCH DOÜC:

VII.1. Tênh choün loüc:
Theo nguyãn tàõc taïc âäüng, baío vãû coï tênh choün loüc tuyãût âäúi. Khi trong hãû
thäúng âiãûn coï dao âäüng hoàûc xaíy ra tçnh traûng khäng âäöng bäü, doìng åí 2 âáöu pháön
tæí âæåüc baío vãû luän bàòng nhau vaì khäng laìm cho baío vãû taïc âäüng máút choün loüc.
VII.2. Taïc âäüng nhanh:
Do baío vãû coï tênh choün loüc tuyãût âäúi nãn khäng yãu cáöu phaíi phäúi håüp vãö
thåìi gian våïi baío vãû caïc pháön tæí kãö. Baío vãû coï thãø âæåüc thæûc hiãûn âãø taïc âäüng
khäng thåìi gian.
VII.3. Âäü nhaûy:
Baío vãû coï âäü nhaûy tæång âäúi cao do doìng khåíi âäüng coï thãø choün nhoí hån
doìng laìm viãûc cuía âæåìng dáy.
VII.4. Tênh âaím baío:
Så âäö pháön råle cuía baío vãû khäng phæïc taûp làõm vaì laìm viãûc khaï âaím baío.

Nhæåüc âiãøm chuí yãúu cuía baío vãû laì coï dáy dáùn phuû . Khi âæït dáy dáùn phuû coï
thãø laìm keïo daìi thåìi gian ngæìng hoaût âäüng cuía baío vãû, hoàûc baío vãû coï thãø taïc
âäüng khäng âuïng (nãúu bäü pháûn kiãøm tra âæït maûch thæï khäng laìm viãûc).
Giaï thaình cuía baío vãû âæåüc quyãút âënh båíi giaï thaình cuía dáy dáùn phuû vaì chi
phê làõp âàût chuïng, do váûy âæåìng dáy daìi giaï thaình seî ráút cao.
Tæì nhæîng phán têch trãn cho tháúy chè nãn âàût baío vãû so lãûch doüc cho nhæîng
âæåìng dáy coï chiãöu daìi khäng låïn chuí yãúu laì trong maûng ≥ 110kV khi khäng thãø
aïp duûng caïc baío vãû khaïc âån giaín vaì tin cáûy hån. Luïc áúy nãn duìng chung caïp laìm
dáy dáùn phuû cuía baío vãû, âäöng thåìi âãø thæûc hiãûn âiãöu khiãøn xa, âo læåìng xa, thäng
tin liãn laûc...
Baío vãû so lãûch doüc âæåüc aïp duûng räüng raîi âãø baío vãû cho maïy phaït, maïy biãún
aïp, thanh goïp, ... do khäng gàûp phaíi nhæîng khoï khàn vãö dáy dáùn phuû.
 41

VIII. BAÍO VÃÛ SO LÃÛCH NGANG COÏ HÆÅÏNG:

Nguyãn tàõc taïc âäüng baío vãû so lãûch ngang dæûa vaìo viãûc so saïnh doìng trãn
2 âæåìng dáy song song, trong chãú âäü laìm viãûc bçnh thæåìng hoàûc khi ngàõn maûch
ngoaìi caïc doìng naìy coï trë säú bàòng nhau vaì cuìng hæåïng, coìn khi phaït sinh hæ hoíng
trãn mäüt âæåìng dáy thç chuïng seî khaïc nhau.
Baío vãû âæåüc duìng cho 2 âæåìng dáy song song näúi vaìo thanh goïp qua maïy
càõt riãng. Khi hæ hoíng trãn mäüt âæåìng dáy, baío vãû cáön phaíi càõt chè âæåìng dáy âoï
vaì giæî nguyãn âæåìng dáy khäng hæ hoíng laûi laìm viãûc. Muäún váûy baío vãû phaíi âæåüc
âàût åí caí 2 âáöu âæåìng dáy vaì coï thãm bäü pháûn âënh hæåïng cäng suáút âãø xaïc âënh
âæåìng dáy bë hæ hoíng.
Så âäö nguyãn lê 1 pha cuía baío vãû trãn hçnh 5.9. Caïc maïy biãún doìng âàût trãn
2 âæåìng dáy coï tyí säú biãún âäøi nI nhæ nhau, cuäün thæï cuía chuïng näúi våïi nhau thãú
naìo âãø nháûn âæåüc hiãûu caïc doìng pha cuìng tãn. Råle doìng 5RI laìm nhiãûm vuû cuía
bäü pháûn khåíi âäüng, råle 6RW taïc âäüng 2 phêa laì bäü pháûn âënh hæåïng cäng suáút.
Khi chiãöu doìng âiãûn quy æåïc nhæ trãn hçnh 5.9, ta coï doìng âæa vaìo caïc råle naìy laì
IR = IIT - IIIT .
Aïp âæa vaìo 6RW âæåüc láúy tæì BU näúi vaìo thanh goïp traûm. Råle 6RW seî taïc
âäüng âi càõt âæåìng dáy coï cäng suáút ngàõn maûch hæåïng tæì thanh goïp vaìo âæåìng
dáy vaì khi åí caí 2 âæåìng dáy âãöu coï cäng suáút ngàõn maûch hæåïng tæì thanh goïp vaìo
âæåìng dáy thç 6RW seî taïc âäüng vãö phêa âæåìng dáy coï cäng suáút låïn hån.
Trong chãú âäü laìm viãûc bçnh thæåìng hoàûc khi ngàõn maûch ngoaìi, doìng IIT , IIIT
bàòng nhau vaì truìng pha. Doìng vaìo råle IR = IIT - IIIT gáön bàòng 0 (IR = IKCB), nhoí hån
doìng khåíi âäüng IKÂR cuía bäü pháûn khåíi âäüng 5RI vaì baío vãû seî khäng taïc âäüng.

Hçnh 5.9 : Baío vãû so lãûch ngang coï hæåïng duìng cho 2 âæåìng dáy song song

Khi ngàõn maûch trãn âæåìng dáy I åí âiãøm N’ (hçnh 5.9), doìng II > III . Vãö phêa
traûm A coï IR = IIT - IIIT ; coìn phêa traûm B coï IR = 2IIIT. Råle 5RI åí caí 2 phêa âãöu khåíi
âäüng. Cäng suáút ngàõn maûch trãn âæåìng dáy I phêa A låïn hån trãn âæåìng dáy II; do
váûy 6’RW khåíi âäüng vãö phêa âæåìng dáy I vaì baío vãû càõt maïy càõt 1’MC. Vãö phêa traûm
B, cäng suáút ngàõn maûch trãn âæåìng dáy I coï dáúu dæång (hæåïng tæì thanh goïp vaìo
 42

âæåìng dáy), coìn trãn âæåìng dáy II - ám. Do âoï 6”RW cuîng khåíi âäüng vãö phêa
âæåìng dáy I vaì càõt maïy càõt 1”MC. Nhæ váûy baío vãû âaím baío càõt 2 phêa cuía âæåìng
dáy hæ hoíng I.
Khi ngàõn maûch trãn âæåìng dáy åí gáön thanh goïp (âiãøm N”), doìng vaìo råle
phêa traûm B laì IR ≈ 0 vaì luïc âáöu noï khäng khåíi âäüng. Tuy nhiãn baío vãû phêa traûm A
taïc âäüng do doìng vaìo råle khaï låïn. Sau khi càõt maïy càõt 2’MC, phán bäú doìng trãn
âæåìng dáy coï thay âäøi vaì chè âãún luïc naìy baío vãû phêa traûm B måïi taïc âäüng càõt
2”MC. Hiãûn tæåüng khåíi âäüng khäng âäöng thåìi væìa nãu laì khäng mong muäún vç laìm
tàng thåìi gian loaûi træì hæ hoíng ra khoíi maûng âiãûn.
Nguäön thao taïc âæåüc âæa vaìo baío vãû qua caïc tiãúp âiãøm phuû cuía 1MC vaì
2MC. Khi càõt mäüt maïy càõt thç tiãúp âiãøm phuû cuía noï måí vaì taïch baío vãû ra. Cáön
thæûc hiãûn nhæ váûy vç 2 lê do sau:
• Sau khi càõt 1 âæåìng dáy baío vãû tråí thaình baío vãû doìng cæûc âaûi khäng thåìi
gian. Nãúu khäng taïch baío vãû ra, noï coï thãø càõt khäng âuïng âæåìng dáy coìn laûi khi
xaíy ra ngàõn maûch ngoaìi.
• Baío vãû coï thãø càõt âæåìng dáy bë hæ hoíng khäng âäöng thåìi. Khi ngàõn maûch
taûi âiãøm N”, maïy càõt 2’MC càõt træåïc, sau âoï toaìn bäü doìng hæ hoíng seî âi âãún chäù
ngàõn maûch qua âæåìng dáy I. Nãúu khäng taïch baío vãû phêa traûm A ra, noï coï thãø càõt
khäng âuïng 1’MC cuía âæåìng dáy I khäng hæ hoíng.