Phn th hai HC THUYT KINH T CA CH NGHA MC-LNIN V PHNG THC SN XUT T BN CH NGHA

1/47

Chng 4 HC THUYT GI TR
2/47

NI DUNG 1. IU KIN RA I, C TRNG V U TH CA SN XUT HNG HO 2. HNG HO 3. TIN T 4. QUY LUT GI TR

3/47

I. IU KIN RA I, C TRNG V U TH CA SN XUT HNG HO

4/47

1. iu kin ra i, tn ti ca sn xut hng ho a. Khi nim - Kinh t t nhin: L mt hnh thc t chc kinh t m mc ch ca nhng ngi sn xut ra sn phm l tiu dng (cho chnh h, gia nh, b tc).

5/47

- Kinh t hng ha: L mt hnh thc t chc kinh t m mc ch ca nhng ngi sn xut ra sn phm l trao i, bn.

b. iu kin ra i ca sn xut hng ha S ra i ca sn xut hng ha do hai iu kin sau quyt nh * C s phn cng lao ng x hi - Phn cng lao ng XH: l s chuyn mn ha v SX, lm cho nn SX XH phn thnh nhiu ngnh, nhiu ngh khc nhau. - Phn cng lao ng x hi l c s ca sn xut v trao i hng ha v do phn cng lao ng nn mi ngi ch sn xut mt hoc mt vi sn phm nhng nhu cu cn nhiu th dn n mu thun: va tha va thiu ny sinh quan h trao i sn phm cho nhau.
7/47

- Cc loi phn cng lao ng: + Phn cng chung: hnh thnh ngnh kinh t ln. + Phn cng c th: ngnh ln li chia thnh ngnh nh. + Phn cng lao ng c bit l phn cng trong ni b cng xng (khng c coi l c s ca sn xut hng ha).

8/47

* C s tch bit tng i v mt kinh t gia nhng ngi sn xut. - S tch bit v kinh t lm cho nhng ngi sn xut tr thnh nhng ch th sn xut c lp, do sn phm lm ra thuc quyn s hu hoc do h chi phi. - Nguyn nhn dn n c lp v kinh t: + Ch chim hu t nhn v TLSX. + C nhiu hnh thc s hu v TLSX. + S tch ri gia quyn s hu v quyn s dng.

9/47

- S tch bit v kinh t lm cho trao i mang hnh thc l trao i hng ha. - y l hai iu kin cn v cho SX hng ho ra i v tn ti, nu thiu mt trong hai iu kin s khng c SX v trao i hng ho.

10

2. c trng v u th ca sn xut hng ho Th nht: Khai thc c nhng li th v t nhin, x hi, k thut ca tng ngi, tng c s cng nh tng vng, tng a phng. Th hai: To iu kin thun li cho vic ng dng nhng thnh tu khoa hc - k thut vo sn xut..., thc y sn xut pht trin. Th ba: Buc nhng ngi sn xut hng ho phi lun lun nng ng, nhy bn. Th t: Lm cho giao lu kinh t vn ha gia cc a phng, cc ngnh ngy cng pht trin. Th nm, xa b tnh bo th tr tr ca kinh t t nhin.
11/47

II. HNG HO

12/47

1. Hng ho - hai thuc tnh ca hng ha a. Khi nim: hng ha l sn phm ca lao ng, tha mn mt nhu cu no ca con ngi, thng qua trao i, mua bn. - Hng ha c phn thnh hai loi: + Hng ha hu hnh: lng thc, qun o, t liu sn xut... + Hng ha v hnh (hng ha dch v): dch v vn ti, dch v cha bnh...

13/47

b. Hai thuc tnh ca hng ha * Gi tr s dng: l cng dng ca hng ha nhm tha mn mt nhu cu no ca con ngi - Nhu cu tiu dng sn xut. - Nhu cu tiu dng c nhn. Vt cht Tinh thn vn ha + Pht hin ra gi tr s dng l do tin b KHKT, v s pht trin ca LLSX ni chung. + GTSD l phm tr vnh vin. + GTSD l ni dng vt cht ca ca ci. + GTSD l thuc tnh t nhin ca hng ha.
14/47

* Gi tr (gi tr trao i) ca hng ho: - Gi tr trao i: L mt quan h v s lng, th hin t l trao i gia hng ha ny vi hng ha khc + VD: 2 m vi = 10 kg thc Hai hng ha so snh c vi nhau th bn thn 2 hng ha phi c mt ci chung ging nhau. Nu ta gt b GTSD ca hng ha i, mi hng ha u l SP ca L. Chnh lao ng l c s ca trao i v to thnh gi tr hng ha. Vy thc cht ca trao i sn phm l trao i lao ng.

15/47

- Gi tr: ca hng ha l lao ng x hi ca ngi SX hng ho kt tinh trong hng ha (y l cht, thc th ca gi tr). * Gi tr l phm tr lch s ch tn ti trong sn xut hng ha. * Gi tr phn nh quan h gia ngi sn xut hng ha. * Gi tr l thuc tnh x hi ca hng ha.

16

c. Mi quan h gia hai thuc tnh Hai thuc tnh ca hng ha c mi quan h vi nhau va thng nht va mu thun nhau: - Thng nht: l hng ha phi c hai thuc tnh, nu thiu mt trong hai thuc tnh khng phi l hng ha. - Mu thun gia hai thuc tnh th hin: * Vi t cch l GTSD cc hng ha khng ng nht v cht. * Vi t cch l GT cc hng ha ng nht v cht u l lao ng c vt ha. * Qu trnh thc hin gi tr v gi tr s dng l hai qu trnh khc nhau v thi gian v khng gian, do nu gi tr hng ha khng c thc hin s dn n khng hong sn xut tha. 17/47

2. Tnh cht hai mt ca lao ng sn xut hng ho a. Lao ng c th: l lao ng c ch di mt hnh thc c th ca mt ngh nghip chuyn mn nht nh: Mi lao ng c th c mc ch ring, phng php, cng c lao ng, i tng lao ng v kt qu lao ng ring. V d: lao ng ca ngi th mc v ca ngi th may c mc ch khc nhau, i tng, phng php, cng c v kt qu sn xut khc nhau.
18/47

+ Lao ng c th l c s ca phn cng lao ng x hi. KHKT cng pht trin cc hnh thc lao ng c th cng a dng, phong ph. + Mi lao ng c th to ra mt gi tr s dng nht nh. + Lao ng c th l phm tr vnh vin (x hi cng pht trin cc hnh thc ca lao ng c th c th thay i).

19

b. Lao ng tru tng: L lao ng ca ngi sn xut hng ha gt b hnh thc biu hin c th ca n quy v ci chung ng nht, l s tiu ph sc lao ng, tiu hao sc c bp, thn kinh ca con ngi. - Lao ng tru tng to ra gi tr hng ha. - Lao ng tru tng l phm tr lch s, ch c sn xut sn phm bn th lao ng sn xut hng ha mi c tnh cht l lao ng tru tng. - Lao ng tru tng l lao ng ng nht v ging nhau v cht.
20/47

c. Mu thun c bn ca nn sn xut hng ha Trong nn sn xut hng ha: - Lao ng c th biu hin thnh lao ng t nhn. - Lao ng tru tng biu hin thnh lao ng x hi. - Mu thun c bn ca nn sn xut hng ha l: mu thun gia lao ng t nhn v lao ng x hi.

21/47

- Biu hin: Sn phm do ngi sn xut nh to ra c th khng ph hp vi nhu cu x hi Hao ph lao ng c bit ca ngi sn xut c th cao hn hay thp hn hao ph lao ng m x hi chp nhn. Mu thun gia lao ng t nhn v lao ng x hi cha ng kh nng sn xut tha.

22

3. Lng gi tr ca hng ha a. S lng gi tr hng ha - Lng gi tr hng ha khng o bng thi gian lao ng c bit m do bng thi gian lao ng x hi cn thit. - Thi gian lao ng x hi cn thit: l thi gian cn thit sn xut hng ho, vi trnh thnh tho trung bnh, cng trung bnh, trong nhng iu kin bnh thng so vi hon cnh XH nht nh. - Thng thng thi gian lao ng x hi cn thit l thi gian lao ng c bit ca nhng ngi cung cp i b phn lng hng ha y trn th trng.
23/47

b. Nhng yu t nh hng n gi tr ca mt n v hng ho + Nng sut lao ng: l nng lc SX ca lao ng c tnh bng: S lng sn phm SX ra trong 1 n v thi gian. S lng lao ng hao ph SX ra 1 n v sn phm. + Tng NSL: Tng hiu qu, hay hiu sut ca lao ng. Khi NSL tng: * S lng sn phm SX ra trong 1n v thi gian tng. * S lng lao ng hao ph SX ra 1 n v sn phm gim. 24/47

- Cc nhn t nh hng n NSL: + Trnh kho lo (thnh tho) trung bnh ca ngi lao ng. + Mc pht trin ca khoa hc - k thut, cng ngh v mc ng dng nhng thnh tu vo sn xut. + Trnh t chc qun l. + Quy m v hiu sut ca t liu sn xut. + Cc iu kin t nhin. - NSL tng ln, gi tr mt n v sn phm gim.

25/47

* Cng lao ng: Ni ln mc khn trng nng nhc ca ngi lao ng trong mt n v thi gian. Cng lao ng c o bng s tiu hao lao ng trong 1 n v thi gian v thng c tnh bng s calo hao ph trong 1 n v thi gian. - Tng cng lao ng: l tng s hao ph lao ng trong 1 thi gian lao ng nht nh. - Cng lao ng tng gi tr mt n v sn phm khng i. - Cng lao ng ph thuc vo: + Trnh t chc qun l. + Quy m v hiu sut ca t liu sn xut. + Th cht, tinh thn ca ngi lao ng. 26/47

* Lao ng gin n v lao ng phc tp + Lao ng gin n: l lao ng khng qua hun luyn, o to, lao ng khng thnh tho. + Lao ng phc tp: l lao ng phi qua hun luyn o to, lao ng thnh tho. Khi em trao i trn th trng ngi ta ly lao ng gin n lm n v v quy mi lao ng thnh lao ng gin n, vi ngha lao ng phc tp l bi s ca lao ng gin n. Trong cng mt thi gian, lao ng phc tp to ra nhiu gi tr hn lao ng gin n.
27/47

* C cu lng gi tr hng ha sn xut ra hng ha cn phi chi ph lao ng bao gm lao ng qu kh tn ti trong cc yu t nh t liu sn xut v lao ng sng hao ph trong qu trnh ch bin t liu sn xut thnh sn phm hng ha mi. V vy, c cu lng gi tr hng ha bao gm hai b phn: b phn gi tr c v b phn gi tr mi.

28/47

III. TIN T

29/47

1. Ngun gc v bn cht ca tin t a. Hnh thi gin n hay ngu nhin ca gi tr V d: 20 vung vi = 1 ci o hoc hng ha A = 5 hng ha B - Gi tr ca hng ha A c biu hin gi tr s dng ca hng ha B, cn hng ha B dng lm hnh thi biu hin gi tr ca hng ha A. Hng ha A vo hnh thi gi tr tng i. - Hng ha B: m gi tr s dng ca n biu hin gi tr ca hng ha khc (A) th vo hnh thi ngang gi.
30/47

- Hnh thi gin n hay ngu nhin l mm mng phi thai ca hnh thi tin; - Hng ha ng vai tr vt ngang gi l hnh thi phi thai ca tin t. - Hnh thi gin n xut hin vo cui x hi cng sn nguyn thy. Trao i mang tnh ngu nhin v trc tip.

31

b. Hnh thi y hay m rng ca gi tr

Th d: = = = = 1 ci o 10 u ch 40 u c ph 0,2 gam vng

20 vung vi

y gi tr ca 1 hng ha c biu hin gi tr s dng ca nhiu hng ha ng vai tr vt ngang gi chung. T l trao i c nh hn, tuy vy vn l trao i trc tip hng ly hng.

32/47

c. Hnh thi chung ca gi tr 1 ci o = 10 u ch = 20 vung vi 40 u c ph = 0,2 gam vng = y gi tr ca mi hng ha u c biu hin GTSD ca mt hng ha ng vai tr lm vt ngang gi chung.

33/47

d. Hnh thi tin Khi sn xut v trao i hng ha pht trin cao hn, c bit l khi n c m rng gia cc vng i hi phi c mt vt ngang gi chung thng nht th vt ngang gi chung c c nh mt hng ha c bit, khi xut hin hnh thi tin. 1 ci o = 10 u ch = 0,2 gam vng 40 u c ph = 20 vung vi = y, gi tr ca tt c mi hng ho u c biu hin gi tr s dng ca mt hng ho ng vai tr tin t. 34/47

- Khi bc v vng cng lm chc nng tin t th ch tin t gi l ch song bn v. - Khi ch cn vng c chim v tr tin t th ch tin t c gi l ch bn v vng. Ti sao vng v bc, c bit l vng c c vai tr tin t nh vy? + Th nht, n cng l mt hng ho, c th mang trao i vi cc hng ho khc. + Th hai, n c nhng u th (t thuc tnh t nhin) nh: thun nht, d chia nh, khng mn g...

35/47

Kt lun: - Ngun gc ca tin:Tin ra i trong qu trnh pht trin lu di ca sn xut v trao i hng ha. - Bn cht ca tin: l mt hng ha c bit, ng vai tr vt ngang gi chung, l s th hin chung ca gi tr v th hin mi quan h gia nhng ngi sn xut hng ha.

36/47

2. Cc chc nng ca tin a. Thc o gi tr - Tin dng o lng v biu hin gi tr ca cc hng ho khc. - thc hin c chc nng ny c th ch cn mt lng tin tng tng, khng cn thit phi c tin mt. - Gi tr hng ha biu hin bng tin gi l gi c hng ha. - n v o lng tin t v cc phn chia nh ca n gi l tiu chun gi c.

37/47

b. Phng tin lu thng - Tin lm mi gii trong trao i hng ho + Khi tin cha xut hin: trao i trc tip HH + Khi tin xut hin: qu trnh trao i c tin lm trung gian HTH - Khi tin lm phng tin lu thng i hi phi c tin mt trn thc t (vng thoi, bc nn, tin c, tin giy, tin tn dng...) . - Cc loi tin: + Vi chc nng l phng tin lu thng, lc u tin xut hin trc tip di hnh thc vng thoi, bc nn.
38/47

+ Tin c: l khi kim loi c c hnh thc, trng lng v gi tr nht nh v c dng lm phng tin lu thng. + Tin giy: l du hiu ca tin t buc phi tha nhn v do nh nc pht hnh ra. Tin l hnh thc biu hin gi tr hng ha, phc v cho s vn ng ca hng ha. Lu thng hng ha v lu thng tin t l hai mt ca qu trnh thng nht vi nhau. Lu thng tin t xut hin v da trn c s ca lu thng hng ha.

39/47

c. Phng tin ct gi - Tin c rt khi lu thng v ct gi li khi cn th em ra mua hng. - Cc hnh thc ct tr: + Ct giu. + Gi ngn hng. - Ch c tin vng, tin bc, cc ca ci bng vng bc c gi tr mi thc hin c chc nng ny.

40/47

d. Phng tin thanh ton - Kinh t hng ho pht trin n mt trnh no tt yu s ny sinh vic mua bn chu: - Tin lm chc nng phng tin thanh ton tc n c dng chi tr sau khi cng vic hon thnh nh: + tr tin mua hng chu; + tr n; + np thu...

41/47

- Khi tin lm chc nng phng tin thanh ton xut hin mt loi tin mi: tin tn dng, hnh thc ch yu ca tin tn dng l giy bc ngn hng. Tin tn dng pht hnh t chc nng phng tin thanh ton ca tin. Mt khc tin tn dng pht trin th chc nng phng tin thanh ton ca tin cng m rng v cc hnh thc ca tin cng pht trin. V d hin nay trn th gii xut hin tin in t...

42/47

. Tin t th gii Khi trao i hng ha m rng ra bn ngoi bin gii quc gia v hnh thnh quan h bun bn gia cc nc th chc nng tin t th gii ra i. -Thc hin chc nng ny tin lm nhim v: + phng tin lu thng, mua bn hng ha; + phng tin thanh ton quc t v cc hot ng ngoi thng, tn dng, ti chnh; + di chuyn ca ci t nc ny sang nc khc. - Lm chc nng tin t th gii th phi l tin vng hoc tin tn dng c cng nhn l phng tin thanh ton quc t.
43/47

IV. QUY LUT GI TR

44/47

1. Ni dung ca quy lut gi tr - Sn xut v trao i hng ho phi da trn c s gi tr ca n, tc trn c s hao ph lao ng x hi cn thit. C th: + Trong sn xut: * Khi lng sn phm m nhng ngi SX to ra phi ph hp nhu cu c kh nng thanh ton ca XH. * Hao ph lao ng c bit ph hp vi hao ph lao ng x hi cn thit. + Cn trong trao i: phi thc hin theo nguyn tc ngang gi: hai hng ha trao i vi nhau khi cng kt tinh mt lng lao ng nh nhau, hoc trao i, mua bn hng ha phi thc hin theo nguyn tc gi c ph hp vi gi tr. 45/47

2. Tc ng ca quy lut gi tr - iu tit sn xut v lu thng hng ho. + iu tit SX: phn phi TLSX v SL vo cc ngnh, vng khc nhau. Quy lut gi tr iu tit mt cch t pht thng qua s ln xung ca gi c. + iu tit lu thng: phn phi ngun hng ho t ni c gi c thp n ni c gi c cao. - Kch thch ci tin k thut, hp l ho sn xut, tng nng sut lao ng, h gi thnh sn phm.

46/47

Ngi SX no c: hao ph lao ng c bit nh hn hao ph lao ng x hi cn thit s tr nn GIU mun vy phi ci tin k thut, ci tin t chc, qun l SX, thc y LLSX ca XH pht trin. - Phn ho nhng ngi sn xut hng ho thnh ngi giu, ngi ngho. + Ngi no c gi tr c bit nh hn gi tr x hi thu c nhiu li tr ln giu c. + Ngi no c gi tr c bit ln hn gi tr x hi s ri vo tnh trng thua l tr ln ngho kh.
47/47