1

Ch ng m t - Nh ng v n cn b n v qu n tr
2
I. KHI QUT CHUNG V QU N TR
1.Qu n tr
a, T ch c
Mi tr ng ho t ng c a nh qu n tr l cc t ch c. M t t ch c l m t s
s p x p c h th ng nh ng ng i ph i h p ho t ng v i nhau t m c tiu c
th . M t n v kinh doanh l m t t ch c, cc b nh vi n, tr ng h c, b o tng,
cu l c b , c a hi u, cng vin gi i tr ngoi tr i, nh hng, ban nh c, nhm c ng
ng, c quan cng quy n,... c ng l cc t ch c. Cc t ch c c th c quy m
l n hay nh , ho t ng nh m m c ch sinh l i hay phi l i nhu n, cung c p s n
ph m hay dch v ho c c hai, m t s ang c qu n tr t t, m t s ang n l c
duy tr s t n t i pht tri n...
Trn c s , m t t ch c c cc c i m chung u bao g m nhi u ng i nhm
g p l i v i nhau theo cch th c no (c m t c u trc, h th ng r rng) v cng
n l c t c nh ng m c tiu m t ng c nhn ring l n c ho t ng
khng th hon thnh c.
M c tiu l k t qu trong t ng lai m t ch c mong mu n t c, l nh ng i u
t ch c cam k t t c n. Nh ng khng c m c tiu no c th t c n u
khng c con ng i, con ng i l c tr ng th hai c a t ch c a ra cc m c
tiu v th c hi n hng lo t cc hng ng th c hi n cc m c tiu . c i m
th ba l t t c cc t ch c u xy d ng cho mnh m t c u trc, m t h th ng m
trn c s m i ng i c th ph i h p ho t ng v i nhau nh m t c nh ng
m c tiu nh.
b, Khi ni m qu n tr
Qu n tr l ph m tr r t kh nh ngha. T qu n tr - Management c ngu n g c t
ti ng La tinh Manus c ngha l bn tay. Th hi n vi c t o ra s ki n thay v s
vi c t x y ra m t cch b c pht. Qu n tr xu t hi n t th i xa x a, nh ng khoa
h c qu n tr th cn r t m i m . T khi xu t hi n loi ng i v con ng i bi t quy
qu n bn nhau xu t hi n ho t ng qu n tr. Lc n ch y u g n v i ho t
ng trong gia nh, b l c, nh th , qun i v nh n c. Trong gia nh ng ch
(ho c b ch ) s n m quy n l c trong tay, b l c c t tr ng, nh n c c c
vua,...
Chng ta quay v n n vn minh Ai C p c i, m t trong nh ng n n vn minh khai
sng c a nhn lo i. N i m m i ng i ph i ng u v i n n n c l dng ln
hng nm c a sng Nile t hnh thnh b my quan liu r t tinh vi chuyn i u
hnh vi c t i tiu v cng vi c qu c gia.
R i s xu t hi n nhi u nh tri t h c Hy L p c i nh Socrates: "xy d ng vi c
qu n tr p d ng cho cng vi c chung v cng vi c c nhn", Aristotle: "Ph ng
php nghin c u khoa h c". n nm 325 SCN khi gim m c nh th La M c
b nhi m gi ch c Gio hong xu t hi n th y tng dng thnh Francise l Luca
Pacioli in v m t b n k ton kp. Tc ph m c a ng c xem l h th ng
u tin cung c p thng tin v qu n l.
3
n nay, khi th ng m i pht tri n cng v i cch m ng cng nghi p, bng n
thng tin, s h i nh p v k t n i ton c u cc t ch c ph i tm cch s ng st v
pht tri n th qu n tr tr thnh ho t ng thi t y u.
Qu n tr tr thnh ngnh khoa h c m i m , c r t nhi u khi ni m khc nhau v
qu n tr.
Theo Mary Parker Follett thu c L thuy t hnh vi (Behaviourism) l i nh ngha:
"Qu n tr l vi c hon thnh cng vi c thng qua ng i khc".
Koontf v O' Donnell trong gio trnh "Nh ng i u c t y u c a qu n l" nh
ngha: "C l khng c lnh v c ho t ng no c a con ng i quan tr ng h n l cng
vi c qu n l, b i v m i nh qu n tr m i c p v trong m i c s u c m t nhi m
v c b n l thi t k v duy tr m t mi tr ng m trong cc c nhn lm vi c v i
nhau trong cc nhm c th hon thnh cc nhi m v v cc m c tiu nh".
James H.Donnelly, James L.Gibson v John M.Ivancevich trong gio trnh "Qu n
tr h c cn b n" l i cho r ng, "Qu n tr l qu trnh do m t hay nhi u ng i, nh m ph i
h p cc ho t ng c a nh ng ng i khc t c nh ng k t qu m m t ng i hnh
ng ring r khng th no t c".
Stoner v Robbins l i cho r ng: Qu n tr l m t ti n trnh bao g m vi c ho ch nh,
t ch c, qu n tr con ng i, v ki m tra cc ho t ng trong m t n v, m t cch c h
th ng nh m t c m c tiu c a n v .
Ni m t cch t ng qut Qu n tr l ho t ng c n thi t ph i c th c hi n khi con
ng i k t h p v i nhau trong t ch c nh m t c nh ng m c tiu chung.
c, Cc ch c nng qu n tr
Henry Fayol t nm 1916 nu ln nm ch c nng: Ho ch nh (Planning), T
ch c (Organizing), Ch huy (Command), Ph i h p (Coordination) v ki m tra
(Control).
Robert Kreitner th l i cho c tm ch c nng: Ho ch nh, Ra quy t nh (Decision
marking), T ch c nhn s (Staffing), Truy n thng (Communicating), ng vin
(Motivating), Lnh o v Ki m tra.
James Stoner nu ln b n ch c nng: Ho ch nh, T ch c, Lnh o, Ki m tra.
Nhn chung th qu n tr c b n ch c nng c b n sau y
Ho ch nh (Planning): L ch c nng u tin trong ti n trnh qu n tr bao g m vi c
xc nh m c tiu ho t ng, xy d ng chi n l c t ng th t m c tiu v thi t l p
m t h th ng cc k ho ch ph i h p ho t ng. Xc nh c n theo u i nh ng m c
tiu no? C n nh v cc ngu n l c nh th no?
T ch c (Organizing): Lin quan n thi t l p m t c c u cc vai tr c nh thng
qua vi c xc nh, li t k ra nh ng hnh ng c n c h ng n t c m c tiu
ra.
T ch c t o ra c c u cc m i quan h lm vi c, phn nhm ng i vo cc phng ban tu
theo nhi m v (quy n h n & trch nhi m).
Lnh o (Leading): Xc nh ph ng h ng, cng b t m nhn r rng cho nhn vin
h ng theo. T o s ph i h p v ng vin nhn vin cng lm vi c t c nh ng
4
m c tiu chung. K t qu c a ch c nng lnh o l m c ng vin v s cam k t c a
nhn vin.
Ki m tra (Controlling): L ho t ng nh m d n d t cc bi n c v qu o ng h ng
v i m c tiu ra. M c d ho ch nh i tr c ki m tra song t o ra nh ng k ho ch
khng t thnh t l y c, ch c nng ki m tra l ch c nng th ng xuyn trong h
th ng.
Nh ng ch c nng trn y l ph bi n cho m i nh qu n tr. D nhin, ph bi n khng c
ngha l ng nh t, v m i t ch c l khc bi t, c nh ng c i m ring nn qu n tr
c ng c nh ng ho t ng khc nhau. Nh ng ch l s khc nhau v m c ph c t p,
ph ng php th c hi n ch khng ph i khc nhau v b n ch t.
d, Nng l c qu n tr
H u h t cc nh qu n tr thnh cng u pht tri n nh ng nng l c cho php h th c
hi n hi u qu cng vi c qu n tr nh ng c p khc nhau trong t ch c. Nng l c c
xem l s t ng ho c a ki n th c, k nng, hnh vi v thi gp ph n t o nn tnh hi u
qu trong cng vi c c a m i ng i. L ph m ch t tm l v sinh l t o cho con ng i kh
nng hon thnh m t lo t ho t ng no v i ch t l ng cao.
Theo cc nh qu n tr vin c su nng l c chnh y u sau y th c hi n cc ho t
ng c a mnh v ng gp cho s thnh cng c a t ch c:
Nng l c truy n thng;
Nng l c ho ch nh v i u hnh;
Nng l c lm vi c nhm;
Nng l c hnh ng chi n l c;
Nng l c nh n th c ton c u;
Nng l c t qu n.
Nng l c truy n thng (Communication competency). L kh nng truy n t v trao i
m t cch hi u qu thng tin lm sao mnh v nh ng ng i khc hi u r. Qu n tr l
th c hi n cng vi c cng v i v thng qua ng i khc, ph i lm vi c v i nh ng con
ng i trong t ch c nn nng l c truy n thng r t thi t y u i v i vi c th c hi n hi u
qu qu n tr, bao g m:
Truy n thng khng chnh th c (Infomal Communication). Khuy n khch
truy n thng hai chi u thng qua t cu h i c c nh ng thng tin
ph n h i, l ng nghe v thi t l p nh ng cu c tr chuy n thn m t. Hi u c
tnh c m c a ng i khc. Thi t l p cc m i quan h c nhn m nh m v i
con ng i.
Truy n thng chnh th c (Fomal Communication). Thng bo cc ho t
ng, cc s ki n lin quan n m i ng i gip h c p nh t cc s ki n,
ho t ng. T o ra kh nng thuy t ph c, trnh by n t ng tr c cng
chng v trnh by v n t t. Vi t r rng, sc tch v c hi u qu , s d ng
cc ngu n d li u trn my tnh.
Th ng l ng (Negotiation). Thay m t nhm m phn m t cch hi u
qu v vai tr v ngu n l c. Rn luy n k nng pht tri n cc m i quan h
5
v x l cc m i quan h v i c p trn. Th c hi n cc hnh ng quy t on
v cng b ng i v i thu c c p.
Trong su nng l c c b n nh qu n tr nng cao hi u qu th c thi cng vi c, nng l c
truy n thng l c b n nh t. N u khng t mnh di n t v hi u nh ng ng i khc, hay
quan st cc c ch th nh qu n tr khng th s d ng cc nng l c khc m t cch c
hi u qu . H n n a, h khng th qu n tr m t m ng l i cc m i quan h ph c t p m n
v n l b n ch t c a t ch c ngy nay, m ng l i lin k t v i m i ng i bn trong
c ng nh bn ngoi c a t ch c.
Nng l c ho ch nh v i u hnh (Planning and Administration Competency). Bao
g m vi c quy t nh nh ng nhi m v c n ph i th c hi n, xc nh r xem chng c
th c th c hi n nh th no, phn b cc ngu n l c th c hi n nh ng nhi m v
v gim st ton b ti n trnh on ch c r ng chng c th c hi n t t. N bao
g m:
Thu th p, phn tch thng tin, v gi i quy t v n (Information gathering,
analysis, and problem solving). Ki m sot v s d ng cc thng tin xc
nh r cc tri u ch ng, cc v n v cc gi i php c th c. a ra quy t
nh kp th i. Tnh ton nh ng r i ro v tin li u k t qu .
Ho ch nh v t ch c th c hi n cc d n (Planning and Organizing
projects). Pht tri n cc k ho ch v ti n t c cc m c tiu m t
cch c hi u qu . Phn nh cc u tin trong vi c th c thi nhi m v v phn
quy n chu trch nhi m. Xc nh, t ch c v phn b cc ngu n l c c n
thi t th c hi n nhi m v .
Qu n l th i gian (time management). Ki m sot cc v n chung v cc
d n theo th i gian. Gim st v duy tr cng vi c theo ti n ho c th c
hi n cc thay i theo ti n n u c n. Th c hi n cng vi c m t cch hi u
qu d i p l c c a th i gian.
L p ngn sch v qu n tr ti chnh (Budgeting and finalcial management).
Hi u r ngn sch, cc dng chu chuy n c a ti n m t, cc bo co ti chnh,
v bi t cch s d ng chng ra quy t nh. Ghi chp y v chnh xc
cc s sch ti chnh. Pht th o cc nguyn t c t ng qut v ngn sch v
lm vi c v i m i ng i trn nh ng nguyn t c ny.
Nng l c lm vi c nhm (Teamwork Competency). Hon thnh cng vi c thng qua
nh ng nhm ng i c cng trch nhi m v th c hi n cng vi c mang tnh ph thu c
l n nhau. Cc nh qu n tr c th lm cho ho t ng nhm c hi u qu h n b ng cch
Thi t k nhm (Designing teams)
T o ra mi tr ng mang tnh h tr (Creating a Supportive environment)
Qu n tr s nng ng c a nhm (Managing team dynamics)
Nh ng cng ty c qu n tr t t th ng t ch c lao ng theo nhm. Thi t k nhm hay
t ch c nhm l b c u tin v l trch nhi m c a nh qu n tr hay ng i lnh o
nhm. Nh ng i v i cc nhm t qu n, ton b cc thnh vin tham gia vo qu trnh
thi t k nhm. Vi c thi t k nhm bao g m, thi t l p cc m c tiu ph i hon thnh, xc
nh cc cng vi c c n ph i th c hi n, v thnh vin c n thi t hon thnh cc cng
vi c . Nhm c thi t k t t s c kh nng t c nh ng hi u qu cao, nh ng c n
6
ph i c m t mi tr ng h tr huy ng y cc ti m nng c a n. Trong m t mi
tr ng m cc thnh vin c a nhm c trao quy n ho t ng d a trn kh nng suy
xt t t nh t c a h . Khuy n khch, h tr , th a nh n, khen ng i v t ng th ng cho cc
thnh vin trong nhm. C th , cc kha c nh c a nng l c lm vi c nhm bao g m
Thi t k nhm. Thi t l p cc m c tiu r rng. Xy d ng c c u thnh vin
nhm. Xc nh trch nhi m chung cho c nhm, n nh nhi m v v trch
nhi m cho t ng thnh vin c a nhm m t cch thch h p.
T o ra mi tr ng mang tnh h tr . T o d ng mi tr ng h p tc hi u qu
trn c s lun c nh gi kp th i, khch l v khen th ng. H tr
nhm trong vi c xc nh v s d ng cc ngu n l c. hnh ng nh l m t
hu n luy n vin, ng i t v n i v i cc thnh vin trong nhm.
Qu n tr s nng ng c a nhm. Hi u r nh ng i m m nh v i m y u
c a t ng thnh vin trong nhm trn c s khai thc nh ng i m m nh
hon thnh m c tiu c a nhm. C i m i v i cc mu thu n, b t ng v
x l t t chng nng cao k t qu cng vi c. Chia s s tin c y i v i con
ng i.
Nng l c hnh ng chi n l c (Strategic Action Competency). Hi u r s m nh t ng
qut, cc gi tr c a t ch c. Tri n khai n cc thu c c p c phn nh, ph i h p
m t cch r rng trong ton b t ch c.
Hi u r ngnh ho t ng (Understanding the Industry). Hi u r v ngnh
ho t ng v nh n ra nh ng thay i trong ngnh c th t o ra nh ng c h i
hay nguy c nh th no n t ch c. Bi t c hnh ng c a cc i th
c nh tranh v cc i tc chi n l c. C th phn tch cc xu h ng chung
x y ra trong ngnh v tin on tc ng c a chng trong t ng lai.
Hi u bi t t ch c (Understanding the Organization). Hi u r s quan tm
c a cc gi i h u quan. Hi u r nh ng i m m nh v nh ng gi i h n c a cc
chi n l c c a t ng n v kinh doanh. N m v ng nh ng nng l c khc bi t
trong t ch c.
Th c hi n cc hnh ng chi n l c (Taking strategic action). Phn nh cc
u tin v a ra cc quy t nh s m nh c a t ch c v cc m c tiu chi n
l c. Nh n th c nh ng thch th c c a qu n tr trong t ng ph ng n chi n
l c v kh c ph c c chng. Thi t l p cc chi n thu t v cc m c tiu tc
nghi p gip cho vi c th c hi n cc m c tiu chi n l c m t cch d dng.
Nng l c nh n th c ton c u (Global Awareness Competency). Th gi i ngy cng
ph ng h n, s k t n i ngy cng m nh m , vi c ph i h p s d ng cc ngu n l c nhn
s , ti chnh, thng tin v nguyn li u t nhi u qu c gia p ng nhu c u c a th
tr ng v i s a d ng v vn ho i h i cc nh qu n tr ph i c nng l c nh n th c
ton c u.
C ki n th c v hi u bi t v vn ho (Cultural knowledge and
understanding). Hi u bi t v c p nh t cc khuynh h ng, cc s ki n kinh
t , chnh tr, x h i v kinh t trn ton th gi i. Nh n th c c s tc ng
7
c a cc s ki n qu c t n t ch c. Hi u, c v ni thng th o h n m t
ngn ng khc.
Ho nh p v kh nng nh y c m v vn ho (Cultural Openness and
sensitivity). Hi u r nh ng c tr ng c a s khc bi t c a cc qu c gia, dn
t c v nn c i m xem xt nh ng s khc bi t ny m t cch khch quan,
trung th c. Nh y c m i v i nh ng s khc bi t vn ho ring bi t v c
kh nng nhanh chng thch nghi v i cc tnh hu ng m i. i u chnh hnh
vi m t cch thch h p khi giao ti p v i nh ng ng i c n n t ng vn ho
khc nhau.
Nng l c t qu n (self-management competency). Con ng i ph i c trch nhi m i
v i cu c s ng c a chnh mnh bn trong c ng nh bn ngoi cng vi c. Thng
th ng, khi m i vi c ti n tri n khng t t p, con ng i c khuynh h ng cc kh
khn cho hon c nh, nh ng nh qu n tr gi i khng r i vo c m b y . Nng l c t
qu n bao g m
C x trung th c v o c (Integrity and ethical conduct). C nh ng
chu n m c c nhn r rng. S n sng th a nh n nh ng sai l m. Chu trch
nhi m v cc hnh ng c a mnh
C c tnh v ngh l c (Personal drive and resilence). C trch nhi m v
tham v ng c ng nh ngh l c hon thnh m c tiu. Lm vi c chm ch
hon thnh cng vi c. B n ch ng u v i nh ng tr ng i v bi t v n
ln t th t b i.
Cn b ng gi a yu c u c a cng vi c v cu c s ng (Balancing work and life
demands). Thi t l p s cn b ng h p l gi a cng vi c v cc kha c nh
khc c a cu c s ng. C kh nng t chm sc b n thn c v th xc l n tinh
th n, bi t cch gi m b t v lo i b s cng th ng. Bi t thi t l p cc m c tiu
lin quan n cng vi c v cu c s ng.
Kh nng t nh n th c v pht tri n (self awareness and development). C
nh ng m c ch ngh nghi p v c nhn r rng. S d ng nh ng i m m nh
t o l i th v tm cch kh c ph c b p nh ng i m y u. Bi t phn tch
v h c h i nh ng kinh nghi m trong cng vi c v cu c s ng.
2. Nh qu n tr
a, Khi ni m
Cc nh qu n tr lm vi c t i m t n i ng i ta g i l t ch c, nh ng khng ph i b t c
ai lm vi c trong t ch c u l nh qu n tr. L do th t n gi n l cc cng vi c qu n
tr khng ph i l t t c cc cng vi c trong t ch c, m n l nh ng ho t ng mang tnh
ch t nh h ng, ph i h p, l a ch n, quy t nh v k t dnh cc cng vi c t c
m c tiu c th c a chnh t ch c .
Nh qu n tr l tn g i chung ch nh ng ng i th c hi n cng vi c cng v i v thng
qua ng i khc t c m c tiu. L nh ng ng i c quy n h n, trch nhi m qu n tr
vi c s d ng cc ngu n l c c a t ch c hon thnh m c tiu.
8
QTV
Cp cao
QTV
Cp trung gi an
QTV
cp c s
Khng quan tr
Hinh 1 - Cac cp bc quan tr
Cac quyt nh chi n l c
Cac quyt nh chi n thut
Cac quyt nh tac nghi p
Cc thnh vin trong t ch c c th chia lm hai lo i: Nh qu n tr v nh ng ng i
th a hnh (nh ng ng i khng qu n tr).
b, C p qu n tr
Trong t ch c cc cng vi c qu n tr khng ch mang tnh chuyn mn ho cao m
n cn mang tnh th b c r t r nt. Theo , cc nh qu n tr th ng c chia
lm ba c p: Nh qu n tr c p cao, Nh qu n tr c p trung gian (nhm k t n i) v
nh qu n tr c p c s (nh qu n tr c p th p).
Nh qu n tr c p cao (Top managers): Ho t ng b c cao nh t trong t ch c, h
chu trch nhi m v nh ng thnh qu cu i cng c a t ch c. H a ra cc quy t nh
chi n l c, t ch c th c hi n chi n l c, duy tr v pht tri n t ch c.
Ch tch h i ng qu n tr, thnh vin h i ng qu n tr; Ban gim c; Hi u tr ng;
Ch tch, ph ch tch cu l c b ... l nh ng nh qu n tr.
Nh qu n tr c p trung gian (Middle Managers): Nh ng nh qu n tr ho t ng
d i c p cao v trn c p c s . Nhi m v c a h l a ra cc quy t nh chi n thu t,
th c hi n cc k ho ch v chnh sch c a t ch c, ph i h p cc ho t ng, cc cng vi c
t c m c tiu chung.
Nh ng nh qu n tr c p trung gian th ng c cc ch c danh nh tr ng (ph) phng,
ban; tr ng (ph) cc b ph n, chi nhnh, khu v c; ...
Nh qu n tr c p c s (First-lines managers): Nh ng nh qu n tr c p b c cu i cng,
nhi m v c a h l a ra cc quy t nh tc nghi p nh m c thc, h ng d n, i u
khi n cc cng nhn vin trong ho t ng kinh doanh, tc nghi p hng ngy.
Ch c danh c a h l nh ng ng i c cng, tr ng ca, t tr ng, i tr ng, nhm
tr ng,....
9
c, Vai tr c a nh qu n tr
Theo Henry Mintzbezg nh qu n tr th c hi n m i vai tr khc nhau trong ba h
vai tr lin quan v i nhau: Vai tr quan h v i con ng i, Vai tr thng tin v vai
tr ra quy t nh.
H vai tr quan h v i con ng i
Vai tr ng i i di n (Figurehead role); t ng tr ng, c tnh ch t nghi l
trong t ch c
Vai tr ng i lnh o (leader role); i h i nh qu n tr ph i ph i h p v
ki m tra cng vi c c a nhn vin d i quy n
Vai tr ng i lin h (liaison role); quan h v i ng i khc bn trong hay
bn ngoi c a t ch c.
H vai tr thng tin
Gim st thng tin (Monitor role); th ng xuyn xem xt, phn tch b i c nh
xung quanh t ch c nh n ra tin t c, nh ng ho t ng v nh ng s ki n
nh n d ng nh ng c h i hay e do i v i t ch c.
Phn ph i thng tin (Disseminator role); chuy n t i thng tin nh m tc ng
n thi v ng thi c a nhn vin. Ph bi n thng tin n nh ng ng i
c lin quan.
Pht ngn vin (Spokesperson role); gi i thch, b o v hay tranh ci tranh
th thm s ng h cho t ch c, ni ln ti ng ni c a t ch c i v i bn
ngoi.
H vai tr ra quy t nh
Vai tr doanh nhn (Entrepreneur role); xu t hi n khi nh qu n tr tm cch
c i ti n ho t ng c a t ch c, t o ra b c chuy n bi n t t trong n v ho c
khi xu t hi n m t d n m i, kh i s u t .
Gi i quy t kh ng ho ng (Disturbance handler role); gi i quy t nh ng xo
tr n, bi n c b t ng , nh ng v n n n x y ra i v i t ch c. So v i cc vai
tr khc th vai tr ny c u tin h n trong cc quy t nh m nh qu n
tr ph i gi i quy t.
Xc nh ngu n l c (Resource allocator role); xc nh, phn b v nh v
cc ngu n l c, nn phn ph i ti nguyn cho ai, v i s l ng nh th no,
khi no? Thng th ng, khi ti nguyn d i do th nh qu n tr s th c hi n
vai tr ny m t cch d dng, nh ng khi ti nguyn khan hi m th quy t nh
c a nh qu n tr trong v n ny s kh kh n h n.
Nh th ng thuy t (Negotiator role); th ng l ng, thuy t ph c, m phn
thay m t cho t ch c trong qu trnh ho t ng. M c ch c a th ng thuy t
ph i tm ra gi i php ch p nh n c cho t t c cc bn h u quan v i u
hi n nhin l c l i nh t cho n v c a mnh.
Khi nh qu n tr trong t ch c l nh ng ng i c ch c danh c th no , v i
nh ng v tr h n m gi ph i th hi n vai tr c a mnh v th c hi n t t vai tr c a
mnh ng gp vo s thnh cng c a t ch c. c ng l l do c p bch ph i o
t o cc nh qu n tr cho s s ng cn, pht tri n c a t ch c.
d, K nng
10
Robert Katz, trong bi vi t "Skills of an effective Administrator" (K nng c a m t
qu n tr vin thnh cng) ng trn t p ch Harvard Business Review, thng 12 nm
1974 trnh by 3 k nng c n thi t m m t qu n tr vin c n c, bao g m:
K nng k thu t ho c chuyn mn nghi p v (Technical skills). L nh ng kh nng,
ti nng c n thi t th c hi n cng vi c c th hay ni cch khc l trnh chuyn
mn, nghi p v c a nh qu n tr.
K nng nhn s (Human skills). Lin quan n kh nng cng lm vi c, cng ng
vin v i u khi n con ng i. y l ti nng c bi t c a nh qu n tr trong vi c quan
h v i ng i khc nh m t o thu n l i v thc y s hon thnh cng vi c chung, l k
nng c n thi t cho b t c qu n tr vin no, b t k t ch c no. M t vi k nng nhn
s c n thi t cho nh qu n tr l bi t cch thng t h u hi u (ni, vi t v phi ngn
ng ), c thi quan tm tch c c n ng i khc v khung c nh cng vi c, xy d ng
khng kh h p tc gi a m i ng i lao ng v bi t ng vin cc nhn vin d i
quy n.
K nng nh n th c (Conceptual skills). L k nng kh hnh thnh nh ng c vai tr
c bi t quan tr ng i v i nh qu n tr, nh t l i v i nh qu n tr c p cao. H c n c
t duy chi n l c ra ng l i chnh sch i ph hi u qu v i b t tr c e do c ng
nh n m b t c h i a t ch c pht tri n. Bi t cch lm gi m s r c r i, ph c t p m t
m c c th ch p nh n c trong t ch c. Phn tch v chu n on tnh hu ng, tm ra
quan h nguyn nhn k t qu .
e, M i quan h gi a c p qu n tr v k nng qu n tr
Trong lc t t c cc nh qu n tr u c n thi t ba k nng trn, tuy nhin m c c n thi t
c a cc k nng khc nhau i v i cc c p qu n tr l khc nhau. Ni chung, nh ng c p
b c qu n tr cng cao th cng c n nhi u k nng nh n th c hay t duy. Ng c l i,
nh ng c p qu n tr cng th p th cng c n nhi u k nng v chuyn mn k thu t. K
nng nhn s th b t k c p b c no c ng c n thi t v quan tr ng. i u ny c th hi n
qua m hnh sau
Hnh 2 M i quan h gi a cc c p qu n tr v k nng qu n tr
K nng
T duy
K nng
Nhn s
K nng
K thu t
Nh Qu n tr
c p cao
Nh Qu n tr
c p trung gian
Nh Qu n tr
c p c s
11
3. Qu n tr l m t khoa h c, ngh thu t
Qu n tr l hi n t ng x h i xu t hi n cng m t lc v i con ng i, n bi u hi n trong
m i quan h gi a con ng i v i con ng i. Trn ph ng di n khoa h c v ho t ng
th c ti n n th c s pht tri n m nh m b t u t th k XIX. Qu n tr h c ngy nay
pht tri n m nh m v tr thnh mn khoa h c c l p.
Qu n tr nh m t ngnh khoa h c pht tri n d a trn ton b ki n th c cng s hi u
bi t v qu n l c tch lu b i nhn lo i v c ch a ng trong cc quan ni m, l
thuy t, nguyn t c, ph ng php v hnh th c qu n tr. Qu n tr c th h c v p d ng
trong th c t , m t b ph n c a tri th c c tch l y qua nhi u nm, th a h ng k t
qu t cc ngnh khoa h c khc: ton h c, kinh t h c, i u khi n h c,
Trong cc ho t ng v qu n tr ng i ta khng ch c n nh ng hi u bi t khoa h c m c n
c tnh sng t o, tnh ngh thu t. Tnh ngh thu t c a n xu t pht t s a d ng, phong
ph, mun hnh, mun v c a cc s v t, hi n t ng kinh t - x h i v ttrong qu n tr.
l ngh thu t v n d ng trong tnh hu ng c th , khai thc cc ti m nng kinh doanh,
ngh thu t s ng
4. Hi u qu qu n tr
Thu t ng hi u qu dng c p n v n chng ta lm v th c hi n n ra sao.
Chng ta th c thi cng vi c c ng n hay khng v k t qu t c nh th no so
v i y u t m chng ta b ra? Nh qu n tr lun ng u v i kh khn, th thch.
H ph i ng u v i ngu n l c u vo khan hi m nn c n ph i quan tm n vi c s
d ng hi u qu chng nh th no trong ho t ng s n xu t kinh doanh.
Nh qu n tr c g ng s d ng t i thi u cc ti nguyn u vo t c m c tiu nh
nhau. Tnh hi u qu o l ng s ph h p v i m c tiu v, t s gi a k t qu t c so
v i cc y u t u vo b ra.
Hi u qu s tng trong hai tr ng h p:
- Tng k t qu v i chi ph khng i.
- Gi m chi ph m v n gi nguyn k t qu .
Mu n t c c hai i u i h i ph i bi t cch qu n tr, khng bi t cch qu n
tr lnh o c ng t c k t qu nh ng hi u qu s t th p. M t s qu n tr, lnh o
gi i khng nh ng mang l i nhi u l i nhu n cho doanh nghi p m cn c ngha quan
tr ng gp ph n a n n kinh t t n c nhanh chng pht tri n.
Trong ho t ng kinh doanh, ng i no lun tm cch gi m chi ph v tng k t qu
t c l lun tm cch tng hi u qu . C th ni r ng, l do c n thi t c a ho t ng qu n tr
lnh o chnh l mu n c hi u qu v ch khi no ng i ta quan tm n hi u qu th
ng i ta m i quan tm n ho t ng qu n tr, lnh o.
12
Trong th c t , m i n l c h u ch c a m t doanh nghi p c v ch ra nh m t
c m c tiu c a t ch c, v i th i gian, nguyn v t li u t nh t u ph i l a ch n qu
trnh c b n, cc nguyn t c v cc k thu t.
M c tiu c a ho t ng qu n tr, lnh o nh v y l nh m gip chng ta c nh ng ki n
th c, k nng c n thi t gia tng hi u qu trong ho t ng kinh doanh v m c tiu l i
nhu n c ng nh m c tiu phi l i nhu n.
II. S PHT TRI N C A CC L THUY T QU N TR
1. L thuy t c i n qu n tr
L thu t ng c dng ch nh ng ki n v t ch c v qu n tr c a ra vo
cu i th k 19 u th k 20. Bao g m, l thuy t qu n tr khoa h c, l thuy t qu n tr
quan liu v Qu n tr t ng qut.
a, Qu n tr khoa h c
Bao g m cc i di n: Frederick Winslow Taylor, Henry L.Gantt, Frank Gilbreth v
Lillan Gilbreth.
Frederick Winslow Taylor (1856-1915) c xem l "cha " c a ph ng php
qu n tr theo khoa h c, ng i cng cc ng s , b n b m ra "k nguyn vng" cho
qu n tr M , m t ph ng php qu n tr dng lm c s tri th c cho cng vi c qu n tr
sau ny khng nh ng M m cn cc n c khc n a. Taylor ni v qu n tr theo
khoa h c trong tc ph m "Cc nguyn t c qu n tr m t cch khoa h c (Principles of
Scientific Management)" xu t b n M l n u vo nm 1911 c a mnh l: bi t chnh
xc ci b n mu n ng i khc lm v sau hi u r ng h lm m t cch t t nh t v t
t n nh t.
Qu n tr khoa h c t p trung vo lao ng c nhn, cc cng c v my mc h s
d ng. Tri t l c a n l th c hnh qu n tr nn d a trn nh ng c s c a quan st v th c
t ch khng ph i l s suy on hay nghe ng i khc ni.
T t ng qu n tr c a Taylor c th hi n trong tc ph m "Shop Management"
nm 1903 v "Principles of Scientific Management" nm 1911 v tm t c b n nguyn
t c c b n:
1. Pht tri n ph ng php lm vi c khoa h c thay th cho lm vi c d a vo
kinh nghi m, nh ng quy t c thao tc c .
2. Xc nh ch c nng ho ch nh c a nh qu n tr thay v cho cng nhn t
l a ch n ph ng php lm vi c ring
3. L a ch n v hu n luy n cng nhn m t cch khoa h c, pht tri n tinh th n
h p tc thay v khuy n khch nh ng n l c c nhn ring l .
4. Phn chia cng vi c gi a nh qu n tr v cng nhn
Cng tc qu n tr t ng ng v i b n nguyn t c trn l:
1. Nghin c u th i gian v thao tc h p l nh t th c hi n cng vi c. Thu th p
thng tin v chi ti t, th i gian v quy trnh; th cc ph ng php khc xem
cch no l t t nh t.
2. Tr l ng theo nguyn t c khuy n khch theo s n l ng, m b o an ton lao ng
b ng d ng c thch h p
13
3. Dng cch m t cng vi c l i ch n cng nhn, thi t l p h th ng tiu chu n v
hu n luy n chnh th c
4. Thng ti n trong cng vi c, ch tr ng cng tc l p k ho ch v t ch c ho t ng
+Henry L.Gantt (1861-1919)
Henry Lawrence Gantt v n l c ng s r t g n g i v i Taylor v l k s chuyn v
h th ng ki m sot trong nh my. ng gp quan tr ng nh t c a ng cho khoa h c qu n
tr l s m t dng cng vi c c n hon thnh m t nhi m v , v ch ra nh ng giai
o n c a cng vi c theo k ho ch, ghi c th i gian ho ch nh v th i gian th c s . Gantt
t p trung vo tinh th n dn ch trong cng nghi p v lun c g ng lm cho qu n tr
theo khoa h c mang tnh nhn o h n. ng chia s , c ng i lm thu v ng i i thu
u ph i chia s nh ng l i ch chung. Gantt nh n th y t m quan tr ng c a ti n th ng i
v i vi c tng nng su t lao ng, v do p d ng h th ng ti n th ng cho c ch l n
th .
+Frank Gilbreth (1868-1924) v Lillan Gilbreth (1878-1972)
c nh ng ng gp h t s c quan tr ng i v i qu n tr khoa h c. H s d ng
cng c m i c tnh cch m ng l my ch p nh nguyn c u c ng c a cng nhn.
L nh ng ng i tin phong trong vi c nghin c u th i gian, ng tc c a ng i cng
nhn, b ng cch th c hi n nhi u c i ti n v nghin c u th i gian v ng l c lm vi c
c a cng nhn: Chia tch m i ho t ng; lm t t h n nh ng g ang lm; ti t ch c m i
ho t ng.
b, Qu n tr quan liu
Qu n tr quan liu c th c hi n d a trn cc quy t c, m t h th ng c p b c, m t
s phn cng lao ng r rng v cc th t c chi ti t. Max Weber (1864-1920) l m t nh
x h i h c ng i c c nhi u ng gp vo l thuy t qu n tr thng qua vi c pht tri n
m t t ch c "quan liu" bn gi y l ph ng th c h p l t ch c m t cng ty ph c t p.
Ngy nay thu t ng quan liu g i ln m t hnh nh m t t ch c c ng nh c, l i th i, b
chm ng p trong th t c hnh chnh phi n h v n hon ton xa l v i t t ng ban u
c a Weber. Qu n tr quan liu cung c p m t c m nang cho ho t ng c a ton b t
ch c. N ch r b y c i m mong mu n c a t ch c: Cc quy t c; Tnh khch quan;
Phn cng lao ng; C c u c p b c; C c u quy n hnh; Cam k t ngh nghi p su t i;
Tnh h p l. Cng v i c i m ny c trnh by l ph ng php qu n tr c ng nh c.
Cc quy t c. L h ng d n chnh th c cho hnh vi c a ng i lao ng trong ton
b t ch c. Vi c tun th quy t c m b o tnh th ng nh t c a cc th t c v hnh ng
gip duy tr s n nh c a t ch c, b t k nh ng ham mu n c nhn c a nhn vin hay
c a qu n tr vin.
Tnh khch quan. D a trn cc quy t c i x m t cch khch quan i v i
ng i lao ng. Theo t t c ng i lao ng c nh gi theo quy t c v m c tiu
ra. V Weber cho r ng cch ti p c n ny mang l i tnh cng b ng cho ng i lao ng
cho d c ng c ngha tiu c c. M t qu n tr vin khch quan khng c nh gi thu c
vin c a mnh theo c tnh ch quan ho c b chi ph i b i tnh c m.
14
Phn cng lao ng. Phn chia cng vi c thnh nh ng nhi m v n gi n v
chuyn mn ho h n. Cc nh qu n tr v cng nhn c phn cng v th c thi cc
nhi m v trn c s chuyn mn ho v k nng c nhn.
C c u c p b c. S d ng m t c c u c p b c xc nh h th ng quy n hnh, ki m
sot v ch o c a cc c p b c trong t ch c. Ki m sot hnh vi c a ng i lao ng
thng qua vi c m r r rng, chnh xc m i quan h c a m i v tr trong t ch c.
C c u quy n hnh. M t h th ng d a trn cc quy t c, tnh khch quan, phn cng
lao ng, v m t c c u c p b c l g n b ch c ch v i c c u quy n hnh. N xc nh
ai c th m quy n ra quy t nh quan tr ng t i t ng c p khc nhau trong t ch c. Weber
xc nh ba c c u quy n hnh: Quy n hnh mang tnh truy n th ng (theo phong t c hay
tn ng ng) l quy n hnh xc nh trn c s phong t c, dng di t tin, gi i tnh, tu i
tc,... Quy n hnh siu phm c a cc v vua, nh h ng c tnh ma thu t c a th y ph
thu , quy n th ng lnh c a cc t tr ng cc b l c l th d i n hnh v lo i quy n
hnh ny; Quy n hnh d a trn uy tn l lo i quy n hnh sinh ra khi m i ng i ch p nh n
s phn xt v t nguy n tun th m t nh lnh o do cc ph m ch t c nhn hay cc
kh nng c bi t c a h ; Quy n hnh h p php l quy n hnh c n n t ng t cc quy
t c, lu t l c thi t l p v p d ng th ng nh t trong t ch c.
Cam k t ngh nghi p su t i. Trong h th ng qu n tr quan liu, ng i lao ng
c nhn nh n v i m t s cam k t ngh nghi p su t i, c ng i lao ng v t ch c
cam k t v i nhau v cu c s ng v cng vi c c a ng i lao ng.
Tnh h p l. C ngha l s d ng hi u qu nh t cc ph ng ti n hi n c. Cc nh
qu n tr hnh ng lgic v r t khoa h c, t t c cc quy t nh u nh h ng tr c ti p
n vi c thnh t m c tiu c a t ch c. Tnh h p l cn cho php cc m c tiu c a t
ch c c th phn chia thnh cc m c tiu c th cho m i b ph n c a t ch c.
c, Qu n tr t ng qut
Henry Fayol (1841-1925)
T p trung vo nghin c u qu n tr v cc ch c nng c b n c a qu n tr. ng cho
r ng nng su t lao ng c c nh vo vi c p d ng ng ph ng php h n l nh
nh ng ph m ch t c nhn, tu thu c vo s s p x p, t ch c c a nh qu n tr. ng tin
r ng cng vi c c a nh qu n tr chia thnh nm ch c nng c b n: Ho ch nh, T ch c,
Ch huy, Ph i h p, v Ki m tra. T t ng qu n tr c a ng c trnh by trong tc ph m
n i ti ng: "Qu n tr cng nghi p v qu n tr t ng qut" c ngha cho vi c t n n mng
cho s pht tri n c a khoa h c qu n tr hi n i. c th lm t t cng vi c s p x p, t
ch c x nghi p Fayol ngh cc nh qu n tr nn theo 14 nguyn t c, g i l 14 nguyn
t c qu n tr. Nguyn t c ch khng ph i quy t c hay quy lu t m c d ngha c a cc t
ny t ng i gi ng nhau, b i v qu n l l ngh thu t cho nn n khng c ci g ch t
ch m t cch tuy t i. Fayol t ng ni: "Nguyn t c l ng n n pha c th gip m i
ng i nh n r ph ng h ng
(1). Phn cng lao ng (division of labor): chuyn bi t ha cng vi c
(2). Quy n hnh v trch nhi m (authority and responsibility):
(3). K lu t (discipline): duy tr k lu t trong x nghi p.
15
(4). Tuy n quy n hnh (Line of authority): m i cng nhn ch nh n l nh t c p
trn ch huy tr c ti p.
(5). T p trung (centralization) : cc nh qu n tr ph i th ng nh t ki n khi ch huy
(6). L i ch chung cao h n l i ch c nhn (general interest over individual
interest)
(7). i ng nhn s (remuneration of personnel): tr th lao th a ng
(8). Hi u l c n nh t (unity of command): quy n quy t nh trong x nghi p ph i
t p trung v m t m i ng ch .
(9). nh h ng n nh t (unity of direction): h th ng thng tin trong su t
(10). Tr t t (order): sinh ho t trong x nghi p ph i c tr t t
(11). Cng b ng (equity): i x cng b ng
(12). Cng vi c n nh (stability of tenure): lm vi c lu di
(13). Khuy t khch sng t o (initiative)
(14). Tinh th n ng i (esprit de corps) nhi t tnh, t n tm cho t ch c.
Khi th c hnh, cc qu n tr vin c th s d ng r t nhi u nguyn t c ny, song
nh ng qu n tr vin khc nhau hi m khi no s d ng nh ng nguyn t c m t cch
gi ng nhau, tu thu c vo t ng ttr ng h p c th , c bi t vi c p d ng cc nguyn
t c s khc nhau.
nh gi l thuy t c i n qu n tr
Nh n m nh kha c nh chnh th c c a t ch c, thay th cch qu n tr theo b n nng v
kinh nghi m b ng cc nguyn l mang tnh khoa h c. Xem tr ng vi c phn cng lao
ng, n n t ng c a nguyn t c vng trong qu n l l chuyn mn ho. Ch tr ng s
phn c p quy n hnh, cc quy t c v quy t nh t i a ho hi u qu kinh t cho t
ch c.
Ch t p trung s ch vo hi u qu v k t qu th c hi n cng vi c c a nhn vin xem
nh con ng i, xem nh nh ng m i quan h x h i v cc m i quan h khng chnh th c
gi a nh ng nhn vin trong t ch c.
2. L thuy t tm l x h i trong qu n tr (Qu n tr ng thi hay L thuy t
hnh vi)
Cc tc gi : Hugo Munsterberg, Mary Parker Follett, Abraham Maslow, Douglas Mc
George, Elton Mayo
Quan i m:
- T ch c l m t h th ng x h i
- T p th nh h ng ln tc phong c nhn v tinh th n, thi , k t qu lao ng,...
- Hi u qu c a qu n tr do nng su t lao ng quy t nh
- Nng su t lao ng khng nh ng do nh ng y u t v t ch t quy t nh m cn do
th a mn cc nhu c u tm l x h i c a con ng i.
- Lnh o khng ch l quy n hnh do t ch c, m cn l y u t tm l x h i do t
ch c chi ph i.
- Cng nhn thch th v i s ch n h nh m t ph n c a vi c nghin c u v
nng su t lao ng c a h tng ln.
16
H n ch :
- Qu ch n y u t x h i. Khi ni m "con ng i x h i" ch c th b sung cho
khi ni m "con ng i kinh t " ch khng thay th .
- Coi con ng i l ph n t trong h th ng khp kn m khng quan tm n cc y u
t ngo i lai.
a, Hugo Munsterberg (1863-1916)
Nghin c u tm l ng d ng trong m i tr ng t ch c, ng c coi l cha c a
ngnh tm l h c cng nghi p. Trong tc ph m: "Tm l h c v hi u qu trong cng
nghi p" xu t b n nm 1913, ng nh n m nh ph i nghin c u m t cch khoa h c tc
phong c a con ng i tm ra nh ng m u m c chung v gi i thch nh ng s khc bi t.
ng cho r ng nng su t lao ng s cao h n n u cng vi c giao ph cho h nghin
c u, phn tch chu o v h p v i k nng c ng nh tm l c a h .
b, Mary Parker Follett( 1868-1933)
L nh nghin c u v tm l qu n tr. Nh ng kinh nghi m c a B v t v n qu n tr
cng nh ng hi u bi t su s c v lu t, khoa h c chnh tr v tri t h c a b t i ni m
tin ch c ch n r ng, cc nh qu n tr s nh n th c c m i ng i lao ng l m t th
gi i ph c t p c a c m xc, ni m tin, thi , thi quen. trao cho nh ng ng i lao
ng nh ng cng vi c kh khn, v t v , nh qu n tr ph i nh n th c c nh ng mong
mu n v ng c thc y. Theo , B thuy t ph c cc nh qu n tr nn ng vin s
c hi u qu h n ch n thu n yu c u ng i ta lm vi c. H p tc c coi l linh h n
c a s th ng nh t v t ki m tra c xem l cha kho c a nng su t v dn ch trong
cu c s ng.
Follett cho r ng qu n tr l qu trnh lin t c khng ng ng, n u m t v n pht sinh
c gi i quy t, vi c gi i quy t v n ny c th d n n pht sinh m t v n m i. B
nh n m nh vo m i quan h gi a cc nhn vin trong vi c gi i quy t v n v ng l c
c a qu n tr h n l nh ng nguyn t c c ng nh c.
c, Abraham Maslow (1908-1970)
L nh tm l h c xy d ng h c thuy t v nhu c u c a con ng i g m 5 b c
c s p x p t th p n cao: Nhu c u sinh l; nhu c u an ton; nhu c u c th a nh n;
nhu c u c tn tr ng; nhu c u t kh ng nh. i v i nh ng nh qu n tr, l thuy t c a
ng gp ph n gi i thch v s hnh thnh c a nhu c u v ng c hnh ng c a con
ng i trong qu trnh lm vi c, v v th , n cn c p d ng r ng ri n ngy nay.
d, Douglas Mc Gregor (1906- 1964)
Douglas Mc Gregor a ra hai gi thuy t X v Y
Gi thuy t X. Gi thuy t v b n ch t c a con ng i l l i bi ng, l i, thch chu s
lnh o h n l t mnh lm v khng nh n trch nhi m. qu n l nh ng ng i nh
v y th nh qu n tr ph i ch tr ng: thi t l p m t c c u ch t ch v i quy n hnh th ng
nh t; a ra nh ng nguyn t c th t c, th l v i s gim st ch t ch .
Gi thuy t Y. Cho r ng b n ch t c a con ng i l nng ng, sng t o, thch c
t ch v v y nhqu n tr ph i t o i u ki n cho h c h i ki n. Thay v nh n m nh
c ch ki m tra th ph i cao c ch t ki m tra.
17
3. L thuy t h th ng v nh l ng
L thuy t nh l ng
L thuy t m i ny c xy d ng d a trn nh n th c c b n r ng: "Qu n tr l
quy t nh (Management is decision making) v mu n vi c qu n tr c hi u qu th cc
quy t nh ph i ng n"
Tr ng phi ny ra i vo th i k u c a i chi n th gi i II, xu t pht t nhu
c u gi i quy t cc v n ph c t p trong lnh o, qu n tr c a th i k chi n tranh.
Tr ng phi ny do cc nh ton h c, v t l h c v cc nh khoa h c khc a ra, h t p
trung vo trong m t nhm cng nghin c u v xu t cc ph ng php lnh o, qu n
tr, dng cc m hnh ton h c, cc thu t ton k t h p v i s d ng my tnh vo lnh o,
qu n tr v i u hnh cc ho t ng kinh doanh trong cc t ch c. Tr ng phi ny ti p
c n trn 3 p d ng c b n l qu n tr khoa h c, qu n tr tc nghi p v qu n tr h th ng
thng tin.
* Qu n tr khoa h c: M t trong nh ng p d ng chnh c a tr ng phi ny l qu n tr
khoa h c, nh ng khc v i qu n tr khoa h c c a Taylor y khoa h c lnh o, qu n tr
l ng l i lnh o, qu n tr dng nh ng phn tch ton h c trong quy t nh, s d ng
cc cng c th ng k, cc m hnh ton kinh t gi i quy t cc v n trong s n xu t
kinh doanh.
* Qu n tr tc nghi p: l p d ng ph ng php nh l ng vo cng tc t ch c v
ki m sot ho t ng. Lnh o, qu n tr ho t ng s d ng nh ng k thu t nh l ng
nh d on, ki m tra hng t n kho, l p trnh tuy n tnh, l thuy t h qu , l thuy t h
th ng.
* Qu n tr h th ng thng tin: l nh ng ch ng trnh tch h p thu th p v x l
thng tin gip cho vi c ra quy t nh. H th ng thng tin l k t qu h p l c a vi c ngy
cng c s cng nhn s c m nh v gi tr c a thng tin, v thng tin ph i s n sng d i
d ng thch h p, ng th i i m cho cc nh lnh o, qu n tr lm quy t nh.
Tr ng phi nh l ng thm nh p vo h u h t trong m i t ch c hi n i v i
nh ng k thu t ph c t p. Tr ng phi ny r t quan tr ng cho cc nh lnh o, qu n tr
cc t ch c l n v hi n i ngy nay. Cc k thu t c a tr ng phi ny ng gp r t
l n vo vi c nng cao trnh ho ch nh v ki m tra ho t ng.
L thuy t h th ng
Tr ng phi l thuy t ny quan ni m r ng m t t ch c c coi nh m t h th ng
tr c ti p th ng nh t c a cc b ph n c quan h h u c v i nhau. Cc khi ni m d i y
c s d ng m t cc quan h c a t ch c trong ho t ng lnh o, qu n tr:
* Phn h trong lnh o, qu n tr: l nh ng b ph n trong t ch c lin k t v i nhau
trong m t h th ng t ch c th ng nh t.
18
* C ng l c hay pht huy l i th c a hi p ng t p th : l tr ng thi trong ci
chung c coi l n h n ci ring. Trong m t h th ng t ch c, c ng l c c ngha l cc
b ph n tc ng qua l i l n nhau trong ho t ng s t o ra s c m nh chung c tng
ln g p b i v mang l i hi u qu cao h n nhi u so v i trong tr ng h p cc b ph n ho t
ng c l p
nh gi tr ng phi h th ng v nh l ng
ng gp. nh l ng l s n i di c a tr ng phi c i n (Qu n tr khoa h c);
L thuy t h th ng v nh l ng thm nh p vo h u h t cc t ch c hi n i v i nh ng
k thu t ph c t p. Cc k thu t c a tr ng phi ny ng gp r t l n trong vi c nng
cao trnh ho ch nh v ki m tra ho t ng
H n ch . t ch tr ng n y u t con ng i trong t ch c qu n tr; Cc khi ni m
v k thu t c a l thuy t ny r t ph c t p v kh hi u, c n ph i c nh ng chuyn gia gi i,
do vi c ph bi n l thuy t ny cn r t h n ch .
4. Tr ng phi tch h p trong qu n tr
a, Qu n tr theo qu trnh
Ph ng php qu n tr theo qu trnh th c ch t c c p t u th k XX qua t
t ng c a Henry Fayol, nh ng th c s ch pht tri n m nh t nm 1960 do cng c a
Harold Koontz v cc ng s . T t ng ny cho r ng qu n tr l m t qu trnh lin
t c c a cc ch c nng qu n tr l: Ho ch nh, T ch c, Nhn s , Lnh o, Ki m
tra
Hnh 3 Qu n tr theo qu trnh
Cc ch c nng ny c g i l nh ng ch c nng chung c a qu n tr. Th c ch t qu
trnh ny d a trn n n t ng t t ng c a Fayol n 1960 c Koontz pht tri n v
tr thnh l thuy t ng ch v a chu ng t l thuy t n th c hnh.
b, Quan i m tnh hu ng ng u nhin
Theo l lu n ny, cch th c t c cc m c tiu c a m t t ch c c th r t
khc nhau, i u ph thu c vo t ng i u ki n v hon c nh c th . Do , trong t ng
mi tr ng khc nhau cc ph ng php v k thu t lnh o, qu n tr khc nhau, khng
th c l thuy t chung p d ng trong m i i u ki n, hon c nh, b i v m i v n n l
ring bi t, c o.
Ph ng php tnh hu ng ng u nhin ch tr ng cho r ng qu n tr h u hi u l cn
c vo cc tnh hu ng c th v n d ng k t h p nh ng l thuy t c t tr c l l
thuy t c i n, l thuy t hnh vi, l thuy t h th ng v nh l ng. Fiedler l i bi u cho
l thuy t ny cho r ng, ph i k t h p gi a l thuy t v i s v n d ng trong th c ti n, c th
Ho ch nh T ch c Nhn s Lnh o Ki m tra
Feedback Thng tin ph n h i
19
l cc tnh hu ng qu n tr. N c xy d ng trn lu n "N u c X th t t c Y nh ng
ph thu c vo i u ki n Z", nh v y i u ki n Z l n ng bi n s ng u nhin. Cc bi n s
ny l: mi tr ng bn ngoi, cng ngh , cc c nhn ph thu c vo lo i v n qu n tr
ang c xem xt.
nh gi. y l quan i m h t s c h u ch do cch ti p c n mang tch tr c gic, chu n
on, khuy n khch nh qu n tr phn tch v hi u r nh ng khc bi t c a tnh hu ng
l a ch n gi i php ph h p nh t i v i t ch c, qu trnh v con ng i lin quan trong
tnh hu ng. Cc nh ph bnh cho r ng, quan i m ng u nhin th c s khng ph i l v n
g m i m , n n thu n l s k t h p cc k thu t c t tr c. N l i ph c t p h n
khi cho php nh qu n tr ch n l c nh ng nguyn t c v cng c vo nh ng tnh hu ng
c th . C ngha l, khng c nguyn l chung p d ng m t cch khi qut.
c, L lu n Z
c m t gio s ng i M g c Nh t b n l William Ouchi xy d ng trn c s
p d ng cch qu n l Nh t b n trong cc cng ty M . L thuy t ra i 1978, ch tr ng
n quan h x h i v y u t con ng i trong t ch c. L lu n Z v i tn y l: "L
lu n Z Cc x nghi p M lm th no i ph v i s thch th c cu Nh t B n" c
cc c i m sau: cng vi c di h n, quy t nh thu n h p, trch nhi m c nhn, xt khen
th ng ch m, ki m sot kn o b ng cc bi n php cng khai, quan tm n t p th v
c gia nh nhn vin,...
d, Quan i m ch t l ng
Trong giai o n s n xu t ch a pht tri n, l ng s n ph m s n xu t ch a nhi u,
th ng trong ph m vi m t gia nh. Ng i mua v ng i bn th ng bi t r nhau nn
vi c ng i bn lm ra s n ph m c ch t l ng bn cho khch hng g n nh l vi c
ng nhin, v n u khng h s khng bn c hng. i u ny c ng c ngha l nhu
c u c a khch hng c tho mn m t cch t t nh t.
Cng nghi p pht tri n, cc v n k thu t v t ch c ngy cng ph c t p i h i
s ra i m t s ng i chuyn trch v ho ch nh v qu n l ch t l ng s n ph m.
S xu t hi n cc cng ty l n lm n y sinh cc lo i nhn vin m i nh :
- Cc chuyn vin k thu t gi i quy t cc tr c tr c v k thu t
- Cc chuyn vin ch t l ng ph trch vi c tm ra cc nguyn nhn h th p ch t
l ng s n ph m, tiu chu n ho, d bo ph ph m v phn tch nguyn nhn hng ho b
tr l i. H s d ng th ng k trong ki m tra ch t l ng s n ph m.
- Vi c ki m tra ch t l ng s n ph m trong giai o n ny th ng c th c hi n ch
y u trong khu s n xu t v t p trung vo thnh ph m nh m lo i b nh ng s n ph m
khng t yu c u v ch t l ng. Tuy nhin, th c t cho th y khng th no ki m tra
c h t m t cch chnh xc cc s n ph m.
R t nhi u tr ng h p, ng i ta lo i b nh m, khng pht hi n ra cc s n ph m t
yu c u ch t l ng, m t khc c ng r t nhi u tr ng h p, ng i ta khng pht hi n ra cc
s n ph m km ch t l ng v a n ra tiu th ngoi th tr ng.
- Th c t ny khi n cho cc nh qu n tr ch t l ng ph i m r ng vi c ki m tra ch t
l ng ra ton b qu trnh s n xu t - ki m sot ch t l ng. Ph ng chm chi n l c
20
y l ph i tm ra cc nguyn nhn, cc y u t nh h ng n ch t l ng, gi i quy t t t
cc i u ki n cho s n xu t t g c m i c k t qu cu i cng l ch t l ng s n ph m.
Ng i ta ph i ki m sot c cc y u t :
- Con ng i.
- Ph ng php s n xu t, quy trnh k thu t.
- Nguyn v t li u.
- Thi t b s n xu t.
- Thng tin s n xu t.
Ngoi vi c ki m tra 5 y u t trn, ng i ta cn ch t i vi c t ch c s n xu t
cng ty, x nghi p m b o nng su t v ki m tra theo di.
Trong giai o n ny ng i ta t c nhi u k t qu trong vi c a vo p d ng
cc bi n php, cc cng c qu n l, v d :
- p d ng cc cng c ton h c vo vi c theo di s n xu t.
- Ki m tra thi t b, ki mnh d ng c .
- Theo di nng su t lao ng c a cng nhn, c a my mc.
Tuy nhin, trong kinh doanh mu n t o nn uy tn lu di ph i m b o ch t l ng,
y l chi n l c nh m m b o ni m tin n i khch hng. B o m ch t l ng ph i th
hi n c nh ng h th ng qu n l ch t l ng v ch ng t b ng cc ch ng c c th
v ch t l ng t c c a s n ph m. y c n m t s tn nhi m c a ng i mua i
v i nh s n xu t ra s n ph m. S tn nhi m ny c khi c ng i mua t vo nh cung
c p v h ch a bi t nh s n xu t l ai. Nh cung c p lm n n nh, bun bn ngay th ng
v ph c v t t c ng t o tn nhi m cho khch hng i v i m t s n ph m m i. S tn
nhi m ny khng ch thng qua l i gi i thi u c a ng i bn, qu ng co, m c n ph i
c ch ng minh b ng cc h th ng ki m tra trong s n xu t, cc h th ng qu n l ch t
l ng trong nh my.
B o m ch t l ng v a l m t cch th hi n cho khch hng th y c v cng tc
ki m tra ch t l ng, ng th i n c ng l ch ng c cho m c ch t l ng t c.
Trong th c t , t cng nhn n gim c doanh nghi p, ai c ng mu n ki m tra ch t
l ng v c ki m tra m i m b o c ch t l ng hng ha. Nh ng khng ph i m i
ng i trong s n xu t kinh doanh u mu n nng cao ch t l ng v vi c ny c n c chi
ph, ngha l ph i t n km. Trong giai o n ti p theo m ng i ta th ng g i l qu n tr
ch t l ng - ng i ta quan tm nhi u h n n m t kinh t c a chi ph ch t l ng nh m t i
u ho chi ph ch t l ng t c cc m c tiu ti chnh cho doanh nghi p. Qu n tr
ch t l ng m km l s th t b i trong s n xu t kinh doanh.
c th lm c i u ny, m t t ch c, m t doanh nghi p ph i huy ng m i
ngu n l c c a n, ngha l ph i qu n tr ch t l ng ton di n. Trong b c pht tri n ny
c a chi n l c qu n tr ch t l ng, ng i ta khng ch lo i b nh ng s n ph m khng
ph h p m cn ph i tm cch gi m m c th p nh t cc khuy t t t v phng ng a khng
x y ra cc khuy t t t. Ki m tra ch t l ng trong qu n tr ch t l ng ton di n cn
ch ng minh v i khch hng v h th ng qu n l c a doanh nghi p lm tng uy tn v
ch t l ng c a s n ph m. Ki m tra ch t l ng trong qu n tr ch t l ng ton di n cn m
r ng ra nh cung ng nguyn v t li u nh p vo v nh phn ph i i v i s n ph m
bn ra.
21
III. MI TR NG QU N TR
1. Khi ni m
T quan ni m chung, mi tr ng l t p h p cc y u t , cc i u ki n thi t l p nn
khung c nh s ng c a m t ch th . Ng i ta th ng cho r ng mi tr ng qu n tr l t p
h p cc y u t , cc i u ki n c nh h ng tr c ti p hay gin ti p n ho t ng c a t
ch c.
Cc y u t , cc i u ki n c u thnh mi tr ng qu n tr lun c m i quan h t ng
tc v i nhau ng th i tc ng n ho t ng c a t ch c, nh ng m c v chi u
h ng tc ng c a cc y u t , i u ki n l i khc nhau. Trong cng m t th i i m, cng
m t i t ng c y u t tc ng thu n nh ng l i c y u t tr thnh l c c n i v i s
pht tri n c a t ch c.
Cc y u t , i u ki n tc ng n ho t ng c a t ch c khng c nh, tnh t i
m th ng xuyn v n ng, bi n i. B i v y, nng cao hi u qu ho t ng, cc nh
qu n tr ph i nh n bi t c m t cch nh y bn v d bo ng c s thay i v
nh ng xu h ng c a mi tr ng qu n tr.
2. Phn lo i
Tu theo gc ti p c n khc nhau, ng i ta c th phn chia mi tr ng quan tr
thnh nhi u lo i. Cc y u t c a mi tr ng c th chia lm hai lo i l mi tr ng bn
trong v mi tr ng bn ngoi t ch c. Theo , chng ta c th chia mi tr ng lm
cc nhm sau y.
Mi tr ng v m
Tc l c kinh t
Tc l c chnh tr - Php lu t
Tc l c vn ho - x h i
Tc l c cng ngh
Tc l c mi tr ng t nhin
Tc l c mi tr ng ton c u
Mi tr ng vi m
Khch hng
i th c nh tranh
Nh ng ng i thm nh p
Nh cung c p
Nh ng ng i thay th
Nh ng ng i mi gi i trung gian
Cng quy n tr c ti p
Mi tr ng bn trong t ch c
Ngu n nhn l c, V t l c
S n xu t
Ti chnh
Marketing
Vn ho doanh nghi p
3. nh h ng c a mi tr ng n t ch c
22
a, Mi tr ng bn trong
Hon c nh n i t i c a t ch c bao g m t t c cc y u t v h th ng bn trong c a
t ch c. Cc t ch c ph i c g ng phn tch m t cch c n k cc y u t n i b nh m
xc nh r cc i m m nh v i m y u c a mnh. Trn c s a ra cc bi n php
nh m gi m b t nh c i m v pht huy u i m t c l i th t i a. Cc y u t
n i b ch y u bao g m cc lnh v c ch c nng nh : Ngu n nhn l c, s n xu t, ti chnh,
Marketing, v vn ho doanh nghi p.
Cc y u t lin quan n ngu n nhn l c
Ngu n nhn l c c vai tr quan tr ng trong s thnh cng c a t ch c. Con ng i
cung c p d li u u vo ho ch nh m c tiu; phn tch b i c nh mi tr ng, l a
ch n, th c hi n, ki m tra cc chi n l c c a t ch c. Cho d cc quan i m c a h th ng
k ho ch ho t ng qut c ng n n m c no i chng n a, n c ng khng th mang
l i hi u qu n u khng c nh ng con ng i lm vi c hi u qu . Phn tch v ngu n nhn
l c c a doanh nghi p c n ch nh ng n i dung sau:
Trnh chuyn mn, tay ngh , t cch o c c a cn b cng nhn vin;
Gi tr cc m i quan h lao ng so v i ton ngnh v cc i th c nh tranh khc;
Cc chnh sch nhn s c a t ch c;
S d ng c hi u qu bi n php khuy n khch ng vin nhn vin hon thnh
nhi m v ;
Kh nng cn i gi a m c s d ng cng nhn m c t i a v t i thi u;
M c thuyn chuy n cn b v b vi c;
T ch c h th ng thng tin giao ti p;
B u khng kh v n n p t ch c;
Nng l c, m c quan tm v trnh c a ban lnh o cao nh t;
H th ng k ho ch ho chi n l c.
Cc y u t s n xu t
S n xu t l qu trnh ho t ng c a t ch c g n li n v i vi c t o ra s n ph m,
dch v . y l m t trong nh ng lnh v c ho t ng chnh y u c a t ch c, v v y nh
h ng m nh m n kh nng t n thnh cng c a t ch c ni chung v cc lnh v c
ho t ng khc.
Cc nh qu n tr c n ph i xem xt nh ng nh h ng tch c c c a ho t ng s n
xu t ra cc s n ph m c ch t l ng t ng i cao v i gi thnh t ng i th p. B ph n
Marketing c l i v s n ph m c ch t l ng t t, gi l i t ng i r th ng d bn h n.
B ph n ti chnh c ng nh gnh h n v cc ph ong ti n s n xu t h u hi u t o i u ki n
ti t ki m ngu n l c ti chnh. Khu s n xu t c ng c nh h ng l n n b ph n ch c
nng v ngu n nhn l c. Ng c l i, n u khu s n xu t y u km th hng s n xu t ra kh
bn c, t t y u d n n th t thot v ti chnh gy thi th trong nhn vin. Khi
phn tch cc y u t v s n xu t c n ch nh ng n i dung sau:
Gi c v m c cung ng ngu n nguyn v t li u, quan h v i ng i cung c p;
H th ng ki m tra hng t n kho, m c quay vng hng t n kho;
S b tr cc ph ng ti n s n xu t, quy ho ch v t n d ng ph ng ti n;
23
L i th do s n xu t trn quy m l n;
Hi u nng k thu t c a cc ph ng ti n v hi u su t s d ng chng;
Vi c s d ng nh th u ph m t cch c hi u qu ;
Hi u nng v ph t n, l i ch c a thi t b;
Cc ph ng php ki m tra tc nghi p h u hi u, ki m tra thi t k , l p k ho ch ti n ,
mua hng; ki m tra ch t l ng u vo;
Chi ph kh nng cng ngh so v i ton ngnh v i th c nh tranh;
Nghin c u v pht tri n cng ngh , sng ki n c i ti n;
B ng pht minh, nhn hi u hng ho v cc bi n php b o h b ng php lu t khc.
Cc y u t ti chnh
Ch c nng c a b ph n ti chnh g m vi c phn tch, l p k ho ch v ki m tra vi c th c
hi n k ho ch ti chnh v tnh hnh ti chnh t ch c. Cc t ch c c th s d ng m t
nhn vin ph trch ton b cc v n ti chnh v kim thm cng tc k ton, ng i
gi s sch k ton, nh qu n tr ho c nh qu n tr ti chnh. Cc t ch c l n c th t
ch c nhi u phng nh phng ti chnh, phng k ton, phng ngn qu , b ph n ki m
ton,...
B ph n ch c nng v ti chnh c nh h ng su r ng trong ton t ch c. Cc c u xt
v ti chnh v cc m c tiu, chi n l c t ng qut c a t ch c g n b m t thi t v i nhau
v cc k ho ch, quy t nh c a t ch c lin quan n ngu n ti chnh c n ph i c phn
tch d i lng knh ti chnh. T t c cc lnh v c ho t ng khc c ng c trch nhi m
trong v n ny. i u ny ni chung d n n m i t ng tc tr c ti p gi a cc b ph n
ti chnh v cc lnh v c ho t ng khc. H n n a, b ph n ti chnh cung c p cho cc b
ph n khc h th ng s sch k ton bnh th ng.
C ng nh cc lnh v c khc, b ph n ch c nng ti chnh c trch nhi m lin quan n
cc ngu n l c. Tr c h t, vi c tm ki m ngu n l c lin quan n vi c tm ki m ngu n
ti n. Th hai, l vi c ki m sot ch chi tiu ti chnh. Khi phn tch cc y u t ti
chnh, nh qu n tr c n ch tr ng nh ng n i dung sau:
Kh nng huy ng v n;
T ng ngu n v n, c c u v n;
Chi ph v n so v i ton ngnh v i th c nh tranh;
Cc v n thu ;
Quan h v i nh ng ng i ch s h u, ng i u t v c ng;
Tnh hnh vay v n, kh nng t n d ng cc chi n l c ti chnh thay th nh bn ho c
cho thu l i;
T l l i nhu n;
H th ng k ton c hi u qu v ph c v cho vi c l p k ho ch gi thnh, k ho ch ti
chnh v l i nhu n.
Y u t Marketing
24
Ch c nng c a b ph n Marketing bao g m vi c phn tch, l p k ho ch, th c hi n v
ki m tra vi c th c hi n cc ch ng trnh t ra, duy tr cc m i quan h v trao i v i
khch hng. Do v y, ni chung nhi m v c a cng tc qu n tr marketing l i u chnh
m c , th i gian v tnh ch t c a nhu c u gi a khch hng v t ch c nh m t c
m c tiu ra.
B ph n qu n l marketing phn tch cc nhu c u, th hi u c a th tr ng v ho ch nh
chi n l c h u hi u v s n ph m, nh gi, phn ph i v khu ch tr ng ph h p v i th
tr ng m t ch c h ng t i.
Cc lo i s n ph m, dch v ;
Kh nng thu th p thng tin c n thi t v th tr ng;
Th ph n c a t ch c;
C c u m t hng, dch v v kh nng m r ng, chu k s ng c a s n ph m chnh;
Knh phn ph i: s l ng thnh vin knh, ph m vi v m c ki m sot;
Cch t ch c bn hng h u hi u, m c am hi u v nhu c u c a khch hng;
Th ng hi u, ch t l ng v n t ng v s n ph m, dch v ;
Vi c qu ng co, khu ch tr ng c hi u qu v sng t o;
Chi n l c gi v tnh linh ho t trong vi c nh gi;
Ph ng php phn lo i ki n khch hng v pht tri n s n ph m, dch v ho c th
tr ng m i;
Dch v sau bn hng v h ng d n cho khch hng;
Thi n ch, s tn nhi m c a khch hng.
Vn ho t ch c
T ch c nh m t c th s ng v con ng i lm cho t ch c ho t ng v hnh thnh nn
n n p mang l i ngha cho ho t ng c a t ch c. Vn ho t ch c l t ng h p cc
gi tr, chu n m c, kinh nghi m, c tnh v b u khng kh c a t ch c m khi lin k t v i
nhau t o thnh "ph ng th c m chng ta hon thnh cng vi c ". Th c ch t vn ho
c a t ch c l cch t ch c t ng tc v i mi tr ng.
M i t ch c u c m t n n p nh h ng cho ph n l n cng vi c n i b . N nh h ng
n ph ng th c quy t nh c a nh qu n tr, quan i m c a h i v i cc chi n l c v
i u ki n mi tr ng c a t ch c. N n p c th l cc nh c i m gy ra s c n tr
cho t ch c trong vi c ho ch nh v th c hi n chi n l c ho c l u i m thc y cc
ho t ng . Cc t ch c c n n p m nh, tch c c c nhi u c h i thnh cng so v i
cc t ch c c n n p y u ho c tiu c c.
i v i t ch c, i u h t s c quan tr ng l lm sao xy d ng c m t n n p t t,
khuy n khch nhn vin ti p thu c cc chu n m c o c v thi tch c c. N n p
t o ra c tnh linh ho t v khuy n khch s t p trung ch n cc i u ki n bn ngoi
th s tng c ng kh nng c a t ch c thch nghi c v i cc bi n i c a mi tr ng.
M t trong cc nhi m v chnh c a cc nh qu n tr l ph i hnh thnh c cc gi tr
ph m ch t b ng cch h ng s l u tm ch c a nhn vin vo nh ng i u ki n quan
tr ng.
b, Mi tr ng bn ngoi
25
Vi c phn tch mi tr ng bn ngoi ni ln doanh nghi p tr c di n v i nh ng g?
Mi tr ng bn ngoi c th nh h ng n t ch c m t cch c l p ho c lin k t v i
cc y u t khc.
Tc l c v chnh tr - php lu t
nh h ng ngy cng l n n cc ho t ng c a doanh nghi p, bao g m h th ng
cc quan i m, ng l i chnh sch c a chnh ph , h th ng lu t php hi n hnh, cc xu
h ng ngo i giao c a chnh ph , nh ng di n bi n chnh tr trong n c, trong khu v c v
trn ton th gi i. Doanh nghi p ph i tun theo cc quy nh v thu m n, thu , cho
vay, an ton, v t gi, qu ng co n i t nh my v b o v mi tr ng, ...
Cc tc l c v kinh t
Cc nh h ng ch y u v kinh t g m cc y u t nh li su t ngn hng, giai
o n c a chu k kinh t , cn cn thanh ton, chnh sch ti chnh v ti n t . V cc y u t
ny t ng i r ng nn c n ch n l c nh n bi t cc tc ng c th nh h ng tr c ti p
nh t i v i ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p.
Cc y u t kinh t c nh h ng v cng l n n cc doanh nghi p kinh doanh.
Ch ng h n nh li su t v xu h ng li su t trong n n kinh t c nh h ng t i xu th
c a ti t ki m, tiu dng v u t , do v y s nh h ng t i ho t ng c a cc doanh
nghi p. Li su t tng s h n ch nhu c u vay v n u t m r ng h at ng kinh
doanh, nh h ng n l i nhu n c a doanh nghi p. Ngoi ra khi li su t tng c ng s
khuy n khch ng i dn g i ti n vo ngn hng nhi u h n, do v y c ng s lm cho nhu
c u tiu dng gi m xu ng.
Xu h ng c a t gi h i oi: S bi n ng c a t gi lm thay i nh ng i u
ki n kinh doanh ni chung, t o ra nh ng c h i e d a khc nhau i v i cc doanh
nghi p, c bi t n c nh ng tc ng i u chnh quan h xu t nh p kh u.
M c l m pht: l m pht cao hay th p c nh h ng n t c u t vo n n
kinh t . Khi l m pht qu cao s khng khuy n khch ti t ki m v t o ra nh ng r i ro l n
cho s u t c a cc doanh nghi p, s c mua c a x h i c ng b gi m st v lm cho n n
kinh t b nh tr . Tri l i, thi u pht c ng lm cho n n kinh t b nh tr . Vi c duy tr
m t t l l m pht v a ph i c tc d ng khuy n khch u t vo n n kinh t , kch thch
th tr ng tng tr ng.
Tuy c nhi u s li u c th , song vi c d bo kinh t khng ph i l m t khoa h c
chnh xc. M t s doanh nghi p th ng s d ng cc m hnh d bo thay v d a vo cc
s li u d bo s n c. i v i cc doanh nghi p ch a xy d ng c m hnh c ng
c n ph i xc nh cc y u t kinh t c nh h ng l n nh t i v i t ch c.
Cc ki n th c kinh t s gip cc nh qu n tr xc nh nh ng nh h ng c a m t
doanh nghi p i v i n n kinh t c a t n c, nh h ng c a cc chnh sch kinh t c a
chnh ph i v i ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p. Tnh n nh v kinh t tr c
h t v ch y u l n nh n n ti chnh qu c gia, n nh ti n t , kh ng ch l m pht. y
l nh ng v n cc doanh nghi p r t quan tm v lin quan tr c ti p n k t qu ho t
ng kinh doanh c a h .
Tc l c v vn ho - x h i
26
Mi tr ng vn ha - x h i bao g m nh ng chu n m c v gi tr c ch p nh n
v tn tr ng b i m t x h i ho c m t n n vn ha c th . S thay i c a cc y u t vn
ha - x h i m t ph n l h qu c a s tc ng lu di c a cc y u t v m khc, do v y
n th ng bi n i ch m h n so v i cc y u t khc.
Cc kha c nh hnh thnh mi tr ng vn ha - x h i c nh h ng m nh m ,
trn di n r ng v lu di n cc h at ng kinh doanh nh : nh ng quan ni m v o
c, th m m , l i s ng, v ngh nghi p, nh ng phong t c, t p qun, truy n th ng; nh ng
quan tm u tin c a x h i; trnh nh n th c, h c v n chung c a x h i... .
T t c cc doanh nghi p c n phn tch r ng ri cc y u t x h i nh m nh n bi t
cc c h i v nguy c c th x y ra. Khi m t hay nhi u y u t thay i chng c th tc
ng n doanh nghi p, nh xu h ng nhn ch ng h c, s thch vui ch i gi i tr, chu n
m c o c v quan i m v m c s ng, c ng ng kinh doanh v lao ng n .
Cc y u t x h i h c trn th ng bi n i ho c ti n tri n ch m nn i khi th ng
kh nh n bi t. Th d , hi n nay c m t s l ng l n lao ng l n gi i. i u ny do
quan i m c a nam gi i c ng nh n gi i thay i. Nh ng r t t doanh nghi p nh n ra
s thay i quan i m ny d bo tc ng c a n v ra chi n l c t ng ng. Cc
thay i khc di n ra nhanh h n n u chng gy ra b i s gin o n bn ngoi no
trong hnh vi chu n m c o c c a x h i.
Tc l c v cng ngh
y l m t trong nh ng y u t r t nng ng, ch a ng nhi u c h i v e d a
i v i cc doanh nghi p. Nh ng p l c v e d a t mi tr ng cng ngh c th l: s
ra i c a cng ngh m i lm xu t hi n v tng c ng u th c nh tranh c a cc s n
ph m thay th , e d a cc s n ph m truy n th ng c a ngnh hi n h u. S bng n c a
cng ngh m i lm cho cng ngh hi n t i b l i th i v t o ra p l c i h i cc doanh
nghi p ph i i m i cng ngh tng c ng kh nng c nh tranh. S ra i c a cng
ngh m i lm tng thm p l c e d a cc doanh nghi p hi n c trong ngnh.
t c ngnh cng nghi p v doanh nghi p no m l i khng ph thu c vo c s
cng ngh ngy cng hi n i. Ch c ch n s c nhi u cng ngh tin ti n ti p t c ra i,
ta ra cc c h i c ng nh nguy c i v i t t c cc ngnh cng nghi p v cc doanh
nghi p. Cc nh nghin c u pht tri n v chuy n giao cng ngh hng u ni chung
ang lao vo cng vi c tm ti cc gi i php k thu t m i nh m gi i quy t cc v n t n
t i v xc nh cc cng ngh hi n t i c th khai thc trn th tr ng.
Cc doanh nghi p c ng ph i c nh gic i v i cc cng ngh m i c th lm
cho s n ph m c a h b l c h u m t cch tr c ti p ho c gin ti p.
Tc l c t nhin
i u ki n t nhin bao g m v tr a l, kh h u, c nh quan thin nhin, t ai,
sng bi n, cc ngu n ti nguyn khong s n trong lng t, ti nguyn r ng bi n, s
trong s ch c a mi tr ng n c, khng kh,... .Tc ng c a cc i u ki u t nhin i
v i cc quy t sch trong kinh doanh t lu c cc doanh nghi p th a nh n. Trong
r t nhi u tr ng h p, chnh cc i u ki n t nhin tr thnh m t y u t r t quan tr ng
hnh thnh l i th c nh tranh c a cc s n ph m v dch v .
27
Tuy nhin, cho t i nay cc y u t v duy tr mi tr ng t nhin r t t c ch
t i. S quan tm c a cc nh ho ch nh chnh sch c a nh n c ngy cng tng v cng
chng quan tm nhi u h n n ch t l ng mi tr ng t nhin.
Cc nhm quy n l i c a cng chng lm pht sinh nhi u v n v y u t mi
tr ng khi n chnh ph v cng chng ph i ch t i. Cc v n nhi m mi tr ng,
s n ph m km ch t l ng, lng ph ti nguyn thin nhin cng v i nhu c u ngy cng
l n i v i cc ngu n l c khan hi m khi n cng chng c ng nh cc nh doanh nghi p
ph i thay i cc quy t nh v bi n php ho t ng lin quan.
Tc l c c a mi tr ng ton c u
Cc qu n tr vin c n xem ton c u nh m t mi tr ng m , c n h c h i c nh
tranh ton c u.
Cc ro c n quan thu . Thu quan (tariff) l m t ro c n th ng m i nh m b o v
s n xu t trong n c, cc n c khc th ng tr a.
T do th ng m i (Free trade). Trong m t th a thu n t do th ng m i cc n c
nh m n chuyn bi t ha nh ng g m h cho l c hi u qu nh t
Cc ro c n vn ha v kho ng cch. Kho ng cch (distance) ni v kho ng cch
a l, trong vng 50 nm tr l i y, cng ngh truy n thng v v n t i c c i thi n
ng k chnh i u c ng lm gi m nh ng s khc bi t v vn ha.
Cc nh cung ng
Cc doanh nghi p c n ph i quan h v i cc t ch c cung c p cc ngu n hng
khc nhau, nh v t t , thi t b, lao ng v ti chnh. Bao g m ng i bn v t t , thi t b;
ng i cung c p v n; v ngu n lao ng.
Khch hng
V n khch hng l m t b ph n khng tch r i trong mi tr ng c nh tranh. S
tn nhi m c a khch hng c th l ti s n c gi tr nh t c a hng. S tn nhi m t
c do bi t th a mn t t h n nhu c u v th hi u c a khch hng so v i v i cc i th
c nh tranh.
M t v n m u ch t khc lin quan n khch hng l kh nng tr gi c a h .
Ng i mua c u th c th lm cho l i nhu n c a ngnh hng gi m b ng cch p gi
xu ng ho c i h i ch t l ng cao h n v ph i lm nhi u cng vi c dch v h n.
Ng i mua c t ng i nhi u th m nh h n khi h c cc i u ki n sau:
L ng hng ng i mua chi m t l l n trong kh i l ng hng bn ra c a hng,
nh l ng bn hng m hng General Motors mua c a cc doanh nghi p s n
xu t linh ki n nh .
Vi c chuy n sang mua hng c a ng i khc khng gy nhi u t n km;
Ng i mua a ra tn hi u e d a ng tin c y s h i nh p ng c v i cc b n
hng cung ng, nh cc hng s n xu t t th ng lm;
S n ph m c a ng i bn t nh h ng n ch t l ng s n ph m c a ng i mua.
N u s t ng tc c a cc i u ki n ni trn lm cho doanh nghi p khng t c
m c tiu c a mnh th doanh nghi p ph i c g ng thay i v th c a mnh trong vi c
th ng l ng gi b ng cch thay i m t ho c nhi u i u ki n ni trn ho c l ph i tm
khch hng t c u th h n.
28
i th c nh tranh
S hi u bi t v cc i th c nh tranh c m t ngha quan tr ng i v i cc doanh
nghi p do nhi u nguyn nhn. Th nh t l cc i th c nh tranh quy t nh tnh ch t v
m c tranh ua ho c th thu t ginh l i th trong ngnh.
M c c nh tranh d d i ph thu c vo m i t ng tc gi a cc y u t nh s
l ng doanh nghi p tham gia c nh tranh, m c tng tr ng c a ngnh, c c u chi ph
c nh v m c a d ng ha s n ph m. S hi n h u c a cc y u t ny c xu h ng
lm tng nhu c u ho c nguy n v ng c a doanh nghi p mu n t c v b o v th ph n
c a mnh. V v y chng lm cho s c nh tranh thm gay g t.
Cc doanh nghi p c n nh n th y r ng qu trnh c nh tranh khng n nh. Ch ng
h n, trong cc ngnh cng nghi p pht tri n chn mu i th ng s c nh tranh mang tnh
ch t d d i khi m c tng tr ng v l i nhu n b suy gi m (m ch tch h p IC, my tnh
c m tay). Ngoi ra cc i th c nh tranh m i v cc gi i php cng ngh m i c ng
th ng lm thay i m c v tnh ch t c nh tranh.
Cc doanh nghi p c n phn tch t ng i th c nh tranh n m v hi u c cc
bi n php ph n ng v hnh ng m h c th thng qua.
29
CU H I N T P CH NG M T
1. Trnh by m t s khi ni m v qu n tr. Phn tch m t khi ni m m b n cho l
tm c.
2. C quan i m cho r ng: "Qu n tr v a l l khoa h c v a l ngh thu t" c ng
khng? Gi i thch?
3. Trnh by nh ng h vai tr c a nh qu n tr?
4. Th no l m t t ch c? T i sao nh qu n tr l quan tr ng i v i s thnh cng
c a m t t ch c?
5. Th no l nh qu n tr v c m y lo i nh qu n tr?
6. Cc nh qu n tr c n c nh ng k nng c b n no? M i quan h gi a cc k nng
qu n tr v cc c p qu n tr c th hi n nh th no?
7. Th no l hi u qu qu n tr? Lm th no gia tng hi u qu qu n tr trong t
ch c?
8. Qu trnh qu n tr c nh ng ho t ng t ng qut (Ch c nng no)? Trnh by cc
ho t ng m t cch ng n g n?
9. Trnh by su nng l c c a nh qu n tr? Lm th no nng cao c nng l c
qu n tr?
10.T i sao nn hi u bi t v s pht tri n c a cc l thuy t qu n tr?
11.Trnh by nh ng nguyn t c c a qu n tr theo khoa h c v nh ng ho t ng p
ng nh ng nguyn t c ny trong t ch c?
12.N i dung c a cc l thuy t tm l x h i trong qu n tr?
13.L thuy t nh l ng trong qu n tr do nh ng ai kh i x ng v n i dung chnh c a
n l g?
14.T i sao quan i m ti p c n theo h th ng l quan tr ng i v i cc nh qu n tr
trong t ng lai? Quan i m ny h tr cc t ch c t c cc m c tiu ch t
l ng c a h nh th no?
15.Trnh by nh ng n i dung chnh c a tr ng phi tch h p trong qu n tr v cho bi t
nh ng ng d ng c a n.
16.Mi tr ng qu n tr l g? Nh ng y u t c u thnh mi tr ng qu n tr?
17.Nh ng y u t c a mi tr ng bn trong, mi tr ng bn ngoi nh h ng nh th
no n ho t ng v qu n tr c a m t t ch c? Cho th d minh ho .
30
Ch ng hai - Thng tin v ra quy t nh trong qu n
tr
31
I. THNG TIN V VAI TR C A N TRONG QU N TR
1. Khi ni m
Thng tin c xem l mu c a t ch c, n g n k t cc b ph n c a t ch c l i v i
nhau. Khng c thng tin th m i ho t ng c a t ch c s b nh tr , r i lo n v thi u
chnh xc.
Thng tin l m t khi ni m c t lu i, l m t khi ni m r t r ng. Ty thu c
vo t ng lnh v c nghin c u, m a ra nh ng nh ngha khc nhau v gi i h n khi
ni m l i ph c v m c ch nghin c u.
Ch ng h n:
- Thng tin l n i dung c a th gi i bn ngoi c th hi n trong s nh n th c c a
con ng i (N.Viner).
- Thng tin l s ch ng l i c a s b t nh (Shannon.K).
- Thng tin l s truy n a a d ng (Esbi.R).
- Thng tin l th c th l o tnh ph c t p (Mole.A)
- Thng tin l xc su t s l a ch n (Iaglom).
Thng tin l nh ng tn hi u m i c thu nh n, c c m th v c nh gi l c
ch cho vi c ra quy t nh ho c gi i quy t m t nhi m v no trong qu n l.
Nh v y chng ta c th hi u thng tin qu n tr l t t c cc tin t c n y sinh trong qu
trnh c ng nh trong mi tr ng qu n tr v c n thi t cho vi c ra quy t nh ho c gi i
quy t m t v n no trong ho t ng qu n tr.
2. c i m
- Thng tin khng ph i v t ch t nh ng khng ton t i ngoi v t ch t, t c l v t mang
thng tin nh ti li u, sch bo, ti vi,V th cng m t v t mang tin nh nhau
nh ng ng i nh n tin c th thu c nh ng i u b ch khc nhau ty trnh v
v n m h quan tm
- Thng tin qu n l c s l ng l n v c nhi u m i quan h , v v y m i ng i, m i
h th ng u c th tr thnh trung tm thu v pht thng tin.
- Thng tin ph n nh trnh v ph m c p c a qu n l
- Thng tin mang tnh h i nh p thng qua cc siu thng tin, cc m ng l i thng
tin l n cc n c, cc t p on cc c quan
- Thng tin l nh ng tin t c nn khng th s n xu t dng d n c
Thng tin ph i thu th p, x l m i c gi tr;...
3. Vai tr
Ph ng ti n ti n hnh c tr ng cho ho t ng qu n tr l thng tin, b i v tc ng
qu n tr u c chuy n t i ng i ch p hnh thng qua thng tin. Trong t ng th tc
32
nghi p qu n tr, cc tc nghi p v thu nh p, truy n t v l u tr thng tin chi m t tr ng
r t l n. M t khc cc ph ng ti n k thu t c s d ng trong b my qu n tr trong
a s c lin quan n h th ng thng tin c ng l cc ph ng ti n trong qu trnh qu n l
- hai lo i ph ng ti n ti n hnh trn y c quan h b sung nhau v u g n li n v i
ho t ng tr tu c a cn b nhn vin trong b my qu n tr. Ngay c cc ho t ng tr
tu v suy lu n c a con ng i c ng c coi l ho t ng x l thng tin cao c p c
bi t.
Qu trnh qu n tr c th c trnh by d i gc khoa h c h th ng v tin h c
nh sau:
Hnh 4 Qu trnh qu n tr
i t ng qu n tr bi n i cc y u t u vo d ng v t ch t (lao ng, v n, t
ai...) thnh cc y u t u ra n m trong d ng v t ch t c th (s n ph m, dch v ...).
Tm l i, vai tr c a thng tin trong qu n tr kinh doanh l ch n lm ti n , lm
c s v l cng c c a qu n tr kinh doanh, qu trnh qu n tr kinh doanh l qu trnh
thng tin kinh t .
4. Phn lo i
Thng tin v qu trnh thng tin trong ho t ng qu n tr r t ph c t p, phong ph v
a d ng. Thng th ng ng i ta phn lo i thng tin qu n tr trn m t s tiu ch sau
y
Phn lo i theo ngu n g c: Thng tin t ng i ra quy t nh, thng tin t k t qu ,...
Theo v t mang: Thng tin b ng vn b n, b ng m thanh, hnh nh,...
Theo ph m vi: Thng tin ton di n, thng tin t ng m t,...
Theo tnh th i s : Thng tin m i, thng tin c ,...
Theo m c b o m t: Thng tin tuy t m t, m t, bnh th ng.
Theo m c x l: Thng tin s c p, thng tin th c p.
V.v...
33
5. Cc y u t c b n v cc giai o n c a qu trnh thng tin
H th ng thng tin trong qu n tr r t ph c t p v b chi ph i b i nhi u y u t ch quan
c ng nh khch quan. Nh n th c y cc y u t , cc qu trnh cng quy lu t ho t
ng trong lnh v c ny h t s c c n thi t m b o cc ho t ng v thng tin qu n
tr c hi u qu cao nh t. Qu trnh thng tin c xt t ph ng di n t ng th c d ng
nh s sau:
Hnh 5 - Quy tr nh vacac yu tthng tin tr ong quan tr
Theo s t ng qut ny chng ta th y r ng:
Qu trnh b t u v i ngu n ho c ng i g i, ng i c nh ng thng i p d nh
cho giao ti p. Ngu n l ng i kh i x ng thng i p c th m t ho c nhi u ng i.
Thng i p l nh ng tn hi u m ngu n truy n cho ng i nh n. Ph n l n cc thng
i p ch a ng ngn ng c th l l i ni ho c ch vi t, song c ng c r t nhi u
hnh vi phi ngn ng c th c s d ng thng tin v thng i p.
Qu trnh chuy n nh ng thng i p d nh thnh nh ng bi u t ng m nh ng bi u
t ng ny c s d ng truy n i c g i l qu trnh m ho. Vi c m ho c
th r t n gi n nh ng c ng c th r t kh kh n. Ch ng h n nh b n th y m t hnh
v v b n nh n ra n l s n ph m b n mu n mua, nh ng vi c tm ng t gi i
thch t i sao vi c th c hi n nhi m v c a m t ng i lao ng l i khng ph h p r t
kh khn.
Knh l ph ng ti n qua thng i p di chuy n t ng i g i n ng i nh n.
Knh ch y u cho vi c thng tin qua l i gi a cc c nhn l giao ti p tr c ti p gi a
hai ng i. M t s knh truy n thng i chng nh radio, tivi, t p ch,... C m t s
knh i n t r t m i nh facsimile, th i n t ,... Nh ng thng i p th ng c
vi t ra trn gi y, nh ng nhi u t ch c hi n i ngy nay ang h ng t i h n ch t i
a gi y t b ng vi c s d ng b ng vi c s d ng nh ng ph ng ti n thng tin hi n
i nh th i n t thng qua h th ng m ng thng tin. T ng lai khng xa, mn
hnh vi tnh s l knh ch y u cho nh ng thng i p c vi t ra.
Ng i nh n c n nh n c thng tin d i d ng c gi i m. Gi i m l qu trnh
trong cc bi u t ng c di n t b i ng i nh n.
Quatrnh mahoa Quatrnh gi ai ma
Quatrnh gi ai ma Quatrnh mahoa
Nhi u
Phan hi
Thng i p
Thng i p
nhn c
Ngi nhn
c thng
ti n vaa ra
phan hi
34
Ph n h i t ng i nh n n ng i g i l thng i p khc th hi n hi u qu qu
trnh thng tin. Xem xt thng tin c c n l p l i hay khng, c c n i u chnh bi u
t ng m ho hay gi i m khng v c th nh gi m c ti p nh n nh th no.
Trong qu trnh truy n thng i p v nh n ph n h i, thng i p c th b ph ho i
b i m t nhn t g i l "nhi u", ci m bao g m m i th lm cho thng tin truy n i
b sai l c, bp mo, gy c n tr cho ng i nh n.
S chnh xc c a thng tin ph thu c vo vi c th c hi n thnh cng m i b c trong qu
trnh thng tin. S l khng , n u ch n thu n chu n b m t cch k l ng r i chuy n
thng i p i v cho r ng qu trnh k t thc. Nh ng qu trnh m ho, truy n, gi i m
v ph n h i, t t c l c t y u cho m t qu trnh thng tin c hi u qu .
6. Hi u qu v ch t l ng thng tin
Ch t l ng thng tin c nh h ng n m i ho t ng c a qu trnh qu n tr, t i
hi u qu kinh doanh, t i s s ng cn c a t ch c. V y ch t l ng thng tin l g?
Ch t l ng thng tin l s tho mn v thng tin c a nh ng ng i s d ng n. Th hi n
nh ng m t sau: m c th i s , kp th i, chnh xc, m c quan tr ng,...
Ch t l ng thng tin l ch tiu quan tr ng, nh ng d i gc qu n tr th hi u qu thng
tin l i cn quan tr ng h n nhi u. Xt v b n ch t th hi u qu thng tin trong qu n tr
ph n nh m i quan h v chi ph thng tin v k t qu m n mang l i cho cc ho t ng
v qu n tr.
nh gi c hi u qu thng tin ng i ta th ng s d ng cc ch tiu v cc
d u hi u ph n nh c a n. Vi c s d ng cc ch tiu nh gi hi u qu c a thng tin
trong t ng tr ng h p c th cn tu thu c vo ph ng php nh gi m ng i ta s
d ng. Thng th ng ng i ta s d ng hai ph ng php nh gi c b n sau:
nh gi theo k t qu th ng m i cu i cng
nh gi theo qu trnh truy n thng.
nng cao hi u qu c a thng tin trong qu n tr ngy nay ng i ta th ng t p trung
th c hi n cc b c nh m:
Hi n i ho cng ngh thng tin
p d ng cc thnh t u khoa h c m i
S d ng t t cc trang thi t b, c s v t ch t ph c v thng tin;
Nng cao tay ngh , trnh c a con ng i trong lnh v c thng tin;
T ch c cc ho t ng thng tin m t cch khoa h c; ...
7. Tc ng c a cng ngh thng tin n truy n thng
S pht tri n c a cng ngh thng tin ang lm thay i nhanh chng ph ng th c
truy n thng c a cc nh qu n tr v nhn vin. Nh ng cng ngh ny khng nh ng lm
thay i cch th c m h giao ti p v i nhau, m cn l cch th c ra quy t nh. My tr
l i i n tho i (voice mail), my fax, h i ngh qua truy n hnh, h th ng truy n hnh cp,
chu n b bo co t ng b ng my tnh, thu bng video v chuy n d li u gi a cc my
tnh v i nhau l cc v d v vi c pht tri n ph ng th c truy n thng hi n nay. c bi t,
cng ngh v th i n t , internet tc ng r t m nh n kinh doanh c a cc t ch c
35
v ph ng th c truy n thng bn ngoi c ng nh n i b t ch c. Th i n t tr nn ph
bi n i v i cc nh qu n tr v cc l do. Ch ng h n, nh qu n tr khng ph i ch i
qu lu cho vi c ph n ng l i v thng tin c th lun c g i, nh n v ph n h i trong
giy lt. Th i n t l t t n km, n c th chuy n qua cc my tnh, i n tho i ho c cc
thi t b m cng ty ang s d ng. H n n a, nng su t giao ti p gia tng qua vi c lo i b
yu c u th t c x l theo ki u vn th . M t u i m n i b t khc c a th i n t l cc
nhn vin c th khng i u v i nhau theo ph ng th c m t i m t. Th i n t
thay i nhanh cch th c giao ti p c a cc nhn vin, nhn vin c th khng c n vn
phng c ng c th giao ti p v i ng i khc.
II. QUY T NH QU N TR
1. Khi ni m
Cc nh qu n tr xem vi c ra quy t nh l cng vi c trung tm c a h b i v h
ph i th ng xuyn l a ch n:
- Ph i lm ci g?
- Ai lm?
- Lm khi no?
- u?
Quy t nh qu n tr: L hnh vi sng t o c a nh qu n tr nh m a ra m c tiu,
ch ng trnh v tnh ch t ho t ng c a t ch c gi i quy t m t v n trn c s hi u
r quy lu t v n ng khch quan v phn tch thng tin v t ch c, mi tr ng
Trong th gi i c c k a d ng v phong ph v cng vi c, cch th c gi i quy t
cng vi c c a nh qu n tr n i ln nh m t v n c t y u, l gi i quy t cc v n
n y sinh trong qu trnh qu n tr m t cch khoa h c. gi i quy t cc v n ny ng i
ta th ng ph i xy d ng v l a ch n cc ph ng n, gi i php t i u. Vi c ny t t y u
i h i cc nh qu n tr cn nh c, l a ch n v i n quy t nh. Khng a ra c
nh ng quy t nh ng n v ng lc c n thi t cc nh qu n tr s nh m t ci m m i
ng i c n n mnh v khng s m th mu n s b gu ng my qu n tr o th i.
2. c i m
Quy t nh qu n tr l s n ph m t duy c a con ng i, l k t qu c a qu trnh thu
nh n thng tin, tm ki m, phn tch v l a ch n. Trn c s khi ni m, quy t nh
qu n tr c nh ng c i m sau:
Ch c ch th qu n tr m i ra quy t nh. Quy t nh qu n tr l s n
ph m ring c a cc nh qu n tr v cc t p th qu n tr;
Quy t nh qu n tr ch ra khi v n chn mu i;
Quy t nh qu n tr c lin quan ch t ch n thng tin v x l thng tin;
Quy t nh qu n tr lun ch a ng nh ng y u t khoa h c v sng t o;
Quy t nh qu n tr lun g n li n v i nh ng v n c a t ch c. Trong qu
trnh ho t ng c a t ch c lun xu t hi n nh ng v n m t ch c c n
kh c ph c ho c nh h ng, gi i quy t v ti n trnh c th c hi n b i
m t s cc quy t nh qu n tr.
36
3. Phn lo i
Cc quy t nh c phn ra lm nhi u lo i khc nhau tu theo cc tiu th c phn
chia. Thng th ng ng i ta phn chia quy t nh qu n tr theo cc tiu th c sau
Theo tnh ch t c a cc quy t nh: Quy t nh chi n l c, quy t nh chi n thu t,
quy t nh tc nghi p
Theo ch c nng qu n tr: quy t nh ti chnh, quy t nh marketing, quy t nh nhn
s , quy t nh s n xu t,...
Theo th i gian th c hi n: quy t nh ng n h n, quy t nh trung h n, quy t nh di
h n.
Tnh quy ph m: Quy t nh c l p thnh ch ng trnh, quy t nh khng l p thnh
ch ng trnh.
4. Cc cn c ra quy t nh
Cc nh qu n tr cc c p b c trong t ch c u ra quy t nh. V y c s khoa h c
c a vi c ra quy t nh nh ng ng i ny l g? Th c t t lu ch ng t r ng cc
quy t nh thi u c s th ng ph i gnh chu nh ng h u qu n ng n . Xt t ph ng di n
t ng th c s c a vi c ra quy t nh l nh ng cn c sau:
Nhu c u. Quy t nh v qu n tr ch th c s c n thi t khi cc ho t ng v qu n tr c
nhu c u. Nhu c u ra quy t nh th ng gi i quy t v n no . V v y, ph i
th ng xuyn n m v ng cc nhu c u v hi u cc nhu c u qu n tr.
Hon c nh th c t . L nh ng l c l ng t n t i bn trong v bn ngoi t ch c c nh
h ng tr c ti p ho c gin ti p t i vi c ra quy t nh, th c hi n quy t nh v k t qu
cc quy t nh ny mang l i.
Kh nng c a n v. Ra quy t nh ph i ph h p v i kh nng c a t ch c, b i chng
ta ph i th c hi n v ki m tra qu trnh th c hi n nh th no nh gi k t qu cc
quy t nh .
M c tiu v chi n l c kinh doanh. Trong kinh doanh, vi c xc nh m c tiu trong
cc th i k b n thn n v n l nh ng quy t nh quan tr ng. Khi m c tiu c
quy t nh th n l c s cho m i quy t nh kinh doanh ni chung v trong lnh v c
qu n tr ni ring. Chi n l c kinh doanh l ph ng th c c th ho cch th c hi n
m c tiu kinh doanh, v v y, n c ng l c s c a vi c ra quy t nh.
Th i c v r i ro. Cc t ch c thnh cng l cc t ch c n m b t c cc c h i v
n trnh c cc r i ro trong kinh doanh. B i cc tnh hu ng trong kinh doanh
th ng khng ch c ch n. M c thnh cng hay th t b i c ng nh kh nng r i ro
nhi u hay t ph thu c r t nhi u vo i u m ng i ta g i l m o hi m trong kinh
doanh. Bi t m o hi m v phng trnh cc r i ro l yu c u t t y u trong vi c ra quy t
nh qu n tr.
Tnh quy lu t v ngh thu t sng t o. Vi c nh n th c ng n cc quy lu t khch
quan v d ng chng m t cch khoa h c l c s quy t nh s thnh b i c a vi c ra
quy t nh. N u i ng c l i v i s v n ng c a cc quy lu t khch quan t t y u b
th t b i. Tuy nhin, vi c v n d ng cc quy lu t khng c ngha l khng c n n s
sng t o c a ng i ra quy t nh. B n thn cc ho t ng trong qu trnh qu n tr b
chi ph i c a nhi u quy lu t. ngh thu t sng t o cho php nh qu n tr v n d ng kho
37
lo s v n ng c a t ng quy lu t v t ng h p chng trong m t th th ng nh t, c
nh h ng, c l i nh t cho cng vi c c a mnh.
5. Cc yu c u i v i m t quy t nh
Yu c u v tnh h p php
Trong nh n c php quy n, m i hnh vi c a t ch c u ph i tun theo php lu t.
Quy t nh qu n tr l hnh vi c a t p th ho c c nhn nh qu n tr nn n ph i tun theo
php lu t.
Tnh h p php c a quy t nh qu n tr c th c hi n trn cc ph ng di n sau:
Quy t nh c a ra trong ph m vi th m quy n c a t ch c ho c c nhn;
Quy t nh khng tri v i cc yu c u c a php lu t;
Quy t nh c ban hnh ng trnh t , th t c v th th c.
M i quy t nh qu n tr khng m b o tnh php l u b nh ch ho c hu b .
C nhn ho c t ch c a ra quy t nh ph i chu trch nhi m tr c php lu t.
Yu c u v tnh o c
Ngy nay, yu c u v o c ngy c coi tr ng trong cc quy t nh qu n tr.
Cc quy t nh ph i m b o tnh o c c ngha l cc ch th ra quy t nh v t
ch c ph i bi t g n ch t trch nhi m c a mnh v i mi tr ng, v i x h i v c ng ng.
Yu c u v tnh khch quan v khoa h c
Cc quy t nh l c s quan tr ng m b o cho tnh hi n th c v hi u qu c a vi c
th c hi n chng, cho nn n khng c ch quan ty ti n, thot ly th c t . V quy t
nh l s n ph m ch quan sng t o c a con ng i, do m b o tnh khch quan khng
ph i l vi c n gi n, nh t l trong nh ng tr ng h p vi c th c hi n cc quy t nh c
lin quan n l i ch c a ng i ra quy t nh.
Tnh khoa h c c a cc quy t nh l s th hi n c a nh ng c s , cn c , thng tin,
nh n th c, kinh nghi m c a nh qu n tr trong vi c x l, gi i quy t nh ng tnh hu ng c
th xu t hi n i h i c s can thi p b ng cc quy t nh c a h , n ph i tun th i h i
c a cc quy lu t khch quan.
Yu c u v tnh h th ng (tnh th ng nh t)
Yu c u tnh h th ng i v i cc quy t nh trong qu n tr kinh doanh i h i m i
m t quy t nh a ra ph i nh m t c m t nhi m v nh t nh, n m trong m t t ng
th cc quy t nh c v s c nh m t t i m c ch chung.
Yu c u v tnh t i u
Tr c m i v n t ra cho doanh nghi p th ng c th xy d ng c nhi u
ph ng n khc nhau cng nh m t t i m c tiu. Yu c u ph i m b o tnh t i u c
ngha l quy t nh s a ra th c hi n ph i l quy t nh c ph ng n t t h n nh ng
ph ng n qu n tr khc v trong tr ng h p c th c th n ph i l ph ng n quy t
nh t t nh t.
38
Yu c u v tnh linh ho t
Yu c u v tnh linh ho t i h i cc quy t nh qu n tr ph i ph n nh c m i
nhn t m i trong l a ch n quy t nh, ph n nh c tnh th i i, mi tr ng m quy t
nh ra i v th c hi n.
Tnh linh ho t c ng i h i vi c x l tnh hu ng ph i kho lo, trnh r p khun
my mc, gio i u.
Tnh c th v th i gian th c hi n
Trong m i quy t nh c n b o m nh ng quy nh v m t th i gian tri n khai, th c
hi n v hon thnh c p th c hi n khng c ko di th i gian th c hi n.
6. Ti n trnh ra quy t nh
a, Xc nh v n
Khi doanh nghi p c ho c s c nh ng v n pht sinh trong cng vi c, th vi c
nh n bi t c nh ng v n nh th no l m t b c r t quan tr ng. B i v n m
b o ch c ch n r ng nh qu n tr hi u b n ch t th c s c a v n ch khng ph i ch
nh n bi t c nh ng d u hi u c a v n . Trn c s , nh qu n tr ph i c th
ho, phn tch v pht tri n nh ng m c tiu m doanh nghi p mu n t t i. Khi v n
c phn tch t m , xc nh c nh ng i u ki n tin quy t, nh ng thu n l i v kh
khn....V d : xc nh nh ng v n v ti chnh, yu c u v mi tr ng, cc chnh sch
v ch c a doanh nghi p... nh qu n tr s c c nh ng d li u c n thi t cho vi c ra
i m t quy t nh.
b, Xc nh cc tiu chu n
Mu n so snh cc ph ng n m t cch khch quan c n xc nh cc tiu chu n
nh gi cc ph ng n . Tiu chu n ny c bi u hi n b i cc ch tiu v ch t l ng
v s l ng, ph n nh k t qu t m c tiu c a t ch c hay k t qu mong mu n c a vi c
gi i quy t v n quy t nh.
Vi c l a ch n cc tiu chu n nh gi hi u qu c v tr quan tr ng song khng
n gi n. N u tiu chu n khng c xc nh r rng th vi c nh gi v l a ch n r t
kh khn, d d n n tnh tr ng tu ti n, ch quan. Tiu chu n quy t nh c n p ng
cc yu c u:
M i v n quy t nh c th t ra m t ho c m t s m c tiu v t ng ng v i n l
m t ho c m t s tiu chu n quy t nh;
C th tnh ton, nh gi c ch tiu dng lm ch tiu quy t nh. Kh nng cn,
o, ong, m c cc ch tiu nh l yu c u t i thi u l a ch n cc tiu chu n
nh gi quy t nh;
S l ng tiu chu n nh gi khng qu nhi u. N u t qu nhi u tiu chu n s kh
cho vi c l a ch n, phn tch quy t nh. Thng th ng n u c th c n tm n cc ch
tiu ph n nh k t qu cu i cng c a ph ng n quy t nh;
39
Khng nn a ra cc quy t nh qu c u ton nn khi t tiu chu n c n gi l i
nh ng tiu chu n quan tr ng ph n nh m c tiu c b n c n h ng t i c a quy t nh.
c, Tm ki m cc ph ng n
Trn c s nh ng d li u c c, thng qua b c xc nh tnh hnh, nh qu n tr
ti n hnh xy d ng nh ng tnh hu ng v ph ng n c th x y ra. C th m t chng v
trao i, tham kh o ki n c a ng nghi p, tm ki m nh ng quan i m m i, sng l c
xy d ng ph ng n c tnh kh thi cao.
d, nh gi ph ng n
T nh ng ph ng n c xy d ng, ti n hnh so snh nh ng thng tin, bi n
php x l, hi u qu mong i, tnh nh y c m xem xt k t qu cc ph ng n th
hi n nh th no. D tnh cc xc su t, r i ro c th x y ra, ti n hnh l p danh sch
so snh nh ng thu n l i, kh khn c a t ng ph ng n. b c ny c n ph i xc nh
m t s ph ng n c n thi t c th p d ng c m t cch hi u qu , ph h p v i nh ng
c i m c a cng vi c, con ng i v t p th . N u th y r ng, cc ph ng n t ra
cn ch a hay nh qu n tr th y c n ph i c thm m t s ph ng n khc n a th tu
theo s c n thi t c a cng vi c, kh nng c a nh qu n tr c th c b t u t b c
m t ho c hai.
e, Ch n ph ng n
y l b c c t y u v quan tr ng nh t, b i v t i y nh qu n tr ph i t b
quy n t do l a ch n c a mnh. Nh qu n tr ch c php ch n m t ph ng n v
ph i b o v quy t nh . ng th i m b o s cam k t v i t c c m i ng i tham gia
v c c s h tr c n thi c. Ph n l n cng vi c ny c n c lm thng qua s tham
gia c a cc bn h u quan trong giai o n
Khi l a ch n ph ng n trnh sai l m nh n th c:
Xu t pht t gi thuy t tr c y: m i quan h gi a cc bi n s
Tnh i di n: ra quy t nh t m u nh ho c t chuy n tnh c
o t ng ki msot: qu n tr vin nh gi cao kh nng t ki m sot c a mnh.
Cam k t tng d n: cam k t vo ngu n l c ng k , v n tng d n khi khng
cn ph h p.
Vi c nh gi cc ph ng n trong ti n trnh ra quy t nh c ng c n xem xt n cc kha
c nh v o c, x h i, php l,... bn c nh tnh kinh t , v c ng c n xem xt kh nng
v ngu n l c c n thi t cho vi c th c thi quy t nh.
f, Th c thi
M c d ti n trnh l a ch n c hon t t trong b c tr c, quy t nh v n b th t b i n u
khng c th c hi n m t cch ng n. Th c thi quy t nh bao g m vi c chuy n t i
quy t nh n nh ng ng i lin quan v lm cho m i ng i cam k t th c hi n n. Gi i
php t t ph i g n li n v i vi c th c thi, nhi u ph ng n t t a ra nh ng n khng g n
v i th c thi nn hi u qu t c khng nh mong i.
g, Ki m tra, nh gi
c th th c hi n t t b c ny, nh qu n tr cn ph i th ng xuyn theo di,
ki m tra vi c th c hi n k ho ch v ph ng n l a ch n. N m b t nh ng thng tin
40
c s d ng c chnh xc khng? K ho ch c th c hi n nh th no? K t qu t
c c a k ho ch t ra?
Trong qu trnh th c hi n quy t nh s n y sinh nhi u v n m b n thn nh
qu n tr v cc c ng s ch a th l ng tr c c nh ng v ng m c pht sinh c n gi i
quy t trong khi th c hi n quy t nh.Trn c s , ti n hnh chnh l, b sung, s a i
quy t nh qu n tr a ra ph h p v i th c t c a cng vi c i h i v nh v y k t
qu thu c s t t h n.
nh gi k t qu c a quy t nh xem c t m c tiu ra khng, c gi i quy t
c v n v hi u qu mang l i nh th no? Vi c nh gi cn l cch h c h i kinh
nghi m trong vi c th c hi n i v i cc nh qu n tr.
7. Cc m hnh ra quy t nh
a, M hnh ra quy t nh h p l
M hnh ny d a trn cc gi nh h p l m qua nh qu n tr a ra nh ng l a
ch n thch h p, t i a ho l i nhu n trong nh ng khun kh rng bu c nh t nh. Ng i
ra quy t nh h p l s xc nh v n m t cch c n th n, xy d ng m c tiu m t cch
r rng v c th . H n n a nh ng b c ti n trong qu trnh ra quy t nh s d n n vi c
l a ch n cc gi i php m b o t i a ho vi c t c m c tiu. i u ny ng r ng
nh qu n tr c th ra m t quy t nh chnh xc b i v k t qu cc ph ng n l c bi t,
c s u tin r rng, s u tin l b t bi n v n nh, khng c rng bu c v th i
gian v chi ph. V, l a ch n cu i cng s t i a ho c l i ch kinh t .
b, M hnh ra quy t nh h p l gi i h n
Herbert Simon, h c gi n i ti ng v kinh t v qu n tr cho r ng, trong nh ng i u
ki n rng bu c no , nh qu n tr th c hi n hnh ng m t cch h p l (d a trn l tr).
B i v con ng i khng th x l v hi u h t thng tin c n thi t ki m tra s h p l,
nn nh ng i u h lm l xy d ng m hnh n gi n v trch d n nh ng d li u chnh t
v n m khng xem xt t t c cc d li u khc trnh lm cho v n ph c t p h n.
Simon g i ti n trnh ra quy t nh ny l s h p l gi i h n. Theo , ng i ra quy t nh
c th c x th n tr ng (m hnh ra quy t nh h p l) trong gi i h n c a s n gi n ho
hay cn g i l m hnh h p l c gi i h n. V, k t qu thay v t i a ho m t s l a ch n,
ng i ra quy t nh l a ch n nh ng gi i php c th tho mn cc rng bu c c a v n .
Cc c nhn hay nhm trong qu trnh ra quy t nh theo m hnh ny th ng
c cc bi u hi n sau y:
Ch n t h n cc m c tiu t t nh t ho c gi i php t t nh t
Ch tm ki m cc ph ng n trong gi i h n c s n
Khng c y cc thng tin v kh ki m sot cc l c l ng mi tr ng
bn trong v bn ngoi nh h ng n k t qu c a quy t nh.
c, M hnh quy t nh mang tnh chnh tr
M hnh ny gi i thi u ti n trnh ra quy t nh trong gi i h n cc l i ch c a b n
thn v c a cc gi i h u quan c quy n l c. Quy n l c l nng l c nh h ng ho c ki m
sot cc quy t nh v m c tiu c a cc c nhn, c a nhm, c a b ph n, ho c t ch c.
Ti n trnh ra quy t nh chnh tr r t thch h p khi quy t nh c lin quan n cc gi i
41
h u quan y quy n l c, nh ng ng i ra quy t nh b t ng v l a ch n m c tiu, v
ng i phn tch khng tmcc ph ng n.
8. Cc ph ng php ra quy t nh
a, Brainstorming
y l k thu t dng kch thch cc thnh vin trong nhm ng gp cc t ng
gi i quy t m t v n no trong t ch c. Cc nguyn t c c a Brainstorming, t m dch
l t n cng no, bao g m:
Khuy n khch s t do. Cc thnh vin trong nhm t do xu t ki n. Khng c
t ng no l ng bu n c i, cho d t ng l c c oan hay k qu c.
Khng c ch trch ki n khi ki n ch a c nu ra.
Khuy n khch s l ng ki n, ghi chp l i m i ki n nh m th hi n s th a nh n
c a nhm v lm c s h p tc cc t ng m i.
Khng nh gi cc ki n cho n khi t p h p xong cc ki n hay cc ph ng n l a
ch n
b, Delphi
L k thu t kch thch nhm tham kh o v c ng c p nh ng d bo v t ng lai,
s d ng nhi u cng c hay b ng cu h i, m t nhm lnh o vi c i u tra v thu th p d
li u, kinh nghi m. Cung c p m t hnh th c vn b n m khng c n cc qu n tr vin g p
g tr c ti p, theo cc nguyn t c sau:
Cc thnh vin a ra cc l a ch n b ng vn b n.
Qu n tr vin nh n v tmt t cc l a ch n.
K t qu c g i cho cc thnh vin tham gia c ph n h i v x p h ng.
Qu trnh ti p t c cho n khi t c t p trung nh t nh.
c, Ma tr n t l
L xc nh nh ng gi tr mong i c a hai hay nhi u ph ng n m m i ph ng
n th c nh v v i m t c on v xc su t. Ma tr n ny ch c gi tr khi kh nng
xu t hi n xc su t c a m i k t qu c th c c on. Xc su t c bi u th b ng t
l ph n trm(%), n o l ng m c c a m t s ki n c th x y ra hoc khng x y ra
+ Gi tr mong i (hay cn g i l k v ng) c a m t ph ng n l t ng c ng t t c
cc k t qu c th x y ra nhn v i xc su t t ng ng c a n.
Ch ng h n nh : n u c 50% c h i s ki m c $10000 v 25% c h i c th m t
$50000. Gi tr mong i (expected value-EV) c a u t trn c tnh nh sau.
EV = 0.5($10000) - 0.25(50000)
= $5000 -$12500 = -$75000
V d sau y nh m gip ng i c hi u r ng thm m t quy t nh u t c lin
quan n s d ng ma tr n t l . Gi s chng ta ang xem xt mua kinh doanh my
tnh ho c kinh doanh thuy n bu m. Chng ta xc nh r ng, s thnh cng c a m i
ho t ng kinh doanh ph thu c vo t gi h i oi. N u t gi h i oi tng, chng ta s
thu c 6 tri u $ t kinh doanh my tnh ho c 5 tri u $ t kinh doanh thuy n bu m; cn
n u t gi h i oi gi m, chng ta s m t 5 tri u $ t kinh doanh my tnh hay ch m t 3
42
tri u $ t kinh doanh thuy n bu m. Chng ta c ng s c on r ng, c 70% c h i t
gi h i oi tng v 30%c h i t gi h i oi gi m.
Gi i php:
*Kinh doanh my tnh:
EV = 0,7($6.000.000)+0,3($-5.000.000)
EV = $2.700.000
*Kinh doanh thuy n bu m:
EV = 0,7($5.000.000) + 0,3($ -3.000.000)
EV =$2.600.000
Qua k t qu gi tr mong i (EV) c a hai ngnh, ta th y r ng u t mua my tnh
kinh doanh th thu l i nhu n cao h n mua thuy n bu m.
43
CU H I N T P CH NG HAI
1. Khi ni m thng tin qu n tr v vai tr c a n trong ho t ng qu n tr c a t
ch c?
2. Nu m t s c i m c b n c a thng tin? V sao ni r ng: "M i h th ng c th
v a l trung tm thu v pht thng tin"?
3. Trnh by cc giai o n c a qu trnh thng tin? Khi th c hi n qu trnh thng t
c n ch nh ng v n g?
4. Hy cho bi t khi ni m v vai tr c a quy t nh qu n tr.
5. Trnh by cc b c c a qu trnh ra quy t nh.
6. Cc m hnh ra quy t nh? N i dung, c i m v phn bi t chng?
7. Cc cng c h tr cho qu trnh ra quy t nh? Cho th d minh ho .
8. Vn ha c nh h ng n qu trnh ra quy t nh khng?
9. T i sao c th ni: Internet l bi rc c a thng tin?
10.T i sao ni nh n di n v n l b c kh i u quan tr ng nh t c a qu trnh ra
quy t nh?
44
Ch ng ba - Ho ch nh v chi n l c
45
I. M T S V N C B N C A CNG TC HO CH NH
1. Khi ni m
L ch c nng u tin trong ti n trnh qu n tr bao g m vi c xc nh m c tiu
ho t ng, xy d ng chi n l c t ng th t c m c tiu v thi t l p m t h
th ng cc k ho ch ph i h p ho t ng. C n theo u i nh ng m c tiu no? C n t
n nh ng m c tiu ra sao? C n nh v cc ngu n l c ra sao?
Ho ch nh (planning) l qu trnh h t s c ph c t p, c coi l qu trnh thch
ng v i s khng ch c ch n b ng vi c xc nh cc ph ng n hnh ng t c
nh ng m c tiu c th c a t ch c. Hay, ho ch nh l qu trnh xc nh cc m c tiu
v l a ch n cc ph ng th c t c cc m c tiu
Trong qu trnh ho t ng c a t ch c, nh ng y u t khng ch c ch n c ngu n
g c r t a d ng. C th lin quan n mi tr ng khng th d on c, c th l
khng ch c ch n v s nh h ng, t c s nh h ng c a y u t c a mi tr ng l
khng d on c.
Chng ta s ti p c n v i m t s di n t khc nhau v khi ni m ho ch nh c a
cc chuyn gia kinh t n i ti ng:
Theo Stephen P.Robbins Management: Ho ch nh l qu trnh xc nh m c
tiu, xy d ng chi n l c t ng th th c hi n m c tiu v pht tri n m t k ho ch ton
di n ph i h p v th ng nh t cc ho t ng v i nhau.
Theo Harold Koontz, Cyril Odonnel v Heinz Weihrich: Ho ch nh quy t nh
tr c xem ph i lm ci g? Lm nh th no? Khi no lm? V ai lm ci ?
Theo James H.Donnelly, L.Gibson v John M.Ivancevich: Ch c nng ho ch nh
bao g m nh ng ho t ng qu n tr nh m xc nh m c tiu trong t ng lai v nh ng
ph ng ti n thch h p t c nh ng m c tiu .
C th ni ng i ta c th t c m c tiu trong ho t ng c a t ch c khng
ph i ch y u b ng may r i, m ph i b t ngu n t vi c v ch ra, th c hi n cc k ho ch
mang tnh khoa h c v th c t cao.
2. Vai tr
Ho ch nh l ch c nng quan tr ng v h t s c c n thi t i v i m i t ch c, m i
doanh nghi p, trong m i lnh v c, b t k nh qu n tr no, c p b c no c ng ph i lm
cng tc ho ch nh, b i v:
- M i t ch c l m t h th ng cc b ph n ring r , chnh v i u ny m c n c s
lin k t, ph i h p, n l c gi a cc b ph n v i nhau. Ho ch nh s l m t ph ng
ti n quan tr ng th c hi n nh ng nhu c u t t y u ny.
- Ho ch nh gip cho nh qu n tr s n sng ng ph v i m i tnh hu ng thay i c
th x y ra. Ho ch nh s lm tng kh nng t c cc m c tiu v k t qu
mong mu n c a t ch c. V m i t ch c u h ng t i m t s m c tiu no
trong t ng lai (t ng lai lun l i u ch a t i) t n t i v pht tri n cc t ch c
c ng c n c s thay i nh t nh v trong tr ng h p , ho ch nh l nhp c u
n i c n thi t gi a hi n t i v t ng lai.
46
- Nh c ho ch nh, cc nh qu n tr c th t p trung ch vo vi c th c hi n cc
m c tiu tr ng i m trong nh ng kho ng th i gian khc nhau.
- Ho ch nh gip t ch c c th thch nghi c v i s thay i c a mi tr ng bn
ngoi, do c th nh h ng c s ph n c a t ch c.
- Ho ch nh gip nh qu n tr th c hi n vi c ki m tra tnh hnh tri n khai cc m c tiu
thu n l i v d dng.
3. Cc lo i ho ch nh
a, Ho ch nh chi n l c
Ho ch nh chi n l c do nh qu n tr c p cao xy d ng v tri n khai th c hi n
m t k ho ch t ng th nh m nh h ng cc ho t ng c tnh di h n c a doanh
nghi p.
Ho ch nh chi n l c gi vai tr ch o v nh h ng trong ti n trnh ho ch
nh. N l chi c c u n i gi a t ng lai v hi n t i, n lin k t m i ngu n l c th c
hi n nhi u ho t ng h t s c quan tr ng m i doanh nghi p, ch ng h n nh qu n tr
chi n l c, sch l c kinh doanh v nhi u ho t ng khc.
N i dung c th c a ho ch nh chi n l c ph thu c vo m c tiu v n i dung cc
quy t nh cc chi n l c v sch l c m t ch c ph i th c hi n.
- N i dung c a ho ch nh chi n l c khng qu t p trung vo vi c gi i quy t
nh ng v n nh , th y u khng c ngha quy t nh s ng cn i v i t ch c.
- N i dung c a ho ch nh chi n l c tuy khng c n t t i m c tuy t i chnh
xc nh ng i u quan tr ng nh t l n ph i mang tnh lgc, tnh khoa h c cao. N t p
trung vo gi i quy t nh ng m c xch chi n l c ch y u.
- N i dung ho ch nh chi n l c c m t vai tr h t s c to l n i v i s thnh b i
c a m i t ch c cho nn c n h n ch t i m c t i a nh ng nh m l n, sai st v n i dung.
N i dung c a ho ch nh chi n l c ph i th t s khoa h c, ph i tnh t i tc ng v nh
h ng c a cc quy lu t khch quan.
b, Ho ch nh chi n thu t v ho ch nh tc nghi p
M c d ho ch nh chi n l c gi m t vai tr quan tr ng trong m t t ch c. Tuy
nhin khng c m t k ho ch chi n l c no l i thnh hi n th c n u thi u i cng tc t
ch c th c hi n thng qua cc k ho ch tri n khai c th . tri n khai th c hi n cc k
ho ch chi n l c ng i ta th ng so n th o cc k ho ch chi n thu t (k ho ch nm, k
ho ch qu) v cc k ho ch tc nghi p (k ho ch thng, k ho ch i u s n xu t).V
th c ch t cc k ho ch chi n thu t v k ho ch tc nghi p u l nh ng bi n php t
ch c th c hi n k ho ch chi n l c trong t ng giai o n c th , trong t ng i u ki n v
hon c nh c th . Chnh v v y m cc nh qu n tr ph i ch n nh ng v n c b n
sau:
Xc nh m c tiu: L tri n khai t ch c th c hi n nh ng m c tiu, ch tr ng
ph ng chm chi n l c c l a ch n. Th d , gia tng doanh s bn hng
ln 20% trong nh ng nm n ng i ta c th th c hi n b ng cch m r ng thm
th tr ng, ho c m r ng thm nng l c s n xu t, ho c a vo s n xu t thm cc
m t hng m i.
47
Cc chi n l c c p ngnh
Cc chi n l c c p t ch c
Cc chi n l c c p ch c nng
Cc k ho ch tc nghi p
Xy d ng n i dung: Khc v i n i dung c a k ho ch chi n l c, n i dung c a k
ho ch chi n thu t v tc nghi p l nh ng bi n php tri n khai c th v nh ng v n
sau:
Lm ci g?
Ai (ho c b ph n no) lm?
Lm v i ai?
Lm u?
th i gian bao lu?
Ci g c n ph i t c?
nh ng ngu n ti nguyn no c n c s d ng?
Trch nhi m v quy n h n c th c a nh ng ng i c lin quan l g?...
N u ho ch nh chi n l c mang tnh nh h ng l chnh, th ho ch nh chi n
thu t v ho ch nh tc nghi p l i t p trung vo v n t ch c th c hi n l c b n. Vi c
so n th o m t h th ng cc k ho ch lin hon, hon chnh t c p chi n l c n c p
chi n thu t v tc nghi p, t c p cao n c p n v c s lun l m t i h i c n thi t v
k ho ch khch quan nh m b o m cho cng tc t ch c th c hi n cc k ho ch thnh
cng.
4. Chi n l c
a, Khi ni m
V b n ch t chi n l c c ng l m t k ho ch, nh ng k ho ch di h n h n. Chi n
l c l b ng m t t ng quan v con ng i n t ng lai, l nh ng cch th c
chung chng ta t c m c tiu c a t ch c. L nhm cc hnh ng ch y u
c l a ch n v th c thi t c m c tiu c a t ch c.
Thch th c i v i cc nh qu n tr l ph i xy d ng cc chi n l c m t nh t l c
o v i khch hng v khc bi t i v i i th c nh tranh.
b, Cc c p chi n l c c a cng ty
Chi n l c c th phn chia theo ba c p :
c p t ch c, c p ngnh v c p ch c nng.
- Chi n l c c p t ch c: Chi n l c c p t
ch c do b ph n qu n tr cao nh t v ch ra nh m
n m b t c nh ng m i quan tm v ho t ng
trong m t t ch c. c p ny cc cu h i th ng t
ra l: T ch c nn ho t ng trong lnh v c no?
M c tiu v k v ng c a m i lnh v c ? Phn b
cc ngu n l c ra sao t nh ng m c tiu ?
V d : khi v ch ra chi n l c c p t ch c cho
m t tr ng i h c, ba lnh v c ho t ng th ng
t ra l o t o, nghin c u, t v n. Sau , ng i ta xem xt v t cc m c tiu v k
v ng c a m i lnh v c ho t ng v phn b cc ngu n l c t c cc m c tiu .
- Chi n l c c p ngnh ch lin quan n nh ng m i quan tm v ho t ng trong
m t ngnh (m t lnh v c ho t ng) c a t ch c. Cc cu h i th ng t ra y l:
Lnh v c ny c a t ch c c v tr no trong mi tr ng ho t ng c a n? Nn a ra
48
nh ng s n ph m dch v no? C n h ng vo ph c v ai? Ngu n l c c phn b trong
ngnh ra sao?
i v i cc t ch c c nhi u ho t ng, nh ng nh qu n tr c p cao s g p nhi u
kh khn trong vi c t ch c nh ng lnh v c m t cch th ng nh t. M t cch gi i quy t
v n l t o ra cc n v ngnh chi n l c (SBU). Trong t ch c n v ngnh chi n
l c c chi n l c ring c a mnh, nh ng t trong s th ng nh t v i chi n l c t ng th
c a t ch c. Theo th d trn, m i lnh v c c chi n l c ring nh ng chng ph i th ng
nh t v i chi n l c c a tr ng .
- Chi n l c c p ch c nng: Cc chi n l c c p ch c nng nh nhn s , ti chnh,
marketing, nghin c u v tri n khai s n xu t,... c t ra trong khun kh m t lnh v c
ho t ng c a t ch c. Cc chi n l c c p ch c nng l s chi ti t ho cho nhi u chi n
l c c p ngnh v lin quan t i vi c qu n tr cc ho t ng ch c nng. V v y vai tr c a
chi n l c c p ch c nng l h tr chi n l c c p t ch c v t o ra m t l c
cch th c qu n tr nh m t c cc m c tiu t ra i v i lnh v c ch c nng .
5. Nh ng cng c h tr ho ch nh trong cc cng ty l n
a, M hnh "Nm th l c c nh tranh" c a M.Porter
M hnh Nm l c l ng c a M.Porter c a ra nm 1979 v chi n l c c p
t ch c xem xt v kh nng c nh tranh c a m t t ch c trong mi tr ng ho t ng c a
n c xc nh b i cc ngu n k thu t, kinh t c a t ch c v nm l c l ng mi
tr ng. Theo M.Porter, nh qu n tr chi n l c c n ph i phn tch c cc l c l ng
ny v a ra m t ch ng trnh gy nh h ng t i chng nh m tm ra m t khu v c c
bi t h p d n dnh ring cho t ch c.
Nm l c l ng c M.Porter a ra (th hi n s sau) l nh ng m i quan h
gi a cc nh qu n tr c a m t t ch c v i nh ng ng i ang ho t ng c a cc t ch c
khc.
49
Tnh khc
l i t canh
tranh gi a
cac i thu
Mi e doa tcac
i thumi
Kh nng thng
l ng cua khach
hang
Mi e doa t
nhng san phm
dch vuthay th
Kh nng thng
l ng cua nhacung
cp
Hnh 6 - M hnh c nh tranh Nm l c l ng c a M.Porter
M c d p l c c nh tranh trong cc ngnh cng nghi p l khc nhau, tuy nhin s
c nh tranh c a t ch c mi tr ng c nh tranh di n ra (t ng i) t ng t nh nhau n
m c c th s d ng chung m t m hnh nghin c u cc c tnh v m c c a chng.
M i e d a t cc i th m i lun l m t ng l c ng quan tm. Nhi u khi cn
cn c nh tranh c th b thay i ton b khi xu t hi n cc i th n ng k m i.
Kh nng th ng l ng (v th ) c a nh cung c p c a khch hng ph thu c cc
nhn t nh vai tr ngnh cng nghi p trong x h i, vi c p d ng chi n l c no, s
khc bi t c a s n ph m, cc c h i lin k t v.v...
M i e d a t nh ng s n ph m, dch v thay th c th l m t p l c ng k trong
c nh tranh. Hi n nay, lo i hnh o t o t xa o t o i h c ho c sau i h c c th l
m t lo i dch v thay th cho o t o theo ph ng th c truy n th ng thng qua tr ng
l p bi gi ng d y tr c ti p. S pht tri n m nh m c a cng ngh thng tin d ng nh
cng ti p s c cho lo i hnh dch v thay th ny.
Cu i cng, s c nh tranh kh c li t gi a cc i th trong cng m t ngnh cng
nghi p trn nhi u ph ng di n s l m t l c l ng quan tr ng hng u quy t nh m c
c nh tranh trong ngnh .
50
b, M hnh ma tr n BCG c a nhm t v n Boston
Nm 1973, Nhm t v n Boston a ra m t s ti p c n m i xc nh chi n l c
c p t ch c l phn tch m t t p h p cc ngnh (lnh v c ho t ng) c a m t t ch c ch
y u trn hai gic l t c tng tr ng v m c th ph n c a ngnh trong mi
tr ng ho t ng c a n. M c ch y l xc nh m t s cn i gi a cc ngnh
c a t ch c v phn b c a cc ngu n l c c a t ch c c a cc ngnh m t cch h p l
Hnh 7 Ma tr n BCG
Hnh bi u di n ma trn BCG theo hai ti u thc tc tng trng cua thtrng va
thphn.
- Ngnh nghi v n (question marks) th ng l s n ph m m i, su t tng tr ng th
tr ng cao ch a ng nhi u r i ro. N u s n ph m n m (question mark) c nh tranh
th ng l i th s chuy n sang (star), s n ph m ny ang d n u th ph n v c ng ang
n i c su t tng tr ng th tr ng cao, nn th tr ng ny c s c quy n r r t l n v do
s c c nh tranh gay g t ti p t c ginh th ph n, cng ty c n ph i u t thch ng
cho n. Nh ng v l m i nn cc s n ph m ny c th ph n t ng i th p v doanh s
bn nh . y l ngnh c n nhi u v n u t , c n theo di ti m nng, c h i khai thc
hi u qu trong t ng lai.
- Ngnh ngi sao (Stars) l ngnh c m c l i nhu n cao. Tuy nhin, u t ti p
t c vo ngnh ny duy tr m c tng tr ng cao c th t n km so v i tr c . Theo
th i gian n u s n ph m (star) v n gi nguyn c v tr c a mnh v th ph n th su t
tng tr ng th tr ng gi m d n v i vo n nh. Lc ny s n ph m (star) s chuy n
xu ng ra ti n (cash cow), s n ph m ny l ngu n cung c p ti chnh cho cng ty.
51
- Ngnh con b s a (cash cows) v i m c th ph n cao v t c tng tr ng th
tr ng th p c ng l ngnh mang l i nhi u l i nhu n. Tuy v y, ngnh ny khng i h i
ph i u t l n duy tr v tr c a n trn th tr ng. Tuy nhin n u cash cow khng
gi v ng c v tr d n u c a mnh v th ph n th n c th b chuy n sang (dogs)
th r t t c kh nng sinh ra l i nhu n, th ng gy nn nhi u r c r i cho cng ty. Cng ty
c n ph i xem xt nn u t l n xy d ng l i s n ph m (dogs) hay g t hi ngay
rt kh i th tr ng hi n t i ho c xa b s n ph m ny i.
- Ngnh con ch (dogs) c coi l ngnh c m c th ph n km c i v t c
tng tr ng th tr ng th p c n c cn nh c ti p thm s c s ng cho n ho c d n d n
lo i b thay th b ng ngnh khc.
M hnh ny c ng c th c p d ng cho phn tch chi n l c cc ngnh. Thay
v phn tch cc lnh v c ho t ng c a t ch c, ng i ta c th phn tch v cc s n
ph m/dch v c a m t lnh v c no theo hai tiu th c trn
c, Nh ng khun m u c a chu k s ng
Hng t v n Arthur D. Little Inc tm ra nh ng khun m u chu k i s ng cho
vi c ho ch nh chi n l c nh trong hnh 8 sau y: C b n giai o n chu k i s ng
s n ph m.
- Phi thai: (Pht tri n cao, tham gia th tr ng th p). Tnh tr ng th tr ng c nh
tranh cao, m i ph n tham gia th nh , v c nhi u ng i tham gia.
- Pht tri n: (Pht tri n cao, tham gia th tr ng cao). Ch cn l i m t s s n ph m,
nn ph n tham gia th tr ng tng ln v ngnh s n xu t ny c v n nh. Th
tr ng v n ti p t c c ti m nng pht tri n.
- Tr ng thnh: ( Pht tri n th p, tham gia th tr ng cao). M t s t ng i nh
nh ng s n ph m c chi m th tr ng, nh ng s pht tri n c a th tr ng suy
gi m.
- Suy thoi: (Pht tri n th p, tham gia th tr ng th p). Khng cn ho c cn r t t
ti m nng pht tri n, m c d u ph n tham gia th tr ng r t l n, m nh ng s n
ph m c r t t tri n v ng pht tri n.
Chu k b n giai o n ny c th ghp g n vo b n y u t c a ma tr n, n u ta ch
c n thay b n t D u h i, Ngi sao, Con b s a, Con Ch b ng b n giai o n v
ta c ng c th lm nh ng quy t nh chi n l c gi ng v i nh ng quy t nh c a ma tr n.
52
Thi gi an
Phi thai Phat tri n Trng thanh Suy thoai
GI AI OAN
Tc phat
tri n khi l ng
Hnh 8 - Nh ng khun m u chu k i s ng
d, Ma tr n BCG m i
y l m t cng c m i nh t cho vi c thi t k chi n l c. N c tri n khai t ba
ti n :
- M t cng ty ph i t c th ng l i c nh tranh th m i c th c l i.
- ng l i m m t th ng l i c th t c v l n ti m tng c a th ng l i
thay i v i m i ngnh s n xu t.
- S ti n tri n c a s n xu t lm thay i t m c v b n ch t c a th ng l i.
Ta c th xc nh nh ng c tnh c a m t ngnh s n xu t b ng cch c nh s
ng l i c th t c th ng l i v kch thch c a th ng l i . i u c th th c
hi n b ng m t ma tr n nh trong hnh 9. Tr c d c xem xt s ng l i m th ng l i
c th t c, tr c ngang c nh kch th c c a th ng l i. K t qu l m t ma tr n 2-2
c a vi c phn lo i s n ph m.
Nhng
ng
l i
at
thng
l i
Kch thc thng l i
San xut
manh mung
San xut chuyn
mn hoa
San xut
bl i
San xut
Khi l ng l n
Nho Ln
Nhi u
t
Hnh 9: Ma tr n BCG m i
53
- B l i (t ng l i, c nh ). Nh ng ngnh s n xu t ny ch c m t s gi i h n
ng l i t th ng l i, nh ng nh ng th ng l i th nh .
- Kh i l ng l n (t ng l i, c l n). Th ng c t ng l i nh ng l i c th s n
xu t kh i l ng l n. i u lm cho nh ng cng ty c ph n tham gia th tr ng
l n c h ng m t th ng l i v chi ph nh nh ng ti t ki m s n xu t kh i l ng
l n.
- Chuyn mn ha (nhi u ng l i, c l n). Trong chi n l c ny qu n tr d dng
x l. Ta c th ch n m t i m thch ng c a th tr ng, r i chuy n vo . Cng
nghi p xe h i thu c lo i ny. Ng i Nh t t p trung vo ch t l ng cao v ti t
ki m nhin li u, t c m t ph n ng k c a th tr ng.
- Manh mng (nhi u ng l i, c nh ). V i chi n l c ny c nhi u ng l i
v t tr i nh ng th ng l i khng ng k . Doanh nghi p c th v t tr i nh gi c
v tr dch v , s n ph m c bi t v nh ng y u t khc.
Phn lo i s n xu t nh v y lm g cho ho ch nh chi n l c? BCG cho r ng
B l i cho ta r t t c h i, nn qu n tr ph i tm cch c t gi m chi ph h t m c, c thu
cho th t h t ti n r i bn c s i n u ch thi t h i cht nh. Nh ng doanh nghi p c
nh ng ph n tham gia th tr ng l n c kh i l ng s n ph m l n c th t c m t
th ng l i l n n u h chu tc ng vo . Qu n tr c n ph i c g ng gi m gi y
m nh c nh tranh. Nh ng doanh nghi p ch c tham gia th tr ng nh th nn tm cch rt
lui kh i ngnh s n xu t ho c tm nh ng cch khc chuyn mn ha. N u ta ang
trong m t ngnh s n xu t chuyn mn ha th ta nn tm cch ngn ch n khng cho
nh ng t ch c c nh tranh c c nh ng th ng l i nh ta t v ta ph i ch n
nh ng thay i trong b n ch t c a tr ch i. Sau cng, n u ta ho t ng trong m t ngnh
s n xu t manh mng, th ta ch u t t i thi u, c lm cho thu nh p tng, gi v ng v tr
v th n tr ng trong vi c khu ch tr ng.
e, Ma tr n SWOT
Bao g m cc y u t sau: i m m nh (Strengths); i m y u (Weaknesses); C h i
(Opportunities); e do (Threats)
Cc y u t bn trong bao g m: y u t v i m m nh, i m y u c a doanh nghi p
nh b quy t, nng l c, ngu n l c, con ng i, y u t v nhu c u v cc gi tr c a c nhn
l s khch l , ng vin. Cc y u t bn trong hnh thnh nn c tnh ring bi t c a
doanh nghi p v chng tc ng n vi c hnh thnh chi n l c.
Cc y u t bn ngoi g m hai lo i: m t l y u t v c h i v thch th c i v i
doanh nghi p nh y u t v cng ngh , nhu c u c a ng i tiu dng, m r ng th tr ng,
i th c nh tranh. Hai l cc y u t tc ng c a x h i nh l lu t l , quy nh c a nh
n c, th hi u c a qu n chng, cc c m nh n v mi tr ng.
Hy nhn vo Hnh 10 s th y cc chi n l c th nh t, th hai, th ba v th t l
nh ng chi n l c k t h p SO, ST, WO v WT c th l:
- Cc chi n l c SO s d ng nh ng i m m nh bn trong c a cng ty t n d ng
nh ng c h i bn ngoi. T t c cc nh qu n tr u mong mu n t ch c c a h vo v
54
tr m nh ng i m m nh bn trong c th s d ng c l i d ng nh ng xu h ng v
bi n c c a mi tr ng bn ngoi. Thng th ng cc t ch c s theo u i chi n l c
WO, ST hay WT t ch c c th vo v tr m h c th p d ng nh ng chi n l c
SO. Khi m t cng ty c nh ng i m y u l n th n s c g ng v t qua, lm cho chng
tr thnh nh ng i m m nh. Khi m t t ch c ph i i u v i nh ng m i e d a quan
tr ng th n s tm cch trnh chng c th t p trung vo nh ng c h i.
- Cc chi n l c WO nh m c i thi n nh ng i m y u bn trong b ng cch t n
d ng nh ng c h i bn ngoi. i khi nh ng c h i l n bn ngoi ang t n t i, nh ng
cng ty c nh ng i m y u bn trong ngn c n n khai thc nh ng c h i ny.
- Cc chi n l c ST s d ng cc i m m nh c a m t cng ty trnh kh i hay
gi m i nh h ng c a nh ng m i e d a bn ngoi. i u ny khng c ngha l m t t
ch c hng m nh lun lun g p ph i nh ng m i e d a t mi tr ng bn ngoi.
- Cc chi n l c WT l nh ng chi n l c phng th nh m lm gi m i nh ng
i m y u bn trong v trnh kh i nh ng m i e d a t mi tr ng bn ngoi. M t t
ch c i u v i v s nh ng m i e d a bn ngoi v nh ng i m y u bn trong c th
lm vo tnh tr ng khng an ton cht no. Trong th c t , m t cng ty nh v y th ng
ph i u tranh t n t i, lin k t, h n ch chi tiu, tuyn b ph s n hay ph i chu v n .
Bi u c a ma tr n SWOT c bi u th hnh Hnh 10. L u r ng, m t ma tr n
SWOT g m c 9 . Nh hnh Hnh 10 c 4 ch a ng cc y u t quan tr ng, 4 chi n
l c, v 1 lun lun c tr ng ( pha trn bn tri). B n chi n l c g i l SO,
ST, WO v WT c pht tri n sau khi hon thnh b n ch a ng cc y u t quan
tr ng, g i l S, W, O v T. l p m t ma tr n SWOT ph i tr i qua tm b c:
C Li t k cc i m m nh ch y u bn trong cng ty;
C Li t k nh ng i m y u bn trong cng ty;
C Li t k cc c h i l n bn ngoi cng ty;
C Li t k cc m i e d a quan tr ng bn ngoi cng ty;
C K t h p i m m nh bn trong v i c h i bn ngoi v ghi k t qu c a chi n l c
SO vo thch h p;
K t h p nh ng i m y u bn trong v i nh ng c h i bn ngoi v ghi k t qu c a
chi n l c WO;
C K t qu i m m nh bn trong v i m i e d a bn ngoi v ghi k t qu c a chi n
l c ST.
K t h p i m y u bn trong v i nguy c bn ngoi v ghi k t qu chi n l c WT.
55
Hnh 10 - Ma tr n SWOT
D i y l m t vi v d v cc chi n l c SO, ST, WO, WT:
C V tr ti chnh m nh (i m m nh bn trong) c ng v i cc th tr ng n c ngoi
ch a bo ha (c h i bn ngoi) th chi n l c SO ph h p l chi n l c pht tri n th
tr ng.
C Thi u chuyn mn k thu t (i m y u bn trong) cng v i nhu c u v dch v
my vi tnh gia tng (c h i bn ngoi), th chi n l c SO l chi n l c mua l i m t cng
ty i n ton k thu t cao
nay lun tr ng O: Nhng c hi
1
2
3 Li t k nhng c hi
4
5
6
7
8
9
10
T: Nhng nguy c
1
2
3 Li t k nhng nguy c
4
5
6
7
8
9
10
S: Nhng im manh
1
2
3 Li t k nhng i m manh
4
5
6
7
8
9
10
Cac chin lc SO
1
2
3
4 Sdung cac i m manh
tn dung c hi .
5
6
7
8
9
10
Cac chin lc ST
1
2
3
4 Vt qua nhng bt trc bng
tn dung cac i m manh
5
6
7
8
9
10
W: Nhng im yu
1
2
3 Li t k nhng i m yu
4
5
6
7
8
9
10
Cac chin lc WO
1
2
3 Han chcac mt yu
l i dung cac c hi .
4
5
6
7
8
9
10
Cac chin lc WT
1
2
3
4
5 Ti thi u hoa nhng i m yu
vatranh khoi cac mi e doa
6
7
8
9
10
56
C M nh v h th ng phn ph i (i m m nh bn trong) v cc qui nh c a chnh
ph gi m (e d a bn ngoi) th chi n l c a d ng ha t p trung l chi n l c ST thch
h p.
C Ch t l ng s n ph m km (i m y u bn trong) c ng v i cc nh phn ph i
khng ng tin c y (m i e d a bn ngoi) th chi n l c k t h p v pha sau s l chi n
l c WT kh thi.
M c ch c a m i cng c k t h p trong giai o n 4 l ra cc chi n l c kh
thi c th ch n l a, ch khng ph i l a ch n hay quy t nh chi n l c no l t t nh t!
Do khng ph i t t c cc chi n l c c pht tri n trong ma tr n SWOT u s c
l a ch n th c hi n.
II. QUY TRNH HO CH NH
Ti n trnh ho ch nh bao g m 8 giai o n k ti p nhau, tuy nhin cc giai o n ny
khng nh t thi t ph i duy tr theo m t tr t t b t bu c, n c th c i u chnh
ho ch nh thnh cng.
1. Pht tri n s m nh v m c tiu
S m nh v m c tiu c a t ch c c pht tri n d a trn cc cu h i sau y: l do
chng ta t n t i l g? Chng ta s i v u? Th tr ng no cng ta theo u i? Khch
hng no chng ta h ng n? Chng ta cam k t nh ng i u g? K t qu n no chng
ta t c trong t ng lai?
Cc s m nh v m c tiu khng c tch r i nhau t o ra vi n c nh cho t ch c
nh ng c m nh n c s thch h p no .
2. Chu n on cc c h i v e do
Ti n hnh nh gi mi tr ng ho t ng c a t ch c. xc nh c c h i v cc
nguy c c th c c a t ch c chng ta ti n hnh nh gi mi tr ng bn ngoi t
ch c. Trong ti n trnh ho ch nh, cc nh ho ch nh ph i hi u r m i quan h gi a
chng v i s m nh, m c tiu, cc k ho ch v chi n l c c a t ch c.
3. Chu n on i m m nh, i m y u
ng th i trong qu trnh phn tch mi tr ng t ch c, ti n hnh nh gi chnh b n
thn t ch c, nh gi mi tr ng bn trong tm ki m nh ng i m m nh, i m y u.
Vi c ny gip cc nh ho ch nh xc nh c nng l c c nh tranh c t li c a mnh.
l v th c a t ch c trong m i t ng quan v i cc i th c nh tranh trong ngnh.
4. Pht tri n cc chi n l c
K t h p gi a i m m nh, i m y u c a mi tr ng bn trong v i c h i v e d a c a
mi tr ng bn ngoi xc nh cc chi n l c. nh gi cc chi n l c no ph
h p nh t t c s m nh v m c tiu c a t ch c.
5. Chu n b cc k ho ch chi n l c
Cc k ho ch chi n l c c n ph i m b o ch a ng cc n i dung sau
Cc s m nh, m c tiu c a t ch c;
Cc s n ph m v dch v cung c p, bao g m c th tr ng m t ch c h ng
t i;
57
Phn tch th tr ng bao g m nh ng c h i v e d a, v cc k ho ch d
phng cho nh ng v n x y ra ngoi d tnh;
Cc chi n l c pht tri n v s d ng cc nng l c c a t ch c;
Cc bo co ti chnh, ngn sch, ngn qu .
6. Chu n b cc k ho ch chi n thu t
Cc k ho ch chi n thu t c pht tri n nh m tri n khai k ho ch chi n l c. D a
trn c s , cc nh qu n tr c p trung v c p th p cng cc nhm nhn vin cng
a ra cc k ho ch chi n thu t m b o th c th cc k ho ch chi n l c xc
l p.
7. Ki m tra v chu n on k t qu
Vi c ki m tra l c n thi t v th ng xuyn m b o r ng vi c th c thi cc k ho ch
nh mong i v nh gi k t qu t c c a cc k ho ch ny. N u cc k ho ch
khng t c k t qu nh mong mu n, cc nh qu n tr v cc nhm c th i u
chnh s m nh v m c tiu, xem l i cc chi n l c, pht tri n cc k ho ch chi n thu t
m i, ho c thay i cch th c ki m tra.
8. Ti p t c vi c ho ch nh
Ho ch nh l m t ti n trnh lin t c v khng ng ng, cc y u t thu c mi tr ng
bn trong v mi th ng bn ngoi khng ng ng bi n i. M t s bi n i di n ra d n
d n v c th c m nh n c, m t s bi n i l i di n ra b t ng v khng d on
c. V th , c n th c thi vi c ho ch nh m t cch th ng xuyn nh m ng ph v i
nh ng s thay i
III. CC NGUYN T C C A HO CH NH
1. Cc y u t nh h ng n cng tc ho ch nh
- Con ng i: Trong cng tc ho ch nh vai tr c a ng i lnh o l h t s c quan
tr ng. Nh ng yu c u c b n i v i nh ng ng i lnh o trong cng tc ho ch nh l:
+ Lm vi c c khoa h c, c nguyn t c v c k ho ch.
+ Quy t on.
+ Dm chu trch nhi m.
+ C kh nng nhn xa trng r ng.
+ C nng l c.
+ on k t ng vin v kh i d y c tr t , nhi t tnh, trch nhi m c a i ng
nhn vin.
+ Bi t l ng nghe ki n c a ng i khc.
+ C b n lnh v ki n th c v ng vng v chuyn mn v nghi p v ho ch nh.
Cng tc ho ch nh cng quan tr ng th vai tr tham m u gip vi c c a cc c nhn v
b ph n tham m u gip vi c cng tr thnh c p thi t. B i v khng c m t nh lnh o
no l i am hi u su s c m i v n trong th i i bng n thng tin nh hi n nay.
- Ti n b khoa h c k thu t: Cch m ng khoa h c k thu t l m t y u t thc y pht
tri n x h i r t m nh trong th i i hi n nay. Trong lnh v c ho ch nh c ng chu s tc
ng c a y u t ny. N nh h ng r t l n n ton b ti n trnh t ch c ho ch nh
m i t ch c. V i s ti n b v t b c c a ngnh i n t tin h c v truy n thng, c th
ni khng c lnh v c ho ch nh no m khng chu nh h ng c a nh ng y u t ny.
58
Khng ch c v y ti n b khoa h c k thu t lm thay i qu trnh t ch c v th c hi n
cng tc ho ch nh.
Nghin c u v tm ra ph ng php ng d ng khoa h c k thu t hon thi n cng tc
t ch c th c hi n v ki m sot ho ch nh l m t trong nh ng nhi m v quan tr ng c a
m i t ch c trong giai o n hi n nay.
- Mi tr ng: Mi tr ng c nh ng nh h ng su s c n qu trnh t ch c, th c hi n
v ki m sot c a cng tc ho ch nh. Chnh v v y c n ph i phn tch nh ng nh h ng
c a cc y u t mi tr ng v ra nh ng bi n php thch h p c i t o v thch nghi
v i chng sao cho c hi u qu nh t trong cng tc v ho ch nh.
- Cng tc t ch c qu n l: Ho ch nh l m t cng c quan tr ng c a qu n tr, nh ng
chnh nh ng ho t ng v ho ch nh n l t n c ng c n ph i c qu n tr. Ch t
l ng v hi u qu c a cng tc ho ch nh ph thu c r t nhi u vo trnh t ch c v
qu n l c a chnh cng tc v so n th o, t ch c v th c hi n cc k ho ch ra.
hon thi n nh ng cng tc ny th trong m i t ch c ph i xy d ng cho mnh m t b my
t ch c ho ch nh v m t i ng nhn vin c nng l c, trnh chuyn mn nghi p
v c n thi t.
- C s v t ch t: Trong cng tc ho ch nh m thi u i nh ng trang thi t b v c s
v t ch t, ng i ta khng th so n th o, t ch c th c hi n v ki m sot ho ch nh c hi u
qu . M t trong nh ng con ng hon thi n v nng cao ch t l ng c a cng tc ho ch
nh l hon thi n c s v t ch t - k thu t c a n.
2. Nguyn t c ho ch nh
T ch c ho ch nh mu n c hi u qu th c n tun th nh ng nguyn t c c b n sau:
- Nguyn t c k ho ch ph i gp ph n vo vi c hon thnh ch c nng nhi m v v m c
ch c a t ch c .
- Nguyn t c hi u qu .
- Nguyn t c nh n th c chnh xc v cc gi i h n c a cng tc ho ch nh .
- Nguyn t c v tnh linh ho t v m m d o c a k ho ch.
- Nguyn t c i u chnh theo l trnh c a k ho ch.
59
CU H I N T P CH NG BA
1. Th no l ho ch nh? Ho ch nh c ph i nh l vi c d bo th i ti t hay khng?
2. V sao ho ch nh l i quan tr ng?
3. Chi n l c c a cng ty l g? Phn bi t gi a chi n l c v k ho ch?
4. Nu h th ng chi n l c trong t ch c? Th t th c hi n cc c p chi n l c nh th
no?
5. Trnh by cc cng c h tr ho ch nh i v i cc cng ty l n?
6. Trnh by ti n trnh ho ch nh
7. Cc nguyn t c ho ch nh? i u ng ch i v i cc nguyn t c ny l g?
60
Ch ng b n - T ch c
61
I. M T S V N C B N C A CNG TC T CH C
1. Khi ni m cng tc t ch c
T ch c (Organizing)l m t thu t ng c s d ng r t linh ho t.
T ch c ch m t c c u ch nh v vai tr, nhi m v hay ch c v c h p th c
ha.
Cng tc t ch c l vi c thnh l p cc n v c n thi t theo yu c u cng tc v
xc l p m i quan h v nghi p v v quy n hnh gi a cc c nhn v n v, trong
doanh nghi p nh m thi t l p m t mi tr ng thu n l i cho ho t ng v t n m c
tiu chung.
Ch c nng t ch c l ho t ng qu n tr nh m thi t l p m t h th ng cc v tr cho
m i c nhn v b ph n sao cho cc c nhn v b ph n c th ph i h p v i nhau m t
cch t t nh t th c hi n m c tiu chi n l c c a t ch c, cng tc t ch c g m:
+ Phn tch m c tiu chi n l c c a t ch c.
+ Xc nh v phn lo i cc ho t ng c n thi t th c hi n m c tiu.
+ Phn chia t ch c thnh cc b ph n th c hi n cc ho t ng.
+ Xc nh v tr c a t ng b ph n v c nhn trong bao g m c v n phn
c p, phn quy n v trch nhi m c a t ng b ph n.
+ m b o ngu n nhn l c cho ho t ng c a t ch c v i ch c nng t o khun
kh c c u v nhn l c cho qu trnh tri n khai cc k ho ch, cng tc t ch c c ngha
c bi t quan tr ng, quy t nh ph n l n s thnh b i c a t ch c. M t t ch c, doanh
nghi p lm cng tc t ch c t t s ho t ng c hi u qu trong m i tnh hu ng ph c t p.
2. C c u t ch c
C c u t ch c th hi n cc m i quan h chnh th c ho c khng chnh th c gi a
nh ng con ng i trong t ch c. S phn bi t hai lo i m i quan h lm xu t hi n hai
d ng c c u trong t ch c l c c u chnh th c v c c u chi ph th c. y chng ta ch
xem xt n c c u chnh th c.
C c u t ch c (Chnh th c) l t ng h p cc n v v c nhn c mi lin h v
quan h ph thu c l n nhau, c chuyn mn ha c nh ng nhi m v , quy n h n v
trch nhi m nh t nh c b tr theo nh ng c p, nh ng khu khc nhau nh m th c hi n
cc ho t ng c a t ch c v ti n t i nh ng m c tiu xc nh.
3. Vai tr c a cng tc t ch c
Lm t t cng tc t ch c s t o i u ki n cho nh qu n tr th c hi n t t cc ch c
nng khc, trong ti n trnh qu n tr.
- T ch c khoa h c s t o i u ki n tch c c trong vi c tng c ng k lu t n i b ,
c ng c h th ng nguyn t c c a t ch c t c ng c k c ng, gp ph n vo
vi c s d ng t t h n nng l c cng tc c a i ng nhn vin trong doanh nghi p.
- Lm t t cng tc ny s gip nh qu n tr pht huy tnh c l p sng t o v tinh
th n trch nhi m trong cng vi c, gi m b t cc cng vi c c tnh s v , chi li v n
v t t p trung th i gian, s c l c vo cc cng tc quan tr ng lin quan n c t
ch c.
62
- Cng tc t ch c t o ra s nng ng v kh nng thch ng tr c cc y u t chi
ph i n ho t ng c a doanh nghi p.
4. N i dung c a cng tc t ch c
Cng tc t ch c bao hm ba n i dung c b n:
-Thnh l p cc b ph n trong n i b doanh nghi p.
-Xc nh m i quan h v nhi m v , quy n h n v trch nhi m trong t ng b ph n
v gi a cc b ph n v i nhau chng ho t ng ng b , nhp nhng nh m t
chnh th th ng nh t. Nh v y, cng tc t ch c l s th ng nh t gi a hai m t i
l p gi a m t bn l phn chia cc nhi m v ch y u thnh cc ho t ng n gi n
h n, m t bn l ph i h p cc ho t ng ny thnh cc nhi m v l n h n c m
trch b i nh ng b ph n nh t nh cng h ng n m c tiu chung c a doanh
nghi p.
-Tm hi u v phn tch cc lo i nhu c u, ng c b n lm vi c c a con ng i nh m
t o i u ki n v khch l h th a mn cc nhu c u m t cch t t nh t.
II. CC THU C TNH C A C C U T CH C
1. Chuyn mn ho cng vi c
Nh kinh t h c Adam Smith m u cu n sch C a c i cc dn t c b ng m t
v d n i ti ng v chuyn mn ha lao ng trong m t x nghi p s n xu t kim khu. Miu
t cng vi c trong x nghi p ng vi t, M t ng i ko s t thnh s i m nh, m t ng i lm
th ng s i s t, ng i th 3 c t kim, ng i th t t o l xu kim, ng i th 5 mi d a
t o thnh cy kim. 10 ng i trong m t ngy lm c 4.800 cy kim, cn n u lm vi c
c l p, m i ng i trong m t ngy ch lm c 20 cy kim, m i ng i nh v y lm
c 200 cy kim. L i th c b n c a chuyn mn ha lao ng l thng qua vi c phn
chia cng vi c ph c t p thnh nh ng cng vi c n gi n, mang tnh c l p t ng i
giao cho m i ng i, t ng nng su t th c hi n c a nhm s tng ln g p b i.
Tuy nhin chuyn mn ha cng c nh ng h n ch . N u nh cc nhi m v b chia
c t thnh nh ng khu nh , tch r i nhau v m i ng i ch chu trch nhi m v m t khu,
h nhanh chng c m th y cng vi c c a mnh l nhm chn. Bn c nh tnh tr ng xa l ,
i ch gi a nh ng ng i lao ng c th s gia tng. kh c ph c h n ch c a chuyn
mn ha ng i ta s d ng cc k thu t a d ng ha v phong ph ha cng vi c.
N u chuyn mn ha qu m c s d d n n m c b nh ngh nghi p. Trong nh ng t
ch c kinh doanh nh , ch s h u c th th c hi n ton b cng vi c. Tuy nhin, khi t
ch c tng tr ng, m r ng th c n thi t chuyn mn ho cng vi c nh ng ng i khc
c th th c hi n chng.
Cng vi c c chuyn mn ho l b ph n quan tr ng c a s tng tr ng c a t
ch c. Hi n nhin n c nh ng thu n l i, v d , cng vi c chuyn mn ho s d dng
trong vi c o t o, h c h i v c th th c hi n c hi u qu so v i cng vi c khng c
chuyn mn ho v n c ng d dng tm ng i thay th cho ng i r i t ch c. Ni cch
khc, chuyn mn ho cng vi c c tnh nh y c m nh t trong cng tc t ch c. N u nh
cng vi c c xc nh qu h p, ng i lao ng c th tr nn bu n chn, t c s hi
lng tho mn t cng vi c c a h .
63
2. Cc m hnh c c u t ch c
C c u t ch c th hi n hnh th c c u t o t ch c, bao g m cc b ph n mang tnh
c l p t ng i th c hi n nh ng ho t ng nh t nh. Vi c hnh thnh cc b ph n c a
c c u ph n nh qu trnh chuyn mn ha v h p nhm cc cng vi c, nhi m v v
ch c nng ho t ng c a t ch c theo chi u ngang giao cho nh ng nh qu n tr ph
trch.
Trn th c t cc b ph n trong t ch c c hnh thnh d a trn cc tiu ch khc
nhau, lm xu t hi n cc m hnh t ch c khc nhau.
M hnh tr c tuy n
M hnh ny xy d ng d a trn nguyn l sau: Th ng nh t ch huy; M i quan h
c thi t l p ch y u theo chi u d c; Cng vi c qu n tr c ti n hnh theo tuy n.
Hnh 11 M hnh c c u t ch c tr c tuy n
u i m
Tun th nguyn t c th ng nh t ch huy;
T o ra s th ng nh t t p trung cao ;
Ch trch nhi m r rng;
Thng tin tr c ti p v nhanh
Nh c i m
Khng chuyn mn ho cho nn i h i nh qu n tr ph i c ki n th c ton
di n;
H n ch vi c s d ng cc chuyn gia c trnh ;
D d n n cch qu n l gia tr ng;
p d ng trong cc t ch c nh .
Gim c
Ph Gim c s n xu t Ph Gim c kinh doanh
Phn
x ng
I
Phn
x ng
II
Phn
x ng
III
Cc
c a
hng
Cc
kho
hng
K
ton
bn
hng
64
M hnh ch c nng
T ch c theo ch c nng l hnh th c t o nn b ph n trong cc c nhn th c
hi n cc ho t ng mang tnh ch t t ng ng (k nng, cng c , k thu t gi ng nhau),
c h p thnh nhm trong cng m t n v c c u. Khi ni m v tuy n ch c nng c a
F.Taylor l k t qu c a vi c c s tham gia c a cc chuyn gia - nh ng ng i c giao
Hnh 12 M hnh c c u t ch c ch c nng
m t ph n quy n l c. Vi c phn chia quy n h n theo ch c nng b t ngu n t nguyn t c
M i ng i c m t v tr, m i v tr cho m t ng i, i u i h i ph m vi chnh xc v
nng l c c a m i b ph n.
C c u ny c th c hi n d a trn nguyn l: C s t n t i c a cc n v ch c
nng; khng theo tuy n; Cc n v ch c nng c quy n ch o cc n v tr c tuy n,
cho nn m i ng i c p d i c th c nhi u c p trn tr c ti p c a mnh
u i m
c s tr gip c a cc chuyn gia;
Khng i h i nh qu n tr ph i c ki n th c ton di n;
Cng nhn c th h c h i t nh ng ng i khc lm cng vi c gi ng nhau;
QTV d gim st v nh gi cng nhn;
Gi c uy tn v s c m nh cc ch c nng ch y u...
Gim c
Ph Gim c s n xu t Ph Gim c kinh doanh
Phn
x ng
I
Phn
x ng
II
Phn
x ng
III
C a
hng
I
C a
hng
II
C a
hng
III
Phng
kinh
doanh
Phng
s n
xu t
Phng
k
ton
Phng
nhn
s
Phng
Mar-
keting
65
+ B t l i
Vi ph m nguyn t c m t th tr ng;
Ch trch nhi m khng r rng
Phng ban kh thng t v i nhau;
QTV qu b n r n v i phng ban, qun i cng vi c cng ty;
Mu thu n gi a cc b ph n...
Trong h th ng c u trc ch c nng ng v n ng c a vi c giao nhi m v ra
m nh l nh v thng bo khng c xc nh theo m t ng th ng m theo hinh th c
nhi m v
M hnh ny c h u h t cc t ch c s d ng trong m t giai o n pht tri n no ,
khi t ch c c quy m v a v nh , ho t ng trong m t lnh v c, n s n ph m, n th
tr ng.
M hnh tr c tuy n - ch c nng
y l ki u h n h p c a hai c c u tr c tuy n v c c u ch c nng. V i c i m
c b n l, v n t n t i cc b ph n ch c nng nh ng ch n thu n v chuyn mn, khng
c quy n ch o cc n v tr c tuy n. Nh ng ng i lnh o tr c tuy n chu trch
nhi m v k t qu ho t ng v c quy n quy t nh trong n v mnh ph trch.
Hnh 13 M hnh c c u t ch c ch c nng
Gim c
Ph Gim c s n xu t Ph Gim c kinh doanh
Phn
x ng
I
Phn
x ng
II
Phn
x ng
III
C a
hng
I
C a
hng
II
C a
hng
III
Phng
kinh
doanh
Phng
s n
xu t
Phng
k
ton
Phng
nhn
s
Phng
Mar-
keting
66
u i m
C nh ng u i m c a 2 c c u trn
T o i u ki n pht tri n ti nng nhn s .
+ B t l i
Nhi u tranh lu n x y ra
H n ch s d ng ki n th c chuyn mn
V n c xu h ng can thi p c a cc b ph n ch c nng.
M hnh tchc theo ma tr n (Mat ri x St ruct ure)
phn nhm con ng i ng th i theo ch c nng v cc nhm s n ph m.
M hnh t ch c ma tr n l s k t h p c a hai hay nhi u m hnh t ch c khc nhau.
Hnh 14 - M hnh t ch c theo ma tr n trong k thu t
- u i m:
+ nh h ng cc ho t ng theo k t qu cu i cng.
+ T p trung ngu n l c vo khu xung y u.
+ K t h p c nng l c c a nhi u cn b qu n tr v chuyn gia.
+ T o i u ki n p ng nhanh chng v i nh ng thay i c a mi tr ng.
Tng gi am c
PhoTG
Marketi ng
PhoTG
kythut
PhoTG
tai chnh
PhoTG
san xut
Trng
phong thi t
k
Trng
phong c
kh
Trng
phong i n
Trng
phong thuy
l c
Chu
nhi m
an A
Chu
nhi m
an B
67
- Nh c i m:
+ Hi n t ng song trng lnh o d n n s khng th ng nh t m nh l nh.
+ Quy n h n v trch nhi m c a cc nh qu n tr c th trng l p t o ra cc xung
t.
+ C c u ph c t p v khng b n v ng
+ C th gy t n km.
Trong th c t , ngoi nh ng m hnh trn, cc b ph n c a c c u cn c th c
hnh thnh theo qu trnh cng ngh , theo cc dch v h tr , theo nhm,... Tuy nhin,
c n nh n m nh r ng khng c cch duy nh t xy d ng t ch c. Ng c l i, m hnh
c l a ch n ph thu c vo nhi u y u t khc nhau trong m i hon c nh nh t nh. Cc
y u t ny bao g m cc lo i cng vi c ph i lm, cch th c ti n hnh cng vi c, cng
ngh c s d ng, i t ng ph c v , ph m vi ph c v , ... b t k m c no, vi c
l a ch n m t cch phn chia c th c n c ti n hnh sao cho c th t c cc m c
tiu c a t ch c m t cch c hi u qu . th c hi n c i u ph n l n cc t ch c
u c n n cc hnh th c phn chia b ph n h n h p, trong k t h p hai hay nhi u m
hnh t ch c thu n tu ni trn. Thng th ng t ch c l y m t lo i m hnh no lm
c s v a thm vo cc m hnh t ch c khc n u c n thi t.
3. M i quan h quy n h n trong t ch c
M t cu h i quan tr ng c n ph i tr l i c a b t k m t t ch c no l: Ai l
ng i ra quy t nh? Cu tr l i h u nh khng t p trung vo m t c nhn ho c th m ch
vo m t nhm ng i. Cu tr l i xc ng h n c (accrate answer) c cho l ch
th b c ra quy t nh qu n tr. Nh ng ho t ng c a m t t ch c c n c phn chia gi a
cc ch c v v b ph n khc nhau. Nh ng ch n l a m t t c cc nh qu n tr th ng g p
trong khun kh c a t ch c c xem xt nh hai c c c a m t chu i lin t c an xen
vo nhau.
Quy n h n l quy n t ch trong qu trnh quy t nh v quy n i h i s tun th
quy t nh g n li n v i m t v tr thay ch c v qu n tr nh t nh trong c c u t ch c.
Nh v y, quy n h n qu n tr s c giao cho ng i no nm gi c v tr , quy n
h n khng g n v i c nhn c a qu n tr vin no . Khi m t ng i r i kh i ch c v ,
quy n h n khng i theo anh ta m chuy n cho ng i khc ln thay th .
Khi cc nh qu n tr c trao quy n h n h s ph i chu trch nhi m, l b n
ph n ph i hon thnh nh ng ho t ng c phn cng. Quy n h n khng g n li n v i
trch nhi m t ng ng s t o c h i cho s l m d ng v ng c l i c ng khng th m t
nh qu n tr ph i chu trch nhi m v m t vi c no n u anh ta khng c quy n h n
th c hi n n.
Cac quyn han tr ong c cu tchc
Quy n h n l ch t k t dnh trong c c u t ch c, l s i dy lin k t cc b ph n v i
nhau. Trong t ch c quy n h n chia lm 3 lo i: quy n h n tr c tuy n, quy n h n tham
m u, quy n h n ch c nng.
Quy n h n tr c tuy n l quy n h n cho php ng i qu n tr ra quy t nh v gim
st tr c ti p i v i c p d i. l m i quan h quy n h n gi a c p trn v cc c p d i
tr i di t c p cao nh t xu ng c p th p nh t trong t ch c. L m t m c xch trong dy
68
chuy n ch huy, m i nh qu n tr v i quy n h n tr c tuy n c quy n ra quy t nh cho
c p d i tr c ti p v nh n s bo co t h .
Hnh 15 - S m i quan h quy n h n tr c tuy n v tham m u
Thu t ng tr c tuy n c th c hi u theo nhi u ngha, tr c tuy n cn ch cc
b ph n c m i quan h tr c ti p v i vi c th c hi n cc m c tiu c a t ch c. Ng i
ng u b ph n tr c tuy n c g i l nh qu n tr tr c tuy n hay qu n tr tc nghi p.
Quy n h n tham m u
B n ch t c a m i quan h tham m u l c v n. Ch c nng c a b ph n tham m u
l i u tra, kh o st, nghin c u, phn tch v a ra nh ng ki n t v n cho nh ng
ng i qu n tr tr c tuy n m h c trch nhi m ph i quan h s n ph m lao ng c a cn
b hay b ph n tham m u l nh ng l i khuyn ch khng ph i l quy t nh cu i cng.
Hi n nay vai tr c a cc tham m u ngy cng gia tng cng v i tnh ph c t p ngy
cng cao c a cc ho t ng trong t ch c v c a mi tr ng. D l trong doanh nghi p,
c quan Nh n c hay cc t ch c khc, nh ng nh qu n tr khi ra quy t nh lun c n
n ki n th c c a cc chuyn gia, trong cc lnh v c kinh t , chnh tr, x h i, php l, ...
Cc tham m u c ki n th c chuyn su s ti n hnh thu th p s li u, phn tch v
a ra cc ph ng n quy t nh khi nh qu n tr tr c tuy n do qu b n v i cng vi c
PhoTG
Marketi ng
Gi am c
quan trnhn s
Tng gi am c
Trl yTG
PhoTG
San xut
PhoTG
Tai chnh
Gi am c
quan trsan xut
Gi am c
quan trvt t
Quan c A Quan c B Quan c C
69
qu n tr khng th lm c. th c hi n t t quy n h n tham m u c n tun th cc yu
c u sau:
+ Nh n th c ng n m i quan h quy n h n. Tr c tuy n c ngha l ra cc quy t
nh v th c hi n chng. Ng c l i, m i quan h tham m u l i ch a ng quy n h tr
v c v n. Tr c tuy n c th ra l nh, cn tham m u ph i xu t nh ng ki n ngh c a
mnh.
+ Lm cho tr c tuy n l ng nghe tham m u v lm cho vi c s d ng tham m u tr
thnh thng l trong i s ng t ch c.
+ B o m cho tham m u c thng tin.
+ m b o tham m u ton di n. Tham m u ton di n bao hm vi c a ra c v
trnh by r rng ph ng n quy t nh t i u trn c s xem xt y v n , lm r
nh ng kha c nh c lin quan, l a ch n xc ng t nh ng kh nng hnh ng v
ph ng ti n c th sao cho nh qu n tr c th ch p nh n hay t ch i xu t m khng
m t nhi u cng nghin c u, khng ph i h i h p nhi u hay khng c n n cc cng vi c
khng c n thi t khc. Nh ng ng i c ng v tham m u lm c nh ng i u trn s t
kh ng nh c mnh v s c nh gi cao.
Quy n h n ch c nng l quy n trao cho m t c nhn ra quy t nh v ki m sot
nh ng ho t ng nh t nh c a cc b ph n khc. N u nguyn l th ng nh t m nh l nh
c th c hi n v i u ki n, quy n ki m sot cc ho t ng ny ch thu c v ng i ph
trch tr tuy n m thi. Tuy nhin, trong nhi u tr ng h p do s h n ch v ki n th c
chuyn mn, thi u kh nng quan st qu trnh, quy n h n ny l i c giao cho m t cn
b tham m u hay ng i qu n tr m t b ph n no khc.
- Giao ph quy n h n ch c nng: Ta c th hi u r h n quy n h n ch c nng khi coi
l m t ph n quy n h n c a ng i ph trch tr c tuy n.
V d : M t t ng gim c c ton quy n i u hnh cng ty, ch ph thu c vo
nh ng h n ch c t ra b i cc c quan quy n h n cao h n nh h i ng qu n tr v
cc qui nh c a Nh n c. Trong tnh hu ng tham m u n thu n, nh ng c v n v cc
v n lin quan n nhn s , k ton, mua s m hay quan h giao dch khng c cht
quy n h n tr c tuy n no, ngha v c a h ch l a ra nh ng l i khuyn. Nh ng khi
t ng gim c giao cho nh ng ng i c v n ny quy n a ra ch th tr c ti p cho cc b
ph n khc, nh cho th y Hnh 16, th quy n c g i l quy n h n ch c nng.
70
Quy n h n tr c tuy n c a T ng gim c
Quyn han sau khi thc hi n uyquyn
Hnh 16 - Uyquyn chc nng
Ghi ch : Quan h tr c tuy n thng th ng
U quy n ch c nng t quy n h n tr c tuy n c a T ng gim c
- Ph m vi quy n h n, ch c nng: Vi c h n ch ph m vi quy n h n ch c nng l r t
quan tr ng duy tr tnh ton v n c a cc c ng v qu n tr, duy tr tnh nh t qun trong
m nh l nh c a cc u vin qu n tr tr c tuy n. thu c k t qu t t nh t trong vi c
giao ph quy n h n ch c nng, ng i lnh o t ch c c n m b o r ng ph m vi quy n
h n c ch r cho ng i c u quy n v c nh ng ng i chu s tc ng c a
quy n h n ny.
4. T m h n qu n tr
T m h n qu n tr l s l ng nhn vin c quan h bo co tr c ti p cho m t nh
qu n tr. T i m t th i i m t n t i m t t m h n qu n tr t ng ng no , nh ng cc nh
qu n tr ngy nay nh n ra r ng t m h n qu n tr thay i theo m t lo t cc bi n s . Tnh
ph c t p c a cng vi c, qui m c a t ch c, nh ng thay i c a mi tr ng, nng l c c a
cc nhn vin v nh qu n tr s l cc nhn t quan tr ng tc ng n t m h n qu n tr
Nguyn nhn c cc c p qu n tr trong t ch c l b i gi i h n c a t m qu n tr.
T m qu n tr r ng s c n t t ng n t qu n tr, cn t m qu n tr h p d n n nhi u t ng n t.
* Cc y u t xc nh t m qu n tr.
- T m qu n tr v trnh cu cc cn b qu n tr c quan h t l thu n. Trong
tnh hnh cc y u t khc khng i, nh qu n tr c trnh cao s c t m qu n tr r ng
v ng c l i.
- Tnh ph c t p c a ho t ng qu n tr v t m qu n tr c quan h t l nghch.
Thutuc
ktoan
Thutuc
nhn s
Tng gi am c Thutuc
mua sm
Thutuc quan
hgi ao dch
Ktoan
trng
Trng phong
vt t
Trng phong
i ngoai
Gi am c khu vc
mi n Bc
Gi am c khu vc
mi n Trung
Trng phong
nhn s
Gi am c khu vc
mi n Nam
71
- Trnh v th c tn tr ng, tun th m nh l nh c a c p d i v i t m h n qu n
tr c quan h t l thu n. Thu c c p cng c o t o t t v c th c cao th cng c n
t quan h tc ng gi a c p trn v c p d i.
- Nng l c c a h th ng thng tin c nh h ng n t m qu n tr. M t h th ng c
kh nng cung c p v truy n t thng tin c ng nh quy t nh m t cch nhanh chng,
chnh xc, y s rt ng n kho ng cch gi a c p trn v c p d i.
5. T p trung hay phn quy n trong t ch c
- Quy n h n trong t ch c ch ng qua l m c c l p dnh cho m i ng i thng
qua vi c trao cho h quy n ra cc quy t nh. V y quy n h n nn t p trung hay phn tn
trong m t t ch c m c no?
- T p trung l ph ng th c t ch c trong m i quy n ra quy t nh c t p
trung vo c p qu n tr cao nh t c a t ch c.
- Phn quy n l xu h ng phn tn quy n ra quy t nh cho nh ng c p qu n tr
th p h n trong h th ng th b c. Phn quy n l hi n t ng t t y u khi t ch c t t i quy
m v trnh pht tri n nh t nh lm cho m t c p qu n tr khng th m ng m i
cng vi c qu n tr.
- U quy n l hnh vi c a c p trn trao cho c p d i m t s quy n h n nh t nh
h nhn danh mnh th c hi n nh ng cng vi c nh t nh.
M c phn quy n trong t ch c
M c phn quy n cng l n khi:
- T tr ng cc quy t nh c ra c p qu n tr th p h n cng l n.
- Cc quy t nh c ra c p th p cng quan tr ng.
- Ph m vi tc ng b i cc quy t nh c ra c p d i cng l n.
- M t ng i qu n tr cng c l p trong ki m tra qu trnh quy t nh.
Nh ng ch d n ti n hnh u quy n c hi u qu
- Cc nh qu n tr ph i t gic trao cho c p d i quy n t do h c th hon
thnh nhi m v .
- C n xy d ng m t h th ng truy n thng m gi a c p trn v c p d i.
- Cc nh qu n tr ph i c kh nng phn tch cc y u t nh m c tiu c a t ch c,
nh ng i h i c a nhi m v v nng l c c a nhn vin th c s lm ch qu trnh u
quy n.
Nh ng i u ki n trn l i u ki n tin quy t t c m c phn quy n mong
mu n.
th c hi n c hi u qu qu trnh u quy n c n m b o cc i u ki n sau:
- Quy t nh nhi m v c th u quy n v k t qu c n t c.
- L a ch n con ng i theo nhi m v .
- Cung c p cc ngu n l c.
- Duy tr cc knh thng tin m .
- Thi t l p h th ng ki m tra c nng l c.
- Khen th ng i v i vi c u quy n c hi u qu v vi c ti p thu t t quy n h n
72
III. QU TRNH THI T K T CH C
M c tiu: Xy d ng m t b my qu n tr g n nh v c hi u l c, xy d ng n n
vn ha t ch c, t ch c cng vi c khoa h c, pht huy h t s c m nh cc ngu n ti
nguyn v n c trong t ch c, t o v th cho doanh nghi p thch ng v i m i hon c nh
c a mi tr ng bn, ho c trn c s m i u chnh c c u t ch c cho ph h p v i
i u ki n mi tr ng.
Yu c u:
- Tnh m c tiu. M t c c u t ch c c coi l hi u qu n u th c s tr thnh cng
c hi u qu th c hi n cc m c tiu c a t ch c.
- Tnh t i u. Khng th a nh ng khng thi u, gi a b ph n v cc c p t ch c i u
thi t l p c nh ng m i quan h h p l v i s c p nh nh t.
- Tnh tin c y. C c u t ch c ph i m b o tnh chnh xc, kp th i, y c a t t c
cc thng tin s d ng trong t ch c.
- Tnh linh ho t. C c u t ch c ph i c kh nng thch ng linh ho t v i b t k tnh
hu ng no x y ra tc ng n t ch c.
- Tnh hi u qu . Th c hi n m c tiu c a t ch c v i chi ph th p nh t.
Nguyn t c thi t k c c u t ch c:
- Nguyn t c xc nh theo ch c nng. M t v tr cng tc hay b ph n c nh
ngha cng r rng theo cc k t qu mong i, cc ho t ng c n ti n hnh cc
quy n h n c giao v m i lin h thng tin v i cc v tr cng tc hay b ph n
khc, th nh ng ng i chu trch nhi m cng c th ng gp x ng ng h n cho
vi c hon thnh m c tiu c a t ch c.
- Nguyn t c giao quy n theo k t qu mong mu n. Vi c giao quy n nh m trang b cho
cc qu n tr vin cng c th c hi n m c tiu, v do quy n c giao cho t ng
ng i c n ph i t ng x ng v i nhi m v , m b o cho h kh nng th c hi n k t
qu mong mu n.
- Nguyn t c b c thang. Tuy n quy n h n t ng i qu n tr cao nh t trong t ch c n
m i v tr bn d i cng r rng h n th v tr chu trch nhi m ra quy t nh cng r
rng v cc qu trnh thng tin trong t ch c cng c k t qu . Vi c nh n th c y
nguyn t c b c thang r t c n thi t cho vi c phn nh quy n h n m t cch ng n,
b i v, c p d i ph i bi t ai giao quy n cho h v nh ng v n v t qu quy n h n
h ph i gi i quy t nh th no? Trnh cho ai? Chu trch nhi m tr c ti p v i ai?
- Nguyn t c t ng x ng gi a quy n h n v trch nhi m.
- Nguyn t c v tnh tuy t i trong trch nhi m. C p d i ph i chu trch nhi m
trong vi c th c hi n nhi m v tr c c p trn tr c ti p c a mnh m t khi ch p
nh n s phn cng v quy n h n th c thi cng vi c, cn c p trn khng th l n trnh
nhi m v cc ho t ng c th c hi n b i c p d i c a mnh tr c t ch c.
- Nguyn t c th ng nh t m nh l nh. M i quan h trnh bo c a t ng cp d i ln c p
trn duy nh t cng hon h o, mu thu n trong cc ch th cng t v th c trch
nhi m c a c nhn trong k t qu cng t t h n.
- Nguyn t c m nh l nh theo c p b c. Quy t nh trong ph m vi quy n h n c a ai th
chnh ng i ph i a ra khng c y ln c p trn.
73
Nghi n cu vadbao cac yu tanh hng l n c cu t
chc nhm xac nh m hnh c cu tng quat.
Chuyn mn hoacng vi c
Xy dng cac bphn vaphn hcua c cu
Thchhoac cu tchc
Thi t k t ch c l qu trnh l a ch n v tri n khai m t c c u t ch c ph h p v i
chi n l c v nh ng i u ki n mi tr ng c a t ch c.
D l hnh thnh m t c c u m i, hon thi n hay i m i c c u ang t n t i, cc
nh qu n tr c ng s c n th c hi n cc b c c b n sau
Hnh 17 - Qu trnh thi t k c c u t ch c
1. Cc y u nh h ng n c c u t ch c
Trn c s phn tch chi n l c v cc y u t bn trong c ng nh bn ngoi c nh
h ng n c c u t ch c, s xc nh nh ng c tr ng c b n nh t c a c c u v i nh ng
cu h i c n ph i tr l i.
- Nh ng nhi m v ph c t p s c phn chia thnh cc cng vi c ring bi t n
m c no?
- S s d ng m hnh no h p nhm cng vi c thnh cc b ph n c a c c u?
- S s d ng m hnh no phn chia quy n h n trong t ch c?
- S l a ch n t m qu n tr l bao nhiu?
- Th m quy n ra quy t nh n m u?
- S s d ng c ch ph i h p no?
Nh ng quy t nh mang tnh nguyn t c trn s cho php xc nh m hnh t ng
qut c a c c u. l c s xy d ng c c u c th cho t ch c.
Chi n l c. B t c chi n l c m i no c ng c l a ch n trn trn c s phn tch
SWOT v trong c c u t ch c. Ng c l i c c u t ch c l cng c th c hi n
cc m c tiu chi n l c. ng l c thay i c c u t ch c l s y u km, khng
hi u qu c a nh ng thu c tnh c trong vi c th c hi n chi n l c. Cc nghin c u
cho th y qu trnh pht tri n c a m t t ch c ph i m b o s t ng thch v i chi n
l c:
Xy d ng th ng hi u m i;
Pht sinh cc v n qu n tr;
74
C c u t ch c m i, thch h p h n c xu t v tri n khai;
t c thnh tch mong i
Qui m doanh nghi p. nh h ng tr c ti p n c c u t ch c b my qu n tr
doanh nghi p. Doanh nghi p c qui m cng l n, c c u t ch c cng ph c t p, i
h i ph i hnh thnh nhi u c p qu n tr h n v m i c p c ng bao g m nhi u n i
lm vi c h n, nhi u th t c chnh th c h n so v i doanh nghi p c qui m nh .
Trong nhi u tr ng h p: qui m doanh nghi p cn nh h ng tr c ti p v c tnh
ch t quy t nh n ki u c c u t ch c c th , ch ng h n cc doanh nghi p c qui
m nh c c c u t ch c b my r t n gi n.
Y u t con ng i ngy cng tc ng tr c ti p v m nh m n c c u t ch c b
my qu n tr doanh nghi p. Con ng i trong m i doanh nghi p khc nhau v nng
l c v ng c thc y; khc nhau v kinh nghi m, h c v n v s rng bu c ngh
nghi p. Do v y, c n c s hi ho gi a con ng i v c c u t ch c.
Thi c a i ng lnh o c p cao v nng l c i ng nhn l c
Mi tr ng
2. Chuyn mn ho
K t qu c a giai o n ny l danh m c cc ch c nng, nhi m v , cng vi c c n thi t
th c hi n m c tiu chi n l c. Qu trnh chuyn mn ho c th hi n theo s sau:
Hnh 18 - Quatr nh chuyn mn hoacng vic
Nh ng cu h i c b n c n tr l i.
- th c hi n m c tiu c a t ch c c n ti n hnh nh ng nhm ho t ng mang
tnh c l p t ng i no? Cc ch c nng c quan h v i nhau nh th no?
- M i ch c nng bao g m nh ng nhi m v no? Cc nhi m v c m i quan h
v i nhau nh th no?
- th c hi n m i nhi m v c n ti n hnh nh ng cng vi c no? Cc cng vi c
c m i quan h v i nhau nh th no?
- M i cng vi c c ti n hnh u?
- Th i gian ti n hnh m i cng vi c trong m t chu k ho t ng?
- Nh ng ph m ch t v nng l c c n thi t ti n hnh cng vi c?
3. Xy d ng cc b ph n v phn h c a c c u
N u nh t p h p cc ch c nng, nhi m v cng vi c c n th c hi n trong t ch c
c hnh thnh thng qua qu trnh chuyn mn ho, th cc b ph n v phn h c a c
c u l i c hnh thnh thng qua qu trnh t ng h p cng vi c.
Trn c s c a cc quy t nh mang tnh nguyn t c v tiu ch h p nhm, cc m i
quan h quy n h n, t m qu n tr v m c phn quy n, giai o n ny c n ti n hnh cc
cng vi c sau:
- B ph n ho cc cng vi c: H p nhm cc cng vi c c m i quan h g n g i theo cch
h p l nh t t o nn cc b ph n. Xc nh s ng i c n thi t trong b ph n.
Phn tch cac muc
ti u chi n l c
Phn tch chc
nng hoat ng
Phn tch
cng vi c
75
Phn chia cng vic
Hnh 19 - Bphn hoacng vic
- Hnh thnh cc c p b c qu n tr: Cc c p qu n tr trung gian c hnh thnh cn c vo
quy t nh v t m qu n tr v tiu ch h p nhm cc b ph n.
- Giao quy n h n: C n thi t cho nh ng ng i ng u cc nhm ti n hnh qu n tr
cc ho t ng.
- Ph i h p: Xy d ng c ch ph i h p ho t ng c a cc b ph n v c ch gim st k t
qu s ph i h p .
4. Th ch ho c c u t ch c
Cho d c c u t ch c c xy d ng c t t n u c ng c n c th ch ho
m t cch r rng m i ng i c th hi u v lm cho n tr nn c hi u l c. Cc cng
c th ng c s d ng th c hi n m c tiu trn l: S t ch c, m t v tr cng
tc, s giao quy n quy t nh.
S t ch c
- M i c c u t ch c u c th c bi u di n b ng s , trong xc nh cc
b ph n, v tr qu n tr quan tr ng c a c c u v m i quan h gi a cc v tr, cc b ph n
theo cc tuy n quy n h n ch y u.
Tchc
Chc nng
hoat ng
Chc nng
hoat ng
Chc nng
hoat ng
Nhi m vu Nhi m vu
Cng
vi c
Cng
vi c
Cng
vi c
Bphn Bphn Bphn
Cng
vi c
76
- S c c u t ch c ch cho cc nh qu n tr v nhn vin h ang u trong t
ch c, g n b v i nh ng b ph n khc nhau v v i ton t ch c ra sao. N l cng c h u
hi u lo i b s m p m , tr n trnh trch nhi m, thi u ph i h p, trng l p cng vi c.
Bn c nh , s cn cho th y nh ng i m b t h p l c n ph i hon thi n, i m i c a
c c u t ch c.
Tuy nhin s ch cho bi t cc m i quan h quy n l c chnh th c m khng ni
nhi u v m i quan h khng chnh th c.
M t v tr cng tc
L ti li u xc nh cc v tr trong c c u t ch c v i nhi m v , quy n h n, trch
nhi m, i u ki n lm vi c v nh ng yu c u c tr ng i v i nhn s m nhi m cc v
tr .
Sau y l m t v d v m t v tr qu n c phn x ng
V tr: Qu n c phn x ng.
n v: S n xu t ch t d o.
B ph n s n xu t.
Gi i thi u v tr cng tc: Qu n c phn x ng lm vi c d i quy n ng i qu n
tr phn h s n xu t, chu trch nhi m l p k ho ch, gim st cng nhn, m b o
th c hi n m c tiu, ph i h p v i nh ng ng i v b ph n khc s d ng t i u
ngu n l c c a doanh nghi p.
Quy n h n v trch nhi m:
i h i c a cng vi c:
Trnh t i thi u:
Nh ng m t nh v y c th gip ch nhi u cho cng tc t ch c. Khi v tr c
phn tch, nhi m v v trch nhi m c lm r th nh ng cng vi c ch ng cho ln nhau
hay b b st c pht hi n. L i ch su xa c a cng tc m t v tr n m s h ng d n
dnh cho cng tc b i d ng nh ng nh qu n tr m i.
S phn b quy n h n quy t nh
L cng c hi u qu nh t xc nh r cc m i quan h quy n h n trong t ch c,
qua cho th y ai c quy n k duy t cc quy t nh c lin quan t i vi c th c hi n m t
nhi m v nh t nh.
Quyn han cua cac vtr quan tr Nhim vu
Tr ng bphn Tr ng phong nhn
s
Giam c
1. Quan tr nhn
s
- Tuyn nhn vi n
- Ti n l ng
- Chon ngi c
tham gi a thi tuyn
- ngh danh
sach tng l ng
- Quyt nh danh
sach trung tuyn
- Quyt nh danh
sach tng l ng
- Ph chun quyt nh
tuyn.
- Ph chun quyt nh
tng l ng.
77
CU H I N T P CH NG B N
1. Ch c nng t ch c c hi u nh th no? Hy hnh dung ho t ng qu n tr n u
khng c ch c nng t ch c s ra sao?
2. C c u t ch c l g? M t c c u t ch c s th hi n nh ng n i dung g?
3. Trnh by cc m hnh c c u t ch c? u nh c i m c a t ng m hnh?
4. Chuyn mn ha l g? T i sao chuyn mn ha l n i dung quan tr ng trong
thi t k t ch c?
5. Trnh by qu trnh thi t k c c u t ch c? Khi thi t k c c u t ch c c n ch
nh ng v n g?
6. T m h n qu n tr l g? V sao c n ph i xem xt t m h n qu n tr trong t ch c?
7. Quy n h n l g? C m y lo i quy n h n trong t ch c?
8. Nu nh ng nhn t nh h ng n vi c thi t l p m t c c u t ch c?
78
Ch ng nm - Lnh o
C
E
O
79
I. M T S V N C B N C A CNG TC LNH O
1. Khi ni m
Lnh o l vi c nh ra ch tr ng ng l i, m c ch, tnh ch t, nguyn t c
ho t ng c a m t h th ng trong cc i u ki n mi tr ng nh t nh. Nh v y, Lnh
o l qu trnh gy c nh h ng n cc ho t ng c a m t c nhn hay m t nhm
nh m t c m c ch trong tnh hu ng nh t nh.
Ph ng th c gy nh h ng n ng i khc: B ng quy n l c, b ng nh ng tc
ng nh h ng n quy n l i c a nh ng ng i khc, b ng uy tn, s thuy t ph c, b ng
s g ng m u, s ng vin, th o n,
T nh ngha trn ta c th rt ra cc c i m c n l u c a khi ni m lnh o.
- Lnh o l m t h th ng t ch c, n g m nm y u t : Ng i lnh o, ng i b
lnh o, m c ch c a h th ng, cc ngu n l c v mi tr ng.
+"Ng i lnh o" l ng i ho c t p th thu c ch th qu n tr, gi v tr v ch ra
ng l i, m c ch c a h th ng, h kh ng ch , chi ph i h th ng.
+ Ng i b lnh o l c nhn, t p th v cc con ng i trong h th ng ph i ph c
tng v th c hi n cc m c tiu v nguyn t c t ch c m ng i lnh o ra.
+ M c ch c a h th ng (hay t ch c) l nh ng m c tiu di h n mang tnh nh
h ng lu di m h th ng ph n u t t i trong t ng lai xa, n c c th ho thnh
cc m c tiu c th v ng n h n nh m qui t m i ngu n l c v con ng i trong h th ng.
+ Cc ngu n l c l cc y u t u vo c n thi t v thu c ph m vi chi ph i, s d ng
c a h th ng, c ng i lnh o s d ng t n cc m c tiu c th .
+ Mi tr ng c a h th ng l cc rng bu c, cc ro c n, cc h th ng m h
th ng c quan h tc ng hi u ch ng (c lc h th ng l thu c n, c lc h th ng tc
ng mang tnh lin k t v i n cng t n t i v pht tri n, c lc h th ng tm cch
kh ng ch v lo i b n)
- Lnh o l m t qu trnh, n bi n chuy n tu thu c vo m i quan h v cch x
l gi a nm yu t trong m t th i gian v khng gian nh t nh, c lc ng i lnh o
ch ng kh ng ch cc y u t kia, c lc ng c l i ng i lnh o b chi ph i b i cc
yu t .
- Lnh o l ho t ng qu n tr mang tnh phn t ng. l qu trnh ng i lnh
o thng qua quy n l c v nh h ng c a mnh t o ra m t b my ti n hnh cc ho t
ng qu n tr.
- Lnh o g n li n v i s ph c tng c a ng i d i quy n. Ng i lnh o l
ng i ph i c c p d i tun th m nh l nh c a mnh. M t khi ng i lnh o khng
cn c kh nng b t ng i khc ph c tng th s nghi p lnh o c a h coi nh k t
thc.
Cc ho t ng lnh o c b n l:
+ Ch o: Cung c p cc ch d n v gim th vi c hon thnh nhi m v c a nhn
vin m c cao nh t
+ G i : H ng d n, gi i thch cc quy t nh, v ch ra h ng tc nghi p v gim st
nhn vin th c hi n.
80
+ H tr - ng vin: T o i u ki n thu n l i v m i m t cho cc c g ng c a nhn
vin nh m hon thnh nhi m v v chia s trch nhi m v i h trong vi c l a ch n quy t
nh, t o cho nhn vin c h i tho mn cao nh t trong cng vi c.
+ n c: Thc y nhn vin hon thnh cng vi c
+ Lm g ng trong m i s thay i
+ U quy n: Trao trch nhi m, quy n quy t nh v gi i quy t v n cho nhn
vin.
Nh ng nh lnh o thnh cng nh t bi t h l ai v s khng c g ng "u n" mnh
tr thnh nh ng ng i khng ph i l h .
2. N i dung lnh o
M t nh lnh o mu n thnh cng ph i hi u r v th c hi n thnh cng cc n i
dung sau:
Hi u r con ng i trong h th ng
y l n i dung u tin h t s c quan tr ng m ng i lnh o ph i n m v ng
c th a ra cc quy t nh v l a ch n ng cc ph ng php lnh o. Hi u r con
ng i l m t i u kh, nh ng p ng h p l cc i h i c a con ng i cng kh
khn h n. i u ny do cc nguyn nhn sau:
- Tnh a d ng v nhu c u c a con ng i.
- Kh nng c h n c a ng i lnh o h th ng.
- Vi c p ng nhu c u c a t ng ng i b rng bu c b i cc chi ph i c a nhu c u
chung c a c h th ng v c a cc h th ng bn ngoi c lin quan.
- Cc con ng i trong h th ng b phn tch theo cc nhm c tnh c l p t ng
i trong h th ng, chnh s tc ng trong nhm c ng lm cho nhu c u v ng c c a
m i ng i b tc ng nh t nh, r t kh l ng h t x k c hi u qu .
a ra cc quy t nh lnh o thch h p
S n ph m c a ng i lnh o suy t i cng l cc quy t nh nh ng chng ta
bi t, quy t nh l hnh vi sng t o c a ng i lnh o nh m nh ra ch ng trnh, tnh
ch t ho t ng c a cc b ph n v c nhn trong h th ng nh m t t i m c tiu nh.
Xy d ng nhm lm vi c
y c ng l m t n i dung quan tr ng c a ho t ng lnh o h th ng. Trong i u
ki n ho t ng v i quy m ng ng i, vi c phn c p v phn cng qu n tr l m t y u
t khch quan, y l nguyn t c chuyn mn ho trong qu n tr.
Trong m i h th ng thng th ng c phn chia thnh nh ng phn h v nhm
nh , m i phn h v nhm ny bao g m m t s ng i ho t ng theo cng m t nhm
ch c nng nghi p v . M i nhm, m i phn h ny khng c t ch c t t v khng c
hnh thnh m i dy lin h ch t ch v i cc nhm v phn h th kh c th em l i k t
qu ho t ng chung t t p c a c h th ng. c cc nhm v phn h t t l trch
nhi m khng nh ng c a ng i lnh o.
81
D ki n cc tnh hu ng v tm cch ng x t t
Qu trnh lnh o h th ng ho t ng l qu trnh h ng t i m c tiu, vi n c nh
trong t ng lai; m t ng lai th ng i lnh o kh c th kh ng nh c, v n tu
thu c vo di n bi n x y ra trong n i b h th ng c ng nh mi tr ng y li bn ngoi.
Cho nn ng i lnh o ph i tnh to v ch ra m i tnh hu ng c th xa ra, i chi u v i
m c ch v m c tiu mong mu n, cn c vo th c t kh nng, c h i v ngu n l c c
th c c i ph v i m i tnh hu ng.
Giao ti p v m phn
y c ng l m t n i dung quan tr ng c a ng i lnh o khi th c hi n ch c nng
lnh o. Qu trnh lnh o l qu trnh ti p xc v lm vi c v i con ng i thng qua
ho t ng giao ti p v m phn, cho nn ng i lnh o khng th c hi n t t n i dung
ny th kh c th a h th ng ginh l y cc m c tiu mong mu n.
II. NHU C U V NG C THC Y
1. Nhu c u
Nhu c u l tr ng thi tm l m con ng i c m th y thi u th n khng tho mn v m t
ci g mong c p ng n. Nhu c u g n li n v i s t n t i v pht tri n c a con
ng i c ng ng, t p th v x h i.
Nhu c u c nhi u lo i v c th g p thnh ba nhm l n: Nhu c u tinh th n, nhu
c u v t ch t, nhu c u x h i. Vi c th a mn cc nhu c u c th c p ng qua nhi u
ph ng th c khc nhau: C ng ng t p th , c nhn, x h i t hnh thnh nu cc l i
ch c a con ng i.
i v i con ng i c th khc nhau trong x h i, vi c th c hi n nhu c u mang
nh ng dng v khc nhau, v i nh ng quan i m khc nhau v c ch ch khc nhau.
Vi c x l nhu c u khc nhau.
- L i ch l k t qu m con ng i c th nh n c qua cc ho t ng c a b n
thn, c ng ng, t p th , x h i nh m tho mn nhu c u c a b n thn.
- L i ch bao g m nhi u lo i v c th g p thnh l i ch tinh th n l i ch v t ch t,
l i ch c nhn, l i ch t p th , l i ch c ng ng, l i ch x h i.
- L i ch c vai tr to l n trong qu n tr, n t o ra ng l c m nh m , cho cc ho t
ng nh t nh c a con ng i, n bu c con ng i ph i ng no, cn nh c, tm ti cc
ph ng th c th c hi n c hi u qu nh t cc m c tiu tho mn nhu c u c a mnh.
2. ng c thc y
ng c l m c ch ch quan c a ho t ng c a con ng i l ng l c thc y
con ng i hnh ng nh m p ng cc nhu c u t ra.
N u m c ch t ra khng ph ng h i n m c ch c a ng i khc v c a x h i
th th c hi n m c ch c x h i ch p nh n. Cn n u m c ch t ra gy thi t
h i n m c ch c a ng i khc c a c ng ng, c a x h i th n s b c n ph, ln n.
Vi c qu n tr con ng i ch c th thnh cng khi con ng i lnh o t o ra c
m t ng c chung, m t l i ch chung, m t m c tiu chung g n b ng o con ng i
trong h th ng l i m thi.
Qu trnh con ng i, th c hi n nhu c u l m t qu trnh ph c t p tch c c v ph
h p v i cc i h i c a cc quy lu t khch quan.
82
Trong :
- Chu n m c: L nh ng yu c u, rng bu c m t ng th h th ng nh ra, i h i
con ng i ph i tun th trong m i giai o n pht tri n nh t nh c a h th ng. Chu n
m c ny g m nh ng gi tr t t ng mang tnh bao qut nh t c i a s con ng i
trong h th ng v x h i m i giai o n pht tri n nh t nh tn ng hnh thnh cc
quan ni m v ci l i, ci h i, ci ng, ci sai, ci t t, ci p, ci x u.
- Kh nng: Bao g m nng l c c nhn, v tr v m i quan h c a h trong h th ng
m i th i i m.
- M c tiu: L k t qu d nh cho cc ho t ng c a con ng i trong nh ng kho ng
th i gian nh t nh.
- Ph ng th c hnh ng: L th o n, cch th c con ng i ho t ng t c
m c tiu ra.
- Hi u qu hnh ng: L cch nh gi ph ng th c hnh ng c a con ng i.
Qu trnh qu n tr chnh l qu trnh ng i lnh o tc ng ln cc b c c a qu
trnh x l nhu c u c a m i c nhn, nhm, theo h ng t o c ng l c m nh v cng
chi u cho h th ng. l vi c hon thi n khng ng ng cc chu n m c bao g m cc ho t
ng nh m lm cho con ng i nh gi c chu n xc nng l c c a mnh v cc rng
bu c quy nh, cc i u c lm, c n lm trong ph ng th c ho t ng c a con ng i.
Nhu cu con ngi
Chun mc cua hthng
Khanng cuth
Muc ti u
ng c
Phng thc hoat ng
Hi u qua
Con ngi Mi trng bn ngoai
Hnh 20 - Quatr nh thc hin nhu cu
83
Nhu c u v ng c m i con ng i trong qu n tr s chi ph i h trong qu trnh
ho t ng. C ng i t cho mnh m t m c tiu nhu c u qu l n v t qu kh nng c a
h v do s ph i xm l n, chi m o t l i ch c a ng i khc. C ng i ho t ng v
ng c ch k ; ci n, ci ti c a h l n t ci siu ti v v th h tr thnh c c, tn
b o, ch p ng lo i t c m c tiu x u xa c a mnh,... T t c nh ng i u trn
ph i c cc nh qu n tr l u tm x l, b o m duy tr s cng b ng c a vi c pht
tri n; ng th i v n ph i t o ng l c cho h th ng i ln.
III. CC L THUY T V NG C THC Y
1. H c thuy t phn c p nhu c u
Theo A. Maslow (nh tm l h c ng i M ), nhu c u c a con ng i ph h p v i
s phn c p t nhu c u th p nh t n cao nh t. Khi m t nhm cc nhu c u c tho mn
th lo i nhu c u ny khng cn l ng c thc y n a.
- Nhu c u sinh l (v t ch t): L nh ng nhu c u c b n c th duy tr b n thn cu c
s ng con ng i (th c n, m c, n c u ng, nh ...) A.Maslow quan ni m r ng nh ng
nhu c u ny ch a c tho mn n m c c n thi t c th duy tr cu c s ng th
nh ng nhu c u khc s khng thc y c m i ng i.
- Nhu c u v an ton: L nh ng nhu c u trnh s nguy hi m v b n thn v s e d a
m t vi c, m t ti s n.
- Nhu c u x h i (v lin k t v ch p thu n): Do con ng i l thnh vin c a x h i
nn h c n c ng i khc ch p nh n.
- Nhu c u c tn tr ng: Theo A. Maslow, khi con ng i b t u tho mn nhu c u
c ch p nh n l thnh vin trong x h i th h c xu th t tr ng v mu n c ng i
khc tn tr ng. Nhu c u lo i ny d n t i s tho mn nh quy n l c, uy tn, a v v
lng t tin.
- Nhu c u t hon thi n: A. Maslow xem y l nhu c u cao nh t trong cch phn c p
c a ng. l s mong mu n t t i ch m m t ng i c th t t i. T c l lm cho
ti m nng c a m t ng i t t i m c t i a v hon thnh c m t m c tiu no .
Nh v y, theo thuy t ny, th tr c tin cc nh lnh o ph i quan tm n cc
nhu c u v t ch t, trn c s m nng d n ln cc nhu c u b c cao.
M t v d
Ti m nng c a m t ng i Dng kh nng n m c
cao nh t
C m nh n t t v b n t hn Thng ch c & nh n bi t
T ng t c x h i, t nh yu ng phi, nhm
B o hi m, n nh m b o cng vi c, s c kho
n, n c u ng, nh c a L ng c b n mua
Thap nhu cu cua Maslow

T
hoan thi n
c tn
trong
Xahi
An toan
Nhu c u sinh l
84
2. H c thuy t ERG (Existence Relatedness Growth)
Clayton Alderfer gio s i h c Yale ti n hnh s p x p l i nghin c u c a
A.Maslow a ra k t lu n c a mnh. ng cho r ng hnh ng c a con ng i b t ngu n t
nhu c u - c ng gi ng nh cc nh nghin c u khc - song ng cho r ng con ng i cng
m t lc theo u i vi c tho mn 3 nhu c u c b n: Nhu c u t n t i, nhu c u quan h , nhu
c u pht tri n.
- Nhu c u t n t i (Existence needs) Bao g m nh ng i h i v t ch t t i c n thi t cho s
t n t i c a con ng i, nhm nhu c u ny c n i dung gi ng nh nhu c u sinh l v nhu
c u an ton c a A.Maslow.
- Nhu c u quan h (Relatedness needs) L nh ng i h i v quan h t ng tc qua l i
gi a cc c nhn. Nhu c u quan h bao g m nhu c u x h i v m t ph n nhu c u t tr ng
c a A.Maslow.
Nhu c u pht tri n(Growth needs) L i h i bn trong c a m i con ng i cho s
pht tri n c nhn, n bao g m nhu c u t th hi n v m t ph n nhu c u t tr ng.
i u khc bi t h c thuy t ny l Clayton Alderfer cho r ng con ng i cng m t
lc theo u i vi c tho mn t t c cc nhu c u ch khng ph i ch m t nhu c u nh quan
i m c a A.Maslow. H n n a, thuy t ny cn cho r ng khi m t nhu c u no b c n tr
v khng c tho mn th con ng i c xu h ng d n n l c c a mnh sang tho mn
cc nhu c u khc. i u ny gi i thch khi cu c s ng kh khn con ng i c xu h ng g n
b v i nhau h n, quan h gi a h t t h n v h d n n l c u t cho t ng lai nhi u
h n.
3. H c thuy t hai y u t
Frederick Herzberg pht tri n m t l thuy t v ng c thc y ph bi n khc l
thuy t hai y u t . Trn c s ph ng v n hng trm nhn vin vo nh ng th i i m khc
nhau, khi h c kch thch cao lm vi c v nh ng lc khng c kch thch,
ng th i xem xt tc ng c a nh ng kch thch ny em l i s th a mn hay khng
th a mn c a h trong cng vi c nh th no t a ra nh ng khm ph v l n i
dung c b n c a h c thuy t hai y u t c a ng.
L thuy t ny c minh h a trong m hnh sau y
Nhn t thc y Nhn t duy tr
- Thnh t u
- S cng nh n
- B n thn cng vi c
- Trch nhi m
- S thng ti n
- S pht tri n
- Gim st
- Chnh sch cng ty
- M i quan h v i gim st vin
- i u ki n lm vi c
- L ng
- M i quan h v i ng nghi p
- M i quan h v i nhn vin
- S an ton
Hon ton th a mn Trung l p Hon ton b t mn
85
Th nh t l nh ng nhn t duy tr, n lin quan n s khng th a mn c a nhn
vin i v i cng vi c. Khi cc y u t duy tr khng c th c hi n th nhn vin khng
c th a mn. Tuy nhin, cc y u t duy tr c m b o t t th i u ch n gi n l
lo i b s khng th a mn, ch khng ph i t n em l i s th a mn hay n l c trong
cng vi c c a ng i nhn vin.
Th hai l nh ng nhn t thc y, l nh ng y u t lin quan n nhu c u c p cao.
F.Herzberg cho r ng, khi khng c ng l c thc y th nhn vin v n lm vi c bnh
th ng, nh ng khi c s hi n di n c a cc y u t thc y th nhn vin tch c c v th a
mn h n.
Hai y u t hon ton khc nhau ny gp ph n t o nn hnh vi c a nhn vin v nh
h ng n thi c a h i v i cng vi c. N m gi a hai y u t ny l s trung l p, i u
c ngha l nhn vin khng th hi n r s th a mn hay khng th a mn c a mnh.
IV. CC L THUY T V HNH VI
1. Thuy t X, Y
D a trn gi thi t v b n ch t c a con ng i m Douglas McGregor a ra h c thuy t X
v h c thuy t Y vo nm 1957.
Cc gi thi t c a h c thuy t X
- M t ng i bnh th ng c c c m v cng vi c v lng trnh n n u c th
- V c i m khng thch lm vi c c a con ng i, nn m i ng i u b p bu c, i u
khi n, h ng d n v e d a b ng cc hnh ph t bu c h ph i h t s c c g ng t
c nh ng m c tiu c a t ch c.
- Ng i bnh th ng bao gi c ng thch b lnh o, mu n tr n trnh trch nh m, c t
hoi bo v ch mu n an thn.
Do v y, bu c h lm vi c cc nh qu n tr ph i tc ng n t bn ngoi i v i hnh
vi c a nhn vin th m ch e d a b ng cc hnh ph t. Qu n tr vin ph i gim st ch t
ch , t o nn lu t l v ph n th ng i v i nhn vin.
Cc gi thi t c a h c thuy t X
- i u khi n t bn ngoi ho c e d a b ng hinh ph t khng ph i l cch duy nh t
bu c con ng i lm vi c. Con ng i s t ch v t lnh o b n thn t nh ng
m c tiu c a t ch c m h c giao ph.
- Cc ph n th ng lin quan n k t qu c a nhn vin ng vai tr quan tr ng trong
vi c giao ph trch nhi m th c hi n m c tiu
- Trong nh ng i u ki n thch h p, ng i bnh th ng khng ch chu trch nhi m m
bi t cch ch p nh n trch nhi m v pha mnh.
- Khng t ng i c kh nng pht huy t t tr t ng t ng, ti nng v s sng t o.
Trong i u ki n n n cng nghi p hi n i, ch c m t ph n tr th c c a con ng i
bnh th ng c s d ng.
T cc gi thi t ny hnh vi c a nh qu n tr l
Nh qu n tr ph i chu trch nhi m cho vi c s p x p cc y u t nh ti chnh, nguyn
v t li u, trang thi t b, con ng i trong doanh nghi p
Nhn vin s khng th ng hay i ng c v i yu c u c a t ch c. H tr nn c
nhi u kinh nghi m trong qu trnh cng tc t i t ch c c a mnh. Hy cho h t
i u khi n, t ch huy l y b n thn h ng n t c m c tiu c a t ch c.
86
Nh qu n tr khng p t i v i nhn vin, h ph i pht hi n v h ng m i ng i
theo h ng mnh c n.
Nhi m v thi t y u c a nh ng nh qu n tr l s p x p cc ph ng th c v i u ki n
trong vi c i u hnh m i ng i t c m c tiu m t cch t t nh t. B ng cch ny
h ph i h ng chnh b n thn mnh n vi c t c cc m c tiu ra.
2. Cc hnh vi lnh o (Phong cch lnh o i n hnh)
a, Phong cch c on
Nh lnh o c khuynh h ng t p trung quy n l c, cng b ph ng php lm vi c,
ra quy t nh n ph ng v h n ch s tham gia c a nhn vin. Phong cch lnh o
ny th ng thch h p i v i nhn vin m i, nhn vin c p th p, nhn vin khng
chu trch nhi m cao v th ng c dng nhi u trong cc tnh hu ng kh n c p.
b, Phong cch dn ch
Nh qu n tr c khuynh h ng i h i s tham gia c a nhn vin vo qu trnh ra
quy t nh, khuy n khch s tham gia trong vi c quy t nh m c tiu v ph ng php
lm vi c, v s d ng thng tin ph n h i nh l c h i h ng d n nhn vin. Ki u
dn ch c th c phn lo i su h n theo hai cch l t v n v tham gia.
Nh lnh o t v n dn ch tm ki m u vo, l ng nghe s quan tm v nh ng v n
c a nhn vin nh ng quy n quy t nh cu i cng v n thu c nh lnh o.
Nh lnh o tham gia dn ch th ng cho php nhn vin quy n tham gia quy t nh
v n , t i y, quy t nh c a ra b i nhm v nh lnh o cung c p m t u
vo cho nhm.
c, Phong cch t do
Nh lnh o th ng giao ton quy n ra quy t nh cho nhn vin, cho php h hon
thnh cng vi c theo cch th c h th y thch h p. Nh lnh o khng can thi p m
n gi n ch cung c p ti li u c n thi t v tr l i nh ng cu h i.
87
CU H I N T P
1. Th no l nh lnh o? ho t ng lnh o c nh ng n i dung g?
2. i u g lm cho nh lnh o ny khc bi t i v i cc nh lnh o khc?
3. Th no l nhu c u v ng c thc y? Tm hi u nhu c u v ng c thc y c
ngha nh th no trong cng tc lnh o?
4. Trnh by n i dung cc h c thuy t v ng c thc y. C th a ra nh ng nh n
xt g i v i cc h c thuy t ny?
5. Trnh by n i dung cc h c thuy t v hnh vi. Trong cc phong cch lnh o i n
hnh hi n nay, nh lnh o nn s d ng phong cch no l ph h p nh t?
6. i u g s x y ra n u tch r i kh i ch c nng lnh o ra kh i ch c nng qu n tr?
7. Phn bi t nh lnh o v nh qu n tr? i m khc nhau c b n l g?
8. Cch v n d ng h c thuy t phn c p nhu c u c a A.Braham Maslow vo t ch c?
M t ng i m i n v m t ng i lu trong t ch c th ch c nng no th ng tr
nn n i tr i i v i h ?
88
Ch ng su - Ki m tra
89
I. KI M TRA V VAI TR C A KI M TRA
1. Khi ni m
Ki m tra l th c hi n quy trnh o l ng, nh gi sai l ch v i u chnh vi c th c
hi n nh m t c cc m c tiu d ki n.
Ki m tra l ch c nng quan tr ng c a nh qu n tr. Tnh ch t quan tr ng c a ki m
tra c th hi n trn c hai m t. M t m t ki m tra l cng c quan tr ng nh qu n tr
pht hi n ra nh ng sai st v c bi n php i u chnh. M t khc thng qua ki m tra, cc
ho t ng s c th c hi n t t h n v gi m b t c sai st c th n y sinh. Th ng
th ng ng i ta ch ch n ngha th nh t c a ki m tra v cho r ng m i ho t ng
u khng trnh kh i nh ng sai st v ki m tra l b c cu i cng h n ch tnh tr ng
ny. i u ng nh ng ch a v trong th c t ki m tra c tc ng r t m nh t i cc
ho t ng. M t cng vi c s ch c ch n n y ra nhi u sai st h n n u n khng c theo
di, gim st th ng xuyn. i u kh ng nh r ng ki m tra khng ch l giai o n
cu i cng trong qu trnh ho t ng c a h th ng hay l khu sau cng c a chu trnh qu n
tr ki m tra khng ph i l ho t ng an xen m l m t qu trnh lin t c v th i gian v
bao qut v khng gian. N l y u t th ng tr c c a nh qu n tr m i n i, m i lc.
2. Vai tr
- Ki m tra l nhu c u c b n nh m hon thi n cc quy t nh trong qu n tr, ki m tra
th m nh tnh ng sai c a ng l i, chi n l c, k ho ch, ch ng trnh v d n, tnh
t i u c a c c u t ch c qu n l, tnh ph h p c a cc ph ng php m cn b qu n tr
s d ng a doanh nghi p ti n t i m c tiu c a mnh.
- Ki m tra m b o cho cc k ho ch c th c hi n v i hi u qu cao. Trong th c t ,
nh ng k ho ch t t nh t c ng c th khng c th c hi n nh mu n. Cc nh qu n tr
c ng nh c p d i c a h u c th m c sai l m v ki m tra cho php ch ng pht
hi n s a ch a cc sai l m tr c khi chng tr nn nghim tr ng m i ho t ng c a
doanh nghi p c ti n hnh theo ng k ho ch ra.
- Ki m tra gip h th ng theo st v i ph v i s thay i c a mi tr ng. Thay i
l thu c tnh t t y u c a mi tr ng th tr ng lun bi n ng, cc i th c nh tranh lin
t c gi i thi u cc s n ph m m i thu ht khch hng, cc v t li u v cng ngh m i
c pht minh; cc k ho ch, chnh sch v php lu t nh n c c ban hnh, i u
chnh.
Ch c nng ki m tra gip cc nh qu n tr lun n m c b c tranh ton c nh v mi
tr ng v c nh ng ph n ng thch h p tr c cc v n v c h i thng qua vi c pht
hi n kp th i nh ng thay i ang v s nh h ng n s n ph m v dch v c a doanh
nghi p.
- Ki m tra t o ti n cho qu trnh hon thi n v i m i. V i vi c nh gi cc ho t
ng. Ki m tra kh ng nh nh ng gi tr no s quy t nh s thnh cng c a doanh
nghi p trong s n xu t kinh doanh. Nh ng gi tr s c tiu chu n ho tr thnh
m c ch, m c tiu, quy t c, chu n m c cho hnh vi c a cc thnh vin trong h th ng
(hay doanh nghi p)
90
Tm l i, ki m tra kh c ph c tnh ng u nhin trong h th ng qu n tr, m b o cho
s y quy n, l i u ki n khng th thi u c trong qu trnh qu n tr theo m c tiu
(MBO)
II. TI N HNH KI M TRA
1. Xy d ng h th ng cc tiu chu n c a ki m tra
Tiu chu n ki m tra l nh ng chu n m c m cc c nhn t p th v doanh nghi p
ph i th c hi n m b o cho ton b doanh nghi p ho t ng c hi u qu .
Cc tiu chu n c a ki m tra r t phong ph do tnh ch t c th c a doanh nghi p,
cc b ph n v con ng i, do s a d ng c a cc s n ph m v dch v c t o ra v do
v vng cc k ho ch, ch ng trnh xy d ng. C cc d ng tiu chu n ki m tra c b n
sau:
- Cc m c tiu c a doanh nghi p, lnh v c, b ph n v con ng i m c tiu l nh ng
tiu chu n ki m tra t t nh t v l th c o s thnh cng c a cc k ho ch; l cn c
nh gi k t qu ho t ng c a doanh nghi p v m c hon thnh ngha v c giao
c a cc t p th , cc phn h v c nhn.
- Cc tiu chu n th c hi n ch ng trnh: L c s nh gi vi c th c hi n cc ch ng
trnh m c tiu nh ch ng trnh pht tri n s n ph m m i, ch ng trnh c i ti n ch t
l ng s n ph m ch ng trnh thay i nhn hi u. Ngoi m c tiu, ng i ta c th dng
cc ch tiu th i h n v chi ph cc ngu n l c th c hi n ch ng trnh theo th i gian.
- Cc ch tiu ch t l ng i v i s n ph m v dch v
- Cc nh m c kinh t k thu t i v i qu trnh s n xu t v phn ph i s n ph m; nh
s gi lao ng cho m t n v s n ph m. Chi ph cho m t n v s n ph m ho c dch v .
- Cc tiu chu n v v n: L c s o l ng s th c hi n v n u t trong cc doanh
nghi p nh kho n thu h i trn v n u t , t l gi a cc kho n n hi n c v i ti s n hi n
c, gi a cc kho n u t c nh v t ng u t .
- Cc tiu chu n thu nh p nh l ng bn trung bnh trn m t khch hng trong m t
khu v c th tr ng cho tr c.
* Yu c u c a h th ng ki m tra:
H th ng ki m tra c n c thi t k theo cc k ho ch
Ki m tra ph i mang tnh ng b
Ki m tra ph i cng khai, chnh xc v khch quan.
Ki m tra c n ph h p v i t ch c v con ng i trong h th ng
ki m tra c n ph i linh ho t v c a d ng h p l.
ki m tra c n c hi u qu
ki m tra c tr ng i m
a i m ki m tra.
2. o l ng v nh gi s th c hi n
- d bo c nh ng sai l ch tr c khi chng tr nn tr m tr ng, ngoi k t qu
cu i cng c a ho t ng, vi c o l ng nhi u khi ph i th c hi n i v i u vo c a ho t
ng, nh ng d u hi u v thay i c th nh h ng n k t qu c a t ng giai o n ho t
ng nh m tc ng i u chnh kp th i.
91
- rt ra nh ng k t lu n ng n v ho t ng v k t qu th c hi n c ng nh
nguyn nhn c a nh ng sai l ch, vi c o l ng c l p i l p l i b ng nh ng cng c
h p l. T n s c a s o l ng ph thu c vo d ng ho t ng b ki m tra.
- C th ng i ti n hnh gim st, o l ng s th c hi n v i ng i nh gi v ra
quy t nh i u chnh c th khc nhau nn ph i xy d ng c m i quan h truy n
th ng h p l gi a h .
Cc ngu n thng tin dng o l ng k t qu th c hi n:
K t qu quan st c nhn
Cc bo co th ng k
Bo co mi ng
Bo co b ng vn b n
Thng bo k t qu o l ng
K t qu o l ng ph i c thng bo n cc i t ng sau:
Ng i ph trch tr c ti p b ph n hay cng vi c v ang ki m tra b i
chnh h s th c hi n cc cng vi c i u chnh c n thi t.
C p trn tr c ti p c a b ph n hay ng i c ki m tra h bi t gip
c p d i khi c n thi t.
Cc n v c lin quan, nh h ng n hnh ng i u chnh sau ny.
Cng vi c y l xem xt s ph h p gi a k t qu o l ng so v i h tiu chu n
- N u s th c hi n ph h p v i cc tiu chu n, nh qu n tr c th k t lu n m i vi c
v n di n ra theo ng k ho ch v khng c n s i u chnh.
- N u k t qu th c hi n khng ph h p v i tiu chu n th s i u chnh c th l c n
thi t. Lc ny ph i ti n hnh phn tch nguyn nhn c a s sai l ch v nh ng h u qu c a
n i v i ho t ng c a doanh nghi p i t i k t lu n c n thi t i u chnh hay khng
v n u c n th xy d ng m t ch ng trnh i u chnh c hi u qu .
- N u cc tiu chu n c v ch ra m t cch thch h p v n u cc ph ng ti n o l ng
c kh nng xc nh m t cch chnh xc k t qu ho t ng th vi c nh gi s th c hi n
th c t ho c t ng lai l vi c t ng i d dng. Tuy nhin, c nhi u ho t ng kh xc
nh tiu chu n chnh xc v c ng kh o l ng, d bo s th c hi n.
3. i u chnh cc ho t ng
i u chnh l nh ng tc ng b sung qu trnh qu n tr kh c ph c nh ng sai
l ch gi a s th c hi n ho t ng so v i m c tiu, k ho ch nh m khng ng ng c i ti n
ho t ng.
Qu trnh i u chnh ph i tun th nh ng nguyn t c sau:
- Ch i u chnh khi th t s c n thi t.
- i u chnh ng m c , trnh tu ti n, trnh gy tc d ng x u.
- Ph i tnh t i h u qu sau khi i u chnh
- Trnh l th i c , trnh b o th
- Tu i u ki n m k t h p cc ph ng php i u chnh cho h p l.
ho t ng i u chnh t k t qu cao c n xy d ng m t ch ng trnh i u
chnh, trong tr l i cc cu h i sau:
- M c tiu i u chnh?
- N i dung i u chnh?
92
- Ai ti n hnh i u chnh?
- S d ng nh ng bi n php, cng c i u chnh?
- Th i gian i u chnh?......
Nh v y quy t nh i u chnh c ng l m t d ng quy t nh th ng xuyn x y ra
trong qu n tr. i khi ch m t quy t nh nh m kp th i c ng c th em n cho qu n
tr hi u qu cao.
III. CC HNH TH C KI M TRA
1. Xt theo qu trnh ho t ng
- Ki m tra tr c ho t ng: c ti n hnh m b o ngu n l c c n thi t cho m t
ho t ng no c ghi vo ngn sch v c chu n b y c v ch ng lo i,
s l ng, ch t l ng.
- Ki m tra k t qu c a t ng giai o n ho t ng: c ti n hnh c th i u chnh
kp th i tr c khi x y ra h u qu nghim tr ng. D ng ki m tra ny ch c hi u l c n u
cc nh qu n tr c c thng tin chnh xc, kp th i v nh ng thay i c a mi tr ng
v v ho t ng.
- Ki m duy t (ki m tra c ho c khng): L hnh th c ki m tra trong cc y u t
hay giai o n c bi t c a ho t ng ph i c ph chu n hay tho mn nh ng i u ki n
nh t nh tr c khi s v n hnh c ti p t c.
- Ki m tra sau ho t ng: o l ng k t qu cu i cng c a ho t ng.
B n d ng ki m tra trn u l c n thi t v c p d ng t ng h p th c hi n cc
m c tiu c a doanh nghi p. Tuy nhin hi n nay ng i ta c bi t nh n m nh t i t m quan
tr ng c a nh ng d ng ki m tra l ng tr c.
2. Theo m c t ng qut c a n i dung ki m tra
- Ki m tra ton b : Nh m nh gi vi c th c hi n m c tiu, k ho ch c a doanh nghi p
m t cch t ng th .
- Ki m tra b ph n: Th c hi n i v i t ng lnh v c, b ph n, phn h c th c a
doanh nghi p.
- Ki m tra c nhn: Th c hi n i v i nh ng con ng i c th trong doanh nghi p.
3. Theo t n su t c a cc cu c ki m tra
- Ki m tra t xu t.
- Ki m tra nh k c th c hi n theo k ho ch nh trong t ng th i gian.
- Ki m tra lin t c: L gim st th ng xuyn trong m i th i i m i v i i t ng
ki m tra.
4. Theo m i quan h gi a i t ng v ch th cu c ki m tra
- Ki m tra: L ho t ng ki m tra c a lnh o doanh nghi p v cc cn b chuyn
nghi p i v i i t ng qu n tr.
- T ki m tra: L vi c pht tri n nh ng nh qu n tr v nhn vin c nng l c v c
th c k lu t cao, c kh nng gim st b n thn v p d ng thnh th o ki n th c, k
nng, k x o hon thnh cc m c tiu k ho ch v i hi u qu cao.
93
CU H I N T P
1. Th no cng tc ki m tra trong t ch c? V sao ni ki m tra l m t qu trnh?
2. C ph i ki m tra l ch c nng cu i cng trong cc ch c nng qu n tr, c ngha l
khi cc ch c nng khc hon thnh xong th m i n ki m tra?
3. Trnh by ti n trnh ti n hnh ki m tra?
4. Cc hnh th c ki m tra? Nh qu n tr trong mi tr ng nng ng nh ngy nay
c n ch g n cc hnh th c ki m tra trong t ch c?
5. Vai tr c a ki m tra? Yu c u c a m t h th ng ki m tra l g?
94
Ch ng b y - Vn ho cng ty v nhm
95
I. VN HO CNG TY
1. Khi ni m
M i t ch c u c m t n n p nh h ng cho ph n l n cng vi c n i b . N nh
h ng n ph ng th c quy t nh c a nh qu n tr, quan i m c a h i v i cc chi n
l c v i u ki n mi tr ng c a t ch c. N n p c th l cc nh c i m gy ra s
c n tr cho t ch c trong vi c ho ch nh v th c hi n chi n l c ho c l u i m thc
y cc ho t ng . Cc t ch c c n n p m nh, tch c c c nhi u c h i thnh
cng so v i cc t ch c c n n p y u ho c tiu c c.
Vn ho t ch c l t ng h p cc gi tr, chu n m c, kinh nghi m, c tnh v b u
khng kh c a t ch c m khi lin k t v i nhau t o thnh "ph ng th c m chng ta hon
thnh cng vi c ". Th c ch t vn ho c a t ch c l cch t ch c t ng tc v i mi
tr ng.
Trong t ch c m i ng i ph i tun theo nh ng gi tr, chu n m c c th no v
th c hi n theo n, xem n nh ci " o" th c hi n. Theo , m i t ch c l m t khng
gian vn ho, c b n s c ring, l nh ng gi tr c gy d ng ln trong su t qu trnh
t n t i v pht tri n c a t ch c. Nh ng gi tr n su vo ho t ng c a doanh nghi p
chi ph i tnh c m, n p suy ngh v hnh vi c a m i thnh vin trong t ch c trong vi c
theo u i v th c hi n cc m c ch.
2. C u trc
Vn ho t ch c c c u thnh b i nh ng nhn t sau:
H th ng ni m. G m t p h p nh ng khi ni m v bi u t ng m d a vo cc
thnh vin t ch c l gi i chnh mnh v gi i thch th gi i, i tm o l s ng.
H th ng cc gi tr lin quan n cc chu n m c cho php phn bi t th c gi , nh
gi t t x u, nh n nh cc tnh hu ng ho t ng c th .
H th ng bi u hi n, bao g m th th c, hnh th c trnh by, k hi u, bi u t ng, ngh
thu t, phong t c t p qun, l h i,... m qua cc tnh c m, ni m b c l ra v c th
c m nh n m t cch c th , t o nn s ng nh t v vn ho trong t ch c.
H th ng ho t ng. Bao g m h th ng cc tri th c cng ngh h c (g m c cng ngh
qu n l) nh m m b o hi u qu t i u cho cc ho t ng th c ti n c a t ch c.
M t cch ti p c n khc chia c u trc vn ho t ch c thnh ba t ng:
T ng th nh t: bao g m nh ng y u t h u hnh, l nh ng y u t c th quan st c,
l c s v t ch t c a vn ho t ch c. Bi u hi n l lg, ng ph c, cch s p x p, thi t
k , ki n trc,...
T ng th hai: L nh ng gi tr c th hi n, bao g m nh ng nguyn t c, nh ng quy
t c c a hnh vi ng x , th ch lnh o, tiu chu n ho ho t ng c a t ch c, ni m
tin, gi tr v cch c x . Bi u hi n l chi n l c, quan i m, phong t c, t p qun kinh
doanh, nh ng quy t c, quy nh chung, m c tiu,...
T ng th ba: l nh ng gi thuy t c b n c ng m nh lin quan n mi tr ng
xung quanh, n nh ng m i quan h gi a nh ng con ng i trong t ch c, l tr c t
tinh th n c a t ch c. Bi u hi n l quan ni m chung, ni m tin, nh n th c,... c m c
nhin cng nh n.
96
3. Vai tr
Vn ho chnh l cch th c m i ng i giao ti p v i nhau v v i bn ngoi, th hi n
cch m h lm nh th no; u n n n, h ng d n hnh vi c a m i ng i trong t ch c;
t o ra nh ng nguyn t c v hnh m n u ai khng th c hi n s b m i ng i khng ch p
nh n v th m ch lo i b . M c d tc ng c a vn ho i v i t ch c c c hai h ng
tch c c v c n tr nh ng r t nhi u ch c nng c a n l gi tr i v i t ch c c ng nh
c nhn ho t ng trong t ch c.
Vai tr c a vn ho t ch c i v i ho t ng qu n tr
Ho t ng qu n tr l ho t ng c a ch th qu n tr tc ng ln i t ng b qu n
tr thng qua t c m c tiu. Mu n lm t t i u ny th nh qu n tr c n dng
cng c vn ho th c hi n cng vi c c a mnh. M i ng i, nhn vin c a b n s chia
s i u g? i u g l thing ling h c th c ng hi n h t mnh cho t ch c? Vn ho
s d n ng cho b n, cho nh qu n tr thnh cng.
Vn ho nh h ng n ho t ng qu n tr ni chung v n t t c cc ho t ng
ch c nng c a qu n tr nh qu n tr chi n l c, qu n tr nhn s , qu n tr marketing, qu n
tr ti chnh,...
M t t ch c c vn ho m nh s lm tng quy t tm c a cc thnh vin ph n u
v gi tr chung, chi n l c c a t ch c. Tri l i, m t n n vn ho y u lm cho nhn vin
c m th y m h , quy t tm v nhi t tnh c a nhn vin gi m st, mu thu n, h n n m t
ph ng h ng. Ni chung, vn ho cho php m i ng i ti p c n v tri n khai chi n l c
nh th no, lm th no th u hi u trong t ch c, li ko nhn vin cam k t th c hi n
ch khng ph i s tham gia n thu n theo nhi m v . M t lin k t chi n l c - vn ho
l n b y m nh cho vi c t o ra cch ng x nh t qun v gip m i ng i lm vi c trong
cch th c h tr t m chi n l c t t h n. Hnh vi c mi tr ng vn ho cng ty
ch p nh n s pht tri n m nh, trong khi , nh ng hnh vi khng c ch p nh n s b
lo i b v chu ph t. M i lin k t gi a chi n l c - vn ho nui d ng, t o ng l c cho
m i ng i lm vi c h t kh nng c a mnh: cung c p c c u, tiu chu n v h th ng gi
tr m n ho t ng trong , khu ch tr ng hnh nh cng ty m t cch m nh m . T t c
nh ng i u ny lm cho nhn vin c m nh n t t h n v xc th c h n v cng vi c v mi
tr ng lm vi c c a h , khuy n khch h c ng hi n cho s thnh cng c a t ch c.
Trong ho t ng qu n tr nhn l c lm th no thu ht v gi chn ng i ti?
Lm th no pht huy ngu n l c con ng i cao nh t? Cu tr l i s khng lo i tr y u
t vn ho t ch c m nh ng ng i h lm vi c ho c s p n lm vi c.
Ngay trong lnh v c qu n tr ti chnh, uy tn c a cng ty i v i nh n c, cc t
ch c tn d ng, cc c ng th tnh minh b ch, trung th c v thng tin th c tr ng ti
chnh c ng ph n nh t m cao c a vn ho t ch c. T ch c c a b n c th t o c ni m
tin cho c ng, cc nh u t hay cc t ch c tn d ng khc hay khng n u anh c m t
b n s c vn ho m h bi t r ng l cch th c m cng ty b n i x v i bn ngoi.
Vai tr c a vn ho t ch c i v i hi u qu ho t ng c a t ch c
Vn ho t ch c tc ng ton di n ln cc ho t ng c a t ch c, t o nn c
tr ng, nh n d ng ring c a t ch c, xy d ng nn tn tu i c a mnh. S khc bi t th
hi n nh ng ti s n v hnh nh s trung thnh c a nhn vin, s cam k t, tinh th n
97
ng i,...Vn ho t o nn s cam k t v m c tiu chung v gi tr c a t ch c, n l n
h n l i ch c nhn, gip t ch c gi i quy t nh ng mu thu n trong hnh ngy. Vn ho
t o nn s n nh trong t ch c, gip m i ng i nh h ng lm g v khng lm g. C
th :
Vn ho gp ph n gi i quy t mu thu n, xy d ng kh i on k t;
Vai tr trong vi c ph i h p v ki m sot hnh vi c a cc c nhn, b ph n h ng n
t m c tiu chung;
Gi m r i ro trong cng vi c hng ngy, trnh mu thu n v quy n l i, ki m sot cc
ho t ng trong doanh nghi p;
T o ng c lm vi c ho cc thnh vin trong t ch c;
Vn ho cng lm tng l i th c nh tranh.
II. NHM
1. Khi ni m
M t nhm c xem l m t t p h p g m hai hay nhi u c nhn c m i quan h
ph thu c v nh h ng n nhau t c m c tiu chung. Theo cc hi u thng
th ng th m t nhm bao g m cc c tr ng sau y: nhi u ng i, c tc ng qua l i v
nh h ng l n nhau, c m c ch chung.
Cc thnh vin c a nhm ph thu c l n nhau, h ph thu c vo nhau hon
thnh m c ch chung c a nhm. S ph thu c ny ch ra r ng, cc thnh vin ph i tc
ng qua l i thng qua i tho i ho c ho t ng. M t nhm c c tr ng b i i u ki n
nh h ng qua l i l n nhau h n l nh h ng v quy n l c c n m gi b i s t ng i.
Trong t ch c cc nhm chia lm hai lo i l nhm chnh th c v nhm khng
chnh th c. Nhm khng chnh th c hnh thnh d a trn cc nhu c u v quan h x h i.
Nh ng nhm ny c th h tr , ngn c n ho c khng nh h ng n th c hi n m c tiu
c a t ch c. Nhm chnh th c c hnh thnh do quy ch chnh th c c a t ch c t o
thnh. Trong gi i h n mn h c, chng ta ch nghin c u nhm chnh th c. Tuy nhin,
qu n tr h th ng thnh cng, nh qu n tr ph i ch n c hai lo i nhm ny.
2. c i m th ng g p c a nhm
Lan truy n tm l
Lan truy n tm l l hi n t ng tm l ph bi n trong nhm, bi u th tc ng
tm l th ng gi a cc thnh vin trong nhm v cc s ki n, hi n t ng, c nhn,
nhm ho c h th ng. Lc u ch l ki n xu t c a m t ng i no v m t v n
g . N u ki n ph h p trong m t m c no v i ki n c a nh ng ng i khc,
n s nhanh chng lan to trong nhm. Lan truy n tm l c th tc ng theo hai h ng:
tch c c ho c tiu c c. N u vi c lan truy n tm l tch c c th a l i ki n c l i cho
nhm, v v y, ng i ph trch nhm c n t o i u ki n cho vi c lan truy n thu n l i.
Ng c l i, vi c lan truy n cc ki n khng c l i cho nhm v h th ng th c n ph i lm
r v n v cng khai gi i thch, thuy t ph c xo b hi n t ng i.
B u khng kh tm l trong nhm
B u khng kh trong nhm l hi n t ng tm l bi u hi n m c ho t ng, ho
nh p v cc ph m ch t tm l c a c nhn con ng i trong nhm, n c hnh thnh t
98
thi con ng i trong nhm i v i cng vi c, ng nghi p v ng i lnh o trong h
th ng.
B u khng kh trong nhm c th l t t p, th hi n s hi ho trong nhm ch
c s thng c m l n nhau trong cng vi c, s h h i quy t tm trong ho t ng m nh
nng cao nng su t, ch t l ng, hi u qu lao ng. Ng c l i b u khng kh trong
nhm c th l x u, bi u hi n b i s khng hi lng, s kh h p tc v i nhau trong
nhm.
Hnh vi nhm
Cc nhm l phn h nh nh t n m trong h th ng, nhm c th x y ra m t ho c nhi u
hnh vi sau:
Hnh vi h ng v cng vi c: l s nh t tr m c tiu, l i ch c a nh ng ng i trong
nhm cng nhau th c hi n thnh cng nhi m v c a nhm m h th ng giao ph.
Hnh vi c ng c h th ng: l hnh vi g n k t m i ng i trong nhm m t m t
lm t t nhi m v c a nhm m h th ng phn cng, m t khc quan tm cc vi c
chung c a h th ng, t o thu n l i cho cc nhm khc trong h th ng.
Hnh vi c c b c nhn: Trong cc c nhn c a nhm ho c g n k t v i nhau, b o
v nhau trong ph m vi nh c a nhm i ng c v i l i ch c a c h th ng; ho c c
nhn mu thu n, xung t l n nhau.
Tm tr ng nhm:
L tr ng thi c m xc c a nhm, n c hnh thnh m t cnh t pht, th hi n
t ng i b n v ng s c c a h th n kinh.
Tm tr ng nhm c th l tch c c (ho h ng, ph n kh i), c th l tiu c c (bi
quan, chn n n, tr tr ) nh m tc ng hi u su t lao ng tng ho c gi m. Vi c hnh
thnh m t tm tr ng tch c c trong nhm l cng vi c c ngha to l n i v i nh qu n
tr.
M t nhm cc thi h t t x u c a ng i lnh o nhm h h ng, ph ho i (tham ,
lng ph, nnh trn n t d i, m u m st h i l n nhau, bao che k x u,) khng th trnh
kh i t o ra m t tm tr ng lo u, m t hy v ng trong nhm, tri t tiu m i ng l c lm vi c
trong nhm.
3. Lnh o theo nhm
Lnh o theo nhm l vi c u quy n c a ng i lnh o h th ng cho cc ng i
ph trch nhm v i s phn cng r rng v quy n h n, trch nhi m v l i ch i v i
ng i ph trch v nhm c giao.
Trong lnh o theo nhm c m t s nguyn t c sau:
Ng i ph trch nhm ph i tho mn nh ng i u ki n nh t nh, c nh n th c chnh
xc v l i ch c a nhm v c a h th ng, c uy tn, c kh nng t p h p v i u khi n
cc thnh vin trong nhm.
Ng i ph trch nhm c phn giao quy n h n, trch nhi m v l i ch t ng x ng.
Ng i ph trch nhm c t do sng t o th c hi n nhi m v c a mnh trong gi i
h n c a s u quy n.
99
Ng i lnh o h th ng ph i gip cho ng i ph trch nhm t o ra cc bi n i theo
nh h ng pht tri n v c ng c nhm.
4. Xy d ng nhm lm vi c hi u qu
Nhm lm vi c hnh thnh nn m t n v ho t ng c b n thng qua m t qu
trnh. N i dung d i y c p n nh ng v n c b n c a m t nhm lm vi c v
xu t nh ng cch th c t o ra s pht tri n.
Pht tri n nhm
Thng th ng, ng i ta coi s pht tri n c a m t nhm c 4 giai o n: Hnh thnh, Xung
t, Bnh th ng ho, V n hnh.
Hnh thnh l giai o n nhm c t p h p l i. M i ng i u r t gi gn v r t r.
S xung t hi m khi c pht ngn m t cch tr c ti p, ch y u l mang tnh ch t c
nhn v hon ton l tiu c c. Do nhm cn m i nn cc c nhn s b h n ch b i nh ng
ki n ring c a mnh v nhn chung l khp kn. i u ny c bi t ng i v i m t
thnh vin km quan tr ng v lo u qu. Nhm ph n l n c xu h ng c n tr nh ng
ng i n i tr i ln nh m t ng i lnh o.
Xung t l giai o n ti p theo. Khi , cc b phi c hnh thnh, cc tnh cch
va ch m nhau, khng ai chu li m t b c tr c khi gi nanh ma vu t. i u quan tr ng
nh t l r t t s giao ti p v khng c ai l ng nghe v m t s ng i v n khng s n sng
ni chuy n c i m . S th t l, s xung t ny d ng nh l m t thi c c i v i nhm
lm vi c c a b n nh ng n u b n nhn xuyn qua ci b ngoi t t v th y c nh ng
l i ma mai, cng kch, m ch, c th b c tranh s r h n.
Giai o n bnh th ng ho: giai o n ny, nhm b t u nh n th y nh ng l i ch
c a vi c c ng tc cng v i nhau v s gi m b t xung t n i b . Do m t tinh th n h p
tc m i hi n h u, m i thnh vin b t u c m th y an ton trong vi c by t quan i m
c a mnh v nh ng v n ny c th o lu n c i m bn v i ton b nhm. S ti n b
l n nh t l m i ng i c th b t u l ng nghe nhau. Nh ng ph ng php lm vi c c
hnh thnh v ton b nhm u nh n bi t c i u .
Giai o n ho t ng tri ch y: y l i m cao tro, khi nhm lm vi c n nh
trong m t h th ng cho php trao i nh ng quan i m t do v tho i mi v c s h tr
cao c a c nhm i v i m i thnh vin v v i cc quy t nh c a nhm.
Theo kha c nh ho t ng, nhm b t u m t m c ho t ng nh h n m c ho t
ng c a m i c nhn c ng l i v sau t ng t gi m xu ng i m th p nh t tr c khi
chuy n sang giai o n Bnh th ng h v sau l m t m c ho t ng cao h n nhi u
so v i lc m i b t u. Chnh m c ho t ng c nng ln ny l l do chnh gi i
thch cho vi c s d ng nhm lm vi c ch khng ph i n thu n l nh ng t p h p cc
nhn vin.
100
K nng lm vi c nhm
Nhm lm vi c l m t lo t nh ng thay i di n ra khi m t nhm nh ng c nhn t p
h p l i v hnh thnh m t n v ho t ng g n k t v hi u qu . N u hi u r qu trnh
ny, c th y m nh s ho t ng c a nhm.
C hai t p h p k nng m m t nhm c n ph i c:
- K nng qu n tr
- K nng giao ti p gi a cc c nhn
V vi c tng c ng ho t ng c a m t nhm n gi n ch l vi c tng c ng n m
b t nh ng k nng ny
L m t n v t qu n, m t nhm ph i m nhi m m t cch t p th ph n l n nh ng
ch c nng c a m t ng i lnh o nhm. V d nh t ch c cc cu c h p, quy t nh
ngn qu , v ch k ho ch chi n l c, thi t l p m c tiu, gim st ho t ng... Ng i ta
ngy cng nh n ra r ng th t l m t i u sai l m khi trng i m t c nhn b t ch t ph i
m nhi m vai tr qu n l m khng c s tr gip; trong m t nhm lm vi c th i u ny
cng tr nn ng h n. Ngay c khi c nh ng nh qu n l th c s trong nhm, u tin
h c ng ph i ng v i m t ph ng th c v sau l thuy t ph c v o t o nh ng
ng i cn l i trong nhm.
L m t t p h p nhi u ng i, m t nhm c n ph i n l i m t s cung cch v k nng
qu n l c b n. V trnh tnh tr ng khng tun l nh v xung t, ng i c n n m
c nh ng cch th c qu n l t t v c nhm c n ph i bi t cch th c hi n nh ng cch
th c ny m khng gy ra tnh tr ng i u thi u tnh xy d ng.
Thc y s pht tri n
M t th c ti n th ng th y trong vi c thc y s pht tri n c a nhm l ch nh, v
n u c n thi t, o t o m t "ng i h tr nhm". Vai tr c a ng i ny l lin t c t p trung
s ch c a nhm vo ho t ng c a nhm v g i nh ng c c u c ng nh bi n php
h tr v pht huy nh ng k nng lm vi c nhm. Tuy nhin, i u ny nh t nh ch l
m t chi n l c ng n h n v s ton c a m t ng i h tr nhm n l c th ngn c n
nhm nh n nh ng trch nhi m chung cho ho t ng c a c nhm. M c ch c a b t k
m t nhm no c ng l s h tr c th c hi n b i t t c cc thnh vin m t cch cng
b ng v lin t c. N u trch nhi m ny m i ng i c nh n bi t v th c hi n ngay t
u, s trnh c giai o n Xung t v nhm s pht tri n th ng ln giai o n Bnh
th ng ho.
Tr ng tm
Hai tr ng tm c b n l nhm v nhi m v
101
N u c i u g c quy t nh, chnh nhm l n i quy t nh c sinh ra.
N u c m t v n no , nhm s gi i quy t n. N u m t thnh vin lm vi c khng
t m c mong i, chnh nhm s yu c u anh ta thay i. N u nh ng xung t c nhn
pht sinh, hy nhn chng d i gc nhi m v . N u ban u c thi u m t c c u ho c
m c ch trong cng vi c, hy t chng trn kha c nh nhi m v . N u c nh ng tranh
ci gi a nh ng ph ng th c hnh ng khc nhau, hy th o lu n chng c ng theo h ng
nhi m v .
Lm minh b ch
Trong b t k cng tc qu n l no, tnh minh b ch c a cc tiu ch l c c k quan
tr ng trong nhm lm vi c, i u th m ch cn tr nn quan tr ng h n r t nhi u. Gi
s r ng c 80% xc su t m t c nhn c th hi u c nhi m v m t cch r rng (m t t
l r t cao). N u c 8 thnh vin trong nhm, lc xc su t c a ton b nhm lm vi c
v i cng m t nhi m v ch l 17%. V t t c nh ng quy t nh v hnh ng trong su t
th i gian ton t i c a nhm u c chung m t nguyn nhn nh v y.
Trch nhi m u tin c a nhm l xc nh m t cch r nhi m v c a mnh v ghi
l i n lun xem xt n m t cch th ng xuyn. B n cam k t nhi m v ny c th c
s a ch a hay thay th nh ng lun lun ph i l m t tiu i m cho nh ng m c ch xem
xt v hnh ng c a nhm.
Nhn t chm
Trong b t k nhm no c ng lun c m t ng i im l ng v khng pht bi u nhi u.
C nhn l nhn t t c s d ng nh t trong ton nhm v i u th hi n r nh t
s hi u qu c a n l c t i thi u c a nhm. Trch nhi m c a ng i l ph i pht bi u v
ng gp. Trch nhi m c a nhm l khuy n khch v pht tri n c nhn a anh ta
vo nh ng cu c th o lu n v ho t ng v c nh ng h tr tch c c m i khi c nh ng
th o lu n v ho t ng .
Ng i tch c c c ki n
Trong b t k nhm no c ng c m t ng i n i b t, ki n c a ng i lun chi m
ph n l n trong cu c th o lu n. Trch nhi m c a m i c nhn l xem xt xem h c thin
v ki n c a ng i hay khng. Trch nhi m c a c nhm l h i xem li u ng i ny
c th trnh by v n ng n g n l i v yu c u anh ta trnh by v m t ki n khc.
Ghi l i trn gi y
Thng th ng m t quy t nh khng c ghi l i s tr nn nh t d n v ph i th o
lu n l i. i u ny c th trnh c n gi n b ng cch ghi l i tr c s ch ng ki n c a
nhi u ng i n i quy t nh c a ra. Cch ny c u i m h n l m i quy t nh ph i
c trnh by d i m t hnh th c r rng v chnh xc m b o n c xem xt k .
102
H i m (Tiu c c)
T t c nh ng l i ph bnh ph i trung l p: t p trung vo nhi m v ch khng ph i c
nhn. Do , thay v g i ai l ng i kh kh o, t t h n h t l ch ra sai st c a anh ta
v gip anh ta s a ch a. i u c n thi t l ph i p d ng chnh sch l y ph n h i m t cch
th ng xuyn, c bi t l i v i nh ng v n nh - i u ny c th c xem nh l
vi c hu n luy n chung v gi m nh ng tc ng tiu c c c a vi c ph bnh gy ra khi m i
vi c di n ra khng sun s .
T t c m i l i ph bnh ph i km theo m t l i g i thay i.
Ph n h i (tch c c)
N u m t ai lm t t vi c g , ng ng n ng i khen. i u ny khng ch c ng c
nh ng vi c lm ng khen ng i m cn lm gi m nh ng ph n h i tiu c c c th c sau
ny. S ti n tri n trong nhi m v c ng nn c nh n m nh.
Gi i quy t nh ng sai l m
S thnh cng lu di c a m t nhm ph thu c vo vi c nhm gi i quy t nh ng sai
l m nh th no. B t k m t sai st no c ng nn c c nhm tm hi u. Lm th khng
ph i l i cho ai (v sai l m l do c nhm v m t ng i no ch lm theo
nhi m v c giao) m ki m tra nh ng nguyn nhn v tm ki m ph ng php ki m
sot v ngn ch n s l p l i sai l m . M t l i l m ch x y ra m t l n khi n c gi i
quy t m t cch ng n.
M t th c ti n c bi t h u d ng l y quy n th c hi n m t gi i php s a ch a
c th ng nh t cho chnh c nhn hay nhm con m c l i. Bi n php ny cho php
nhmc c s tin t ng v s t gic s a i.
Gi i quy t b t c
N u hai quan i m i l p t n t i trong cng m t nhm th ph i c m t hnh ng
g gi i quy t ngay. Nhi u chi n l c kh thi cng t n t i. M i nhm con c th
th o lu n quan i m c a nhm khc hi u r h n n. M t nguyn t c chung nn c
nh n m nh v s khc bi t c n ph i c nhn th y c m t chi n l c thay th khc.
M i nhm c th th o lu n trn n n c a m t nhi m v ban u. Nh ng tr c h t nhm
nn quy t nh dnh bao nhiu th i gian th o lu n nh ng l i ch th c t v sau gi i
quy t xong v n sau th i gian , n u v n khng quan tr ng, hy tung ng xu.
nh h ng
Khi m i v n nh c th o lu n, b c tranh l n h n s m i. Do , nn th ng
xuyn nh c nh nhm: y l n i m chng ta xu t pht, y l n i m chng ta ph i n,
y l n i m chng ta nn n.
103
Trnh nh ng gi i php n l
Nh ng ki n u tin th ng khng ph i l t t nh t. i v i b t k v n g c
nu ra, nhm ph i c c nh ng bi n php thay th , nh gi chng theo gc nhi m
v , ch n l y m t ph ng php v th c hi n n. Nh ng quan tr ng nh t, chng ph i ki m
sot c k t qu , l p k ho ch cho vi c xem xt l i v c s chu n b cho vi c thay i
k ho ch.
Ch ng thng tin
Thng tin l trch nhi m c a c ng i ni v ng i nghe. Ng i ni ph i ch ng
tm ki m c h i th hi n nh ng t ng theo m t cch chnh xc v r rng - ng i nghe
ph i ch ng tm cch hi u nh ng i u c ni v yu c u xc minh r nh ng i u
ch a ch c ch n. Cu i cng, c hai bn ph i ch c ch n r ng nh ng t ng c
truy n t m t cch chnh xc, c th b ng cch ng i nghe tm t t l i nh ng g c
truy n t theo m t cch khc.
Cc nhm gi ng nh nh ng m i quan h b n ph i lm vi c trn nh ng m i quan h
. n i lm vi c, chng t o thnh m t n v ho t ng quan tr ng trong nh ng nhu
c u tr gip lun lun c nh n bi t. B ng vi c khi n chnh nhmc trch nhi m v i s
h tr c a mnh, trch nhi m tr thnh m t cng c thc y cho cng vi c c a m t
nhm. i u quan tr ng l nh ng nhu c u ph i c nh n bi t v c c nhm gi i
quy t m t cch cng khai. Th i gian v ngu n l c ph i c nhm v ban qu n l cao
h n phn b cho y u t ny v ho t ng c a nhm ph i c l p k ho ch, theo di v
xem xt l i gi ng nh nh ng ho t ng c qu n l khc.
104
CU H I N T P CH NG B Y
1. B n hi u nh th no v vn ho cng ty? V sao ni vn ho cng ty l cch th c
giao ti p c a t ch c v i bn ngoi?
2. Vn ho t ch c c c u thnh b i nh ng nhn t no? c bi u hi n ra sao?
3. Vai tr c a vn ho t ch c n ho t ng qu n tr v hi u qu ho t ng c a t
ch c? Theo b n, vai tr c a vn ho t ch c i v i x h i nh th no?
4. Nhm l g? V sao c n ph i thnh l p cc nhm trong t ch c?
5. Hy nu v phn tch nh ng c i m th ng g p nhm. Lm th no pht
huy m t tch c c trong c i m c a nhm v h n ch m t c n tr a nhm ln
m t t m cao m i trong ho t ng c a t ch c?
6. Lnh o theo nhm l g? Lm th no lnh o theo nhm hi u qu ?
105
TI LI U THAM KH O
1. Qu n tr h c PGS-TS L Th Gi i (ch bin). NXB Ti chnh 2007
2. Qu n tr h c - Nguy n H i S n NXB Th ng k 2007
3. Nh ng i u c t y u c a qu n l O'Donnell & Koonzt
4. Qu n tr h c; TS. Phan Thng, TS. Nguy n Thanh H i; NXB Th ng k, 2007
5. TS. Nguy n M nh Qun. Gio trnh o c kinh doanh v VHDN. NXB lao ng x
h i- HKTQD- khoa QTDN, 2004.
6. http://www.vhdn.com.vn
7. http://www.nhaquantri.com.vn