MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

LI M U
Mi trng t l ni tr ng ca con ngi v hu ht cc sinh vt cn, l nn mng cho cc cng trnh xy dng dn dng, cng nghip v vn ha ca con ngi. t l mt ngun ti nguyn qu gi, con ngi s dng ti nguyn t vo hot ng sn xut nng nghip m bo ngun cung cp lng thc thc phm cho con ngi. Nhng vi nhp gia tng dn s v tc pht trin cng nghip v hot ng th ho nh hin nay th din tch t canh tc ngy cng b thu hp, cht lng t ngy cng b suy thoi, din tch t bnh qun u ngi gim. Trong tin trnh hi nhp kinh t quc t hin nay, nhiu quc gia ngho v mun y mnh tc pht trin kinh t m xem nh v li lng vic bo v mi trng sng v kim sot cng ngh tr thnh nn nhn ca cc d n u t vi cng ngh lc hu v nhim mi trng rt nghim trng. Nc ta trong tin trnh hi nhp kinh t quc t va qua cng gp phi nhng vn nn v nhng d n u t vi cng ngh lc hu v nhim mi trng nng n. Cc nh khoa hc mi trng th gii cnh bo rng: cng vi nhim ngun nc, nhim khng kh th nhim t ai cng l vn ng bo ng hin nay, c bit trong vic s dng nng dc v phn ho hc. nhim t khng nhng nh hng xu ti sn xut nng nghip v cht lng nng sn, m cn thng qua lng thc, rau qu... nh hng gin tip ti sc kho con ngi v ng vt. Ngy cng xut hin nhiu cn bnh ung th qui c cp i hng ngn sinh mng mi nm. Do nhim mi trng trong c nhim mi trng t cn phi c ngn chn v gii quyt mt cch c hiu qu.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 1

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

NI DUNG
I. KHI NIM C BN. 1. Mi trng. nh ngha. Mi trng bao gm tt c nhng g xung quanh sinh vt, tt c cc yu t v sinh v hu sinh c tc dng trc tip hoc gin tip ln s sng, pht trin v sinh sn ca sinh vt. Thnh phn ca mi trng. Mi trng sng ca con ngi thng bao gm cc thnh phn mi trng t nhin, mi trng x hi, mi trng nhn to: Mi trng t nhin: Bao gm cc yu t t nhin nh vt l, ha hc, sinh hc tn ti khch quan, ngoi mun con ngi hoc t chu tc ng chi phi ca con ngi. Mi trng nhn to: Gm cc yu t vt l, sinh hc, x hi .v.v do con ngi to nn v chu s chi phi ca con ngi. Mi trng x hi: Gm mi quan h gia con ngi vi con ngi (con ngi vi t cch l c th, c nhn v nhn cch ngha l quan h gia con ngi vi con ngi, con ngi vi cng ng, cng ng vi cng ng). Ba thnh phn mi trng ny cng tn ti, xen ln vo nhau v tng tc cht ch vi nhau. Cc thnh phn mi trng lun chuyn ha v din ra theo chu k. Thng thng l dng cn bng ng. S cn bng ny m bo cho s sng trn tri t pht trin n nh. Cc chu trnh tun hon ph bin thng gp l chu trnh tun hon cacbon, nit, lu hunh, phospho, . gi chung l chu trnh sinh-a-ha hc.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 2

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Mi quan h gia mi trng v con ngi. Con ngi v mi trng khng phi l mi quan h mt chiu m con ngi c mi quan h gn b mt thit v tc ng qua li vi mi trng. Con ngi sng trong mi trng khng phi ch tn ti nh mt sinh vt m con ngi l mt sinh vt bit t duy, nhn thc c mi trng v bit tc ng ngc li cc yu t mi trng cng tn ti v pht trin. Mi quan h gia con ngi v mi trng l mi quan h tng tc (tc ng qua li), trong bao gm c nhng tng tc gia cc c th ngi, cc cng ng con ngi. Con ngi sng trong mi trng khng phi ch nh mt sinh vt, mt b phn sinh hc trong mi trng m cn l mt c th trong cng ng x hi con ngi. Con ngi y va c ngha sinh hc va c ngha x hi hc. Chnh v vy, nhng vn v mi trng khng th gii quyt bng cc bin php l-ha-sinh, k thut hc, m cn phi c xem xt v gii quyt di cc gc khc nhau nh kinh t hc, php lut, a l kinh t-x hi Theo Lut bo v mi trng ca Vit Nam, "Mi trng bao gm cc yu t t nhin (bao gm thch quyn, thy quyn v kh quyn) v yu t vt cht nhn to (nh ng rung, vn tc, cng vin, thnh ph, cc cng trnh vn ha, cc nh my sn xut cng nghip ), quan h mt thit vi nhau, bao quanh con ngi, c nh hng trc tip ti i sng, sn xut, s tn ti, pht trin ca con ngi v thin nhin". Cc nguyn nhn chnh gy nhim mi trng vit nam. Cng nghip, nng lm ng nghip, sinh hot thi ra mi trng dng cht thi rn, nc, kh vi hng triu tn/nm. Nc mt trn ln mt t, sng h, ngm su xung t, cht kh c cng dng ln cao, gy hi cho tng ozone. Mt t b xi mn, lp ph t dinh dng cho thc vt cng b mt dn, ng thi tr thnh bi chn rc v phng x.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 3

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

t nng nghip b thm canh bng cc loi ha cht gy chai cng t. Din tch canh tc b thu hp hng nm 5 7 triu ha. Ngun nc sch b thu hp do khai thc ba bi, do nhim. 60% dn th v nng thn khng c nc dng. 2. Mi trng t. nh ngha. Mi trng t l ni tr ng ca con ngi v hu ht cc sinh vt cn, l nn mng cho cc cng trnh xy dng dn dng, cng nghip v vn ha ca con ngi. t l mt ngun ti nguyn qu gi, con ngi s dng ti nguyn t vo hot ng sn xut nng nghip m bo ngun cung cp lng thc thc phm cho con ngi.

2.1.

Cc yu t hnh thnh t.

m: s hnh thnh t l mt qu trnh phc tp, bin i bi nhiu yu t. l nn mng ca t. Do b ph hy v vn nn thnh phn khong ca t chim ti 95% trng lng kh. Nu cha nhiu ct th t s nhiu ct, nhiu Kali th t giu Kali

Sinh vt: cha c sinh vt th cha to thnh t, trong c vai

tr c bit quan trng ca vi sinh vt, phn hy xc b ng thc vt to thnh cht mn hu c, to nn ph cho t. Trong mi gam t c t hng trm triu n hng t vi sinh vt cc loi. Chng tch ly mt lng ln cc nguyn t dinh dng ha tan trong qu trnh phong ha, c bit l a vo t Nit phn t (N2) t khng kh dng cht hu c cha Nit ca bn thn chng. Bn cnh , trong mi gam t cng c hng trm ngn ng vt nguyn sinh v ng vt khng xng sng khc tn ti. Kh hu, a hnh, c bit l tr s nhit m, nh hng ln n s hnh thnh t, tc ng ti sinh vt v s ph hy ca . Cn a hnh ng vai tr ti phn phi li nhng nng lng m thin nhin cung cp cho mt t.
SVTH: NHM 3_CA 1 Page 4

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Cng mt nhit ngha l c mt lng nhit mt tri cho nh nhau nhng a hnh cao th lnh v a hnh gn vi mt t th nng.. Thi gian: thi gian l mt yu t c bit. Mi yu t ngoi cnh tc ng, mi qu trnh din ra trong t u i hi mt thi gian nht nh. Con ngi: vai tr ca con ngi khc hn cc yu t k trn. Qua hot ng sng, nh cc thnh tu khoa hc k thut m con ngi tc ng vo thin nhin v t ai mt cch mnh m. Tc ng ny c th l tch cc, ph hp vi quy lut t nhin, em li li ch cho con ngi nh ti nc, thy li, tiu nc hay bn phn ci to t xu v trng rng cho vng i trc. Hoc tiu cc nh lm nhim t bi cc cht c ha hc, ph rng gy xi mn t

nhim t. Khi nim nhim t: nhim mi trng t c xem l tt c cc hin tng lm nhim bn mi trng t bi cc cht nhim. nhim t l qu trnh lm bin i hoc thi vi t cc cht nhim lm thay i tnh cht v cu trc ca n theo chiu hng khng c li, mt kh nng p ng cho cc nhu cu ca con ngi. t b nhim c cha mt s c t, cht c hi cho cy trng vt qu nng c quy nh. Th d nng thuc tr su, phn ha hc, kim loi nng qu mc quy nh ca T chc Y t th gii. nh hng ca t nhin v nhn to ti mi trng t. 2.4.1 Phn loi
SVTH: NHM 3_CA 1 Page 5

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

C th phn loi t b nhim theo cc ngun gc pht sinh hoc theo cc tc nhn gy nhim. Theo ngun gc pht sinh th c:

Ngun gc t nhin.
Nhim phn: do nc phn t mt ni khc di chuyn n. Ch yu l nhim Fe2+, Al3+, SO42-. pH mi trng gim gy ng c cho con ngi trong mi trng . Nhim mn: do mui trong nc bin, nc triu hay t cc m mui, nng p sut thm thu cao gy hn sinh l cho thc vt. Gley ha trong t sinh ra nhiu cht c cho sinh thi (CH4, N2O, CO2, H2S. FeS,..). Do hot ng ca ni la

Ngun gc nhn to.

nhim t do cc cht thi sinh hot Rc v phn x vo mi trng t: rc gm cnh l cy,rau, thc n tha vi vn , gch ,va, polime, ti nylon.... Rc sinh hot thng l hn hp ca cc cht v c v hu c m cao nhiu vi khun vi trng gy bnh. Nc thi sinh hot theo cng rnh ra mng v c th ra ng rung ko theo phn rc v lm nhim t.

nhim t do cc cht thi cng nghip:

SVTH: NHM 3_CA 1 Page 6

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Khai thc m, sn xut ha cht, nha do, nylon, cc loi thuc nhm, cc kim loi nng tch t trn lp t mt lm t b chai, xu, thoi ha khng canh tc tip c nhim t do hot ng nng nghip Phn v nc tiu ng vt. S dng d tha cc sn phm ha hc nh phn bn ha hc, cht kch thch sinh trng, thuc tr su, tr c, tn ti lu trong t, tch t sinh hc, thay i cn bng sinh hc gia t v cy trng. Lan truyn t mi trng nhim (khng kh, nc), t xc b thc, ng vt.

Theo tc nhn gy nhim: nhim t do tc nhn ha hc: v d nh phn bn, thuc bo v thc vt, cht thi sinh hot v cng nghip. nhim t do tc nhn sinh hc: vi khun, giun sn, k sinh trng nhim t do tc nhn vt l: cc cht phng x Cht nhim i vo t nhiu nhng i ra rt t, v sau khi thm vo trong t, cht nhim s li v lu tn trong t. Yu t ny ph thuc nhiu vo kh nng t lm sch ca t. 2.4.2 Khi nim: Kh nng t lm sch ca t L kh nng t iu tit ca t trong hot ng ca mi trng t thng qua mt s c ch c bit gim thp nhim t ngoi vo, t lm trong sch v loi tr cc cht c hi cho t. Mc lm sch ph thuc vo cc yu t nh:

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 7

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

S lng v cht lng ht keo trong t, cng nhiu ht keo (keo mn) th kh nng t lm sch cao. t nhiu mn, nhiu acid humic Trng thi hin ti ca mi trng t, t cha b nhim hoc nhim t th kh nng t lm sch tt hn. S thot nc v gi m Cu trc t tt. Cc chng loi vi sinh vt phong ph, s lng nhiu s gip t o thi cht c cht nhim nhanh chng.

Kh nng oxy ha tt, cha b nhim mn, nhim phn.

Cc nguyn nhn chnh gy nhim mi trng t. 2.5.1 Nguyn nhn t nhin. Trong cc khong vt hnh thnh nn t thng cha mt hm lng nht nh kim loi nng, trong iu kin bnh thng chng l nhng nguyn t trung lng v vi lng khng th thiu cho cy trng v sinh vt t, tuy nhin, trong mt s iu kin c bit chng vt mt gii hn nht nh v tr thnh cht nhim.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 8

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Bng 1: Thnh phn kim loi vt trong mt s khong vt in hnh.

Trng thi phong ho D b phong ho Khong vt Olivine Anorthite Augite Hornblende Hin din macma Thnh phn kim loi vt Mn, Co, Ni, Cu,

Zn Mn, Cu, Sr siu baz v Mn, Co, Ni, Cu, baz ni la Zn, Pb Phn b rng Mn, Co, Ni, Cu, trong macma Zn v bin cht Coase, intermediate igneous rocks

Albite

Cu

Biotite Orthoclase Muscovite Kh nng n Magnetite

Mn, Co, Ni, Cu, Zn macma axt Cu, Sr Granite, phin Cu, Sr thch, thu tinh mcma v Cr, Co, Ni, Zn bin cht

nh khong tng

Bng 2: Hm lng kim loi trong mt s loi

SVTH: NHM 3_CA 1 Page 9

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Nguyn t

siu baz (serpentin)

macma Baz (basalt) ( g/g) Granie ( g/g) 4 400-500 1 0.5 10-13 40-52 0.9-0.2 3-3.5 0.08 20-2.4 vi ( g/g) 10-11 620-1100 0.1-4 7-12 5.5-15 20-25 0.028-0.1 0.5-4 0.05-0.16 5.7-7

th sinh t ct kt ( g/g)

phn lp ( g/g)

Cr Mn Co Ni Cu Zn Cd Sn Hg Pb

( g/g) 2000-2980 200 1040-1300 1500-2200 110-150 35-50 2000 150 10-42 90-100 50-58 100 0.12 0.13-0.2 0.5 1-1.5 0.004 0.01-0.08 0.1-0.4 3-5

35 4-60 0.3 2-9 30 16-30 0.05 0.5 0.03-0.29 8-10

90-100 850 19-20 68-70 39-50 10-120 0.2 4-6 0.18-0.5 20-23

V d: Ch: Trong cc magma, Pb c xu th tng dn hm lng t siu mafic n axit. Trong cc magma, Pb ch yu tp trung trong khong vt felspat, tip l nhng khong vt to xm mu m c bit l biotit. Trong thnh to trm tch v bin cht: khu vc ng Bc B, Pb c xp vo nhm nguyn t qung kim loi (Sn, Cu, Pb, Zn, Ga, Ag) rt ph bin; chng c pht hin vi hm lng cao trong cc trm tch v trm tch bin cht, c bit trong cc Paleozoi. khu vc Ty Bc B, Pb v Cu l 2 nguyn t qung kim loi ph bin vi hm lng cao trong cc trm tch v trm tch bin cht. Pb thng tp trung cao trong cc trm tch 2 bn t v hu ngn sng . Tuy nhin, trong iu kin bnh thng, ch l nguyn t km linh ng.

2.5.2 Nguyn nhn nhn to

Do chin tranh

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 10

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

min Nam Vit Nam, cht c mu da cam v cc loi thuc dit c khc bt u c th nghim bi qun i Hoa K vo nm 1961 v c s dng rng ri vi hm lng cao trong chin tranh vo cc nm 1967 1968, ri gim xung v ngng s dng nm 1971. Cc loi hp cht ny c trn vo duha hoc nhin liu diezen ri ri bng my bay hoc cc phng tin khc. Theo cng b ca mt nhm tc gi trn tp ch Nature th c th ni chin dch dng ha cht Vit Nam l mt cuc chin tranh ha hc ln nht th gii [3]. Trong thi gian 10 nm , qun i M v qun i Nam Vit Nam ri 76,9 triu lt ha cht xung rng ni v ng rung Vit Nam. Trong s ny c 64% l cht c mu da cam, 27% l cht mu trng, 8,7% cht mu xanh v 0,6% cht mu tm. Tng s lng dioxin Vit Nam hng chu l vo khong 370kg. (Trong khi v nhim dioxin Seveso, , 1976 ch vi 30kg dioxin thi ra mi trng m tc hi ca n ko di hn 20 nm). Tng s din tch t ai b nh hng ha cht l 2,63 triu hcta. C gn 5 triu ngi Vit Nam sng trong 25.585 thn p chu nh hng c cht mu da cam. Lng cht c trn c ri ln t, lm nhim t, thay i h sinh thi ca t, nh hng trc tip n con ngi, sinh vt trong mt thi gian rt di.

2.5.3. nhim t v nc thi.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 11

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Nguyn nhn l khng bit cch li dng mt cch khoa hc cc loi nc thi ti cho cy trng. S dng hp l ngun nc thi ti ng rung s tn dng c lng Nit, Photpho, Kaki... trong nc, c li cho cy trng. Nhng nu nh nc nhim cha qua x l cn thit, ti ba bi, th c th a cc cht c hi trong ngun nc vo t gy nhim. Vit Nam, hin nay nhiu ngun nc thi cc th, khu cng nghip v cc lng ngh ti ch kim loi, cha cc kim loi nng c hi nh :Cd, As, Cr, Cu, Zn, Ni, Pb v Hg. Mt din tch ng k t nng nghip ven th, khu cng nghip v lng ngh b nhim kim loi nng. 2.5.4. nhim t v cht ph thi. Ngun cht thi rn c rt nhiu, cht thi rn cng nghip, cht thi rn ca ngnh khai thc m, rc th, cht thi nng nghip v cht thi rn phng x. Chng loi ca chng rt nhiu, hm lng cc nguyn t c trong chng cng khng ging nhau; t l nguyn t c hi trong cht thi rn cng nghip thng cao hn; rc thnh th cha cc loi vi khun gy bnh v k sinh trng; cht thi rn nng nghip cha cc cht hu c thi ra v thuc nng nghip cn lu li...; cht thi phng x c cha cc nguyn t phng x nh Uranium, Strontium, Caesium... nhng cht thi rn ny c vt ba bi, ngm nc ma, v r ra nc gy nhim t, sng ngi, ao h v ngun nc ngm, ngun nc nhim ny li c dng ti ng rung s lm thay i cht t v kt cu t, nh hng ti hot ng ca vi sinh vt trong t, cn tr s sinh trng ca b r thc vt v nh hng ti sn lng cy trng.

Ch tnh ring Vit Nam, mi ngy c hn 20 ngn tn rc cc loi, thnh ph H Ch Minh c khong hn 3.000 tn/ngy; trong rc cng nghip 50%, rc sinh hot 40% v rc bnh vin 10%.

Thnh phn rc hu c khong 40-60%; vt liu xy dng, snh s

khong 25-30%; giy, ba, g khong 10-14%; kim loi 1-2%. c tnh ch thu gom c khong 50% mi ngy, cng sut ch bin rc ch c khong 10%. Nhc im hin nay l cha c quy hoch lu di v bi chn lp, gy mt v sinh mi trng; rc thi cha c phn loi trc khi thu gom, nhng rc c hi, nguy him, ly nhim bnh cha c
SVTH: NHM 3_CA 1 Page 12

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

tch bit ra khi rc chung. Ngoi ra cn thiu cc vn bn php l cng nh cc quy nh nghim ngt v thi rc, thu gom v x l rc. p lc dn s cng th hin mc gia tng nhanh chng khi lng rc thi. 2.5.5. Du trong t. Vic thm d v khai thc du c tc ng xu ln mi trng t- l hu qu tt yu ca s pht trin kinh t v vn minh x hi trong thi i khoa hc k thut. Du th lm nhim s sng trn tri t, theo ma, lan trn trn mt nc. t nhim du gy tc hi nghim trng n mi trng (tai nn du Neptune v cc tu du Ct Li, Nh B, Cn Gi), lm chm v gim t l ny mm, lm chm s pht trin ca thc vt, lm thay i s vn chuyn cc cht dinh dng trong mi trng t. i vi vt nui, ch cn mt vt xc nh trn da ca vt nui trong ao h b nhim du cng c th lm cho vt nui b ng c. Ngi n phi nhng vt nui b ng c du cng s b ng c. 2.5.6. nhim t do kh thi. Cc cht kh c hi trong khng kh nh xit lu hunh, cc hp cht nit... kt t hoc hnh thnh ma axit ri xung t lm nhim t. Mt s loi khi bi c hi ngng t cng l nguyn nhn ca nhim t. V d, cc vng t gn cc nh my sn xut ho cht Photpho, Flo, luyn kim d b nhim v khi bi, hm lng flo cha trong khong cht photpho s dng cc nh my phn ho hc thng l 2 4%, nu kh thi khng c x l thch ng, c th lm cho mt vng hng ngn km2 t xung quanh b nhim flo nng. gn cc xng luyn kim, v trong kh thi c cha lng ln cc cht ch, cadimi, crom, ng... nn vng t xung quanh s b nhim bi nhng cht ny. t 2 bn ng, thng c hm lng ch tng i cao l sn phm ca kh thi ng c.

2.5.7. nhim t do nng nghip hin i.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 13

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

nhim t xy ra ch yu nng thn. Trc ht l do s bnh trng ca k thut canh tc hin i. Nng nghip hin nay phi sn xut mt lng ln thc n trong khi t trng trt tnh theo u ngi ngy cng gim v dn s gia tng v cng v s pht trin thnh ph, k ngh v nhng s dng phi nng nghip. Ngi ta cn phi thm canh mnh hn, dn ti vic lm xo trn dng nng lng v chu trnh vt cht trong h sinh thi nng nghip.

a. nhim t do s dng phn bn ha hc. Phn ha hc c ri trong t nhm gia tng nng sut cy trng. Nguyn tc l khi ngi ta ly i ca t cc cht cn thit cho cy th ngi ta s tr li t qua hnh thc bn phn. Trong cc phn ha hc s dng nhiu nht, ta c th k phn m, phn ln v phn kali. Trong mt s t phn ngi ta cn bn vi, thch cao. Bng 3. Cc tp cht trong phn superphosphate (Theo Barrows, 1996) Kim loi Arsenic Cadmium Chlomium Cobalt ng Ch Nicken Selenium Vanadium Km Hm lng 2,2 - 12 ppm 50 - 170 66 - 243 0-9 4 - 79 7 - 92 7 - 32 0 - 4,5 20 - 180 50 - 1490

Bng 4: Lng phn bn v c s dng nc ta qua cc nm (V: nghn tn)

SVTH: NHM 3_CA 1 Page 14

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Nm 1990 2000 2005 2007 2009 2010

N 425.4 1,332.0 1,155.1 1,357.5 1489,3 1502,7

P 105.7 501.0 554.1 551.2 592,8 498,3

K 29.2 450.0 354.4 516.5 601,5 489,4

NPK 62.3 180.0 115.9 179.7 199.2 200,6

Tng 560.3 2283.0 2063.6 2425.2 2882,8 2691,0

(Ngun: Cc trng trt nm 2010) nc ta, nhu cu s dng phn bn ngy cng gia tng. Nhu cu bn phn cho cc loi cy trng khc nhau l khc nhau, trong lng phn bn cho la l cao nht (chim 69% tng lng bn). So snh vi cc nc c nn nng nghip hin i trn th gii th lng phn bn ca nc ta cn thp, nhng n l mt nguyn nhn gy nhim t, nc l do: Hiu qu s dng phn bn nc ta cn thp: m t 30 45%, Ln 40 45%, Kali 40 50%. Lng phn tht thot nm 2007 l 1.455,1 nghn tn (814,5 .103 tn N, 330,7 .103 tn P, 309,9. 103 tn K). Bn phn khng u: Lng phn bn qu nhiu ng bng v qu t vng trung du, min ni. Lng phn bn ty thuc vo iu kin kinh t ca tng h gia nh.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 15

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Bn phn khng ng k thut: Phn bn ch yu c bn trn mt t, mt rung do d b mt. Nu bn vi s tng hiu qu bn phn t n 70 80%. Bn phn khng cn i: Hu ht ngi nng dn u s dng qu nhiu phn m bn cho cy trng, trong khi P v K li thp. T l phn bn N, P , K mt cn i mt cch nghim trng (10:3:1), t l ny ca th gii l 10:4:3 (nm 2003) lng K s dng nc ta rt thp. Vic bn phn mt cn i s lm gim hiu qu ca phn bn i vi cy trng v nh hng xu n cht lng t. Cht lng phn bn khng m bo: Nhiu loi phn bn bn thn n c cha nhiu cht c hi: Phn bn c ch bin t rc thi th, ph phm sn xut c cha nhiu KLN v cc VSV gy hi. V D : Phn P nhp t vng nam M v Chu Phi c hm lng Cd mc cao trn 200 ppm. Cng vi phn bn th ha cht bo v thc vt, thuc th y cng c s dng ngy cng nhiu, hin nay Vit Nam s dng trn 300 loi thuc bo v thc vt c s dng (c c cc loi thuc b cm nh Wolfatox, Monitor, DDT), lng s dng l khng ln (t khong 0.5 1kg/ha/nm), tuy nhin, cng nh phn bn, vic s dng khng hp l lm cho thuc bo v thc vt, tr thnh mt ngun gy nhim.

Bng 6 : Lng thuc bo v thc vt tiu th trong c nc qua cc nm

SVTH: NHM 3_CA 1 Page 16

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Nm

Din tch canh Khi lng thuc nhp khu Lng tc (triu ha) (tn thnh phm quy i) bnh (kg.a.i)/1 ha

thuc qun

1995 1996 1997 1998 1999

10.5 10.5 10.5 10.5 10.5

25.666 32.751 30.406 42.738 33.715

0.85 1.08 1.01 1.35 1.05

T nm 2000 n nay, trung bnh mi nm tiu th trn 30000 tn TBVTV thnh phm (Ngun: cc bo v thc vt, 2004) Vic s dng phn ha hc l khng th thiu trong nn nng nghip hin i, tuy nhin cc bin php ang b lm dng v s dng mt cch khng ph hp tr thnh nguyn nhn gy nhim mi trng t, nc. Cc loi phn ha hc thuc nhm chua sinh l (urea, (NH4)2SO4, K2SO4, KCl, super photphat) cn tn d acid lm chua t, ngho kit cc ion baz v xut hin nhiu c t i vi cy trng nh : Al3+, Mn2+, Fe3+; lm gim hot tnh sinh hc ca t. Bn nhiu phn m vo thi k mun cho rau qu, lm tng ng k hm lng NO3- trong sn phm.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 17

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Nu bn qu nhiu phn ho hc l hp cht nit, lng hp thu ca r thc vt tng i nh, i b phn cn lu li trong t, qua phn gii chuyn ho, bin thnh mui nitrat tr thnh ngun nhim cho mch nc ngm v cc dng sng. Cng vi s tng ln v s lng s dng phn ho hc, su v rng ca loi nhim ny ngy cng nghim trng. Tp qun s dng phn Bc, phn chung ti trong canh tc nng nghip cn ph bin. Ch tnh ring thnh ph H Ni, hng nm lng phn Bc thi ra khong 550.000 tn, trong 2/3 c dng bn cho cy trng gy nhim mi trng t v nng sn. Huyn T Lim nhiu h nng dn phi dng phn Bc ti vi liu lng 7 12 tn / hecta. Do vy, 1 lt nc mng mng khu trng rau c ti 360 E.Coli, nc ging cng cng l 20, cn trong t n 2.105/100g t. b. nhim t do nng dc. Cc nng dc hin i a s l cht hu c tng hp. Thut ng pesticides l do t ting Anh pest l loi gy hi, nn pesticides cn gi l cht dit dch hay dit ha. Thuc tr su (insectides). Thuc tr nm (fongicides). Thuc tr c (herbicides). Thuc tr chut (gm nhm = rodenticides). Thuc tr tuyn trng (nmatocides).

S lng nng dc gia tng mnh trong vi thp k nay. Php, c hn 300 hp cht, M hn 900 v c thng mi ha di 60.000 tn gi khc nhau.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 18

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

S s dng c h thng mt lng nng dc ngy cng tng nng thn l mt dn chng cho mt thm ha sinh thi t vic s dng thiu suy ngh ca mt k thut mi. Nng dc chim mt v tr ni bt trong cc nhim mi trng. Khc vi cc cht nhim khc, nng dc c ri mt cch t nguyn vo mi trng t nhin nhm tiu dit cc k sinh ca ng vt nui v con ngi hay vo nng thn trit h cc loi ph hi ma mng.

Bng 5: Thi gian tn lu trong t ca mt s nng dc. Loi nng dc Hp cht kim loi nng Clo hu c (666, DDT) Thuc tr c 2,4D v 2,4,5T Thuc tr sau dng ln hu c Thi gian bn phn hy (nm) 10 30 24 12 0.4 0.02 0.2

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 19

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

V s lng ln nng dc tch lu trong t, c bit l cc thuc c cha cc nguyn t nh ch, asen, thu ngn... c c tnh ln, thi gian lu li trong t di, c loi nng dc thi gian lu trong t ti 10 n 30 nm, nhng loi nng dc ny c th c cy trng hp thu, tch trong qu v l v i vo c th ngi v ng vt qua thc phm, nh hng n sc kho. Thuc tr su ng thi vi vic dit cc cn trng gy hi, cng gy c i vi cc vi sinh vt v cn trng c ch, cc loi chim, c... v ngc li mt s loi su bnh th li sinh ra tnh khng thuc. Theo iu tra ca t chc nng lng th gii: nm 1965, c 182 loi cn trng gy hi c kh nng khng thuc, nm 1968, tng ln 228 loi v n 1979 ln ti 364 loi. Trong s 25 loi su hi nng nghip ch yu cc nng trng California M th c 17 loi c kh nng khng i vi mt hoc vi loi thuc, mi nm, s su hi khng thuc ny lm thit hi my chc triu la cho nng nghip vng ny.

Do hot ng cng nghip.

Cc hot ng cng nghip rt phong ph v a dng, chng c th l ngun gy nhim t mt cch trc tip hoc gin tip. Ngun gy nhim trc tip l khi chng c thi trc tip vo mi trng t, ngun gy nhim gin tip l chng c thi vo mi trng nc, mi trng khng kh nhng do qu trnh vn chuyn, lng ng chng di chuyn n t v gy nhim t.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 20

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Bng 7: Ngun gc cng nghip ca mt s kim loi nng. Kim loi nng As Cd Cu Cr Hg Pb Zn Ni F Mui kim Axit Ngun gc cng nghip Nc thi cng nghip thy tinh, sx phn bn Luyn kim, m in, xng thuc nhum, hi thi cha Cd Luyn kim, CN ch ung, sx thuc BVTV LuyLuyn kim, m, nc thi xng in v nhum Xng sx hp cht c cha Hg, BVTV c cha Hg Nc thi luyn kim, BVTV, Nh my sx Pin, c quy, kh thi cha Pb Nc thi luyn kim, xng dt, nng dc cha Zn v Phn ln Nc thi luyn kim, m, luyn du, thuc nhum Nc thi sau khi sn xut phn ln Nc thi nh my giy, nh my ha cht Nc thi nh my sx axit sunfuric, du, m

in Trong hot ng cng nghip, cc th c th phn chia cht thi gy nhim t ra lm 4 nhm chnh: Cht thi xy dng, cht thi kim loi, cht thi kh, cht thi ha hc v hu c. Cht thi xy dng: Cht thi xy dng nh gch ngi, thy tinh, g, ng nha, dy cp, btng, nhatrong t cc cht ny b bin i theo nhiu con ng khc nhau, nhiu cht r kh b phn hy Cht thi kim loi: Ngun gc chnh ca kim loi nng trong cht thi. (Tnh theo phn trm lng pht sinh c ngun gc cng nghip) Cc loi bnh in (pin, ac quy) c mc cht thi kim loi nng cao

nht: 93% tng s lng thy ngn, khong 45% s lng Cadmium (Cd).
SVTH: NHM 3_CA 1 Page 21

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

St ph liu cha khong 40% s lng ch (Pb), 30% ng (Cu),

10% crm (Cr). nickel (Ni). 38% Cd thi v 25% Ni l t cht do. Nickel c trong cc loi thnh phn rc, trong c 6 loi rc cha Cc cht thi mn (<20 mm) cha 43% Cu thi, 20% Pb v 12%

trn 10% Ni. Cht thi kh : CO l sn phm t chy khng hon ton carbon (C), 80% Co l t ng c xe hi, xe my, hot ng ca cc my n khc, khi l gch, l bp, ni la phun CO vo c th ng vt, ngi gy nguy him do CO kt hp vi Hemoglobin lm mu khng hp thu oxy, cn tr s h hp. Trong t mt phn CO c hp thu trong keo t, mt phn bi oxy ho thnh CO2. CO2, SO2, NO2 trong khng kh b nhim l nguyn nhn gy ra ma axt, lm tng qu trnh chua ho t.

Cht thi ha hc v

hu c:

Cc cht thi c kh nng gy nhim t mc ln nh: cht ty ra, phn bn, thuc bo v thc vt, thuc nhm, mu v, cng nghip sn xut pin, thuc da, cng nghip sn xut ho cht. Nhiu loi cht thi hu c cng dn n nhim t. Nhiu loi nc t cng rnh thnh ph thng c s dng nh ngun nc ti trong sn xut nng

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 22

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

nghip. Trong cc loi nc thi ny thng bao gm c nc thi sinh hot v cng nghip, nn thng cha nhiu cc kim loi nng. Bng 8: Hm lng cc nguyn t trong bn - nc cng rnh th (Logan, 1990) Cc kim loi As Cd Co Cu Cr F Fe Hg Mn Mo Ni Pb Sn Se Zn Hm lng, mg/kg cht kh Khong dao ng 1,1 230 1 3410 11,3 2490 84 17000 10 99000 80 33500 1000 15400 0,6 56 32 9670 0,1 214 2 5300 13 26000 2,6 329 1,7 17,2 101 49000 Trung bnh 10 10 30 800 500 260 17000 6 260 4 80 500 14 5 1700

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 23

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

II. HU QU CA NHIM T. 1. t b xung cp. D b xi mn do nc, khi gp cc chuyn ng ln nh l t khi lng ma cao, thm thc vt b ph hy, canh tc khng hp l, cht dinh dng b mt do trm tch v b ra tri theo dng nc, gp khong 10 ln lng dinh dng v b tri. D tha mui: t d tha Na+ nhng li thiu cc cht dinh dng cn thit. S xung cp ha hc: lin quan n s mt i nhng cht dinh dng cn thit v c bn cng nh s hnh thnh cc c t Al3+, Fe2+ .. khi cc ch tiu ny qu cao hoc qu thp u gy nh hng n mi trng S xung cp sinh hc: s gia tng t l khong ha ca mn m khng c s b p cc cht hu c s lm cho t nhanh chng ngho kit, gim kh nng hp th v gim kh nng cung cp N cho sinh vt. a dng sinh vt trong mi trng t b gim thiu.

2. Lm thay i thnh phn tnh cht ca t. Lm chai cng t; lm chua t; lm thay i cn bng dinh dng gia t v cy trng do hm lng nit cn d tha trong t (ch c khong 50% nit bn trong t l c thc vt s dng, s cn li l ngun gy nhim mi trng t).

3. nh hng ti con ngi, ng thc vt.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 24

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

S tch t cao cc cht c hi, cc kim loi nng trong t s lm tng kh nng hp th cc nguyn t c hi trong cy trng, vt nui v gin tip gy nh hng xu ti sc khe con ngi. Gy mt s bnh truyn nhim, bnh do giun sn, k sinh trng m a s ngi dn mc phi c bit l tr em cc vng nng thn.

Vic s dng thuc tr su c tc dng lm gim tc ng ph hoi ca su bnh, tng sn lng cy trng. Tuy nhin, thuc tr su cng l mt tc nhn quan trng gy nhim mi trng, gy bnh tt v t vong cho nhiu loi ng vt nht l loi chim. DDT l mt trong nhng thuc tr su gy c hi cho sinh vt v mi trng. S dng DDT v mt s thuc tr su khc lm cho nhiu loi chim v c b hy dit. Nguyn nhn l do thuc tr su v dit c tn ti lu trong t (t 6 thng n 2 nm) v gy tch t sinh hc. Trung bnh c khong 50% lng thuc tr su c phun ri xung t, tn ng trong t v b li cun vo chu trnh: t-cy-ng vt-ngi. Mt s cht cn b nghi l nguyn nhn ca bnh ung th. Con ngi ngy cng mc nhiu cn bnh l cha tng thy, nhng cn bnh ny c coi l hu qu ca nhim mi trng. Theo thng k ca B Y T H Ni, hng nm Vit Nam c khong 200,000 mc bnh ung th vi khong 70,000 ngi cht. Vit Nam ngy cng xut hin nhiu ni gi l lng ung th bi v trong mt lng c rt nhiu ngi b cht v mc nhng cn bnh ung th. Nhng lng ung th c bit n l: Lng ung th x Thch Sn, huyn Lm Thao, Ph Th. T nm 1991 n 2005, x Thch Sn c 106 ngi cht v bnh ung th, hay gp nht l ung th gan, phi, d dy, vm hng. 19 gia nh c t nht 2 ngi cht v bnh ny (v chng, hoc b con, m con), trong mt s h c hn 3 ngi mt mng do ung th. Ti khu Mom Dn, cch y 15 nm c 200 h gia nh t di di i ni khc do khng chu ni ln khng kh nhim nng t nh my Supe Pht pht Lm Thao. 70% trong cc gia nh ny c ngi cht v ung th.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 25

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Lng Nhn Lc 2, x Hnh Tn ng, huyn Ngha Hnh (tnh Qung Ngi). Thng k cha y ca chnh quyn x: t nm 1989 n 2006, vi chiu di 800m, chiu ngang 400m c trn 30 ngi b cht v b ung th gan, phi, d dy...

III.

HIN TRNG NHIM MI TRNG T.

1. Trn th gii. Tng din tch 14.777 triu ha, vi 1.527 triu ha t ng bng v 13.251 triu ha t khng ph bng. Trong , 12% tng din tch l t canh tc, 24% l ng c, 32% l t rng v 32% l t c tr, m ly. Din tch t c kh nng canh tc l 3.200 triu ha, hin mi khai thc hn 1.500 triu ha. T trng t ang canh tc trn t c kh nng canh tc cc nc pht trin l 70%; cc nc ang pht trin l 36%. Ti nguyn t ca th gii hin ang b suy thoi nghim trng do xi mn, ra tri, bc mu, nhim mn, nhim phn v nhim t, bin i kh hu. Hin nay 10% t c tim nng nng nghip b sa mc ho. 2. Hin trng nhim t vit nam.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 26

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

nhim do s dng phn ha hc: s dng phn bn khng ng k thut trong canh tc nng nghip nn hiu lc phn bn thp, c trn 50% lng m, 50% lng kali v xp x 80% lng ln d tha trc tip hay gin tip gy nhim mi trng t. Cc loi phn v c thuc nhm chua sinh l nh K2SO4, KCl, super photphat cn tn d axit, lm chua t, ngho kt cc cation kim v xut hin nhiu c t trong mi trng t nh ion Al3+, Fe3+, Mn2+ gim hot tnh sinh hc ca t v nng sut cy trng. nhim thuc bo v thc vt: Thuc bo v thc vt c c im rt c i vi mi sinh vt; tn d lu di trong mi trng t- nc; tc dng gy c khng phn bit, ngha l gy cht tt c nhng sinh vt c hi v c li trong mi trng t. Theo cc kt qu nghin cu, hin nay, mc d khi lng thuc bo v thc vt c s dng Vit nam cn t, trung bnh t 0,5-1,0 kg ai/ha/nm, tuy nhin, nhiu ni pht hin d lng thuc bo v thc vt trong t. nhim cht thi vo mi trng t do hot ng cng nghip: kt qu ca mt s kho st cho thy hm lng kim loi nng trong t gn cc khu cng nghip tng ln trong nhng nm gn y. Nh ti cm cng nghip Phc Long hm lng Cr cao gp 15 ln so vi tiu chun, Cd cao t 1,5 n 5 ln, As cao hn tiu chun 1,3 ln.

IV.

CC GII PHP GIM NHIM T. Cc bin php gim thiu v ci to t nhim.

Mt khi t b nhim s c tc hi v cng ln i vi cuc sng ca con ngi cng nh cc sinh vt, v vy cn phi phng, chng nhim t mt cch tch cc. Mun thc hin iu , chng ta cn thc hin tng hp cc bin php sau:

iu tra v phn tch t: iu tra nhim t l tm hiu trng thi

nhim v nh gi mc nhim. Hin nay ngi ta ly tr s c

SVTH: NHM 3_CA 1 Page 27

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

bn lm tiu chun nh gi. Cn c vo hm lng bnh qun ca hp cht hoc nguyn t c hi trong t vt qu tr s c bn nh gi.

Loi b ngun gy nhim: Trong cc x nghip, nh my, hm m

cn nghin cu cng ngh khp kn, khng sn xut hoc t sn xut cht c. Nhng cht thi loi cn c cch x l thu hi. Hin nay, nhim t ch yu bt ngun t cc nh my v nc cng thnh ph, bi vy lc ti nc cho cy trng cn phi cn thn. Cn chn dng loi nng dc c hiu lc cao nhng t c, t tn lu trong t. Loi b hon ton cc nng dc cm s dng. Mt hng mi hn ch dng thuc gy nhim l cn m rng phng php sinh vt phng tr kt hp vi cc phng php khc (phng tr tng hp)

Lm sch ha ng rung: Dng vi v mui pht pht kim kh

chua, chuyn phn ln nguyn t kim loi sang hp cht kh tan t lm gim nng ca chng trong dung dch. Tiu nc vng trng, iu tit Eh t lm cho mt s nguyn t kim loi nng chuyn sang dng kh tan. Lun canh la mu xc tin phn hy DDT Ci thin thnh phn c gii t, tng cng bn phn hu c i vi t ct cn nng cao tnh m v kh nng hp ph ht cc cation kim loi v nng dc, p dng bin php tng hp nng cao mu m ca t, to iu kin cho sinh vt hot ng phn hy cc nng dc tn lu trong t

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 28

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

i t, lt t: Khi t b nhim kim loi nng (nh Cd) c th p

dng bin php i t, lt t. Bin php ny ci to trit nhng kh thc hin trn din rng.

Thay i cy trng v li dng hp thu sinh vt: Nu t b nhim

nng nn thay cy lng thc, cy n qu bng cy ha, cy cnh hoc cy ly g. Nu t trng c chn nui th nn thu hoch vo thi gian hm lng cht c thp nht. Ngoi ra, c th trng nhng cy khng dng n m c kh nng ht mnh cc hcaats c cha nguyn t kim loi nng, v d: trng cc vn th ci to t b nhim Cd. Hoc c th li dng vi sinh vt chng nhim t. Thc hin lut Mi trng. Trc ht cn gio dc ngi dn trong vic thc hin bo v mi trng ni chung v mi trng t ni ring. i vi cc n v vi phm lut mi trng, cn phi x l nghim khc. 1. Bin php chng nhim t.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 29

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

C th thy rng, chng nhim t ang l vn bc thit t ra cho nhiu quc gia. Mt s bin php c bn hin nay l: Th 1 khng ch cc cht thi rn, lng, kh. M rng v pht trin cng ngh tun hon kn hoc x l cht thi gim hoc loi b cc cht gy nhim; khi li dng nc thi ti rung, cn nm c thnh phn cht nhim, hm lng v trang thi, khng ch s lng nc ti hoc thc hin x l chn thit. Th 2 l nn khng ch vic s dng nng dc ho hc, hn ch s dng cc thuc c c tnh cao, kh nng tn ti ln, pht trin cc loi thuc nng nghip mi c hiu qu cao, c tnh thp, lng tn tr t. Bn phn ho hc mt cch hp l Tng nng sut nng nghip thng qua vic tng cng s dng cc kiu gen c nng sut cao, chng chu su bnh v thch ng cc iu kin kh khn, duy tr ph ca t, tnh a dng ca cy trng, p dng lun canh cy trng, s dng h thng cy hng nm, cy lu nm, ngh c, chn nui tng hp. Th 3, nn tch cc p dng rng ri cc k thut sinh hc phng tr su hi, li dng cc loi chim c ch, cn trng c ch v mt s vi sinh vt gy bnh chng li cc loi su hi, bin php ny ang c rt nhiu nc trn th gii s dng. t, nc v khng kh l nhng iu kin c bn cho s sinh tn ca con ngi, nhng hiu ng ph ca khoa hc cng ngh hin i hn ch ln ti s pht trin lnh mnh ca x hi loi ngi, nu chng ta khng c bin php t hm nay, chng ta s cht dn cht mn trn nhng mnh t nhim. Quan trng nht hin gi l vn phi do thc ca ngi dn, chng ta cn phi chung tay bo v mi trng, cn thay i 1 s phng thc sng nh hng ti mi trng nh sinh hot, s l rc thi cng nghip, rc thi sinh hot v ng thi kt hp tu b ci to li mi trng t.

2. Bin php x l nhim t.

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 30

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

Hin nay mt bin php hu hiu nht x l nhim t l nh vo lnh vc sinh hc.

Qua gn 50 cng trnh nghin cu, cc i biu gii thiu kh nng phong ph ca cng ngh x l nhim bng phng php sinh hc, a ra nhiu gii php c th v nhng bi hc kinh nghim thnh bi. Cng ngh x l nhim sinh hc l qu trnh da trn kh nng phn hy cht nhim ca thc vt hoc vi sinh vt, cho php khp kn cc chu trnh t nhin, tr li cho t nhin s cn bng vn c. Hin ti, cng ngh ny c p dng thnh cng trong nhiu lnh vc, nh trong cc bi chn lp, x l cht thi cng nghip, nc thi sinh hot khu th, cht thi nguy hi hay gip khi phc nhng vng t b nhim.

KT LUN
SVTH: NHM 3_CA 1 Page 31

MI TRNG V CON NGI

MAI VN ANH

nhim t hin nay l mt vn ang cn c quan tm su sc bi nhng tc hi to ln gy ra cho con ngi v nhng sinh vt khc. nhim t cng vi nhng nhim khc nh nhim khng kh, nhim nc... ang hy hoi mi trng sng ca chng ta. Cc loi nhim ny c quan h mt thit vi nhau, nhim khng kh to ma acid ri xng lm nhim t, nhim nc thi vo t gy nhim v ngc li nhim t lm nhim mch nc ngm v nh hng n mi trng khng kh xung quanh... Nguyn nhn ch yu ca nhim t n t nng dc v phn ho hc, chng tch lu dn trong t qua cc ma v v cht c tng ln rt ln khi i vo c th con ngi. Th hai l cc loi cht thi trong hot ng ca con ngi (rn, lng, kh), m trong c bit nguy hi l cht thi y t v cc loi cht thi c tnh c hi khc m hin nay vn cha c x l trit trc khi thi ra ngoi. Th ba, t cng l mt yu t ca mi trng cng vi khng kh, nc v vnh ai sinh vt, nn n tip nhn nhng cht nhim t cc yu t khc mi ni, mi lc. Ngoi ra, cc vng khai thc khong sn kim loi thng to thnh mt khu vc khuch tn, khin cho hm lng nguyn t ny trong vng t xung quanh cao hn nhiu so vi t thng thng, y cng l nguyn nhn ca nhim t. t mt khi b nhim th vic x l l v cng kh khn v mt nhiu cng sc, tin ca. Do cn phi c bin php ngn chn nhim t, trong gii php quan trng nht l nng cao thc ca con ngi trong vic thi b cht thi, thc s dng thuc tr su, phn bn ha hc ca nhng ngi nng dn. ng thi cn khuyn khch s dng phn bn sinh hc, s dng cc ging cy trng khng c su bnh hn ch vic s dng thuc tr su v phn bn ha hc. Khi t b nhim th bin php phc hi t hu hiu nht l bng bin php sinh hc

SVTH: NHM 3_CA 1

Page 32