Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

David O. Dapice Gii thiu Trong nhng nm gn y, Vit Nam vt qua cc lng ging ASEAN v thng t xem mnh l mt trng hp c bit, hoc thm ch l mt quc gia u t. C tht Vit Nam s min nhim trc nhng vn tng gy tr tr cc nc lng ging giu c hn khng? Mt cch tr li cu hi ny l im li s tng trng ca cc nn kinh t chu k t cuc khng hong theo nhiu gc khc nhau. Lp lun ca bi vit ny l mc d c nhng thnh qu vt bc so vi ASEAN, thc t Vit Nam lun l mt phn ca khi ny v s chu nhng nh hng tng t nh cc nc trong khi, d nhng nh hng s n chm hn do Vit Nam c thu nhp bnh qun u ngi thp hn v gnh nng n thng mi nh hn. Khi nhng vn ny ni ln th c th d kin nhng h qu tng t s xy ra tr khi ci cch c thc hin trit hn na. n thi im ny th l mt vin cnh khng sng sa cho lm. Cuc khng hong CA 1997-98 nh du mt bc ngoc i vi nhiu nn kinh t CA. Trc khng hong, mt s tc gi vit v s thn k chu . Sau khng hong, ch c ni n l ch ngha quan h thn tn, h thng ti chnh yu km v s qun l yu km ca cc ngn hng trung ng. Phn ny s im nhanh hng i ca cc nn kinh t chnh trc, trong v sau cuc khng hong. C th l tng trng GDP, mc u t, xut khu v tham nhng. Kt lun chung l s phc hi sau khng hong din ra khng ng u v phn ln m-men tng trng trc y chuyn sang Trung Quc v c th l c n . Ngi ta vn cha r liu s phc hi khng ng u ny l do lc cnh tranh mi hoc do chnh cuc khng hong v/hay nhng nguyn nhn gy ra n to ra. iu m ngi ta hiu r l nhiu cch lm c bit tng c chp nhn khi Trung Quc cha phi l mt i th cnh tranh ng gm, th nay tr nn kh thc hin. Tng trng GDP China India Indonesia Malaysia Philippines Thailand Vietnam ASEAN-5 South Korea Taiwan 1980-90 10.2% 5.8% 6.1% 5.2% 1.0% 7.5% 4.5%* 5.4% 9.4% 7.9% 1990-95 12.8% 4.6% 7.6% 8.7% 2.3% 8.4% 8.3% 7.2% 7.2% 7.1% 1996 1997 1998 1999 2000-05 9.5% 8.9% 7.8% 7.1% 8.6% 7.3% 1.2% 6.5% 6.1% 6.0% 7.8% 8.6% 5.8% 5.5% 9.3% 7.2% 6.8% 6.1% 4.7% 7.7% 5.2% -0.4% 8.2% 4.3% -13.1% -7.4% -0.6% -10.5% 5.8% -8.1% 0.8% 6.1% 3.4% 4.4% 4.7% 3.4% 4.8% 5.1% 4.3% 4.9% 6.7% 4.9% 4.5% 3.3%

5.4% -7.5% 12.8% 6.1% 2.7% 4.7%

David O. Dapice

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

Ngun: Ch yu t s liu Tng quan Pht trin chu ca ADB (www.adb.org) *Tng trng ca Vietnam trong giai on 1985-90; trng s tng trng ASEAN theo GDP 2002 tnh bng US$.

Tng trng din ra rt mnh m cc nn kinh t chu cho n 1995, nhng sau gim nhiu nc. S liu v Trung Quc trc nm 1997 c th c tnh tng trng GDP ca nc ny cao hn 2 im phn trm mt nm. Nu ng vy, th tng trng ca Trung Quc trong thp nin hin nay hu nh khng thay i so vi thp nin 1980, mc d vn thp hn thi k Bng n kinh t chu 1990-95. Nhng ni chung Trung Quc khng b nh hng nhiu bi cuc khng hong CA. n cng th, y cng l mt nn kinh t ln v m ca mt phn, h cng t tng trng mc 6% mt nm k t 1980. C hai nc u khng c n ngn hn vi s lng ln, khng m ca ti khon vn, hoc ni mt cch tng i l khng c nhiu dng vn vo. Nhm cc nc b tc ng va phi l Hn Quc v i Loan. y l hai nn kinh t c thu nhp bnh qun u ngi mc trung bnh cao v cao. Tc tng trng t 8-10% trong giai on 1960-90 gim xung cn 6-7% t 1990 cho n 1997. V hin nay hai nc ny ang tng trng t 3-5%, thp hn hn tc trc y mc d y l mc tng trng kh tt i vi cc nc c GDP bnh qun u ngi $10.000 hoc hn (tnh theo PPP l $15.000 n $25.000). Nguyn nhn ca s tng trng chm li ny xut pht t mt tp hp nhiu yu t nh tng trng c cu dn s chm, t c chuyn dch lao ng khi nng nghip, cho n s cnh tranh mnh hn t Trung Quc v cc nn kinh t ang tri dy khc. Cuc khng hong tc ng nhiu nht ln cc nn kinh t ASEAN ang c nghin cu y, d vi mc khc nhau. Ngoi l tch cc d thy c l l Philippines, nc ny d khng gt hi c g t s bng n kinh t vo u thp nin 90 nhng li c nhiu thnh tu nh vo ngnh xut khu dch v ang tng trng. Philippines nng tc tng trng ca mnh t 2,3% vo u thp nin 90 ln 4,3% v tip tc cho n thp nin hin nay. Cn tc tng trng ca Thailand v Malaysia th li gim mt 3,5 im phn trm. Indonesia gim gn 3 im, thm ch sau khi sn lng gim mnh vo 1998 m l ra phi phc hi. Ngoi tr Vit Nam, cc nc cn li trong ASEAN hin tng trng 4-5% mt nm. Ngun gc tng trng, chng hn nh xut khu v u t tng y cc nc ny i vi tc 8% hoc hn trong thp nin 90, dn bin mt sau cuc khng hong. a s cc nc khc c l s tng trng mc n nh l 5% hoc thp hn. D ging Hn Quc, nhng ASEAN li c GDP bq thp hn nhiu v l ra phi duy tr mc tng trng cao hn. Vy th ngun tng trng no khin cho cc nn kinh t ny tin nhanh (hoc chm) nh vy? C hai ngun quan trng l FDI: cung cp cng ngh v vn km theo nng lc qun l v tip cn th trng; v xut khu: cho php tng trng ngnh din ra nhanh hn nhiu so vi iu kin th trng ni a. Nhng thay i trong xut khu v FDI gii thch nhiu iu v nhng thay i trong tng trng GDP, mc d cc iu kin nh ngn hng, h thng php l, v qun tr (doanh nghip v nh nc) cng c nh hng. xc nh thm nhng bin s khc c nh hng n xut khu v FDI, cn c mt cuc iu tra v

David O. Dapice

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

cc xp hng tham nhng v kh nng cnh tranh. Theo sau vn ny l s tho lun v chnh sch cng nghip hin i. V Vit Nam mun tr thnh mt quc gia hin i v cng nghip trong 15 nm ti, v nu thc s mun hon thnh mc tiu ny th nhng chnh sch thc t no m ra trc mt cho Vit Nam? Tng trng xut khu Du n v tnh nng ng ca mt nn kinh t l xut khu. Nu mt nc c th s dng xut khu to ra ngoi t v cng n vic lm, th s t c nhng li th ln trong vic mua t liu sn xut, gim ngho v bt n x hi thng qua to cng n vic lm, khuyn khch lao ng t trnh gio dc cao hn, v mang li mt c ch gip cc doanh nghip trong nc kt ni vi nhng c hi tng trng ton cu. Sau y l bng s liu v xut khu ca cc nn kinh t chu t 1990 2004. Gi tr xut khu theo t -la v tc tng trng hng nm China India Indonesia Malaysia Philippines Thailand Vietnam ASEAN-5 1990 1995 2000 2004 1990-1995 $61.3 $149 $249 $593 20% $18.0 $30.6 $42.4 $71.8 11% $25.7 $29.4 $ 8.1 $23.1 $ 1.7 $88 45.4 $73.9 $17.5 $56 $ 5.5 $198 $65.4 $98.2 $39.8 $69 $14 $286 $71.3 $126 $39.7 $97 $26 $360 12% 20% 16% 19% 26% 18% 14% 11% 1995-2000 11% 7% 8% 6% 18% 4% 21% 8% 8.2% 5.0% 2000-2004 24% 14% 2% 6% 0% 9% 17% 6% 10% 4%

South Korea $65 Taiwan $67

$125 $172 $254 $112 $148 $174

S liu xut khu t IMF, (Nin gim thng k ti chnh - International Financial Statistics Yearbook 2005; ASEAN-5 l cc nc c lit k. Hong Kong v Singapore khng c tnh trong y cng nh cc thnh vin th yu ca ASEAN.

y chuyn ln l s tng trng nhanh chng ca Trung Quc t nn tng cng ln t nm 1990 n nm 2004 vi mt s tng y n tng ln hn c tng s ca ASEAN-5 cng li k c i Loan. Ch rng xut khu ca Hn Quc tng ln hn Trung Quc trong nm 1990 vi mc tng trng hai con s tnh n 2004, nhng n nay vn b Trung Quc b xa. Vit Nam tng trng rt nhanh t 1990 n 1997, nhng chm li, ngc vi s tng tc ca Trung Quc. (Lin bang X Vit tng l i tc thng mi ln ca Vit Nam, nhng n nm 1990 th thng mi vi i tc ny b ngng tr do tm thy nhng th trng mi cho sn phm hin c v tng bc pht trin cc sn phm mi. Din bin ny cng vi du la gip l gii s tng trng trong g/ 1990-97 ca Vit Nam). Vit Nam vn duy tr c tc tng trng xut khu hn 15%, nhng cng khng nng mc tng tng trng xut khu ca ASEAN ln cao hn v ch chim 7% trong tng s ny. Tng t, n tin trin rt tt, hn c Hn Quc, nhng cng c xut pht im thp.

David O. Dapice

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

Tr Vit Nam, th s tng trng xut khu mc mt con s ca ASEAN v i Loan t nm 2000 khng phi l im bo tt lnh cho thy s tng trng nhanh chng s c duy tr (hoc tng ln) ca cc nc ny. C v nh h ang nh mt dn v tr v tay Trung Quc v n , thm ch c Hn Quc. Thnh qu tht li ny mt phn l do FDI gim i. FDI Mt trong nhng iu kin quan trng h tr cho tng trng sn lng, vic lm v xut khu l u t trc tip nc ngoi nh hng xut khu hay FDI. Dng u t ny khng ch mang li vn m thi. Km theo thng l k nng qun l v marketing, cng ngh v s thng hiu v cc chun mc v th hiu nc ngoi. Trong bng l s liu tng vn FDI tch ly t 1990 n 2004 ca cc nc chu c chn. (Ch khng phi tt c u nh hng xut khu, d a s l xut khu v cc nh u t nc ngoi mun thu c li nhun bng ng tin mnh c th chuyn v nc, ng thi cc ro cn thng mi cng ang c gim i cho nn sc ht ca loi FDI thay th nhp khu thiu hiu qu cng dn bin mt theo thi gian). Tng lng vn FDI vo theo t -la; thay i, bnh qun u ngi v theo % GDP 2004 FDI ./ FDIbq GDP . 1990 2000 2004 2004/1990 2004/2000 China $21 $193 $245 11.7x 1.27x $188 .15 India $ 2 $ 18 $ 39 19.5x 2.17x $ 39 .06 Indonesia Malaysia Philippines Thailand Vietnam ASEAN-5 $ 9 $10 $ 3 $ 8 $ 2 $32 $ 25 $ 53 $ 13 $ 30 $ 21 $142 $ 11 $ 46 $ 13 $ 49 $ 29 $148 1.22x 4.6x 4.3x 6.1x 14.5x 4.6x 0.44x 0.87x 1.00x 1.63x 1.38x 1.04x 1.49x 2.17x $ 51 $1840 $159 $766 $354 $316 $1100 $1773 .04 .39 .15 .30 .64 .22 .08 .12

South Korea $ 5 Taiwan $10

$ 37 $ 55 11x $ 18 $ 39 3.9x

Ngun: UNCTAD, 2005 Investment Report, Annex Table B2; The FDI p.c. and FDI/GDP are for 2004.

Bin s t quen thuc tng lng vn FDI c dng cho php vic rt vn v ti u t li nhun, cng ging nh bin s quen thuc l lng vn chy vo c cp php cho cc d n mi. Hin nhin, tng vn ch o lng nhng u t thc t, khng ch l nh. ng thi s liu tng vn cng b qua khu hao, m s hao mn trong tng vn thng l 6-7% mi nm. Thnh qu ca cc nc khc nhau ty vo thi im v cch o nh gi FDI. Tnh bnh qun u ngi, Malaysia, Hn Quc v i Loan hon ton dn u, Thi Lan cng rt tt.

David O. Dapice

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

n v Indonesia l thp nht theo thc o ny, trong khi cc nc khc c vi trm -la FDI theo u ngi th Vit Nam t gn mc trung bnh ca c ASEAN. Xt theo t l FDI vi GDP, Vit Nam l cao nht, theo sau l Malaysia v Thi Lan. Hn Quc, n v Indonesia mc thp, cn i Loan, Philippines v Trung Quc nhm trung bnh. Tuy nhin nu chng ta i sang tc tng trng ca FDI th th hng li thay i. Trong g/ t 1990 n 2004, n , Vit Nam, Trung Quc v Hn Quc t kt qu tt. Trong g/ ngn hn t 2000 n 2004, tng vn FDI tng hn gp i n v i Loan, v tng t ln 2/3 Thi Lan, Hn Quc, Vit Nam v Trung Quc. Indonesia v Malaysia thc cht c doanh thu rng (net sales) hay cc dng ra, cn Philippines l ngang nhau. Gn y, tc tng FDI Vit Nam cao ln nh vo s dch chuyn mang tnh chin lc a l, khi Nht v i Loan ang tm cch a dng ha FDI khi Trung Quc. Khng c cch no l chnh xc xp hng cc nc theo FDI, th cho nn c nhiu phng php khc nhau c s dng tng tng i, bnh qun u ngi, v theo t trng GDP. Tuy nhin, mt s gia tng t i (4%) sau nm 2000 i vi ASEAN l mt kt qu km xt theo bt k thc o no. Ngay c nhng ngi sao ca ASEAN nh Thi Lan v Vit Nam cng phi theo sau n v i Loan. Tr khi cc nn kinh t ln khc ca ASEAN c th ci thin c sc ht FDI ca h, s rt kh cnh tranh vi cc nc ngho hn hoc giu hn xung quanh. S thnh cng ca ASEAN nh l mt khu vc thng mi ha hn v gn kt s ph thuc vo mt thnh qu tt hn tng i. Tham nhng a s nhng bn tho v tham nhng u c ch. Theo , tham nhng b cho l xu v n km hm tng trng hay u t hoc s cng bng. Nhng tham nhng thng lm tng cm gic tht vng v bt cng, do lm gim i cm nhn trc tip ca con ngi v s lnh mnh v to ra s bt n. V d Trung Quc, ni bt bnh trn din rng v hnh vi sai tri ca cc quan chc dn n 10.000 cuc biu tnh trong nm 1994 v hn 73.000 v vo nm 2004. Do , cn phi nhn thng vo tham nhng nh l mt vn nn, ch khng ch l mt yu t tiu cc i vi vic t c cc mc tiu. Mt thc o tham nhng c s dng ph bin l ca T chc Minh bch Quc t (Transparency International), mt t chc phi chnh ph chu u. Ch s nhn thc v tham nhng hng nm (Corruptions Perception Index) ca h c da trn nhng kho st bi nhiu nhm khc nhau, thng l t cu hi vi cc nh u t. D c mt s ph phn nhng r rng ch s ny vn cho thy mt nc c nhn nhn nh th no khi so snh xp hng vi cc nc lng ging. C th cho rng khi ton cu ha pht trin hn na, phn thng mang li cng s tng cao nhng ni t tham nhng hn. Bng s liu sau y ly ngun t T chc Minh bch trong nhng nm 1997 v 2005. Nhng kho st trc , ngc tr v nm 1995, th t bao qut hn. Thay v s dng cch xp hng quc gia theo s hay nhm phn trm, ta s dng im s tuyt i v tham nhng. Do tm bao qut ngy cng tng nn s khng r ngha ca th hng tng i t nm ny sang nm khc. Trng tm y l xem xt liu mt quc gia c thay i ch khng phi

David O. Dapice

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

cc nc xung quanh c thay i hay khng. Hin nhin nu mt nc vn c tham nhng trong khi cc nc khc ci thin, th tn tht do tham nhng gy ra c th c tc ng ln hn ln u t v tng trng. S im c tnh nh sau: 10 l hon ton lim chnh v 1 cho thy mc tham nhng rt cao. Cc nc tt nht, thng l Bc u, c im t 9 tr ln, cn nhng nc t nht thng c im di 2. Xp hng tham nhng cc nn kinh t chu , 1997 v 2005 China India 1997 2.88 2.75 2005 Thay i 3.20 +.32 2.90 +.15 2.20 5.10 2.50 3.80 2.60 3.34 5.00 5.90 -.52 +.10 -.55 +.74 -.19 +.02 +.71 +.90

Indonesia 2.72 Malaysia 5.00 Philippines 3.05 Thailand 3.06 Vietnam 2.79 ASEAN-5 (average) 3.32 South Korea Taiwan 4.29 5.00

Ngun: Transparency International, Corruptions Perception Index, 1997 and 2005 (www.transparency.org) mc tng ca ASEAN c tnh theo trng s dn s.

Tnh theo cch ny, a s cc nc u c ci thin im s, ch tr Indonesia, Philippines v Vit Nam l t hn. Thi Lan ci thin tng ng vi Hn Quc v t mt nn tng thp hn. i Loan lm rt tt. Malaysia v n ci thin c mt t. Trung Quc ci thin tng i. Tuy nhin, ta li thy tnh chung c ASEAN th hu nh khng c thay i g trong khi mi nc ngoi ASEAN u c tin b d l khim tn. S bt n chnh tr Indonesia v nh hn Philippines c th gii thch kt qu ti t ca h, nhng s tt im ca Vit Nam l iu ng lo v khng c hon cnh bt thng no gii thch cho s tht li ny. Xu hng kt qu ln ln trong ni b ASEAN kt hp vi kt qu chung yu km hin vn l mt ch chnh, v cng khng phi l xu hng hay ho g cho khu vc. Tht vy, nu nhn vo s ni ln ca nhng khu vc khc, chng hn nh ng u vi mc xp hng tham nhng nhn chung tt hn, th s tt dc v kt qu tng trng tng i c th khng phi ch do s cnh tranh trong ni b chu tng ln m cn do nhng ni khc ngoi khu vc ang tr thnh nhng im n hp dn hn mt cch tng i.1

Cnh tranh nhiu hn khng ch xut pht t ng u. Th Nh K hin sn xut 3 trong s 4 tivi c tiu th chu u. Chu M Latin cng ngy cng ng ch .

David O. Dapice

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

Tnh cnh tranh Mi nm Din n Kinh t Th gii u nh gi tnh cnh tranh ca cc nc theo s lng tng dn (117 nc trong nm 2005). Vic xp hng bt u bng mt s t quc gia giu trong thp nin 90, sau m rng bao hm nhiu nn kinh t ang pht trin. Do tng s lng quc gia, nn cch tt nht xem xt thay i ca mi quc gia l phn nh theo nhm thp phn. Tnh cnh tranh c o thng qua mt hn hp cc bin s nh s n nh v m, mi trng kinh doanh, cng ngh, c s h tng, v.v. Nhng kho st nh vy v c s pht trin ca chng, l du hiu cho thy tm quan trng ngy cng tng ca ton cu ha v vic cc chnh sch ni a c tnh h tr hay cn tr tim nng tng trng ca xu hng ny. Sau y l bng s liu lin quan, trong nhm thp phn #1 l tt nht v #10 l t nht. Tnh cnh tranh tng trng: Xp hng theo nhm thp phn 2001 v 2005 Quc gia China India Indonesia Malaysia Philippines Thailand Vietnam ASEAN-5 Korea Taiwan Nhm Thp phn 2001 6 8 9 4 7 5 8 7.5 3 1 Nhm Thp phn 2005 5 5 7 2 7 3 7 6.1 2 1 Thay i +1 +3 .+2 +2 0 +2 +1 +1.4 +1 0

Ngun: World Economic Forum 2001 & 2005; 2001 c 75 quc gia. 2005 c 117.

Nhng thay i trong bng ny cho thy 2 nh hng. Mt l s tri dt trong nhm 2001 khi cc nc khng c nh gi trc y c b sung vo nhm. Nhiu nc mi ny c tnh cnh tranh rt thp. Cho nn, cc nc tng c th hng thp trc y trong nm 2001 s c khuynh hng tng hng ln cc nhm thp phn cao hn khi cc nc mi c b sung vo. Tc ng ny s t hn i vi cc nc c xp hng cao hn trong nm 2001. Mt nh hng khc l s thay i c th v tnh cnh tranh ca mt nc, hoc ln hoc xung. V d, chng ta c l k vng mt s chuyn ng trung lp +2 i vi n v Trung Quc, trong iu kin c b sung thm cc nc. Nhng Trung Quc ch ci thin c +1 trong khi n l +3, cho thy Trung Quc c kt qu tng i km, v n th tt hn mc trung lp. Cng cch suy lun ny ta thy Indonesia tng im bng khong trung lp, trong khi Vit Nam th ging Trung Quc (ch +1) v Philippines th khng h ci thin. Malaysia v Thailand cng tng 2 im, nhng c xut pht im cao hn nn s ci thin l tng i khim tn. Nhn chung, ASEAN tng bnh qun t hn hoc gn bng vi mc trung lp. Hn Quc v i Loan th hng rt cao nn ci thin hn na

David O. Dapice

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

l iu rt kh hoc khng th, bt k c b sung thm cc nc trong nhiu trng hp. Nu chng ta s dng nhng thay i tng i ny nh l mt ch bo v ci cch chnh sch, th Trung Quc v Vit Nam c kt qu t hn mc trung lp v ch c n l c tin b ng ch trong s cc nc c th hng thp nh trong bng. Mt ln na, c khi ASEAN khng c bit mnh, mc d mt vi thnh vin ring l lm rt tt. Chnh sch cng nghip trong th k 21 ngha ca chnh sch cng nghip phn no thay i khi nn kinh t th gii tr nn ton cu ha hn na. M hnh sn xut v xut khu xa c (hay sn xut cho th trng nc nh) bin th thnh ln cao hn trong chui gi tr gia tng ton cu. Chc chn l khng th lm tt tt c mi th, nn thay v c gng pht trin ton b ngnh t, th cc nc n lc to thm gi tr cho linh kin t. S tri rng sn xut nh th ny khng lm mt gi tr ca vic hnh thnh cm m trong cc ngnh cung ng gn kt chc ch vi nhau c th to dng li th chi ph trong mt s phn on ca chui gi tr. Nhng cch lm ny li c trng lng hn so vi vic tng hp hon ton theo chiu dc (mt doanh nghip sn xut tt c b phn, ngay c trong mt nh my) hoc tnh t cung t cp ca mt nc. Cch xc nh mc tiu cng nghip kiu c c Hn Quc thc hin trong thp nin 1970. Chng hn, tng thng Park v cc c vn kinh t ca mnh quyt nh rng ngnh ng tu ch du khng l l cn thit v c bn ch o mt trong nhng doanh nghip ln ca Hn Quc thc hin. Sau chnh ph ch o cc cng ty nhp khu du la Hn Quc phi s dng nhng tu du ng trong nc. Cch tip cn t trn xung t ra hiu qu vi cng ty thp Pohung v mt s ngnh khc, nhng khng hiu qu i vi ngnh ch to my hoc ha cht. S chn la ngnh c cn c trn nhng cn nhc lin quan n chin tranh lnh v s e ngi i vi Bc Triu Tin, hn l nhng cn nhc lu di v kinh t. Cch lm trn kh thi v vo thi nhng nguyn tc thng mi lin quan n bo h trong nc l khng khc khe, v mc thu quan cc nc LDC (km pht trin) nhn chung vn cn cao. Sau khi Lin bang X Vit sp , thng mi v u t th gii bt u gia tng nhanh chng. Cc dng vn FDI v u t gin tip chy vo NA tng t 12 t -la nm 1990 ln 84 t nm 2000, sau cuc khng hong CA. Xut khu hng ha v dch v t khu vc ny tng t 253 t -la nm 1990 ln 855 t nm 2000. Nhng s gia tng mnh m nh th thay i mi trng tng tc gia cc nc. Do a s cc nc khng th tng gp i GDP thc, nn tm quan trng tng i ca vn nc ngoi v thng mi tng ln. T chc Thng mi Th gii c thnh lp khi thy c s hi nhp kinh t gia tng ny, v p dng cc nguyn tc hn ch nhng u i thng mi m cc nc ban pht cho nhng ngnh m h mun khuyn khch. y chnh l ci gi i vi nhng th trng tng i m cc nc giu. Thc t, hu ht hng ha phc tp bt u c gia cng t nhiu ni v hot ng sn xut ngy cng c iu phi nhiu hn bi cc cng ty a quc gia. FDI bt u chuyn giao nhiu cng ngh hn l cp php, v vn vay di hn c s dng t hn so vi nhng thp nin trc y, cn tn dng ngn hn nhiu nc gim mnh khi nhng vn ca cuc khng hong CA c nhn nhn. Tuy nhin, vn vay ngn

David O. Dapice

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

hng ngn hn mt s nc vn tng, d rng c bn i vay ln bn cho vay u nhn thc c nhng ri ro. Cuc khng hong CA ch nu bt nhu cu cn phi qun l kinh t v m vng chc hn, s gim st cc h thng ti chnh v qun tr tt hn cp doanh nghip v quc gia. Mc d phn ng ban u trc s rt lui bt ng ca vn vay nc ngoi l hn ch vay thng mi ngn hn v ph gi, phn ng lu di n nay vn l i ph, t nht l mt phn, vi nhng nguyn nhn c cu gy ra cuc khng hong. Qu l nguy him khi mt h thng ti chnh yu km trong qun l ri ro li c th tip cn hng t -la vn vay nc ngoi.2 N rt d (v thc t ) b vng vo tnh trng bt cn xng v k hn v tin t, to ra nhng yu im v nhiu vn tim tng. Vn i vay hay tin gi ngn hn, c bit l ngoi t t nc ngoi, cc ngn hng trong nc khng nn dng lm vn cho vay di hn. Tng t, khng nn chuyn ti sn n (tin gi) bng -la thnh cc khon vn cho vay bng ni t, hoc thm ch khng nn dng s ti sn ny cho nhng doanh nghip c ngun thu l ni t vay.3 Nhng y l cch lm trc 1997, vi k vng l t gi hi oi s n nh v vn vay ngn hn s c gia hn (roll over). Khi ri ro tr nn r rng hn, cc ngn hng nc ngoi bt u gim cho vay, t gi hi oi gim, cc ngn hng v doanh nghip trong nc ang n tin khng th tr c n v sn lng gim. Cch tt nht trnh iu ny l ci thin cc h thng ti chnh v th trng vn trong nc, ng thi d tr ngoi t nhiu hn na. Cc nc lm iu ny v a phn c trang b tt hn ngn chn mt tnh hung tng t xy ra. Tuy nhin, vn chu khng ch l vn vay ngn hn. Thc t hnh thnh mt thi quen kim sot vn v mt nh nc v chnh tr. Thi quen ny trit tiu cc n lc hnh thnh th trng vn nh hng theo th trng v s phn b vn hiu qu. Ngn hng nhiu nc vn yu, bt k s liu bo co v n qu hn l thp. Nhng t bm vn chim t 10-20% GDP vn khng th gii quyt vn tim n, l vn chy vo nhng doanh nghip c a chung ch khng phi hiu qu. Mc d tnh hnh kh hn nhng vn cha tt, vn cn xut hin nhiu yu im v c hi tim tng cho tham nhng. Nhng thch thc trong tng lai Thnh qu kinh t ca ASEAN r rng suy gim khi khng th bt kp vi Trung Quc v n . Trng tm y l chu , v tht s cc khu vc khc cng tin b trong nhng nm qua. Bo co Tng quan Kinh t Th gii (World Economic Outlook) thng 9/2005 ca IMF c bao gm nhng s liu sau y trong phn ph lc:

Khon vay quc t 750 triu -la gn y cho mt cng ty ng tu quc doanh Vit Nam l mt du hiu cho thy nguy c bt k ngun lc no, d ngn hay di hn, c s dng vi hiu qu khng chc chn. 3 Nhiu ngn hng Vit Nam ch cho doanh nghip nhp khu vay ngoi t. Ngc li h nn cho doanh nghip xut khu vay v nhng doanh nghip ny c th tr n bng -la t ngun thu xut khu, khc vi doanh nghip ch c ngun thu l ng. Nu doanh nghip trong nc cn trang thit b nhp khu, th khon vay vn nn l tin ng, do c th mua -la trn th trng m. V do li sut tin ng cao hn nn khon vay ny cng phi tn km hn.

David O. Dapice

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

Tng trng GDP th trng ang ni (% hng nm) 1987-96 1997-2006 China 10.0% 8.4% India 5.9% 6.0% Cc nc ang pht trin khc CA 6.4% 3.9% Chu Phi cn Sahara Latin America Trung ng ng / Trung u 2.2% 2.7% 3.4% 0.9% 4.1% 2.8% 4.6% 3.7%

Ngun: Bng 5, trang 211, World Economic Outlook, 9/2005.

Ch c cc nc ang pht trin khc CA m ch yu l ASEAN, l gim tng trng xung mc trung bnh. Ta cng thy c s tt gim Trung Quc nhng phn ln l do vic iu chnh cch c tnh tng trng b phng i trc y ch khng phi l gim tht. Cc khu vc khc u ci thin c lc khim tn nhng thng l mnh m. Tr Trung Quc v n , CA ang pht trin hin nay ch l khu vc tng trng bt trung. Xt theo bnh qun u ngi, th CA thm ch cn i sau ng u, ni c tng trng dn s rt thp v tng trng GDP tng ng. Nu b cc nh u t nhn nhn ch l khu vc tng trng mc trung bnh hoc thp hn, th phn khu vc CA ang pht trin ny s nh mt sc hp dn FDI ca mnh hn na. Kh nng cnh tranh trong tng lai ca khu vc ny ph thuc vo cch i ph vi nhng thch thc c th. l tham nhng v qun tr; gio dc v sc khe. S ci thin chm chp, thm ch xung cp, trong xp hng tham nhng l mt cnh bo i vi ASEAN. Khi nhng ni khc tr nn sch hn v d kinh doanh hn, th sc ht nhng ni tt hu s bin mt. S tht th ny tri di t khu vc nh nc n khu vc t nhn. Bn thn qun tr doanh nghip cng l mt vn . Cc doanh nghip t nhn do gia nh nm c phn thiu s, thng khng hot ng v li ch ca c ng a s. iu ny lm cho c phiu trong nc khng hp dn so vi ni khc. Khi th trng vn ngy cng ton cu ha, ngi tit kim trong nc s xem xt cc c hi ton cu, m khng ch l trong nc. C l vic nim yt trn th trng chng khon Singapore hoc lin ASEAN vi nhng tiu chun k ton v qun tr doanh nghip cao hn s gip thu ht vn nhiu hn. Chc chn rng, th trng tri phiu v c phiu km pht trin s khng th nng cao hiu qu u t. Gio dc l li th cnh tranh quan trng i vi cc nn kinh t ang ni. Cng ngh mi s c p dng v thch ng nhanh chng hn nu iu kin thun li. Lc lng dn s c trnh , t duy c ph phn, s t c kh nng ng h nhng chnh sch t hi mnh d cc chnh sch ny t ra c li, hoc nhn nhng vi tham nhng. Mc d mt s nn kinh t ln ASEAN c vi trng i hc hng u nhng khng trng no xng tm vi Vin Cng ngh n hay i hc Thanh Hoa Trung Quc. Xy dng mt trng i hc hng u l cch kt ni vo tri thc ton cu, v i hi nng lc qun tr tt hn c tin bc.

David O. Dapice

10

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

D nhin c h thng gio dc phi hot ng tt, ch khng ch mt t chc. Vic chuyn i cch ging dy gip sinh vin phn tch c ph phn hn l ghi nh, tt nht phi bt u t cp gio dc thp v duy tr ln cc cp. S quan tm ban u nhm gia tng s lng ghi danh i hc, d vn cn gi tr, nhng cn c b sung bng s quan tm nhiu hn n cht lng. Cng cn phi gii quyt vn mua im thng qua hnh thc dy thm hoc nghin cu ti (hay khng c). Thay i h thng gio dc t mt mu thit k dng cho giai on u pht trin sang mt thit k mi ph hp vi nhu cu ca nn kinh t tri thc l rt gian trun, nhng tn tht ca vic b qua nhng thay i cn thit ny s rt ln. Ta c th cho rng vic a vn sc khe vo s kho st ny c v k l, nhng t dch cm SARS va ri tiu tn hng chc t -la do gim sn lng trong khu vc. V dch cm gia cm c th ly sang ngi lm tiu tn hng trm t -la nu khng c kim sot ng n. Nhng mi e da hin hu khc nh st rt, HIV-AIDS, st xut huyt l nhng cn bnh quan trng khc vn ch mi kim sot c mt phn, trong khi suy dinh dng v nhng cn bnh nh giu t thuc l, nghin ngp v khu phn n nhiu cht bo v calorie nhng thiu vn ng cng s to ra nhng tn tht ln ln dn s. Cn c nhng bin php chm sc y t tt hn nh nng lc gim st v phn ng hiu qu khi vn pht sinh, c bit l nng thn. Nhng loi thch thc ny i hi cc h thng y t c ci thin mnh, ch khng n thun l nhiu thuc hay nhn vin y t hn. a s cc nh hoch nh khng hiu r nhng thch thc ny nn vn cha gii quyt rt ro. Tr khi c nhiu nc c kh nng xc nh v phn ng trc nhng nguy c i dch, ng thi i ph vi nhng cn bnh kinh nin gim t l t vong trong di hn, bng khng s c nhng c sc tn km v tr tr ko di ln s tng trng trong tng lai. Tm tt v ngha p dng Vit Nam Cuc khng hong chu gy thit hi cho nhiu nc tng c tn vinh l tm gng v qun l kinh t. N gy ra mt s o nghch ti t nhng g tng l tc tng trng cao, thm ch ko di n vi thp nin. Cuc khng hong khi u t ngt nm 1997 v din bin xu nht tri qua trong nm 1998. S phc hi nhn chung din ra nhanh chng d khng ng u cc nc b nh hng, a s trng hp khi phc li mc sn lng trc khng hong. Tuy nhin, vic ly li mc tng trng tin khng hong t ra kh khn hn nhiu. C th tng trng ASEAN hin mc trung bnh ca cc nc LDC, cc dng vn u t nc ngoi vo v tng trng xut khu c th cho l ng tht vng. Nhng kt qu ny c to ra v phn nh bi chnh mc xp hng km ci v tham nhng v v tr cnh tranh. Khng c g ngc nhin khi kt cc di hn ny ca cuc khng hong din ra vo thi im s hi nhp kinh t ton cu ngy cng gia tng. Nhiu tp qun cc nc b khng hong tng t ra hiu qu trong mt thi gian, nhng li c nhiu yu im di hn v cng l r hn khi Trung Quc v n ci thin cc chnh sch ca h; Internet xut hin cho php thng tin lin lc t tn km hn; s bng n FDI v thng mi nng cao tm quan trng

David O. Dapice

11

Bin dch: Qu Tm

Chng trnh giang day kinh te Fulbright Nien khoa 2005-2006

Kinh t Pht trin I

Nhn li cuc khng hong chu : Vai tr dn u ang thay i?

ca nhng lut l minh bch v hot ng sn xut chi ph thp. (ng l Trung Quc v n cng thiu mt s kha cnh ny, nhng h c li th v th trng ni a ln hn, lc lng lao ng c tay ngh v qui m hn. Cc cng ty nc ngoi s u t nhiu hn vo nhng ngi khng l ny v khng th b qua nhng qui m nh vy. Bt k thnh vin no ca ASEAN k c Indonesia u khng c c li th ny). Trng hp Vit Nam hi c bit, t ra l trong mt thi gian. Vit Nam bt u ci cch th trng tr hn cc nc khc trong ASEAN-5 v c n thng mi thp hn. Thu nhp bnh qun u ngi thp hn thng i km vi tng trng ban u nhanh hn. V tr a chin lc ca Vit Nam c cng c thm khi Trung Quc gip lin kt i Loan vi Nht bng nhng ng thi chnh sch i ngoi gn y, kt qu l FDI Vit Nam tng cao hn trc. Kh nng thu ht ODA, kiu hi, doanh thu t du la cao hn, vay thng mi nc ngoi v FDI to ra mt tc tng trng mnh, cng thm tng trng nh vo Lut Doanh nghip. Tuy nhin, thay v tn dng cn bo hon ho ca nhng iu may mn, th Vit Nam chn hng i li. S tht bi khng th gia nhp WTO trong nm 2005 v c vic khng th trnh lng mt xut WTO cho thy thiu mt cam kt chnh tr i vi ngun gc dn n s thnh cng ca t nc. Thay vo , Vit Nam ang s dng s may mn ca mnh cng vi ngun vn sn c c gng ti lp mt nn kinh t nh nc, bt k nhng ch bo cho thy cc bc i ny s khng thc y tng trng v c kh nng lm tng bt bnh ng. Mt nh ci cch thin cn c th cho rng d g cui cng nhng iu kin gia nhp WTO s tr nn khc khe hn na, nn y tht ra l mt nc i h nhm s dng p lc bn ngoi buc phi c nhng thay i sau ny thay v c nhng nhng b khim tn ngay lc ny. Quan im ny qu tinh vi nhng ch na vi v thc t Vit Nam ang mt phng hng v ang tri ni, say m vi s may mn ca mnh v khng th tn dng vn may ny mt cch c h thng. t nc ang phung ph c hi ca mnh. Nu nhiu nm sau khng hong cho thy s tht vng, th gii php li nm trong tm tay ca cc nc b nh hng. Bng cch ci thin im s v tham nhng v sc cnh tranh, h c th thu ht c nhiu hn cc nh u t c trong ln ngoi nc. Bn quc gia xp hng u theo bt k thc o no u c tng vn FDI bnh qun u ngi cao nht. Thng qua ci thin nng lc qun tr cng v t nhn, gio dc v sc khe, cc nc ny s trong t th sn sng n ly phn chia ngt ngo t s tng trng ca th gii trong tng lai. Nhng thay i ny s lm tng c tng u t ln hiu qu u t. Khng ch tng trng m c cht lng sng cng s c ci thin bi nhng bc i ny, v y cng chnh l th s thu ht nhn ti, khng ch l thu nhp cao hn. Ngi dn c chn la s mun sng trong mt x hi m nng lc c tng thng ch khng phi s tham , v ni m lut php kim sot c k mnh ln k yu. Cuc khng hong soi r nhng yu km v kinh t v x hi, ng thi ch ra nhng gii php m cho n nay ch c thc hin mt phn. Nu khng nm ly nhng gii php ny th thnh qu tng i ca ton b ASEAN s tip tc trt di.

David O. Dapice

12

Bin dch: Qu Tm