MC LC

I. l do chn ti. II. Ni dung.. 1. Tinh hon

1.1. Cu to chung ca tinh hon... 1.2. ng sinh tinh 1.2.1 T bo Serteoli.. 1.2.2. T bo dng tinh... 1.3. M k tinh hon. .............................................................................................. 1.3.1 Chc nng ca t bo k tinh hon.............................................................. 1.3 .2 Chc nng ca t bo k tinh hon............................................................. 2.. Cc ng ng dn tinh.................................................................................... 2.1. Cu to.. 2.1.2. Li tinh hon... 2.1.3. ng ra. .1.1. ng thng. 2.1.3. ng mo tinh. 2.1.4. ng tinh.. 2.1.5. ng phng tinh.. 2.2 M sinh l hc 2.2.1. Vai tr ch tit cc t bo trong biu m 2.1.2. S vn chuyn ca tinh trng trong cc ng dn tinh.. 3. Cc tuyn ph thuc ng dn tinh 3.1. Cu to.. 3.1.1. Ti tinh... 3.1.2. Tuyn tin lit 3.1.3. Tuyn hnh niu o. 3.2. M sinh l hc... 3.2.1. Tuyn niu o v tuyn hnh niu o. 3.2.2 Tuyn tin lit. 3.2.3. Ti tinh... 4. Dng vt 4.1. Cu to dng vt 4.1.1. Th xp... 4.1.2. Th hang. 4.2. S cng v xp dng vt. 4.2.1. S cng. 4.2.2. S xp. Kt bi.. Ti liu tham kho.. 2 3 3 3 3 4 5 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 10 10 10 10 10 10 10 11 12 12 12 12 12 12 13 13 13 13 13 13 14 15

Page 1

I. L DO CHN TI
C th con ngi bao gm cc h thng v cc c qua phc tp m nhiu ngi cha hiu c. Mt vic quan trng l tt c chng ta hiu c c bn v cu to cc c quan, h c quan trong c th chng ta v bit c chc nng ca n nh th no. Mt trong nhng c quan v h c quan m c hai gii nam v n u quan tm v mun tm hiu l h sinh dc.

H SINH DC NAM
Nu c hi v h sinh dc nam, chc chn bn s ngh ngay n dng vt v tinh hon. Bi l nhng b phn m bn nhn thy c mt cch d dng. Nhng y khng phi l nhng b phn duy nht ca c quan sinh dc nam m bn cn bit. M h sinh dc nam cn c cc b phn khc nh: hai ng dn tinh, hai ti tinh, mo tinh, tuyn tin lit, niu o (c quan sinh dc trong), quy u, bao quy u, l niu o, bu (c quan sinh dc ngoi). Mi b phn s m nhim mt chc nng ring to thnh mt h sinh dc c hot ng hon chnh. Sau y chng ta tm hiu chi tit hn v cu to h sinh dc nam gii.

Cu ta c quan sinh dc nam

B. NI DUNG
Page 2

1 Tinh hon
1.1 Cu to chung ca tinh hon.

Tinh hon cn gi l dch hon gm mt i nm ngoi bng v nm trong bao bu, tuyn sinh dc chnh ca ging c. L tuyn pha. Phn ngoi tit sn sinh ra tinh trng v phn ni tit l bi tit hocmon sinh dc c, l testosterone. Tinh hon ca ngi trng thnh c dng hnh ht mt hay hnh trng, nng khong 20g, kch thc 4x3 x2,5 cm, th tch 18,6 + 4,8 ml, v c bi mt bao lin kt x dy, giu si keo, gi l mng trng (tunica albuginea) gi nhit thp hn c th 2-30 duy tr to tinh trng bnh thng. Mng trng c l tinh mc ph ngoi, mt sau trn ca tinh hon mng trng dy ln to thnh khi x gi l trung tht tinh hon (hay th Highmore). T mng trng c nhiu vch lin kt tin vo trong, chia tinh hon thnh cc tiu thy, mi tinh hon cso chng 150-250 tiu thy. Cc tiu thy c xu hng quy t v th Highmore. Trong mi tiu thy c 1-5 ng sinh tinh cong queo, di 50-150cm, ng knh khong 100-200m, c mt u kn, un ln trong m lin kt rt giu mch mu, mch bch huyt, thn kinh. phi thai tinh hon rt cao nm thnh sau bng v di chuyn xung bu thng thnh th 7 khi thai cong nm trong t cung. Gia cc ng sinh tinh trong m lin kt, c nhiu t bo k tinh hon, cha cc t bo ni tit, gi l t bo t bo k (hay gi l t bo Leydig). Cc t bo ny c quan h cht ch vi cc mao mch, to thnh cc tuyn ni tit kiu tn mt, gi l tuyn k tinh hon. Cc ng sinh tinh trong cng mt tiu thy tp trung to thnh mt ng thng ngn, tin vo th Higmore. Sau , cc ng thng to thnh mt li cc ng, gi l li tinh hon hay li Haller. Li tinh hon ni vi ng mo tinh hon bi 10-20 ng ra. ng sinh tinh v tuyn k tinh hon l nhng cu to m nhn cc chc nng rt quan trng ca tinh hon. Thnh ng sinh tinh t mng y n khoang ng c nhiu lp t bo dng tinh ang cc giai on khc nhau ca qu trinh sn sinh tinh trng. 1.2. ng sinh tinh T ngoi vo trong, thnh ng sinh tinh cu to bi v x bc ngoi mt lp biu m c bit gi l biu m tinh, ngn cch vi v x mng y. Thnh ng sinh tinh gm mt lp v chung v v biu m tinh. Lp v chng gm lp y, khng c cu to t bo ch c si collagen xp theo nhiu hng khc nhau. Lp dng c

Page 3

nm ngoi lp y, gm nhng t bo cha nhiu si actin. Lp dng c gip ng sinh tinh co gin c. Ngoi lp dng c gm nhng t bo si.

(a) Mt ct ngang ca cc ng sinh tinh, (b) T bo Sertoli - Biu m tinh l mt biu m c bit ta trn mng y v hng vo lng ng tinh, nm trong v x gi l biu m tng, c 2 loi t bo xen k nhau:1) T bo sertoli khng c kh nng sinh sn, lm nhim v dinh dng, bo v, nng . 2) T bo dng tinh. 1.2.1. T bo Serteoli: l nhng t bo hnh thp ln, hnh thp ko di, c y ta trn mng y v cc ngn hng vo lng ng sinh tinh, chim khong 10% s t bo, cha t cht nhim sc. T bo Sertoli c nhng nhnh bo tng bn m ly cc t bo dng tinh trong bo tng a axit c nhiu li ni bo khng ht, b Golgi pht trin v c cc git m. Xen l gia cc t bo dng tinh l cc khong gian bo hp 7-10nm, c cc th lin kt, vng dnh, di bt. Vng bo tng st vi mng t bo c cc ng di thuc li ni cht trn xp thnh hng, ngn cch vi mng t bo bi cu trc si. Vng tip gip gia t bo Sertoli v t bo dng tinh c khong gian bo rng hn v cc t bo sertoli c vai tr quan trng to thnh hng ro thm thu mu-tinh hon. phn y t bo, bo tng cha cc m sc t lipochrom, cc lysosom, cht vi (tinh th Charcot-Bottcher). Vng y bo tng c nhng th lin kt gia 2 t bo Serttoli gn nhau. Cc t bo Sertoli cn lin kt vi nhau bi lin kt khe. T bo Sertoili c 3 nhim v chnh: - Chc nng ch tit: T bo Sertoili tit ra nhiu cht, trong c cc protein mang tnh cht ca hormone: + Cht dch lng tit vo ng sinh tinh c tc dng lm cho tinh trng vn chyn d dng, trong thnh phn c cc cht glutamate, iositol, ion K+. + Transferin tinh hon l mt loi protein c tc dng vn chuyn st, kch thch s pht trin ca t bo dng tinh, cht ny cn c th duy tr s hot ng ca t bo biu m. + protein gn vo androgen do t bo Sertoili tit ra gn vo tertosteron. PAB c tc dng vn chuyn tetosteron qua hng ro mu, tinh hon, tc ng ti t bo dong tinh ri ng sinh tinh. + Inhibin l glycoprotein c 2 n v l v ging vi inhibin ca t bo nang trng, c tc dng c ch t bo hng sinh dc v gii phng FSH trong thy trc ca tuyn yn. + Mt loi peptit dng LH-RH c tc dng c ch tng hp v bi tit terstosteron. Bin i tertosteron thnh estradiol. - Nng , bo v, iu chnh v iu ha s pht trin ca t bo dng tinh, to hng ro mu-tinh hon. Cc t bo Sertoili c kh nng khng vi cc yu t nh phng x, cht c, nhit , chng c phn bo tn bao quanh cc t bo dng tinh bo v, che ch

Page 4

cho chng. Mt khc gia cc t bo Sertoili v gia t bo Sertoili v t bo dng tinh c cc th lin kt, gii bt, c tc dng ngn cc phn t protein l. Hng ro mu-tinh hon, m ch yu l hng ro t bo Sertoili ngn khng cho cc immunuglobin lt vo bn trong ng sinh tinh, chng tng tc gia t bo dng tinhang phst trin vi h min dch, ohongf nga phn ng t min. iu c th gii thch ti sao ngi suy yu kh nng th thai li c hiu gi khng th tinh trng cao trong huyt thanh. ngi trng thnh, t bo Sertoili c kh nng sinh sn rt thp. T bo Sertoili khng tt vi tia X, khn b nh hng bi nhit c th, nhim trng - Chc nng vn chuyn v phng thch cc t bo dng tinh: khi cc x actin trong bo tng ca t bo Sertoili co rut s gy ra s bin hnh cc phn bo tng bao quanh cc t bo dng tinh, do , t bo dng tinh s c vn chuyn dn t vng ngoi vi ca t bo biu m tinh v pha lng ng sinh tinh. - Chc nng thc bo lm gim khi lng bo tng ca t bo dng tinh trong qu trnh hnh thnh tinh trng, thc bo nhng khi tha thot ra t nhng t bo dng tinh. 1.2.2. T bo dng tinh: Nhng t bo dng tinh xp t 4-8 lp, t mng y cho n lng ng sinh tinh, cc t bo dng tinh c bao quanh bi t bo seretoli v ngn cch vi mch mu mt cch cht ch bi mng y. L cc t bo va c va c khn nng sinh sn va bit ha thnh tinh trng. ngi trng thnh t bo dng tinh gm c: tinh nguyn bo, tinh bo I, tinh bo II, tinh t v tinh trng. Qu trnh t tinh nguyn bo n tinh trng c gi l trnh to tinh. Qua trnh ny gm 3 giai on: To tinh bo (Spermatocytogenese): tinh nguyn bo phn chia to thnh tinh bo I. To tinh t, cn gi l qu trnh gim phn: tinh bo tin hnh 2 ln phn chia to nn cc tinh t. To tinh trng (Spermiogenese): cc tinh t bin i v bit ha thnh tinh trng. - Tinh nguyn bo (Spermatogonia) l nhng t bo sinh dc nguyn thy, nm st mng y ca ng sinh tinh. Kch thc nh (ng knh 9-15m), nhn t nhum mu, bo tng cso b Golgi nh, ti th v nhiu riboxom t do, nm ngoi vi biu m. Phan bit tinh nguyn bo c 2 loi chnh: tinh nguyn bo A v tinh nguyn bo B. Tinh nguyn bo A l nhng tinh nguyn bo phn chia nhiu ln v vn gi kh nng l ngun lin tc ca tinh nguyn bo (nn tinh nguyn bo A cn gi l tinh nguyn bo chng). Tinh nguyn bo A c nha hnh trng, cha t cht nhm sc, 2 ht nnhaan thng nm ngay di mng nhn. ngi tinh nguyn bo A bit ho thnh tinh nguyn bo B. Tinh gnuyeen bao fB pht trin v tng trng tr thnh tinh bo I (primary spermatocyte) c kch thc ln hn tinh nguyn bo, nhn tr nn nhum mu m hn, do cc nhim sc th co ngn v dy hn. - Tinh bo I: C b NST lng bi 2n=46=44+XY, sau khi c hnh thnh chng tch ly cht dinh dng. T bo ln, ng knh khon 25 m, nm xa mng y v c nhn hnh cu. Bo tng cha nhiu bo quan nh th Golgi, sdosom, ty th,..Tinh bo I thc hin phn chia gim nhim ln th nht cho ra 2 tinh bo II vi 23 NST (22+X hoc 22+Y), cc nhim sc th gii tnh X v Y phn b u cho 2 t bo con. Lng AND do s gim t 4n cn 2n.nhanh chng phn chia gim nhim ln th 2 hco ra 2 tinh t, v c y dn vo long ng. Tinh t khoongphaan chia m tin hnh hng lot cc qu trnh bin i khc nhau to thnh tinh trng. Mi tinh t c 23 NST vi lng AND l 1n (v gia ln phn chia 1 v 2 khng c hin tng tng hp AND) -Tinh bo II: T s phn chia nh trn, tinh bo II cso 2 loi tinh bo: mt loi mang NST X v mt loi mang NST Y, t l loi ny l 1:1. Tinh bo II thng nh, tp hp thnh i. Tinh bo II nhanh chng phn chia gim nhim ln th 2 to thng 2 tinh t, v c y dn vo lng ng. Tinh t khng phn chia m tin hnh hng lot cc qu trnh bin i

Page 5

khc nhau to thnh tinh trng. Mi tinh t c 23 NST vi lng ADN l 1n (v gia ln 1 v 2 khng c hin tng tng hp ADN). - Qu trnh bit ha tinh t thnh tinh trng: Tin tinh trng c b NST n bi n=23, c 2 loi, mt loi mang NST X, mt loi mang NST Y. Tin tinh trng nm gn ng sinh tinh, xp thnh hng, hnh hi di, nhn sng, bo tng c cc bo quan nh tinh bo I. Su bit ho thnh tinh trng l mt qu trnh rt phc tp, tm tt qua 4 giai on nh sau: + Giai on to th Golgi: tinh t c kch thc nh hn cc tinh bo (khong 7-8 m). Trong bo tng c b Golgi pht trin, ti th, riboxom t do, mt i trung t v mt t li ni bo khng ht. Nhng ht nh th cc, u tch ly trong b Golgi v sau nhp li thnh mt ht cc u duy nht nm trong ti cc uc mng bc. Trung t di chuyn v pha i din vi th cc u ang hnh thnh. +Giai on to m: Ti cc u vi ht cc u bn trong pht trineer v nh ln na trc nhn ca tinh t to thnh th cc u hay m cc u (acrosom), bn trong cha nhiu nh hyaluronidase, neuraminidase acid, protease. Nhim v ca chng l ph hy vng tia v mng trong ca trng khi c qua trnh th tinh. + Giai on to thnh ui tinh trng: Trung th bin thnh ui c cu to ging nh lng chuyn nhng di hn nhiu, c kh nng lm cho tinh trng chuyn ng. Ti th tp trung quanh on u ca ui, s chun ng ny cn ATP do phn c ca tinh trng xp theo hnh l xo. Vai tr ca dyenin ca lng chuyn rt quan trng cho s chuyn dng ca tinh trng. + Giai on trng thnh: Ch yu tinh trng gim th tch, nhn ko di, c c hn. Bo tng d tha c tch khi t bo v c c t bo Sertoli thu nhn. Tinh trng c gii phng vo lng ng sinh tinh. S chuyn ng ca tinh trng l kt ca qu trnh tng tc gia cc siu ng, ATP, dynein. Trong nhng trng hp dynein thiu ht (h chng Kartagener) tinh trng mt kh nng chuyn ng, gy ra tnh trng bt th. Hi chng ny thng km h hp mn, do cc lng chuyn ca t bo tr chuyn dng tinh trng l nhng cht carbohydrate do cc tuyn ohuj tuc ng sinh dc nam ch tit ra, trong ch yu l ng fructose. - Tinh trng: Mi ngy tinh hon c th sn sinh khong 300 triu tinh trng, tinh trng di khong 60m, c ui di. Cu to mi tinh trng gm c 4 phn: u, c, thn v ui. + u: di 4-5m, dy 2m c hnh bu dc, chp cha nhn v c cha th golgi to thnh th nh acrosom c vai tr quan trng trong s th tinh v n tit ra enzyme hyaluronidaza c tc dng phn hy mng phng x ca trng. Bn trong l nhn c cha n NST. V vy, khi lng u c ngha ln trong s di truyn ca ging c. + C: rt ngn, hp, cha nhiu ti th cung cp nng lng cho ui hot ng. Khp c rt lng lo, nn khi tinh trn lt c vo trong ca trng th c s tch khi u ra khi thn v ui d dng. + Thn: gm c si trc v t bo cht bao quanh. Ty th chim hu ht t bo cht v c xp theo con ng xon c quanh si trc. Ty th co cha enzyme oxy ha v oxy

Page 6

photphorin ha, v vy c lin quan n cc hot ng chuyn ha v nng lng ca tinh trng. + ui: di khon 55 m, chia thnh 3 on: l on trung gian ngn, on chnh d khong 45 m v on cui ngn. Si trc l thnh phn chnh ca ui tinh trng. Hot dng ca ui tinh trng l do s co rt ca trc gia. Trong t cung, tinh trng vn ng ngc dng vi tc t 2-3mm/pht. Tinh trng ca nam gii c kh nng song trong r cung v ng dn trng t khong 3 n 4 ngy. Thi gian sng ca tinh trng trong ng sinh dc ci di nht l 36-48 gi.

Hnh 5: Cu trc ca mt tinh trng Ngoi ra tinh trng bt thng chim t l khong 20%, nu t l ny qu 40% th s th tinh kh xy ra. l c loi tinh trng cha c cu to y cc phn, cc phn khng cn i, tinh trng gi, tinh trng thoi ha... Hot ng to tinh trng trong biu m ng sinh tinh: khong thi gian ca mt chu k to tinh trng l khong thi gian cn thit t mt tinh nguyn bo bit ha thnh tinh trng, ngi l 74 ngy. Theo nhiu tc gi th trong qu trnh phn chia t tinh nguyn bo n tinh t, cc t bo cng th h lun cn mt cu bo tng ni vi nhau. Cu ny s mt i khi tinh t loi b cc mnh bo tng tha. Cc cu bo tng ny ng vai tr quan trong trong vic trao i thng tin t t bo ny sang t bo khc, cho php qu trnh phn chia v bit ha xy ra ng thi nhau. T mt tinh nguyn bo c th hnh thnh 16 tinh trng (ngi) cn cc ng vt khc th ln hn nhiu nh kh 256, chut 112, cu 64... s lng tinh trng c to ra hng ngy ngi trng thnh l 94x106 , t 1g m hnh thnh 5.6x106 tinh trng.

M k tinh hon

Page 7

Cc yu t t bn ngoi nh hng dn qu trnh to tinh l yu t dinh dng (protein v vitamin), nhit , s cung cp mu, cht phng x (tia X, tia gamma, cc cht c nh cocain, thuc l, ma ty, ri. 1.3. M k tinh hon. L m lin kt chen vo gia cc ng sinh tinh, cu trc thay i thy theo nhm ng vt. l m lin kt tha, cha t bo trung m km bit ha, t bo si, i thc bo, dng bo v t bo k tinh hon. Di tc ngca horormon, cc t bo trung m s bit ha thnh t bo k tinh hon, mt tuyn ni tit kiu tn mt. 1.3.1. Cu to t bo k tinh hon: L nhng t bo hnh cu hay hnh a din, ng knh 14-20 m. Bo tng c th Golgi pht trin mnh, ty th c hnh dng v kch thc thay i, li ni cht trn pht trin rt mnh.Di knh hin vi in t, bo tng ca t bo k c cc tinh th Reinke, dy 3 m, di 20 m, c hnh dng rt thay i. S lng ty thuc vo cc giai on pht trin ca i sng, v d s lng nhiu tui dy th, gim tui gi. 1.3.2. Chc nng ca t bo k tinh hon: tng hp v bi tit vo mu hormon testosteron. Vi nng cao, hormon ny c tc dng kch thch qu trnh to tinh trng, duy tr hot ng ca c cc tuyn sinh dc ph nam khc, pht trin cc c im sinh dc th cp....S nh hng n hot ng ca t bo k gm cc hormon kch thch t bo k do t bo hng sinh dc ca tuyn yn; prolactinc tit bi t bo hng v ca tuyn yn; hormon gii phng Lhdo cc t bo thn kinh tit vng di i; cht peptitdo cc t bo sertoli tit ra... Cholesteron c th c tch ly trong cc ht lipid hoc c tng hp mi t axetat. Nh c cc enzym trong ti th, cholesteron s bin thnh pregnenolon, ri qua mt phn ng tr thnh progesteron, cui cng thnh testosteron. - U t bo k c th gy pht dc nam sm. - S hot ng v s lng t bo k tinh hon ph thuc vo tc ng ca hocrmon. Trong thi k phi thai HCG nhau thai kch thch t bo k pht trin phong ph, tit ra hormon androgen, lm cho phi bit ha v pht trin c quan sinh dc nam. Sau thng th 4 c gim s lng t bo k v tng hp testosteron . Tnh trng gim thiu ny tn ti n lc dy th. Di tc ng hocmon LH tuyn yn lng t bo Leydig v s tng hp testosteron li tng ln. Cc t bo k ng ri rc hoc tp trung thnh tng m trong m k, cnh cc mao mch khng l, to thnh cc tuyn k tinh hon. 2. Cc ng ng dn tinh ng dn tinh l mt ng thnh dy, di khong 45 cm, vn chuyn tinh trng trng thnh t mo tinh n ng phng tinh v niu o. N bt u t ui mo tinh v i qua ng bn trong thng tinh. Sau khi i ngon ngoo trong bng, n chy ra sau bng quang. T n, n hp vi ng dn ca ti tinh to ra ng phng tinh. Cc ng dn tinh bao gm cc on nm trong tinh hon (ng thng, li tinh hon (li Haller), ng ra) v cc on ngoi tinh hon (ng mo tinh, ng tinh, ng phng tinh). 2.1. Cu to. 2.1.1. ng thng: Cc ng thng (tubulirecti) nm hng v th Highmore, mi ng di 1 m, hnh thnh t mt vi ng sinh tinh. Thnh ng l mt biu m n, vung hay tr, khng c tnh ch tit. Trn ng thng cc t bo biu m cao thp khng ng u, nn lng ng trong thng trn u, lng ng nh nhn nheo, ti on thng vi ng mo tinh ng knh khong 15-30 m. Lng ng pha ng sinh tinh th rng, cn pha li tinh hon th hp dn. Mt t do ca biu m cha nhiu vi nhung mao v a s t bo c mt lng duy nht. Lng ny chuyn ng gy ra s chuyn dch cht dch trong lng ng. 2.1.2. Li tinh hon: Li tinh hon (rete testis) nm trong th Highmore, l mt li cc ng ni vi nhau, thnh ca chng l mt biu m vung n c mng y.

Page 8

2.1.3. ng ra: ngi c khong 10-20 ng ra ni gia li tinh hon vi ng mo tinh. - Nhng t bo biu m khng c lng chuyn (non-ciliated cuboidal): di knh hin vi in t thy c cc ht lysosom, mt ngn t bo c cc ch li lm do hin tng ni nhp bo gy ra, hnh tr n, chng ti hp thu mt phn cht dch do ng sinh tinh ch tit ra. - Bn cnh cc t bo biu m vung c mt s t bo hnh tr c lng chuyn (ciliated columnar epithelium): Hnh tr cao, b mt t do c lng chuyn c tc dng y tinh trng v pha ng mo tinh. Bo tng c nhiu bo quan nh th Golgi pht trin, ty th phong ph, li ni cht c ht v trn. - T bo y: nh nm ri rc xen gia t bo c lng v khng lng, bo tng cha t bo quan. c xem l loi t bo to ra hai loi t bo trn. Pha ngoi mng y c nhng si c trn xp hng vng gp phn lm cho tinh trng chuyn dch v pha sau. 2.1.4. ng mo tinh: ng mo tinh l mt ng cong queo nm cun trong mo tinh di khong 5-7m, ng knh t 450 m tng dn n 600 m ch tip ni vi ng tinh.

ng mo tinh: 1. Tinh trng trong lng ng; 2. Biu m tr n (c lng khng chuyn); 3. M lin kt a). Biu m ca ng mo tinh: l biu m tr gi tng, c 3 loi t bo l; t bo chnh, t bo sng, t bo y. - T bo chnh (Stereocilia): c nhim v quan trng l hp th tinh dch sau khi tinh dch ri khi tinh hon. T bo chnh ch tit glycerophosphocholin v glycoprotein. Glycerophosphocholin c tc dng c ch hot ha tinh trng. - T bo y (basal cell): nh, hnh cu hay hnh thp. Bo tng bt mu km, bo quan t, l loi t bo t bit ha, c kh nng sinh sn to t bo tr mi. - T bo sng mu: chen gia t bo chnh. Tt c cc t bo ny ng trn mt mng y, bn ngoi l tng c trn c tnh co rt. Biu m ca ng mo tinh cng tham gia vo qu trnh bt gi v tiu ha cc th d tha thi ra trong ng sinh tinh. b) Tng c; nm bn ngoi biu m, to thnh mt lp t bo, t bo c cu trc in hnh ca si c trn, to ra mt lp lin tc bao quanh lng ng. S phn bos thn kinh khc nhau nn tnh co dn tng on ng khc nhau. Chng c tc dng co dn theo kiu nhu ng y tinh trng chuyn dch tip. M kin kt bao quanh ng mo tinh c nhiu mch mu v thn kinh. 2.1.5. ng tinh: ng tinh nm trong thng tinh, di khong 40cm, ng knh 2mm, on u ngn v hi quanh co, on su di, tng i thng. Nm trong thng tinh, ng tinh i qua ng bn v h chu ri un cong v pha y bang quang. on cui ca ng tinh phnh ra lm thnh mt ti gi l bng ca ng tinh, ri hp vi ng bi xut ca i tinh hnh thnh ng phng tinh. Cu to m hc ca ng tinh gm 3 tng m: - Tng nim mc: biu m ph l biu m gi tng c lng chuyn (pseudostratified epithelium with stereocilia), lp m di biu m l m lin kt cha nhiu si chun. Tng nim mc to thnh mt s np gp dc.

Page 9

- Tng di nim mc to thnh mt lp c lin kt mng. - Tng c (smooth muscle) c 3 lp: 2 lp c dc trong v ngoi (longitudinal), gia c lp c trn vng (circular). Cc lp c c tnh cht co bp to nhu ng y tinh dch. Bng ca ng tinh c lp c dy, to nhiu np gp. 2.1.6. ng phng tinh: l mt ng ngn khong 2cm, ng phng tinh i xuyn qua tuyn tin lit. Thnh ca ng phng tinh c cu to nh bong ca ti tinh, nhng on trong tuyn tin lit th khng c c v biu m khng c lng gi. Cu to c cc c im khc vi ng tinh l: - Np gp nim mc thp. - Biu m ph l biu m vung n, tr n hay tr gi tng v khng c lng. - T bo ch tit km. - Trong lp m c tnh mch ln to thnh xoang mu. - on nm trong tuyn tin lit, ng phng tinh khng c tng c. 2.2 M sinh l hc. 2.2.1. Vai tr ch tit cc t bo trong biu m: Cc t bo biu m ng mo tinh c vai tr gip tinh trng trng thnh. 2.2.2. S vn chuyn tinh trng trong cc ng dn tinh; nh cht dch ca tinh hon do t bo Sertoli tit vo lng ng sinh tinh, sau c vn chuyn xui dng ti tn mo tinh. Nh s co bp ca tng c ng mo tinh v ng tinh. S co bp c on ca ng mo tinh phn u v thn khng ph thuc vo kch thch thn kinh giao cm. phn ui mo tinh, tuy rng c 3 tng c kh dy, nhng s co bp khng xy ra thng xuyn v phn ny l ni tch ly tinh trng. S co bp phn ny i hi c s kch thch ca dy thn kinh giao cm, nh vy mi dn n phn x phng tinh. 3. Cc tuyn ph thuc ng dn tinh. Bao gm ti tinh, tuyn tin lit, tuyn hnh niu o (tuyn Cowper) v tuyn niu o (tuyn Littre). 3.1. Cu to: 3.1.1. Ti tinh: C hai ti tinh hai bn bng quang, mi ti di 5cm, nm sau c bang quang, chen vo gia ng phng tinh pha trn v tuyn tin lit pha di. u di ca ti thon li hnh thnh mt ng ngn, hp , vo ng bng tinh. Ti tinh rt khc khuu, rng ho khng u, khng phi l ni d tr tinh trng. Ti tinh c nhim v tit dch thm vo tinh dch. Cc cht ca ti tinh rt cn thit cho s nui dng tinh trng. Thnh ti tinh co trong khi xut tinh v tit dch vo trong ng phng tinh, y tinh trng ra ngoi niu o. Mi ti tinh gm 1 hay nhiu ng cun xon l xo.Thnh ng t trong ra ngoi gm 3 tng m l tng nim mc, tng c, tng v ngoi. a). Tng nim mc: li ln to thnh nhng np gp mng. Biu m ph nim mc l biu m tr gi tng khng c lng. C 3 loi t bo biu m: t bo y, t bo vung v t bo tr c tnh ch ch tit. Cc t bo ch tit c hnh khi vung hay hnh tr, mt t do c cc vi nhung mao ngn v tha. Bo tng t bo tit cha ty th ln, li ni cht ht rt pht trin, nhiu ht tit. Cc t bo y nh nm xen vo gia chn cc t bo ch tit, c t bo quan trong bo tng. Lp m cu to bi m lin kt cha nhiu si chun, c nhiu lp i ln to thnh cc nh chn b v mch mu c vy quanh bi mt lp c trn xp theo nhiu hng. Ti tinh tit ra mt cht dch mu hi vng, nht giu frustose, citrate, inositol, prostaglandin v mt s protein. Chiu cao v mc hot ng ch tit ca t bo biu m ti tinh ph thuc vo testosterone. Thiu testosterone biu m ti tinh thoi ha, Cc np gp nim mc c th to nhiu nhnh ni, lm cho lng ti tinh c dng li. - ngi: 70% tinh dch phng ra c ngun gc t ti tinh. b). Tng c: gm 2 lp c trn: Lp trong hng vng; lp ngoi hng dc.

Page 10

c). Tng v ngoi cu to bi m lin kt chun, cha mch, thn kinh. Thnh ti tinh c th thy m ri thn kinh giao cm, mt s hch thn kinh nh. 3.1.2. Tuyn tin lit (prostate):
Vng ngoi vi

Vng chuyn tip

Vng trung tm

Cu to tuyn tin lit (t McGraw- Hill) Nm di bang quang c bc ngoi bi v x l m lin kt cha nhiu si c trn. T v x, m lin kt tin vo trong tuyn, hnh thnh nn lin kt, ngoi ra c cc vch lin kt i vo trung tm, chia tuyn tin lit thnh cc thy, mi thy tng ng vi mt tuyn nh. Tuyn tin lit l mt tp hp khong 30-50 tuyn ng ti phn nhnh m ng bi xut ca chng vo niu o tin lit. Trong nn lin kt, ng ny chia thnh nhiu nhnh nh v c ch phnh ra. Chiu di v mc phn nhnh khc nhau, hnh thnh 3 lp ng tm quay quanh niu o, hnh thnh 3 lp nhu m tuyn. 1). Lp trong cng nm st niu o, hnh thnh tuyn tng nim mc, l cc tuyn nh, t nhnh; 2). Lp gia gm cc tuyn di nim mc c ng tit ln hn, di hon, nhiu nhnh hn; 3). Lp ngoi cng gm cc tuyn di nim mc, c gi l tuyn chnh. ngi cao tui, cc tuyn tng nim mc v di nim mc pht trin mnh to ra cc khi chn p c bng quang v lm cho niu o hp li gi l tng sn tin lit kiu hn, gy ra b tiu tin.ng bi xut chia nhiu nhnh rt di. Cc tuyn ny u nm xung quanh niu o mt cch cn xng v u vo niu o. Trong t bo biu m li ni bo ht, b Golgi kh pht trin, ht ch tit Lysosom u phong ph. a). Biu m ph nim mc: gm 2 loi t bo l t bo ch tit v t bo y. T bo ch tit hnh tr hay det. Bo tng cha li ni cht phong ph, th golgi pht trin, nhiu lysosom, mt t do c nhiu vi nhung mao. T bo y nh, nm xen vo gia chn cc t bo ch tit. b). Lp m nm di biu m l m lin kt, cu ta bi cc t bo si, si keo v cc si c trn. Lp m c phn li to thnh cc nh chn b. Tuyn tin lit bi tit dch trng, c vi pH 6,5. Cht tit ca n c thnh phn nh: protein (nh fibrinolysin), lipit, hexozo, axit xitric v spermin, km, Na, K, Ca.Khi b oxy ha bi diamin oxydase ca tinh dch th spermin s lm cho tinh dch c mi c bit. Trong trng hp b carcinoma tuyn tin lit th hot tnh phosphatase acid trong mu bnh nhn s tng cao. Xc inh hot tnh ca loi emzym ny c vai tr quan trng trong chn on xem xt kt qu iu tr loi ny. Ngoi ra cn c hoocmon prostaglinda c tc dng lm tng s co bp c trn ng sinh dc ca ci v lm tng tc di chuyn ca tinh trng. Trong lng cc ng ti tin lit c nhng th hnh cu ng knh 0.2-2mm vi bn cht ha hc l glycoprotein. l nhng th tuyn tin lit (kt th Robin-prostatic concretion), c to thnh nhng lp dng keo v ng tm. Cc th ny thng nhim vi v l ngun gc ca si tin lit, m s lng ngy cng tng theo tui.

Niu o tin lit

Page 11

-Sau 40 tui, cc tuyn nim mc v di nim mc n to lm cho niu o b tc nghn tng phn. Carcinoma tin lit l loi u thng gp n ng cao tui, thng xut pht t cc tuyn tin lit chnh. Hot ng ch tit ca tuyn tin lit ph thuc vo dihydrotestosteron. 3.1.3. Tuyn hnh niu o: cn gi l tuyn Cooper, c kch thc 3x5mm, l nhng tuyn ng ti, nm gn di niu o mng. C 2 tuyn hnh niu o nm sau hnh niu o, kiu tuyn ng ti. Mi tuyn c ng knh khong 1cm, m vo on gn niu o dng vt, c vch lin kt l cc si to keo, si chun v cc b si c trn v c vn. Mi tuyn chia nhnh cong queo, u kn phnh to thnh cc nang tuyn trong c tiu thy. Cc ng chia nhnh hp li thnh mt ng ln hn, phnh to c gi l bng. a). Cc ng bi xut ln cu to bi biu m tr gi tng, bao ngoi v m lin kt cha nhiu si c trn, khng c t bo tit nhy. b). on bng v cc ng bi xut nh cu to bi biu m tr hay vung n, mt ngn t bo c cc vi nhung mao ngn, mt bn gn y c cc ch li lm. Trong biu m c t bo tit nhy. c). Cc nang tuyn: T bo biu m nang tuyn l cc t bo khi vung, nhn nm st cc y, bo tng cha th Golgi phong ph, nhiu git m. 3.1.4. Tuyn niu o: Dc theo niu o dng vt, nim mc niu o c cc ch li lm vo th xp. hnh thnh cc khong trng c gi l cc khong trng Morgani, m vo cc khong trng ny l cc tuyn ngoi tit kiu ti, tit nhy, c gi l tuyn niu o hay tuyn Littre. Biu m tuyn cu to ging nh biu m ph niu o dng vt, c cc m t bo sng. Ngi cao tui, trong cc khong trng Morgani c th c cc th tng t nh kt th tin lit. 3.2 M sinh k hc 3.2.1. Tuyn niu o v tuyn hnh niu o: Cht tit ca tuyn niu o v tuyn hnh niu o c tc dng nh du nhn bi trn. 3.2.2. Tuyn tin lit: Sn xut ra dch tin lit, c bi xut vo niu o tin lit khi phng tinh. Cc b si c trn co rt c tc dng tng cc cht dch tin lit t tuyn vo niu o tin lit. Dcj tin lit l mt cht lng trng, c tnh axit, nhiu acid amin, enzyme, c tc dng kch thch s vn ng ca tinh trng. S sn xut ra dch tin lit c kim sot bi testosterone ca t bo k tinh hon tit ra. 3.2.3. Ti tinh: Cht tit ti tinh c tit vo niu o tin lit, l mt cht dch trong sut, nht, i khi c mu vng, cha nhiu mui khong, vitamin A, C, protein. Lipit, v nhiu fructozo to nng lng cn thit cho tinh trng vn ng. 4. Dng vt. L c quan giao phi, bc ngoi bi da bn trong l m x xhn nhiu mch mu. Nhng c quan ca dng vt gm 2 th hang (ca dng vt o), mt th xp (gi l th hang ca dng vt). TM dc su TM dc trn

Page 12

M lng

M lng Mng trng

M su Th hang dng vt Th qun Th hang niu o

M cng Lt ct ngang dng vt (t Mcgraw- Hill) 4.1. cu to i cng: 4.1.1. Th xp: l khi hnh tr di 12-16cm cha niu o trc, c 2 ch phnh, mt u trc c gi l quy u, mt u sau c gi l hnh niu o. Mng trng ca th xp mng (0.2mm) c nhiu nhnh hng v lp m ca niu o trc v ngn cch cc hc mu trong th xp. Phn ln biu m niu o trc l biu m tr gi tng, dc theo niu o dng vt c nhng tuyn nhy, l tuyn Littre. 4.1.2. Th hang: Th hang dng vt c cu to nh 2 khi hnh tr di 15-20cm p st vo nhau bi mt l m lin kt gi l dy chng trc th hang. Bc quanh 2 th hang l mng trng (tunica albuginea) c dy ln hn mng trng th xp (dy 2-3mm khi dng vt mm v 0.5 mm khi dng vt cng).. c cu to t 2 lp si keo v si chun chc chn. Nh vy th hang v th xp c cu to bi mt m c bit gi l m cng, ca th hang l m lin kt-c, trong c nhiu hc mu (vascular sinuses), ng mch hnh l xo mu vo cc hc mu, tnh mch dn mu t cc hc mu i vo h tun hon chung. 4.2. S cng v xp dng vt. 4.2.1. S cng C ch cng cng ca dng vt Lc bnh thng, dng vt mm v th hang, cc hc mu c hnh ch V, H, X, Y. Khi dng vt b kch thch bi tc nhn c hc (s, nn, ng chm ti ch), hoc bi cc yu t tm l (ngh, nghe, nhn) cho d c tc ng trc tip hay khng trn dng vt th kch thch ny s pht ra mt tn hiu trn no b. T , tn hiu ny c chuyn n trung tm, gy cng ty sng v lm cho n hot ng. Sau , tn hiu s gi tip n m cng nm trong hai th hang qua s dn truyn ca cc si thn kinh th hang dn n si c trn ca cc tiu ng mch co li, ko cc vng chun gin ra, lm cho mu t cc tiu ng mch trn vo cc hc mu, do vy dng vt to, di ra v cng. Bnh thng, dng vt cha cng cng s c chiu di khong 5,5 n 9cm. Khi cng cng, kch thc trung bnh ca dng vt khong 9 n 15cm. Tuy nhin, c mt s ngi kch thc dng vt nh hn hoc ln hn mt cht th cng l bnh thng, hon ton khng nh hng n kh nng sinh hot tnh dc cng nh kh nng c con. Trong khi dng vt cng, li thot ca nc tiu b ng li v mt cht dch c tit ra

Page 13

t 2 tuyn nh, c bit (tuyn hnh - niu o) c xi vo niu o dn sch du vt nc tiu cn ng li trc khi phng tinh. 4.2.2. C ch xu ca dng vt Khi khoi cm ln ti cc im th c hin tng phng tinh do cc c ni hang v cc c thnh hang co tht nhp nhng. Sau khi phng tinh, cc b c gin ra, mu thot i bng ng tnh mch, dng vt mm tr li. Hin tng ny l do hot ng co tht ca h thn kinh giao cm, h ny c kch thch sau khi con ngi t c cc khoi v xut tinh. Mt nghin cu BV. Bnh Dn nghin cu trn cc i tng l nhng bnh nhn nam tui t 18 - 50 n khm ngoi chn ti n v Nam khoa, t 7/2004 n 11/2005. Kt qu nghin cu ny ghi nhn, chiu di dng vt khi xu l 5,2 - 8cm, chiu di dng vt khi cng l 9,5 - 12,9cm, chu vi dng vt khi xu l 9,9 - 8,3cm, chu vi dng vt khi cng l 7 - 10, 6cm. Qua cng trnh ny, c th tm kt lun chiu di dng vt nam gii trng thnh Vit Nam khi xu l 6,6cm v khi cng l 11,2cm. Mt nghin cu khc cho thy chu , ngi Hn Quc, c kch c cu nh cha ti 10cm;

KT LUN
Qua mt vi thng tin tm hiu c th ta c th thy c cu to c quan sinh dc n rt chi tit v cng rt phc tp, n khng n gin nh bn ngoi m ta vn thng ngh. H sinh dc bao gm c quan sinh dc c v c quan sinh dc ci. V ti ny ch tm hiu v cu to v chc nng sinh l m hc ca h sinh dc nam. H sinh dc nam bao gm: 2 tinh hon (testicle) sn xut tinh trng v hormone sinh dc nam. Nhng ng dn tinh v cc tuyn ph thuc ch tit cht dch dn tinh trng. Dng vt l m x chun nhiu mch mu c chc nng nh mt c quan giao hp a tinh trng vo ng sinh dc n. C quan sinh dc nam c nhim v: Sn xut, nui dng v tch tr tinh trng. Chuyn tinh dch v tinh trng vo c quan sinh dc n. Sn xut hoormon sinh dc nam (androgen). Hai nhim v u tin quan trng v ch c ngi trng thnh Tinh hon, mo tinh v ng mo tinh hon trong bu, bc trong ti da km lp trung m lin tc vi khoang mng bng ti ng bn. Qua tm hiu v cu to c quan sinh dc nam th ta c th thy c tuy n l nhng ci trong cuc sng ai cng bit nhng thc s li khng ai bit g c th v n c. V nhng tm hiu ny tuy l mt phn nh nhng hi vng n c th gp c phn no trong s hiu bit ca mi ngi v nhng cu to c bit m khng my ai hiu r. Bi nhng g m ta bit c ch l ht ct gia sa mc mnh mng trong cuc sng ny m thi.

Page 14

TI LIU THAM KHO

1. Atlas of Human Anatomy 3.0 - Frank H. Netter, MD. 2. Gii phu Ngi, 2006 - B mn Gii phu, trng i hc Y H Ni - Nh xut bn Y hc. 3. Gio trnh m hc, 2011- l Trng Sn, i hoc Hu

4. http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_sinh_d%E1%BB%A5c_nam 5. http://www.ykhoanet.com/tinhduc_gioitinh/sachtinhduc/d3d.htm 6. M hc i cng, 2009, 2009-PGS.TS.BS Nguyn Tr Dng- nh xut bn khoa hc v k

thut 7. M hc, 2008- H Th H, Trng i hc y- i hc Hu 8. M hc ni tit v sinh dc, 2009-PGS.TS.BS Nguyn Tr Dng- nh xut bn khoa hc v k thut 9. Thc tp m hc, 2009- PGS.TS.BS Nguyn Tr Dng v PGS.TS.BS- Nh xut bn khoa hc v k thut 10. T in Y hc, 2006 - BS. Phm Ngc Tr - Nh xut bn Y hc

Page 15