Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng

Bi ging Sng c hc

NG DNG CA GIAO THOA SNG C HC

(TI LIU BI GING)

Gio vin: NG VIT HNG

NG DNG 1. TM S IM DAO NG VI BIN CC I

Hai ngun dao ng cng pha

Gi s M l mt im dao ng vi bin cc i trn AB, do hai ngun dao ng cng pha nn c d2 d1 = k.
Mt khc li c d2 + d1 = AB
d 2 d1 = k
AB k
T ta c h phng trnh
, (*)

d2 =
+
2
2
d 2 + d1 = AB
AB k
AB
AB
+
AB

k
2
2

S cc gi tr k nguyn tha mn h thc trn chnh l s im dao ng vi bin cc i cn tm. Vi nhng gi

tr k tm c th h thc (*) cho php xc nh v tr cc im M trn AB.
Do M nm trn on AB nn c 0 d 2 AB 0

Hai ngun dao ng ngc pha

Gi s M l mt im dao ng vi bin cc i trn AB, do hai ngun ngc pha nn ta c
d2 d1 = (2k + 1)/2. Mt khc li c d2 + d1 = AB.

AB

d d1 = ( 2k + 1)
T ta c h phng trnh 2
d2 =
+ ( 2k + 1) , (**)
2
2
4
d 2 + d1 = AB
AB (2k + 1)
AB 1
AB 1
+
AB
k

2
4

2
S cc gi tr k nguyn tha mn h thc trn chnh l s im dao ng vi bin cc i cn tm. Vi nhng gi
tr k tm c th h thc (**) cho php xc nh v tr cc im M trn AB.
Do M nm trn on AB nn c 0 d 2 AB 0

Hai ngun dao ng vung pha

Gi s M l mt im dao ng vi bin cc i trn AB, do hai ngun dao ng vung pha pha nn ta c
d2 d1 = (4k 1)/4. Mt khc li c d2 + d1 = AB.

AB

d d1 = ( 4k 1)
T ta c h phng trnh 2
d2 =
+ ( 4k 1) , (***)
4
2
8
d 2 + d1 = AB
AB (4k 1)
AB 1
AB 1
+
AB
+ k
+
2
8

4
S cc gi tr k nguyn tha mn h thc trn chnh l s im dao ng vi bin cc i cn tm. Vi nhng gi
tr k tm c th h thc (***) cho php xc nh v tr cc im M trn AB.
Nhn xt:

T h thc (*) ta tnh c khong cch gia hai vn giao thoa cc i gn nhau nht (cng chnh l v tr ca hai
AB ( k + 1) AB k
im M gn nhau nht dao ng vi bin cc i) l d = d 2 (k + 1) d 2 (k ) =
+
+ =

2 2
2 2
2
Tng t, khong cch gia hai vn cc tiu gn nhau nht cng l /2. Khong cch gia mt vn cc i v mt
vn cc tiu gn nhau nht l /4. T chng ta c th tm nhanh c s cc i trn on AB.

Khi hai ngun dao ng cng pha th trung trc ca AB l ng cc i, hai ngun dao ng ngc pha th trung
trc ca AB l ng dao ng cc tiu. Cn hai ngun vung pha th khng xc nh c.
Do M nm trn on AB nn c 0 d 2 AB 0

V d 1. Thc hin giao thoa trn mt cht lng vi hai ngun S1 v S2 ging nhau cch nhau 13 cm. Phng
trnh dao ng ti A v B l uA = uB = 2cos(40t) cm. Tc truyn sng trn mt cht lng l v = 0,8 m/s. Bin
sng khng i. S im dao ng vi bin cc i trn on S1S2 l
A. 7
B. 12
C. 10
D. 5
Hng dn gii:
Ta c = v/f = 80/20 = 4 cm.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -

Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng

Bi ging Sng c hc

Do hai ngun cng pha nn s im dao ng vi bin cc i tha mn

AB
AB
13
13
k
k

4
4

k = 0; 1; 2; 3.
Vy trn AB c 7 im dao ng vi bin cc i chn A.
Nhn xt: Ngoi cch trn chng ta c th lm cch khc nhanh hn nh sau.
Do A, B dao ng cng pha nn trung trc ca AB l mt ng cc i, gia hai cc i lin tip cch nhau 2 cm,
(na bc sng) nn xt v mt pha ca ng trung trc AB (c khong cch l 6,5 cm) c 3 cc i.
Vy trn AB c 3.2 + 1 = 7 cc i.

V d 2. Ti hai im O1, O2 cch nhau 48 cm trn mt cht lng c hai ngun pht sng dao ng theo phng
thng ng vi phng trnh u1 = 5sin(100t) mm v u2 = 5sin(100t + ) mm. Tc truyn sng trn mt
cht lng l 2 m/s. Coi bin sng khng i trong qu trnh truyn sng. Trn on O1O2 c s cc i giao
thoa l
A. 24
B. 23
C. 25
D. 26
Hng dn gii:
Do hai ngun dao ng ngc pha nn trung trc ca O1O2 khng phi l ng dao ng vi bin cc i
s cc i s bng nhau hai bn ng trung trc.
T phng trnh dao ng ta tnh c bc sng = v/f = 4 cm mi cc i cch nhau /2 = 2 cm.
M O2O2 = 48 cm s cc i l 48/2 = 24 ng.
NG DNG 2. TM S IM DAO NG VI BIN CC I

Hai ngun dao ng cng pha

Gi s M l mt im dao ng vi bin cc tiu trn AB, do hai ngun dao ng cng pha nn
d2 d1 = (2k + 1)/2. Mt khc li c d2 + d1 = AB

AB

d 2 d1 = ( 2k + 1)
T ta c h phng trnh
d2 =
+ ( 2k + 1)
2
2
4
d 2 + d1 = AB
Do M nm trn on AB nn c 0 d 2 AB 0

AB (2k + 1)
AB 1
AB 1
+
AB
k

2
4

Hai ngun dao ng ngc pha

Gi s M l mt im dao ng vi bin cc tiu trn AB, do hai ngun dao ng ngc pha nn c
d2 d1 = k. Mt khc li c d2 + d1 = AB
d 2 d1 = k
AB k
T ta c h phng trnh

d2 =
+
2
2
d 2 + d1 = AB

Do M nm trn on AB nn c 0 d 2 AB 0

AB k
AB
AB
+
AB
k
2
2

Hai ngun dao ng vung pha

Gi s M l mt im dao ng vi bin cc tiu trn AB, do hai ngun dao ng vung pha pha nn ta c
d2 d1 = (4k + 1)/4. Mt khc li c d2 + d1 = AB.

AB

d 2 d1 = ( 4k + 1)
d2 =
+ ( 4k + 1)
T ta c h phng trnh
4
2
4
d 2 + d1 = AB
AB (4k + 1)
AB 1
AB 1
Do M nm trn on AB nn c 0 d 2 AB 0
+
AB
k

2
8
4
4
V d 1. Trong giao thoa sng nc, hai ngun kt hp A, B cch nhau 10 cm dao ng vi phng trnh ln
lt l uA = 2cos(50t)cm, uB = 2cos(50t + )cm. Tc truyn sng l v = 0,5 m/s.
a) Vit phng trnh dao ng tng hp ti im M cch cc ngun A, B ln lt d1, d2
b) Tm s im dao ng vi bin cc i trn on AB.
c) Tm s im dao ng vi bin cc tiu trn AB.
Hng dn gii:

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 2 -

Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng

Bi ging Sng c hc

2d1

u AM = 2cos 50t

a) Phng trnh sng ti M do sng t cc ngun A, B truyn n l:

u = A cos 50t + 2d 2

BM

Phng trnh dao ng tng hp ti M l uM = uAM + uBM =

2d1
2d 2
(d 2 + d1 )

(d 2 d1 )

= A cos 50t
cos 50t
+ cm.
+ A cos 50t +
= 4cos

(d 2 + d1 )
(d 2 d1 )

Vy phng trnh dao ng tng hp ti M l u M = 4cos

cos 50
+ cm.

(d 2 d1 )
b) T cu a, ta tm c bin dao ng tng hp ti M l A M = 4cos
.

(d 2 d1 )

(d 2 d1 )
Bin dao ng tng hp cc i khi cos
= 1
= k d 2 d1 = ( 2k + 1)

2
2

AB
d d1 = ( 2k + 1)
Mt khc, M li thuc on AB nn c d2 + d1 = AB, t ta c 2
+ ( 2k + 1)
2 d2 =
2
4
d 2 + d1 = AB

Do M nm trn on AB nn c 0 d 2 AB 0

AB (2k + 1)
AB 1
AB 1
+
AB
k

2
4
2
2

v 50
=
= 2cm ta c 5,5 k 4,5 k = {0, 1; 2; 3; 4; 5}.
f 25
Vy c 10 im dao ng vi bin cc i trn AB.
Nhn xt:
Cch gii trn l p dng cho bi ton gii bng t lun, cn vi hnh thc thi trc nghim ta c th gii nhanh nh
sau:
Do hai ngun A, B ngc pha nn trung trc ca AB khng phi l ng dao ng cc i, theo tnh i xng ta
c s cc i trn AB lun phi l s chn.
T gii thit ta tnh c = v/f = 2 cm /2 = 1 cm.
Khong cch gia mt ng cc i v cc tiu lin tip l /4, tc l 0,5 cm nn ta ng cc i u tin xt
v mt pha cch ng trung trc 0,5 cm.
Vy mt pha ng trung trc c 5 ng dao ng vi bin cc i (ng vi cc gi tr 0,5 cm; 1,5 cm; 2,5 cm;
3,5 cm; 4,5 cm) trn AB c 10 im dao ng vi bin cc i.
d d1 = k
AB k
c) Tng t cu b, ta gii h tm iu kin cc tiu khi hai ngun ngc pha 2
d2 =
+ .
2
2
d 2 + d1 = AB
Thay s AB = 10 cm, =

AB k
AB
AB
+
AB
k
5 k 5
2
2

Vy c 11 im dao ng vi bin cc tiu trn on AB.

Do M nm trn on AB nn c 0 d 2 AB 0

V d 2. Dng mt m thoa c tn s rung 100 Hz, ngi ta to ra ti hai im A, B trn mt nc hai ngun
sng cng bin , cng pha. Khong cch AB = 2 cm, tc truyn pha ca dao ng l 20 cm/s. S im dao
ng vi bin cc tiu trn on AB l
A. 19
B. 20
C. 21
D. 22
Hng dn gii:
T gi thit ta c = v/f = 0,2 cm.
AB 1
AB 1
S im dao ng vi bin cc triu trn on AB tha mn
k
11,5 k 9,5

2
C 20 gi tr k nguyn tha mn, vy c 20 im dao ng vi bin cc tiu trn AB chn phng n B.
Nhn xt:
Do hai ngun dao ng cng pha nn s im dao ng vi bin cc tiu l s chn, vy ta loi tr c hai
phng n A v C.
Ta c /2 = 0,1 cm nn cc cc i cch nhau 0,1 cm. Xt mt pha trung trc ca AB c di 1 cm, cc i u
tin cch trung trc 0,05 cm, m mi cc i cch nhau 0,1 cm nn mt pha ny c 10 cc i (chy t 0,05
0,95).
Vy trn c on AB c 20 im dao ng vi bin cc tiu.
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 3 -

Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng

Bi ging Sng c hc

V d 3: Trong mt th nghim v giao thoa sng trn mt nc, hai ngun kt hp A, B dao ng vi tn s
f = 15Hz v cng pha. Ti mt im M cch A, B nhng khong d1 = 16 cm, d2 = 20 cm sng c bin cc tiu.
Gia M v ng trung trc ca AB c hai dy cc i. Tc truyn sng trn mt nc l bao nhiu?
Hng dn gii:
Hai ngun dao ng cng pha nn iu kin M dao ng vi bin cc tiu l
(2k + 1)
(2k + 1)
d 2 d1 =

= 20 16 = 4 cm.
2
2
Do gia M v ng trung trc ca AB c hai dy cc i khc nn ti M l ng cc tiu th 3 bn phi ng
trung trc ca AB. ng ny ng vi gi tr k = 2. Thay vo biu thc trn ta c = 8/5 = 1,6 cm.
Khi , tc truyn sng l v = .f = 1,6.15 = 24 cm/s.
V d 4: Hai ngun kt hp A, B cch nhau 50 mm dao ng vi phng trnh uA = uB = Acos(200
t) mm.
Xt v cng mt pha vi ng trung trc ca AB ta thy vn giao thoa bc k i qua im M tha mn
MA MB = 12 mm v vn giao thoa bc (k + 3) cng loi vi vn giao thoa bc k, (tc l cng l vn cc i
hoc cng l vn cc tiu) i qua im M c MA MB = 36 mm.
a) Tnh gi tr ca , v.
b) im gn nht dao ng cng pha vi hai ngun nm trn ng trung trc ca AB cch A bao nhiu?
Hng dn gii:
a) Ta xt hai trng hp:
Trng hp 1: M v M cng l cc im dao ng vi bin cc i. Do hai ngun cng pha nn ta c
MA MB = k = 12
k +3
3

= 3 k = loi.

k
2
M 'A M 'B = (k + 3) = 36
Trng hp 2: M v M cng l cc im dao ng vi bin cc tiu. Do hai ngun cng pha nn ta c
(2k + 1)

= 12
MA MB =
2(k + 3) + 1
2

= 3 k = 1.

2k + 1
M 'A M 'B = [ 2(k + 3) + 1] = 36

2
Thay k = 1 vo ta tm c = 12 mm v = .f = 12.100 = 1200 mm/s = 1,2 m/s.
b) Gi N l mt im nm trn ng trung trc ca AB nn d1 = d2
(d 2 + d1 )
2 d
Khi pha ban u ca N l o =
=
, d = d1 = d 2 .

2 d
lch pha ca N vi hai ngun l = 0 o =
.

2d
im N dao ng cng pha vi hai ngun th = k2
= k2 d = k
d min = = 12 mm.

Vy im N gn nht m dao ng cng pha vi hai ngun cch A v B mt khong l 12 mm.

V d 5: Gn vo mt m thoa rung mt cha nhn gm hai nhnh c cc mi nhn chm vo mt thong ca
mt cht lng. Cha vi tn s f = 40 Hz. Cc im m mi nhn chm vo cht lng tr thnh cc ngun pht
sng S1, S2 cng pha c dng u = acos(t) cm. Bin ca sng l a = 1 cm coi l khng i khi truyn trn mt
thong cht lng. Tc truyn pha l 2 m/s. Cho S1S2 = 12 cm.
a) Vit phng trnh dao ng tng hp ti M cch S1, S2 khong ln lt l 16,5 cm v 7 cm.
b) Tnh s gn li quan st c trn S1S2.
.
.
.
.
.
.

V d 6: Mt m thoa c tn s rung f = 100 Hz, ngi ta to ra ta hai im S1, S2 trn mt nc hai im dao
ng cng pha, S1S2 = 3 cm. Mt h gn li xut hin gm mt gn thng l trung trc ca on S1S2 v 14 gn
dng hypebol mi bn. Khong cch gia hai gn ngoi cng o c dc theo ng thng S1S2 l 2,8 cm.
a) Tnh tc truyn pha dao ng trn mt nc.
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 4 -

Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng

Bi ging Sng c hc

b) So snh trng thi dao ng ca ngun vi hai im M1, v M2 c khong cch ti hai ngun nh sau:

S1M1 = 6,5 cm; S2M2 = 3,5 cm.

S1M2 = 5 cm; S2M2 = 2,5 cm.
.
.
.
.
.
V d 7: Hai mi nhn cng dao ng vi tn s f = 100 Hz v cng phng trnh dao ng uS1 = uS2 = asin(t),
khong cch S1S2 = 8 cm, bin dao ng ca S1 v S2 l 0,4 cm.Tc truyn sng v = 3,2 m/s.
a) Tm bc sng.
.
b) Vit phng trnh dao ng ti im M cch 2 ngun ln lt l d1, d2 (M nm trn mt nc v coi bin
sng gim khng ng k).
.
.
.
c) Xc nh v tr cc im dao ng vi bin cc i v cc im khng dao ng.
.
.
.
d) Vit phng trnh dao ng ti im M c d1 = 6 cm, d2= 10 cm.
.
.
e) Xc nh s im dao dng vi bin cc i (s gn li) trn on S1S2 v v tr ca cc im .
.
.
f) Tnh khong cch gia 2 gn li lin tip trn on S1S2.
.
.
g) Gi x l khong cch t im N trn ng trung trc ca S1S2 n trung im I ca S1S2. Tm x N dao
ng cng pha vi dao ng ti 2 ngun.
.
.
.
h) Nu khong cch ca S1S2 gim i ch cn 8 mm th ta s quan st c bao nhiu gn li trong vng gia
S1, S2
.
.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Gio vin

: ng Vit Hng

Ngun

Tng i t vn: 1900 58-58-12

Hocmai.vn

- Trang | 5 -