BAI TAP Logic Toan

C¬ së l«gic cña m«n to¸n
TiÓu häc
c¬ së l«gic cña m«n to¸n tiÓu häc
MÖnh ®Ò liªn hîp vµ çc ®Þnh lý to¸n häc
Bµi1. ThiÕt lËp çc mÖnh ®Ò liªn hîp

a.
- ThuËn: NÕu a  6 th× a  2 vµ a  3 (®)
- §¶o: NÕu a  2 vµ a  3 th× a  6 (®)
- Ph¶n: NÕu a kh«ng chia hÕt 6 th× a kh«ng chia hÕt cho 2 vµ 3
(®)
- Ph¶n §¶o: NÕu a kh«ng chia hÕt cho 2 vµ 3th× a kh«ng chia
hÕt cho 6 (®)
b.
- NÕu a cã tËn cïng b»ng 0 ho®c 5 th× a  5 (®)
- NÕu a  5 th× a cã tËn cïng b»ng 0 ho®c 5 (®)
- NÕu a kh«ng cã tËn cïng b»ng 0 ho®c 5 th× a kh«ng chia hÕt
cho 5 (®)
- NÕu a kh«ng chia hÕt cho 5 th× a kh«ng cã tËn cïng lµ 0 ho®c
5 (®)
c.
- NÕu a cã tËn cïng b»ng 2 th× a  2 (®)
- NÕu a  2 th× a cã tËn cïng lµ 2 (s)
- NÕu a kh«ng chia hÕt cho 2 th× a kh«ng cã tËn cïng lµ 2
(®)
- NÕu a kh«ng cã tËn cïng b»ng 2 th× a kh«ng chia hÕt cho 2
(s)
Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

TiÓu häc
Bµi 2. H·y x©y dùng 1 vÝ dô vÒ mÖnh ®Ò kÐo theo

a. Trong sË häc:
- NÕu a  6 th× a  3 (®)
- NÕu a  3 th× a  6 (s)
- NÕu a kh«ng chia hÕt cho 6 th× a kh«ng chia hÕt cho 3
(s)
- NÕu a kh«ng chia hÕt cho 3 th× a kh«ng chia hÕt cho 6
(®)
b. Trong h×nh häc:
- NÕu tø gi¸c ABCD lµ h×nh ch÷ nhËt th× AC = BD
(®)
- NÕu tø gi¸c ABCD cã AC= BD th× nã lµ h×nh ch÷ nhËt
(®)
- NÕu tø gi¸c ABCD kh«ng lµ h×nh ch÷ nhËt th× AC ≠ BD
(®)
- NÕu tø gi¸c ABCD cã AC ≠ BD th× ABCD kh«ng lµ h×nh ch÷
nhËt (®)
c. Trong to¸n cao cÊp
- NÕu (X, *) lµ vÞ nhãm th× (X, *) lµ nöa nhãm
(®)
- NÕu (X, *) lµ nöa nhãm th× (X, *) lµ vÞ nhãm
(s)
- NÕu (X, *) kh«ng lµ vÞ nhãm th× (X, *) kh«ng lµ nöa nhãm
(s)
- NÕu (X, *) kh«ng lµ nöa nhãm th× (X, *) kh«ng lµ vÞ nhãm
(®)
2

TiÓu häc
e. Trong ®êi thêng
- NÕu häc viªn cao häc líp K16-GDTH nµo nghØ qu¸ 2 buæi m«n
nµy th× sÏ ph¶i häc l¹i
(®)
- NÕu ai ph¶i häc l¹i m«n nµy th× hä lµ ngêi nghØ qu¸ 2 buæi häc
m«n nµy (s)
- NÕu kh«ng ai trong líp cao häc K16-GDTH nghØ qu¸ 2 buæi häc
m«n nµy th× sÏ kh«ng ai ph¶i häc l¹i
(s)
- NÕu kh«ng ai trong líp cao häc K16-GDTH ph¶i häc l¹i m«n nµy
th× sÏ kh«ng ai trong líp nghØ qu¸ 2 buæi
(®)
§ÞNH Lý TO¸N HäC
Bµi 1. X©y dùng 2 vÝ dô vÒ ®Þnh lý cã ®Þnh lý ®¶o cho

mçi trêng hîp. Sau ®ã ph¸t biÓu díi d¹ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ
®ñ
a. Trong sè häc
- NÕu a cã tËn cïng lµ 0, 2, 4, 6, 8 th× a  2 (®)
- NÕu a  2 th× a cã tËn cïng lµ 0, 2, 4, 6, 8 (®)
* Ph¸t biÓu: §iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó a  2 lµ a cã tËn cïng b»ng 0,
2, 4, 6, 8.
- NÕu a cã tæng çc ch÷ sË  3 th× nã  3
- NÕu a  3 th× a cã tæng çc ch÷ sË  3 (®)
* Ph¸t biÓu: §Ó a  3, ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ lµ a cã tæng çc ch÷
sË  3

TiÓu häc
b. Trong h×nh häc
- NÕu ∆ABC lµ ∆ ®Òu th× nã cã 3 c¹nh b»ng nhau (®)
- NÕu ∆ABC cã 3 c¹nh b»ng nhau th× nã lµ ∆ ®Òu (®)
* Ph¸t biÓu: ∆ABC lµ ∆ ®Òu ⇔ nã cã 3 c¹nh b»ng nhau.
- NÕu h×nh ch÷ nhËt ABCD cã hai c¹nh liªn tiÕp b»ng nhau th×
nã lµ h×nh vu«ng(®)
- NÕu ABCD lµ h×nh vu«ng th× nã lµ h×nh ch÷ nhËt cã 2 c¹nh
liªn tiÕp b»ng nhau(®)
* Ph¸t biÓu: H×nh ch÷ nhËt ABCD cã 2 c¹nh liªn tiÕp b»ng nhau
⇔ nã lµ h×nh vu«ng
c. Trong ®¹i sè
- NÕu PT: ax2 + bx + c = 0 (a ≠ 0) cã 2 nghiÖm ph©n biÖt th× nã
cã ∆ > 0 (®)
- NÕu PT: ax2 + bx + c = 0 (a ≠ 0) cã ∆ > 0 th× nã cã 2 nghiÖm
ph©n biÖt (®)
* Ph¸t biÓu: PT ax2 + bx + c = 0 (a ≠ 0) cã 2 nghiÖm ph©n biÖt
⇔ nã cã ∆ > 0.
 ax + by + c = 0
- NÕu hÖ PT:  cã nghiÖm th× D = ab’ Ð a’b ≠ 0
 a ' x + b' y + c ' = 0
(®)
 ax + by + c = 0

- NÕu hÖ PT:  a ' x + b' y + c' = 0 cã D = ab’ Ð a’b ≠ 0 th× nã cã
nghiÖm (®)
* Ph¸t biÓu:

TiÓu häc
 ax + by + c = 0
§iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó hÖ PT:  cã nghiÖm lµ D =
 a ' x + b' y + c' = 0
ab’ Ð a’b ≠ 0
d. Trong to¸n cao cÊp

- NÕu (A, *) lµ vÞ nhãm th× (A, *) lµ nöa nhãm vµ nã cã phÇn tö
trung lËp (®)
- NÕu (A, *) lµ nöa nhãm vµ nã cã phÇn tö trung lËp th× nã lµ vÞ
nhãm (®)
* Ph¸t biÓu: (A, *) lµ vÞ nhãm, ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ lµ (A, *) lµ
nöa nhãm vµ cã phÇn tö trung lËp.
- NÕu (A, *) lµ nhãm th× (A, *) lµ vÞ nhãm vµ nã cã phÇn tö ®Ëi
xøng (®)
- NÕu (A, *) lµ vÞ nhãm vµ cã phÇn tö ®Ëi xøng th× nã lµ mét
nhãm (®)
* Ph¸t biÓu: §iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó (A, *) lµ nhãm lµ (A, *) lµ vÞ
nhãm vµ cã phÇn tö ®Ëi xøng.
Bµi 2. X©y dùng hai ®Þnh lý kh«ng cã ®Þnh lý ®¶o; lÊy

ph¶n vÝ dô minh ho¹
a.Trong sè häc
- NÕu a  9 th× a  3 (®)
- NÕu a  3 th× a  9(s)
* Ph¶n vÝ dô: a = 6 ⇒ a  3 mµ a  9
- NÕu a cã ch÷ sË tËn cïng lµ 5 th× a  5 (®)
- NÕu a  5 th× a cã ch÷ sË tËn cïng lµ 5 (s)

TiÓu häc
* Ph¶n vÝ dô: a = 20 (kh«ng cã ch÷ sË tËn cïng lµ 5) nhng a = 20
 5.
b.Trong h×nh häc

- NÕu tø gi¸c ABCD lµ h×nh vu«ng th× hai ®êng chÐo AC = BD
(®)
- NÕu tø gi¸c ABCD cã 2 ®êng chÐo AC = BD th× nã lµ h×nh
vu«ng (s)
* Ph¶n vÝ dô: tø gi¸c ABCD lµ h×nh ch÷ nhËt th× nã vÉn cã AC =
BD
- NÕu ∆ ABC lµ ∆ ®Òu th× nã cã 1 gãc = 60 0
(®)
- NÕu ∆ ABC cã 1 gãc = 600 th× nã lµ ∆ ®Òu
(s)
* Ph¶n vÝ dô: Ta hoµn toµn cã thÓ dùng ®îc ∆ sau:
¢ = 600 ; B = 300 ; C = 900
c. Trong ®¹i sè:
- NÕu hµm sË g(x) cã ®¹o hµm t¹i ®iÓm x0 th× hµm sË nµy liªn
tôc t¹i x0(®)
- NÕu hµm sË g(x) liªn tôc t¹i ®iÓm x0 th× nã cã ®¹o hµm t¹i x0
(s)
2x
* Ph¶n vÝ dô: Hµm sË g(x) = . Ta dÔ dµng thæy g(x) liªn tôc t¹i
x = 0 nhng t¹i x=0 hµm sË kh«ng cã ®¹o hµm
- NÕu a ∈ R th× a ∈Z (®)
- NÕu a ∈Z th× a ∈R
(s)

TiÓu häc
* Ph¶n vÝ dô: a = 19,8 : Ta thæy a ∈ R nhng a ∉ Z
d. Trong to¸n häc cao cÊp:

- NÕu (X, *) lµ nhãm th× (X, *) lµ nöa nhãm
(®)
- NÕu (X, *) lµ nöa nhãm th× (X, *) lµ nhãm
(s)
* Ph¶n vÝ dô: TËp sË tù nhiªn N cïng víi phÐp to¸n céng (N, +) lµ
mét nöa nhãm nhng (N, +) kh«ng ph¶i lµ nhãm v× nã kh«ng cã
phÇn tö nghÞch ®¶o.
- NÕu (X, *) lµ vÞ nhãm th× (X, *) lµ nöa nhãm
(®)
- NÕu (X, *) lµ nöa nhãm th× (X, *) lµ vÞ nhãm
(s)
* Ph¶n vÝ dô: XÐt tËp hîp N* cïng víi phÐp to¸n +
(N*, +) lµ nöa nhãm. Nhng (N*, +) kh«ng lµ vÞ nhãm v× nã
kh«ng cã phÇn tö ®¬n vÞ.
Chøng minh 29 Quy T¾c Suy LuËn vµ cho vÝ dô minh ho¹
p → q, p
1. Quy t¾c kÕt luËn: Modus ponens :
q
a. Ta lËp b¶ng ch©n lý sau:

TiÓu häc
p q p→q
1 1 1
1 0 0
0 1 1
0 0 1
Theo b¶ng ch©n lý trªn ta thæy víi tæt c¶ nh÷ng hÖ gi¸ trÞ
ch©n lý lµm cho p → q vµ p ®óng th× còng lµm cho q ®óng
(dßng gi¸ trÞ ch©n lý ®Çu tiªn). Do ®ã, ta cã quy t¾c suy luËn
p → q, p
q
b. VÝ dô minh ho¹
b.1. Trong sè häc
p→q NÕu a chia hÕt cho 6 th× a chia hÕt cho 3 ®

p a chia hÕt cho 6 ®
q a chia hÕt cho 3 ®
b.2. Trong h×nh häc
p→q NÕu tam gi¸c ABC ®Òu th× nã cã 3 c¹nh b»ng ®

nhau
p Tam gi¸c ABC ®Òu ®
q Tam gi¸c ABC cã 3 c¹nh b»ng nhau ®

TiÓu häc
b.3. Trong ®¹i sè
p→q NÕu ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) ®

2
cã ∆ ≥ 0 th× nã cã nghiÖm
p 2
ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) cã ®
∆≥0
q 2
Ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) cã ®
nghiÖm
b.4. Trong to¸n cao cÊp
p→q NÕu phÐp to¸n * trong tËp X cã tÝnh chæt kÕt hîp ®
th× (X,*) lµ nöa nhãm
p PhÐp to¸n * trong tËp hîp X cã tÝnh chæt kÕt hîp ®
q ®
(X,*) lµ nöa nhãm
Tõ nh÷ng c«ng thøc sau, thay v× viÖc kÕt luËn nh trªn, ta t«

sÉm mµu ®Ó lµm râ dßng gi¸ trÞ ch©n lý cÇn quan t©m.
p → q, q
2. Quy t¾c kÕt luËn Modó tolleas :
p
p q p q p→q
1 1 0 0 1
1 0 0 1 0
0 1 1 0 1
0 0 1 1 1

TiÓu häc
b.1. Trong sè häc
p→q NÕu a cã tËn cïng lµ 0 ho®c 5 th× a chia hÐt cho ®

5
q a kh«ng chia hÕt cho 5 ®
p a kh«ng cã tËn cïng b»ng 0 ho®c 5 ®
p→q NÕu ABCD lµ h×nh thoi th× nã cã 4 c¹nh b»ng ®

nhau
q Tø gi¸c ABCD cã 4 c¹nh b»ng nhau ®
p Tø gi¸c ABCD lµ h×nh thoi ®
p→q NÕu hÖ ph¬ng tr×nh bËc nhæt hai Èn cã nghiÖm ®

th× D = ab’- ba’ kh¸c 0
q HÖ ph¬ng tr×nh bËc nhæt cã D = ab’-ba’=0 ®
p HÖ ph¬ng tr×nh bËc nhæt ®ã v« nghiÖm ®
p→q NÕu phÐp to¸n * trªn tËp X cã tÝnh chæt kÕt hîp ®
th× (X,* ) lµ nöa nhãm
q (X,*)kh«ng lµ nöa nhãm ®
p phÐp to¸n * trªn t©pj X kh«ng cã tÝnh chæt kÕt ®
10

TiÓu häc
hîp
p ⇔ q, p
3. a. q
p q p⇔q
1 1 1
1 0 0
0 1 0
0 0 1
b.1. Trong sè häc
a chia hÕt cho 5 khi vµ chØ khi a cã tËn cïng lµ 0 ®

p⇔q
ho®c 5
q a cã tËn cïng b»ng 0 ho®c 5 ®
tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c ®Òu khi vµ chØ khi nã ®

p⇔q
cã 3 c¹nh b»ng nhau
p Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c ®Òu ®
®
q Tam gi¸c ABC cã 3 c¹nh b»ng nhau

11

TiÓu häc
2
Ph¬ng tr×nh bËc 2 ax + bx +c=0(a kh¸c 0) cã ®
p⇔q
nghiÖm khi vµ chØ khi Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
2
Ph¬ng tr×nh bËc hai ax + bx +c=0(a kh¸c 0) cã ®
p
nghiÖm
2
Ph¬ng tr×nh bËc hai ax + bx +c=0(a kh¸c 0) cã ®
q
Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
(X,*) lµ vÞ nhãm khi vµ chØ khi (X,*) lµ nöa nhãm ®

p⇔q
vµ cã phÈn tö ®¬n vÞ
®
p (X,*) lµ vÞ nhãm
q (X,*) lµ nöa nhãm vµ cã phÇn tö ®¬n vÞ ®
p → q, q → r
4. Çc quy t¾c suy luËn b¾c cÇu
p→ r
p q r p→q q→r p→r

1 1 1 1 1 1
1 1 0 1 0 0
1 0 1 0 1 1
1 0 0 0 1 0
0 1 1 1 1 1
0 1 0 1 0 1
0 0 1 1 1 1
12

TiÓu häc
0 0 0 1 1 1
b.1. Trong sè häc
p→q NÕu a cã tËn cïng b»ng 0 th× chia hÕt cho 10 ®
q→r NÕu a chia hÕt cho 10 th× a chia hÕt cho 2 ®
p→r NÕu a cã tËn cïng b»ng 0 th× a chia hÕt cho 2 ®
NÕu h×nh ch÷ nhËt ABCD cã hai c¹nh liªn tiÕp ®

p→q
b»ng nhau th× nã lµ h×nh vu«ng
NÕu ABCD lµ h×nh vu«ng th× 2 ®êng chÐo cña ®
q→r
nã vu«ng gãc víi nhau
NÕu h×nh ch÷ nhËt ABCD cã hai c¹nh liªn tiÕp ®
p→r b»ng nhau th× 2 ®êng chÐo cña nã vu«ng gãc víi
nhau
b.3. Trong ®¹i sË
p→q NÕu a thuéc N th× a thuéc Q ®

q→r NÕu a thuéc Q th× a thuéc R ®
p→r NÕu a thuéc N th× a thuéc R ®
b.4. Trong to¸n cao cæp
13

TiÓu häc
p→q NÕu (X,*) lµ mét nhãm th× (X,*) lµ vÞ nhãm ®

q→r NÕu (X,*) lµ vÞ nhãm th× (X,*) lµ nöa nhãm ®
p→r NÕu (X,*) lµ mét nhãm th× (X,*) lµ nöa nhãm ®
q ⇔ q, q ⇔ r
5.a.
p⇔r
p q r p⇔ q q⇔ r p⇔ r
1 1 1 1 1 1
1 1 0 1 0 0
1 0 1 0 0 1
1 0 0 0 1 0
0 1 1 0 1 0
0 1 0 0 0 1
0 0 1 1 0 0
0 0 0 1 1 1
b.1. Trong sè häc
p⇔ q a chia hÕt cho 2 khi vµ chØ khi a lµ sË ch½n ®

a lµ sË ch½n khi vµ chØ khi a cã tËn cïng b»ng ®
q⇔ r
0,2,4,6,8
a chia hÕt cho 2 khi vµ chØ khi a cã tËn cïng b»ng ®
p⇔ r
0,2,4,6,8
14

TiÓu häc
Tam gi¸c ABC cã 3 gãc b»ng nhau khi vµ chØ khi ®

p⇔ q
nã lµ tam gi¸c ®Òu
Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c ®Òu khi vµ chØ khi nã ®
q⇔ r
cã 3 c¹nh b»ng nhau
Tam gi¸c ABC cã 3 gãc b»ng nhau khi vµ chØ khi ®
p⇔ r
nã cã 3 c¹nh b»ng nhau

2
§êng th¼ng y=ax+b (1) c¾t parabol y= x (2) khi ®
p ⇔ q 2
vµ chØ khi ph¬ng tr×nh x + ax + b = 0 cã
nghiÖm
2
ph¬ng tr×nh x + ax + b = 0 (*) cã nghiÖm khi ®
q ⇔ r
vµ chØ khi Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
§êng th¼ng (1) c¾t parabol (2) khi vµ chØ khi ph- ®
p ⇔ r
¬ng tr×nh (*) cã Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
(X,*) lµ mét nhãm khi vµ chØ khi (X,*) lµ vÞ nhãm ®

p ⇔ q
vµ nã cã phÇn tö ®Ëi xøng
(X,*) lµ vÞ nhãm khi vµ chØ khi (X,*)lµ nöa nhãm ®
q⇔ r
vµ cã phÇn tö ®¬n vÞ
(X,*) lµ mét nhãm khi vµ chØ khi (X,*) lµ nöa ®
p⇔ r
nhãm vµ cã phÇn tö ®¬n vÞ
5.b. p, p ⇔ q, q ⇔ r
15

TiÓu häc
r
p q r
p → q, q → p
6. p⇔q
p q p→q q→ p p⇔q
1 1 1 1 1
1 0 0 1 0
0 1 1 0 0
0 0 1 1 1
b.1. Trong sè häc
NÕu a chia hÕt cho 3 th× tæng çc ch÷ sË cña a ®
p→q
chia hÕt cho 3
q→ p NÕu a cã tæng çc ch÷ sË chia hÕt cho 3 th× a ®
16

TiÓu häc
chia hÕt cho 3
a chia hÕt cho 3 khi vµ chØ khi tæng çc ch÷ sË ®
p⇔q
cña a chia hÕt cho 3
NÕu tø gi¸c ABCD lµ h×nh ch÷ nhËt th× nã cã 4 ®

p→q
gãc vu«ng
NÕu tø gi¸c ABCD cã 4 gãc vu«ng th× nã lµ h×nh ®
q→ p
ch÷ nhËt
tø gi¸c ABCD lµ h×nh ch÷ nhËt khi vµ chØ khi nã ®
p⇔q
cã 4 gãc vu«ng

2
NÕu ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) ®
p→q
cã 2 nghiÖm ph©n biÖt th× nã cã ∆ >0
2
NÕu ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) ®
q→ p
th× nã cã ∆ >0 cã 2 nghiÖm ph©n biÖt
2
ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) cã 2 ®
p⇔q
nghiÖm ph©n biÖt khi vµ chØ khi nã cã ∆ >0
NÕu (X,*) lµ nöa nhãm th× phÐp to¸n * trong tËp ®

p→q
hîp X cã tÝnh chæt kÕt hîp
NÕu phÐp to¸n * trong tËp hîp X cã tÝnh chæt kÕt ®
q→ p
hîp th× (X,*) lµ nöa nhãm
p⇔q (X,*) lµ nöa nhãm khi vµ chØ khi phÐp to¸n * ®
17

TiÓu häc
trong tËp hîp X cã tÝnh chæt kÕt hîp
p ∨ q, p
7. q
p q p p∨q
1 1 0 1
1 0 0 1
0 1 1 1
0 0 1 0
b.1. Trong sè häc
p∨q a chia hÕt cho 2 ®

p a kh«ng chia hÕt cho 2 ®
p∨q Tø gi¸c ABCD lµ h×nh ch÷ nhËt ®

p Tø gi¸c ABCD kh«ng lµ h×nh ch÷ nhËt ®
q Tø gi¸c ABCD lµ h×nh thoi ®
p∨q 2
Ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) cã 2 ®
18

TiÓu häc
nghiÖm ph©n biÖt ho®c cã nghiÖm kÐp

2
ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) ®
p
kh«ng cã nghiÖm kÐp
2
ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) cã 2 ®
q
nghiÖm ph©n biÖt
p∨q (X,*) lµ vÞ nhãm giao ho¸n ho® nöa nhãm ®

p (X,*) kh«ng lµ vÞ nhãm giao ho¸n ®
q (X,*) lµ nöa nhãm ®
p → r, q → r
8. p∨q → r
p q r p→r q→r p∨q p∨q→r

1 1 1 1 1 1 1
1 1 0 0 0 1 0
1 0 1 1 1 1 1
1 0 0 0 1 1 0
0 1 1 1 1 1 1
0 1 0 1 0 1 0
0 0 1 1 1 0 1
0 0 0 1 1 0 1
19

TiÓu häc
b.1. Trong sè häc
p→r NÕu a chia hÕt cho 9 th× a chia hÕt cho 3 ®

NÕu a chia hÕt cho 9 ho®c a chia hÕt cho 6 th× ®
p∨q→r
a chia hÕt cho 3
NÕu tam gi¸c ABC cã 3 c¹nh b»ng nhau th× tam ®

p→r
gi¸c ®ã ®Òu
NÕu tam gi¸c ABC cã 3 gãc b»ng nhau th× tam ®
q→r
gi¸c ®ã ®Òu
NÕu tam gi¸c ABC cã 3 c¹nh ho®c 3 gãc b»ng ®
p∨q→r
nhau th× tam gi¸c ®ã ®Òu
NÕu §êng th¼ng y=ax+b (1) c¾t parabol y= x

2
®
p→r
2
(2) th× ph¬ng tr×nh x + ax + b = 0 cã nghiÖm
2
NÕu ph¬ng tr×nh x + ax + b = 0 cã nghiÖm ®
q→r
th× Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
NÕu §êng th¼ng y=ax+b (1) c¾t parabol y= x
2
®
p ∨ q → r ho®c NÕu ph¬ng tr×nh x 2 + ax + b = 0 cã
nghiÖm th× Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
20

TiÓu häc
b.4. Trong to¸n cao cæp
NÕu */X cã tÝnh chæt kÕt hîp, cã phÇn tö ®¬n ®

p→r
vÞ, cã phÇn tö ®Ëi xøng th× nã lµ mét nhãm
NÕu (X,*) lµ nöa nhãm vµ cã phÇn tö ®¬n vÞ th× ®
q→r
nã lµ mét nhãm
NÕu */X cã tÝnh chæt kÕt hîp, cã phÇn tö ®¬n ®
p ∨ q → r vÞ, cã phÇn tö ®Ëi xøng ho®c NÕu (X,*) lµ nöa
nhãm vµ cã phÇn tö ®¬n vÞ th× nã lµ mét nhãm
p → q, q → r
9. p → q∧r
p q r p→q q→r q∧r p →q∧r

1 1 1 1 1 1 1
1 1 0 1 0 0 0
1 0 1 0 1 0 0
1 0 0 0 0 0 0
0 1 1 1 1 1 1
0 1 0 1 1 0 1
0 0 1 1 1 0 1
0 0 0 1 1 0 1
b.1. Trong sè häc
21

TiÓu häc
p →q∧r NÕu a chia hÕt cho 6 th× a chia hÕt cho 2 vµ 3 ®
p→q NÕu tø gi¸c ABCD cã 4 gãc vu«ng th× nã lµ ®

h×nh vu«ng
q→r NÕu tø gi¸c ABCD cã 4 c¹nh b»ng nhau th× nã ®
lµ h×nh vu«ng
p →q∧r NÕu tø gi¸c ABCD cã 4 gãc vu«ng th× nã cã 4 ®
c¹nh b»ng nhau vµ 4 gãc b»ng nhau
2
NÕu ph¬ng tr×nh a x + ax + b = 0 (a kh¸c 0) ®
p→q
cã nghiÖm th× Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
NÕu §êng th¼ng y=ax+b (1) c¾t parabol y=a ®
q→r x 2 (2) th× ph¬ng tr×nh a x 2 + ax + b = 0 cã
nghiÖm
NÕu ph¬ng tr×nh a x + ax + b = 0 cã nghiÖm ®
2
p →q∧r th× Delta lín h¬n ho®c b»ng 0 vµ §êng th¼ng

2
y=ax+b (1) c¾t parabol y=a x (2)
p→q NÕu (X,*) lµ nhãm th× nã lµ mét vÞ nhãm ®
q→r NÕu (X,*) lµ nhãm th× nã lµ mét nöa nhãm ®
p →q∧r NÕu (X,*) lµ nhãm th× nã lµ mét vÞ nhãm vµ ®
22

TiÓu häc
nã lµ mét nöa nhãm
p ⇔ q, r ⇔ s
10.
p∧r ⇔q∧s
p q r s p⇔q r ⇔ s p∧r q∧s p∧r ⇔ q∧s

1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 0 1 0 1 0 0
1 1 0 1 1 0 0 1 0
1 1 0 0 1 1 0 0 1
1 0 1 1 0 1 1 0 0
1 0 1 0 0 0 1 0 0
1 0 0 1 0 0 0 0 1
1 0 0 0 0 1 0 0 1
0 1 1 1 0 1 0 1 0
0 1 1 0 0 0 0 0 1
0 1 0 1 0 0 0 1 0
0 1 0 0 0 1 0 0 1
0 0 1 1 1 1 0 0 1
0 0 1 0 1 0 0 0 1
0 0 0 1 1 0 0 0 1
0 0 0 0 1 1 0 0 1
23

TiÓu häc
b.1. Trong sè häc
p⇔q ®
a chia hÕt cho 2 khi vµ chØ khi a lµ sË ch½n
a chia hÕt cho 3 khi vµ chØ khi tæng çc ch÷ ®
r⇔s
sË cña a chia hÕt cho 3
a chia hÕt cho 2 vµ 3 khi vµ chØ khi a lµ sË ®
p∧r ⇔ q∧s
ch½n vµ cã tæng çc ch÷ sË chia hÕt cho 3
Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c vu«ng khi vµ chØ ®

p⇔q
khi nã cã mét gãc vu«ng
Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c c©n khi vµ chØ khi ®
r⇔s
Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c vu«ng c©n khi vµ ®
p ∧ r ⇔ q ∧ s chØ khi nã cã mét gãc vu«ng vµ cã 2 c¹nh
b»ng nhau

2
ph¬ng tr×nh a x + ax + b = 0 (a kh¸c 0) cã ®
p⇔q
nghiÖm kÐp khi vµ chØ khi Delta b»ng 0
2
r⇔s 2 nghiÖm ph©n biÖt khi vµ chØ khi Delta lín
h¬n 0
p∧r ⇔ q∧s 2
nghiÖm khi vµ chØ khi Delta lín h¬n ho®c
24

TiÓu häc
b»ng 0
(X,*) lµ nöa nhãm khi vµ chØ khi phÐp to¸n ®

p⇔q
*/X cã tÝnh chæt kÕt hîp
(X,*) lµ vÞ nhãm khi vµ chØ khi */X cã tÝnh ®
r⇔s
chæt kÕt hîp vµ phÇn tö ®¬n vÞ
(X,*) lµ nöa nhãm vµ vÞ nhãm khi vµ chØ khi ®
p ∧ r ⇔ q ∧ s phÐp to¸n */X cã tÝnh chæt kÕt hîp vµ phÇn tö
®¬n vÞ
p ⇔ q, r ⇔ s
11.
p∨r ⇔ q∨s
p q r s p⇔q r ⇔ s p∨r q∨s p∨r ⇔ q∨s

1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 0 1 0 1 1 1
1 1 0 1 1 0 1 1 1
1 1 0 0 1 1 1 1 1
1 0 1 1 0 1 1 1 1
1 0 1 0 0 0 1 0 0
1 0 0 1 0 0 1 1 1
1 0 0 0 0 1 1 0 0
0 1 1 1 0 1 1 1 1
25

TiÓu häc
0 1 1 0 0 0 1 1 1
0 1 0 1 0 0 0 1 0
0 1 0 0 0 1 0 1 0
0 0 1 1 1 1 1 1 1
0 0 1 0 1 0 1 0 0
0 0 0 1 1 0 0 1 0
0 0 0 0 1 1 0 0 1
b.1. Trong sè häc
p⇔q ®
a chia hÕt cho 2 khi vµ chØ khi a lµ sË ch½n
a chia hÕt cho 3 khi vµ chØ khi a cã tæng çc ®
r⇔s
ch÷ sË chia hÕt cho 3
a chia hÕt cho 2 ho®c 3 khi vµ chØ khi a lµ sË ®
p∨r ⇔ q∨s
ch½n ho®c cã tæng çc ch÷ sË chia hÕt cho 3
Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c vu«ng khi vµ chØ khi ®

p⇔q
nã cã mét gãc vu«ng
Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c c©n khi vµ chØ khi ®
r⇔s
Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c vu«ng ho®c c©n khi ®
p ∨ r ⇔ q ∨ s vµ chØ khi nã cã mét gãc vu«ng ho®c cã 2
c¹nh b»ng nhau
26

TiÓu häc
2
p⇔q
nghiÖm kÐp khi vµ chØ khi Delta b»ng 0
2
ph¬ng tr×nh a x + ax + b = 0 (a kh¸c 0) cã 2 ®
r⇔s nghiÖm ph©n biÖt khi vµ chØ khi Delta lín h¬n
0
2
p ∨ r ⇔ q ∨ s nghiÖm kÐp ho®c cã 2 nghiÖm ph©n biÖt khi
vµ chØ khi Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh nÕu vµ chØ nÕu ∀ ®

p⇔q
x1, x2 ∈ X ta cã x1 ≠ x2 → f(x1) ≠ f(x2)
¸nh x¹ f:X → Y lµ toµn ¸nh nÕu vµ chØ nÕu ®
r⇔s
f(X)=Y
¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh ho®c lµ toµn ¸nh ®
p ∨ r ⇔ q ∨ s nÕu vµ chØ nÕu ∀ x1, x2 ∈ X ta cã x1 ≠ x2 →
f(x1) ≠ f(x2) ho®c f(X)=Y
p → q, r → s
12.
p∧r→q∧s
p q r s p→q r → s p∧r q∧s p∧r →q∧s

1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 0 1 0 1 0 0
1 1 0 1 1 1 0 1 1
27

TiÓu häc
1 1 0 0 1 1 0 0 1
1 0 1 1 0 1 1 0 0
1 0 1 0 0 0 1 0 0
1 0 0 1 0 1 0 0 1
1 0 0 0 0 1 0 0 1
0 1 1 1 1 1 0 1 1
0 1 1 0 1 0 0 0 1
0 1 0 1 1 1 0 1 1
0 1 0 0 1 1 0 0 1
0 0 1 1 1 1 0 0 1
0 0 1 0 1 0 0 0 1
0 0 0 1 1 1 0 0 1
0 0 0 0 1 1 0 0 1
b.1. Trong sè häc
p→q NÕu a chia hÕt cho 2 th× a lµ sË ch½n ®

NÕu a chia hÕt cho 3 th× tæng çc ch÷ sË ®
r→s
cña a chia hÕt cho 3
NÕu a chia hÕt cho 2 vµ 3 th× a lµ sË ch½n ®
p∧r →q∧s
vµ cã tæng çc ch÷ sË chia hÕt cho 3
p→q NÕu Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c vu«ng th× nã ®

28

TiÓu häc
cã mét gãc vu«ng
NÕu Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c c©n th× nã cã ®
r→s
2 c¹nh b»ng nhau
NÕu Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c vu«ng c©n ®
p ∧ r → q ∧ s th× nã cã mét gãc vu«ng vµ cã 2 c¹nh b»ng
nhau

2
NÕu ph¬ng tr×nh a x + ax + b = 0 (a kh¸c ®
p→q
0) cã nghiÖm kÐp th× Delta b»ng 0
2
r→s 0) cã 2 nghiÖm ph©n biÖt th× Delta lín h¬n
0
2
p ∧ r → q ∧ s 0) cã nghiÖm kÐp ho®c cã 2 nghiÖm ph©n
biÖt th× Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
nÕu ∀ x1, x2 ∈ X ta cã x1 ≠ x2 → f(x1) ≠ f(x2) ®

p→q
th× ¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh
r→s nÕu f(X)=Yth× ¸nh x¹ f:X → Y lµ toµn ¸nh ®
nÕu ∀ x1, x2 ∈ X ta cã x1 ≠ x2 → f(x1) ≠ f(x2) vµ ®
p∧r →q∧s
f(X)=Y th× ¸nh x¹ f:X → Y lµ song ¸nh
29

TiÓu häc
p → q, r → s
13.
p∨r →q∨s
p q r s p→q r → s p∨r q∨s p∨r →q∨s

1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 0 1 0 1 1 1
1 1 0 1 1 1 1 1 1
1 1 0 0 1 1 1 1 1
1 0 1 1 0 1 1 1 1
1 0 1 0 0 0 1 0 0
1 0 0 1 0 1 1 1 1
1 0 0 0 0 1 1 0 0
0 1 1 1 1 1 1 1 1
0 1 1 0 1 0 1 1 1
0 1 0 1 1 1 0 1 1
0 1 0 0 1 1 0 1 1
0 0 1 1 1 1 1 1 1
0 0 1 0 1 0 1 0 0
0 0 0 1 1 1 0 1 1
0 0 0 0 1 1 0 0 1
b.1. Trong sè häc
30

TiÓu häc
p→q NÕu a lµ sË ch½n th× a chia hÕt cho 2 ®
NÕu a cã tæng çc ch÷ sË chia hÕt cho 3 th× ®
r→s
a chia hÕt cho 3
NÕu a lµ sË ch½n ho®c cã tæng çc ch÷ sË ®
p∨r →q∨s
chia hÕt cho 3 th× a chia hÕt cho 2 ho®c 3
NÕu tø gi¸c ABCD cã 2 c®p c¹nh ®Ëi song ®

p→q
song th× nã lµ h×nh b×nh hµnh
NÕu tø gi¸c ABCD cã 2 ®êng chÐo b»ng nhau ®
r→s vµ c¾t nhau t¹i trung ®iÓm cña mçi ®êng
th× nã lµ h×nh ch÷ nhËt
NÕu tø gi¸c ABCD cã 2 c®p c¹nh ®Ëi song ®
song ho®c cã 2 ®êng chÐo b»ng nhau vµ c¾t
p∨r →q∨s
nhau t¹i trung ®iÓm cña mçi ®êng th× nã lµ
h×nh b×nh hµnh ho®c h×nh ch÷ nhËt

2
NÕu ph¬ng tr×nh a x + bx + c = 0 (a kh¸c ®
p→q
0) cã Delta b»ng 0 th× nã cã nghiÖm kÐp
2
r→s 0) cã Delta lín h¬n 0 th× nã cã 2 nghiÖm
ph©n biÖt
2
p ∨ r → q ∨ s 0) cã Delta lín h¬n ho®c b»ng 0 th× nã cã
nghiÖm kÐp ho®c cã 2 nghiÖm ph©n biÖt
31

TiÓu häc

p→q
th× ¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh
r→s nÕu f(X)=Yth× ¸nh x¹ f:X → Y lµ toµn ¸nh ®
p ∨ r → q ∨ s ho®c f(X)=Y th× ¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh
ho®c toµn ¸nh
p, q
14.
p∧q
p q p∧q
1 1 1
1 0 0
0 1 0
0 0 0
b.1. Trong sè häc

p∧q a chia hÕt cho 4 vµ 5 ®
p Tam gi¸c ABC c©n t¹i A ®

q Tam gi¸c ABC vu«ng t¹i A ®
p∧q Tam gi¸c ABC vu«ng, c©n t¹i A ®
32

TiÓu häc
p 2
HS: f(x)= a x + bx + c cã a>0 ®
q 2
HS: f(x)= a x + bx + c cã Delta <0 ®
p∧q 2
HS: f(x)= a x + bx + c <0 ®

p ¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh ®
q ¸nh x¹ f:X → Y lµ toµn ¸nh ®
p∧q ¸nh x¹ f:X → Y lµ song ¸nh ®
p ∧q
15.
p
p q p∧q
1 1 1
1 0 0
0 1 0
0 0 0
b.1. Trong sè häc
p∧q a chia hÕt cho 7 vµ 9 ®

33

TiÓu häc
p∧q §êng th¼ng x ∈ mf(P) vµ x ∈ (Q) ®

p §êng th¼ng x ∈ mf(P) ®
§êng th¼ng y=ax+b ®i qua gËc to¹ ®é vµ t¹o víi ®

p∧q
trôc hoµnh mét gãc 45 ®é
p §êng th¼ng y=ax+b ®i qua gËc to¹ ®é ®
p∧q ¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh vµ toµn ¸nh ®

p ¸nh x¹ f:X → Y lµ toµn ¸nh ®
p
16. p∨q
p q p∨q
1 1 1
1 0 1
0 1 1
0 0 0
b.1. Trong sè häc
p a lµ sË cã 4 ch÷ sË ®
34

TiÓu häc
p∨q a lµ sË cã 4 ch÷ sË ho®c lµ béi cña 12 ®
p Tø gi¸c ABCD lµ h×nh b×nh hµnh ®

Tø gi¸c ABCd lµ h×nh b×nh hµnh ho®c h×nh ®
p∨q
thang
p ®êng th¼ng y=ax+b c¾t trôc hoµnh ®

®êng th¼ng y=ax+b c¾t trôc hoµnh ho®c song ®
p∨q
song víi trôc hoµnh

p∨q ¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh ho®c toµn ¸nh ®
17. p
p p p
1 0 1
0 1 0
b.1. Trong sè häc
35

TiÓu häc
Kh«ng ph¶i a kh«ng chia hÕt cho 2 ®
p
p Tø gi¸c ABCD lµ h×nh vu«ng ®

Tø gi¸c ABCD kh«ng ph¶i kh«ng lµ h×nh vu«ng ®
p

p 2
Ph¬ng tr×nh a x + bx + c=0 (a ≠ 0) cã nghiÖm ®
2
Ph¬ng tr×nh a x + bx + c=0 (a ≠ 0) kh«ng v« ®
p
nghiÖm
p (X,*) lµ mét nhãm Aben ®

(X,*) kh«ng ph¶i kh«ng lµ mét nho¸m Aben ®
p
p→q
18. q → p
p q p q p→q q→p
1 1 0 0 1 1
1 0 0 1 0 1
0 1 1 0 1 0
0 0 1 1 1 1
36

TiÓu häc
b.1. Trong sè häc
NÕu a chia hÕt cho 4 th× 2 ch÷ sË tËn cïng cña a ®

p→q
chia hÕt cho 4
NÕu a kh«ng chia hÕt cho 4 th× 2 ch÷ sË tËn ®
q→p
cïng cña a kh«ng chia hÕt cho 4
NÕu tø gi¸c ABCD lµ h×nh vu«ng th× nã cã 4 gãc ®

p→q
vu«ng
NÕu tø gi¸c ABCD kh«ng lµ h×nh vu«ng th× nã ®
q→p
kh«ng cã 4 gãc vu«ng
NÕu ®êng th¼ng y=ax+b c¾t trôc hoµnh th× ®

p→q
ph¬ng tr×nh ax+b=0 cã nghiÖm
NÕu ®êng th¼ng y=ax+b kh«ng c¾t trôc hoµnh ®
q→p
th× ph¬ng tr×nh ax+b=0 v« nghiÖm
NÕu ¸nh x¹ f:X → Y lµ song ¸nh th× nã lµ ®¬n ®

p→q
¸nh vµ toµn ¸nh
NÕu ¸nh x¹ f:X → Y lµ kh«ng song ¸nh th× nã ®
q→p
kh«ng lµ ®¬n ¸nh vµ toµn ¸nh
p⇔q
19. q → p
37

TiÓu häc
p q p⇔q p→q
1 1 1 1
1 0 0 0
0 1 0 1
0 0 1 1
b.1. Trong sè häc
a chia hÕt cho 8 khi vµ chØ khi a cã 3 ch÷ sË tËn ®

p⇔q
cïng chia hÕt cho 8
NÕu a chia hÕt cho 8 th× a cã 3 ch÷ sË tËn cïng ®
p→q
chia hÕt cho 8
Tam gi¸c ABC ®Òu khi vµ chØ khi nã cã 3 c¹nh ®

p⇔q
b»ng nhau
NÕu tam gi¸c ABC ®Òu th× nã cã 3 c¹nh b»ng ®
p→q
nhau

2
p⇔q nghiÖm khi vµ chØ khi Delta lín h¬n ho®c b»ng
0
NÕu ph¬ng tr×nh a x + ax + b = 0 (a kh¸c 0) cã ®
2
p→q
nghiÖm th× Delta lín h¬n ho®c b»ng 0
38

TiÓu häc
(X,*) lµ vÞ nhãm nÕu vµ chØ nÕu phÐp to¸n */X ®

p⇔q cã tÝnh chæt kÕt hîp, giao ho¸n vµ cã phÇn tö
®¬n vÞ
NÕu (X,*) lµ vÞ nhãm th× phÐp to¸n */X cã tÝnh ®
p→q
chæt kÕt hîp, giao ho¸n vµ cã phÇn tö ®¬n vÞ
p∧q
20. p → q
p q p∧q p→q
1 1 1 1
1 0 0 0
0 1 0 1
0 0 0 1
b.1. Trong sè häc
p∧q a chia hÕt cho 10 vµ chia hÕt cho 2 ®

p∧q Tø gi¸c ABCD lµ h×nh vu«ng vµ h×nh thoi ®

NÕu tø gi¸c ABCD lµ h×nh vu«ng th× nã lµ h×nh ®
p→q
thoi
39

TiÓu häc
p∧q x ∈ N vµ x ∈ R ®
p→q NÕu x ∈ th× x ∈ R ®
p∧q (X,*) lµ nhãm vµ lµ nöa nhãm ®

p→q NÕu (X,*) lµ nhãm th× lµ nöa nhãm ®
p∧q→r
21. p → ( q → r )
p q r p∧q q→r p∧q →r p → ( q → r)

1 1 1 1 1 1 1
1 1 0 1 0 0 0
1 0 1 0 1 1 1
1 0 0 0 0 1 1
0 1 1 0 1 1 1
0 1 0 0 1 1 1
0 0 1 0 1 1 1
0 0 0 0 1 1 1
40

TiÓu häc
b.1. Trong sè häc
p∧q →r NÕu a chia hÕt cho 3 vµ chia hÕt cho 2 th× a ®

chia hÕt cho 6
p → (q → r) NÕu a chia hÕt cho 3 suy ra nÕu a chia hÕt cho ®
2 th× a chia hÕt cho 6
p∧q →r NÕu h×nh b×nh hµnh ABCD cã mét gãc vu«ng ®

vµ 2 c¹nh liªn tiÕp b»ng nhau th× nã lµ h×nh
vu«ng
p → (q → r) NÕu h×nh b×nh hµnh ABCD cã mét gãc vu«ng ®
suy ra nÕu nã cã 2 c¹nh liªn tiÕp b»ng nhau
th× nã lµ h×nh vu«ng
p ∧ q → r NÕu tËp hîp A ⊂ B vµ B ⊂ C th× A ⊂ C ®
p → ( q → r ) NÕu tËp hîp A ⊂ B suy ra nÕu B ⊂ C th× A ⊂ C ®
p∧q →r NÕu ¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh vµ toµn ¸nh ®

th× nã lµ song ¸nh
p → ( q → r) NÕu ¸nh x¹ f:X → Y lµ ®¬n ¸nh suy ra nÕu nã lµ ®
toµn ¸nh th× nã lµ song ¸nh
p∨q →r
22. p→r
p q r p∨q p∨q→r p→r

41

TiÓu häc
1 1 1 1 1 1
1 1 0 1 0 0
1 0 1 1 1 1
1 0 0 1 0 0
0 1 1 1 1 1
0 1 0 1 0 1
0 0 1 0 1 1
0 0 0 0 1 1
b.1. Trong sè häc
p ∨ q → r NÕu a cã tËn cïng b»ng 0 ho®c 5 th× a chia hÕt ®

cho 5
p→r NÕu a cã tËn cïng b»ng 0 th× a chia hÕt cho 5 ®
p ∨ q → r NÕu h×nh b×nh hµnh ABCD cã 2 c¹nh liªn tiÕp ®

b»ng nhau ho®c cã 2 ®êng chÐo vu«ng gãc víi
nhau th× nã lµ h×nh thoi
p→r NÕu h×nh b×nh hµnh ABCD cã 2 c¹nh liªn tiÕp ®
b»ng nhau th× nã lµ h×nh thoi
p ∨ q → r NÕu ph¬ng tr×nh a x 2 + ax + b = 0 (a kh¸c 0) cã ®
42

TiÓu häc
Delta lín h¬n ho®c b»ng 0 th× ph¬ng tr×nh ®ã
cã nghiÖm
p→r NÕu ph¬ng tr×nh a x + ax + b = 0 (a kh¸c 0) cã ®
2
Delta lín h¬n 0 th× ph¬ng tr×nh ®ã cã nghiÖm
p ∨ q → r NÕu A lµ vµnh con cña X ho®c ®

∀x, y ∈ A, x + y ∈ A, xy ∈ A, - x ∈ A th× φ ≠ A ⊂ X - Vµnh
p→r NÕu A lµ vµnh con cña vµnh X th× A lµ tËp con ®
cña tËp X
p → (q → r)
23. q → ( p → r )
p q r p→r q → r p → (q → r) q → ( p → r)
1 1 1 1 1 1 1
1 1 0 0 0 0 0
1 0 1 1 1 1 1
1 0 0 0 0 1 1
0 1 1 1 1 1 1
0 1 0 1 1 1 1
0 0 1 1 1 1 1
0 0 0 1 1 1 1
43

TiÓu häc
b.1. Trong sè häc
p → ( q → r ) NÕu a chia hÕt cho 3 suy ra nÕu a chia hÕt ®

cho 2 th× a chia hÕt cho 6
q → ( p → r) NÕu a chia hÕt cho 2 suy ra nÕu a chia hÕt ®
cho 3 th× a chia hÕt cho 6

( )
p → q → r NÕu h×nh b×nh hµnh ABCD cã mét gãc vu«ng ®
suy ra nÕu nã cã 2 c¹nh liªn tiÕp b»ng nhau
q → ( p → r) NÕu h×nh b×nh hµnh ABCD cã 2 c¹nh liªn tiÕp ®
b»ng nhau suy ra nÕu nã cã mét gãc vu«ng
p → ( q → r ) NÕu A ⊂ B suy ra nÕu B ⊂ C th× A ⊂ C ®
q → ( p → r ) NÕu B ⊂ C suy ra nÕu A ⊂ B th× A ⊂ C ®
p → ( q → r ) NÕu ¸nh x¹ f: X → Y lµ ®¬n ¸nh suy ra nÕu f lµ ®

toµn ¸nh th× nã lµ song ¸nh
q → ( p → r) NÕu ¸nh x¹ f:X → Y lµ toµn ¸nh suy ra nÕu f lµ ®
®¬n ¸nh th× f lµ song ¸nh
44

TiÓu häc
p → q, p → q
24.
p
p q p q p→q p→q
1 1 0 0 1 1
1 0 0 1 1 1
0 1 1 0 1 0
0 0 1 1 0 1
b.1. Trong sè häc
p→q NÕu a ∉ N th× a ∈ Z ®

p→q NÕu a ∉ N th× a ∉ Z ®
p a∈ N ®
NÕu tø gi¸c ABCD kh«ng ph¶i lµ h×nh ch÷ nhËt ®

p→q
th× nã lµ h×nh b×nh hµnh
NÕu tø gi¸c ABCD kh«ng ph¶i lµ h×nh ch÷ nhËt ®
p→q
th× nã kh«ng lµ h×nh b×nh hµnh
p Tø gi¸c ABCD lµ h×nh ch÷ nhËt ®
p→q NÕu HS f(x) kh«ng cã ®¹o hµm t¹i x=0 th× nã ®

45

TiÓu häc
liªn tôc t¹i x=0
NÕu HS f(x) kh«ng cã ®¹o hµm t¹i x=0 th× nã ®
p→q
còng kh«ng liªn tôc t¹i x=0
p HS f(x) cã ®¹o hµm t¹i x=0 ®
NÕu (X,+) kh«ng lµ mét nhãm th× nã lµ mét nöa ®

p→q
nhãm
NÕu (X,+) kh«ng lµ mét nhãm th× nã kh«ng lµ ®
p→q
mét nöa nhãm
p (X,+) lµ mét nhãm ®
p→q∧q
25. p
p q p q q ∧ q p →q∧q
1 1 0 0 0 1
1 0 0 1 0 1
0 1 1 0 0 0
0 0 1 1 0 0
b.1. Trong sè häc
NÕu a kh«ng chia hÕt cho 2 th× a chia hÕt cho 6 ®

p →q∧q
vµ a còng kh«ng chia hÕt cho 6
46

TiÓu häc
NÕu tø gi¸c ABCD kh«ng lµ h×nh vu«ng th× nã ®

p → q ∧ q lµ h×nh ch÷ nhËt vµ còng kh«ng lµ h×nh ch÷
nhËt
p Tø gi¸c ABCD lµ h×nh vu«ng ®

2
NÕu ph¬ng tr×nh a x + bx + c = 0 (a kh¸c 0) v« ®
nghiÖm th× ®êng th¼ng y1=bx+c tiÕp víi ®êng
p →q∧q
2
cong y2= a x (a kh¸c 0) vµ y1 còng kh«ng tiÕp
xóc víi y2
2
ph¬ng tr×nh a x + bx + c = 0 (a kh¸c 0) cã ®
p
nghiÖm
NÕu (X,.) kh«ng lµ mét nhãm th× nã lµ nöa nhãm ®

p →q∧q
vµ nã còng kh«ng lµ nöa nhãm
p (X,.) lµ mét nhãm ®
p → q, q
26. p
p q p q p→q
47

TiÓu häc
1 1 0 0 1
1 0 0 1 1
0 1 1 0 1
0 0 1 1 0
b.1. Trong sè häc
q a kh«ng lµ sË lÎ ®
p→q NÕu a kh«ng lµ sË ch½n th× a lµ sË lÎ ®
p a lµ sË ch½n ®
Trong mf(P), 2 ®êng th¼ng a vµ b kh«ng cã ®iÓm ®

q
chung nµo
Trong mf(P), nÕu 2 ®êng th¼ng a vµ b kh«ng ®
p→q song song th× chóng cã Ýt nhæt 1 ®iÓm ®iÓm
chung
p 2 ®êng th¼ng a vµ b song song víi nhau ®
§êng th¼ng (y1) kh«ng ph¶i lµ tiÖm cËn cña ®- ®

q
êng cong y2
NÕu ®êng th¼ng y1 kh«ng c¾t ®êng cong y2 ®
p→q
th× nã lµ tiÖm cËn cña ®êng cong y2
p §êng th¼ng y1 c¾t ®êng cong y2 ®
48

TiÓu häc
q ¸nh x¹ f:X → Y kh«ng lµ toµn ¸nh ®

NÕu ¸nh x¹ f:X → Y lµ kh«ng lµ ®¬n ¸nh th× nã lµ ®
p→q
toµn ¸nh
p→ p
27. p
p p p→ p
1 0 1
0 1 0
b.1. Trong sè häc
p a lµ sË lÎ ®
p→ p NÕu a kh«ng lµ sË ch½n th× a lµ sË lÎ ®
p Hai ®êng th¼ng a vµ b song song víi nhau ®

Trong cïng mét m®t ph¼ng nÕu hai ®êng th¼ng ®
p→ p a vµ b kh«ng cã ®iÓm chung th× chóng song
song víi nhau
49

TiÓu häc
p §êng th¼ng d song song víi ®êng th¼ng d’ ®

NÕu ®êng th¼ng (d) y=ax+b kh«ng c¾t ®êng ®
p→ p th¼ng (d’) y=a’x+b’ th× chóng song song víi
nhau
p ∈
x B ®
Hai tËp hîp A vµ B lµ hai tËp hîp t¸ch rêi vµ x ∈ A ∪ ®
p→ p
B. NÕu x ∉ A th× x ∈ B
p∧q →r∧r
28. p→q
p q r p q r p∧q r∧r p∧q →r∧r p→q

1 1 1 0 0 0 0 0 1 1
1 1 0 0 0 1 0 0 1 1
1 0 1 0 1 0 1 0 0 0
1 0 0 0 1 1 1 0 0 0
0 1 1 1 0 0 0 0 1 1
0 1 0 1 0 1 0 0 1 1
0 0 1 1 1 0 0 0 1 1
0 0 0 1 1 1 0 0 1 1
b.1. Trong sè häc
50

TiÓu häc
NÕu a chia hÕt cho 2 vµ a kh«ng chia hÕt cho ®
p ∧ q → r ∧ r 6 th× a chia hÕt cho 3 vµ kh«ng chia hÕt cho
3
NÕu tø gi¸c ABCD lµ h×nh ch÷ nhËt vµ kh«ng ®

lµ h×nh vu«ng th× tø gi¸c ABCD cã 2 ®êng
p∧q →r∧r
chÐo b»ng nhau vµ còng cã hai ®êng chÐo
kh«ng b»ng nhau
NÕu tø gi¸c ABCD lµ h×nh ch÷ nhËt th× nã lµ ®
p→q
h×nh vu«ng
q→p
29. p → q
p q p q q→p p→q
1 1 0 0 1 1
1 0 0 1 0 0
0 1 1 0 1 1
0 0 1 1 1 1
b.1. Trong sè häc
51

TiÓu häc
NÕu a kh«ng chia hÕt cho 2 th× a kh«ng chia ®
q→p
hÕt cho 6
NÕu tam gi¸c ABC kh«ng ph¶i lµ tam gi¸c c©n ®

q→p
th× nã kh«ng ph¶i lµ tam gi¸c ®Òu
NÕu tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c ®Òu th× nã lµ ®
p→q
tam gi¸c c©n
NÕu hµm sË f(x) kh«ng liªn tôc t¹i x0 th× nã còng ®

q→p
kh«ng cã ®¹o hµm t¹i ®iÓm ®ã
NÕu hµm sË f(x) cã ®¹o hµm t¹i x0 th× nã còng ®
p→q
liªn tôc t¹i x0
NÕu ¸nh x¹ f:X → Y lµ kh«ng lµ toµn ¸nh th× nã lµ ®

q→p
kh«ng lµ song ¸nh
NÕu ¸nh x¹ f:X → Y lµ song ¸nh th× nã lµ toµn ®
p→q
¸nh
52

TiÓu häc
Çc phÐp to¸n trªn hµm mÖnh ®Ò
Bµi 1: X©y dùng 2 VDMH vÒ thiÕt lËp HM§ phñ ®Þnh cña
M§ cho tríc
1.1. Trong sè häc

F(x) x lµ sË nguyªn tË
VD1
F ( x) x kh«ng lµ sË nguyªn tË
F(x) x lµ sË lÎ
VD2
F ( x) x kh«ng lµ sË lÎ
1.1. Trong h×nh häc

F(x) x lµ ®êng th¼ng thuéc m®t ph¼ng (P)
VD1
F ( x) x lµ ®êng th¼ng kh«ng thuéc m®t ph¼ng (P)
F(x) Tam gi¸c ABC ®ång d¹ng víi tam gi¸c MNP
VD2
F ( x ) Tam gi¸c ABC kh«ng ®ång d¹ng víi tam gi¸c MNP
1.1. Trong ®¹i sè

F(x) x2 − x − 6 ≤ 0
VD1
F ( x) x 2 − x − 6 >0
F(x) 3x 3 − x − 6 ≠ 0
VD2
F ( x) 3 x 3 − x − 6 =0
1.1. Trong to¸n cao cÊp
53

TiÓu häc
F(x) f: X → Y lµ song ¸nh

VD1
F ( x) f: X → Y kh«ng lµ song ¸nh
F(x) T lµ mét quan hÖ hai ng«i trong tËp hîp X

VD2
F ( x) T lµ mét quan hÖ hai ng«i trong tËp hîp X
Bµi 2: Ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa vµ nªu vÝ dô minh ho¹ ®èi

víi çc phÐp to¸n cßn l¹i trªn mÖnh ®Ò
1. PhÐp héi
Héi cña hai hµm mÖnh ®Ò P(x), Q(x); kÝ hiÖu lµ P(x) ∧
Q(x), lµ mét hµm mÖnh ®Ò x¸c ®Þnh trªn X sao cho nã nhËn gi¸
trÞ 1 trªn tËp çc phÇn tö a ∈ X mµ P(a)=1 vµ Q(a) = 1 vµ nhËn
gi¸ trÞ 0 trong çc trêng hîp cßn l¹i.
NghÜa lµ: EP(x) ∧ Q(x) = EP(x) ∩ EQ(x)
P(x) x2 − x − 6 ≤ 0 EP(x) = { x ∈ R − 2 ≤ x ≤ 3 }
Q( x ) x 2 + 3x − 4 ≤ 0 EQ(x) = { x ∈ R − 4 ≤ x ≤ 1 }
VD
P(x) ∧ Q(x)  x 2 − x − 6 ≤ 0 EP(x) ∧ Q(x) = { x ∈ R − 2 ≤ x ≤ 1 }
 2
 x + 3x − 4 ≤ 0
2. PhÐp tuyÓn
TuyÓn cña hai hµm mÖnh ®Ò P(x), Q(x); kÝ hiÖu lµ P(x) ∨
54

TiÓu häc

NghÜa lµ: EP(x) ∨ Q(x) = EP(x) ∪ EQ(x)
P(x) 4x − 2 = 0  1
EP(x) =  x = 2 }
VD
Q( x ) x+5 = 0 EQ(x) = { x = −5 }
P(x) ∧ Q(x)  x 2 − x − 6 ≤ 0  1
EP(x) Q(x) =  2 ,−5
∧  x = }
 2
 x + 3x − 4 ≤ 0
3. PhÐp kÐo theo:
KÐo theo cña hai hµm mÖnh ®Ò P(x), Q(x); kÝ hiÖu lµ P(x) →
NghÜa lµ: EP(x) → Q(x) = C X E P(x) ( ) ∪ EQ(x)

VÝ du: Trªn tËp hîp sË tù nhiªn N ta cã
P(x) x lµ sË nguyªn tË
EP(x) = { x = 2,3,5,....11,13..... }
Q( x ) x lµ sË lÎ
EQ(x) = { x = 1,3,5,7...... }
VD
P(x) → Q(x) NÕu x lµ sË
nguyªn tË th× x
EP(x) → Q(x) = N − {2 }
lµ sË lÎ
4. PhÐp t¬ng ®¬ng:
55

TiÓu häc
T¬ng ®¬ng cña hai hµm mÖnh ®Ò P(x), Q(x); kÝ hiÖu lµ
P(x) ↔ Q(x), lµ mét hµm mÖnh ®Ò x¸c ®Þnh trªn X sao cho nã
nhËn gi¸ trÞ 1 trªn tËp çc phÇn tö a ∈ X mµ P(a)= Q(a) vµ nhËn
NghÜa lµ: EP(x) ↔ Q(x) = (X - (EP(x) ∪ EQ(x))) ∪ EP(x) ∩

EQ(x)
VÝ du: Trªn tËp hîp sË tù nhiªn N ta cã
P(x) x chia hÕt cho 5 EP(x) = { x = 0,5,10,15.......... }

Q( x ) x cã ch÷ sË tËn
EQ(x) = { x = 0,5,10,15...... }
cïng b»ng 0
VD ho®c 5
P(x) ↔ Q(x) x chia hÕt cho 5
khi vµ chØ khi x
EP(x) ↔ Q(x) =
cã tËn cïng b»ng { x = 0,5,10,15.......... }
0 ho®c 5
MÖnh ®Ò tæng qu¸t vµ tån t¹i

Bµi 1: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ mÖnh ®Ò tæng qu¸t trong 5
trêng hîp
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: Mäi n thuéc N, n lµ sË nguyªn tË
VÝ dô 2: Mäi a chia hÕt cho 9, a chia hÕt cho 3
b. Trong ®¹i sè
56

TiÓu häc
 x 2 − x − 6 ≤ 0
VÝ dô 1: Mäi x thuéc R,  2
 x + 3x − 4 ≤ 0
VÝ dô 2: Mäi x thuéc R, x2 − x − 6 ≤ 0
c. Trong h×nh häc
VÝ dô 1: Mäi h×nh ch÷ nhËt ®Òu lµ h×nh b×nh hµnh
VÝ dô 2: Mäi ®êng th¼ng qua ®iÓm A vµ c¾t ®êng th¼ng (d)
®Òu thuéc m®t ph¼ng (A,d).
VÝ dô 1: Mäi ¸nh x¹ f: X → Y ®Òu lµ song ¸nh
VÝ dô 2: Mäi nöa nhãm (X,*) ®Òu lµ nhãm aben
VÝ dô 1: Tæt c¶ sinh viªn trêng §¹i häc S ph¹m Hµ Néi ®Òu häc
giái.
VÝ dô 2: Mäi häc viªn cao häc líp K16 GDTH trêng §HSP Hµ Néi
®Òu cã b»ng tËt nghiÖp ®¹i häc.
Bµi 2: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ mÖnh ®Ò tån t¹i trong 5 tr-

êng hîp
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: Tån t¹i x thuéc R sao cho x chia hÕt cho 7.
VÝ dô 2: Tån t¹i x thuéc N sao cho x lµ sË ch½n.
b. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: Tån t¹i x thuéc R : x2 − x − 6 ≤ 0
57

TiÓu häc
 x 2 − x − 6 ≤ 0
VÝ dô 2: Tån t¹i x thuéc R:  2
 x + 3x − 4 ≤ 0
c. Trong h×nh häc
VÝ dô 1: Tån t¹i mét h×nh b×nh hµnh lµ h×nh thoi
VÝ dô 2: Tån t¹i mét tam gi¸c ®ång d¹ng víi tam gi¸c vu«ng ABC
VÝ dô 1: Tån t¹i mét nöa nhãm (X*) lµ vÞ nhãm giao ho¸n.
VÝ dô 2: Tån t¹i mét vµnh (T,+, .) lµ mét trêng.
VÝ dô 1: Tån t¹i x thuéc R sao cho x chia hÕt cho 7.
VÝ dô 2: Tån t¹i x thuéc N sao cho x lµ sË ch½n
Bµi 3: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ phñ ®Þnh mÖnh ®Ò tæng
qu¸t vµ mÖnh ®Ò tån t¹i trong 5 trêng hîp
a. Trong sè häc
F(x) Mäi sË nguyªn tË x ®Ò lµ sË lÎ
VD1
F ( x) Tån t¹i mét sË nguyªn tË x kh«ng lµ sË lÎ
F(x) Tån t¹i x thuéc N sao cho x chia hÕt cho 3
VD2
F ( x) Mäi x thuéc N, x kh«ng chia hÕt cho 3
b. Trong h×nh häc

F(x) Mäi h×nh vu«ng ®Òu lµ h×nh ch÷ nhËt
VD1
F ( x) Tån t¹i mét h×nh vu«ng kh«ng lµ h×nh ch÷ nhËt
58

TiÓu häc
F(x) Tån t¹i mét tam gi¸c c©n lµ tam gi¸c ®Òu
VD2
F ( x ) Mäi tam gi¸c c©n kh«ng lµ tam gi¸c ®Òu
c. Trong ®¹i sè
F(x) Mäi x thuéc R, x2 − x − 6 ≤ 0
VD1
F ( x ) Tån t¹i x thuéc R sao cho x 2 − x − 6 >0
F(x) Tån t¹i x thuéc R sao cho 3x 3 − x − 6 ≠ 0
VD2
F ( x ) Mäi x thuéc R, 3 x 3 − x − 6 =0

F(x) Tån t¹i mét ®¬n ¸nh f: X → Y lµ song ¸nh
VD1
F ( x) Mäi ®¬n ¸nh f: X → Y kh«ng lµ song ¸nh
F(x) Mäi quan hÖ hai ng«i S ®Òu lµ quan hÖ t¬ng ®¬ng

VD2
F ( x) Tån t¹i mét quan hÖ hai ng«i S kh«ng lµ quan hÖ t-
¬ng ®¬ng
F(x) Mäi häc viªn cao häc líp K16- GDTH ®Òu häc giái
to¸n
VD1
F ( x) Tån t¹i mét häc viªn cao häc líp K16-GDTH kh«ng häc
gái to¸n
F(x) Tæt c¶ gi¶ng viªn trêng §HSP Hµ Néi ®Òu lµ gi¸o s
VD2
F ( x) Tån t¹i mét gi¶ng viªn trêng §HSP Hµ Néi kh«ng lµ
gi¸o s
59

TiÓu häc
PhÇn II: C¬ së cña l«gic
Kh¸i niÖm
Bµi 1: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ kh¸i niÖm x¸c ®Þnh bëi mét
hµm mÖnh ®Ò trong çc lÜnh vùc
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: Kh¸i niÖm sË h÷u tØ
F(x): x lµ sË h÷u tØ.
a 
M§F =  b ∈ Z *, a ∈ Z 
b 
VÝ dô 2: Kh¸i niÖm sË lÎ
F(x): x lµ sË lÎ.
M§ F = { n = 2a + 1 a ∈ N}
b. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: Kh¸i niÖm tam thøc bËc 2
F(f): f(x) lµ tam thøc bËc 2
M§ F = {ax 2
+ bx + c a ∈ R*, b, c ∈ R }
VÝ dô 2: Kh¸i niÖm Ph¬ng tr×nh bËc nhæt mét Èn
F(*): (*) lµ ph¬ng tr×nh bËc nhæt mét Èn
M§ F = {ax + b a ∈ R*, b ∈ R}
c. Trong h×nh häc
VÝ dô 1: Kh¸i niÖm h×nh ch÷ nhËt
60

TiÓu häc
F(T): T lµ h×nh ch÷ nhËt.
M§ F= { Tø gi¸c ABCD sao cho Aˆ = Bˆ = Cˆ = Dˆ = 90 0 }
VÝ dô 2: Kh¸i niÖm h×nh b×nh hµnh
F(T): T lµ h×nh b×nh hµnh.

M§F = { Tø gi¸c ABCD sao cho AB // & = CD }
VÝ dô 1: Kh¸i niÖm ¸nh x¹.
F(f): f lµ mét ¸nh x¹.

M§F = { f:X → Y;biÕn x → y sao cho X, Y lµ çc tËp hîp; x ∈ X,
y ∈ Yvµ y=f(x) }
VÝ dô 2: Kh¸i niÖm quan hÖ t¬ng ®¬ng
F(s): S lµ mét quan hÖ t¬ng ®¬ng trong tËp hîp X.

M§F = { S sao cho X, Y x,y,z ∈ X th× xSx; xSy; vµ xSy, ySz →
xSz }
e. Trong ®êi th¬ng
VÝ dô 1: Kh¸i niÖm ®µn «ng
F(a): a lµ ®µn «ng.
M§F = { Tæt c¶ ®µn «ng trªn thÕ giíi }
VÝ dô 2: Kh¸i niÖm m«i trêng tù nhiªn
F(B): B lµ m«i trêng tù nhiªn.
M§F = { Tæt c¶ çc d¹ng vËt chæt bao quanh con ngêi }
Quan hÖ gi÷a çc Kh¸i niÖm

61

TiÓu häc
Bµi 1: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ kh¸i niÖm ®ång nhÊt trong çc
lÜnh vùc
a. Trong sè häc
VÝ dô 1:
A(n): n lµ sË tù nhiªn ch½n.
B(n): n lµ sË tù nhiªn chia hÕt cho 2.
Ta thæy: M§A = M§B = { 0,2,4,6…….. }
VÝ dô 2:
A(n): n lµ ph©n sË.
B(n): n lµ sË h÷u tØ.

a 
Ta thæy: M§A = M§B =  b ∈ Z *, a ∈ Z 
b 
b. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1:
A(c): C lµ ®å thÞ cña hµm sË bËc 2.
B(c): C lµ parabol
Ta thæy: M§A = M§B = { TËp hîp çc ®å thÞ cña hµm sË y= ax2
+ bx + c sao cho a ∈ R*; b,c ∈ R }

VÝ dô 2:
A(t): (t) lµ ph¬ng tr×nh bËc 2 mét Èn
B(t): (t) lµ tam thøc bËc hai.
Ta thæy: M§A = M§B =

{ax 2
}
+ bx + c = 0 a ∈ R*, b, c ∈ R
62

TiÓu häc
c. Trong h×nh häc

VÝ dô 1:
A(c): C lµ h×nh ch÷ nhËt cã hai ®êng chÐo vu«ng gãc.
B(c): C lµ h×nh thoi cã m«t gãc vu«ng.
Ta thæy: M§A = M§B = { TËp hîp çc h×nh vu«ng }

VÝ dô 2:
A(t): T lµ tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng.
B(t): T lµ h×nh b×nh hµnh cã 1 gãc vu«ng.
Ta thæy: M§A = M§B = { TËp hîp çc h×nh ch÷ nhËt }

VÝ dô 1:
A(t): (T,+, .) lµ mét vµnh vµ (T- { 0 } , .) lµ mét nhãm aben.
B(t): (T, +, .) lµ mét trêng.
Ta thæy: M§A = M§B = { TËp çc trêng (T,+, .) }

VÝ dô 2:
A(x): (X*) lµ nöa nhãm cã tÝnh chæt giao ho¸n.
B(x): (X*) lµ nöa nhãm a ben.
Ta thæy: M§A = M§B = { TËp hîp çc nöa nhãm aben (X,*) }
VÝ dô 1:
A(c): Ngêi C lµ NguyÔn Du
63

TiÓu häc
B(c): Ngêi C lµ t¸c gi¶ “TruyÖn KiÒuÓ
Ta thæy: M§A = M§B = { NguyÔn Du }

VÝ dô 2:
A(x): X lµ thñ ®« cña níc ViÖt Nam.
B(x): X lµ thµnh phË Hµ Néi
Ta thæy: M§A = M§B = { Hµ Néi }

Bµi 2: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ kh¸i niÖm chñng vµ lo¹i trong
çc lÜnh vùc
a. Trong sè häc
VÝ dô 1:
A(n): n lµ sË tù nhiªn.
B(n): n lµ sË lÎ.
⊂
Ta thæy: M§A ≠ M§B
VÝ dô 2:
A(n): n lµ sË chia hÕt cho 3
B(n): n lµ sË chia hÕt cho 6.
⊂
A(n) lµ chñng so víi B(n); B(n) lµ lo¹i so víi A(n)

Trong ®¹i sè
VÝ dô 1:
A(c): c lµ ph¬ng tr×nh 1 Èn
64

TiÓu häc
B(c): c lµ ph¬ng tr×nh bËc nhæt 1 Èn
Ta thæy: M§B = { ax + b = 0 sao cho a kh¸c 0; a, b thuéc R }
M§A= { ax + b = 0 , ax2 +bx + c =0, …….. }
DÔ thæy: M§A ⊂
≠
M§B
VÝ dô 2:
A(t): t lµ hÖ ph¬ng tr×nh.
B(t): t lµ hÖ ph¬ng tr×nh bËc nhæt hai Èn.
⊂
b. Trong h×nh häc
VÝ dô 1:
A(c): C lµ h×nh ch÷ nhËt.
B(c): C lµ h×nh vu«ng.
⊂
VÝ dô 2:
A(t): T lµ h×nh hép ch÷ nhËt.
B(t): T lµ h×nh lËp ph¬ng
⊂
c. Trong to¸n cao cÊp
VÝ dô 1:
A(f): ¸nh x¹ f:X → Y lµ mét song ¸nh
65

TiÓu häc
x → y = f(x)
B(f): ¸nh x¹ f:X → Y lµ mét ®¬n ¸nh
x → y = f(x)
⊂
Ta thæy: M§A ≠ M§B Nªn kh¸i niÖm A(f) lµ chñng so víi
kh¸i niÖm B(f), kh¸i niÖm B(f) lµ lo¹i so víi kh¸i niÖm A(f).
VÝ dô 2:
A(x): (X,*) lµ nhãm giao ho¸n.
B(x): (X,*) lµ nöa nhãm a ben.
⊂
Ta thæy: M§A ≠ M§B Nªn kh¸i niÖm A(x) lµ réng h¬n kh¸i
niÖm B(x).
d. Trong ®êi thêng
VÝ dô 1:
A(c): Ngêi C lµ ngêi ViÖt Nam.
B(c): Ngêi C Ngêi Th¸i Nguyªn
⊂
Ta thæy: M§A ≠ M§B Nªn kh¸i niÖm A(c) lµ réng h¬n kh¸i
niÖm B(c).
VÝ dô 2:
A(x): X lµ ngêi
B(x): X lµ ngêi da tr¾ng.
⊂
Ta thæy: M§A ≠ M§B Nªn kh¸i niÖm A(x) lµ chñng so víi
kh¸i niÖm B(x) vµ ngîc l¹i.
Bµi 3: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ kh¸i niÖm chÌo nhau trong çc
lÜnh vùc
a. Trong sè häc
VÝ dô 1:
A(n): n lµ sË lÎ.
66

TiÓu häc
B(n): n lµ sË nguyªn tË
Ta thæy: M§A = { 1,3,5,7 …….. }
M§B = { 2,3,5,7,11…….. }
M§A ⊄ M§B; M§B ⊄ M§A
vµ M§A ∩ M§B = { 3,5,7,11,…….. }
Kh¸i niÖm “SË lÎÓ vµ kh¸i niÖm “SË nguyªn tËÓ lµ hai kh¸i
niÖm chío nhau.
VÝ dô 2:
A(n): n lµ sË chia hÕt cho 2
B(n): n lµ sË chia hÕt cho 5
Ta thæy: M§A = { 0, 2, 4, 6 …….. }
M§B = { 0, 5,10,15…….. }
vµ M§A ∩ M§B = { 0,10,15…….. }
Kh¸i niÖm “SË chia hÕt cho 2Ó vµ kh¸i niÖm “SË chia hÕt cho 5Ó
lµ hai kh¸i niÖm chío nhau.
b. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1:
A(c): c lµ hµm sË ®ång biÕn.
B(c): c lµ hµm sË mò
DÔ thæy: M§A ⊄ M§B; M§B ⊄ M§A
vµ M§A ∩ M§B ≠ θ
Kh¸i niÖm “Hµm sË ®ång biÕnÓ vµ kh¸i niÖm “Hµm sË mòÓ lµ
hai kh¸i niÖm chío nhau.
VÝ dô 2:
A(t): t lµ d·y sË t¨ng
B(t): t lµ d·y sË çch ®Òu
67

TiÓu häc
vµ M§A ∩ M§B ≠ θ
Kh¸i niÖm “D·y sË t¨ngÓ vµ kh¸i niÖm “D·y sË çch ®ÒuÓ lµ hai
kh¸i niÖm chío nhau.
c. Trong h×nh häc
VÝ dô 1:
B(c): C lµ h×nh thoi.
vµ M§A ∩ M§B = { Çc h×nh vu«ng }
Kh¸i niÖm “H×nh ch÷ nhËtÓ vµ kh¸i niÖm “H×nh thoiÓ lµ
hai kh¸i niÖm chío nhau.
VÝ dô 2:
A(t): T lµ tam gi¸c vu«ng
B(t): T lµ tam gi¸c c©n
Ta thæy: M§A = { TËp çc tam gi¸c vu«ng }
M§B = { TËp çc tam gi¸c c©n }
vµ M§A ∩ M§B = { TËp çc tam gi¸c vu«ng c©n }
Kh¸i niÖm “Tam gi¸c vu«ngÓ vµ kh¸i niÖm “Tam gi¸c c©nÓ lµ hai
kh¸i niÖm chío nhau.
VÝ dô 1:
A(f): ¸nh x¹ f:X → Y lµ mét toµn ¸nh
x → y = f(x)
B(f): ¸nh x¹ f:X → Y lµ mét ®¬n ¸nh
x → y = f(x)
68

TiÓu häc
Ta thæy: M§A = { TËp çc toµn ¸nh f }

M§B = { TËp çc ®¬n ¸nh }
vµ M§A ∩ M§B = { TËp çc song ¸nh f }
Kh¸i niÖm “Toµn ¸nhÓ vµ kh¸i niÖm “§¬n ¸nhÓ lµ hai kh¸i niÖm
chío nhau.
VÝ dô 2:
A(s): S lµ mét quan hÖ t¬ng ®¬ng trªn tËp X
B(s): S lµ mét quan hÖ thø tù trªn tËp X
Ta thæy: M§A = { Çc quan hÖ t¬ng ®¬ng S tªn X }
M§B = { Çc quan hÖ thø tù S tªn X }
vµ M§A ∩ M§B = { Çc quan hÖ S võa lµ quan hÖ t¬ng ®-
¬ng võa lµ
quan hÖ thø tù trªn X }
Kh¸i niÖm “Quan hÖ t¬ng ®¬ngÓ vµ kh¸i niÖm “Quan hÖ thø tùÓ
lµ hai kh¸i niÖm chío nhau.
VÝ dô 1:
A(c): Ngêi C lµ gi¸o viªn.
B(c): Ngêi C phô n÷
Ta thæy: M§A = { Tæt c¶ çc ngêi d¹y häc }
M§B = { Tæt c¶ phô n÷ }
vµ M§A ∩ M§B = { Tæt c¶ phô n÷ lµm nghÒ d¹y häc }
69

TiÓu häc
Kh¸i niÖm “Gi¸o viªnÓ vµ kh¸i niÖm “Phô n÷Ó lµ hai kh¸i niÖm
chío nhau.
VÝ dô 2:
A(x): X lµ sinh viªn
B(x): X lµ nam giíi
Ta thæy: M§A = { Tæt c¶ nh÷ng ngêi häc ë bËc ®¹i häc, cao ®¼ng
}
M§B = { Tæt c¶ nh÷ng ngêi nam giíi }
vµ M§A ∩ M§B = { Tæt c¶ nh÷ng nam giíi häc ë bËc ®¹i häc,
cao ®¼ng }
Kh¸i niÖm “Sinh viªnÓ vµ kh¸i niÖm “Nam giíiÓ lµ hai kh¸i niÖm
chío nhau.
Bµi 4: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ kh¸i niÖm t¸ch rêi trong çc

lÜnh vùc
a. Trong sè häc
VÝ dô 1:
B(n): n lµ sË chia hÕt cho 8.
Ta thæy: M§A = { 1,3,5,7 …….. }
M§B = { 0, 8,16…….. }
Suy ra: M§A ∩ M§B = θ

Kh¸i niÖm “SË lÎÓ vµ kh¸i niÖm “SË nguyªn tËÓ lµ hai kh¸i niÖm
t¸ch rêi.
VÝ dô 2:
70

TiÓu häc
B(n): n lµ béi cña 12
Ta thæy: M§A = { 1,3,5,7 …….. }
M§B = { 0,12,24…….. }

Kh¸i niÖm “SË lÎÓ vµ kh¸i niÖm “Béi sË cña 12Ó lµ hai kh¸i niÖm
t¸ch rêi.
b. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1:
A(c): c lµ ph¬ng tr×nh bËc nhæt.
B(c): c lµ ph¬ng tr×nh bËc hai.
Ta thæy: M§A = { ax + b = 0 sao cho a kh¸c 0, a, b thuéc R }
M§B = { ax2 + bx + c = 0 sao cho a kh¸c 0; a,b,c thuéc R }

Kh¸i niÖm “Ph¬ng tr×nh bËc nhætÓ vµ kh¸i niÖm “Ph¬ng tr×nh
bËc haiÓ lµ hai kh¸i niÖm t¸ch rêi.
VÝ dô 2:
A(t): t lµ d·y sË t¨ng
B(t): t lµ d·y sË tuÇn hoµn.
Ta thæy: M§A = { TËp çc d·y sË t¨ng }
M§B = { TËp çc d·y sË çch ®Òu }

Kh¸i niÖm “D·y sË t¨ng Ó vµ kh¸i niÖm “D·y sË çch ®Òu Ó lµ
hai kh¸i niÖm t¸ch rêi.
71

TiÓu häc
c. Trong h×nh häc
VÝ dô 1:
B(c): C lµ Lôc gi¸c.
Ta thæy: M§A = { TËp çc h×nh ch÷ nhËt }
M§B = { TËp çc h×nh lôc gi¸c }

Kh¸i niÖm “H×nh ch÷ nhËtÓ vµ kh¸i niÖm “H×nh lôc gi¸cÓ lµ hai
kh¸i niÖm t¸ch rêi.
VÝ dô 2:
A(t): T lµ h×nh vu«ng
B(t): T lµ tam gi¸c .
Ta thæy: M§A = { TËp çc h×nh vu«ng }
M§B = { TËp çc h×nh tam gi¸c }

Kh¸i niÖm “H×nh vu«ngÓ vµ kh¸i niÖm “Tam gi¸cÓ lµ hai kh¸i
niÖm t¸ch rêi.
VÝ dô 1:
A(a): a lµ phÇn tö lín nhæt cña tËp s¾p thø tù h÷u h¹n Z
B(b): b lµ phÇn tö nhá nhæt cña tËp s¾p thø tù h÷u h¹n Z .
Ta thæy: M§A = { a, sao cho a ∈ Z, mäi x ∈ Z th× x ≤ a }
M§B = { b, sao cho b ∈ Z, mäi x ∈ Z th× b ≤ x }
72

TiÓu häc
Kh¸i niÖm “PhÇn tö lín nhætÓ vµ kh¸i niÖm “PhÇn tö nhá nhætÓ lµ
hai kh¸i niÖm t¸ch rêi.
VÝ dô 2:
A(a): a lµ phÇn tö ®¬n vÞ trong phÐp céng th«ng thêng
B(b): b lµ phÇn tö ®¬n vÞ trong phÐp nh©n th«ng thêng
Ta thæy: M§A = { 0 }
M§B = { 1 }

Kh¸i niÖm “PhÇn tö ®¬n vÞ trong phÐp céng th«ng thêngÓ vµ
kh¸i niÖm “PhÇn tö ®¬n vÞ trong phÐp nh©n th«ng thêngÓ lµ hai
kh¸i niÖm t¸ch rêi.
VÝ dô 1:
A(c): C lµ thñ ®«
B(c): C lµ n«ng th«n
Ta thæy: M§A = { Tæt c¶ çc thñ ®« trªn thÕ gi¬i }
M§B = { Tæt c¶ çc vïng n«ng th«n trªn thÕ giíi }

Kh¸i niÖm “Thñ ®«Ó vµ kh¸i niÖm “N«ng th«nÓ lµ hai kh¸i niÖm
t¸ch rêi.
VÝ dô 2:
A(x): X lµ ®êng biÓn .
B(x): X lµ ®êng s¾t
Ta thæy: M§A = { Tæt c¶ ®êng biÓn trªn thÕ giíi }
M§B = { Tæt c¶ çc ®êng s¾t trªn thÕ giíi }
73

TiÓu häc

Kh¸i niÖm “§êng biÓnÓ vµ kh¸i niÖm “§êng s¾tÓ lµ hai kh¸i niÖm
t¸ch rêi.
Bµi 5: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ kh¸i niÖm m©u thuÉn trong

çc lÜnh vùc
a. Trong sè häc
VÝ dô 1:
A(n): n lµ sË v« tØ
B(n): n lµ sË h÷u tØ
Ta thæy: M§A = { TËp çc sË thËp ph©n v« ho¹n kh«ng tuÇn hoµn
}
a 
 b ∈ Z *, a ∈ Z 
M§B =  b 
M§A ∪ M§B = N
Kh¸i niÖm “SË v« tØÓ vµ kh¸i niÖm “SË h÷u tØÓ lµ hai kh¸i niÖm
m©u thuÉn.
VÝ dô 2:
B(n): n lµ sË ch½n
Ta thæy: M§A = { 1,3,5,7 …….. }
M§B = { 0,2,4,6……….. }
Suy ra: M§A ∪ M§B = N
Kh¸i niÖm “SË lÎÓ vµ kh¸i niÖm “SË ch½nÓ lµ hai kh¸i niÖm m©u
thuÉn.
b. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1:
74

TiÓu häc
A(c): c lµ ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng
B(c): c lµ ph¬ng tr×nh ®êng cong
Ta thæy: M§A = { ax + b = 0 sao cho a kh¸c 0, a, b thuéc R }
M§B = { ax2 + bx + c = 0, mx3 + nx2 +px +t =0....... }
Suy ra: M§A ∪ M§B = { TËp tæt c¶ çc ph¬ng tr×nh }
Kh¸i niÖm “Ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng Ó vµ kh¸i niÖm “Ph¬ng
tr×nh ®êng congÓ lµ hai kh¸i niÖm m©u thuÉn.
c. Trong h×nh häc
VÝ dô 1:
A(a,b): a, b lµ hai ®êng th¼ng song song
B(a,b): a, b lµ hai ®êng th¼ng c¾t nhau.
Ta thæy: M§A = { TËp tæt c¶ çc c®p hai ®êng th¼ng song song }
M§B = { TËp tæt c¶ çc c®p hai ®êng th¼ng c¾t nhau }
Suy ra: M§A ∪ M§B = { TËp tæt c¶ çc c®p hai ®êng th¼ng }
Kh¸i niÖm “hai ®êng th¼ng song songÓ vµ kh¸i niÖm “Hai ®êng
th¼ng c¾t nhauÓ lµ hai kh¸i niÖm m©u thuÉn.
VÝ dô 2:
A(t): T lµ tam gi¸c vu«ng
B(t): T lµ tam gi¸c thêng ( tam gi¸c kh«ng vu«ng).
Ta thæy: M§A = { TËp çc tam gi¸c vu«ng }
M§B = { TËp çc tam gi¸c thêng }
Suy ra: M§A ∪ M§B = { TËp tæt c¶ çc tam gi¸c }
Kh¸i niÖm “Tam gi¸c vu«ngÓ vµ kh¸i niÖm “Tam gi¸c thêngÓ lµ
hai kh¸i niÖm m©u thuÉn.
VÝ dô 1:
75

TiÓu häc
A(t): T lµ tËp hîp kh¸c tËp rçng
B(t): T lµ tËp rçng
Ta thæy: M§A = { TËp tæt c¶ çc tËp kh¸c tËp rçng }
M§B = θ
Suy ra: M§A ∪ M§B = { TËp tæt c¶ çc tËp hîp }
Kh¸i niÖm “TËp hîp kh¸c tËp rçngÓ vµ kh¸i niÖm “TËp rçngÓ lµ
hai kh¸i niÖm m©u thuÉn.
VÝ dô 1:
A(c): C lµ ®µn «ng
B(c): C lµ ®µn bµ
Ta thæy: M§A = { Tæt c¶ ®µn «ng trªn thÕ giíi }
M§B = { Tæt c¶ ®µn bµ trªn thÕ giíi }
Suy ra: M§A ∪ M§B = { Con ngêi }
Kh¸i niÖm “§µn «ngÓ vµ kh¸i niÖm “§µn bµÓ lµ hai kh¸i niÖm
m©u thuÉn.
VÝ dô 2:
A(x): X lµ thµnh thÞ.
B(x): X lµ n«ng th«n.
Ta thæy: M§A = { Tæt c¶ çc thµnh thÞ trªn thÕ giíi }
M§B = { Tæt c¶ çc vïng n«ng th«n trªn thÕ giíi }
Suy ra: M§A ∪ M§B = { Tæt c¶ çc vïng ®îc con ngêi sinh sËng
}
Kh¸i niÖm “Thµnh thÞÓ vµ kh¸i niÖm “N«ng th«nÓ lµ hai kh¸i
niÖm m©u thuÉn.
76

TiÓu häc
®Þnh nghÜa
Bµi 1: X©y dùng 2 ®Þnh nghÜa cho mçi trêng hîp. Mçi
®Þnh nghÜ ®ã h·y diÔn ®¹t theo 4 çch.
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: §Þnh nghÜa sË chia hÕt cho 6:
- Çch 1: SË chia hÕt cho 6 lµ sË chia hÕt cho 2 vµ 3.
- Çch 2: Mét sË chia hÕt cho 6 khi vµ chØ khi nã chia hÕt cho
2 vµ 3.
- Çch 3: SË chia hÕt cho 6 dn nã lµ sË chia hÕt cho 2 vµ 3.
- Çch 4: SË chia hÕt cho 2 vµ 3 chÝnh lµ sË chia hÕt cho 6.

VÝ dô 2: §Þnh nghÜa béi cña mét sË
- Çch 1: Cho a, b thuéc Z, a kh¸c 0
- Ta cã b lµ béi cña a nÕu tån t¹i q thuéc Z sao cho b = q.a
- Çch 2: b ®îc gäi lµ béi cña a khi vµ chØ khi tån t¹i q thuéc
Z sao cho b = q.a.
- Çch 3: NÕu tån t¹i q thuéc Z sao cho b = q.a th× sË nguyªn
b ®îc gäi lµ béi cña a.
dn
- Çch 4: b lµ béi cña a nÕu tån t¹i q thuéc Z sao cho b =
q.a
b. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: §Þnh nghÜa ph©n thøc ®¹i sË
A
- Çch 1: Mét ph©n thøc ®¹i sË lµ mét ph©n thøc cã d¹ng B
, trong ®ã A, B lµ ®a thøc vµ B kh¸c 0
77

TiÓu häc
- Çch 2: Mét ph©n thøc lµ ph©n thøc ®¹i sË khi vµ chØ khi
A
nã lµ mét biÓu thøc cã d¹ng B , trong ®ã A, B lµ çc ®a thøc
vµ B kh¸c 0.
A
dn
- Çch 3: Ph©n thøc ®¹i sË biÓu thøc cã d¹ng B , trong
®ã A, B lµ çc ®a thøc, B kh¸c 0.
A
- Çch 4: NÕu mét biÓu thøc cã d¹ng B , trong ®ã A, B lµ çc
®a thøc, B kh¸c 0 th× nã ®îc gäi lµ mét ph©n thøc ®¹i sË.
VÝ dô 2: §Þnh nghÜa ph¬ng tr×nh tÝch
- Çch 1: Ph¬ng tr×nh tÝch lµ ph¬ng tr×nh cã d¹ng A(x). B(x)
= 0. Trong ®ã, A(x), B(x) lµ çc ®a thøc cña biÕn x.
- Çch 2: Mét ph¬ng tr×nh ®îc gäi lµ ph¬ng tr×nh tÝch khi
vµ chØ khi nã cã d¹ng A(x). B(x) = 0. Trong ®ã, A(x), B(x) lµ
çc ®a thøc cña biÕn x.
- Çch 3: Ph¬ng tr×nh cã d¹ng A(x). B(x) = 0. Trong ®ã, A(x),
B(x) lµ çc ®a thøc cña biÕn x th× nã ®îc gäi lµ ph¬ng
tr×nh tÝch.
dn
- Çch 4: Ph¬ng tr×nh tÝch ph¬ng tr×nh cã d¹ng A(x).
B(x) = 0. Trong ®ã, A(x), B(x) lµ çc ®a thøc cña biÕn x.
c. Trong h×nh häc
VÝ dô 1: §Þnh nghÜa h×nh thoi
- Çch 1: H×nh thoi lµ h×nh b×nh hµnh cã hai c¹nh liªn tiÕp
b»ng nhau.
78

TiÓu häc
- Çch 2: H×nh b×nh hµnh cã hai c¹nh liªn tiÕp b»ng nhau ®-
îc gäi lµ h×nh thoi.
- Çch 3: Tø gi¸c ABCD lµ h×nh thoi khi vµ chØ khi nã lµ
h×nh b×nh hµnh cã hai c¹nh liªn tiÕp b»ng nhau.
dn
- Çch 4: H×nh thoi ABCD nã lµ h×nh b×nh hµnh cã hai
c¹nh liªn tiÕp b»ng nhau.
VÝ dô 2: Hai m®t ph¼ng song song
- Çch 1: Hai m®t ph¼ng song song lµ hai m®t ph¼ng kh«ng
cã ®iÓm chung.
- Çch 2: Hai m®t ph¼ng kh«ng cã ®iÓm chung ®îc gäi lµ hai
m®t ph¼ng song song.
- Çch 3: Hai m®t ph¼ng (P) vµ (Q) gäi lµ song song khi vµ
chØ khi chóng kh«ng cã ®iÓm chung.
dn
- Çch 4: Hai m®t ph¼ng (P), (Q) song song chóng lµ hai
m®t ph¼ng kh«ng cã ®iÓm chung.
VÝ dô 1: §Þnh nghÜa tËp hîp con
- Çch 1: TËp A ®îc gäi lµ tËp hîp con cña tËp hîp B, ký hiÖu A
⊂B nÕu mäi phÇn tö thuéc A ®Òu thuéc B
- Çch 2: TËp A ®îc gäi lµ tËp hîp con cña tËp hîp B khi vµ
chØ khi mäi phÇn tö thuéc A ®Òu thuéc B
- Çch 3: TËp A ®îc gäi lµ tËp hîp con cña tËp hîp B, ký hiÖu A
⊂B nÕu mäi phÇn tö thuéc A ®Òu thuéc B
dn
- Çch 4: TËp A ®îc gäi lµ tËp hîp con cña tËp hîp B lµ tËp
A sao cho mäi phÇn tö thuéc A ®Òu thuéc B
79

TiÓu häc
Bµi 2: X©y dùng 2 vÝ dô cho 3 kiÓu ®Þnh nghÜa trong 5

lÜnh vùc
1. KiÓu ®Þnh nghÜa 1: kh¸i niÖm ®îc ®Þnh nghÜa hÑp

dn ∧
h¬n kh¸i niÖm ®Ó ®Þnh nghÜa :A(x) B(x) C(x)
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: SË chia hÕt cho 6 lµ sË chia hÕt cho c¶ 2 vµ 3
VÝ dô 2: SË chia hÕt cho 10 lµ sË chia hÕt cho 2 vµ 5
b. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: Ph¬ng tr×nh bËc nhæt mét Èn lµ ph¬ng tr×nh cã d¹ng:
ax + b = 0 ( víi a, b lµ hai sË tuú ý, a kh¸c 0)
VÝ dô 2: Ph¬ng tr×nh tÝch lµ ph¬ng tr×nh cã d¹ng:
A(x).B(x) = 0. Trong ®ã A(x), B(x) lµ çc ®a thøc cña biÕn x.
c. Trong h×nh häc
VÝ dô 1: H×nh ch÷ nhËt lµ h×nh tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng.
VÝ dô 2: H×nh thang lµ h×nh tø gi¸c cã 1 c®p c¹nh ®Ëi song
song
VÝ dô 1: §Þnh nghÜa líp t¬ng ®¬ng
Cho quan hÖ t¬ng ®¬ng ≈ trªn tËp hîp X vµ phÇn tö a thuéc X.
TËp hîp
{ x ∈ X x ≈ a} ®îc gäi lµ líp t¬ng ®¬ng cña phÇn tö
a.
VÝ dô 2: §Þnh nghÜa tËp s¾p thø tù tËt
Ta gäi (X, ≤ ) lµ mét tËp s¾p thø tù tËt nÕu vµ chØ nÕu mäi
bé phËn kh¸c tËp rçng cña X ®Òu cã phÇn tö nhá nhæt.
VÝ dô 1: Ngêi trëng thµnh lµ ngêi cã ®é tuæi tö 18 trë lªn.
80

TiÓu häc
VÝ dô 2: Ngêi cã phÈm chæt ®¹o ®øc tËt lµ nh÷ng ngêi trung
thùc, cÇn kiÖm, liªm chÝnh, trÝ c«ng, v« t.
2. KiÓu ®Þnh nghÜa 2: kh¸i niÖm ®îc ®Þnh nghÜa réng
h¬n kh¸i niÖm ®Ó ®Þnh nghÜa : A(x)

dn
B(x)
∨ C(x)
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: a lµ sË chia hÕt cho 5 nÕu a cã tËn cïng lµ 0 ho®c 5.
VÝ dô 2: a lµ sË lÎ nÕu a cã tËn cïng lµ 1,3,5,7,9.
b. Trong h×nh häc
VÝ dô 1: Tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c ®Òu nÕu çc c¹nh ho®c çc
gãc cña nã b»ng nhau.
VÝ dô 2: §êng th¼ng a lµ ®êng trung trùc cña ®o¹n th¼ng AB
nÕu mäi ®iÓm trªn ®êng th¼ng a çch ®Òu 2 ®iÓm A vµ B,
ho®c AB ®i qua trung diÓm vµ vu«ng gãc víi AB.
c. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: D·y sË (Un) ®îc gäi lµ ®¬n ®iÖu nÕu d·y sË ®ã t¨ng
ho®c gi¶m.
VÝ dô 2: Hµm sË y = f(x)/D lµ ®¬n ®iÖu nÕu f(x) ®ång biÕn
ho®c nghÞch biÕn trªn D.
d. Trong ®êi thêng
VÝ dô 1: Sinh viªn lµ nh÷ng ngêi häc ë bËc ®¹i häc ho®c cao
®¼ng.
VÝ dô 2: Çc m«n häc tù chän ë trêng phæ th«ng lµ tin häc ho®c
kü thuËt may.
3. KiÓu ®Þnh nghÜa 3: kh¸i niÖm ®îc ®Þnh nghÜa t¬ng

®¬ng kh¸i niÖm ®Ó ®Þnh nghÜa : A(x) ≡
B(x)
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: SË trßn chôc lµ sË cã tËn cïng b»ng 0.
81

TiÓu häc
VÝ dô 2: SË chÝnh ph¬ng lµ sË b»ng b×nh ph¬ng cña 1 sË tù
nhiªn.
b. Trong h×nh häc
VÝ dô 1: §êng th¼ng a lµ ph©n gi¸c cña gãc B khi vµ chØ khi a
chia gãc B thµnh 2 phÇn b»ng nhau.
VÝ dô 2: §iÓm M lµ trung ®iÓm cña BC khi vµ chØ khi M n»m
chÝnh gi÷a A vµ B.
c. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: Hµm sË f(x) liªn tôc trªn kho¶ng (a,b) khi vµ chØ khi f(x)
liªn tôc t¹i mäi ®iÓm thuéc kho¶ng ®ã.
VÝ dô 2: §¹o hµm cæp hai cña hµm sË biÓu thÞ chuyÓn ®éng lµ gia
tËc tøc thêi cña chuyÓn ®éng ®ã.
VÝ dô 1: Ta gäi R- m«dun M lµ m« ®un tù do nÕu nã cã 1 c¬ së.
VÝ dô 2: S gäi lµ mét phÐp to¸n ®¹i sË hai ng«i khi x¸c ®Þnh mét
¸nh x¹:
f: XxX → Y
(x,y) → f(x,y)
VÝ dô 1: VÞnh H¹ Long lµ mét di s¶n v¨n ho¸ thÕ gíi.
VÝ dô 2: Häc sinh lµ ngêi ®i häc.
Bµi 3: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ ®Þnh nghÜa vi ph¹m 3 quy

t¾c cña ®Þnh nghÜa.
1. Vi ph¹m quy t¾c 1:
1. Trong sè häc
VÝ dô 1: SË lÎ lµ sË kh«ng chia hÕt cho 2.
VÝ dô 2: SË chia hÕt cho 3 lµ sË chia hÕt cho 9.
2. Trong h×nh häc
82

TiÓu häc
VÝ dô 1: Hai ®êng th¼ng song song lµ hai ®êng th¼ng kh«ng
c¾t nhau vµ kh«ng trïng nhau.
VÝ dô 2: Tam gi¸c nhän lµ tam gi¸c kh«ng vu«ng, kh«ng tï.
3. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: SË chÝnh ph¬ng lµ sË khai c¨n bËc hai ®îc mét sË tù
nhiªn.
VÝ dô 2: Gi¸ trÞ cña biÕn nghiÖm ®óng ph¬ng tr×nh ®· cho gäi
lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®ã.
4. Trong to¸n cao cÊp
VÝ dô 1: TËp hîp A gäi lµ tËp con cña tËp hîp B khi vµ chØ khi tËp
hîp B lµ tËp mÑ cña tËp hîp A.
VÝ dô 2: Vµnh ®a thøc A lµ vµnh con cña vµnh ®a thøc B khi vµ
chØ khi vµnh ®a thøc B lµ vµnh mÑ cña vµnh ®a thøc A.
5. Trong ®êi thêng
VÝ dô 1: §µn «ng lµ nh÷ng ngêi kh«ng ph¶i lµ ®µn bµ.
VÝ dô 2: Ngêi th«ng minh lµ nh÷ng ngêi kh«ng ngu dËt.
e. Trong sè häc
VÝ dô 1: SË chia hÕt cho 10 lµ sË chßn trôc vµ cã tËn cïng b»ng 0.
VÝ dô 2: SË chia hÕt cho 3 lµ béi sË cña 3vµ cã tæng çc ch÷ sË
chia hÕt cho 3 .
f. Trong h×nh häc
VÝ dô 1: H×nh ch÷ nhËt lµ h×nh cã 2 gãc vu«ng.
VÝ dô 2: H×nh b×nh hµnh lµ h×nh cã hai c®p c¹nh ®Ëi song
song vµ b»ng nhau.
g. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: Nh÷ng tam thøc bËc hai cã ph¬ng tr×nh ax2 + bx + c =
0 gäi lµ nh÷ng ph¬ng tr×nh bËc hai.
h. Trong to¸n cao cÊp
83

TiÓu häc
VÝ dô 1: (X,*) lµ mét nhãm khi vµ chØ khi nã lµ nöa nhãm vµ cã
çc tÝnh chæt sau: phÐp to¸n (*) trong X cã tÝnh chæt kÕt hîp, cã
phÇn tö trung lËp e, mäi phÇn tö thuéc x ®Òu cã phÇn tö nghÞch
®¶o.

a. Trong sè häc
VÝ dô 1: SË ch½n lµ sË chia hÕt cho 2 vµ cã tËn cïng b»ng 0, 2,
4,6,8.
VÝ dô 2: SË trßn chôc lµ sË cã ch÷ sË tËn cïng b»ng 0 vµ chia hÕt
cho 10.
b. Trong h×nh häc
VÝ dô 1: H×nh thoi lµ h×nh tø gi¸c cã 4 c¹nh b»ng nhau vµ hai
®êng chÐo vu«ng gãc.
VÝ dô 2: H×nh ch÷ nhËt lµ h×nh tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng vµ hai
®êng chÐo b»ng nhau.
c. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: Ph¬ng tr×nh 5x2 -2x +3 =0 cã nghiÖm khi vµ chØ khi
nã cã biÖt thøc ®enta lín h¬n ho®c b»ng kh«ng vµ ®êng th¼ng
(d) y= 2x+3 c¾t parabol (c) y = 5x2 .
VÝ dô 1: (X,*) lµ mét vÞ nhãm khi vµ chØ khi nã lµ nöa nhãm vµ
cã çc tÝnh chæt sau: phÐp to¸n (*) trong X cã tÝnh chæt kÕt hîp,
cã phÇn tö trung lËp e.
Bµi 4: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ ®Þnh nghÜa ®Æt tªn cho çc

lÜnh vùc a ®Õn e.
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: Gäi S = 1.2 + 2.3 + 3.4 + 4.5 + …….. + (n-1).n
84

TiÓu häc
VÝ dô 2: A lµ sË chia hÕt cho 5.
b. Trong h×nh häc
ˆ
VÝ dô 1: Gäi tia 0x lµ ph©n gi¸c cña gãc AOB
VÝ dô 2: (d) lµ ®êng th¼ng thuéc m®t ph¼ng (P)
c. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: Cho ph¬ng tr×nh f(x) = cos x + sinx +3x
VÝ dô 2: Gäi d lµ c«ng sai cña cæp sË céng : d =

U n +1 − U n
VÝ dô 1: Gäi f lµ ¸nh x¹ ®i tõ X ®Õn Y: f : X → Y
VÝ dô 2: Gäi A lµ tËp hîp chøa çc phÇn tö chia hÕt cho 3 vµ nhá
h¬n 100.
VÝ dô 1: Khu c«ng nghiÖp lµ n¬i quy ho¹ch nhiÒu nhµ m¸y, c«ng
ty.
VÝ dô 2: H¶i Phßng lµ thµnh phË Hoa phîng ®á.
Bµi 4: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ ®Þnh nghÜa kiÕn thiÕt cho

çc lÜnh vùc a ®Õn e.
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: Cho a, b thuéc N, a kh¸c 0
Ta nãi a chia hÕt cho b nÕu tån t¹i q thuéc N* sao cho a = b.q
Khi ®ã ta nãi: a lµ béi cña b
b lµ íc cña a
VÝ dô 2: Béi sË chung nhá nhæt cña hai hay nhiÒu sË lµ sË nhá
nhæt kh¸c 0 trong tËp hîp çc béi sË cña çc sË ®ã. BCNN cña a,
b, c ®îc ký hiÖu lµ BCNN(a, b, c)
Ta nãi:L BCNN(a, b, c) = m khi vµ chØ khi tån t¹i x, y thuéc N
sao cho m=ax; m=by; (x,y) = 1 a, b lµ 2 sË tù nhiªn
85

TiÓu häc
Vµ m lµ BCNN cña a, b
b. Trong h×nh häc

x2 y2
VÝ dô 1: Cho Elip cã ph¬ng tr×nh chÝnh t¾c:
2
+ 2 =1
a b
(a > b > 0) khi ®ã hai ®êng th¼ng d1, d2 cã ph¬ng tr×nh
−a a
x= &x=
e e ®îc gäi lµ çc ®êng chuÈn cña elip.
d 1 lµ ®êng chuÈn t¬ng øng víi tiªu ®iÓm F1
d2 lµ ®êng chuÈn t¬ng øng víi tiªu ®iÓm F2
VÝ dô 2: Trªn m®t ph¼ng cho 2 ®iÓm cË ®Þnh F1 vµ F2, Víi F1.F2
= 2c >0
TËp hîp çc ®iÓm M cña m®t ph¼ng sao cho:
/ MF1 Ð MF2 / = 2ª ( trong ®ã a lµ mét sË d¬ng kh«ng ®æi, nhá
h¬n c) gäi lµ mét hypebol.
F1, F2 lµ çc tiªu ®iÓm cña Hypebol
F1.F2 = 2c gäi lµ tiªu cù cña hypebol
NÕu M thuéc hypebol th× MF1, MF2 gäi lµ çc b¸n kÝnh qua
tiªu ®iÓm cña ®iÓm M.
c. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1: Mét ph©n thøc ®¹i sË lµ mét ph©n thøc cã d¹ng: A/B,
trong ®ã A, B lµ nh÷ng ®a thøc, B kh¸c 0.
A lµ tö thøc
B lµ mÉu thøc.
VÝ dô 2: Cho a thuéc R vµ lµ sË v« tØ. XÐt d·y sË bæt kú nh÷ng sË
h÷u tØ r1, r2, …….. rn, …….sao cho Limrn = α
86

TiÓu häc
XÐt d·y sË luü thõa cña a t¬ng øng :
a r1 , a r2 , a r3 ,....a rn ,......
Ngêi ta chøng minh r»ng tæt c¶ çc d·y sË ( a rn ) ®Òu cã
cïng mét giíi h¹n khi n dÇn ®Õn v« cïng.
Giíi h¹n ®ã ®îc gäi lµ luü thõa víi sË mò v« tØ α cña sË d¬ng a,
α
ký hiÖu lµ a
Bµi tËp vÒ suy luËn diÔn dÞch
Bµi1: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ vËn dông suy luËn diÔn dÞch

trong çc lÜnh vùc
∀x ∈ X , P( x), a ∈ X
1. VËn dông quy t¾c:
P(a)
a, Sè häc:
VÝ dô 1:
T§1 Mäi a thuéc N*, a chia hÕt cho 3 vµ 2 th× a chia hÕt
cho 6
T§2 96 thuéc N*, 96 chia hÕt cho 3 vµ 2
KL 96 chia hÕt cho 6
VÝ dô 2:
T§1 ∀ a thuéc N*, a chia hÕt cho 4 vµ 6 th× a chia hÕt cho
12
T§2 24 thuéc N*, 24 chia hÕt cho 4 vµ 6
87

TiÓu häc
b. H×nh häc:
VÝ dô 1:
T§1 DiÖn tÝch tam gi¸c ABC cã ®¸y BC = a, ®êng cao h¹

tõ AH lµ h.
SABC = 1/2a.h
T§2 Tam gi¸c ABC cã c¹nh ®¸y BC = 7 cm, ®êng cao t-
¬ng øng AH =4 cm.
KL SABC = 1/2 x 4 x 7 = 14 (cm2)
VÝ dô 2:
T§1 H×nh thang ABCD cã ®é dµi 2 ®¸y lµ a vµ b, chiÒu
cao lµ h
( a + b) × h
suy ra SABCD =
2
T§2 H×nh thang ABCD cã hai ®¸y lµ: AB = 4cm, CD =
9cm, ®êng cao AH=6cm
KL (4 + 9) × 6
SABCD = = 39(cm2)
2
c. §¹i sè:
VÝ dô 1:
T§1 Mäi a, b thuéc R: cosa. cosb =
88

TiÓu häc
1
[ cos(a − b) + cos(a + b)]
2
T§2 ∏ ∏
& ∈R
6 3
KL ∏ ∏ 1 ∏ ∏ ∏ ∏ 
Cos .Cos = cos( − ) + cos( + cos )
6 3 2 6 3 6 3 
VÝ dô 2:
T§1 ∏ 1
∀x ∈ R / +k∏ ta cã 1 + tg 2 x =
2 cos 2 x
T§2 ∏ ∏
∈R/ +k∏
2 2
KL ∏ 1
1 + tg 2 =
2 cos 2 ∏
2
e. §êi thêng:
VÝ dô 1:
T§1 Tæt c¶ nh÷ng ngêi giµu cã ®Òu tiÕt kiÖm

T§2 A lµ ngêi giµu cã
KL A lµ ngêi tiÕt kiÖm
VÝ dô 2:
89

TiÓu häc
T§1 Tæt c¶ çc níc trong khËi APEC ®Òu cã biÓn

T§2 ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña khËi APEC
KL ViÖt nam lµ níc cã biÓn
∀x ∈ X , a ∈ X , P( x) → Q( x), P(a)
2. VËn dông quy t¾c 2:
Q(a)
a, Sè häc:
VÝ dô 1:
T§1 Mäi x thuéc N, tæng çc ch÷ sË cña x chia hÕt cho 3
th× x chia hÕt cho 3
T§2 x = 123 thuéc N, 1 +2 + 3 = 6- chia hÕt cho 3
VÝ dô 2:
T§1 ∀ x thuéc N, nÕu x cã tËn cïng b»ng 0 ho®c 5 th× x
chia hÕt cho 5
T§2 x = 45 Ð thuéc N, x cã tËn cïng b»ng 5
KL x = 45 Ð chia hÕt cho 5
b. H×nh häc:
VÝ dô 1:
T§1 §êng ph©n gi¸c cña mét gãc chia gãc ®ã thµnh 2 phÇn
b»ng nhau
T§2 OC lµ ®êng ph©n gi¸c cña gãc AOB
KL Gãc AOC = COG
90

TiÓu häc
VÝ dô 2:
T§1 Hai ®êng chÐo cña h×nh thoi vu«ng gãc víi nhau
T§2 Tø gi¸c ABCD lµ h×nh thoi
KL Hai ®êng chÐo cña h×nh thoi ABCD lµ AC vµ BD vu«ng
gãc víi nhau.
c. §¹i sè:
VÝ dô 1:
T§1 Mäi ph¬ng tr×nh bËc 2 cã biÖt thøc ∆ > 0 th× cã hai
nghiÖm ph©n biÖt.
T§2 Ph¬ng tr×nh: 5x2 + 7x Ð 3 = 0 cã ∆ = 64
KL Ph¬ng tr×nh 5x2 + 7x Ð 3 = 0 cã 2 nghiÖm ph©n biÖt
VÝ dô 2:
T§1 NÕu a > 0 th× ∃n a (n ch½n)
T§2 a=4>0
KL
∃2 4 = 2
e. §êi thêng:
VÝ dô 1:
T§1 Tæt c¶ sinh viªn cã hé khÈu ë Hµ Néi cña trêng §¹i häc
FPT ®Òu lµ con nhµ kh¸ gi¶
T§2 B cã hé khÈu ë Hµ néi, lµ sinh viªn trêng §H FPT
91

TiÓu häc
KL B lµ con nhµ kh¸ gi¶.
VÝ dô 2:
T§1 Tæt c¶ çc loµi thùc vËt trªn tr¸i ®æt ®Òu, nÕu l¸ cña
chóng cã mµu xanh th× ®Òu x¶y ra qu¸ tr×nh quang
hîp khi h« hæp
T§2 C©y l¸ ngãn lµ 1 loµi thùc vËt, l¸ cña chóng cã mµu
xanh
KL Khi c©y l¸ ngãn h« hæp x¶y ra qu¸ tr×nh quang hîp
Bµi 2: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ suy luËn nghe cã lý trong 2 tr-

êng hîp
1. X©y dùng 2 vÝ dô vÒ suy luËn nghe cã lý trong trêng
hîp xuÊt ph¸t tõ tiÒn ®Ò ®óng vµ kÕt luËn ®óng:
a, Sè häc:
VÝ dô 1:
§o¹n th¼ng AB dµi 6 cm, ®o¹n th¼ng CD dµi 2 cm. Hái

T§1
®o¹n th¼ng AB dµi gæp mæy lÇn ®o¹n th¼ng CD
Bµi gi¶i:
§é dµi ®o¹n th¼ng AB gæp ®é dµi ®o¹n th¼ng CD mét
sË lÇn lµ:
6 : 2 = 3 (lÇn)
®¸p sË : 3 lÇn
KL MuËn t×m sË lín gæp mæy lÇn sË bÐ, ta læy sË lín chia sË
bÐ
VÝ dô 2:
T§1 a. TÝnh vµ so s¸nh gi¸ trÞ cña çc biÓu thøc:
92

TiÓu häc
(9x15):3; 9x(15:3); (9:3)x15

Ta cã:
(9x15):3=135:3=45
9x(15:3)=9x5=45
(9:3)x15=3x15=45
VËy: (9x15):3= 9x(15:3)= (9:3)x15
b. TÝnh vµ so s¸nh gi¸ trÞ cña çc biÓu thøc:

(7x15):3; 7x(15:3);
Ta cã:
(7x15):3=105:3=35
7x(15:3)=7x5=35
(7x15):3= 7x(15:3)
Khi chia mét tÝch hai thõa sË cho mét sË ta cã thÓ læy
KL
mét thõa sË chia cho sË ®ã(nÕu chia hÕt) råi nh©n kÕt
qu¶ ®ã víi thõa sË kia.
b. H×nh häc:
VÝ dô 1:
T§1 H×nh ch÷ nhËt cã chiÒu dµi b»ng 4 cm, chiÒu réng
b»ng 3 cm th× chu vi cña h×nh ch÷ nhËt lµ:
4+3+4+3= 14(cm) = (4+3)x2=14(cm)
KL MuËn tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt ta læy chiÒu dµi céng
chiÒu réng råi nh©n víi 2
93

TiÓu häc
VÝ dô 2:
T§1 Cho hai h×nh tam gi¸c b»ng nhau (h×nh vÏ)
- læy 1 h×nh tam gi¸c ®ã c¾t theo ®êng cao ®Ó
t¹o thµnh 2 m¶nh tam gi¸c 1 vµ 2.
- GhÐp 2 m¶nh 1 vµ 2 vµo h×nh tam gi¸c cßn l¹i
®Ó ®îc h×nh ch÷ nhËt ABCD (xem h×nh vÏ)
1 2
1 2 1 2
Dùa vµo h×nh vÏ ta cã: H×nh ch÷ nhËt ABCD víi chiÒu
dµi bµng ®¸y cña tam gi¸c vµ b»ng a, chiÒu réng b»ng
chiÒu cao cña tam gi¸c vµ b»ng h.
Suy ra diÖn tÝch cña h×nh tam gi¸c trªn b»ng mét nöa
diÖn tÝch cña h×nh ch÷ nhËt trªn.
Stamgiac = 1/2Shcn = 1/2 a.h
KL MuËn tÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c ta læy ®é dµi ®¸y
nh©n víi chiÒu cao t¬ng øng (cïng ®¬n vÞ ®o)råi chia
cho 2
DiÖn tÝch h×nh tam gi¸c cã ®¸y lµ a, chiÒu cao lµ h:
a×h
S=
2
c. §¹i sè:
VÝ dô 1:
T§1 NhËn xÐt: 32 = 9. (32 ) = 9

Ta nãi 3 vµ -3 lµ çc c¨n bËc hai cña 9
94

TiÓu häc
KL C¨n bËc hai cña mét sË q kh«ng ©m lµ lµ mét sË x sao

cho:
x2 = a
VÝ dô 2:
T§1 XÐt bµi to¸n:
Cho h×nh vÏ:
H×nh vu«ng AEBF cã c¹nh b»ng 1m, H×nh vu«ng ABCD
cã c¹nh AB l mét ®êng chÐo cña h×nh vu«ng AEBF.
a, TÝnh diÖn tÝch h×nh vu«ng ABCD
b, TÝnh ®é dµi ®êng chÐo AB
E B
1
m
F C
A
Gi¶i:
NÕu gäi x(m) (x > 0 ) lµ ®é dµi c¹nh AB cña h×nh
vu«ng ABCD th× :
x2 =2. Ngêi ta chøng minh r»ng kh«ng cã sË h÷u tØ
nµo mµ b×nh ph¬ng b»ng 2 vµ ®· tÝnh ®îc:
x = 1,4142135623……….
SË nµy lµ mét sË thËp ph©n v« h¹n mµ ë phÇn thËp
ph©n cña nã kh«ng cã mét chu kú nµo c¶. §ã lµ mét sË
95

TiÓu häc
thËp ph©n v« h¹n kh«ng tuÇn hoµn.

T§2 SË v« tØ lµ sË viÕt díi d¹ng sË thËp ph©n v« h¹n kh«ng
tuÇn hoµn
d. To¸n cao cÊp

VÝ dô 1:
T§1 (X, +) lµ mét nhãm giao ho¸n cã phÇn tö trung hoµ

lµ 0
T§2 (T,+) lµ mét nhãm giao ho¸n
KL (T,+) cã phÇn tö trung hoµ lµ 1
VÝ dô 2
T§1 A, B lµ çc tËp hîp. Ta cã tÝnh chæt giao ho¸n cña
phÐp giao hai tËp hîp:
A∩ B = B∩ A
KL Ta còng cã tÝnh chæt giao ho¸n cña phÐp hîp hai tËp
hîp:
A∪ B = B∪ A
e. §êi thêng:
VÝ dô 1:
T§1 L¸ cña c©y lóa cã mµu xanh, khi h« hæp x¶y ra qu¸
tr×nh quang hîp
KL Nh÷ng c©y cã l¸ mµu xanh, khi h« hæp x¶y ra qu¸
tr×nh quang hîp
VÝ dô 2:
96

TiÓu häc
T§1 ¤ng NguyÔn Huy Lîi cã khu«n m®t vu«ng, tai trßn cã
vµnh râ rµng vµ ræt thµnh ®¹t
KL Tæt c¶ nh÷ng ngêi cã khu«n m®t vu«ng, tai trßn cã
vµnh râ rµng ®Òu thµnh ®¹t
2. X©y dùng 2 vÝ dô vÒ suy luËn nghe cã lý trong trêng

hîp xuÊt ph¸t tõ tiÒn ®Ò ®óng vµ kÕt luËn sai:
a. Trong sè häc
VÝ dô 1:
T§1 63 chia hÕt cho 9

KL Nh÷ng sË cã tËn cïng b»ng 3 th× chia hÕt cho 9
VÝ dô 2

KL Nh÷ng sË cã tËn cïng b»ng 2 th× chia hÕt cho 6
b. Trong h×nh häc

VÝ dô 1:
T§1 Trong m®t ph¼ng (P). Hai ®êng th¼ng (d1), (d2)
kh«ng cã ®iÓm chung nµo nªn chóng lµ hai ®êng
th¼ng song song.
97

TiÓu häc
KL Gi÷a hai ®êng th¼ng bæt kú mµ kh«ng cã ®iÓm

chung nµo th× chóng song song víi nhau.
VÝ dô 2:
T§1 Cho h×nh vÏ:

A E B
2cm
D
4cm C
EB = BC; DC = AB
SABCD = AB x DC = 4 x 2 = 8 (cm ) 2
SBCDE = (BC + DC) x BC : 2 = (4 + 2) x 2 : 2 =

6(cm2)
8: 6 = 4 : 3
KL NÕu mét h×nh thang cã ®¸y nhá b»ng chiÒu réng
cña h×nh ch÷ nhËt vµ ®¸y lín b»ng chiÒu dµi cña
h×nh ch÷ nhËt th× tØ sË diÖn tÝch cña h×nh ch÷
nhËt vµ h×nh thang lµ 4:3
c. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1:
T§1 Ph¬ng tr×nh: -5 x2 + 3x + 2 = 0 cã hÖ sË gãc a = -5

<0
ph¬ng tr×nh cã hai nghiÖm ph©n biÖt lµ x = 1 vµ x
= 2/5
KL Nh÷ng ph¬ng tr×nh bËc hai cã hÖ sË gãc a lµ sË
98

TiÓu häc
©m th× lu«n cã hai nghiÖm ph©n biÖt
VÝ dô 2:
T§1 Cho biÓu thc: A = 1x2 + 6x + 15

Ta cã: A = (x2 +2.3.x + 9) + 6
= (x + 3)2 +6 >= 6 ( v× (x+3)2 >=0
Suy ra A cã gi¸ trÞ nhá nhæt lµ b»ng 6
KL Víi mäi biÓu thøc cã d¹ng B = ax2 + bx + c ta lu«n
t×m ®îc gi¸ trÞ nhá nhæt cña chóng

VÝ dô 1:
T§1 Cho tËp sË thùc R vµ phÐp to¸n nh©n (ký hiÖu .). Ta
dÔ dµng chøng minh ®îc R cïng víi phÐp to¸n nh©n
lµ mét nhãm giao ho¸n.
Hay: (R, .) lµ mét nhãm giao ho¸n
KL N lµ tËp sË tù nhiªn. phÐp . lµ phÐp nh©n th«ng thêng
trong tËp N. VËy: (N, .) còng lµ mét nhãm giao ho¸n
VÝ dô 2
T§1 Cho ¸nh x¹: f : N → N f biÕn mçi phÇn tö cña N

thµnh chÝnh nã lµ
x x mét song ¸nh
KL ¸nh x¹: g: N → R g biÕn mçi phÇn tö trong tËp sË tù
nhiªn thµnh
x x
99

TiÓu häc
chÝnh nã trong tËp sË thùc còng lµ mét song ¸nh

VÝ dô 1:
T§1 C©y xoµi cã qu¶ dïng ®Ó ¨n

T§2 C©y na cã qu¶ dïng ®Ó ¨n
KL Tæt c¶ nh÷ng c©y ra qu¶ ®Òu dïng ®Ó ¨n
VÝ dô 2:
T§1 Trêi cã c¬n ma híng t©y th× ma d©y, b·o giËt

KL H«m nay trêi cã c¬n ®»ng t©y nªn ma d©y b·o giËt.
Bµi tËp vÒ suy luËn t¬ng tù

Bµi 1: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ phÐp suy luËn t¬ng tù trong
çc lÜnh vùc
a, Sè häc:
VÝ dô 1: “TÝnh chæt giao ho¸n trong phÐp céng ph©n sËÓ
T§1 TÝnh chæt giao ho¸n trong phÐp céng sË tù nhiªn

a, b thuéc N th× a + b = b + a
T§2 a c
; lµ çc ph©n sË
b d
KL TÝnh chæt giao ho¸n trong phÐp céng ph©n sË:
100

TiÓu häc
a c c a
+ = +
b d d b
VÝ dô 2: “Quy t¾c chia mét tæng víi mét sËÓ
T§1 Quy t¾c nh©n mét nh©n mét tæng víi mét sË
∀ a, b, c ta cã: (a + b)c = a.c + b.c

T§2 ∀ a, b, c ta cã: (a + b) : c = a : c + b : c
KL Quy t¾c chia mét tæng cho mét sË
b. H×nh häc:
VÝ dô 1: “Quy t¾c tÝnh thÓ tÝch h×nh hép ch÷ nhËtÓ
T§1 Ph¬ng ph¸p t×nh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu
dµi b»ng a, chiÒu réng b»ng b
T§2 Cho çc sË ®o cña khËi lËp ph¬ng, biÓu tîng vÒ thÓ
tÝch cña mét h×nh.
KL Çch tÝnh thÓ tÝch cña h×nh hép ch÷ nhËt
VÝ dô 2: “Ph¬ng ph¸p tÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸cÓ
T§1 Ph¬ng ph¸p tÝnh diÖn tÝch ch÷ nhËt cã kÝch thíc lµ a
vµ b.
T§2 Cho çc sË ®o cña mét h×nh tam gi¸c
T§3 Kü n¨ng c¾t, ghÐp tõ mét h×nh tam gi¸c thµnh mét
h×nh ch÷ nhËt.
101

TiÓu häc
KL Çch tÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c
c. §¹i sè:
VÝ dô 1: “Çch t×m gi¸ trÞ nhá nhæt cña biÓu thøc cã d¹ng B=
ax2 + bx + c (víi a > 0)Ó
T§1 PP tÝnh gi¸ trÞ lín nhæt cña biÓu thøc cã d¹ng :
A= - ax2 + bx + c (víi a > 0)
T§2 Yªu cÇu bµi tËp: T×m gi¸ trÞ nhá nhæt cña biÓu thøc:
B= ax2 + bx + c (víi a > 0

KL Çch t×m gi¸ trÞ nhá nhæt cña biÓu thøc cã d¹ng :
B= ax2 + bx + c (víi a > 0
VÝ dô 2: “Çch gi¶i ph¬ng tr×nh lîng gi¸c d¹ng: msin2 x + nsinx

+ t = 0 (víi m kh¸c 0) Ó
T§1 Ph¬ng ph¸p gi¶i ph¬ng tr×nh bËc hai: ax2 + bx + c = 0

(víi a kh¸c 0)
T§2 Yªu cÇu gi¶i ph¬ng tr×nh d¹ng:
msin2 x + nsinx + t = 0 (víi m kh¸c 0)
KL Çch gi¶i ph¬ng tr×nh lîng gi¸c d¹ng:
msin2 x + nsinx + t = 0 (víi m kh¸c 0)
d. TCC
VÝ dô 1:
102

TiÓu häc
T§1 (X, *) lµ mét nöa nhãm aben cã phÇn tö ®¬n vÞ lµ e

T§2 (T, . ) lµ mét vµnh giao ho¸n
KL (T, . ) cã phÇn tö ®¬n vÞ lµ e
VÝ dô 2:
¸nh x¹ f:N → 2N lµ mét song ¸nh

T§1
x → 2x = f(x)
(f biÕn x thu«c N thµnh 2x thuéc N)
¸nh x¹ g:N → R (g biÕn x thu«c N thµnh 2x thuéc
T§2
R)
x → 2x = f(x)
¸nh x¹ g: N → R lµ mét song ¸nh
KL
x → 2x = g(x)
e. §êi thêng:
VÝ dô 1:
T§1 TØnh S¬n La lµ mét tØnh miÒn nói ®êng x¸ ®i l¹i ræt
khã kh¨n
T§2 Lµo Cai lµ mét tØnh miÒn nói
KL TØnh miÒn nói Lµo Cai cã ®êng x¸ ®i l¹i ræt khã kh¨n
VÝ dô 2: “Quy t¾c chia mét tæng víi mét sËÓ
T§1 Th¸i B×nh lµ Vïng chiªm tròng trång nhiÒu lóa

T§2 Nam ®Þnh lµ mét tØnh thuéc vïng chiªm tròng.
KL Nam §Þnh còng trång nhiÒu lóa
Bµi TËp VÒ chøng minh

103

TiÓu häc
Bµi 1: X©y dùng 2 phÐp chøng minh trùc tiÕp trong 4 tr-
êng hîp. Sau ®ã chØ ra luËn ®Ò, luËn cø, luËn chøng.
a. Trong h×nh häc
VÝ dô 1:
1. §Ò bµi: Cho tam gi¸c ABC cã gãc A b»ng 900 . KÎ AH vu«ng gãc
víi BC ( ®iÓm H thuéc BC). Çc tia ph©n gi¸c cña çc gãc BAH va
C c¾t nhau ë K.
Chøng minh r»ng : AK vu«ng gãc v¬i CK.
A
3
12
K
1
C 2 B
H
Bµi gi¶i:
Tam gi¸c AHC cã gãc H = 900 . Suy ra ACˆ H + Aˆ 3 = 90 0 (Tæng 3 gãc
trong 1 tam gi¸c) (1)
BAˆ H + Aˆ 3 = BAˆ H = 90 0 ( theo gi¶ thiÕt) (2)
Tõ (1 ) va (2) suy ra: ACˆ H = BAˆ H
1
Ta cã: Cˆ 1 = ACˆ H ( theo tÝnh chæt çc ®êng ph©n gi¸c)
2
1
Aˆ1 = BAˆ H
2
Suy ra Cˆ1 = Aˆ1
Suy ra: Aˆ 2 + Aˆ 3 + Cˆ1 = Aˆ 3 + Aˆ 2 + Aˆ1 = 90 0
104

TiÓu häc
Tam gi¸c ABC cã: Aˆ 2 + A

ˆ + Cˆ = 90 0 ⇒ AKˆ C = 90 0 ( tæng 3 gãc
3 1
trong 1 tam gi¸c)

suy ra: AK vu«ng gãc víi CK
* CÊu tróc cña chøng minh:
LuËn ®Ò §Ò bµi to¸n ( gi¶ thiÕt vµ kÕt luËn cña bµi to¸n)
LuËn cø: - TÝnh chæt "tæng ba gãc trong mét tam gi¸c"
- TÝnh chæt "§êng ph©n gi¸c"
LuËn Quy t¾c suy luËn b¾c cÇu
chøng
VÝ dô 2:
Chøng minh r»ng: ®êng th¼ng ®i qua trung ®iÓm cña mét c¹nh
cña mét tam gi¸c song song víi c¹nh thø hai th× ®i qua trung
®iÓm cña c¹nh thø ba.
Gi¶ thiÕt Tam gi¸c ABC, D lµ trung ®iÓm cña AB

E thuéc AC. DE song song víi BC
KÕt luËn E lµ trung ®iÓm cña AC (AE = EC)
A
E
D 1
1
1
B C
E
Chøng minh:
KÎ EF song song víi AB, F thuéc BC
105

TiÓu häc
Ta cã: DE song song víi BC suy ra DE song song víi BF (F thuéc BC)
DB song song víi EF ( theo çch dùng)
Suy ra EF = DB ( do DEBF lµ h×nh b×nh hµnh )
Suy ra EF = AD. (1)
XÐt tam gi¸c ADE vµ tam gi¸c EFC cã:
Gãc A b»ng gãc E1 ( ®ång vÞ, AB song song víi EF)(2)
Gãc D1 b»ng gãc F1 (cïng b»ng gãc B1) (3)
Tõ (1), (2), (3) Suy ra:Tam gi¸c ADE = EFC ( gãc - c¹nh - gãc)
Suy ra: AE = EC ( TÝnh chæt cña hai tam gi¸c b»ng nhau)
Suy ra ®iÒu ph¶i chøng minh.
* Cæu tróc cña phÐp chøng minh:
LuËn ®Ò Gi¶ thiÕt vµ kÕt luËn cña bµi to¸n

LuËn cø - TÝnh chæt cña h×nh b×nh hµnh
- Gãc ®ång vÞ cña 2 ®êng th¼ng song song
- Trêng hîp b»ng nhau cña 2 tam gi¸c
- TÝnh chæt cña 2 tam gi¸c b»ng nhau.
chøng:
b, Trong sè häc
VÝ dô 1:
Chøng minh r»ng: hai sË tù nhiªn liªn tiÕp kh¸c 0 lµ hai sË
nguyªn tË cïng nhau.
Chøng minh:
Gäi hai sË tù nhiªn liªn tiÕp lµ n vµ n+1.
Gäi d lµ íc sË chung cña n vµ n+1.
Suy ra: ( (n+1) - n ) chia hÕt cho d
106

TiÓu häc
T¬ng ®¬ng víi 1 chia hÕt cho d
Suy ra d = 1.( TÝnh chæt cña phÐp chia hÕt)
Suy ra n vµ n+1 lµ hai sË nguyªn tË cïng nhau.
LuËn ®Ò §Ò bµi cña bµi to¸n

LuËn cø - TÝnh chæt cña íc chung
- TÝnh chæt cña phÐp chia hÕt
chøng
VÝ dô 2:
1 1 1 1 a
Cho : + + + ........... + = CMR: a chia hÕt cho 149
50 51 52 99 b
Chøng minh:
a  1 1  1 1   1 1 
Ta cã: =  +  +  +  + .......... +  + 
b  50 99   51 48   74 75 
(TÝnh chæt giao ho¸n cña phÐp céng)
a 149 149 149
= + + .............
b 50.99 51.98 74.75
(Quy t¾c quy ®ång mÉu sË çc ph©n sË)
Chän mÉu sË chung lµ 50.51. ........... 98.99. Gäi çc thõa
sË phô lµ k1 , k2 ,.......... , k25
a 149.(k1 + k 2 + ............ + k 25 )
ta cã: =
b 50.51...............98.99
NhËn xÐt: Tö chia hÕt cho 149 ( lµ sË nguyªn tË)
cßn mÉu sË kh«ng chøa thõa sË nguyªn tË 149 nªn khi rót gän
ph©n sË ®Õn tËi gi¶n th× a vÉn chia hÕt cho 149.
Suy ra ®iÒu ph¶i chøng
minh.
107

TiÓu häc
LuËn ®Ò §Ò bµi to¸n

LuËn cø - TÝnh chæt giao ho¸n cña phÐp céng ph©n sË
- Quy t¾c quy ®ång mÉu sË çc ph©n sË
- Quy t¾c rót gän ph©n sË
LuËn chøng Quy t¾c suy luËn b¾c cÇu
c, Trong ®¹i sè
VÝ dô 1:
1 1 1 1
Chøng minh r»ng: nÕu + + =
x y z x+ y+z
1 1 1 1
Th× + + =
x 2003 y 2003 z 2003 x 2003 + y 2003 + z 2003
Chøng minh:
1 1 1 1
V× : + + =
x y z x+ y+z
yz + xz + xy 1
suy ra: = (Quy t¾c quy ®ång mÉu sË çc
xyz x+ y+z
ph©n sË)
suy ra: (xy + zx + xy) (x + y + z ) = xyz ( TÝnh chæt 2 ph©n sË
b»ng nhau)
Suy ra: xyz + x2 z + x2 y + y2 z + xyz +xyz +xy2 +yz2 +xz2 + xyz
= xyz
(TÝnh chæt ph©n phËi cña phÐp nh©n ®Ëi víi phÐp céng)
(Nh©n ®a thøc víi ®a thøc)
Suy ra: z(x +Y)2 xy(x +Y) + z2 (x + Y) = 0
108

TiÓu häc
Suy ra: (x + y) (xz + yz + xy + z2) = 0
(x + y) (x(y +z) + z(y + z) ) = 0
(x + y) (x + z) (y + z) = 0
Suy ra: x + y = 0 (1)
x+z=0 (2)
y+z=0 (3)
(1). NÕu x + y = 0 suy ra x = -y suy ra x2003 = -y2003 (Luü thõa víi
sË mò kh«ng ©m)
Ta cã:
1 1 1 1 1 1 1
+ + = + + =
x 2003 y 2003 z 2003 − y 2003 y 2003 z 2003 z 2003
1 1 1
= =
x 2003 + y 2003 + z 2003 − y 2003 + y 2003 + z 2003 z 2003
1 1 1 1
Suy ra: + + =
x 2003 y 2003 z 2003 x 2003 + y 2003 + z 2003
* CÊu tróc cña phÐp chøng minh:

LuËn cø - Quy t¾c quy ®ång mÉu sË çc ph©n sË
- TÝnh chæt hai ph©n sË b»ng nhau
- Quy t¾c nh©n ®a thøc víi ®a thøc
- N©ng lªn luü thõa víi sË mò kh«ng ©m
109

TiÓu häc
VÝ dô 2:
Cho a < b vµ c < d
CMR: a + c < b + d
Chøng minh
Tõ a < b , céng thªm c vµo hai vÕ cña bæt ®¼ng thøc nµy ta ®îc:
a +c < b + c ( T/c cña bæt ®¼ng thøc ) (1)
Tõ c < d, céng b vµo hai vÕ cña bæt ®¼ng thøc ta cã:
b + c < b + d ( tÝnh chæt cña bæt ®¼ng thøc) (2)
Tõ (1) vµ (2) ta suy ra: a + c < b + d (§pcm)
LuËn cø TÝnh chæt cña bæt ®¼ng thøc
VÝ dô 1:
Cho S lµ quan hÖ t¬ng ®¬ng trong tËp X. Víi
hai phÇn tö bæt kú a vµ b chøng minh r»ng líp t¬ng ®¬ng C(a) ∩
C(b) = θ ho®c C(a) = C(b)
Chøng minh
Gi¶ sö C(a) ∩ C(b) kh¸c tËp rçng. Ta sÏ chøng minh C(a) =
C(b0. Gäi c lµ mét ®iÓm thuéc C(a) ∩ C(b). Ta cã cSa vµ cSb , vµ
do tÝnh chæt ®Ëi xøng vµ b¾c cÇu, nªn a thuéc C(b). Do ®ã, víi
110

TiÓu häc
mäi x thuéc C(a), tøc lµ víi mäi x t¬ng ®¬ng víi a, ta ®Òu cã x
thuéc C(b), Tøc lµ C(a) ⊂ C(b). T¬ng tù ta chøng minh C(b) ⊂ C(a).
VËy , ta cã C(a) = C(b)

LuËn cø - §Þnh nghÜa líp t¬ng ®¬ng
- TÝnh chæt ®Ëi xøng trong quan hÖ hai ng«i
- TÝnh chæt b¾c cÇu trong quang hÖ hai ng«i
- TÝnh chæt trong quan hÖ bao hµm
VÝ dô 2:
Trong mét nhãm, cã ®¼ng thøc
xy = xz ( hay yx = zx)
CMR: y = z (Tøc lµ chøng minh luËt gi¶n íc trong mét nhãm)
Chøng minh
Nh©n c¶ hai vÕ cña ®¼ng thøc xy = xz víi x-1
x-1 (xy) = x-1 (xz)
(x-1 x)y = x-1 x)z
ey = ez
Tøc lµ: y=z

LuËn cø - §Þnh nghÜa nhãm
111

TiÓu häc
- TÝnh chæt cña ®¼ng thøc: "nh©n c¶ hai vÕ cña

mét ®¼ng thøc víi mét sË kh¸c 0"
- TÝnh chæt cña phÇn tö nghÞch ®¶o trong mét
nhãm
- TÝnh chæt cña phÇn tö trung hoµ e trong mét
nhãm
Bµi 2: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ chøng minh ph¶n chøng trong

çc trêng hîp:
a. Trong h×nh häc
VÝ dô 1:
Cho tam gi¸c ®Òu ABC, ®êng cao AH. Trªn tia HC læy ®iÓm
D sao cho HD = HA. Trªn nöa m®t ph¼ng bê DB kh«ng chøa A, vÏ
tia Dx sao cho gãc BDx = 150 . Dx c¾t tia AB t¹i E. CMR HD =
HE.
Tãm t¾t:
Gi¶ thiÕt ABC ®Òu, ®êng cao AH

D thuéc HC, HD = HA
Dx kh«ng thuéc mp (DBA), gãc BDx = 150
Dx c¾t AB = E
KÕt luËn HD = HE
112

TiÓu häc
B
H
1 2 C
E D
Chøng minh:
Gi¶ sö: HD > HE suy ra Eˆ 2 > 15 0 (1)
M®t kh¸c, HD > HE nªn HA > HE suy ra Eˆ 1 > 30 0 (2)
Suy ra: BEˆ D > 45 0 Do ®ã ABˆ D > 60 0 (Tr¸i víi gi¶ thiÕt)
Gi¶ sö: HD< HE th× Eˆ 2 < 15 0 (3)
M®t kh¸c: HD < HE suy ra HA < HE suy ra Eˆ 2 < 30 0 (4)
Suy ra BEˆ D < 45 0 Do ®ã A ABˆ D < 60 0 (Tr¸i víi gi¶ thiÕt)
VËy HD = HE (®pcm)
* CÊu tróc cña phÐp chøng minh
LuËn ®Ò Gi¶ thiÕt vµ kÕt luËn

LuËn cø - TÝnh chæt gãc vµ c¹nh ®Ëi diÖn trong tam gi¸c
- TÝnh chæt ®êng cao cña tam gi¸c ®Òu
LuËn chøng q → p, p
Quy t¾c suy luËn:
q
VÝ dô 2:
Tam gi¸c ABC cã 3 gãc nhän, çc ®êng ph©n gi¸c AD,
trung tuyÕn BM vµ ®êng cao CH ®ång quy . CMR gãc A lín h¬n
450
113

TiÓu häc
Gi¶ thiÕt ABC lµ tam gi¸c nhän

AD lµ ®êng ph©n gi¸c gãc A
BM lµ ®êng trung tuyÕn c¹nh AC
CH: lµ ®êng cao h¹ tõ C
AD, BM, CH c¾t nhau t¹i O
KÕt luËn CMR gãc A lín h¬n 450
E
D
H
A C
M F
Chøng minh
Gi¶ sö gãc A b»ng 450
Gäi Hx lµ tia ®Ëi cña tia HA. Trªn Hx læy HE = HA. Suy ra
CEˆ A = CAˆ E ≤ 45 0 ⇒ ACˆ E ≥ 90 0. Ta sÏ chøng minh khi ®ã
ACˆ B > ACˆ E

vµ ®ã lµ ®iÒu v« lý (tr¸i víi gi¶ thiÕt)
ThËt vËy, gäi O lµ giao ®iÓm cña AD, BM vµ CH. Gäi F lµ

giao ®iÓm cña EO vµ AC.
114

TiÓu häc
Tam gi¸c EAC coa EA > EC (V× EA ®Ëi diÖn gãc lín h¬n)
Mµ EF lµ ph©n gi¸c gãc AEC suy ra AF > FC suy ra AF > AC/2
M lµ trung ®iÓm cña AC suy ra M n»m gi÷a A vµ F. Suy ra tia B

ˆ ˆ ˆ ˆ
thuéc tia Ex ⇒ ACB > ACE mµ ACE ≥ 90 ⇒ ACB > 90 (tr¸i víi
0 0
gi¶ thiÕt)
ˆ
Suy ra A > 45
0

LuËn ®Ò Gi¶ thiÕt vµ kÕt luËn
LuËn cø TÝnh chæt gãc vµ c¹nh ®Ëi diÖn trong tam gi¸c
TÝnh chæt ®êng cao, cña ®êng ph©n gi¸c, ®êng
trung tuyÕn
PhÐp suy luËn:
q
b. Trong sè häc
VÝ dô 1:
Chøng minh r»ng kh«ng thÓ cã h÷u h¹n sË nguyªn tË
Chøng minh
Gi¶ sö chØ cã h÷u h¹n sË nguyªn tË lµ P1, P2, P3………. Pn

trong ®ã Pn lµ sË lín nhæt trong çc sË nguyªn tË.
XÐt sË A = P1.P2……..Pn + 1
115

TiÓu häc
Ta cã: A chia cho mçi sË nguyªn tË Pi (i ch¹y tõ 1 ®Õn n) ®Òu d 1
(1)
M®t kh¸c, A lµ hîp sË ( v× nã lín h¬n sË nguyªn tË lín nhæt lµ Pn).

Do ®ã A ph¶i chia hÕt cho mét sË nguyªn tË nµo ®ã, tøc lµ A chia
hÕt cho mét trong çc sË nguyªn tË Pi. §iÒu nµy m©u thuÉn víi
(1). Suy ra kh«ng thÓ cã h÷u h¹n çc sË nguyªn tË.
* Cæu tróc cña phÐp chøng minh

LuËn cø - TÝnh chæt cña sË nguyªn tË
- TÝnh chæt cña hîp sË
QTSL
q
VÝ dô 2:
Cho a, b lµ 2 sË nguyªn tË cïng nhau. CMR a2 vµ a + b còng
lµ 2 sË nguyªn tË cïng nhau.
Chøng minh
Gi¶ sö a2 vµ a+b cïng chia hÕt cho sË nguyªn tË d th× a

chia hÕt cho d; do ®ã b còng chia hÕt cho d suy ra a, b cïng chia
hÕt cho sË nguyªn tË d tr¸i víi gi¶ thiÕt (a,b)=1
VËy a2 vµ a+b lµ hai sË nguyªn tË cïng nhau.

* CÊu tróc cña phÐp chøng minh
116

TiÓu häc

LuËn cø TÝnh chæt cña 2 sË nguyªn tË cïng nhau
QTSL (*)
q
b. Trong ®¹i sè
VÝ dô 1:
CMR kh«ng cã 3 sË nguyªn nµo tho¶ m·n c¶ ba biÓu thøc :
a + 1/b < 2; b + 1/c < 2, c + 1/a < 2 (1)
Chøng minh
Gi¶ sö tån t¹i a, b, c > 0 th¶o m·n (1)
Céng vÕ víi vÕ ta ®îc:
a+ 1/b + b + 1/c + c + 1/a <6 (2)
(a + 1/a) + (b + 1/b) + (c + 1/c) <6
V× a>0; b>0; c>0 nªn theo bæt ®¼ng thøc c«si ta cã:
1 1
a+ ≥ 2 a. = 2
a a
1 1
b+ ≥ 2 b. = 2
b b
1 1
c+ ≥ 2 c. = 2
c c
117

TiÓu häc
1 1 1
(a + ) + (b + ) + (c + ) ≥ 6
Suy ra: a b c M©u thuÉn víi (2)
Suy ra kh«ng tån t¹i a>0, b>0, c>0 tho¶ m·n ®ång thêi 3 bæt
®¼ng thøc ®· cho

LuËn cø - TÝnh chæt cña bæt ®¼ng thøc
- TÝnh chæt giao ho¸n cña phÐp céng
- Bæt ®¼ng thøc c«si
LuËn chøng QTSL (*)

VÝ dô 1:
Mçi phÇn tö cña 1 nhãm chØ cã mét phÇn tö ®Ëi xøng.
Chøng minh
Gi¶ sö x', x'' lµ 2 phµn tö ®Ëi xøng cña x. Ta cã:
e = x.x'' (TÝnh chæt cña nhãm)
Nh©n hai vÕ bªn tr¸i vµ ph¶i víi x, ta ®îc:
x'.e = x'.(x.x'') (TÝnh chæt cña phÐp to¸n)
Hay x' = x'.e = x'. (x.x'') = (x'.x).x'' = e.x'' = x'' (TÝnh chæt)
118

TiÓu häc
M©u thuÉn víi gi¶ sö. VËy mçi phÇn tö cña mét nhãm chØ cã mét
phÈn tö ®Ëi xøng.
* CÊu tróc cña phÐp suy luËn
LuËn ®Ò §Ò bµi
- TÝnh chæt cña nhãm

LuËn cø
- TÝnh chæt cña phÐp to¸n hai ng«i
LuËn
QTSL (*)
chøng
2. NÕu tËp E lµ tËp con cña tËp N vµ: i, 0 thuéc E

ii, n thuéc E suy ra n+1 thuéc E
Th× E = N
Chøng minh
Gi¶ sö cã E tho¶ m·n (i) vµ (ii) vµ E ≠ N
V×
E ≠ N → N − E ≠ φ ⇒ N − E cã phÇn tö bÐ nhæt a
V× 0 ∈ E → a ≠ 0
V× a lµ phÇn tö bÐ nhæt cña N- E suy ra a - 1 thuéc E (phÇn tö

liÒn tríc a-1 cña a tån t¹i v× a kh¸c 0)
V× a-1 thuéc E nªn sË liÒn sau cña a-1 lµ a thuéc E suy ra m©u
thuÉn nªn E = N
* Cæu tróc cña phÐp suy luËn
119

TiÓu häc
LuËn ®Ò §Ò bµi
LuËn cø Çc tÝnh chæt cña tËp hîp vµ phÇn tö cña tËp hîp
LuËn QTSL (*)
chøng
Bµi 3: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ chøng minh quy n¹p trong to¸n

häc cho 2 trêng hîp:
a, Trong sè häc
VÝ dô 1:
n(n + 1)n + 2)
CMR: 1.2 + 2.3 + 3.4 + ……….. + n(n + 1) = (n
3
thuéc N*)
- Víi n = 1 ta cã
VT = 1(1 + 1):3 = 2
- Gi¶ sö ®¼ng thøc ®óng víi n = k
k (k + 1)(k + 2)
Tøc lµ 1.2 + 2.3 + 3.4 + ….. k.(k + 1) =
3
XÐt : 1.2 + 2.3 + 3.4 + ……………+ k.(k+ 1)(k + 2)
120

TiÓu häc
k (k + 1)(k + 2)
= + (k + 1)(k + 2)
3
k (k + 1)(k + 2) + 3(k + 1)(k + 2)
=
3
(k + 1)(k + 2)(k + 3)
=
3
(k + 1)[ (k + 1) + 1] + [ (k + 1) + 2]
=
3
VËy ®¼ng thøc ®óng víi n = k + 1 . Suy ra ®pcm
VÝ dô 2:
1 1 1 1 n
CMR: + + + .......... + + ( Víi mäi n
1.5 5.9 9.13 (4n − 3).(4n + 1) 4n + 1
thuéc N*)
- Víi n = 1:
1 1
VT = =
( 4.1 − 3)(4.1 + 1) 5
1 1
VP = =
4 .1 + 1 5
⇒ VT = VP
Suy ra ®¼ng thøc ®óng
121

TiÓu häc
1 1 1 1 k
+ + + ....... + =
1.5 5.9 9.13 (4k − 3)(4k + 1) 4k + 1
1 1 1 1 1
Xet : + + + ....... + +
1.5 5.9 9.13 ( 4k − 3)(4k + 1) [ ( 4(k + 1) − 3)(4( k + 1) + 1)]
k 1
= +
4k + 1 (4k + 4 − 3)(4k + 4 + 1)
k ( 4k + 5) + 1
=
( 4k + 1)(4k + 5)
4k 2 + 5k + 1
=
( 4k + 1)(4k + 5)
4k ( k + 1) + (k + 1)
=
( 4k + 1)(4k + 5)
(4k + 1)(k + 1)
=
( 4k + 1)(4k + 5)
k +1
=
4k + 5
k +1
=
4(k + 1) + 1
VËy ®¼ng thøc ®óng víi n= k+1. Suy ra ®pcm
b, Trong ®¹i sè
VÝ dô1:
CMR: (2n+2 .3n +5n - 4) chia hÕt cho 25 ( n thuéc N*)
- Víi n = 1:
21+2 .31 +5.1 - 4 = 25 - chia hÕt cho 25
2k+2 .3k +5.k - 4 - chia hÕt cho 25
122

TiÓu häc
XÐt 2k+2+1 .3k+1 +5(k+1) - 4
= 2k+2+1 .3k+1 +5k + 5 - 4
= 6. 2k+2 .3k+1 +5k + 1
= 6.2k+2 .3k + 6.5k - 6.4 +25 - 25k
= 6(2k+2 .3k +5k - 4) + 25 (1 - k)
Ta thæy : 6(2k+2 .3k +5k - 4) chia hÕt cho 25
25(1-k) - chia hÕt cho 25
VËy ®¼ng thøc ®· cho ®óng víi n = k + 1
Suy ra ®¼ng thøc ®· cho chia hÕt cho 25(®pcm)
VÝ dô 2:
CMR: 1.1! + 2.2! + 3.3! + ……….. + n.n! = (n+1)! - 1 (Víi mäi n
thuéc N*)
Gi¶i:
- Víi n = 1 ta cã:
VT= 1.1! = 1
VP = (1+1)! - 1 = 2.1 - 1 = 1
Suy ra VT = VP = 1. VËy ®¼ng thøc trªn ®óng víi n = 1
- Gi¶ sö ®¼ng thøc trªn ®óng víi n = k
1.1! + 2.2! +3.3! + ……+ k.k! = (k + 1)! - 1
XÐt: 1.1! + 2.2! + 3.3! + ……+ k.k! + (k+1)(k+1)!
= (k+1)!- 1+ (k+1)(k+1)!
= (k+1)!(k+2) - 1
= (k+2)!-1
= ( (k+1)+1)! - 1
123

TiÓu häc
VËy ®¼ng thøc ®óng víi n = k +1
Suy ra ®¼ng thøc ®· ®îc chøng minh.
bµi tËp vÒ d·y sË viÕt theo quy luËt
Bµi 1. ThiÕt kÕ 5 ®Ò to¸n vÒ viÕt thªm mét sè sè h¹ng vµo
sau 1 d·y sè
1. Quy luËt 1
- Bíc 1: chän quy luËt: Un= n(n+1)
- Bíc 2: chän sË h¹ng tù do: 2
- Bíc 3: T×m 2 sË h¹ng theo quy luËt ®· chän 6, 12, 20
- Bíc 4: §®t thµnh ®Ò to¸n
ViÕt tiÕp 3 sË h¹ng cña d·y sau:
2, 6, 12, 20, ….
2. Quy luËt 2
- Bíc 1: chän quy luËt: un+2=un x un+1
- Bíc 2: chän sË h¹ng tù do: 5, 7
- Bíc 3: T×m 3 sË h¹ng theo quy luËt: 35, 245, 8575
- Bíc 4: ®®t thµnh ®Ò to¸n
ViÕt tiÕp 2 sË h¹ng cña d·y:
5, 7, 35, 245, 8575, …., ….
3. Quy luËt 3:
- Bíc 1: Chän quy luËt : Un = a + nxn
- Bíc 2: Chän sË h¹n tù do: 2
- Bíc 3: T×m 3 sË h¹ng theo quy luËt: 5, 10, 17.
- Bíc 4: §®t thµnh ®Ò to¸n:
124

TiÓu häc
ViÕt tiÕp 6 sË h¹ng cña d·y sË vµ t×m sË h¹n thø 100 cña
d·y
2, 5, 10, 17 ……………..
4. Quy luËt 4:
- Bíc 1: Chän quy luËt: Un+3 = Un + Un+1 + Un+2
- Bíc 2: Chän sË h¹ng tù do: 4, 6, 7
- Bíc 3: T×m sË h¹ng theo quy luËt: 17, 30, 54
- Bíc 4: §®t thµnh ®Ò to¸n
T×m sË h¹ng thø 200 cña d·y sË:
4,6,7,17,30,54,……………
5. Quy luËt 5:
- Bíc 1: Chän quy luËt: Un+1 =Un + a + (n+1)
- Bíc 2: Chän sË h¹ng tù do:1
- Bíc 3: T×m 3 sË h¹ng theo quy luËt: 6,12,19
- Bíc4: §®t thµnh ®Ò to¸n:
H·y viÕt çc sË h¹ng th 12, 120, 1200 cña d·y sË sau:
1,6,12,19, …………….
Bµi 2: Ra ®Ò to¸n t×m mét sË sË h¹ng ®Çu, gi÷a cña d·y:
- Bíc 1: X¸c ®Þnh quy luËt: Un = nxa+b
U17 = 17x4+6
- Bíc 2: SË çc sË h¹ng cña d·y: 17
- Bíc 3: 3 sË h¹ng cuËi viÕt theo quy luËt
U17 = 17 x 4 + 6 = 74
U16 = 16 x 4 + 6 = 70
125

TiÓu häc
U15 = 15 x 4 + 6 = 66
Bíc 4: §®t thµnh ®Ò to¸n:
Cho d·y sË: ….., ……, 66, 70, 74
1. T×m sË h¹ng ®Çu cña d·y
2. T×m sË h¹ng thø 9 cña d·y
TiÒn chøng minh
Bµi 1: X©y dùng 2 vÝ dô vÒ suy luËn quy n¹p vµ tiÒn

chøng minh cho mçi trêng hîp
a. Trong sè häc
VÝ dô 1: D¹y häc tÝnh chæt c¬ b¶n cña ph©n sË
Cã hai b¨ng giæy b»ng nhau. Chia b¨ng giæy thø nhæt
3
thµnh 4 phÇn b»ng nhau, vµ t« mµu 3 phÇn, tøc lµ t« mÇu
4
b¨ng giæy. Chia b¨ng giæy thø 2 thµnh 8 phÇn b»ng nhau vµ t«
6
mµu 6 phÇn, tøc lµ t« mµu b¨mg giæy.
8
3 6 3 6
Ta thæy: b¨ng giæy b»ng b¨ng giæy. Nh vËy =
4 8 4 8
3 3× 2 6 6 6:2 3
NhËn xÐt. = = vµ = =
4 4× 2 8 8 8:2 4
• Suy luËn quy n¹p
Toµn bé vÝ dô nªu trªn

T§
TÝnh chæt c¬ b¶n cña ph©n sË: Khi nh©n ho®c chia c¶
KL
126

TiÓu häc
tö sË vµ mÉu sË víi mét sË tù nhiªn kh¸c 0, ta ®îc mét
a a×c a a:d
= & =
ph©n sË míi b»ng ph©n sË ®· cho: b b × c b b:d
• TiÒn chøng minh
LuËn ®Ò TÝnh chæt c¬ b¶n cña ph©n sË: Khi nh©n ho®c chia c¶
tö sË vµ mÉu sË víi mét sË tù nhiªn kh¸c 0, ta ®îc mét
a a×c a a:d
ph©n sË míi b»ng ph©n sË ®· cho: = & =
b b×c b b : d
LuËn cø VÝ dô minh ho¹
VÝ dô 2: Dæu hiÖu chia hÕt cho 3

T§1 72: 9 = 8 Ta cã: 7 +2 = 9

9: 9 = 1
T§2 657 : 9 = 73 Ta cã: 6+5+7 = 18
18 : 9 = 2
T§3 182: 9 = 20 ( d 2) Ta cã 1+8+2 = 11
11 : 9 = 1 (d 2)
T§4 451: 9 = 50 (d 1) Ta cã: 4+5+1 = 10
10 : 9 = 1 (d 1)
KL Dæu hiÖu chia hÕt cho 9: “ Çc sË cã tæng çc ch÷ sË chia
hÕt cho 9 th× chia hÕt cho 9Ó
• TiÒn chøng minh:
127

TiÓu häc
LuËn ®Ò Dæu hiÖu chia hÕt cho 9: “ Çc sË cã tæng çc ch÷ sË
chia hÕt cho 9 th× chia hÕt cho 9Ó
LuËn cø Çc vÝ dô minh ho¹
b. Trong h×nh häc

VÝ dô 1: DiÖn tÝch h×nh tam gi¸c
Tam gi¸c ABC cã c¹nh ®¸y BC = a; ®êng cao h¹ tõ ®Ønh
A lµ h. DiÖn tÝch h×nh tam gi¸c ABC lµ:
h a×h
S ∆ = S hcn = a × =
2 2
A
B’ 2
1 C’
1 2
B C
T§ H×nh tam gi¸c ABC cã ®¸y lµ a vµ ®êng cao t¬ng øng

lµ h th×:
h a×h
S ∆ = S hcn = a × =
2 2
KL Quy t¾c tÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c
“MuËn tÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c ta læy ®¸y nh©n
víi chiÒu cao t¬ng øng råi chia cho 2“
128

TiÓu häc
LuËn ®Ò NÕu tam gi¸c cã ®¸y lµ a vµ chiÒu cao t¬ng øng lµ h

th×
a×h
S∆ =
2
LuËn cø Çc bíc t×m S tam gi¸c trong vÝ dô
VÝ dô 2: ThÓ tÝch cña h×nh hép ch÷ nhËt:

Bµi to¸n: TÝnh thÓ tÝch h×nh hép ch÷ nhËt cã chiÒu dµi lµ
a cm, chiÒu réng lµ b cm, chiÒu cao lµ c cm.
§Ó tÝnh thÓ tÝch h×nh hép ch÷ nhËt trªn ®©y b»ng cm3 ta
cÇn t×m sË h×nh lËp ph¬ng 1 cm3 xÕp vµo ®Çy hép ( xem çc
h×nh vÏ díi ®©y)
Sau khi c líp h×nh lËp ph¬ng 1cm3 th× võa ®Çy hép.
Mçi líp cã: a x b (h×nh lËp ph¬ng 1cm3 )
c líp cã: a x b x c (h×nh lËp ph¬ng 1cm3 )
VËy thÓ tÝch cña h×nh hép ch÷ nhËt lµ: : a x b x c (1cm3 )
c cm
a cm b cm
T§ H×nh hép ch÷ nhËt ABCD cã chiÒu dµi lµ a chiÒu réng

lµ b vµ ®êng cao c th×:
129

TiÓu häc
Vhhcn = a × b × c
KL Quy t¾c thÓ tÝch h×nh hép ch÷ nhËt
“MuËn tÝnh thÓ tÝch h×nh hép ch÷ nhËt ta læy chiÒu
dµi nh©n víi chiÒu r«ng råi nh©n víi chiÒu cao (cïng
mét ®¬n vÞ ®o)“
LuËn ®Ò NÕu h×nh hép ch÷ nhËt cã chiÒu dµi lµ a, chiÒu réng lµ
b vµ cã chiÒu cao lµ c th×
Vhhcn = a × b × c
LuËn cø Çc bíc t×m thÓ tÝhc h×nh hép ch÷ nhËt trong vÝ dô
c. Gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë tiÓu häc

VÝ dô 1: D¹y bµi t×m hai sË khi biÕt tæng vµ tØ sË cña hai sË ®ã
3
Bµi to¸n: Tæng cña hai sË lµ 96. TØ sË cña hai sË ®ã lµ .
5
T×m hai sË ®ã.
Ta cã s¬ ®å:
SË bÐ 96
SË lín
Theo s¬ ®å, tæng sË phÇn b»ng nhau lµ:

3 +5 = 8 (phÇn)
SË bÐ lµ: 96 : 8 x 3 = 36
SË lín lµ: 96 : 8 x 5 = 60
§s/ sË bÐ: 36
130

TiÓu häc
sË lín: 60
T§ 3
NÕu tæng cña hai sË lµ 96, tØ sË cña hai sË lµ th×
5
SË bÐ lµ: 96 : 8 x 3 = 36
SË lín lµ: 96 : 8 x 5 = 60
MuËn t×m hai sË khi biÕt tæng vµ tØ sË cña hai sË ®ã
KL
th× mçi sË b»ng tæng chia cho tæng sË phÇn ®Ó t×m
gi¸ trÞ 1 phÇn råi læy gi¸ trÞ 1 phÇn võa t×m ®îc nh©n
víi mçi phÇn cña mçi sË
LuËn ®Ò Khi biÕt tæng vµ tØ sË cña hai sË th×

SË bÐ = (Tæng) : (tæng sË phÇn) x (sË phÇn cña sË bÐ)
SË lín = (Tæng) : (tæng sË phÇn) x (sË phÇn cña sË lín)
LuËn cø Bµi tËp vµ lêi gi¶i bµi tËp vÝ dô minh ho¹ ë trªn
VÝ dô 2: D¹y bµi t×m hai sË khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sË ®ã
Bµi to¸n: Tæng cña hai sË lµ 70. HiÖu cña hai sË ®ã lµ 10 .
T×m hai sË ®ã.
Ta cã s¬ ®å:
SË bÐ
10
SË lín
Theo s¬ ®å, hai lÇn sË bÐ lµ
70 Ð 10 = 60
SË bÐ lµ:
131

TiÓu häc
60 : 2 = 30
SË lín lµ:
30 + 10 = 40
(Ho®c cã thÓ gi¶i nh sau:
Hai lÇn sË lín lµ
70 + 10 = 80
sË lín lµ
80 : 2 = 40 )
§s/ sË bÐ: 30
sË lín: 40
T§ NÕu tæng cña hai sË lµ 70, hiÖu cña hai sË lµ 10 th×

SË bÐ lµ: (70 Ð 10) : 2 = 30
SË lín lµ: (70 + 10) : 2 = 40
KL MuËn t×m hai sË khi biÕt tæng vµ hiÖucña hai sË ®ã
th× :
SË bÐ = (Tæng Ð HiÖu) : 2
SË lín = (Tæng + HiÖu) : 2
LuËn ®Ò Khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sË th×

SË bÐ = (Tæng Ð HiÖu) : 2
SË lín = (Tæng + HiÖu) : 2
LuËn cø Bµi tËp vµ lêi gi¶i bµi tËp vÝ dô minh ho¹ ë trªn
Bµi tËp ngôy biÖn - b¸c bá

Bµi 1: ThiÕt lËp 1 FBN, b¸c bá b»ng QTBBL§. Cho 5 trêng
hîp:
132

TiÓu häc
a, Sè häc:
L§: “ ∀ sË  cho 2 ®Òu  6 Ó
BB: “ ∃ a ∈ N: a  2 Λ a  6 Ó
a = 4; a  2 Λ a  6 Ó
b. H×nh häc:
NÕu ∆A′B′C ′ th× ∆ABC = ∆A′B ′C ′ L§:
s
∆ABC
BB:
∃ ∆ABC ∆A′B′C ′ Λ ∆ABC ≠ ∆A′B ′C ′

s
B’ C’
B C
c. §¹i sè:
L§: Ph¬ng Tr×nh ax2 + bx + c = 0 (a ≠ 0) lu«n cã nghiÖmÓ
BB: ∃ ∆ = b2 Ð 4ac < 0 Λ ax2 + bx + c = 0 (a ≠ 0) v« nghiÖm
d. TCC
L§: “ ∃ f(x) liªn tôc th× kh¶ viÓ
BB: “ ∃ y = x Λ y = f(x) liªn tôc t¹i x0 = 0 vµ kh«ng kh¶ vi t¹i x0 =
0
133

TiÓu häc
e. §êi thêng:
L§: “ Mäi gia ®×nh ®Òu cã ba thÕ hÖ cïng chung sËng díi mét
m¸i nhµ Ó
BB: “ ∃ gia ®×nh kh«ng cã ba thÕ hÖ cïng chung sËng díi mét
m¸i nhµ Ó
Bµi 2: H·y XD çc phÐp ngôy biÖn sau, sau ®ã b¸c bá

chóng b»ng quy t¾c b¸c bá luËn cø
a. Mäi sè thùc ®Òu b»ng nhau
• X©y dùng phÐp nguþ biÖn trªn
∀ a, b thuéc R, ta lu«n chän ®îc 2 c®p sË thùc (m,n,p….) vµ
(x,y,z……) sao cho tæng çc sË h¹ng cña mçi c®p sË ®ã ®Òu
b»ng 0 vµ mçi sË h¹ng trong c®p thø nhæt ®Òu chia hÕt cho a;
mçi sË h¹ng trong c®p thø 2 ®Òu chia hÕt cho b.
NghÜa lµ: ( m+n+p+….) = (x+y+z+…..)
Vµ m=a x m’; n=a x n’; p=a x p’
x= b x m’; y= b x n’; z = b x p’
ThÕ th×:
m + n + p + ….. = x + y + z + …..
⇔ a(m’ + n’ + p’ + …..) = b(m’ + n’ +p’ + …..)
⇔ a = b ( chia c¶ hai vÕ cho (m’ + n’ + p’ + …..)
VËy víi mäi sË thùc a, b ta ®Òu cã a = b
VÝ dô:
Ta chøng minh 7 = 8
Chän hai c®p sË t¬ng øng lµ: (84, 35, -119) vµ (96, 40, -136)
Ta cã: 84 + 35 - 119 = 96 + 40 Ð 136 = 0
⇔ 7 x 12 + 5 x 7 Ð 17 x 7 = 8 x 12 + 5 x 8 Ð 8 x 17
134

TiÓu häc
⇔ 7 ( 12 + 5 Ð 17) = 8 ( 12 + 5 Ð 17)
⇔7 = 8
VËy ta ®· chøng minh ®îc 7 = 8
• B¸c bá phÐp nguþ biÖn trªn:
Trong phÐp nguþ biÖn trªn ®· ¸p dông sai luËt gi¶n íc. “Khi chia
c¶ hai vÕ cña mét ph¬ng tr×nh ®i cïng mét sË th× sË ®ã ph¶i
kh¸c 0Ó.
ë çc phÐp nguþ biÖn trªn ®Òu gi¶n íc ®i mét sË cã gi¸ trÞ
b»ng 0: (m’ + n’ + p’ + …..) vµ ( 12 + 5 Ð 17)
b. Mäi a, b > 0: a + b = 0.
∀ a, b >0 ta cã:
a+b=c
Nh©n c¶ hai vÕ cña biÓu thøc víi (a + b) ta ®îc:
(a + b)(a + b) = c (a + b)
(a + b)2 = c (a +b)
a2 + 2ab + b2 = ac + bc
( a2 + ab - ac) + (b2 + ab - bc) = 0
a (a + b - c) + b (a + b - c) = 0
(a + b) = 0 ( chia c¶ hai vÕ cña cho (a + b - c) )
• B¸c bá phÐp nguþ biÖn trªn
Trong phÐp nguþ biÖn trªn ®· ¸p dông sai luËt gi¶n íc cña
phÐp nh©n.
V×: a + b = c suy ra a + b - c = 0.
c. Mäi a ∈ R: a = 0
135

TiÓu häc

Læy mét sË thùc a tuú ý vµ sË thùc x = a: 2 hay a = 2x (1)
Nh©n c¶ hai vÕ cña (1) víi a ta ®îc:L
a2 = 2ax hay a2 - 2ax = 0
Thªm x2 vµo c¶ hai vÕ ta ®îc:
a2 - 2· + x2 = x2
Hay: (x - a)2 = x2
Do ®ã: x - a = x . VËy a = 0
B×nh ph¬ng cña hai sË ®Ëi nhau cã gi¸ trÞ b»ng nhau. Do
dã, (x - a)2 = x2
Suy ra (x - a) = /x/ . §©y chÝnh lµ chç sai trong qu¸ tr×nh biÕn
®æi cña phÐp nguþ biÖn trªn.
d. Â - nhän; B̂ - vu«ng ; s® Â = B̂
T¹i çc ®iÓm A vµ B ta dùng hai gãc nhän BAˆ x vµ gãc
vu«ng
ABˆ y . Trªn tia Ax læy ®iÓm D, trªn tia By læy ®iÓm C sao
cho AD = BC. NËi DC, læy M, N lÇn lît lµ trung ®iÓm cua AB vµ CD.
Tõ M vµ N dùng çc ®êng trung trùc cña çc c¹nh AB vµ CD,
chóng kÐo dµi c¾t nhau t¹i I. NËi I víi A, B, C, D.
Ta cã h×nh vÏ nh sau:
136

TiÓu häc
A M B
N
D C
x
y
Ta dÔ thæy çc tam gi¸c AIB vµ CID lµ nh÷ng tam gi¸c c©n
( V× MI vµ NI lµ çc ®êng trung trùc cña çc c¹nh AB vµ CD.
Suy ra IAˆ B = IBˆ A (1)

Vµ : AI = BI
CI = DI
M®t kh¸c, theo çch dùng ta cã AD = BC.
Tõ ®©y suy ra hai tam gi¸c AID vµ BIC b»ng nhau theo tr-
êng hîp c¹nh - c¹nh - c¹nh.
Suy ra IAˆ D = IBˆ C (2)
IAˆ D + IAˆ B = IBˆ C + IBˆ A

Tõ (1) vµ ( 2) suy ra : ⇒ DAˆ B = CBˆ A
137

TiÓu häc
VËy gãc vu«ng Â b»ng gãc nhän B̂

Trong phÐp nguþ biÖn trªn ®· tiÕn hµnh sai viÖc vÏ h×nh.
Gãc nhän A ®îc vÏ trong h×nh häc ph¼ng ë h×nh vÏ trªn kh«ng
ph¶i lµ mét gãc nhän.
e. Mäi tam g¸c ®Òu lµ tam gi¸c ®Òu
I K
O
C B
H
Cho tam gi¸c bæt kú ABC. H lµ trung ®iÓm cña c¹nh BC,
dùng ®êng trung trùc cña BC qua H c¾t ®êng ph©n gi¸c cña
gãc A t¹i ®iÓm O. Tõ O h¹ çc ®êng cao xuËng c¹nh AC, AB vµ
c¾t hai c¹nh nµy lÇn lît t¹i I vµ K. NËi OB, OC.
XÐt hai tam gi¸c vu«ng AOI vµ AOK cã AO lµ ®êng ph©n
ˆ ˆ
gi¸c suy ra AI = AK. IAO = KAO . V©y hai tam gi¸c AOI vµ AOK
b»ng nhau theo trêng hîp c¹nh - gãc - c¹nh. ( Ho®c hai tam gi¸c
vu«ng cã hai c¹nh gãc vu«ng b»ng nhau)
Suy ra OI = OK.
XÐt hai tam gi¸c CIO vµ BKO cã:
OI = OK (theo chøng minh trªn)
138

TiÓu häc
OC = OB ( v× OH lµ ®êng trung trùc cña c¹nh BC)
IOˆ C = KOˆ B ( Hai gãc ®Ëi ®Ønh)

Suy ra hai tam gi¸c CIO vµ BKO b»ng nhau theo trêng hîp G_C_G.
Suy ra CI = BK
Suy ra: CI + IA = BK + KA
Hay: AC = AB.
Chøng minh t¬ng tù ta ®îc : AB = BC
VËy víi mäi tam gi¸c ta lu«n chøng minh ®îc AB = AC = BC
Hay nãi çch kh¸c mäi tam gi¸c ®Òu lµ tam gi¸c ®Òu.
Trong phÐp nguþ biÖn trªn ®· tiÕn hµnh sai bíc vÏ h×nh vµ ®· dæn
®Õn kÕt luËn nh ®· nªu trªn.
Sai cô thÓ nh sau: mäi tam gi¸c, nÕu kh«ng ph¶i lµ tam gi¸c ®Ò
th× ®êng trung trùc cña c¹nh BC lu«n lu«n c¾t ®êng ph©n gi¸c
cña gãc ®Ëi diÖn A ë miÒn ngoµi cña h×nh tam gi¸c.
B
O
A C
f. Mäi d©y cung cña mét ®êng trßn ®Òu b»ng nhau
139

TiÓu häc
Dùng ®êng trßn t©m O, ®êng kÝnh AB. Qua ®iÓm B kÎ d©y
cung BC, Qua trung ®iÓm P cña BC kÎ d©y cung AD. NËi CD
B
D
O P
C
A
XÐt hai tam gi¸c APB vµ DPC. Theo çch dùng BP = PC, do
®ã AP = PD.
ˆ ˆ
L¹i cã APP = CPD (V× chóng lµ hai gãc ®Ëi ®Ønh).
Tøc lµ ta cã: Tam gi¸c APB = DPC ( theo trêng hîp c¹nh - gãc -
c¹nh)
Suy ra ®êng kÝnh AB b»ng d©y cung DC. Hay nãi kh¸c ®i trong
mét ®êng trßn mäi d©y cung ®Òu b»ng nhau.
Trong phÐp nguþ biÖn trªn còng ®· lîi dông sai ë kh©u vÏ
h×nh. ë h×nh vÏ trªn, khi P lµ trung ®iÓm cña d©y cung BC, vÏ
d©y cung tõ A qua P c¾t dêng trßn t¹i D th× P kh«ng lµ trung
®iÓm cña AD.
g. Tæng hai c¹nh gãc vu«ng b»ng c¹nh huyÒn
140

TiÓu häc

Cho tam gi¸c vu«ng ABC nh h×nh vÏ:
A
C3
A3
C
A2
2
A1 C1
C B
B1
Ta dùng çc ®êng trung b×nh song song víi çc c¹nh gãc
vu«ng nh h×nh vÏ.. Ta thu ®îc ®êng gæp khóc thø nhæt AA1C1B1B
mµ ®é dµi ®êng gæp khóc nµy b»ng tæng hai c¹nh gãc vu«ng.
Ta tiÕp tôc kÎ çc ®êng trung b×nh cña çc tam gi¸c AA1C1
; C1B1B ; AA2C2 .............. , cø nh thÕ ta thu ®îc ®êng gæp khóc
thø 2, thø 3, ......, thø n cã tæng ®é dµi b»ng tæng hai c¹nh gãc
vu«ng mµ ®êng gæp khóc nµy ngµy cµng s¸t víi c¹nh huyÒn. cø
nh vËy ta sÏ thu ®îc nh÷ng ®êng gæp khóc mµ ®é sai kh¸c cña
nã víi c¹nh huyÒn ngµy cµng Ýt vµ khi n tiÕn tíi v« cïng th× ®-
êng gæp khóc ®ã trïng khÝt víi c¹nh huyÒn. Nh vËy ta ®· chøng
minh ®îc tæng ®é dµi hai c¹nh gãc vu«ng b»ng ®é dµi c¹nh
huyÒn.
Trong phÐp nguþ biÖn trªn ®· vËn dông phÐp suy luËn sai ®ã
lµ : "®é dµi ®êng gæp khóc b»ng ®é dµi c¹nh huyÒn".
h. 2 ®t bÊt kú ®Òu song song
141

TiÓu häc
Cho hai ®êng th¼ng bæt kú a, b trªn cïng mét m®t ph¼ng.
Trªn ®êng th¼ng a læy ®iÓm A, trªn ®t b læy ®iÓm B. NËi AB.
Ta tiÕp tôc læy trªn a, b çc ®iÓm A1 , B1 sao cho AA1 = BB1 =
1/2 AB.
A1 A2 = B1 B2 = 1/2 A1B1 …………………
A2 B2
A1 B1
A B
Ta sÏ chøng minh çc c®p ®o¹n th¼ng (AA1 , BB1); (A1 A2 ,

B1 B2 ); …….. kh«ng c¾t nhau tõng ®«i mét.
Gi¶ sö AA1 vµ BB1 c¾t nhau t¹i C
Khi ®ã:
AC + BC ≤ AA1 + BB1 = AB - §iÒu nµy v« lÝ v× tæn hai
gãc trong mét tam gi¸c bao giê còng lín h¬n c¹nh cßn l¹i.
Suy ra AA1 vµ BB1 kh«ng c¾t nhau .
Ta chøng minh t¬ng tù víi çc c®p c¹nh kh¸c: (A1 A2 , B1
B2 ); ……
Nh vËy mäi c®p ®o¹n th¼ng t¬ng øng trªn hai ®êng th¼ng a, b
bæt kú ®Òu kh«ng c¾t nhau. Tõ ®iÒu nµy suy ra hai ®êng th¼ng
bæt kú a vµ b ®Òu song song.
142

TiÓu häc
Chóng ta ®· chøng minh çc c®p ®o¹n th¼ng (An An+1, Bn
Bn+1) víi çc chØ sË nh nhau kh«ng c¾t nhau nhng tõ ®ã kh«ng
thÓ suy ra mäi c®p ®o¹n th¼ng víi çc chØ sË bæt kú ®Òu kh«ng
c¾t nhau. Tøc lµ tõ ®ã kh«ng suy ra ®îc hai ®êng th¼ng a vµ b
lµ song song víi nhau.
Bµi 3 H·y XD 2 phÐp nguþ biÖn t¬ng øng víi mçi QTSL
kh«ng hîp LG trªn cho çc trêng hîp a → e
a. Sè häc:
p→q
- Quy t¾c:
q→p
• VD1: p → q: NÕu a 6 th× a  2 (®)
q → p: NÕu a 2 th× a 6 (s)
• VD2: p → q: NÕu a 24 th× a 4 (®)
q → p: NÕu a 4 th× a 24 (s)
p →q
- Quy t¾c:
p →q
*VD1: p → q: “ a  6 th× a  2 Ó (®)
p → q : “ a  6 th× a  2 Ó (s)
*VD2: p → q: “ a 24 th× a  4 Ó (®)
p → q : “ a  24 th× a  4 Ó (s)
∃ a ∈ X : P(a)
- Quy t¾c:
∀ x ∈ X : P ( x)
* VD1: P(a): “ 24 3 ; 114 3 Ó (®)
P(x): “ Mäi sË cã tËn cïng b»ng 4 th× 3 Ó (s)
* VD2: P(a): “ 175 5 Ó (®)
P(x): “ Nh÷ng sË cã tæng çc ch÷ sË lµ 13 NT th× 5 Ó
(s)
b. H×nh häc:
143

TiÓu häc
p→ q
- Quy t¾c:
q→ p
*VD1: p → q : ∆ABC ∆A′B′C ′ (®)
s
∆ABC = ∆A′B ′C ′ th×
q → p:
∆ABC ∆A′B′C ′ th× ∆ABC = ∆A′B ′C ′
s
(s) *VD2: p → q : ∆
ABC cã ¢ = 900 ; th× ∆ ABC néi tiÕp ®êng trßn (®)
q → p : ∆ ABC néi tiÕp th× ∆ ABC cã ¢ = 900
(s)
p→ q
- Quy t¾c:
q→ p
*VD1: p → q: ∆ABC ∆A′B′C ′ (®)
s
∆ABC = ∆A′B ′C ′ th×
p →q : ∆ABC ≠ ∆A' B ' C ' th× ∆ABC ∆A′B′C ′ (s)
s
*VD2: p → q: ∆ABC cã ¢ = 900 th× ∆ABC lµ ∆ néi tiÕp ®êng trßn
(®)
p → q : ∆ABC cã ¢ ≠ 900 th× ∆ABC kh«ng lµ ∆ néi tiÕp
(s)
∀a ∈ X : P( a )
- Quy t¾c: A
∀x ∈ X : P ( x )
*VD1: P(a): ∆ABC nh h×nh vÏ;
∆ABH = ∆ACH (®)
P(x): ∀H ∈ BC; ∆ABC : ∆ABH = ACH (s)
*VD2: P(a): ∀ HCN ABCD cã AC= BD (®)
P(x): ∀ Tø gi¸c ABCD cã AC = BD (s)
B C
H
144

TiÓu häc
Suy luËn ngîc vµ trß ch¬i to¸n häc
Bµi tËp 1: Trªn bµn cã 100 que diªm, 2 ngêi ch¬i lÇn l-
ît lÊy kh«ng qu¸ k que, ai lÊy ®îc que cuèi cïng lµ th¾ng
cuéc. Hái k ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn g× ®Ò ngêi
a. §i tríc th¾ng cuéc
b. §i sau th¾ng cuéc
Gi¶i
a. Ngêi ®i tríc ch¾c ch¾n th¾ng cuéc:
Gi¶ sö hai ngêi ch¬i lÇn lît læy kh«ng qu¸ k que diªm mçi lÇn
vµ ngêi ®i tríc®· chän ®îc chiÕn thuËt ®Ò m×nh ch¾c ch¾n
th¾ng cuéc. Tøc lµ ngêi ®i tríc læy ®îc que diªm thø 100. §Ó læy
®îc que diªm thø 100 th× lÇn tríc ®ã ngêi æy ph¶i læy ®îc que
diªm thø 100 Ð (k +1)
T¬ng tù, ®Ó ®¶m b¶o th¾ng cuéc ngêi ®ã ph¶i læy ®îc çc
que diªm sau: 100-2x(k+1), 100-3x(k+1), 100-4x(k+1), …
…… 100-t(k+1), ( t la sË nguyªn d¬ng).
Que diªm thø 100-t(k+1) ph¶i lµ que diªm ®îc ngêi thø nhæt
læy lÇn ®Çu tiªn. Tøc lµ:
0 < 100- t(k+1) ≤ k
suy ra: t(k+1) < 100 vµ 100- t(k+1) ≤ k
100 100 + 1
Suy ra: k +1 ≤ vµ ≤ k +1
t t +1
100 + 1 100
Hay: ≤ k +1 ≤ (*)
t +1 t
VËy k ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (*) ®Ó ngêi ®i tríc ch¾c
ch¾n th¾ng cuéc ( nÕu biÕt çch ®i)
145

TiÓu häc
b. Ngêi ®i sau ch¾c ch¾n th¾ng cuéc:
Ta lËp luËn t¬ng tù nh trªn, ®Ó ngêi ®i sau ch¾c ch¾n
th¾ng cuéc th× ngêi ®ã ph¶i læy ®îc çc que diªm thø : 100,
100-(k+1), 100-2x(k+1), 100-3x(k+1), 100-4x(k+1), ……… 100-
t(k+1), ( t la sË nguyªn d¬ng).
Que diªm thø 100-t(k+1) ph¶i lµ que diªm ®îc ngêi thø hai læy lÇn
®Çu tiªn. Tøc lµ:
k < 100- t(k+1) ≤ 2k

suy ra: k(t+1) < 100 Ðt vµ 100- t(k+1) ≤ 2k
100 + 1 100 + 2
Suy ra: k +1 ≤ vµ ≤ k +1
t +1 t+2
100 + 2 100 + 1
Hay: ≤ k +1 ≤ (**)
t+2 t +1
VËy k ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (**) ®Ó ngêi ®i sau ch¾c
Bµi tËp 2:
Trªn bµn cã n que diªm, 2 ngêi ch¬i lÇn lît lÊy kh«ng qu¸ k
que, ai lÊy ®îc que cuèi cïng lµ th¾ng cuéc. Hái k vµ n
ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn g× ®Ò ngêi
c. §i tríc th¾ng cuéc
d. §i sau th¾ng cuéc
Gi¶i
146

TiÓu häc
th¾ng cuéc. Tøc lµ ngêi ®i tríc læy ®îc que diªm thø n. §Ó læy ®îc
que diªm thø n th× lÇn tríc ®ã ngêi æy ph¶i læy ®îc que diªm thø
n Ð (k +1)
T¬ng tù, ®Ó ®¶m b¶o th¾ng cuéc ngêi ®ã ph¶i læy ®îc çc que
diªm sau: n-2x(k+1), n-3x(k+1), n-4x(k+1), ……… n-
Que diªm thø n-t(k+1) ph¶i lµ que diªm ®îc ngêi thø nhæt læy lÇn
0 < n- t(k+1) ≤ k
suy ra: t(k+1) < n vµ n- t(k+1) ≤ k
n n +1
Suy ra: k +1 ≤ vµ ≤ k +1
t t +1
n +1 n
Hay: ≤ k +1 ≤ (*’)
t +1 t
VËy k vµ m ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (*’) ®Ó ngêi ®i tríc
ch¾c ch¾n th¾ng cuéc (nÕu biÕt çch ®i)

th¾ng cuéc th× ngêi ®ã ph¶i læy ®îc çc que diªm thø : n, n-
(k+1), n-2x(k+1), n-3x(k+1), n-4x(k+1), ……… n-t(k+1), ( t la sË
nguyªn d¬ng).
147

TiÓu häc
Que diªm thø n-t(k+1) ph¶i lµ que diªm ®îc ngêi thø hai læy lÇn
k < n- t(k+1) ≤ 2k
suy ra: k(t+1) < n Ðt vµ n- t(k+1) ≤ 2k
n +1 n+2
Suy ra: k +1 ≤ vµ ≤ k +1
t +1 t+2
n+2 n +1
Hay: ≤ k +1 ≤ (**’)
t+2 t +1
VËy k vµ n ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (**’) ®Ó ngêi ®i sau
ch¾c ch¾n th¾ng cuéc ( nÕu biÕt çch ®i)
Bµi tËp 3:
Hái t¬ng tù nh bµi tËp 1 víi luËt ch¬i sau: Ai lÊy ®îc
que diªm cuèi cïng th× lµ ngêi thua cuéc.
th¾ng cuéc. Tøc lµ ngêi ®i tríc læy ®îc que diªm thø 99. §Ó læy ®-
îc que diªm thø 99 th× lÇn tríc ®ã ngêi æy ph¶i læy ®îc que diªm
thø 99 Ð (k +1)
que diªm sau: 99-2x(k+1), 99-3x(k+1), 99-4x(k+1), ………
99-t(k+1), ( t la sË nguyªn d¬ng).
Que diªm thø 99-t(k+1) ph¶i lµ que diªm ®îc ngêi thø nhæt
148

TiÓu häc
0 < 99- t(k+1) ≤ k
Suy ra: t(k+1) < 99 vµ 99- t(k+1) ≤ k
99 99 + 1
Suy ra: k +1 ≤ vµ ≤ k +1
t t +1
99 + 1 99
Hay: ≤ k +1 ≤ (1)
t +1 t
VËy k ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (1) ®Ó ngêi ®i tríc ch¾c

th¾ng cuéc th× ngêi ®ã ph¶i læy ®îc çc que diªm thø : 99, 99-
(k+1), 99-2x(k+1), 99-3x(k+1), 99-4x(k+1), ……… 99-t(k+1), ( t
la sË nguyªn d¬ng).
Que diªm thø 99-t(k+1) ph¶i lµ que diªm ®îc ngêi thø hai læy lÇn
k < 99- t(k+1) ≤ 2k

suy ra: k(t+1) < 99 Ðt vµ 99- t(k+1) ≤ 2k
99 + 1 99 + 2
Suy ra: k +1 ≤ vµ ≤ k +1
t +1 t+2
99 + 2 99 + 1
Hay: ≤ k +1 ≤ (1’)
t+2 t +1
VËy k ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (1’) ®Ó ngêi ®i sau ch¾c
149

TiÓu häc
Bµi tËp 3:
Hái t¬ng tù nh bµi tËp 2 víi luËt ch¬i sau: Ai lÊy ®îc
que diªm cuèi cïng th× lµ ngêi thua cuéc.
th¾ng cuéc. Tøc lµ ngêi ®i tríc læy ®îc que diªm thø n-1. §Ó læy
®îc que diªm thø n-1 th× lÇn tríc ®ã ngêi æy ph¶i læy ®îc que
diªm thø (n-1) Ð (k +1)
que diªm sau: (n-1)-2x(k+1), (n-1)-3x(k+1), (n-1)-4x(k+1),
……… (n-1)-t(k+1), ( t lµ sË nguyªn d¬ng).
Que diªm thø (n-1)-t(k+1) ph¶i lµ que diªm ®îc ngêi thø nhæt
0 < (n-1)- t(k+1) ≤ k

suy ra: t(k+1) < (n-1)vµ (n-1)- t(k+1) ≤ k
(n - 1) (n - 1) + 1
Suy ra: k +1 ≤ vµ ≤ k +1
t t +1
(n - 1) + 1 (n - 1)
Hay: ≤ k +1 ≤ (2)
t +1 t
VËy k ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (2) ®Ó ngêi ®i tríc ch¾c

th¾ng cuéc th× ngêi ®ã ph¶i læy ®îc çc que diªm thø : (n-1), (n-
150

TiÓu häc
1)-(k+1), (n-1)-2x(k+1), (n-1)-3x(k+1), (n-1)-4x(k+1), ……… (n-1)-
Que diªm thø (n-1)-t(k+1) ph¶i lµ que diªm ®îc ngêi thø hai
k < (n-1)- t(k+1) ≤ 2k

Suy ra: k(t+1) < (n-1)Ðt vµ (n-1)- t(k+1) ≤ 2k
(n - 1) + 1 (n - 1) + 2
Suy ra: k +1 ≤ vµ ≤ k +1
t +1 t+2
(n - 1) + 2 (n - 1) + 1
Hay: ≤ k +1 ≤ (2’)
t+2 t +1
VËy k ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (2’) ®Ó ngêi ®i sau ch¾c
Çc bµi to¸n vÒ suy luËn ®¬n gi¶n

Bµi 1: ThiÕt kÕ 2 ®Ò to¸n gi¶i b»ng ph¬ng ph¸p lËp b¶ng
cho mçi trêng hîp:
A, B¶ng 4 x 4
VÝ dô 1:
- B1: X¸c ®Þnh hai nhãm ®Ëi tîng:
Tªn: H¬ng, Giang, NhËt
Hä : NguyÔn, Ph¹m, TrÇn
- B2: LËp b¶ng theo 2 nhãm ®Ëi tîng:
T
ªn H¬ng Giang NhËt
Hä
151

TiÓu häc
NguyÔn 0
Ph¹m 0 0
TrÇn 0
- B3: X¸c ®Þnh nh÷ng « sË 0 trong b¶ng
- B4: §®t thµnh ®Ò to¸n:
“ Ba b¹n H¬ng, Giang, NhËt mang 3 hä kh¸c nhau: NguyÔn,
Ph¹m, TrÇn. B¹n h·y x¸c ®Þnh tªn hä tªn cña mçi ngêi? BiÕt r»ng:
H¬ng kh«ng mang hä trÇn; Giang kh«ng mang hä Ph¹m; NhËt
kh«ng mang hä NguyÔn còng kh«ng mang hä TrÇnÓ
VÝ dô 2:
- B1: Hµ T©y, Qu¶ng Ninh, Th¸i B×nh
Chïa H¬ng, Chïa Keo, Yªn Tö
- B2:
T
ªn Qu¶ng Ninh Hµ T©y Th¸i B×nh
§D
Chïa H¬ng 0
Chïa Keo 0
Yªn Tö 0 0
- B4: §®t ®Ò to¸n:
“ Mét ngêi kh¸ch l¹ ®Õn ViÖt Nam du lÞch, «ng muËn ®i
th¨m ba ng«i chïa ë ba tØnh ®ã lµ: Chïa H¬ng, Chïa Keo, Yªn Tö.
¤ng biÕt tªn ba tØnh ®ã lµ : Qu¶ng Ninh, Hµ T©y, Th¸i B×nh
152

TiÓu häc
song kh«ng biÕt ng«i chïa nµo ë tØnh nµo. ¤ng hái 3 ngêi d©n,
ngêi thõ nhæt nãi: Qu¶ng Ninh kh«ng cã Chïa H¬ng; ngêi thø hai
nãi: Chïa Keo kh«ng ë Hµ T©y; ngêi thø ba nãi: Yªn Tö kh«ng ë Hµ
T©y vµ Th¸i B×nh. B¹n h·y gióp ngêi kh¸ch ®ã xem ng«i chïa
nµo ë tØnh nµoÓ.
B, B¶ng 5 x4
VÝ dô 1:
+ Anh, B×nh, Chung, D¬ng
+ TiÕng ViÖt, TiÕng Nga, TiÕng Anh
Chung
Anh B×nh D¬ng
Tªn NN
ViÖt 1 0 0
Nga 0
Anh 1 1
- B4: §®t ®Ò to¸n:
“ Anh, B×nh, Chung, D¬ng lµ bËn b¹n sinh viªn trêng §HNN
Hµ Néi. Trong 4 b¹n chØ cã Anh lµ ngêi chØ nãi ®îc tiÕng ViÖt
Nam vµ Anh kh«ng nãi ®îc tiÕng Nga. B×nh nãi ®îc tiÕng Anh
kh«ng nãi ®îc tiÕng ViÖt nhng phiªn dÞch ®îc cho Anh vµ Chung.
D¬ng kh«ng nãi ®îc tiÕng viÖt nhng nãi chuyÖn trùc tiÕp ®îc víi
Anh. Trong bËn b¹n, cã hai b¹n nãi ®îc 2 thø tiÕng vµ hai b¹n chØ
153

TiÓu häc
nãi ®îc 1 thø tiÕng. B¹n h·y t×m xem b¹n ®ã lµ ai vµ hä nãi ®îc
tiÕng nµo?
VÝ dô 2:
+ Nam, Anh, §øc, Minh
+ TiÒn vÖ, hËu vÖ, thñ m«n
Anh TiÖp §øc Minh

Tªn VÞ trÝ
TiÒn ®¹o 1 0 0
TiÒn vÖ 0
HËu vÖ 1 1
- B4: §®t ®Ò to¸n:
“ Anh, TiÖp, §øc, Minh lµ 4 cÇu thñ cña ®éi tuyÓn CA Hµ Néi.
Kh¶ n¨ng ch¬i bãng cña çc cÇu thñ ë çc vÞ trÝ lµ kh¸c nhau.
Anh ch¬i tËt ë vÞ trÝ tiÒn ®¹o nhng kh«ng ch¬i tËt ë vÞ trÝ tiÒn
vÖ. TiÖp ch¬i tËt ë vÞ trÝ hËu vÖ, ch¬i kh«ng tËt ë vÞ trÝ tiÒn
®¹o nhng cã thÓ thay thÕ ®îc cho Anh vµ §øc. Minh kh«ng ch¬i
tËt ë vÞ trÝ tiÒn ®¹o nhng còng thay thÕ ®îc cho Anh. §øc kh«ng
thay thÕ ®îc cho Anh. B¹n h·y t×m xem mçi cÇu thñ ®ã cã thÓ
ch¬i tËt ë nh÷ng vÞ trÝ nµo. BiÕt r»ng, trong 4 cÇu thñ, cã 2 cÇu
thñ ch¬i tËt ë c¶ 2 vÞ trÝ vµ hai cÇu thñ chØ ch¬i tËt ë mét vÞ
trÝÓ.
154

TiÓu häc
C, B¶ng 5 x5
VÝ dô 1:
+ Anna, Maic¬n, John, Peter
+ ViÖt, Nga, Anh, Ph¸p
Anna Maic¬n John Peter

Tªn NN
ViÖt 1 0
Nga 0
Anh 1
Ph¸p 0 0
- B4: §®t ®Ò to¸n:
“ BËn nhµ chÝnh trÞ gia cïng tham dù mét héi nghÞ. BiÕt
r»ng mçi ngêi chØ nãi ®îc hai trong 4 thø tiÕng ViÖt, Nga, Anh,
Ph¸p. Anna biÕt tiÕng ViÖt kh«ng biÕt tiÕng Ph¸p. Maic¬n biÕt
tiÕng Anh kh«ng biÕt tiÕng Ph¸p nhng phiªn dÞch ®îc cho Anna
vµ John. Peter kh«ng biÕt tiÕng ViÖt, tiÕng Nga nhng nãi chuyÖn
trùc tiÕp ®îc víi Anna. Hái mçi ngêi biÕt çc thø tiÕng nµo?
Bµi 2: ThiÕt kÕ 3 ®Ò to¸n gi¶i b»ng ph¬ng ph¸p biÓu ®å

ven øng víi ba tæ hîp ®iÒu kiÖn kh¸c nhau.
• Çch ra ®Ò: A, B, A ∩ B, A ∪ B, A \ B, B \ A
Ð Cho 3 ®Ëi tîng, t×m 3 ®Ëi tîng cßn l¹i
155

TiÓu häc
Bµi to¸n 1: Ngêi ta ®iÒu tra trong l líp häc cã 40 häc sinh
th× thæy: cã 30 häc sinh thÝch to¸n, 25 häc sinh thÝch v¨n, 2
häc sinh kh«ng thÝch c¶ to¸n vµ v¨n. Hái cã bao nhiªu häc sinh
thÝch c¶ to¸n vµ v¨n?
Tãm t¾t:
V¨n
To¸n
(25)
(30)
NÕu ta gäi: A lµ tËp hîp nh÷ng häc sinh thÝch to¸n

B lµ tËp hîp nh÷ng häc sinh thÝch v¨n
- Çc yÕu tË ®· cho trong ®Ò to¸n:
/ A/ = 30
/B/ = 25
/ A ∪ B/ = 40-2
- Yªu cÇu cña bµi to¸n:
/ A ∩ B/ = ?
Gi¶i:
SË häc sinh chØ thÝch to¸n lµ :
(40 - 2) - 25 = 13 (Häc sinh)
SË häc sinh thÝch c¶ to¸n vµ v¨n lµ:
156

TiÓu häc
30 -13 = 17 (Häc sinh)
§/s: 17 häc sinh
Bµi to¸n 2: Ngêi ta ®iÒu tra trong l líp häc cã th× thæy: cã
30 häc sinh thÝch to¸n, 25 häc sinh thÝch v¨n, 17 häc sinh thich
c¶ 2 m«n vµ 2 häc sinh kh«ng thÝch c¶ to¸n vµ v¨n. Hái cã bao
nhiªu häc sinh?
/A/ = 30
/B/ = 25
/ A ∩ B/ = 17
- Yªu cÇu bµi to¸n:
/ A ∪ B/ = ?
Gi¶i:
SË häc sinh chØ thÝch to¸n lµ:
30 -17 = 13 (häc sinh)
SË häc sinh cña líp ®ã lµ:
25 + 13 + 2 = 40 (Häc sinh)
§/s: 40 häc sinh
Bµi to¸n 3: Ngêi ta ®iÒu tra trong l líp häc cã 40 häc sinh
th× thæy: cã 30 häc sinh thÝch to¸n, 17 häc sinh thÝch c¶ to¸n vµ
v¨n, 2 häc sinh kh«ng thÝch c¶ to¸n vµ v¨n. Hái cã bao nhiªu
häc sinh thÝch v¨n?
/A/ = 30
157

TiÓu häc
/ A ∪ B/ = 40-2
/ A ∩ B/ = 17
- Yªu cÇu bµi to¸n:
/B/ = ?
Gi¶i:
SË häc sinh chØ thÝch v¨n lµ:
(40 -2) -30 = 8 (häc sinh)
SË häc sinh thÝch v¨n lµ:
17 + 8 = 25 (Häc sinh)
§/s: 25 häc sinh
Bµi tËp 2: Gi¶ bµi to¸n: “Trong mét héi nghÞ cã 525
®¹i biÓu tham dù. Mçi ®¹i biÓu cã thÓ sö dông mét trong
ba thø tiÕng Nga, Anh, Ph¸p. Theo thèng kª cña ban tæ
chøc, cã 60 ®¹i biÓu chØ nãi ®îc mét trong ba thø tiÕng.
180 ®¹i biÓu chØ nãi ®îc Anh vµ Ph¸p. 150 ®¹i biÓu nãi ®-
îc Anh vµ Nga. 170 ®¹i biÓu nãi ®îc Nga vµ Ph¸p. Hái cã
bao nhiªu ngêi nãi ®îc c¶ ba thø tiÕng Nga, Anh, Ph¸p?”
Tãm t¾t:
158

TiÓu häc
150 ®¹i biÓu
Anh
Nga
?
170 ®¹i
180 ®¹i biÓu
biÓu
Tæng sË ®¹i biÓu: Ph¸p

525
SË ®¹i biÓu nãi ®îc tiÕng Anh lµ:
525 Ð 170 = 355 (§¹i biÓu)
SË ®¹i biÓu nãi ®îc tiÕng Nga lµ:
525 Ð 180 = 345 (§¹i biÓu)
SË ®¹i biÓu nãi ®îc tiÕng Nga lµ:
525 Ð 150 = 375 (§¹i biÓu)
SË ®¹i biÓu nãi ®îc c¶ ba thø tiÕng lµ:
(355 + 345 + 375) Ð 525 x 2 = 85 (§¹i biÓu)
§/s: 85 ®¹i biÓu
159

TiÓu häc
160

BAI TAP Logic Toan

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BAI TAP Logic Toan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

C¬ së l«gic cña m«n to¸n

c¬ së l«gic cña m«n to¸n tiÓu häc

MÖnh ®Ò liªn hîp vµ c¸c ®Þnh lý to¸n häc

Bµi1. ThiÕt lËp c¸c mÖnh ®Ò liªn hîp

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

Bµi 2. H·y x©y dùng 1 vÝ dô vÒ mÖnh ®Ò kÐo theo

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

§ÞNH Lý TO¸N HäC

Bµi 1. X©y dùng 2 vÝ dô vÒ ®Þnh lý cã ®Þnh lý ®¶o cho

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

d. Trong to¸n cao cÊp

Bµi 2. X©y dùng hai ®Þnh lý kh«ng cã ®Þnh lý ®¶o; lÊy

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

b.Trong h×nh häc

- NÕu ∆ ABC lµ ∆ ®Òu th× nã cã 1 gãc = 60 0

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

* Ph¶n vÝ dô: a = 19,8 : Ta thæy a ∈ R nhng a ∉ Z

d. Trong to¸n häc cao cÊp:

Chøng minh 29 Quy T¾c Suy LuËn vµ cho vÝ dô minh ho¹

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

p→q NÕu a chia hÕt cho 6 th× a chia hÕt cho 3 ®

b.2. Trong h×nh häc

p→q NÕu tam gi¸c ABC ®Òu th× nã cã 3 c¹nh b»ng ®

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

p→q NÕu ph¬ng tr×nh bËc 2: ax + bx +c=0(a kh¸c 0) ®

b.4. Trong to¸n cao cÊp

Tõ nh÷ng c«ng thøc sau, thay v× viÖc kÕt luËn nh trªn, ta t«

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

p→q NÕu a cã tËn cïng lµ 0 ho®c 5 th× a chia hÐt cho ®

b.2. Trong h×nh häc

p→q NÕu ABCD lµ h×nh thoi th× nã cã 4 c¹nh b»ng ®

b.3. Trong ®¹i sè

p→q NÕu hÖ ph¬ng tr×nh bËc nhæt hai Èn cã nghiÖm ®

b.4. Trong to¸n cao cÊp

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

a chia hÕt cho 5 khi vµ chØ khi a cã tËn cïng lµ 0 ®

q a cã tËn cïng b»ng 0 ho®c 5 ®

b.2. Trong h×nh häc

tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c ®Òu khi vµ chØ khi nã ®

b.3. Trong ®¹i sè

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

b.4. Trong to¸n cao cÊp

(X,*) lµ vÞ nhãm khi vµ chØ khi (X,*) lµ nöa nhãm ®

q (X,*) lµ nöa nhãm vµ cã phÇn tö ®¬n vÞ ®

p q r p→q q→r p→r

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

p→q NÕu a cã tËn cïng b»ng 0 th× chia hÕt cho 10 ®

q→r NÕu a chia hÕt cho 10 th× a chia hÕt cho 2 ®

p→r NÕu a cã tËn cïng b»ng 0 th× a chia hÕt cho 2 ®

b.2. Trong h×nh häc

NÕu h×nh ch÷ nhËt ABCD cã hai c¹nh liªn tiÕp ®

b.3. Trong ®¹i sË

p→q NÕu a thuéc N th× a thuéc Q ®

b.4. Trong to¸n cao cæp

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

p→q NÕu (X,*) lµ mét nhãm th× (X,*) lµ vÞ nhãm ®

p⇔ q a chia hÕt cho 2 khi vµ chØ khi a lµ sË ch½n ®

Ph¹m Quang TiÖp- CHTHK16

b.2. Trong h×nh häc

Tam gi¸c ABC cã 3 gãc b»ng nhau khi vµ chØ khi ®

b.3. Trong ®¹i sè

b.4. Trong to¸n cao cÊp

(X,*) lµ mét nhãm khi vµ chØ khi (X,*) lµ vÞ nhãm ®

(X,) lµ vÞ nhãm khi vµ chØ khi (X,) lµ nöa nhãm ®

p→q NÕu (X,) lµ mét nhãm th× (X,) lµ vÞ nhãm ®

(X,) lµ mét nhãm khi vµ chØ khi (X,) lµ vÞ nhãm ®

NÕu (X,) lµ nöa nhãm th× phÐp to¸n trong tËp ®