GTPhat Trien Nong Thon

B GIO DC V O TO TRNG I HC NNG NGHIP H NI
TS. MAI THANH CC - TS. QUYN NH H (ng ch bin) ThS. NGUYN TH TUYT LAN - ThS. NGUYN TRNG C
GIO TRNH
PHT TRIN NNG THN
H NI - 2005
Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. ..1
LI NI U
Nng thn Vit Nam vi 74,8 % dn s, 72 % lc lng lao ng

x hi, to ra 40% GDP ca c nc, l ni phn b hu ht cc ngun ti nguyn thin nhin, ni sinh sng ca 54 dn tc trong cng ng cc dn tc Vit Nam. V vy, pht trin nng thn c vai tr ht sc quan trng v c ngha chin lc i vi s pht trin kinh t x hi ni chung ca t nc. Pht trin nng thn l phm tr rng, lin quan n nhiu lnh vc nghin cu v chuyn ngnh khoa hc khc nhau. Trong gii hn ca khoa hc kinh t v qun l, gio trnh Pht trin Nng thn c tp th tc gi B mn Pht trin nng thn, Trng i hc nng nghip I bin son nhm p ng yu cu o to cn b kinh t v qun l thuc chuyn ngnh Kinh t nng nghip, Pht trin nng thn, Khuyn nng v nhng chuyn ngnh khc lin quan n hot ng pht trin nng thn. Gio trnh c bin son trn c s s dng v tham kho thng tin ca cc bi son ging, cc cm nang, sch xut bn, gio trnh lin quan v nhng kt qu nghin cu cng b v pht trin nng thn ca cc tp th, c nhn cc nh khoa hc trong v ngoi nc. Cc chnh sch pht trin nng nghip v nng thn ca ng v Nh nc ta l c s l lun ch yu cho gio trnh ny. Trch nhim bin son c phn cng c th cho cc tc gi nh sau: TS. Quyn nh H bin son chnh Chng 2, Chng 3 v Chng 4; TS. Mai Thanh Cc bin son chnh Chng 1, Chng 5, Phn 1 ca Chng 2 v Phn ph lc; ThS. Nguyn Tuyt Lan cng
Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 2
tham gia bin son Chng 1; ThS. Nguyn Trng c cng tham gia ng gp kin cho cc chng v Phn ph lc. Trong qu trnh bin son, tp th tc gi nhn c nhiu kin ng gp rt hu ch cng nh s khch l v ng h ca tp th B mn Pht trin Nng thn, cc ng nghip trong Khoa Kinh t v Pht trin Nng thn. c bit l cc kin ng gp qu bu ca GS. TS. Phm Vn nh, PGS. TS. Kim Chung, Thc s Nguyn Xun Tin gip chng ti chnh sa v b sung hon thin bn tho gio trnh. Chng ti xin chn thnh cm n s ng h v gip nhit thnh . Gio trnh c bin son ln u, mc d tp th tc gi c gng s dng c chn lc v cp nht cc thng tin nhng chc chn khng trnh khi nhng khim khuyt. Chng ti rt mong nhn c s ng gp kin ca cc nh khoa hc, cc cn b chuyn mn, cc ng nghip gn xa v ton th bn c cho gio trnh ny hon thin hn. Chng ti xin trn trng cm n.
Tp th tc gi
Chng I
NHP MN I. GII THIU V MN HC

1. Vai tr ca pht trin nng thn Pht trin nng thn c vai tr v v tr quan trng trong s pht trin chung ca mi quc gia. c bit vi Vit Nam, mt nc c nn sn xut nng nghip lm nn tng, s ng gp ca nng thn vo s pht trin chung ca quc dn cng to ln. Vai tr c bn ca nng thn v pht trin nng thn c th hin di y: - Nng thn l a bn sn xut v cung cp lng thc thc phm cho tiu dng ca c x hi. Ngi nng dn nng thn sn xut lng thc, thc phm nui sng h v cung cp cho nhn dn c nc. S gia tng dn s l sc p to ln i vi sn xut nng nghip trong vic cung ng lng thc, thc phm cho ton x hi. V vy, s pht trin bn vng nng thn s gp phn p ng nhu cu lng thc v thc phm tiu dng cho ton x hi v nng cao nng lc xut khu cc mt hng ny cho quc gia. - Vi 74,8% s dn sng bng nng nghip, khu vc nng thn thc s l ngun nhn lc di do cho khu vc thnh th. S thm nhp ca lao ng vo thnh th cng nh s gia tng dn s u n cc vng thnh th l khng p ng nhu cu lu di ca pht trin kinh t quc gia. Nu vic di chuyn nhn cng ra khi nng nghip sang cc ngnh khc b hn ch th s tng trng s b nh hng v vic pht trin kinh t s phin din. V vy, pht trin bn vng nng thn s gp phn lm n nh kinh t ca quc gia. - Nng thn l th trng quan trng tiu th sn phm ca khu vc thnh th hin i. Trc ht nng thn l a bn quan trng tiu th cc sn phm ca cng nghip. Nu th trng rng ln nng thn c khai thng, thu nhp ngi dn nng thn c nng cao, sc mua ca ngi dn tng ln, cng nghip c iu kin thun li tiu th sn phm sn xut ca ton ngnh khng ch hng tiu dng m c cc yu t u vo ca nng nghip. Pht trin nng thn s gp phn thc y s pht trin cng nghip v nhng ngnh sn xut khc trn phm vi ton x hi. - Nng thn c rt nhiu dn tc khc nhau sinh sng, bao gm nhiu tng lp, nhiu thnh phn khc nhau. Mi s bin ng d tch cc hay tiu cc u s nh hng mnh m n tnh hnh kinh t, chnh tr, x hi v an ninh quc phng ca c nc. Do , s pht trin v n nh nng thn s gp phn quan trng trong vic m bo n nh tnh hnh ca c nc.
- Nng thn chim i a s ngun ti nguyn, t ai, khong sn, ng thc vt, rng, bin, nn s pht trin bn vng nng thn c nh hng to ln n vic bo v mi trng sinh thi; vic khai thc, s dng c hiu qu cc ngun ti nguyn khu vc nng thn bo m cho s pht trin lu di v bn vng ca t nc. - Vai tr ca pht trin nng thn cn th hin trong vic gn gi v t im cho mi trng sinh thi ca con ngi, to s gn b hi ho gia con ngi vi thin nhin v hnh thnh nhng ni ngh ngi trong lnh, gii tr phong ph, vng du lch sinh thi a dng v thanh bnh, gp phn nng cao cuc sng tinh thn cho con ngi. Cng cuc pht trin nng thn ngy cng c chnh ph cc nc trn khp th gii, nht l cc nc ang pht trin c bit quan tm. cc quc gia km pht trin, vn ny cng c nhn mnh trong nhng nm gn y. Quan im tp trung pht trin cc vng th ca nhiu quc gia dn n s lc hu ca cc vng nng thn. Chnh s lc hu ny l mt trong nhng nguyn nhn to nn s suy thoi kinh t, v ang lm chm li tc tng trng ca cc khu vc th v ca c nn kinh t ca quc gia. S giu c ca cc vng nng thn s h tr v thc y mnh qu trnh tng trng v pht trin ca cc thnh ph v khu vc th, thc y qu trnh pht trin chung ca t nc. Vi nhng vai tr quan trng nu trn, pht trin nng thn l phn c bn v l i hi tt yu trong qu trnh pht trin quc gia. 2. Gii thiu v mn hc Pht trin nng thn Vi vai tr ca nng thn nh ni trn, Ngh quyt i hi ng ln th IX t pht trin nng thn tr thnh v tr trung tm ca chin lc pht trin kinh t x hi ca quc gia trong thp k 2001-2010. Mn hc Pht trin nng thn nhm p ng nhu cu o to cn b qun l pht trin nng thn. i tng s dng gio trnh "Pht trin nng thn" ch yu l sinh vin chuyn ngnh Kinh t nng nghip, chuyn ngnh Pht trin nng thn v Khuyn nng. Ngoi ra, gio trnh cn l ti liu nghin cu v tham kho cho sinh vin i hc v sau i hc ca cc lnh vc lin quan n hot ng pht trin nng thn. Pht trin nng thn l mt phm tr rng v a dng, lin quan n nhiu lnh vc nghin cu v cc chuyn ngnh hc khc nhau. Trong gii hn gio trnh ca mt mn hc, vi gc chuyn mn v kinh t v qun l, nhm bin son ch c gng hng ti mc tiu ch yu ca gio trnh l cung cp cho cc i tng s dng: (i) Nhng l lun v khi nim c bn v nng thn v pht trin nng thn; (ii) Chin lc v chnh sch pht trin cc lnh vc kinh t, x hi v ti nguyn, mi trng nng thn; (iii) Vai tr ca th ch v cc t chc trong pht trin nng thn v (iv) C s l lun v cc phng php nghin cu pht trin nng thn. p ng bn mc tiu nu trn, trong phm vi thi lng 3 hc trnh, gio trnh c b tr thnh 5 chng nh sau: Chng I- Nhp mn
Ngoi phn gii thiu mn hc, ni dung c bn ca chng I: Nu v gii thch khi nim pht trin nng thn. Theo khi nim ny, pht trin nng thn l: mt qu trnh tt yu ci thin mt cch bn vng v kinh t, x hi, vn ha v mi trng, nhm nng cao cht lng cuc sng ca dn c nng thn. Qu trnh ny, trc ht chnh l do ngi dn nng thn vi s h tr tch cc ca Nh nc v cc t chc khc. Khi nim ny ch ra: (i) i tng pht trin l c dn nng thn (cc c nhn; gia nh/dng h; cng ng, trong nng dn l ch yu); (ii) Yu t/lnh vc pht trin l kinh t (nng nghip; cng nghip; dch v...), vn ha - x hi v mi trng; (iii) Vai tr ca cc bn tham gia i vi pht trin (ch th dn c nng thn l chnh, Nh nc v t chc khc ng vai tr h tr tch cc). Mt cch tng qut, chng ny ch ra mt khung l lun v pht trin nng thn lm c s ni dung cho cc chng sau ca gio trnh. Chng II- Pht trin kinh t nng thn Ni dung c bn ca chng II cp n cc vn v pht trin kinh t nng thn, c th l: (i) Khi qut vai tr ca pht trin kinh t nng thn i vi s pht trin kinh t quc dn t nhn mnh thch thc v tng cng kinh t nng thn; (ii) Gii thiu tm tt cc nguyn tc kinh t trong pht trin kinh t nng thn; (iii) M t tm tt tnh cht v c cu ca nn kinh t ni chung, ca kinh t nng thn ni ring; (iv) Khi qut 4 loi hnh doanh nghip hnh thnh nc ta v s ng gp i vi pht trin nng thn; (v) Vai tr v quan im, chin lc pht trin nng nghip, lm nghip, thy sn v nui trng thy sn; (vi) Vai tr v chnh sch, chin lc pht trin sn xut cng nghip, tiu th cng nghip, cng nghip ch bin v dch v trong kinh t nng thn. Ph lc 1 b sung kin thc v Chin lc pht trin kinh t x hi n 2010 v nhng vn lin quan n hoch nh chin lc gip bn c c s nhn nhn tt hn v pht trin nng thn v kinh t nng thn trong bi cnh pht trin kinh t x hi ca t nc. Chng III- Pht trin c s h tng, dch v x hi v mi trng nng thn Nhm chi tit thm khi nim pht trin nng thn, chng ny tip tc phn tch vai tr v chin lc, chnh sch pht trin cc kha cnh x hi v mi trng trong nng thn. Ngoi cc ni dung chnh c trnh by trong chng, phn Ph lc 3 s b sung thm nhng ni dung chi tit hn v chin lc bo v mi trng ca Chnh ph n nm 2010. Ngi dn ng vai tr trung tm ca cng cuc pht trin nng thn. Ngi dn nng thn phi l ngi hng li chnh, l tc nhn chnh ca pht trin nng thn.
Nhng kha cnh x hi ch yu lin quan n ch th nng thn m chng III cp n bao gm: tnh trng nh thp km nhiu vng, ngho i v suy dinh dng, khng y dch v chm sc sc khe v gio dc v c s h tng: ng s, h thng cung cp nc ti, tiu v khng ch l lt, nng lng, vn ti v thng tin. Mi trng l c s bn vng cho pht trin nng thn Vit Nam. t l ti nguyn quan trng nht. i sng quc gia ph thuc vo nng sut ca ti nguyn thin nhin - t, rng, rung, bin, sng v ao h. iu kin mi trng c tm quan trng thit yu cho hin nay v cho cc th h tng lai. Thch thc pht trin nng thn l qun l v s dng ti nguyn thin nhin theo cch phc v nhu cu ca con ngi ng thi bo v cht lng lu di ca nhng ti nguyn . Chng IV- Vai tr ca Nh nc v cc t chc trong pht trin nng thn thc hin pht trin nng thn phi c s tham gia ca rt nhiu thnh phn lin quan. C th phn cc thnh phn ny ra 3 nhm: (i) Ch th dn c nng thn, (ii) Nh nc v (iii) Cc t chc. Ni dung c bn ca chng IV l phn tch vai tr ca th ch c th hin qua nhim v, vai tr ca Nh nc v cc t chc i vi pht trin nng thn. Ngi dn ng vai tr l trung tm, ch ng trong pht trin nng thn. Nh nc c vai tr thit yu nh mt ngi h tr chnh cho tin trnh ny. Vai tr ca Nh nc l t chc, hng dn v phi hp tt c cc hot ng, ng thi cng nhn v khuyn khch hot ng ca bn thn ngi dn v ca chnh quyn cc cp tnh, huyn, x, thn (bn), cc t chc qun chng, nhm t lc, hp tc x kiu mi, khu vc t nhn v doanh nghip nh nc. Cc t chc ng vai tr ht sc quan trng trong pht trin nng thn, l: (i) Chnh quyn cp tnh, huyn, x, thn; (ii) Cc t chc qun chng, hi nng dn, hi ph n, on thanh nin, hi cu chin binh; (iii) Hp tc x kiu mi; (iv) Ngn hng v cc t chc tn dng; (v) Khu vc t nhn v (vi) Cc doanh nghip nh nc. Vai tr ca cc t chc ny, vi cc kha cnh ng gp khc nhau c cp phn cui ca chng. Chng V- Nghin cu pht trin nng thn Chng V cung cp mt ci nhn tng qut v nghin cu pht trin nng thn qua hai phng php tip cn nghin cu, l: (i) Nghin cu truyn thng (thng thng) v (ii) Nghin cu tham d (c tnh tham gia). Chng ny cng cung cp cho bn c (nhng ngi trc tip, gin tip qun l v nghin cu pht trin nng thn) nhng ch trng chnh sch ca Nh nc i vi hot ng khoa hc v cng ngh ni chung cng nh hot ng nghin cu pht trin nng thn ni ring Vit Nam. Phn quan trng ca chng V l mt s phng php nghin cu pht trin nng thn (Nghin cu thng k, PRA, PLA). Phn ny cp n nhng l lun c bn ca
tng phng php nh: khi nim, trit l, nguyn tc, c im v h thng cng c, k thut, t chc thc hin, vit bo co kt qu nghin cu. Ph lc 2 trnh by chi tit mt s k thut, cng c v phng php c th ca PRA v PLA nhm gip bn c c kh nng vn dng c cc phng php ny trong thc tin nghin cu pht trin nng thn. Nh trnh by, xy dng v pht trin nng thn l cng vic rng ln v phc tp, lin quan n nhiu ngnh khoa hc t nhin, khoa hc k thut v khoa hc x hi. Trong phm vi chuyn ngnh, mn hc Pht trin nng thn c nhn nhn nh mt mn khoa hc qun l pht trin. Tuy vy, phm vi qun l pht trin y li lin quan n tt c cc kha cnh kinh t, x hi v mi trng trong nng thn. Do , Mn hc c lin quan rt cht ch vi nhiu mn khoa hc khc nh Kinh t nng nghip, Kinh t cng nghip, Kinh t h, Kinh t thng mi, X hi hc nng thn, Ti chnh nng thn, Kinh t hp tc, Kinh t ti nguyn mi trng, Quy hoch pht trin nng thn. Ngoi ra, cc mn khoa hc k thut nh H thng canh tc, Th nhng hc, Trng trt, Chn nui, Bo v thc vt, C in kh ho, v.v... cng l nhng mn hc c lin quan nhm h tr kin thc k thut phc v cho qun l pht trin nng thn.
II. L LUN V NNG THN

1. Khi nim v nng thn Cc quc gia trn th gii trong qu trnh pht trin u phn cc vng lnh th ca mnh thnh hai khu vc l thnh th v nng thn. Cc nh x hi hc a ra mt s tiu ch phn bit khu vc nng thn v khu vc thnh th nh: thnh phn x hi ca dn s, cc di sn vn ho, s phn thnh, s phn ho x hi ca dn c, mc phc tp ca cu trc v i sng x hi, cng v s a dng ca mi lin h x hi, v.v. S khc nhau cn bn gia nng thn v th c phn nh r nt trong nhng nguyn l ca x hi hc nng thn - th. Trong , nhng tiu ch quan trng gip vic phn bit khu vc nng thn v khu vc th bao gm: s khc nhau v ngh nghip, v mi trng, quy m cng ng, mt dn s, tnh hn tp v thun nht ca dn s, hng di c, s khc bit x hi v phn tng x hi, h thng tng tc trong tng vng (bng 1). S phn bit nng thn v thnh th c th da vo cc tiu ch quy nh cho tng vng. i vi khu vc thnh th, nhiu nc thng nht coi s lng dn c lm tiu ch quy nh th. Theo T in Bch khoa ca Lin X (c) nm 1986 th th l khu vc dn c m phn ln dn c lm ngoi nng nghip. T in Ting Vit ca Vin Ngn ng hc xut bn nm 2002 nh ngha th l ni dn c ng c, l trung tm thng nghip v c th c cng nghip, thnh ph hoc th trn. Cho n nay trn th gii u thng nht coi th l mt im dn c tp trung vi s lng ln, mt cao v t l ngi lm cng nghip, dch v nhiu hn hn ngi lm nng
nghip. Tuy nhin, v tiu ch c th th c s khc nhau gia cc nc, xut pht t c im ring ca tng nc. Nu xt v dn s ti thiu ca mt th th Lin bang Nga quy nh 12.000 ngi, Thy S - 10.000 ngi, trong khi Cu Ba, Knya - 2.000 ngi, Grnada - 200 ngi, Uganda - 100 ngi. V mt dn c th, cc nc cng c quy nh khc nhau, Phn Lan quy nh t nht l 500 ngi trn mt dm vung (xp x 2.600.000 m2), n - 1.000 ngi. V t l dn s khng lm vic trong ngnh nng nghip mt th, Nht Bn v H Lan quy nh l 60-65%, Lin bang Nga quy nh l 85%. Bng 1. Tiu ch phn bit khu vc nng thn v khu vc thnh th Tiu ch
Ngh nghip Mi trng Kch c cng ng Mt dn s c im cng ng Phn tng x hi Di ng x hi
Khu vc nng thn

Nhng ngi sn xut nng nghip, mt s t phi nng nghip. Mi trng t nhin u tri, quan h trc tip vi t nhin. Cng ng lng bn nh, vn minh nng nghip. Mt dn s thp, tnh nng thn tng phn vi mt dn s. Cng ng thun nht hn v cc c im chng tc v tm l. S khc bit v phn tng x hi t hn so vi th. Di ng x hi theo lnh th, theo ngh nghip khng ln, di c c nhn t nng thn ra thnh th. Tc ng x hi ti tng c nhn thp hn. Quan h x hi s cp, lng ging, huyt thng.
Khu vc th
Nhng ngi sn xut cng nghip, dch v. Mi trng nhn to u tri, t da vo t nhin. Kch c cng ng ln hn, vn minh cng nghip. Mt dn s cao, tnh th v mt dn s tng ng vi nhau. Khng ng nht v chng tc v tm l. S khc bit v phn tng x hi nhiu hn nng thn. Cng di ng ln hn, c bin ng x hi mi c di c t thnh th v nng thn. Tc ng x hi ti tng c nhn ln hn. Quan h x hi th cp, phc tp, hnh thc ho.
Tc ng x hi
Vit Nam, do c th t cht, ngi ng nn nhng quy nh v cc tiu ch ca mt th khc nhiu so vi cc nc khc. Quyt nh s 132-HBT ngy 5/5/1990 ca Hi ng B trng (nay l Chnh ph) quy nh nc ta c nm loi th nh sau: - th loi 1: Dn s t t 1 triu ngi tr ln, mt dn c t 15.000 ngi/km2 tr ln, t l lao ng ngoi nng nghip t 90 % tr ln. - th loi 2: Dn s t 350.000 n 1 triu ngi, mt dn c 12.000 ngi/km2, t l lao ng phi nng nghip t 80% tr ln.
- th loi 3: Dn s t 100.000 n 350.000 ngi, mt dn c t t 10.000 ngi/km2 tr ln, t l lao ng phi nng nghip t 70% tr ln. - th loi 4: Dn s t 30.000 n 100.000 ngi, mt dn c t t 8000 ngi/ km2 tr ln, t l lao ng phi nng nghip t 70% tr ln. - th loi 5: Dn s t 4.000 n 30.000 ngi, mt dn c t 6.000 ngi/km2 tr ln, t l lao ng phi nng nghip t 60% tr ln. Nh vy, khu vc nng thn c xc nh l nhng khu vc nm ngoi cc tiu ch quy nh trn. C th coi nng thn Vit Nam bao gm cc a bn dn c c s lng dn tp trung di 4.000 ngi, mt dn c t hn 6.000 ngi/ km2 v t l lao ng phi nng nghip di 60%, tc l t l lao ng nng nghip t t 40% tr ln. Vic phn bit gia nng thn v th ch c tnh cht tng i. Thc t cho thy, vn cn c s xen ln v t ai, a bn dn c v cc hot ng kinh t x hi, c bit cc th nh, th t, th trn. cc nc ang pht trin, nhng khu vc nng thn ang din ra qu trnh th ho nhanh chng . Hin nay trn th gii vn cha c nh ngha chun xc v nng thn, cn nhiu quan im khc nhau. C quan im cho rng cn da vo ch tiu trnh pht trin ca c s h tng, c ngha vng nng thn c c s h tng khng pht trin bng vng th. Quan im khc li cho rng nn da vo ch tiu trnh tip cn th trng, pht trin hng ho xc nh vng nng thn v cho rng nng thn c trnh sn xut hng ho v kh nng tip cn th trng so vi th l thp hn. Cng c kin nn dng ch tiu mt dn c v s lng dn trong vng xc nh. Theo quan im ny, vng nng thn thng c s dn v mt dn thp hn vng thnh th. Mt quan im khc nu ra, vng nng thn l vng c dn c lm nng nghip l ch yu, tc l ngun sinh k chnh ca c dn trong vng l t sn xut nng nghip. Nhng kin ny ch ng khi t trong bi cnh c th ca tng nc, ph thuc vo trnh pht trin, c cu kinh t, c ch p dng cho tng nn kinh t. i vi nhng nc ang thc hin cng nghip ho, th ho, chuyn t sn xut thun nng sang pht trin cc ngnh cng nghip v dch v, xy dng cc khu th nh, th trn, th t ri rc cc vng nng thn th khi nim v nng thn c nhng i khc so vi khi nim trc y. C th hiu nng thn hin nay bao gm c nhng th nh, th t, th trn, nhng trung tm cng nghip nh c quan h gn b mt thit vi nng thn, cng tn ti, h tr v thc y nhau pht trin. Hi ngh nhm chuyn vin ca Lin Hp Quc cp n mt khi nim CONTINIUM nng thn- th. C th hiu nng thn- th l mt khu vc kinh t hn hp gm nng thn, nng th v th k tip, xen k nhau. Trong , nng thn c coi l cc lng x nng nghip c truyn, nng th l cc th nh, th trn, th t, ch c chc nng nh cu ni gia nng thn v thnh th, cn th l cc thnh ph
ln, va, hoc cc khu cng nghip tp trung. Trong CONTINIUM nng thn- th, cc hot ng nng nghip c gn vi cng nghip v cc ngnh dch v, c tc dng chuyn dch nng thn theo hng cng nghip ho, v th ho. Nh vy, khi nim v nng thn ch c tnh cht tng i, thay i theo thi gian v theo tin trnh pht trin kinh t, x hi ca cc quc gia trn th gii. Trong iu kin hin nay Vit Nam, nhn nhn di gc qun l, c th hiu nng thn l vng sinh sng ca tp hp c dn, trong c nhiu nng dn. Tp hp c dn ny tham gia vo cc hot ng kinh t, vn ha-x hi v mi trng trong mt th ch chnh tr nht nh v chu nh hng ca cc t chc khc. Mt s c im ring ca nng thn Vit Nam, l: - vng nng thn, cc c dn ch yu l nng dn v lm ngh nng, y l a bn hot ng ch yu ca cc ngnh sn xut vt cht nng, lm, ng nghip v cc ngnh ngh sn xut kinh doanh, dch v phi nng nghip. Trong cc lng x truyn thng, sn xut nng nghip chim v tr ch cht v l ngun sinh k chnh ca i b phn nng dn. Cng vi s pht trin v tin b ca t nc, c im ny c s thay i. Cc vng nng thn trong tng lai s khng phi ch yu c cc nng dn sinh sng v lm nng nghip, thay vo l cc c dn c tr v tin hnh nhiu hot ng kinh t khc nhau, gm c sn xut nng nghip, sn xut cng nghip v thng mi dch v. Theo , t trng lao ng v GDP ca cc ngnh kinh t nng thn cng thay i theo hng gia tng cho cng nghip v dch v. - Nng thn th hin tnh cht a dng v iu kin t nhin, mi trng sinh thi, cc vng nng thn qun l mt lng ti nguyn thin nhin to ln, phong ph v a dng, bao gm cc ti nguyn t, nc, kh hu, rng, sng sui, ao h, khong sn, h ng thc vt gm c t nhin v c do con ngi to ra. - C dn nng thn c mi quan h h tc v gia nh kh cht ch vi nhng quy nh c th ca tng h tc v gia nh. nng thn, c nhiu gia nh trong mt dng h cng sinh sng v gn b vi nhau gn gi, khng kht lu i. Nhng ngi ngoi dng h cng chung sng, gp sc phng trnh thin tai, gip nhau trong sn xut v i sng to nn tnh lng ngha xm lu bn. - Nng thn lu gi v bo tn nhiu di sn vn ho ca quc gia nh cc phong tc, tp qun c truyn v i sng, l hi, sn xut nng nghip v ngnh ngh truyn thng, cc di tch lch s, vn ho, cc danh lam thng cnh, v.v... y chnh l ni cha ng kho tng vn ho dn tc, ng thi l khu vc gii tr v du lch sinh thi phong ph v hp dn i vi mi ngi. 2. Nhng hp phn c bn ca nng thn T khi nim v nhng c im nu trn, nh qun l cn xc nh mt s c trng to nn cc hp phn c bn ca nng thn. Trc ht, ngi dn c xc nh l ch th nng thn. Ngi dn vi a dng v thnh phn ngh nghip v sinh k cng nh sc tc, tn gio. Tuy nhin, nt c trng c bn c th nhn thy y l ch th
(ngi dn) nng thn c lc lng lao ng nng nghip chim mt t l ln v c coi l lc lng nng ct ca ch th nng thn Vit Nam. Tuy a dng v thnh phn, nhng xt gc quan h gn kt nh hng ln nhau, cng nh quyn quyt nh v sinh k v cc hot ng kinh t-x hi khc c th thy rng ch th nng thn tn ti (c v ngha en v ngha bng) nhiu hnh th, cp v vai tr khc nhau nh: c nhn, gia nh, dng h, cng ng. Cc c nhn hay thnh vin ca ch th nng thn vi nhng nhu cu, nguyn vng, nng lc v ng x khc nhau, tu thuc vo c tnh ring ca tng ngi. Vai tr ca c nhn hay thnh vin c ngha ln trong quyt nh v tham gia cc hot ng kinh t, vn ha x hi nng thn. Huy ng v pht huy tim nng ca cc c nhn trong pht trin nng thn l mt hng tip cn ca nh qun l pht trin. cp gia nh vi nhng quan h ph thuc, gn kt, vi n np, quan nim v ng x cng rt khc nhau. Trong nng thn, cc gia nh nng dn (gi l nng h) ng vai tr ht sc quan trng trong pht trin kinh t, c coi l mt n v sn xut t ch, c quyn quyt nh trong sn xut kinh doanh. Mt nt c trng nng thn Vit Nam l gia cc gia nh nng thn c mi quan h h tc rt gn kt. Mi dng h c nhng truyn thng, di sn v nhng c nh ca ring mnh. Sc mnh tinh thn v vt cht ca mi dng h nu c khch l v huy ng s to nn ng lc pht trin trong nng thn. Bao trm ln tt c l s tn ti ca ch th nng thn cp cng ng. Cc cng ng c th hiu nh l tp hp ca nhng ngi dn c cng nn vn ho, cng phong tc, cng sinh sng mt ni nht nh, hoc c cng s thch trong sn xut, kinh doanh, mi quan tm, hoc ngh nghip. Theo ngha hp ca qun l, c th coi cc n v lng, bn, xm, thn, x, huyn, l cc cng ng nng thn Vit Nam. Nh vy, c th nhn mnh rng: ch th nng thn l cc c nhn, gia nh, dng h, cng ng ca c dn trong nng dn chim mt t l ng k v ng vai tr ch o. khi nim nng thn nu trn, ch th nng thn l yu t con ngi. To nn mt chnh th nng thn chnh l hot ng ca ch th (ngi dn nng thn) trong cc lnh vc kinh t, vn ha - x hi, mi trng v mi quan h ca h vi th ch chnh tr (Nh nc) cng nh cc t chc khc trong nng thn. Vi ngha tng i trong cch phn loi, nhng hot ng kinh t, vn ha - x hi, mi trng v cc mi quan h bao gm: - Cc hot ng kinh t: Bao gm cc hot ng sn xut nng nghip, sn xut cng nghip v tiu th cng nghip, cc hot ng thng mi dch v. Tham gia vo cc hot ng gm y cc thnh phn kinh t vi cc hnh thc t chc a dng. T trng cc ngnh kinh t trong tng GDP ca vng nng thn ph thuc vo mc
pht trin ca tng vng, nhng theo xu hng t trng sn xut nng nghip s ngy cng gim v t trng cc ngnh cng nghip v thng mi dch v ngy cng tng. - Cc t chc: Bao gm nhiu loi hnh c chnh thng v phi chnh thng nh cc t chc chnh quyn a phng, cc t chc kinh t, cc on th qun chng, v.v. Nhng t chc ny c hnh thnh, hot ng trong khun kh cc th ch, chnh sch, nh hng v c tc ng trc tip, gin tip n cc hot ng chung ca cng ng hoc nhng nhm dn c nht nh trong qu trnh pht trin nng thn. - C s h tng nng thn: Bao gm ng giao thng, h thng thu li, h thng thng tin lin lc, trng hc v.v... Nhng c s ny phc v c lc i sng sinh hot v sn xut kinh doanh ca cc c dn nng thn. - Khoa hc v cng ngh p dng: y l mt hp phn quan trng nng thn. Kha cnh khoa hc v nhng k thut - cng ngh bao gm c cc kin thc bn a v kinh nghim truyn thng ca ngi dn nng thn v tt c cc lnh vc tc ng n i sng ca h. Kha cnh khoa hc - cng ngh nng thn cn l s nhn thc, tip nhn v chuyn giao khoa hc v cng ngh hin i, tin tin t bn ngoi ca ch th nng thn thc y qu trnh pht trin ca chnh h. - Y t, sc kho cng ng: y l mt yu t chi phi v nh hng quan trng ti cc hot ng nng thn. Vn sc kho ca ngi dn trong cng ng lun c coi trng trong mi chng trnh pht trin. H thng y t, cc hot ng chm sc sc kho thng xuyn c duy tr nhm m bo cc hot ng sng v sn xut ca mi thnh vin trong cng ng. - Vn ho - gio dc: y l yu t lun c coi trng trong pht trin nng thn. Kha cnh vn ha trong nng thn v ngha rng l tng ha cc mi quan h ng x gia con ngi vi nhau v vi thin nhin, c th hin s an xen gia cc yu t truyn thng v hin i. Vic lu gi, gi gn bn sc vn ho dn tc v ca tng vng l ht sc cn thit. Tuy nhin, cng cn m ca du nhp nhng loi hnh vn ho hin i, lnh mnh c nh hng tch cc n i sng tinh thn ca ngi dn nng thn. - Mi trng v ti nguyn thin nhin: Vng nng thn gn lin vi cc iu kin mi trng ti nguyn thin nhin, l iu kin quan trng, l c s cho vic pht trin kinh t ca tng vng. - Cc chnh sch kinh t v x hi: Nhng chnh sch ny nhm pht huy li th v to iu kin pht trin bnh ng, ng u gia cc thnh vin trong vng cng nh gia cc vng, min. Cc hp phn kinh t x hi nng thn c trnh by tm tt trong bng 2. Trong pht trin nng thn, mi s tc ng hoc hot ng pht trin nu ch cp n mt hp phn ring r m khng tnh n nh hng ti cc hp phn khc th kh mang li kt qu tt, bi v cc hp phn y to nn s thng nht v tc ng qua li ln nhau hnh thnh mt chnh th kinh t x hi nng thn.
Bng 2. Cc hp phn kinh t x hi ca nng thn Kinh t Khoa hc - Cng ngh Y t - sc kho
Cc t chc
CH TH
Th ch v chnh sch Nh nc
NNG THN - C nhn - Gia nh/ dng h - Cng ng
Ti nguyn - Mi trng
Vn ho gio dc
C s h tng
III. L LUN V TNG TRNG V PHT TRIN

1. Tng trng Tng trng v pht trin l nhng vn quan tm hng u i vi x hi loi ngi trn th gii v trong tng quc gia. Mc ch cui cng cn t c ca mi hot ng ca con ngi l nhm c c cuc sng m no, t do v hnh phc. Trong lnh vc ny, th gii t c nhiu thnh tu to ln. Trong nhng thp k gn y, hu ht cc quc gia trn th gii u rt quan tm v pht trin. Hng lot cc chng trnh, d n c xy dng nhm gii quyt cc vn v khoa hc v cng ngh, v pht trin kinh t, pht trin nng nghip v nng thn, pht trin vn ho x hi, bo v mi trng, pht trin bn vng cc kha cnh ca nn kinh t v x hi, v.v... thu c nhng kt qu tt p. Tuy nhin, trong thc t, c nhng quan nim cha ng n v tng trng v pht trin. Tng trng c hiu l s gia tng v mt s lng ca mt s vt nht nh. Trong kinh t, tng trng th hin s gia tng hn trc v sn phm hay lng u ra ca mt qu trnh sn xut hay hot ng. Tng trng kinh t l phm tr c bn nht ca l lun kinh t, l tin vt cht v c s kinh t ca s tn ti v pht trin ca mi hnh thi x hi. c rt nhiu nghin cu v tng trng kinh t ca cc nh kinh t hc c in v hin i. Trong tc phm "Quy hoch pht trin kinh t x hi - Mt s vn l lun v thc tin" ca Vin Chin lc pht trin, tng trng kinh t c nh ngha l mc tng lng ca ci (ti sn) trong mt thi k nht nh. Khi nim tng trng kinh t ny c th c p dng cho mi quy m cp , cho ton nn kinh t, cho tng ngnh, cho cc doanh nghip, cho cp gia nh v cp c nhn. Tng trng kinh t c th hiu nh l kt qu ca mi hot ng kinh t trong cc lnh vc sn xut cng nh trong lnh vc dch v c to ra trong mt thi k nht nh. Lng ca ci c th c tnh bng hin vt hay bng tin. phn nh mc tng trng kinh t ca mt thi k, ngi ta thng dng gi tr tuyt i ca cc i lng so snh chng vi nhau. Chnh lch gia cc thi im chnh l mc tng trng kinh t ca mt thi k c th. Ngoi ra, tng trng kinh t cn c phn nh bng tc gia tng ca cc i lng trong cc giai on vi nhau v c o bng phn trm thay i, gi tr phn trm cao hay thp th hin tc tng trng nhanh hay chm. Hin nay, c nhiu quan im nhn mnh vo tng trng, coi tng trng nh l gii php chnh tng thu nhp, nng cao mc sng, t gip gii quyt cc vn v kinh t, chnh tr, vn ho, x hi v mi trng. Tuy nhin, nu ch tp trung vo tng trng, p ng nhng li ch trc mt, cc b, s dn n vic khai thc, s dng ba bi cc ngun lc ca quc gia v a phng, lm cho nhng ngun lc ny nhanh chng cn kit, mi trng b suy gim nhanh chng, nh hng nng n ti s pht trin chung ca quc gia v ca cc th h tng lai. Khng nhng vy, tng trng cc b cn tc ng mnh m n cc vn v an ninh x hi, bt bnh ng v kinh t v chnh tr, v.v...
2. Pht trin Pht trin c coi nh tin trnh bin chuyn ca x hi, l chui nhng bin chuyn c mi quan h qua li vi nhau. S tn ti v pht trin ca mt x hi hm nay l s k tha nhng di sn din ra trong qu kh. Pht trin theo khi nim chung nht l vic nng cao hnh phc ca ngi dn, bao hm nng cao cc chun mc sng, ci thin cc iu kin gio dc, sc kho, s bnh ng v cc c hi... Ngoi ra vic bo m cc quyn v chnh tr v cng dn l nhng mc tiu rng hn ca pht trin. Tng trng kinh t mi ch th hin mt phn, mt yu t cha y ca s pht trin. C th hiu, pht trin l vic to iu kin cho con ngi sinh sng bt c ni no u c tho mn cc nhu cu sng ca mnh, c mc tiu th hng ho v dch v tt, m bo cht lng cuc sng, c trnh hc vn cao, c hng nhng thnh tu v vn ho v tinh thn, c iu kin cho mt mi trng sng lnh mnh, c hng cc quyn c bn ca con ngi v c m bo an ninh, an ton, khng c bo lc. Trong kinh t, pht trin l qu trnh chuyn bin v mi mt ca nn kinh t trong mt thi k nht nh, trong bao gm c s tng thm v quy m sn lng sn phm, s hon thin v c cu nn kinh t v vic nng cao cht lng mi mt ca cuc sng. Nh vy, c th hiu pht trin kinh t trc ht l s gia tng nhiu hn v s lng v cht lng sn phm, s a dng v chng loi sn phm ca nn kinh t. ng thi, pht trin cn l s thay i theo chiu hng tch cc trn tt c cc kha cnh ca nn kinh t, x hi. l s thay i v c cu kinh t theo hng t trng ngnh nng nghip ngy cng gim, t trng cc ngnh cng nghip v dch v ngy cng tng. Mi trng kinh t v x hi, cc kha cnh t chc v k thut ngy cng thun li cho cc tc nhn tham gia. Khng nhng vy, pht trin cn m bo tng kh nng thch ng vi hon cnh mi ca quc gia, cc ngnh, cc doanh nghip v ca mi ngi dn. S pht trin s m bo nng cao phc li ca ngi dn v kinh t, vn ho, gio dc, x hi v s t do bnh ng, s pht trin ng u gia cc vng, gia cc dn tc, cc tng lp c dn v s bnh ng trong pht trin gia nam v n. Trong tnh hnh hin nay, do c quan nim sai lm v vai tr ca tng trng m nhiu quc gia ang phi i mt vi nhng m hnh pht trin theo chiu hng khng tt. ng ch l nm loi m hnh c tng kt sau y: - M hnh pht trin trong t c s tng trng kinh t nhng khng c tin b v cng bng x hi. Theo m hnh ny, tng sn phm quc ni ca ton th gii gia tng nhanh chng, nhng khng c phn phi cng bng, v s tng trng ch lm cho gii ch ca cc cng ty a quc gia giu ln rt nhanh chng, trong khi rt
nhiu ngi lao ng li ri vo cnh tht nghip, ngho i, bnh tt, v hc v b gt ra ngoi l ca s pht trin. - M hnh pht trin ch n tng trng kinh t theo hng cng nghip ho, th ho. Theo m hnh ny, cc ngnh cng nghip v khu vc th c ch u t v ch trng pht trin. Trong khi , lnh vc nng nghip v cc vng nng thn b b ri, phi t mnh thc hin cc hot ng cho s tn ti v pht trin. Chnh v vy, nng nghip v nng thn khng sc to ra tin v iu kin ni sinh cn thit v lng thc, thc phm, nguyn liu, lao ng v th trng cho pht trin cng nghip v th. Trong khi nhng dng ngi v tn t cc vng qu li x v cc thnh ph c m rng mt cch t pht, buc phi sng chen chc ti nhng khu nh chut v li sau lng h nhng vng nng thn x xc, tiu iu. - M hnh pht trin to ra s tng trng kinh t nhng nhng ngi lao ng khng c trao quyn lm ch. Theo m hnh ny, yu t k thut c vai tr thng soi, iu khin mi hot ng ca con ngi. C ngha, cc cng ng ngi khng th c t tr c, khng th t mnh quyt nh cuc sng ca chnh mnh c, m phi phc tng b my k thut, b my em li nhiu tin nghi hn cho cuc sng v tng thm nng sut lao ng. y chnh l chiu bi ca mt s gii cm quyn phng Ty s dng nhm d dng iu khin ngi lao ng phc v cho li ch ca chnh h. - M hnh pht trin to ra tng trng kinh t nhng vn ho, o c xung cp. Theo m hnh ny, nhiu nc ch quan tm n thun n mc tiu tng trng kinh t m qun i mc tiu pht trin x hi, pht trin con ngi. Chnh v vy, vn ho, o c v li sng nhng nc ny b tha ho nghim trng. Ch ngha c nhn ch k c tn th, ch ngha tiu dng n mc phi l c khuyn khch. - M hnh pht trin to ra tng trng kinh t nhng mi trng b suy thoi. t c t l tng trng kinh t cao trong qa trnh cng nghip ho, nhiu nc din ra nhng cuc chy ua khai thc n cn kit cc ngun ti nguyn thin nhin khng c kh nng t ti to. Kt qu l mi trng sinh thi ton cu b ph v, c nguy c ri vo mt cuc khng hong nghim trng. Nh vy, nhng m hnh pht trin m ch ch trng n tng trng kinh t n thun, phc v quyn li ca mt s t ngi c th lc v giu c, thc cht l nhng m hnh phn pht trin v c hi i vi tin trnh pht trin ca mt quc gia v ca ton cu. Ngy nay con ngi nhn thc v s pht trin ton din hn, y hn, pht trin khng ch quan tm n s tng trng kinh t m cn m bo nng cao mc sng, hnh phc ca nhn dn, tin b v x hi, ci thin c cu nn kinh t, an ton v mi trng. 3. Pht trin bn vng Trong nhng nm gn y, do dn s gia tng mnh m, do nhu cu nng cao mc sng, hot ng ca con ngi nhm khai thc cc ngun lc, ti nguyn thin nhin
lm cho mi trng b cn kit. S can thip qu su ca con ngi vo thin nhin dn n cn bng sinh thi b ph v. Nhiu ni trn tri t, con ngi ang phi i mt vi nhng thm ho thin nhin to ln. Vi nhng m hnh pht trin khng cn bng, nhiu quc gia v ang phi tr gi cho nhng sai lm v quan im pht trin ca mnh. Trc nhng vn ca pht trin, vo na cui ca th k 20, Lin Hp Quc a ra tng v pht trin bn vng. Khi nim v pht trin bn vng xut hin trn c s c rt kinh nghim ca cc quc gia trn hnh tinh, phn nh xu th thi i v nh hng cho tng lai ca con ngi. Theo quan im ca Lin Hp Quc th mt th gii pht trin bn vng l th gii khng s dng cc ngun ti nguyn c th ti to (nc, t ai, sinh vt) nhanh hn kh nng t ti to ca chng. Mt x hi bn vng s khng s dng cc ngun ti nguyn khng th ti to (khong sn, nhin liu, v.v.) nhanh hn qu trnh tm ra nhng loi thay th chng v khng thi ra mi trng cc cht c hi nhanh hn qu trnh tri t hp th v ng ho chng. Nh vy, pht trin bn vng l s pht trin lnh mnh, tn ti lu di, va p ng c nhu cu hin ti, va khng xm phm n li ch ca cc th h tng lai. Mt vn t ra l nhng ngi ang hng th nhng thnh qu ca s pht trin kinh t ngy nay c th s lm cho cc th h tng lai phi chu ng tnh cnh ti t do mi trng tri t b suy thoi qu mc. Cc th h tng lai khng ch k tha tnh trng nhim v cn kit ti nguyn ca hin ti, m cn tha hng cc thnh qu ca lao ng hin ti di dng cht lng gio dc, k thut v kin thc (vn con ngi) cng nh vn vt cht. Nhng cng c th con ngi tng lai c hng li t nhng s u t vo ti nguyn thin nhin, nh canh tc hp l lm tng mu m ca t trng trt, trng rng v bo v rng lm tng che ph trn ton cu v trong tng quc gia. Nh vy, khi xem xt nhng th m th h hin ti chuyn cho cc th h tng lai, chng ta cn phi cn nhc ton b cc ngun vn vt cht, vn con ngi v vn thin nhin. Nhng loi vn ny s quyt nh phc li ca cc th h tng lai v nhng g m h s li cho nhng ngi k tc h. Pht trin tng ca Lin Hp Quc, U ban quc t v pht trin v mi trng (1987) nh ngha: Pht trin bn vng l mt qu trnh ca s thay i, trong , vic khai thc v s dng ti nguyn, hng u t, hng pht trin ca cng ngh v k thut v s thay i v t chc l thng nht, lm tng kh nng p ng nhu cu hin ti v tng lai cu con ngi. Hi ngh thng nh v tri t nm 1992 t chc ti Rio de Janeiro nm 1992 a ra nh ngha vn tt v pht trin bn vng l: Pht trin nhm tho mn nhu cu ca th h ngy nay m khng lm tn hi n kh nng p ng nhu cu ca cc th h tng lai.
IV. L LUN V PHT TRIN NNG THN

1. Khi nim pht trin nng thn Pht trin nng thn l mt phm tr rng c nhn thc vi rt nhiu quan im khc nhau. c nhiu nghin cu v trin khai ng dng thut ng ny cc quc gia trn th gii. Vit Nam, thut ng pht trin nng thn c cp n t lu v c s thay i v nhn thc qua cc thi k khc nhau. Tuy nhin, nhn di gc l lun qun l, chng ta vn cha c s tng hp l lun h thng v thut ng ny. Nhiu t chc pht trin quc t nghin cu v vn dng thut ng ny cc nc ang pht trin, trong c Vit Nam. Ngn hng Th gii (1975) a ra nh ngha: Pht trin nng thn l mt chin lc nhm ci thin cc iu kin sng v kinh t v x hi ca mt nhm ngi c th - ngi ngho vng nng thn. N gip nhng ngi ngho nht trong nhng ngi dn sng cc vng nng thn c hng li ch t s pht trin. Chin lc ny cng nhm m rng phc li ca qu trnh pht trin cho nhng c dn nng thn, nhng ngi ang tm kim sinh k nng thn. Mt s quan im khc cho rng, pht trin nng thn l hot ng nhm nng cao v th v kinh t v x hi cho ngi dn nng thn thng qua vic s dng c hiu qu cao cc ngun lc ca a phng bao gm nhn lc, vt lc v ti lc. Pht trin nng thn s thnh cng khi chnh ngi dn nng thn tham gia tch cc vo qu trnh pht trin. iu i hi chin lc pht trin nng thn phi c xy dng trn nn tng tnh t tin ca chnh ngi dn nng thn. H phi bit cch t duy tr bn vng cuc sng ca h v ti chnh, s c lp v kinh t, c kh nng tip cn cc hng ho, dch v vt cht v tinh thn ngy cng nhiu hn. Qua , t ngi dn nng thn s nng cao v tr ca bn thn h trong x hi v trong qu trnh pht trin ca t nc. Pht trin nng thn c tc ng theo nhiu chiu cnh khc nhau. y l mt qu trnh thu ht mi ngi dn tham gia vo cc chng trnh pht trin, nhm mc tiu ci thin cht lng cuc sng ca cc c dn nng thn. ng thi, pht trin nng thn l qu trnh thc hin hin i ho nn vn ho nng thn, nhng vn bo tn c nhng gi tr truyn thng thng qua vic ng dng khoa hc v cng ngh. Khi nim pht trin nng thn mang tnh ton din v a phng, bao gm pht trin cc hot ng nng nghip v cc hot ng c tnh cht lin kt phc v nng nghip, cng nghip quy m va v nh, cc ngnh ngh truyn thng, c s h tng kinh t - x hi, ngun nhn lc nng thn v xy dng, tng cng cc dch v v phng tin phc v cng ng nng thn. Pht trin vng nng thn phi m bo s bn vng v mi trng, ngy nay vn pht trin nng thn bn vng c t ra nhm to s pht trin lu di, n nh khng nhng cho cc vng nng thn m cn i vi c quc gia. C th hiu pht trin nng thn bn vng mt cch ngn gn l s pht trin tp trung vo ngi dn (tip
cn t di ln), ng thi phi pht trin a ngnh v gii quyt thch ng mi quan h lin ngnh (tip cn tng hp) v pht trin m bo s cn xng vi vic qun l mi trng (tip cn qun l ngun ti nguyn thin nhin). Pht trin nng thn l s pht trin tng hp ca tt c cc hot ng c mi quan h tc ng qua li ln nhau gia cc yu t vt cht, kinh t, cng ngh, vn ho, x hi, th ch v mi trng. N khng th tin hnh mt cch c lp m phi c t trong khun kh ca mt chin lc, chng trnh pht trin ca quc gia. S pht trin ca cc vng nng thn s ng gp tch cc vo s nghip pht trin kinh t ni ring v s pht trin chung ca c t nc. Nh vy, c rt nhiu quan im v khi nim pht trin nng thn. Trong iu kin ca Vit Nam, tng hp quan im t cc chin lc pht trin kinh t x hi ca Chnh ph, thut ng ny c th hiu nh sau: Pht trin nng thn l mt qu trnh ci thin c ch mt cch bn vng v kinh t, x hi, vn ha v mi trng, nhm nng cao cht lng cuc sng ca ngi dn nng thn. Qu trnh ny, trc ht l do chnh ngi dn nng thn v c s h tr tch cc ca Nh nc v cc t chc khc. 2. L lun v pht trin nng thn T khi nim nu trn, mt s c im cn nhn mnh, cng nh mt s l lun lin quan n pht trin nng thn ny cn c cp n, l: a) Pht trin nng thn l mt qu trnh c im ny nhn mnh hot ng pht trin nng thn khng phi l vic lm c tnh nht thi, trong thi gian ngn, m l cng vic c ch nh v phi phn u trong c qu trnh, thi gian di. V vy, s nng vi trong cc quyt nh chnh sch v hot ng pht trin nhiu khi mang li nhng kt qu khng mong mun. b) Pht trin nng thn phi c tnh bn vng Chnh ph Vit Nam cam kt theo ui nhng nguyn tc ca pht trin bn vng, c thng qua ti Hi ngh thng nh v Tri t t chc ti Rio de Janeiro nm 1992. Nhng nguyn tc ny nhn mnh vo cch nhn lu di v x hi con ngi v vic con ngi s dng ti nguyn thin nhin ca th gii. Pht trin bn vng c nh ngha l: S pht trin nhm tha mn nhu cu ca th h ngy nay m khng lm tn hi n kh nng p ng nhu cu ca cc th h tng lai (Bo co Bruntland 1987). Mt nh ngha khc v pht trin bn vng l: Pht trin to ra dng chy lin tc cc li ch v x hi, kinh t v mi trng. Nhng khi nim bn vng trn l c s cho mt khi nim bn vng trong pht trin nng thn. Trong bi cnh pht trin nng thn, bn vng khng ch l vn tn
trng mi trng, n lin quan n bn chn hoc tr ct ca pht trin nng thn, l con ngi, kinh t, mi trng v t chc. Kha cnh bn vng i vi pht trin con ngi, trong pht trin nng thn phi tun th cc nguyn tc nh: (i) Dn ch v an ton; (ii) Bnh ng v cng bng x hi; (iii) Bn vng cht lng cuc sng cho ngi dn; (iv) S tham gia ca ngi dn trong hp tc vi chnh ph v (v) Tn trng qu kh ca t tin v quyn li ca cc th h mai sau vv Kha cnh bn vng i vi pht trin kinh t, trong pht trin nng thn cn: (i) Tng cng v a dng ha nn kinh t nng thn; (ii) m bo cho ngi dn c li ch t cc hot ng ca a phng h; (iii) Thc y phn vinh lu di nng thn, hn l ch ch n li ch trc mt v (iv) Trnh gy nh hng v tc ng xu n khu vc khc trong nn kinh t quc dn v n cc khu vc v a phng khc trn lnh th a l. Kha cnh bn vng i vi pht trin mi trng, pht trin nng thn phi: (i) Tn trng ngun ti nguyn v tnh ton vn ca mi trng; (ii) Gim thiu s dng ti nguyn khng c kh nng ti to; (iii) S dng ti nguyn thin nhin vi tc khng nhanh hn tc thin nhin c th ti to; v (iv) S dng c hiu qu ngun ti nguyn v khng gy nhim v nh hng xu n mi trng. Kha cnh bn vng i vi s pht trin cc t chc, pht trin nng thn phi m bo: (i) Nng cao nng lc ca cc t chc ph hp vi mc pht trin, nhm p ng yu cu qun l tt c cc hot ng pht trin con ngi, kinh t v mi trng nh ni trn v (ii) Khng gy ra loi chi ph khng c h tr trong tng lai. c) Thut ng ci thin trong khi nim pht trin nng thn Thut ng ny c hiu theo ngha l: lm cho tt hn ln hoc tng ln theo chiu hng c li (c v kha cnh cht v lng ca s vt, hin tng). d) Phng php tip cn ton din trong pht trin nng thn Theo khi nim trn, s pht trin nng thn khng phi ch u tin hoc ch trng vo mt kha cnh, lnh vc nht nh m l s tip cn ton din. S ton din , xt v lnh vc lin quan n ch th nng thn, pht trin nng thn nhn mnh tt c cc kha cnh: kinh t, vn ha-x hi v mi trng. Xt di gc s lin quan ca ch th i vi chnh ph v cc t chc, pht trin nng thn ch trng c t trn xung v t di ln v c s tham gia ca mi khu vc (ch th nng thn, Nh nc v cc t chc) v phi da trn tinh thn hp tc v cng tc. Mt cch tng qut, tip cn ton din trong pht trin nng thn t khi nim trn, c th s dng thut ng bn chn hoc tr ct ca pht trin nng thn, l: (i) Con ngi, cng vi k nng ca h. iu ny lin quan n kha cnh x hi: s cng bng, dch v x hi, c s h tng, vv (ii) Kinh t, lin quan n nng nghip, cng
nghip, dch v, v.v (iii) Mi trng, lin quan n mi trng, ti nguyn thin nhin, di sn vn ha, v.v v (iv) tng v t chc, lin quan n kha cnh th ch nh nc, cc t chc quc gia v quc t, cc t chc khu vc v a phng. Khung sn ca tip cn ton din ny s l c s cho ton b ni dung m chng ta cp n cc chng sau. e) Phng php tip cn pht trin nng thn c s tham gia ca cng ng Khi nim pht trin nng thn trn ch ra mc tiu ca pht trin nng thn l ci thin cuc sng cho ngi dn (cng ng) nng thn v nhn mnh qu trnh ny trc ht l do chnh h (cng ng). iu ny th hin mt phng php tip cn da vo cng ng, ngha l s pht trin nng thn phi da trn li ch v s tham gia ca cng ng sng trong khu vc . Tip cn c s tham gia ca cng ng da vo nhng trit l sau: (i) Chnh ngi dn bit r nht nhng kh khn v nhu cu ca mnh; (ii) Cng ng l ngi qun l cc ngun ti nguyn nh t ai, nh xng, sn phm a phng l nhng c s cho pht trin nng thn; (iii) K nng, truyn thng v nng lc ca cng ng l tim nng chnh pht trin v (iv) S cam kt, ng thun v cng tc ca cng ng l sc mnh sng cn cho qu trnh pht trin. Bt k mt hot ng no khng nhn c s ng h ca cng ng s d tht bi. Mt cng ng cng pht trin v cng nng ng th cng c kh nng thu ht ngi dn li xy dng cng ng ca mnh. g) S hp tc trong pht trin nng thn Khi nim ni trn cn ch ra mt kha cnh quan trng khc, l s tham gia hay hp tc gia Chnh ph, ngi dn v cc t chc khc trong pht trin nng thn. Pht trin nng thn l mt cng vic phc tp. N i hi s ng gp ca tt c mi ngi, mi t chc cng nh h tr ca Nh nc. S hp tc v cng tc gia nhiu li ch khc nhau trong pht trin nng thn Vit Nam cng nh mt s nc khc gp phi nhng kh khn, v nhng l do sau: (i) Chnh ph thng c chia thnh cc b v ngnh khc nhau. Mi b hoc ngnh nh hng n nng thn thng qua nhng chng trnh, h thng v nhng c trng ring ca mnh. V vy, khng d dng kt hp nhng quan im khc nhau gii quyt mt mc tiu chung. (ii) C rt nhiu t chc khc nhau: t chc quc t, t chc phi chnh ph v cc t chc khc cng gip , tc ng n qu trnh pht trin nng thn, nhng h c cc u tin v quan im khc nhau i vi pht trin nng thn; (iii) Cc cng ty t nhn, k c cng ty lin doanh v nh u t nc ngoi c ng c v tiu ch ring ca mnh khi u t vo khu vc nng thn: nhng tiu ch ny c th khc vi tiu ch ca t chc nh nc; (iv) Ngi dn l nhn t tham gia chnh trong qu trnh pht trin nng thn, nhng h c nhng hn ch v kin thc hoc thng tin hoc c hi tham gia.
C nhng gii php khc phc nhng kh khn ni trn trong vn hp tc. Mt trong nhng chng trnh pht trin nng thn mang li l lun v bi hc kinh nghim tt cho vic hp tc l Chng trnh LEADER ca chu u. Qu trnh ny c th tm tt nh sau: - Vo nhng nm 50 ca th k XX, Lin hip chu u (EU) cp vn cho cc nc thnh vin khuyn khch pht trin khu vc. Vn ny tp trung cho cc nc hoc vng c nn kinh t yu km nht. Trng tm ca Chng trnh l nhng k hoch pht trin c s h tng v nhng cng trnh cng nghip ln nhm to cng n vic lm. n thp k 80, ngi ta nhn thy rng, cc chng trnh ny khng gii quyt c cc vn ca nng thn. Thc t cho thy, mt s lng ln dn nng thn di n cc thnh ph tm vic lm cng lm cng ng nng thn thm yu km. Do , vo nm 1991, EU a ra chng trnh gip cc vng nng thn yu km hn, trong gm mt sng kin c bn, gi l Chng trnh LEADER. Chng trnh ny nhm khuyn khch s hp tc gia cc li ch khc nhau nng thn ni chung v tng a phng ni ring. Cc nhm hnh ng a phng c thnh lp v tin ca EU c chuyn ti cc nhm phc v cho mc ch ny. Cc nhm ny hot ng di hnh thc hp tc chnh thc gia cc li ch ca cc t chc cng cng, t nhn v tnh nguyn trong khu vc. iu rt c trng l cc t chc tham gia trong quan h hp tc ny l chnh quyn a phng, hi nng nghip, lin hip du lch v cc cng ty a phng. S hp tc ny thng c ng k hp php nh l mt hip hi dn s. Mi nhm hnh ng a phng ph trch mi khu vc c khong 100.000 dn. Nhm phi lm mt bn phn tch kh khn v nhu cu ca vng mnh, cng vi mt k hoch hnh ng v ngn sch gii quyt nhu cu . Giai on I ca Chng trnh LEADER (1991-1994) c 213 nhm v giai on II (1995-1999) c hn 900 nhm c thnh lp v cp vn hot ng. Cc nhm thnh cng ln trong vic thc y pht trin kinh t - x hi ti cc vng v trong vic s dng tim nng ca cc t chc thnh vin, cng vi vn h tr ca chnh ph v EU. Hin nay, EU ang tip tc vi cc giai on sau ca Chng trnh LEADER vi trng tm vo ci tin v chuyn giao cng tc pht trin cho cc cng ng. Chng trnh LEADER gi nhng tng c th p dng trong pht trin nng thn Vit Nam, th hin trong cc nguyn tc sau: (i) Chn mt vng nng thn, hot ng trn c s hp tc gia Chnh ph, chnh quyn a phng, ngi dn v cc t chc c li ch khc; (ii) Tham gia hon ton vi cng ng a phng, huy ng s tham gia v nng cao nng lc ngi dn a phng sau ny h c th t lc theo ui v duy tr chng trnh pht trin ca h; (iii) Phn tch thn trng tim nng v nhu cu ca a phng hiu c cc im mnh, yu, c hi v mi e da nh hng n vng , lm c s cho vic xy dng chin lc pht trin ca vng; (iv) Duy tr v y mnh nng nghip, cho php nng dn a dng ha ngun thu nhp mt cch thch hp; (v) Pht trin lm nghip nh mt hot ng a mc ch, mang li cc
li ch kinh t, x hi v mi trng; (vi) Gia tng gi tr ti a phng ca cc nng, lm sn (thng qua ch bin); (vii) Thc y sn xut, ngnh ngh th cng v dch v, trn c s hp ng a phng; (viii) Thc y du lch nng thn bn vng nhng ni thch hp; (ix) y mnh dch v x hi v c s h tng cc a phng v (x) Bo v v k tha hp l cc di sn vn ha, ng vt hoang d, cc ngun a dng sinh hc v phong cnh.
V. H THNG CH TIU PHT TRIN NNG THN

Khi nghin cu pht trin nng thn, mt vn t ra l cn c bin php o lng s pht trin cho mi quc gia, mi vng v a phng. Phng php nh gi thch hp l s dng cc tiu ch phn nh s phn thnh ca quc gia, vng hoc a phng . Trong nh gi pht trin ngoi tiu ch tng trng kinh t, cn cc tiu ch phn nh tin b x hi nh gio dc, o to, dn tr, sc kho, tui th, gi tr cuc sng, cng bng x hi, ci thin mi trng. C th phn thnh 3 nhm ch tiu phn nh: - Nhm ch tiu th hin s tng trng kinh t. - Nhm ch tiu th hin s tin b v c cu kinh t. - Nhm ch tiu th hin s tin b x hi. 1. Nhm ch tiu v tng trng kinh t Cc ch tiu thng dng nh gi tng trng kinh t c s dng gm: - Tng sn phm quc ni: GDP. - Tng thu nhp quc dn: GNP, GNI. - Thu nhp quc dn thun: NNP hay NI. Cc ch tiu trn dng tnh tc (%) tng trng kinh t hng nm hay tng trng bnh qun tng thi k ca mt quc gia, mt vng, mt a phng, v d cho bng 3. Bng 3. Tng trng GDP ca Vit Nam t 1990 n 2004 (%)
Nm Tng trng 90 5,2 91 6,1 92 8,6 93 8,0 94 8,9 95 9,5 96 9,3 97 8,3 98 5,8 99 4,8 00 6,8 01 6,9 02 7,1 03 7,2 04 7,7
Ngun: Nin gim Thng k 2003 - Tng cc Thng k, H Ni - 2004 Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 24
Bng 4. Tng trng ca cc ngnh kinh t Vit Nam mt s nm (%)

Ngnh sn xut Nng nghip Cng nghip Dch v 1995 4,8 14,5 10,3 1996 5,3 14,2 11,7 1997 7,8 13,2 9,5 1998 4,8 12,5 8,7 1999 7,0 11,6 7,2 2000 6,4 17,5 7,9 2001 3,9 14,2 8,0 2002 5,0 14,0 8,1 2003 4,1 16,0 8,0
Ngun: Nin gim thng k 2003 - Tng cc Thng k, H Ni 2004
Bng 5. Tng trng GNP ca mt s nc chu (%)

Nm Nc n Bangladesh Nepan Pakistan Srilanca Trung Quc Innsia Hn Quc Malaysia Philipin Thi Lan Nht Bn 1983 8,6 3,5 -3,0 6,8 3,9 9,8 3,3 12,1 6,4 1,1 7,2 3,2 1984 4,2 4,2 9,7 5,1 1,7 13,5 6,1 9,6 6,9 -6,3 7,1 5,0 1985 3,7 3,7 6,1 7,5 7,4 13,0 2,5 6,9 -1,1 -4,5 3,6 4,7 1986 4,7 4,7 4,3 5,5 1,4 8,0 4,0 12,6 1,3 1,4 4,4 2,5 1987 3,9 3,9 2,7 6,5 1,2 10,5 3,4 11,9 5,3 4,9 8,1 4,2 1988 3,8 3,8 9,7 7,1 2,7 11,2 5,5 11,3 8,9 6,5 10,9 5,7
Ngun: World Bank, World Tables 1989 - 1990
2. Nhm ch tiu v c cu nn kinh t x hi a) C cu kinh t phn theo ngnh, theo thnh phn kinh t: C cu kinh t phn theo ngnh, theo thnh phn kinh t l ch tiu phn nh c cu GDP hay GNP ca cc nhm ngnh sn xut chnh nng nghip, cng nghip, dch v trong nn kinh t, hay c cu phn theo thnh phn kinh t l nh nuc, tp th, t nhn, c th, u t nc ngoi. S tin b v c cu kinh t l mt tiu ch quan trng nh gi mc pht trin. C cu kinh t tin b c xu hng gim dn t trng nng nghip, tng dn t trng cng nghip v dch v trong khi tng sn phm v tng thu nhp quc dn khng ngng tng ln. Cc nc pht trin c t trng cc ngnh dch v v cng nghip cao, c cu nng nghip ch chim 2 - 3 % trong GDP c nc. Nhiu nc ang pht trin ang hng ti c cu kinh t ngy cng tin b ( Thi Lan c cu nng nghip ch cn 8%, Trung Quc - trn 10%).
Bng 6. C cu kinh t ca Vit Nam nm 2003

C cu GDP theo khu vc kinh t Ngnh sn xut Nng nghip Cng nghip Dch v % 21,83 39,95 38,22 C cu GDP theo thnh phn kinh t Thnh phn kinh t Nh nc C th Tp th T nhn u t nc ngoi
Ngun: Nin gim thng k 2003 - Tng cc Thng k - H Ni 2004
% 39,08 30,73 7,49 8,23 14,47
b) Ch tiu phn nh thu nhp v mc sng dn c: Thu nhp bnh qun trn u ngi dn: GDP/ngi; GNP/ngi; GNI/ngi l ch tiu quan trng phn nh thu nhp v mc sng dn c, thu nhp trn u ngi cao l iu kin nng cao mc tiu dng c nhn c v vt cht v tinh thn. Ch tiu ny c s dng trn th gii v cc quc gia phn nh nc giu, nc ngho, ngi giu, ngi ngho, c tnh bng tng sn phm quc gia hay tng thu nhp quc dn chia cho tng dn s, trong so snh th gii thng tnh bng n v USD/ngi, tnh theo phng php Atlas hay phng php PPP (bng 7). c) Ch tiu v cn cn thng mi (Export Import hay X-M): Cn cn gia xut khu v nhp khu phn nh s m ca v hi nhp ca nn kinh t. Nn kinh t cng pht trin mc xut khu ngy cng tng, to ra thu nhp rng X-M > 0 tng th hin mc xut siu ngy cng cao v ngc li X- M < 0 l nhp siu, phn nh mt nn kinh t yu v ph thuc vo nhp khu t nc ngoi. Xu hng ton cu ho ngy nay khi lng xut nhp khu gia cc quc gia ngy cng tng, phn nh s pht trin v s hi nhp ca nn kinh t. Tuy nhin, xut nhp khu ca cc nc pht trin thng ln hn cc nc ang pht trin (bng 8). Bng 7. Thu nhp quc dn bnh qun u ngi ca mt s nc chu v khu vc ng Nam (tnh theo phng php Atlas)
VT: USD/ngi Nc v vng lnh th Campuchia Trung Quc Hng Kng n Indonesia Hn Quc Lo Malaysia Philipin Xingapo i Loan Thi Lan Nm 1997 300 860 25.200 370 1110 10.550 400 4.530 930 32.810 13.560 2.740 1998 260 750 23.660 440 640 8.600 320 3.670 890 30.170 12.330 2.160 1999 280 780 24.570 440 600 8.490 290 3.390 810 24.150 13.250 2.010
Ngun: World Bank, World Tables 1997 - 1999
Bng 8. Xut khu v nhp khu trn th gii

n v tnh: T USD Nhm nc Cc nc pht trin Cc nc ang pht trin 1997 XK 3.600 1.800 NK 3.600 1.900 XK 3.700 1.700 1998 NK 3.700 1.800 XK 3.700 1.900 1999 NK 3.900 1.800 XK 4.000 2.300 2000 NK 4.300 2.200
Ngun: World Bank, World Tables 1997- 2000
d) T l v mc tit kim u t: T l v mc tit kim - u t phn nh kh nng tng trng kinh t trong tng lai. T l u t cao phn nh kh nng ca nn kinh t c c hi dnh vn ln cho u t to ngun thu nhp cao trong tng lai, tch lu ln hn tiu dng nhm tch lu vn tng cng u t to cho nn kinh t pht trin. T l v mc tit kim u t ph thuc vo 2 yu t: (i) Quy m ca GDP v (ii) Lng vn u t ca nn kinh t.
Lng vn u t ca nn kinh t c tnh theo cng thc: I = GDP - C + ( X M ) Trong : I = Lng vn u t ca nn kinh t C = Thu nhp dnh tiu dng x hi (X M) = Chnh lch xut khu v nhp khu e) Tng trng tiu dng c nhn theo u ngi: Phn nh tc tng mc tiu dng hay s tng ln ca mc sng dn c hng nm v bnh qun qua tng thi k, nu nn kinh t pht trin n nh th mc tiu dng c nhn tng n nh v ngc li. 3. Nhm ch tiu v pht trin x hi a) Tui th trung bnh qun dn c: Ch tiu ny phn nh s gia tng mc sng, iu kin chm sc sc kho, v sinh, mi trng sng, nn kinh t x hi cng pht trin th iu kin mi trng sng cng cao dn ti tui th bnh qun cao. Vit Nam tuy l nc ang pht trin nhng c iu kin bo m cuc sng v chm sc y t kh tt dn n tui th bnh qun dn c t 68 tui. cc nc cng nghip pht trin, tui th bnh qun dn c t 80 tui. b) T l sinh, t l cht, t l tng dn s t nhin: (bng 9) Cc t l ny phn nh iu kin sng, iu kin chm sc sc kho, v sinh, mi trng, trnh dn tr, s p ng k hoch ho gia nh. Khi nn kinh t pht trin, t l cht ca tr s sinh thp, t l cht v bnh tt thp, t l gia tng dn s thp v t ti mc n nh dn s. Vit Nam c nhiu tin b v k hoch ho gia nh, t l tng dn s t nhin t mc bnh qun 1,3 n 1,4%. Tuy vy mc cn kh cao so vi cc nc pht trin. Khu vc nng thn c tc tng dn s cao hn so vi bnh qun chung c nc. b) T l s ngi bit ch tui trng thnh, t l tr em tht hc: Ch tiu ny phn nh trnh dn tr ca dn c, ph thuc vo thu nhp v mc sng. Nn kinh t cng lc hu, ngho nn th t l tht hc cng cao. Nn kinh t x hi cng pht trin, con ngi cng c c hi hc hnh v pht huy nng lc bn thn.
c) T l lao ng c o to: T l lao ng c o to phn nh trnh chuyn mn v k nng ca ngi lao ng p ng yu cu ca nn sn xut hin i vi yu cu cng ngh v tri thc con ngi ngy cng cao. Bng 9. T l sinh, t l cht, t l tng t nhin v tui th trung bnh ca cc chu lc v mt s quc gia nm 2001
Chu lc v quc gia Ton th gii Chu Phi - Angiri - Knia -Ruanda Bc M - M Nam M Chu - Trung Quc Chu i Dung Chu u T l sinh (%o) 22 38 25 34 39 14 15 23 22 15 18 10 T l cht (%o) 9 14 6 14 21 9 9 7 8 6 7 11 T l tng t nhin (%) 1,3 2,4 1,9 2,6 1,8 0,5 0,6 1,6 1,4 0,9 1,1 -0,1 Tui th TB (tui) 67 54 69 48 39 77 77 70 67 71 74 74 Tui th TB nam (T) 65 52 68 48 39 74 74 67 65 69 72 70 Tui th TB n (T) 69 55 70 49 40 80 80 73 68 73 76 78
Ngun: World Bank, World Tables 2001
d) T l s ngi c trnh i hc tr ln trong dn c: T l ny phn nh trnh pht trin khoa hc k thut v mc p ng ca x hi cho pht trin mt nn kinh t tri thc vi cng ngh ngy cng cao. e) T l s dn th: Phn nh mc cng nghip ho, th ho nn kinh t x hi, nn kinh t pht trin cao c mc th ho cao, s dn th chim t l cao trong dn c. Hin nay Vit Nam t l c dn th mi t 25,8%, trong khi cc nc pht trin t l ny thng l 70 n 80%.
g) S ging bnh, s bc s tnh trn nghn dn: Phn nh iu kin bo m v chm sc sc kho cho dn c, x hi cng pht trin cng c iu kin u t xy dng cc c s y t chm sc sc kho v iu tr bnh cho nhn dn v s bc s trn mt nghn dn ngy cng cao. h) Ch s pht trin nhn vn (Human Development Index- HDI): y l ch s phn nh tng hp s pht trin con ngi, ph thuc mc thu nhp bnh qun u ngi dn, tui th trung bnh, trnh dn tr... Vit Nam xp th 112/176 nc v ch s HDI mc d thu nhp bnh qun u ngi thp nhng c tui th trung bnh kh (68 tui) v trnh dn tr c nh gi kh cao. i) Nhng ch tiu khc: (i) T l s dn th, nng thn tip nhn cc iu kin v sinh (nc sch, nh v sinh). (ii) T l tht nghip ca ngi trong tui lao ng. (iii) Mc tiu dng nng lng bnh qun trn u ngi dn (in, xng du). (iv) T l lm pht. (v) N nc ngoi. (vi) Nhng tiu ch phn nh s cng bng x hi, bt bnh ng: H s Ghini, ng cong Loren. (vii) Nhng ch tiu phn nh cc quyn t do, quyn dn ch cng dn... cc ch tiu ny mang tnh nh tnh.
CU HI HNG DN THO LUN CHNG I 1. i tng, nhim v v mc tiu ca mn hc? 2. Trnh by v phn tch khi nim nng thn? 3. Phn tch nhng c im c bn ca nng thn? 4. Phn tch khi nim tng trng? 5. Phn tch khi nim pht trin? 6. Phn tch khi nim pht trin bn vng? 7. Trnh by cc khi nim pht trin nng thn? 8. V sao phi pht trin nng thn? 9. Trnh by v gii thch c im ca pht trin nng thn? 10. Gii thch mt s phng php tip cn pht trin nng thn? 11. Trnh by v gii thch cc ch tiu nh gi pht trin nng thn?
Chng II
PHT TRIN KINH T NNG THN I. TNG QUAN V KINH T NNG THN
1. Vai tr ca pht trin kinh t nng thn Chin lc pht trin kinh t-x hi n 2010 nhn mnh mc tiu pht trin nhanh kinh t, to vic lm v gim ngho. thc hin mc tiu ny, cn c s thay i ln trong c cu kinh t quc dn. Chin lc ca Chnh ph trong 20 nm ti da trn s chuyn dch t nn kinh t coi nng nghip l ch yu sang nn kinh t cng nghip ha vi s pht trin mnh ca cc ngnh cng nghip ch bin, sn xut v dch v. S chuyn dch ny lin quan n vic tng t l dn sng vng thnh th. Rt kinh nghim ca cc nc ang pht trin ng Nam v Nam M, Chnh ph c nhng c gng hn ch ti a s di dn t nng thn vo thnh ph, bng to vic lm v y nhanh s pht trin kinh t nng thn. Pht trin kinh t nng thn s tip tc ng vai tr ch cht vo s pht trin kinh t quc dn. Vai tr th hin qua cc nhim v v nhng ng gp sau: - m bo an ninh lng thc cho nhn dn c nc; - Cung cp nguyn liu v sc lao ng cho cc ngnh cng nghip v dch v; - To vic lm v tng thu nhp cho c dn nng thn, hn ch vic di dn t pht t nng thn ra thnh th; - To ngun thu nhp ngoi t thng qua xut khu cc sn phm t nng, lm, ng nghip v ngnh ngh th cng; - Bo v v lm giu mi trng sinh thi v cnh quan, duy tr v bo tn nn vn ha bn sc dn tc. 2. Cc hot ng kinh t trong nng thn Kinh t ca mt nc ni chung, ca nng thn ni ring bao gm cc hot ng kinh t thuc ba loi ln sau: - Nhng hot ng sn xut chnh. - Nhng hot ng sn xut th sinh (hoc ch bin). - Nhng hot ng th ba (hoc dch v).
Cc hot ng sn xut chnh l nhng hot ng lin quan n vic trng trt, thu hoch hoc khai thc nguyn liu, nh hot ng ca cc ngnh: - Nng nghip; - Lm nghip; - Thy sn hoc nui trng thy sn; - Khai thc m v . Cc hot ng sn xut th sinh (hoc ch bin) l nhng hot ng lin quan n vic ch bin nhng nguyn liu t hot ng sn xut chnh v sn xut cc mt hng c th s dng hoc tiu th, th d: - Sn xut phomt t sa, qun o t len; - Xy dng nh ca, ng s; - Lm gm hoc cc hng ha gia cng khc v v.v Cc hot ng th ba (hoc dch v) l nhng hot ng lin quan n vic cung cp dch v nh: - Bn hng ha cc c hng, cc ch; - Bo dng hoc sa cha cng c, my mc; - Dch v khch sn, du lch; - Xut nhp khu, vn chuyn hng ha, v v.v Ba khu vc kinh t: chnh, th sinh, th ba c lin kt cht ch vi nhau thnh chui xch hot ng kinh t. Th d, mt nng dn sn xut go c th mua chic cy mt ca hng nng c. Anh ta c th bn go ca mnh cho mt thng nhn, ri ngi ny li bn li cho mt cng ty xut khu, cng ty ny thu cng ty vn chuyn chuyn go ti cng, ti y go c th c bn cho ngi mua nc ngoi, mt cng ty vn ti bin li c thu chuyn go v nc mnh v sau thng qua ch bn bun hoc ca hng bn l bn cho nhng ngi tiu dng. mi khu trong chui xch ny, vic kinh doanh hoc doanh nghip lin quan phi trang tri cc chi ph (tin lng, thit b) v phi c li duy tr cng vic kinh doanh. Nhng chi ph ny c phn nh gi bn go, do gi ny s phi cao hn gi m h mua. V vy, gi (mt kg) go khi n tay khch hng nc ngoi c th cao gp nhiu ln m ngi nng dn bn ra. Nhng gi bn cui cng khng th cao hn gi bn go c cht lng tng t, th d t Thi Lan chng hn. Bt k s gim gi bn cui cng no cng u c phn nh (thng qua chui xch kinh t) gi m ngi nng dn nhn c cho sn phm c bn ca mnh.
Trong iu kin nng thn Vit Nam, hu ht cc hot ng kinh t c xu hng tp trung cc giai on u ca cc chui xch kinh t ny, nht l cc hot ng sn xut chnh nh nng nghip, lm nghip v ng nghip. Hot ng kinh t cc giai on sau ca chui kinh t (nh ch bin lng thc, xut khu, vn chuyn) thng c tin hnh cc th x, thnh ph ln hoc cc cng. V vy nhiu doanh nghip cc vng nng thn, c bit l ngi nng dn c th ch nhn c gi c bn cho cc sn phm ban u trong khi tin nhn thm lin quan n sn phm ny c th ch yu cc thnh ph. Nu mun lm cho nn kinh t nng thn vng mnh, th phi gi li thm cc mt xch trong cc chui xch kinh t cho cc vng nng thn, hoc thm ch phi y mt s mt xch ra khi chui sao cho ngi sn xut cng lin quan trc tip n ngi tiu dng bao nhiu cng tt by nhiu. Th d, ngi nng dn bn rau trc tip cho ngi tiu dng s nhn c nhiu tin hn l bn cho ngi bn bun. Ngi lm gm trong lng bn trc tip cc sn phm ca mnh cho khch s nhn c nhiu tin hn l nu bn cho mt cng ty xut khu. 3. Cc thnh phn kinh t trong nng thn Giai on qu chuyn sang nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha ang lm thay i vai tr ca cc thnh phn kinh t. Cc thnh phn kinh t chnh c Chnh ph cng nhn, bao gm: - H gia nh; - Hp tc x; - Doanh nghip nh nc; - Doanh nghip t nhn tn ti di cc hnh thc php l: Doanh nghip c nhn, cng ty hp doanh, cng ty hn vn trch nhim hu hn (TNHH), cng ty c phn TNHH, doanh nghip c vn u t nc ngoi. a) H gia nh: nng thn, hu ht cc hot ng kinh t trong nng, lm, ng nghip, dch v, tiu th cng nghip u do cc h gia nh iu hnh. Lut t ai nm 1993 cng nhn cc nng h l nhng n v kinh t t ch v cp cho h giy chng nhn quyn s dng t. Vic ny lm cho hang triu h nng dn an tm lao ng trn t ai ca mnh v khuyn khch h y mnh sn xut. Kt qu l nhiu nng h thot cnh ngho v tr nn kh gi hn, sn xut go v cc sn phm nng nghip khc tng mnh, gp phn an ninh lung thc v xut khu. Chnh ph khuyn khch v to iu kin cho cc doanh nghip gia nh pht trin v a dng ha hot ng kinh
t. Cc nng h s c khuyn khch chuyn sang sn xut hng ha. Nhng h ngho c cp vn tn dng u i, c t vn v tp hun cc kin thc cn thit. b) Hp tc x: Lut Hp tc x quy nh vic thnh lp cc hp tc x kiu mi da trn c s tham gia t nguyn ca nng dn hoc nhng ngi khc. Cc hp tc x ny khng qun l vic canh tc chnh m cung cp cc dch v cho nng dn nh dch v ging, phn bn, vn vay mua my mc, qun l cc h thng, cng trnh thy li, cung cp in, tn dng, v.v Cc hp tc x ny cng hot ng khc phc nhng nh hng xu ca kinh t th trng, th d nh vic mua v ct gi cc nng sn trong thi k gi h. Mt s hp tc x nng nghip kiu mi cn tham gia vo nhiu loi hnh hot ng a dng, nh iu hnh cc nh my thy in, nh my sn xut thc n gia sc hoc cc x nghip sn xut giy dp, hng dt v cc hng ha khc. c) Doanh nghip Nh nc Cc cng ty do Nh nc s hu gi l doanh nghip Nh nc. Trong thi k bao cp, cc doanh nghip ng gp sn lng cng nghip ch yu. V tr doanh nghip Nh nc c s thay i sau khi c chnh sch i mi t 1989. Nh nc a ra mt chng trnh ci cch cc doanh nghip ny a vai tr ca cc doanh nghip Nh nc nh l mt phn ca ng lc quc gia nhm hin i ha Vit Nam. Chnh ph ch trng a dng ha quyn s hu cc doanh nghip Nh nc thng qua c phn ha (bn cc c phn ca Nh nc), bn ton b hoc chuyn nhng t do cho khu vc t nhn, gii th cc doanh nghip Nh nc lm n khng hiu qu v sp xp li nhng doanh nghip Nh nc cn li. Trong pht trin nng thn, cc doanh nghip Nh nc vn l lc lng lnh o trong mt s khu vc quan trng, nht l cc khu tiu th v ch bin nng sn. Cc cng ty ch bin s c c phn ha v tng bc bn c phn cho nng dn xut khu nguyn liu, iu ny s gn quyn li ca nng dn vi quyn li ca doanh nghip. d) Khu vc t nhn: Ch trng ca Chnh ph l khuyn khch khu vc t nhn ngy cng pht trin gp phn y nhanh s pht trin kinh t nng thn. Chnh ph cng khuyn khch hot ng thng mi trn quy m ln, c bit cc ngnh cng nghip ch bin, chn nui quy m ln v cc ngnh cng nghip khc khng s dng nhiu t nng nghip v khuyn khch s u t trc tip ca nc ngoi (FDI) vo cc lnh vc ny. Qu trnh c phn ha hoc a dng ha ch s hu cc doanh nghip Nh nc s to c hi khu vc t nhn tng cng u t vo kinh t nng thn. 4. Mc tiu pht trin kinh t nng thn Mc tiu chung v lu di ca pht trin kinh t nng thn l cng nghip ha v hin i ha nng nghip v nng thn, tc l xy dng mt nn nng nghip v kinh t
nng thn c c s vt cht k thut hin i, c cu kinh t hp l, k thut sn xut tin tin v ph hp, nhm nng cao nng sut lao ng v cht lng sn phm, gii quyt vic lm, xa i gim ngho, tng nhanh thu nhp v mc sng ca dn c nng thn, a nc ta tin n vn minh hin i v nng cao v th ca cc nng sn nc ta trn th trng th gii. Nhng ch tiu c bn th hin mc tiu trn, l: - y nhanh tc tng trng kinh t cc vng nng thn t khong 7% n 8% trong thi k 2000 n 2005 v 10% n 11% trong 5 nm tip theo. - Tip tc pht trin cc khu vc cng nghip v dch v vi tc nhanh hn khu vc nng nghip to vic lm, to s cn i v GDP gia ba khu vc v vic lm s chuyn dn t nng nghip sang hai khu vc kia. - Mi nm to 800.000 vic lm mi trong kinh t nng thn. - Nng mc thu nhp bnh qun u ngi hng nm ca cc vng nng thn t 230$ nm 2000 ln ti 550$ vo nm 2010, duy tr t l gia thu nhp bnh qun nng thn v thu nhp bnh qun trong ton quc. - Tip tc ci thin h tng c s nng thn v dch v. - Bng cc bin php duy tr mc dn s nng thn tuyt i, ng thi chp nhn s gim t l ny mc tng i (so vi t l dn s trong c nc). 5. Nhng bi hc pht trin kinh t nng thn t cc nc chu Kinh nghim v s chuyn i c cu kinh t nng thn t cc nc v lnh th chu nh Hn Quc, i Loan, Innsia, Malaisia, Thi Lan v Trung Quc l nhng bi hc ng ch . Nhng nc ny t c tc tng trng GDP hng nm theo u ngi kh cao trong vng 20 nm qua. Kinh nghim cho thy, t c s thay i ny l do vic kt hp cc chnh sch sau: - Kim sot lm pht v duy tr t gi hi oi cnh tranh; - u t cho ngun nhn lc thng qua gio dc bng kinh ph t cc ngun cng cng; - Khuyn khch c nhn gi tin tit kim; - T do ha khu vc t nhn v hn ch nhng xo trn v gi; - Cho tip cn, khuyn khch xut khu v tip nhn cng ngh nc ngoi; - Ci thin c s h tng m cc doanh nghip cn nh giao thng, cung cp nc v thng tin lin lc;
- Trnh phn bit i x vi nng nghip trong vic nh thu v trong cc chnh sch khc. c bit, nhng bi hc ca Trung Quc nhng nm gn y rt c ngha i vi pht trin nng thn Vit Nam. Chng trnh ci cch ca Trung quc cng c bt u t nng nghip, nh sng kin chuyn t sn xut tp th sang cc nng h v c nhn. Cc c nhn khng c t do mua bn t nhng h c quyn s dng t v nh vy h c khuyn khch qun l tt t ai. S thay i ny c s ng h rng ri, c th nghim thnh cng mt tnh v pht trin thnh chnh sch p dng rng ri trn ton quc. Kt qu ca chnh sch ny y mnh sc sn xut. Sau , Chnh ph gii quyt vn gi c theo mt gii php khn kho - mt h thng hai gi c p dng, trong lng thc dng p ng cc ch tiu ca nn kinh t bao cp c c bn theo gi c kim sot theo cch c, phn cn li c bn theo gi th trng. Kt qu lm cho gi th trng thay i v khng gy ra lm pht trn lan. Sau mt thi gian, vic kim sot ga c bi b v th trng t do hin ang hot ng. Tc dng ca vic lm ny lm tng ng k thu nhp ca nng dn v do nhu cu ca h v cc hng tiu dng tng ln, to ra th trng trong nc v cc hng ha cng nghip v dch v. Chnh ph h tr vic thit lp hng triu cc doanh nghip mi cc th trn v lng qu phc v th trng gia tng ny. Chnh ph khuyn khch cc cng ty nc ngoi n tham gia lin doanh v tr thnh quc gia nhn u t trc tip nc ngoi nhiu nht trong s cc nc ang pht trin. Chnh ph Trung quc cng ci t li c cu v c phn ha doanh nghip nh nc. Kt qu s thay i ny lm tng s vic lm trong khu vc phi nng nghip. Thu nhp t phi nng nghip l mt yu t ch yu gp phn thot khi i ngho v lm tng mc sng ca nng thn Trung quc.
II. PHT TRIN NNG NGHIP

1. Vai tr ca nng nghip trong kinh t nng thn Hin nay v trong tng lai, nng nghip vn ng vai tr v cng quan trng trong i sng quc gia v trong kinh t nng thn. Bt k mt quc gia no xut pht im ca nn kinh t ban u cng l nng nghip, sau qu trnh cng nghip ho mi tr thnh cc nc cng nghip pht trin. Nn kinh t nng thn coi nng nghip l nn tng, ni n nng thn phi cp n nng nghip, coi pht trin nng nghip l iu kin tin quyt cho pht trin nng thn. Trong giai on u pht trin nng thn, gi tr nng nghip chim t trng cao nht trong tng sn phm trong nc (GDP) ca khu vc nng thn, sau trong qu trnh cng nghip ho nng nghip gim dn t trng ca n nhng v tr cho cng nghip v dch v. C th ni, nn kinh t nng thn i ln t nng nghip, pht trin nng thn phi coi trng pht trin nng nghip; nng nghip gip cho t nc n nh kinh t x hi, to cho pht trin nng thn.
n nm 2004 nc ta nng nghip chim 21,8% GDP cu c nc, s dng 66% lc lng lao ng x hi. Nng nghip bo m an ninh lng thc, l ngun sinh sng chnh ca hng triu gia nh nng dn, l ni cung cp nguyn liu cho cng nghip, l ngun xut khu ngy cng quan trng hoc sn xut cc mt hng thay th nhp khu v l phng tin bo v ti nguyn thin nhin, mi trng sinh thi v cc hnh thc sinh hot vn ho truyn thng cng ng. Nng nghip vn l ngnh ct li ca nn kinh t ca Vit Nam trong vi thp k ti. Trong x hi hin i, vai tr ca nng nghip khng b coi nh m c nhiu nt mi, c sc hn di dng sn xut cng nghip vi cng ngh cao, to ra thu nhp v hiu qu cao. Nng nghip pht trin, to yu t vt cht cho cng nghip v dch v nng thn pht trin, tng bc ci thin c cu kinh t, nng cao i sng mi mt ca ngi dn nng thn. 2. Pht trin nng nghip bn vng Ngy nay pht trin nng nghip bn vng l vn c tt c cc quc gia quan tm, pht trin nng thn khng th t kt qu mong mun nu khng ch trng bo m pht trin nng nghip bn vng. Nng nghip bn vng l mt b phn hp thnh ca mt nn kinh t pht trin bn vng. Pht trin nng nghip bn vng c nh ngha bi T chc Lng thc Nng nghip Lin Hp Quc (FAO) nm 1992: "Pht trin nng nghip bn vng l s qun l v bo tn s thay i v t chc v k thut nhm bo m tho mn nhu cu ngy cng tng ca con ngi c cho hin ti v mai sau. S pht trin nh vy ca nn nng nghip s khng lm tn hi n mi trng, khng gim cp ti nguyn, ph hp v k thut v cng ngh, c hiu qu kinh t v c x hi chp nhn". Nng nghip bn vng phi t 3 mc ch: - t hiu qu kinh t cao. - Bo m cng bng kinh t v cng bng x hi. - Gn gi v lm phong ph mi trng. U ban Pht trin bn vng ca Lin Hp Quc a ra 4 c trng ca pht trin bn vng (thng 5 nm 2002): - Nui dng cc ngun ti nguyn ton th gii cho th h ngy nay v mai sau. - p dng mi ni cch lm nng nghip a phng. - Bo m vai tr ca nng dn trong mi khu ca qu trnh ra quyt nh.
- Phn phi mt cch cng bng quyn tip cn cc ngun ti nguyn v sn phm sn xut ra. ng thi 4 nhn t m bo cho pht trin nng nghip bn vng trong khu vc nng thn cn c nhn thc mt cch y : - S tham gia ch ng, tch cc ca cc cng ng nng thn, hi nng dn, cc t chc phi chnh ph, khu vc t nhn v cc c quan nh nc. - Mi trng chnh sch quc gia thun li, giu tnh khuyn khch v h tr. - Thng tin minh bch, thng sut v c hiu qu gia cc tc nhn lin quan. - Tp trung hot ng nghin cu ng dng nhng cch lm, nhng k thut ph hp ca a phng. Trong thi i pht trin mnh m ca khoa hc, cng ngh v xu hng ton cu ho nn kinh t, 4 c trng v 4 nhn t ct yu ca pht trin nng nghip bn vng c nu v nhn mnh vo 2 im cn c lu tm: - M rng dn ch, pht huy vai tr ch ng, tch cc ca ng o nng dn v cng ng nng thn. - Coi trng vn dng, cao cch lm v k thut nng nghip ca a phng. Trn thc t, trong cc cng ng nng thn ngi dn sn sng tham gia vo cc hot ng pht trin nu vai tr ca h c cao, nu h c bn bc v tho lun. Nhng kinh nghim v cch lm c nhng ngi nng dn c kt t bao i, trong c khng t nhng tht bi c rt ra v tm cch phng trnh, bi vy cao v vn dng nhng kinh nghim bn a trong sn xut nng nghip l mt yu t bo m s thnh cng. 3. Nhng thnh tu pht trin nng nghip Vit Nam thi k i mi Trong 16 nm i mi t 1988 n 2004, ngnh nng nghip c tin b mnh m vi ch khon trong nng nghip (1988), giao t cho nng dn (1993), ly h nng dn lm n v kinh t. Kt qu l nu nm 1988 phi nhp 450 nghn tn lng thc th t nm 1999 bt u xut khu gn 1 triu tn go, an ninh lng thc trn bnh din quc gia c bo m. - Tc tng trng nng nghip bnh qun t 4,3% nm, thu nhp t nng nghip chim 21,8% GDP ca nn kinh t. Nng nghip pht trin a dng v ni bt l sn xut lng thc. Cy cng nghip, cy n qu, rau, chn nui... pht trin nhanh, phn ln cc mt hng p ng yu cu tiu dng trong nc. - Xut khu nng, lm, thu sn lin tc tng bnh qun 13% nm, nm 2003 gi tr xut khu nng, lm, thu sn t 5,89 t USD chim 29,2% tng kim ngch xut khu ton quc. Xut khu go t 1988 ti nay hng nm u t 3,5 n 4 triu tn ng th 2 th gii, xut khu c ph v ht iu ng th 3 th gii...
- T nn nng nghip t cung t cp tng bc chuyn sang nng nghip hng ho, hnh thnh cc vng sn xut nng sn hng ho tp trung: La go ng bng sng Cu Long v ng bng sng Hng; c ph Ty Nguyn v ng Nam B; ch min ni v trung du pha Bc; cao su ng Nam B; cy n qu ng Nam B v Ty Nam B. - Lm nghip c nhng chuyn bin su sc, t lm nghip Nh nc ch yu do quc doanh qun l, ly khai thc g rng t nhin lm mc tiu sang lm nghip x hi, giao khon rng v t rng cho h qun l, gn trch nhim v li ch cho nng dn. Cc chng trnh 327 v ph xanh t trng i ni trc, chng trnh 661 v trng mi 5 triu ha rng t kt qu tt gp phn nng t l che ph rng t 27% nm 1988 ln 35% nm 2003. - Trong ngnh thu sn, chuyn t nh bt t nhin l chnh sang nui trng tp trung, pht trin nui trng thu sn theo hng thm canh, thu t nui trng chim 53,2% gi tr ton ngnh thu sn, pht trin mnh cc c s ch bin phc v xut khu. - Gn 40% s hp tc x nng nghip nng thn ng k li hoc xy dng mi theo Lut hp tc x, hng hot ng ch yu l lm dch v h tr kinh t h nng dn. Cc doanh nghip Nh nc trong nng nghip ang c c phn ho hoc sp xp li lm n c hiu qu hn. n nm 2003 c hn 110.000 trang tri, hn 2 triu h nng dn sn xut gii. Mc d t nhiu tin b v thnh tu, nhng nng nghip Vit Nam vn cn nhng tn ti v yu km cn c khc phc: - Thu nhp t nng nghip cn rt thp, 90% s ngui ngho sng nng thn, ch mi c vic lm trung bnh 72% thi gian lao ng ca nng dn, mt s ni nht l min ni, vng su, vng xa cha m bo an ninh lng thc. - t nng nghip t, bnh qun mi h nng dn ch c hn na hecta, t ai cc h b chia thnh nhiu mnh nh manh mn khng thun li cho thm canh, sc p ph rng lm nng ry vn rt ln min ni. Cn nhiu din tch t trng i ni trc cn c a vo sn xut nng, lm nghip. - C cu sn xut nng nghip c ci thin chm, mt cn i gia chn nui v trng trt, n nm 2003 thu t trng trt chim 75,4%, t chn nui 22,4%, t dch v nng nghip 2,2%. Cn nhiu hn ch v ci thin ging cy trng, vt nui v p dng k thut canh tc mi. - Trong lm nghip khu u t trng rng cn yu, giao rng, qun l rng cha t mong mun. Thu lm nghip t khai thc chim 75,4%, thu nht lm sn chim 13,7%, thu t lm sinh ch chim 7,8%.
- Trong thu sn thm canh nui trng cha cao, cng ngh ch bin cha t mong mun dn n sc cnh tranh hng thu sn cn yu. - C kh ho nng nghip tuy c tin b nhng cn chm, c bn vn l sn xut th cng, nng sut thp. H tng c s v ng s, in, thu li nhiu ni cha p ng yu cu cho sn xut nng nghip. - Khu ch bin v bo qun nng sn khng ng b v cng ngh lc hu, ch c 60% ch, 50% ma, 10% rau qu c ch bin... Nhiu sn phm xut khu dng th, tiu th gi thp so vi cc nuc khu vc (th d gao, rau qu, tht) hoc chi ph cao (th d ng) hoc sn lng khng p ng yu cu s dng trong nc (th d cy c si, sa, du thc vt) hoc sn xut qu mc so vi yu cu th trng th gii (th d c ph). - Cc h thng h tr ca Chnh ph cho nng nghip cn nhiu hn ch v khuyn nng, t vn, cc dch v th y, bo v thc vt... Ngi nng dn thiu thng tin y v th trng. Nhng nm qua, nng nghip Vit Nam t c nhng thnh tu v pht trin do nhng nhn t sau y: - ng li i mi ng n ca ng v Chnh ph to sinh kh cho pht trin kinh t x hi t nc trong c nng nghip. - Ci cch chnh sch rung t, trao quyn s dng t nng, lm nghip lu di cho cc h nng dn, to ng lc s dng c hiu qu hn qu t hin c. - Tng cng u t ca Nh nc cho nng nghip v c s h tng nng thn, c bit v thu li, in, giao thng nng thn. - Trnh thm canh ca nng dn c nng cao, nng sut cy trng, vt nui tng ln nh vic p dng ging mi, cc phng thc canh tc mi v cng ngh cao. - Tng din tch t nng nghip, tng lc lng lao ng v huy ng nhiu ngun vn vo pht trin sn xut nng nghip. - Pht trin mnh m cc trang tri nng nghip, cc c s ch bin v xut khu nng sn, tng bc pht trin nn nng nghip hng ho. 4. Mc tiu v nhng bin php ch yu pht trin nng nghip T mt nc nng nghip i ln, vai tr ch cht ca nng nghip ca nc ta trong giai on u pht trin kinh t l khng th ph nhn. Cn thit phi pht trin mt nn nng nghip hin i ho khng ch m bo an ninh lng thc, xo i gim ngho m cn lm ng lc cho pht trin kinh t x hi nng thn. Chin lc n nm 2010 ca Vit Nam nhn mnh vo cng nghip ho, hin i ho nng nghip v kinh t nng thn. Bi v, Vit Nam chp nhn i mt vi mi trng cnh tranh cao ca th trng th gii.
a) Chin lc pht trin nng nghip Vit Nam: Mc tiu chung v lu di ca cng nghip ho, hin i ho nng nghip v nng thn l: Xy dng mt nn nng nghip v kinh t nng thn c c s vt cht v k thut hin i, c c cu kinh t hp l, sn xut tin b v ph hp, nhm nng cao nng sut lao ng v cht lng sn phm, gii quyt vic lm, xo i gim ngho, tng nhanh thu nhp v i sng ngi dn nng thn, a nc ta tr thnh mt nc vn minh hin i v nng cao v th ca hng nng sn v nng thn nc ta trn th trng th gii. b) Mc tiu pht trin nng nghip n nm 2010: Chin lc ca Vit Nam nu ln tm nhn v mc tiu sau y cho pht trin nng nghip: - Pht trin mt nn nng nghip bn vng, c hiu qu cao, a dng v hi nhp. - Hng ti mt nn nng nghip hng ho. - Sn xut nng nghip da trn cc c s h tng vt cht v k thut hin i. - Tng cng c kh ho nhm gim nh sc lao ng cc khu cng vic nng nhc v t nng sut lao ng cao. - C kh nng sn xut cc sn phm nng nghip c nng sut v cht lng cao, a dng theo vng v ph hp vi cng nghip ch bin tng cng xut khu. - C sc cnh tranh vi cc sn phm cng loi trong khu vc v th gii, p ng nhu cu ca th trng trong nc v xut khu. Cc mc tiu trn c c th ho thnh cc ch tiu phn u ca ton ngnh nng nghip theo tng giai on (bng 10). Bng 10. Cc ch tiu pht trin nng nghip Vit Nam dn 2010 v 2020
Ch tiu - Gi tr sn phm nng nghip (t USD) - Gi tr xut khu (t USD) - Sn lng lng thc quy thc (triu tn) - GDP nng nghip trong c cu kinh t nng thn - T trng gi tr sn phm chn nui (%) - T l che ph rng (%) 23 35 2005 12,8 5-6 36 2010 15,0 9 -10 > 40 45 - 50 25 43 2020 22,4 13-15
Cc ch tiu trn da trn c s tc tng trng hng nm trong sn xut nng nghip l 4 n 4,5% tng t vi tc bnh qun 4,3% trong nhng nm va qua.
Mc tiu cn ra l tng gp i gi tr sn phm nng nghip trn 1 ha t nng nghip t mc 1.000 USD/ha hin ti ln 2.000 USD/ha vo nm 2010 v t mc cao hn na v gi tr sn phm bnh qun trn mt lao ng nng nghip t 310 USD/ ngi ln 1.500 USD/ ngi. Yu cu tng trng t cc ch tiu trn trong mt thi gian di l mt thch thc ln. Trong s cc nc chu , ch ring c Vit Nam v Trung Quc l hai nc t tc tng trng trn 4% nm v sn xut nng nghip trong 2 thp k qua. n , Indonexia v Thi Lan u t tc t 2,6 n 3,9%, Philippin t 1 n 1,5%. Tng trng cao v nng nghip trong cc nc ang pht trin gp phn ng k t tc tng trng cao ca nn kinh t, Trung Quc v Vit Nam l nhng minh chng thc t cho iu . c) Nhng bin php ch yu pht trin nng nghip Vit Nam: t c nhng mc tiu pht trin nng nghip, cc bin php c tho lun v nu ln nhm p ng yu cu chnh sch, ngun lc v t chc thc hin: - Tip tc i mi giao quyn s dng t, cho thu t v s dng t mt cch hp l, c hiu qu cao Thch thc t ra l khai thc hp l tng qu t nng nghip c th, b p qu t nng nghip gim hng nm do nhu cu cng nghip ho, th ho v pht trin h tng. Nhng kt qu v i mi chnh sch t ai tc ng lm cho cc h nng dn s dng t c hiu qu hn, tng cao sn lng nng nghip. Tuy nhin n nm 1999 vn cn 12% s h nng dn v 18% qu t nng nghip, 40% s nng trng quc doanh cha c cp giy chng nhn quyn s dng t. Chin lc n nm 2010 t ra nhim v hon thnh vic giao t v cp giy chng nhn quyn s dng t. Tip tc ch o dn in, i tha khc phc tnh trng manh mn rung t v to iu kin thun li cho c kh ho v cng tc qun l t ai. Khuyn khch pht trin trang tri c quy m ln pht trin sn xut theo hng hng ho v a dng ho. - Tng vn u t cho nghin cu khoa hc v cng ngh, trong tp trung vo ci tin cc ging cy trng, vt nui, k thut canh tc, chn nui sc vt, bo qun v ch bin nng sn Chin lc n nm 2010 nhn mnh n lc u t c chiu rng v chiu su cho nghin cu khoa hc v cng ngh trong nng nghip gm: Cng ngh sinh hc: a nhanh tin b trong cng ngh sinh hc vo sn xut nhm to ra bc t ph mi v nng sut v cht lng cy trng, vt nui. Cng ngh t ng ho: p dng nhng thnh tu trong nc v nc ngoi trong t ng ho vo cc lnh vc: Ch bin nng sn nht l nng sn xut khu; chn nui gia sc, ch bin thc n, git m v ch bin tht, sa; thu li p dng t ng ho trong iu khin ti, tiu, phng chng l lt.
Cng ngh thng tin: Ni mng thng tin n cc x trong c nc, to iu kin cho cc doanh nghip, ngi sn xut nm bt thng tin th trng, tng bc kt ni gia nh sn xut v nh tiu th sn phm trong nc v nc ngoi. Cng ngh vt liu mi: p dng my mc thit b phc v c kh ho nng nghip, bo qun v ch bin nng sn, ng gi nng sn. Thu li, p dng xi mng m lm cc p, s dng vi a k thut lm li p, vt liu mi lm ng dn nc... - u t tip tc xy dng mi, nng cp cc cng trnh thu li v c s h tng khc nh giao thng, in, cung cp nc v vin thng Chin lc n nm 2010 ra: Cn c thm cc bin php kim sot l lt ng bng sng Hng, ng bng sng Cu Long, cng c v nng cao cc sng, bin. M rng din tch ti tiu, m bo ti cho 6,3 triu ha t la, 1,2 triu ha cy cng nghip cc loi. Tng cng hot ng v i mi qun l h thng thu li, gn quyn li v trch nhim ngi dn vi cng trnh thu li. - Tng cng c kh ho v in kh ho nng nghip y mnh vic chuyn sn xut bng th cng sang sn xut bng my nhm tng nng sut v gii phng sc lao ng nng nghip. Chnh ph Vit Nam xc nh pht trin mnh c kh ho v in kh ho l vn thit yu cho vic tng trng kinh t cc vng nng thn. Mc tiu phn u n nm 2020 s c kh ho 70 n 80% khi lng cng vic sn xut nng nghip. u tin c kh ho cc sn phm xut khu, sn phm thay th nhp khu. u tin vo cc khu lm t v ci to ng rung; gieo trng, bn phn, phun thuc tr su bnh, ti tiu, thu hoch, ch bin v bo qun nng sn, vn chuyn, nc phc v chn nui v v sinh gia sc. n 2010 a li in quc gia v 90% s x v 70% s h nng thn. y mnh p dng cc ngun nng lng thin nhin khc: thu in nh, kh t, gi, nng lng mt tri... - Pht trin h thng dch v nng nghip v khuyn nng Thit lp cc trung tm chuyn giao cng ngh chung hoc cng ngh chuyn ngnh cc vng v cc huyn. Xy dng cc t chc khuyn nng Nh nc hoc khuyn nng t nguyn lm cng tc khuyn nng. Gip o to ngh v bi dng lc lng lao ng k thut nng nghip cho cc a phng. M cc trung tm t vn gip nng dn kinh doanh nng nghip. Thnh lp cc trung tm thng tin x v huyn gn lin vi khuyn nng v cung cp thng tin, hng dn k thut, nhu cu th trng gip nng dn v cc trang tri ra quyt nh sn xut. - y mnh sn xut theo hng chuyn mn ho ph hp vi tng vng
Chin lc n nm 2010 pht trin sn xut nng nghip theo nhng m hnh sn xut ph hp vi tng vng sinh thi nhm pht huy li th tng vng. Min ni v trung du Bc B pht trin ch, c ph Arabica, cc qu nhit i v cn nhit i (cam, qut, da, chui, nhn, mn, o, hng...), lm nghip, chn nui tru, b... ng bng sng Hng pht trin la, ng, cy n qu (nhn, vi...), rau, hoa, cy cnh, ln, g, vt, nui trng thu sn, ch c bit cc cy trng ma ng. Khu IV c pht trin lc, ma, ch, c ph, ht tiu, cam, chanh, nui ln, b, lm nghip, thu sn ven bin. Duyn hi min Trung pht trin iu, ca cao, ht tiu, lc, ma, bng vi, thanh long, xoi, nho, nui b, cu, lm nghip, la, ng, sn, nui trng thu sn ven bin. Ty Nguyn pht trin c ph, cao su, ht iu, rau, hoa, ch, ht tiu, bng vi, rng, ng, cy h u, t tm. ng Nam B pht trin ht iu, cao su, c ph, ht tiu, bng vi, qu nhit i, lc, rau, hoa, cy cnh, ma, lm nghip, b sa, ln, g... ng bng sng Cu Long pht trin la, cy n qu nhit i, nui ln, g vt, thu sn, rng. - Tp trung vo cc sn phm nng nghip ch yu n nm 2010, tp trung sn xut 3 nhm sn phm chnh: Cc sn phm c tnh cnh tranh cao: La chn tp trung sn xut mt s sn phm m Vit Nam c th mnh, c li th so snh vi cc nc trong khu vc v trn th gii l u tin trong chnh sch pht trin nng sn xut khu, y cng chnh l nhng sn phm c xp th hng cao v sn lng xut khu trn th trng th gii: la go, c ph, ht tiu... La - duy tr 4 triu ha t la nhm t sn lng 33 triu tn thc trong c khong 8 triu tn xut khu, quan tm la cht lng cao xut khu, ci tin k thut xay xt ci thin cht lng v tin cy trn th trng. C ph - ch trng thm canh c ph rbusta trn din tch 400.000 ha hin c tp trung vng Ty Nguyn, pht trin c ph arabbica cc vng thch hp, tng cng khu ch bin tng li ch kinh t v nng cao sc cnh tranh trn th trng th gii. Ht iu - ci to cc vn c, pht trin trng mi ln 500.000 ha, tp trung duyn hi min Trung v cc vng t thp Ty Nguyn. Ht tiu - thm canh trn 20.000 ha v tng dn din tch ln 50.000 ha nhng nm sau ny ch yu vng ng Nam B, y mnh ci tin khu ch bin tng gi tr xut khu.
Cc sn phm c tnh cnh tranh trung bnh: Nhng sn phm Vit Nam c iu kin v c truyn thng sn xut nhng t trng sn phm so vi th gii khng cao, li th cnh tranh thp hn mt s nc trong khu vc v trn th gii. Ch - tng cht lng sn phm ch v m rng din tch ch ln 110.000 ha tp trung min ni trung du pha Bc, mt s din tch ch Ty Nguyn. i mi cng ngh ch bin ch. Rau, qu v hoa - u tin cho vic pht trin cc loi rau cht lng cao (, ng, nm, mng) v cc loi qu c sn (thanh long, nhn, vi, da, xoi) v ch bin nng cao cht lng sn phm. Cao su - y mnh thm canh trn cc n in hin c, tng din tch ln hn 450.000 ha, sn lng m t khong 600.000 tn/nm, tp trung ng Nam B v Ty Nguyn. Cc sn phm tiu dng ni a: Ma ng - p dng ging mi v k thut thm canh nng cao nng sut, cht lng ma, to ra cc vng nguyn liu n nh, m rng din tch ln 400.000 ha. Cy cho du - y mnh trng lc, vng, tng, da nhng ni c iu kin, phn u a din tch lc ln 350.000 ha, u tng 170.000 ha, sn lng du thc vt 400.000 tn/ nm. Cy ly si - Pht trin cc ging bng mi t mc din tch 50.000 ha tp trung Ty Nguyn, t tm cho nng sut, cht lng cao tp trung Ty Nguyn 5.000 ha, Ty Bc 2.000 ha. Chn nui gia sc, gia cm - phn u a chn nui thnh ngnh sn xut chnh bng vic h tr pht trin cc trang tri chn nui gia sc, gia cm quy m ln v va, p dng cc ging c nng sut, cht lng cao, tng sn lng tht, sa, trng, da. Phn u nng cao mc tiu th tht bnh qun u ngi, hin ti Vit Nam mi t 21 kg tht cc loi trn mt ngi trong khi mc bnh qun ca th gii l 45 kg tht trn mt ngi, sa mi p ng 10% nhu cu trong nc. a n tru b ln 10 triu con, n b sa ln 150.000 con, n ln 24 triu con trn nm, n gia cm 300 triu con trn nm. Sn lng tht cc loi 4 triu tn, sa ti 200.000 tn, ngnh chn nui chim khong 30% GDP nng nghip. - a dng ho sn phm nng nghip Trn th gii, trong qu trnh pht trin, cc gia nh nng dn kim sng t t rt tho vt trong vic tm kim thu nhp hoc trng nhiu loi sn phm phc v nhu cu v h tr nhau v thu nhp, thi gian, vn ... Th d chu u nhiu trang tri "hn hp" truyn thng sn xut cy lng thc, rau, qu, v nui b, ln, g. Vit
Nam nhiu ni pht trin m hnh VAC hoc VACR, kiu sn xut rt thch hp vi nng thn cc nc ang pht trin, n bo m thu nhp a dng, phng trnh ri ro, ri u cng vic gim cng thng thi v. Tuy nhin, di p lc ca kinh t th trng, cc gia nh lm nng nghip ngy cng t ph thuc vo sn phm phc v tiu dng m chuyn dn sang sn xut sn phm bn to ra thu nhp cao hn, dn n vic chuyn mn ho sn xut ngy mt cao. Nhiu trang tri cc nc pht trin ch sn xut mt chng loi hng ho rt hp ph hp vi c im t ai v iu kin a phng. Trong iu kin thc t hin nay Vit Nam, nng dn cn c t vn a dng ho sn phm nhm a dng ho thu nhp v to nn s bn vng trong sn xut. Thng s a dng ho da trn s cng sinh hoc tng tc gia cc sn phm th d: la - c, la - vt, rng - ong, vn - ao - chung... d) Nhng bin php ch yu pht trin lm nghip Trn th gii, ngi ta ngy cng quan tm n s bt hp l trong khai thc rng, c bit l s tn ph cc khu rng nhit i; xy ra mu thun gia kh nng cung cp g t rng ngy cng gim st trong khi nhu cu g trn th trng th gii ngy cng gia tng. Nhiu quc gia ra chnh sch bo v rng mt cch nghim ngt, cc quc gia nhp khu g i hi xut x ca g khng nhp khu g khai thc rng t nhin. Vit Nam k Cng c a dng sinh hc quc t ti Hi ngh thng nh v Tri t hp ti Rio de Janeiro nm 1992; Chng trnh pht trin nng thn ca Chnh ph ban hnh thng 5 nm 1996 xc nh vai tr quan trng ca cc rng quc gia v mc tiu cn bo v, phc hi v trng li rng. Chng trnh ra mc tiu phn u v c c th ho bng chng trnh nm triu ha rng (theo Quyt nh s 661 ca Chnh ph): - Rng che ph chim 43% din tch t ca quc gia vi vic gim ng k tnh trng xi mn t rng u ngun, gim t l l lt v t l lng ng bn, cha nc quanh nm mt cch cn i phc v thu in, sn xut v i sng; bo v a dng sinh hc, an ninh mi trng sinh thi, p ng nhu cu g ci trong nc v xut khu. - Xo i, gim ngho cho ngi dn vng i ni, gip h c th sng bng ngh rng. Nhng bin php chnh thc hin mc tiu trn bao gm: - Trin khai trng mi, m rng din tch rng mi nm t 450.000 ti 500.000 ha. - To ra v bo v hiu qu hn na cc rng c dng, cc rng phng h u ngun. - Phc hi v m rng din tch rng p ng nhu cu tiu dng g trong nc v xut khu sn phm g.
- Gim p lc i vi rng nhng khu vc t rng bng vic to thm cng n vic lm v ci thin thu nhp, t chc nh canh nh c cho mt b phn ngi dn tc vng ni c tp qun t nng lm ry. - Thc hin nguyn tc rng phi c ch, t chc ngi dn a phng tham gia qun l, bo v rng, hng li ch mang li t rng. Tip tc giao t, giao rng cho cc t chc, cc h dn v cc c nhn nhng din tch t rng cha giao theo Ngh nh 163/N-CP. - Qun l cht ch v mt mi trng cc vng t rng ca quc gia. Chnh ph Vit Nam quy nh 101 khu vc c bo v gm: 10 Vn quc gia; 53 Khu bo tn thin nhin; 17 Khu vc c bo v cc loi; 21 Khu vc c bo v c phong cnh. e) Nhng bin php ch yu pht trin thy sn L mt nc ven bin vi cc h thng vng nc ven bin, ven sng v ng bng tri di, Vit Nam c u i tim nng v sn lng cc loi thu sn v nhuyn th, c u th trong nh bt v nui trng thu sn. Do tr lng t nhin c hn, vic nh bt qu mc nhng nm qua nn vic khai thc b hn ch, chnh sch ca Nh nc ngy cng tp trung vo nui trng thu sn. Ngh quyt s 09/2000/NQ-CP nu r: Ngun li thu sn l ngun sn xut m ng vt ang c nhu cu ngy cng tng trn th trng trong nc v c tim nng xut khu ln, c th tr thnh mt ngnh sn xut c nhiu li th nht ca nn nng nghip Vit Nam. Cc mc tiu phn u ca ngnh thu sn Vit Nam: - y nhanh qu trnh cng nghip ho, hin i ho ngnh thu sn tr thnh ngnh mi nhn ca nn kinh t quc dn. - Thc hin sn xut c hiu qu v c kh nng cnh tranh, pht trin nhanh s lng ging thu sn cho cc sn phm c cht lng cao, kt hp cht ch gia sn xut nguyn liu, ch bin v xut khu. - Tng gi tr xut khu thu sn t nm 2005 ln trn 2 t USD/ nm. - To thm vic lm, nng cao i sng nhn dn, ci thin b mt nng thn vng ven bin v gp phn gii quyt cc vn mi trng sinh thi. Cc gii php chnh cho pht trin thu sn nc ta: - nh bt hi sn: Pht trin cc i tu nh bt xa b khai thc ngun li ven b mt cch bn vng v khai thc ngun li xa b mt cch c hiu qu. Ci tin thit
b v phng tin nh bt, bo qun hi sn; ci thin dch v ngoi khi; xy dng mi h thng cng c v ch c u mi. - Nui hi sn: T chc nui rng ri cc loi hi sn theo phng thc nui lng b v nui cao triu, y mnh nui cc c sn bin. - Nui thu sn nc ngt: Tn dng mt nc sng, h, m hin c nui trng thu sn. B sung c ging vo cc h cha tng ngun li gn vi du lch sinh thi v tng ngun gien. Nui cc loi c bn a ng thi tng nhanh vic nui cc loi c mi to ra cc sn phm c gi tr cao. - Nui tm: Chuyn dn t nui qung canh sang nui qung canh ci tin, bn thm canh v thm canh. Khuyn khch cc hnh thc nui xen canh, ng thi hnh thnh cc vng nui thm canh tp trung. Sp xp li cc tri sn xut tm ging, ch trng vic nui sch bnh, gi thnh thp v nhp khu tm ging b m nhn nhanh tm ging cung cp cho th trng. - Ch bin v tiu th: M rng v nng cp 204 nh my ch bin thu sn hin c vi cng ngh v thit b mi, xy dng mt s nh my ch bin mi, tng cng qun l cht lng nng cao cht lng sn phm p ng cc tiu chun quc t. y mnh xc tin thng mi v cung cp thng tin v cc th trng xut khu thu hi sn, tng t trng hng bn trc tip cho cc th trng ca ngi tiu dng thay v bn cho cc th trng trung gian.
III. PHT TRIN CNG NGHIP, TIU TH CNG NGHIP NNG THN
1. Vai tr ca pht trin cng nghip nng thn Pht trin cng nghip nng thn l mt ni dung quan trng ca qu trnh cng nghip ho, hin i ho nng nghip nng thn. Trong nn kinh t quc dn, cng nghip c coi l ngnh kinh t th hai ra i sau nng nghip, n l ngnh kinh t v cng quan trng to ra nng sut lao ng v hiu qu cao, thc y nn kinh t pht trin vt bc t nhng tiu ch kinh t - x hi ca nc cng nghip pht trin. Bt k mt quc gia no sau khi pht trin nng nghip mt mc nht nh nhm n nh x hi u quan tm pht trin cng nghip, thc hin cng nghip ho t nc. Ch c nn kinh t cng nghip mi a t nc thot khi ngho nn, lc hu. Pht trin cng nghip nng thn c nhng vai tr ht sc quan trng gp phn gii quyt nhiu kha cnh trong cc lnh vc sau y: a) V mt kinh t: - To iu kin cc c s cng nghip gn lin vi cc vng nguyn liu, gim chi ph vn chuyn v s dng ngun lao ng gi r hn khu vc nng thn. - Tn dng nhng iu kin thun li v t ai cc vng nng thn ni m gi thu t r hn so vi vng th.
- y nhanh vic chuyn i c cu kinh t nng thn theo hng tng t trng cc ngnh sn xut cng nghip v dch v v gim dn tnh cht thun nng. - y mnh pht trin kinh t nng thn, nng cao thu nhp v mc sng ca cng ng nng thn. b) V kha cnh x hi: - To iu kin phn phi li lc lng lao ng nng thn theo hng gim dn s ngi lao ng n thun lm nng nghip v tng s ngi lao ng tham gia vo ngnh cng ngghip v dch v. - Hn ch v tin ti xo b hin tng di c t do ca mt b phn lao ng nng thn ra cc th kim vic lm. - Hnh thnh cc im cng nghip, thng mi v dch v gn vi nng nghip v nng thn, y nhanh qu trnh th ho nng thn. - Nng cao mc sng vn ho, tinh thn v x hi ca ngi dn nng thn v ca x hi theo hng vn minh v hin i, gim dn khong cch gia thnh th v nng thn. c) V mi trng: - Tn dng vic x l cht thi cng nghip nng thn c th d dng hn cc vng th v khu vc nng thn mt bng rng hn v mt dn s thp hn. - m bo cht thi cng nghip c tn dng tt hn; th d mt s cht thi t ngnh ch bin nng sn c th s dng lm phn vi sinh hoc lm thc n gia sc, nc thi cng nghip c x l tt c th lm nc ti nng nghip. - Vit Nam trong thi k u pht trin cng nghip nng thn, mt b phn lao ng nng thn c s dng thu gom, phn loi, s ch cc cht thi gp phn lm sch mi trng v cung cp nguyn liu cho cng nghip ti ch. 2. Cc nguyn tc pht trin cng nghip nng thn Khc vi pht trin cng nghip tp trung th, cng nghip nng thn phn b khp cc vng nng thn rng ln nhm tn dng u th v mt bng, v vng nguyn liu, ngun lao ng ti ch v cc u th khc cc vng nng thn, v vy n phi tun theo nhng nguyn tc nht nh la chn phn b cc ngnh cng nghip khu vc nng thn: a) Cc nguyn tc la chn cc ngnh cng nghip phn b nng thn: - Cc ngnh cng nghip s dng ngun nguyn liu c sn xut hoc khai thc nng thn nh cng nghip ch bin nng, lm, thu sn, khai thc m...
- Cc ngnh cng nghip trc tip phc v nng nghip hoc cc doanh nghip, hoc ngi tiu dng nng thn: Sn xut phn bn, thuc st trng, cng c cm tay, sa cha my mc nng nghip, in dn dng, hng tiu dng thng thng... - Cc ngnh cng nghip lm gia tng gi tr cho cc sn phm nng, lm nghip nh thuc da, ko si, ch bin bt m (sn), sn xut g gia dng, sn xut giy... - Cc ngnh cng nghip i hi nhiu nhn cng hoc c th s dng nhng ngi lao ng t lnh ngh nh may mc, giy dp, sn xut v khai thc vt liu xy dng, khai thc m, gia cng lp rp my. - Cc ngnh cng nghip i hi din tch t ln lm mt bng sn xut nh sn xut vt liu xy dng, may mc, gm s, mc... - Cc ngnh cng nghip i hi s l cht thi, s l an ton mi trng d dng v t tn km hn trong cc th nh cng nghip xi mng, ho cht, sn xut giy... T cc nguyn tc trn, cc lnh vc cng nghip c la chn pht trin nng thn gm: - Cng nghip ch bin nng, lm, thu sn. - Xy dng v sn xut vt liu xy dng. - Cng nghip nh (giy, dt, may, da, giy, mc dn dng...). - in v c kh. - Khai thc m. b) Cc nguyn tc bo m tnh bn vng trong pht trin cng nghip nng thn: - Khng xm chim t nng nghip ph nhiu bi v t nng nghip bnh qun trn u ngi ngy cng thp, cn bit gi gn qu t cho yu cu cung ng lng thc, thc phm ngy cng tng ca nhn loi. - C th cng tn ti vi vic bo tn di sn thin nhin, vn ho, mi trng sinh thi v m bo n nh x hi. Pht trin cng nghip nhng khng lm mt nhng cnh quan thin nhin, khng khai thc qu mc nguyn liu, khng xm phm n nhng di tch lch s vn ho, nhng tp tc cng ng. - Khng gy nhim t, nhim khng kh, nhim ngun nc do quy trnh cng ngh hoc cht thi cng nghip gy ra. - H tr c lc cho pht trin nng nghip v dch v nng thn bng vic tiu th nng sn lm nguyn liu ch bin, to thm vic lm v tng thu nhp. - Khuyn khch nhiu thnh phn kinh t, nhiu hnh thc v ngun vn u t, nhiu loi hnh doanh nghip cng tham gia pht trin cng nghip nng thn.
- Tng bc pht trin thnh cc cm cng nghip ti cc a phng nhm thu ht lao ng ti ch, ci thin b mt nng thn. 3. Vai tr ca Nh nc trong pht trin cng nghip nng thn - Nh nc xy dng chin lc v cc chnh sch khuyn khch, phi hp cc c quan, t chc h tr pht trin cng nghip nng thn. - Quy hoch phn b cc ngnh cng nghip nng thn, cc khu cng nghip gn vi cc vng nguyn liu, th trng, ngun nhn lc v cc iu kin khc. - Quy hoch v u t xy dng c s h tng cho pht trin cng nghip nng thn. - H tr pht trin th trng trong v ngoi nc v xy dng thng hiu, bo v bn quyn cho cc c s sn xut cng nghip nng thn. - Pht trin cc c s o to ngun lao ng k thut, chuyn gia, cn b qun l cho cc c s cng nghip nng thn. - H tr cng tc chuyn giao cng ngh, khuyn cng v to iu kin v mi trng cho pht trin cng nghip nng thn. 4. Thc trng pht trin cng nghip nng thn Vit Nam Trc y Vit Nam c rt t c s cng nghip v ch yu tp trung cc thnh ph, th x, khu vc nng thn ch yu l nng nghip. Cng nghip nng thn Vit Nam c ng v Chnh ph quan tm v to nhiu iu kin thun li khuyn khch pht trin nht l t khi thc hin i mi c ch qun l kinh t (1988) n nay. Kt qu iu tra nm 1997 cho thy, khu vc nng thn c 195 c s cng nghip Nh nc trong s 668 c s cng nghip quan trng trong c nc. Trong s cc c s cng nghip nng thn th 32,5% l cc c s ch bin nng, lm, thu sn; 30,9% l cc c s xy dng v sn xut vt liu xy dng; s cn li l cc c s cng nghip nh, c kh v in, khai thc m, ho cht... Tuy cn cha tng xng vi tim nng khu vc nng thn nhng l nhng tn hiu ng mng cho bc khi u pht trin cng nghip nng thn nc ta v ch yu mi pht trin v cng nghip ch bin, xy dng v sn xut vt liu xy dng, cc ngnh cng nghip khc pht trin chm do kh khn v nhiu mt. Trong gn 20 nm thi k i mi, ngnh cng nghip nng thn tng trng nhanh hu ht cc nm vi tc t 13 n 16%, t trng ca cng nghip nng thn t ch khng ng k t 10,6% trong c cu GDP khu vc nng thn. n cui nm 2004 c 35% c s cng nghip ch bin, 30% c s sn xut vt liu xy dng, 15% c s cng nghip nh, 10% c s c kh... ca c nc c xy dng trn a bn nng thn. Cng vi cc ngnh ngh tiu th cng nghip, cc c s cng nghip
gp phn thu ht gn 7 triu lao ng thng xuyn v to thm vic lm trong lc nng nhn cho hng chc triu lao ng thi v. Tuy nhin trong pht trin cng nghip nng thn cng bc l nhng mt yu km: - Mt s ngnh nn t nng thn (xt c v hiu qu kinh t, x hi v mi trng) nhng trn thc t li c t cc thnh ph hoc cc th ln nh ch bin hi sn, ch bin rau qu, ch bin ch, may mc... - Mt s khu cng nghip v ch bin c t qu gn cc thnh ph v thng chim nhiu din tch t nng nghip ph nhiu. - Nhiu c s cng nghip cc vng nng thn khng gii quyt c cc vn x l cht thi, v vy gy tc hi cho cng ng c dn a phng v lm nhim mi trng. - Vic khai thc tu tin cc ti nguyn thin nhin cung cp nguyn liu cho cng nghip gy tc hi n cnh quan v mi trng sng. - Nhiu nh my c xy dng cc vng nng thn nhng thiu th lnh ngh v cn b k thut, trong khi ti a phng nhiu ngi lao ng thiu vic lm k c nhng ngi dn nhng t cho khu cng nghip. - Nhiu nh my ph thuc vo nguyn liu sn xut ti nng thn nhng hot ng khng ht cng sut v nguyn liu c cung cp khng chc chn, thiu n nh, khng bo m cht lng... 5. Chnh sch v mc tiu pht trin cng nghip nng thn ng v Chnh ph Vit Nam ra chnh sch v mc tiu pht trin cng nghip nng thn n nm 2010 nhm y nhanh pht trin cng nghip nng thn, gp phn c lc thc hin thnh cng cng cuc cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn. a) Chnh sch pht trin cng nghip nng thn: Chin lc n nm 2010 ra cc chnh sch pht trin cng nghip nng thn nh sau: - Cc nh my cng nghip ph thuc vo ngun nguyn liu c sn xut t nng thn s c b tr cc vng nguyn liu tp trung. - Chnh quyn cc a phng cn quyt nh loi cng nghip no ph hp vi tng vng thuc a phng mnh. - u t ca Nh nc s dnh u tin cho vic xy dng c s h tng gm ng s, cp thot nc, in, thng tin lin lc... nhng ni s pht trin cc khu cng nghip - Pht trin h thng x l cht thi cng nghip nhm trnh gy tc hi n mi trng. Cc qu ODA s dnh pht trin cng ngh x l cht thi.
- Vic o to cng nhn cng nghip c tin hnh trc khi xy dng cc nh my cng nghip. - Nh nc c chnh sch u tin khuyn khch pht trin cng nghip cc vng nng thn bao gm: + u tin trong vic thu t. + u tin trong vic cp tn dng u i. + Min thu t 3 n 5 nm i vi cc nh my cng nghip mi xy dng tu thuc vo tng lnh vc. + Gim 10% n 30% thu gi tr gia tng (VAT) cho cc sn phm tng t vi cc sn phm c sn xut thnh ph. b) Mc tiu pht trin cng nghip nng thn: - Tc tng trng chung n nm 2010 i vi cng nghip nng thn l 9 n 10% /nm; - To ra 250.000 vic lm mi nm; - Tng lc lng trong lao ng cng nghip n nm 2010 l 5 triu ngi v t khong 7 n 8 triu ngi vo nm 2020; - Nng mc thu nhp bnh qun ca cng nhn cng nghip ln 6% - 8% mi nm. Chin lc cng ra mc phn u t t l xy dng cc nh my cng nghip ti a bn nng thn so vi tng s nh my trong c nc ca tng lnh vc s l: - Ch bin nng, lm, thu sn (%) - Xy dng v sn xut vt liu xy dng (%) - Giy (%) - Dt, may (%) - Thuc l (%) - in v c kh (%) - Khai thc m (%) 90 100 80 70 - 80 80 35 - 50 100
t mc tiu trn nhm gp phn to ln pht trin mnh m ngnh cng nghip nc ta n nm 2010, mc tiu v tc tng trng ton ngnh cng nghip 14% mi nm, c cu GDP ca cng nghip chim t trng 41% trong nn kinh t, s lao ng
cng nghip chim 26% trong tng lao ng x hi, y nhanh cng cuc cng nghip ho t nc. 6. Gii php pht trin cc lnh vc chnh trong cng nghip nng thn a) Cng nghip ch bin: Cng nghip ch bin nng, lm, thu sn l lnh vc c th mnh ln nht, cn c quan tm trc ht nng thn. Pht trin cng nghip ch bin trn a bn nng thn nhm nng cao gi tr v tnh cnh tranh ca nng sn trn th trng; to vic lm v tng thu nhp cho c dn nng thn; thc y khu vc kinh t th hai v th ba ca kinh t nng thn v ca nn kinh t quc dn; ng gp vo kim ngch xut khu v thu ngn sch ca Nh nc. Ch trng ca ng v Nh nc ta u tin pht trin cng nghip ch bin gn lin vi pht trin vng nguyn liu nng sn xut khu v tiu dng. Chin lc pht trin cng nghip ch bin n nm 2010 ra l: - m bo ch bin s b v bo qun tt nng sn, bao gm c vic sy kh sn phm thu hoch trong ma ma gim tn tht. - Nng t l nng sn ch bin ln 70% p ng nhu cu trong nc v thay th hng nhp khu. C th n nm 2010 m bo ch bin cng nghip 100% cao su, c ph, ch, iu; 90% ma, 30% rau qu v tht. - Tng ga tr nng lm sn ch bin t 15 n 20% mi nm. - Nng cao cht lng nng sn xut khu ln mc tiu chun quc t, t kim ngch xut khu nng, lm, thu sn ln 9 t USD vo nm 2010 v 13 t USD vo nm 2020. - Mi nm to thm 30.000 n 40.000 vic lm trong hot ng h tr (dch v) ch bin. - t mc tng trng hng nm v thu nhp t 5 n 7% cho nng dn sn xut nguyn liu cho ch bin v 6 n 8% cho cng nhn trong ngnh cng nghip ch bin. Chnh sch pht trin cng nghip ch bin - Nng cao cht lng sn xut nng nghip, to ra ngun nguyn liu n nh cho cng nghip ch bin - Pht trin ngun nguyn liu ph hp vi iu kin sn xut v cng sut ch bin, lin kt cht ch gia cc nh my ch bin vi ngi sn xut bng nhiu hnh thc: hp tc, hp ng, lin kt, ng gp c phn... bo m hi ho li ch gia cc bn. - nhng ni cn thit, pht trin cng nghip ch bin quy m nh phc v vng nguyn liu nh hoc chuyn mn ho.
- Tng cng u t khoa hc v k thut vo khu sn xut nguyn liu cho ch bin, nh vic a ging cy trng, vt nui c nng sut, cht lng cao, p ng th hiu tiu dng, ph hp vi ch bin. - Cng c ngnh c kh phc v ch bin. - Pht trin ngun nhn lc cho cng nghip ch bin bng vic o to cng nhn k thut, chuyn gia, cn b qun l, thu ht cng nhn c tay ngh v cn b c nng lc ti cc nh my ch bin vng su, vng xa. - Trong giai on 2001 n 2010 u t khong 2,4 t USD cho cc nh my ch bin, khong 1 t USD cho vng nguyn liu, trong khong 60% t ngun vn trong nc, 40% t vn lin doanh v vn u t trc tip nc ngoi (FDI). H tr u t nng cp, m rng v xy mi c s cng nghip ch bin nhng vng sn xut nng, lm, thu sn tp trung v chuyn mn ho. b) Cng nghip giy: Nguyn liu chnh ca cng nghip giy l g rng vn l th mnh ca cc vng min ni, l l do ch yu b tr cc nh my giy cc vng nng thn. Cng nghip giy gp phn tiu th khi lng ln v n nh sn phm g, tre, na vng min ni, gip ng bo min ni c th sng bng ngh trng rng. Mc tiu n nm 2010, vng nng thn c nc chim khong 80% cc nh my giy, sn xut khong 70% tng sn lng cng nghip giy c nc, s dng trn 20.000 lao ng. Chnh sch pht trin cng nghip giy: - Lin kt cht ch k hoch pht trin ngnh giy vi chng trnh trng rng quc gia. - Cng c cc vng nguyn liu xung quanh cc nh my giy hin c. - Tng cng sut nh my giy Bi Bng p ng vic m rng cc rng nhn to khu vc ln cn. - Nng cp cng ngh cc nh my giy hin c v gii quyt cc vn mi trng do cc nh my ny gy ra. - Xy dng cc nh my giy mi cc vng sn xut nguyn liu quan trng: Thanh Ho, Ho Bnh, Sn La, Ty Nguyn v cc tnh min Trung. c) Cng nghip da, giy: Sn xut da giy da trn nguyn liu da ca sc vt nui, l mt ngnh rt ph hp vi vic b tr a im cc vng nng thn, gp phn to ra nhiu vic lm khu
vc nng thn. Trong tng lai ngnh chn nui pht trin nhanh, khi lng nguyn liu da ngy cng nhiu, nhu cu tiu th giy, da ngy cng cao th cng nghip da, giy cng c c hi v iu kin pht trin. Mc tiu n nm 2010 ra cn tng nhanh s lng v cng sut cc x nghip da, giy cc vng nng thn ti mc c th sn xut khong 70% tng sn lng ca ngnh da, giy v s dng khong 1 triu lao ng. Chnh sch pht trin cng nghip da, giy: - Lin kt cht ch gia ngnh da, giy vi cc vng chn nui gia sc tp trung. - Pht trin cc x nghip da, giy cc vng nng thn ph hp nhm s dng sc lao ng sn c. - Trang b cng ngh thch hp cho cc x nghip da, giy; trnh gy nhim mi trng. d) Cng nghip dt may: Sn xut dt may da vo ngun nguyn liu do nng nghip to ra nh len, bng, t. V vy vic t cng nghip dt may nng thn l thch hp. y l ngnh s dng nhiu sc lao ng, do n c ngha ht sc quan trng xt trn quan im cn to ra nhiu vic lm nng thn. Tuy nhin, nhng b phn quan trng ca ngnh ny cng cn t mt s thnh ph do vic s dng cc si nhn to ang ngy mt tng trong khi cc nguyn liu ny li c sn xut ch yu cc thnh ph. Tuy nhin, ngnh dt may l mt khu trong cc chui cung cp, trong (th d) vi do mt x nghip sn xut c mt x nghip khc s dng may qun o. V vy, cc b phn ca ngnh ny nng thn cn duy tr cc mi quan h tt vi cc b phn thnh ph. Mc tiu n nm 2010 t ra l s lng v cng sut ca cc x nghip dt may cc vng nng thn c th sn xut khong 70% tng sn lng ton ngnh v s dng khong 1,2 triu cng nhn. Chnh sch pht trin cng nghip dt may: - Pht trin dt may cc vng nng thn, c bit cc vng ng dn c ni c nhiu lc lng lao ng. - nhng nm u, cn tp trung pht trin cc vng c y c s h tng in, nc, giao thng v cc dch v khc. - Lin kt ngnh dt may cc vng nng thn vi ngnh dt may cc thnh ph nhm m bo hiu qu trong cung cp u vo v tiu th sn phm. e) C kh: Hu ht cc ngnh k thut c kh c t cc thnh ph hoc cc trung tm cng nghip ln. Tuy nhin mt s lnh vc c kh cng cn c t khu vc nng
thn nh cc nh my sn xut nng c, my nng nghip, lp rp my, in tiu dng thng dng... Hn na nhiu nh my c kh cn din tch nh xng rng, cn s dng nhiu lao ng do vic t chng nng thn l ph hp. Mc tiu n nm 2010 l tng s lng v cng sut cc nh my c kh cc vng nng thn ln mc c th sn xut ra 35% tng sn lng ca ngnh v s dng khong 400.000 lao ng nng thn. Chnh sch pht trin cng nghip c kh nng thn: - Di chuyn khong 30 - 40% cc nh my c kh hin c trong cc th ra vng nng thn, trong u tin cc ngnh luyn kim, cn thp, c, sa cha v lp rp thit b. - u tin pht trin c kh ho nng nghip vi mc tiu n nm 2010 cng vic lm t s c c kh ho mc 60% - 70%, thu hoch 60% - 70%, gieo trng 50%, ti tiu 50% khi lng cng vic. g) Khai thc m: Hu ht cc m khong sn phn b khu vc nng thn, khai thc m s dng nhiu lao ng ti ch, rt thch hp vi yu cu to ra nhiu vic lm nng thn. Chin lc pht trin cng nghip khai thc m vi mc tiu n nm 2010 s c khong 300.000 n 400.000 lao ng trong ngnh ny. Chnh sch ra i vi cng nghip khai thc m: - M rng quy m cc m hin c, ci tin cng ngh v thit b, ng thi gii quyt vn nhim mi trng. - Xy dng cc m mi khai thc cc loi qung, vi, t st..., ch trng bo tn cnh quan thin nhin. g) Sn xut vt liu xy dng: Qu trnh cng nghip ho, hin i ho v th ho nc ta i hi phi c chng trnh ln v xy dng cc cng trnh cng nghip, xy dng c s h tng v nh cho nhn dn. Cng trnh xy dng pht trin mnh i hi phi cung cp ngy cng nhiu vt liu xy dng vi cht lng cao hn. Cc nh my sn xut vt liu xy dng phi c t cc vng nguyn liu gim chi ph vn chuyn, s dng lao ng ti ch... Mc tiu pht trin cng nghip vt liu xy dng khu vc nng thn n nm 2010: Xi mng - To ra cc vng nguyn liu ti ni c cc m , b tr li cc nh my xi mng hin c v pht trin cc nh my mi gn vi cc vng nguyn liu.
- Duy tr cng sut cc nh my xi mng l ng hin c mc 3 triu tn nm, xy dng cc nh my mi kiu l quay. Gch - Di chuyn dn cc nh my gch tuynen cng sut ln (15 - 20 triu vin/nm) t cc th v vng nng thn. - u t cho mi huyn 1 n 2 l tuynen cng sut nh (6 - 10 triu vin/nm), to vic lm mi l 300 n 400 cng nhn. - Tin ti sn xut gch bng hn hp xi mng v ct thay cho gch t nung hn ch ph hu t nng nghip, bo v mi trng, gim nh lao ng nng nhc. 7. Pht trin tiu th cng nghip nng thn a) Vai tr ca tiu th cng nghip nng thn: Tiu th cng nghip ng vai tr quan trng trong pht trin cng nghip nng thn, l nhng ngnh sn xut bng tay v bng cng c th s hoc ci tin c t rt lu i gn vi cc lng ngh hoc cc h lm ngh, to ra cc mt hng tiu dng truyn thng phong ph v c k xo phc v tiu dng trong nc v xut khu. C th ni tiu th cng nghip l tin thn ca ngnh cng nghip, bi v t nhng khung dt truyn thng th s lm ra vi si may mc ca loi ngi m ngy nay pht trin thnh ngnh cng nghip dt, may hin i. T nhng l rn th cng rn c cng c cm tay n gin phc v sn xut m ngy nay pht trin thnh ngnh c kh ch to my tinh vi v hin i. Pht trin cng nghip nng thn khng th xem nh pht trin tiu th cng nghip nng thn, l nhng ngnh ngh truyn thng s dng lao ng v kinh nghim ti ch, s dng nguyn liu ti a phng, sn xut ra cng c, sn phm phc v tiu dng ca a phng v ngy nay gp phn khng nh xut khu cc mt hng truyn thng c gi tr v thu ngoi t v cho t nc. b) Thc trng v nhng thch thc: Tiu th cng nghip ng vai tr quan trng trong vic to vic lm v tng thu nhp cho ngi dn nng thn, p ng yu cu trong nc v nhiu loi sn phm, to ra ngun hng xut khu, gp phn tng bc lm thay i c cu kinh t nng thn nc ta. Hin nay c nc c gn 1.500 lng ngh, trong trn 300 lng ngh truyn thng, c khong 1,35 triu h v doanh nghip nh chuyn v sn xut hng th cng. Tiu th cng nghip to vic lm cho hn 4 triu lao ng nng thn, thu nhp ca ngi lao ng cao hn gp 4 - 6 ln thu nhp ca lao ng nng nghip. cc h gia nh va lm nng nghip va lm hng th cng, thu nhp bnh qun cao gp 1,7 ti 3,9 ln thu nhp ca h thun nng. Nhng mt yu cn khc phc:
- a s thit b, my mc trong ngnh lc hu hoc khng c hiu qu, khng p ng cc tiu chun v an ton lao ng v bo v mi trng. - Trnh vn ho v k thut ca ngi lao ng thp, 55% s lao ng ny khng qua o to ngh hoc o to v qun l. - Ch c 20% s c s sn xut c nh xng sn xut chuyn dng v chc chn. - Vn u t xy dng cn hn ch, bnh qun mi h lm hng th cng mi c 28 triu ng vn v mi doanh nghip ch c 700 triu ng. - Cht lng sn phm khng cao, mu m n iu, a s sn phm cha c thng hiu, cha ph hp vi tiu th rng trn th trng v nht l cho xut khu. - Rt t doanh nghip c th trng rng v n nh tiu th sn phm ca mnh. - Nguyn liu m mt s doanh nghip lm hng th cng ly t cc ngun gy tc hi n mi trng, th d khai thc g tri php. - Cht thi ca mt s c s sn xut v mt s lng ngh gy nhim t, nc, khng kh nghim trng. c) Mc tiu v chnh sch pht trin tiu th cng nghip: Chin lc n nm 2010 ca Chnh ph Vit Nam ra cc mc tiu pht trin tiu th cng nghip Vit Nam: - n nm 2020 mi nm to ra khong 180.000 n 200.000 nghn vic lm mi trong ngnh tiu th cng nghip (tng gp i s lao ng lm vic trong ngnh). - Tng thu nhp ca ngnh tiu th cng nghip, cng nghip nng thn ln 40% vo nm 2020. - Tng s lng ngh t 1.500 lng hin c ln 2.000 lng vo nm 2020, gii quyt nhng tn ti hin nay ca cc lng ngh. - t kim ngch xut khu 1,5 t USD t tiu th cng nghip nng thn vo nm 2010 v 3 t USD vo nm 2020. Chnh sch pht trin tiu th cng nghip nng thn: - y mnh thnh lp cc lng ngh mi v s phn thnh cc lng ngh hin c bng cch khuyn khch p dng cc tin b k thut trong sn xut, ci tin mu m sn phm, ci tin tip th v tng cng bo v mi trng. Gip cc lng ngh duy tr pht trin sn phm truyn thng, pht trin sn phm mi, nng cao cht lng sn phm ph hp th hiu tiu dng.
- y mnh s ng gp ca tiu th cng nghip cho ngnh c kh, bng vic ci tin v ch to my mc n gin, my mc phc v sn xut trn a bn nng thn v thc hin gia cng cc chi tit my cho cc nh my v khu cng nghip. - Khuyn khch u t vo cng ngh v thit b tin tin, o to cng nhn trong ngnh tiu th cng nghip, bo m ngnh tip cn vi vn tn dng thun li v chnh sch thu u i. - To iu kin ngnh tiu th cng nghip c mt bng sn xut v cc khu vc sn xut tp trung, thun tin, c iu kin v c s h tng v bo v mi trng. - Khuyn khch vic tiu th v xut khu cc sn phm tiu th cng thng qua cung cp thng tin th trng, c xut khu trc tip cc u i trong tip th sn phm. - a dng ho v tng cng cc ngun vn u t cho pht trin tiu th cng nghip nng thn. D kin n nm 2020 tng vn u t ton ngnh khong 36.000 t ng, trong vn ca cc h v doanh nghip lm ngh tiu th cng 30%, vn tn dng 30%, vn cc nh u t trong nc v nc ngoi 30%, vn ngn sch Nh nc h tr 5% (dng cho khuyn cng, o to ngh v gii quyt cc vn lin quan n mi trng).
IV. PHT TRIN DCH V NNG THN

1. Vai tr ca pht trin dch v nng thn Dch v c coi l ngnh kinh t th ba trong nn kinh t quc dn, v rng trong pht trin sn xut v i sng ca nhn loi th nng nghip l ngnh kinh t ra i u tin to ra lng thc, thc phm nui sng con ngi n c coi l ngnh kinh t th nht. K n l ngnh cng nghip (bao gm c tiu th cng nghip) l ngnh to ra cng c sn xut v vt phm tiu dng c coi l ngnh kinh t th hai. Cui cng l ngnh kinh t ra i nhm p ng yu cu ca 2 ngnh trn v nhng iu kin sn xut v cung cp cho con ngi nhng yu cu dch v cho cuc sng c gi l ngnh kinh t th ba. Tuy ra i sau nhng ngnh dch v c xu hng pht trin mnh v dn chim t trng cao trong nn kinh t. Sn phm m ngnh dch v cung cp hu ht l sn phm phi vt cht, sn xut v i sng ngy cng cao th yu cu cung cp dch v cng ngy cng tng v a dng hn. Hin nay nhiu nc pht trin, ngnh dch v chim 60 n 80% trong c cu GDP ca t nc. Nhng nm gn y Vit Nam ngnh dch v lun chim 38-39 % trong c cu GDP c nc, nm 2003 ngnh dch v chim 38,22% trong c cu nn kinh t, tc tng trng bnh qun ton ngnh nhng nm qua t 6,7% nm. Khu vc nng thn bao gm cc ngnh sn xut nng nghip v cng nghip rt cn cung ng cc iu kin phc v cho sn xut v cng ng dn c cng cn
c cung cp cc dch v i sng, vn ho, x hi. Do pht trin dch v nng thn tr thnh mt yu cu bc thit gp phn pht trin nng thn ton din v to ra c cu kinh t ngy cng tin b. Nhng nm gn y cng vi qu trnh chuyn i c ch qun l kinh t, nhiu loi hnh dch v mi mang m nt ca nn kinh t th trng hnh thnh, pht trin trong sn xut v i sng nng thn nh cc hot ng dch v ti chnh, bo him, bu chnh vin thng, du lch, kinh doanh bt ng sn, t vn, tin hc, php l... 2. Phn loi cc lnh vc dch v nng thn C rt nhiu lnh vc dch v lin quan n cc hot ng sn xut v i sng x hi, c nhiu cch phn bit theo cc mc ch v tiu ch khc nhau, c th tng hp mt s loi hnh dch v sau y trong pht trin kinh t x hi: - Tiu th sn phm, bn hng ho phc v sn xut v i sng, xut khu, nhp khu hng ho. - Cung cp nng lng, nhin liu, cp thot nc. - Giao thng vn ti, thu mn ti sn. - Thng tin, lin lc, tuyn truyn, qung co, t vn. - Ngn hng, ti chnh, tn dng. - Bo dng, sa cha my mc, thit b. - Cung cp khch sn v dch v du lch, vn ho, gii tr. - Gio dc, o to, khm cha bnh, khoa hc k thut v cc dch v x hi khc. - Hnh chnh cng. Trong phm vi chng ny ch tp trung nghin cu v gii quyt cc vn thuc lnh vc dch v cho sn xut v hot ng kinh t, cc lnh vc dch v x hi c cp phn khc. 3 Chnh sch v gii php pht trin dch v nng thn a) Nhng kt qu pht trin dch v nng thn Nhng nm gn y Chnh ph Vit Nam rt quan tm pht trin dch v nng thn nhm p ng y nhng iu kin cn thit cho pht trin kinh t x hi nng thn. Cc hot ng dch v thu ht khong 14% vic lm khu vc nng thn, 11,2% s h lm dch v, t trng GDP t hot ng dch v nng thn chim 13,8% trong c cu kinh t nng thn gp phn lm gim ng k tnh thun nng trong kinh t nng thn. Cc loi hnh dch v ca khu vc kinh t nh nc, hp tc x v t nhn cng song song pht trin p ng cc yu t u vo cho sn xut v tiu th sn phm ca nhn dn. Cung cp hng ho v cc iu kin n, , i li, hc hnh, khm cha bnh,
vn ho, tinh thn cho ngi dn v p ng du khch trong v ngoi nc v gii tr, du lch... nng thn Vit Nam. Mt s loi dch v c Nh nc tr gi hoc u i cho ngi dn nng thn nh tr gi vt t nng nghip khi gi th trng ln cao, gim gi in phc v sn xut nng nghip, h tr kinh ph cho hot ng khuyn nng, cp khng cho ng bo dn tc thiu s vng cao thuc cha bnh, du t, sch gio khoa ph thng, mui n... b) Nhng tn ti trong pht trin dch v Tuy vy khng t cc c s dch v Nh nc khu vc nng thn lm n km hiu qu, sc cnh tranh yu do c ch qun l yu km, gi thnh cao, hot ng cng nhc. Nhiu hp tc x hot ng mang tnh hnh thc, yu km, thiu s hp dn vi ngi dn, gi dch v cao. Khng t c s dch v t nhn nng thn c khuyn khch hnh thnh nhng yu v nng lc ti chnh, khng c chuyn mn, cung cp dch v cht lng tng i thp... S tng trng v hiu qu hot ng dch v nng thn b hn ch do kh khn v kinh t v c s h tng yu nh giao thng, in, vin thng, c bit dch v cn ngho nn vng su vng xa. c) Chin lc pht trin dch v nng thn Chin lc pht trin n nm 2010 ca Chnh ph ra cc mc tiu v pht trin khu vc dch v nng thn: - t mc tng trng t 10% n 15% v GDP ca lnh vc dch v nng thn. - Nng t trng GDP ca dch v trong c cu kinh t nng thn ln 30 - 35% vo nm 2020. - To thm 400.000 vic lm mi nm t hot ng dch v. d) Chnh sch pht trin cc lnh vc dch v ch yu nng thn Pht trin thng mi - Khuyn khch hot ng thng mi ca khu vc Nh nc, t nhn, h gia nh, hp tc x v cc loi hnh khc. - T chc li doanh nghip Nh nc hot ng c hiu qu trong lnh vc xut khu, nhp khu, cung cp nguyn liu... - T chc li v m rng h thng ch nng thn lm u mi trong mua bn v lu thng hng ho. Xy dng khong 4.000 ch mi v b sung nng cp 5.000 ch hin c. Xy dng h thng cc ch u mi, cc trung tm thng mi ngoi cc thnh ph ln v cc vng sn xut nng, lm, thu sn tp trung. - Nng cp v m rng h thng kho hng, cng bin, bn sng v cc kho hng, phng tin bc d ti cc bn bi cc vng phc v xut, nhp khu hng ho. - Xo b nhng cn tr i vi lu thng nng, lm, thu sn. - Tip tc chnh sch n nh th trng trong nc thng qua bo m gi.
- H tr tip cn thng tin th trng ngoi nc y mnh xut khu, h tr tm kim v m rng th trng xut khu, u i thu xut khu v vn vay. - Khuyn khch cc doanh nghip c nng lc nhp khu vt liu, ht ging, phn bn, nguyn liu sn xut thc n gia sc, my mc thit b cn thit cho khu vc nng nghip. Pht trin dch v ngn hng v tn dng - M rng mng li tr s giao dch ca Ngn hng Nng nghip v Pht trin nng thn sao cho t nm 2005 mi x c 1 im phc v ca ngn hng. - M rng qu tn dng nhn dn. - M rng h thng tn dng song phng gia cc h gia nh nng dn, vi s h tr ca Hi Ph n, Hi Nng dn v Ngn hng Nng nghip v Pht trin nng thn. Pht trin dch v k thut nng nghip - Nng cp v hon thin h thng c s Nh nc sn xut ging vt nui, cy trng, bo v thc vt, dch v th y... h tr khu vc t nhn tham gia cung cp nhng dch v ny, h tr cc doanh nghip v h gia nh nui ging v nhn ging cy trng, vt nui cung cp cho nhn dn. - H tr m rng phm vi dch v c kh nng thn, bao gm chm sc v bo v cy trng, ti nc, thu hoch v cng ngh sau thu hoch. - H tr thnh lp doanh nghip chuyn kinh doanh cho thu my nng nghip tng cng c kh ho sn xut nng nghip. - Thnh lp trung tm bo dng, sa cha nng c v my nng nghip, vi dch v bo hnh c cht lng. - y mnh u t v ci tin, nng cao cht lng hot ng ca cc t chc, c s khuyn nng. Pht trin dch v t vn kinh doanh v tiu th sn phm - To iu kin m thm nhiu trung tm c th t vn cho nng dn, doanh nghip v cc i tng khc v m rng, a dng ho hoc thay i ngnh ngh kinh doanh. - Lin kt gia cc trung tm vi cc trng i hc, vin nghin cu nng cao cht lng t vn. - u t pht trin cc im truy cp intenet v khai thc thng tin cp x gip cc h nng dn v doanh nghip tip cn th trng, qung b sn phm, tiu th sn phm. Pht trin dch v vn ti
- H tr cc h gia nh v doanh nghip u t mua sm phng tin vn ti, bn bi, trm xng du, trung tm sa cha my mc, dch v vn ti, cho thu phng tin tng cng vn chuyn vt t phc v sn xut ti cc a bn nng thn v vn chuyn sn phm ti cc nh my v ni tiu th. - u tin u t v pht trin dch v vn ti vng su, vng xa. Pht trin du lch nng thn Ngy nay khch du lch trong v ngoi nc hng s ch vo vng nng thn. Thc t cho thy nhu cu ngy cng tng ca du khch nc ngoi mun n thm cc vng nng thn. iu m ra trin vng ln cho pht trin du lch nng thn, to iu kin gii quyt vic lm, tng kh nng tiu th hng ho, dch v n , qu lu nim... dn n lm tng thu nhp cho c dn nng thn. Tim nng du lch nng thn rt to ln, sc thu ht ca du lch nng thn bi: - Phong cnh thin nhin v i sng hoang d. - Ti sn vn ho gm nh, cha, n th, cng trnh kin trc c v di sn v hnh. - Nhng hot ng m du khch c th tham gia nh bi li, cho thuyn, i b, nghin cu thin nhin... - Nhng nt c trng ring nh hang ng, to hnh... - L hi, tp tc vn ho truyn thng, lng ngh. Nhng gii php ln ch yu nhm pht trin du lch nng thn, l: - Xy dng quy hoch v d n pht trin cc khu du lch, h thng cc im du lch trn c s khai thc cc th mnh v du lch cc vng nng thn. - a ra nhng chng trnh du lch hp dn, to iu kin thun li cho du khch tham quan cc danh lam vn ho v lch s, thng cnh, lng ngh th cng... - M rng loi hnh, nng cao tiu chun, cht lng, iu kin phc v v bo m an ton cho khch du lch vng nng thn. - Nng cp v m rng h thng c s h tng, trang thit b cho th thao, vn ho v gii tr nng thn, v li ch ngi dn nng thn v du khch. - Ci thin h thng tip th v thng tin, nng cao trnh t chc hot ng du lch. - Pht trin sn xut cc sn phm truyn thng, cc mt hng th cng m ngh a phng phc v khch du lch v nng cao thu nhp ca ngi dn a phng t hot ng phc v du lch.
CU HI HNG DN THO LUN CHNG II 1. Gii thch vai tr ca pht trin kinh t nng thn? 2. Gii thch cc hot ng kinh t trong nng thn? 3. Cc thnh phn kinh t trong nng thn nc ta hin nay? 4. Bi hc kinh nghim v pht trin kinh t ca mt s nc trong khu vc? 5. Vai tr ca pht trin nng nghip, pht trin cng nghip nng thn? 6. Cc nguyn tc pht trin nng nghip, pht trin cng nghip nng thn? 7. Nh nc c vai tr nh th no trong pht trin nng nghip, pht trin cng nghip nng thn? 8. Hy tm hiu v nh gi thc trng pht trin nng nghip, pht trin cng nghip nng thn Vit Nam, nhng tn ti v thch thc? 9. Chnh sch v mc tiu cho pht trin nng nghip, pht trin cng nghip nng thn Vit Nam? 10. Cc chnh sch v gii php chnh cho pht trin cc lnh vc ch yu ca cng nghip nng thn Vit Nam? 11. Vai tr ca tiu th cng nghip trong pht trin nng thn? 12. Pht trin tiu th cng nghip nng thn Vit Nam - thc trng v nhng thch thc? 13. Mc tiu v chnh sch pht trin tiu th cng nghip nng thn Vit Nam? 14. Vai tr ca dch v trong pht trin nng thn? 15. Thc trng pht trin dch v nng thn Vit Nam, nhng tn ti v thch thc? 16. Chin lc v chnh sch pht trin dch v trong nng thn Vit Nam?
Chng III
PHT TRIN C S H TNG DCH V X HI V MI TRNG NNG THN I. PHT TRIN C S H TNG NNG THN
1. Vai tr ca pht trin c s h tng C s h tng l h thng cc cng trnh lm nn tng cung cp nhng yu t cn thit cho pht trin sn xut v nng cao cht lng cuc sng. C s h tng bao gm cung cp nc, ti tiu v phng chng bo lt, cung cp nng lng, giao thng, thng tin lin lc... Kinh t - x hi nng thn khng th pht trin nu cc yu t c s h tng khng c p ng. Sn xut v i sng pht trin i hi c s h tng phi c u t ngy cng hon thin v ng b. C s h tng c u t i trc mt bc vi tm nhn mang tnh chin lc phc v lu di, ph hp v c hiu qu. Mt trong 18 kinh nghim c rt ra trong pht trin nhanh v c hiu qu nn kinh t - x hi t cc nc c coi l Bn con rng chu l u tin u t pht trin c s h tng trong giao thng i trc mt bc. C s h tng bao gm mt tng th cc cng trnh mang tnh h thng, ng b, phc v lu di, c tnh thm m, tnh tin phong nh hng, vn u t ln. Do Nh nc ng vai tr quan trng trong vic quy hoch pht trin h thng c s h tng, thu ht vn u t, xy dng chnh sch gi c v lut l trong qun l v s dng c s h tng. Ngun vn u t xy dng c s h tng rt ln v thng bao gm bn ngun chnh: Ngn sch Nh nc; vin tr hoc vn vay nc ngoi; vn doanh nghip Nh nc; vn u t t nhn. i vi cc a phng, vn xy dng c s h tng cn c th huy ng t s ng gp ti chnh v sc lao ng ca dn. a bn nng thn tri rng v phn b trn phm vi ton quc, cc lng x phn b ri rc dn ti vic u t xy dng c s h tng nng thn thng tn km v kh khn, nu khng c cch nhn ng nng thn s t c c hi nhn c s u t v nh vy cng lm cho khu vc nng thn tt hu so vi thnh th. Quan tm u t xy dng c s h tng nng thn nhm to c s thc hin cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn; tng bc thay i c cu kinh t nng thn, xo i gim ngho v gim dn khong cch gia nng thn v thnh th l ch trng ln ca ng v Nh nc ta. 2. Thc trng pht trin c s h tng nng thn Trc y h thng c s h tng nng thn Vit Nam rt lc hu do nn kinh t yu km, do hu qu ca chin tranh v thin tai. T sau ngy t nc thng nht, nht
l t thi k i mi gn 20 nm qua, ng v Chnh ph Vit Nam rt quan tm u t ci thin c s h tng nng thn bng cc chng trnh, d n quc gia v in, giao thng, thu li, trng hc, bnh x... c bit Chng trnh 135 v u t xy dng c s h tng cho cc x c bit kh khn vng ni, vng su, vng xa h tr cho 2320 x ngho. Kt qu ca cuc tng iu tra nng thn, nng nghip, thu sn c tin hnh cui nm 2001 do Tng cc Thng k cng b phn nh nhng tin b v u t xy dng c s h tng nng thn. - V in, thi k 1994 - 2001 l thi k in kh ho nng thn thc s c coi trng v c tin b vt bc. Nu nm 1994 mi c 60% s x, 50% s thn v 53% s h c in th n cui nm 2003 c 93,9% s x, 86,8% s h dng in. - Giao thng nng thn, l mt yu t c Nh nc quan tm v u t, n cui nm 2001 c nc c 94,5% s x c ng t n trung tm so vi nm 1994 con s mi l 85%. Cht lng ng tuy cn thp nhng c nhiu tin b so vi trc, c 16,5% s x c 50% ng lin thn c nha hoc b tng. - H thng thng tin lin lc nng thn, c Nh nc u t xy dng cc im bu in - vn ho x nhm tng cng s tip cn v giao lu cho ngi dn nng thn vi bn ngoi, c 83,8% s x v 704,4 nghn h nng thn c my in thoi, 54,8% s x c im bu in - vn ho x. - C nc c 5.101 x chim 57% s x c ch; nhiu vng ch gn lin vi cc trung tm cm x, hoc cc im bu in - vn ho x, gip cho ngi dn a phng tng cng giao lu trao i hng ho, nng cao dn tr, cung cp thng tin th trng. Tuy vy, xy dng c s h tng nng thn nc ta cn nhiu vn t ra cn c quan tm khc phc trong thi gian ti: - S pht trin khng ng u v cht lng cn thp ca h thng kt cu h tng nng thn l tn ti ln v ph bin cc vng, cc a phng trong c nc. - Cha c u t u tin cho nhng vng sn xut hng ho tp trung, vng c tim nng pht trin. - Cn s chnh lch kh ln v c s h tng gia vng min ni, vng ngho, vng ng bo dn tc t ngi vi bnh din chung c nc. Ty Bc cn 50% s x, s h cha c in; c Lc cn 52% thn bn, 45,4% s h cha c in..., giao thng nhiu vng nh Ty Bc, ng bng sng Cu Long cn km pht trin nhng vng ny cn khong 80% x cha c ng t hay ng n x cn gp kh khn... - H thng c s h tng khc nh trng hc, bnh x v cc c s h tng khc nng thn pht trin cha u v cht lng thp, cng tc qun l, s dng, duy tu, sa cha cn nhiu bt cp, hiu qu s dng hn ch.
- H thng thng tin lin lc ti cc thn xm, lng bn; h thng nh vn ho, th vin cn thiu v yu, nhiu ngi dn nng thn t c tip cn vi thng tin bn ngoi do hn ch n hiu bit v thng tin th trng, cha bit pht trin sn xut hng ho... 3. Chnh sch v gii php pht trin c s h tng nng thn Chin lc pht trin n nm 2010 ca Chnh ph nhm to ra nhng c gng ln khc phc nhng thiu st trn. Chin lc ra nhim v n nm 2005, 100% s x c ng t n trung tm, 100% s x c in v in thoi. Trn phm vi quc gia chin lc t ra chnh sch u tin trong pht trin c s h tng nng thn sau: - Nng cp c s h tng ng giao thng, thu li, nc sch, in... nhng vng nng thn hoc dch v cng nghip nhng ni c cng nghip ch to hoc th cng nghip pht trin. - Cung cp c s h tng cng cng thit yu cho nhng cng ng c iu kin c bit kh khn thng qua Chng trnh 135. Trong chng trnh ny, cc x c quyn hoch nh v s hu cc d n c quy m nh, ph hp vi ngh nh ca Chnh ph v Dn ch c s. Nhng chnh sch v gii php c th cho pht trin cc lnh vc c th ca h thng c s h tng nng thn bao gm cc ni dung sau y: a) Thu li Vit Nam c ngun nc di do gm nc ma, nc b mt, nc sng v h. Nhu cu s dng nc ngy mt gia tng cho sn xut, cho sinh hot ca con ngi dn n mt thch thc ln hin nay. Nhiu c s thu li v cng trnh cp, thot nc, phng chng lt bo tnh trng xung cp do thin tai, do hu qu chin tranh, do qun l yu km cn phi u t khi phc, nng cp. Cht lng nc gim dn do tiu dng vo nng nghip, cng nghip, i sng tng ln lm cho con ngi phi cnh tranh vi ngun nc khan him do nn ph rng, thay i kh hu ton cu... Chnh ph Vit Nam nhn thc c thch thc trn y, vi tm nhn chin lc quc gia v s h tr ca T chc Hp tc nc ton cu ra chnh sch nhm s dng tt hn v hiu qu hn ngun nc sn c, qun l nc mt cch thng nht bao gm: Qun l tt ngun nc v chuyn giao dch v ti tiu v cp thot nc, cung cp nc sinh hot v dch v v sinh cho cc t chc t qun ca dn c nng thn - nhng ngi s dng nc. Lut v thu li c Quc hi thng qua thng 5 nm 1998 xc nh quyn s hu nc thuc v nhn dn Vit Nam, Chnh ph thay mt nhn dn qun l ngun nc. Th tng Chnh ph thng qua Chin lc quc gia v cung cp v v sinh nc cho nng thn thng 8 nm 2000, giao trch nhim cho B Nng nghip v Pht trin Nng thn. thnh lp Cc Thu li v cc t chc qun l lu vc sng c
s kt hp cht ch gia B Nng nghip v Pht trin nng thn vi B Cng nghip, B Xy dng v B Ti nguyn Mi trng. nng cao cht lng dch v cung cp nc, thc hin quan im qun l c phn cp v c s tham gia ca ngi dn. Khuyn khch cc cng ty qun l thy nng cp tnh, huyn chuyn i tr thnh doanh nghip t ch v ti chnh. y mnh s tham gia ca ngi dn v cc t chc s dng nc thng qua hnh thc hp tc x s dng nc v nhm s dng nc. Nng cao tnh ch ng v t chu trch nhim ca cc t chc ny trong vic tham gia xy dng, qun l, vn hnh, sa cha v ng gp, s dng thu li ph. T chc v h tr t pha Nh nc v cc t chc bn ngoi v o to, tp hun k thut, qun l v vn hnh cng trnh, cung cp dch v cc cng trnh thu li s dng lu di, c hiu qu. b) Cung cp nc sch Cung cp y nc sch cho nhu cu s dng hng ngy l mt yu t nng cao cht lng cuc sng ngi dn nng thn, bo v sc kho, phng chng dch bnh. Mc d c s quan tm ln ca Chnh ph, cc t chc v cng ng dn c cc a phng vi 150 d n cung cp nc, nhng hin mi c khong 60% ngi dn nng thn c dng nc sch. Chin lc cung cp nc sch ca Nh nc n nm 2010 ra: - M rng din cung cp nc sch phn u 100% ngi dn nng thn c s dng nc sch vi mc 60 lt 1 ngy mi ngi vo nm 2010. - Ci thin v bo dng lu di h thng cung cp nc, vi s tham gia ngy cng tng ca cng ng v hot ng ca khu vc t nhn. - Tm gii php k thut khai thc v x l nc nhng vng c vn , nh vng su, vng xa, hi o, vng t phn, mn. - Ci thin h thng v sinh nng thn khng lm nhim ngun nc. c) Ti tiu v phng chng l lt y mnh thm canh nng nghip yu cu ngy cng cao cng tc thy li phc v ti tiu. Do c im kh hu v a hnh, khu vc ng bng hng nm thng b l lt, khu vc trung du v min ni thng b hn hn lm thit hi ma mng v ca ci. Trang thit b v h thng qun l ti tiu, phng chng l lt cn nhiu yu km, hn na ti mt s vng, ngun cung cp nc khan him nhng li c s dng mt cch km hiu qu. Chin lc ti tiu v phng chng l lt n nm 2010 ra: - p dng cc bin php phng chng l lt ng bng sng Hng vi vic nng cao h thng iu.
- Cng c sng, bin ng bng sng Cu Long v vng ven bin. - M rng din tch ti tiu c bit vng kinh t mi, n nm 2010 ti cho 6,3 triu ha trng la, 1,2 triu ha cy cng nghip nh c ph Ty Nguyn, ch v c ph cc tnh min ni pha Bc v min Trung, ma ng min Trung. - Tng cng hot ng v bo dng h thng ti tiu, i mi t chc v qun l cc cng trnh thu li, chi ph dng nc, tng cng vai tr tham gia ca ngi dn. d) Nng lng Mc tiu th nng lng v s dng nng lng ti to l mt tiu ch nh gi trnh pht trin. Nng thn Vit Nam ch yu s dng 70% nng lng t ci v thn l thc vt khc, 15 - 20% nng lng sc ko sc vt, ch c t 10 - 15% nng lng cng nghip nh in, du v than. iu cho thy mc s dng nng lng ca nng thn Vit Nam cn ang trnh thp, nguy c ph rng lm cht t cho sinh hot v sn xut l mi lo ngi cn c quan tm khc phc. Vic s dng nng lng t ti nguyn khng ti to dn n nguy c cn kit ti nguyn v lm nhim mi trng, cc nc pht trin ang chuyn sang s dng nng lng ti to c, nng lng sch nh nng lng gi, nng lng mt tri, in ngy mt nhiu. Nu khng y mnh in kh ho nng thn th kh t c s tng trng nhanh kinh t nng thn, chin lc n nm 2010 phn u trn 90% s h nng thn c dng in. Vn cn thit cho chng trnh ny khong 40.000 t ng, trong u t t Nh nc l 80% gm vn ngn sch v vn vay, cn 20% l vn ng gp ca dn. y mnh phong tro s dng kh bioga trong nng thn nht l nhng ni c iu kin pht trin chn nui tru b, ln, gia cm. e) Giao thng Pht trin giao thng l mt yu t cn thit trong i sng x hi v kinh t nng thn, h thng giao thng yu l mt tr ngi ln i vi pht trin nng thn trong vic tip cn th trng, cung ng cc yu t u vo, bn sn phm ca nng dn, khng thc y hnh thnh cc doanh nghip mi, dch v bu in v cc dch v khc khng c d dng chuyn giao. Vit Nam l nc c mng li ng nng thn tng i rng khp nhng phn ln ng nng thn khng c mt ph chu thi tit, ng hp v xung cp nghim trng. 70 % c dn nng thn sng trong iu kin khng c nhng con ng c mt ph chu mi thi tit quanh nm nht l vng ni, vng ng bng sng Cu Long. Chin lc n nm 2010 ra mc tiu phn u hu ht ng nng thn s t loi A hoc B v lun m bo iu kin tt cho giao thng trong mi thi tit. Vi nhng gii php chnh t mc tiu:
- Tip tc chng trnh xy dng, sa cha v nng cp ng s trong ton quc, u tin dnh cho vic xy dng ng chu mi thi tit ti cc trung tm x. - Quy hoch mng li giao thng nng thn, bao gm ng s, dch v xe bus v ca n, tu b ng sng ng bng sng Cu Long. - Tng cng s tr gip ca Trung ng xy dng ng cc lng x ngho nhm thc y kinh t v to cng n vic lm. - Tng cng s tham gia ca chnh quyn a phng, lng x v bn thn ngi dn trong vic ci thin v bo dng h thng giao thng. Hnh thnh cc t i v nhm qun l, duy tu, sa cha giao thng ti cc cng ng nng thn. g) Thng tin Thng tin l mt yu t cn thit cho sn xut v i sng nht l cc quc gia trong qu trnh a dng ho, hin i ho nn kinh t. Trong thi i cng ngh thng tin ngy nay cn coi trng cc loi hnh thng tin hin i. Cc loi hnh thng tin bao gm: Dch v bu in v in tn; in thoi; bo ch; i truyn thanh v truyn hnh; mng kt ni internet. Ngun thng tin phi khng ngng cp nht v kt ni trong, ngoi nc. H thng thng tin khu vc nng thn Vit Nam cn thiu v yu, dch v bu in v in tn mi phc v c 75% ngi dn nng thn, mi c khong 40% s x c h thng thng tin i chng, s lng in thoi, bo ch, i thu thanh, tivi u di mc trung bnh ca cc nc ang pht trin. Trong chin lc pht trin n nm 2010, Chnh ph ra cc gii php pht trin thng tin nng thn sau: - Tip tc m rng dch v bu chnh vin thng, vi mc tiu 100% cc x c tip cn vi in thoi, fax, truyn d liu, chuyn pht bu phm v dch v ti chnh bu in. - Tin ti gi tiu chun v dch v bu in v vin thng ngi dn vng su, vng xa khng b thit thi v gi c. - Cung cp bo ch, sch k thut... v cc ti liu truyn thng khng thu tin cho vng ng bo cc dn tc t ngi v ngi dn vng ni, vng su, vng xa. - Tng lng thng tin v gi c th trng nng sn phm v vt t nng nghip. - Thnh lp trung tm thng tin v ni mng internet ti cp huyn, x ni m ngi dn v cc doanh nghip c th c c thng tin v hng dn k thut v sn xut, tip th...
II. PHT TRIN DCH V X HI NNG THN

1. Vai tr ca pht trin dch v x hi nng thn
Ngi dn nng thn va l nhng ngi th hng chnh, ng thi cng l nhng ngi hot ng ch yu trong pht trin nng thn. Hin c gn 75% dn s Vit Nam sng vng nng thn, mi nm dn s nng thn tng 1,4%. Vn cn quan tm l lm th no ci thin cuc sng ca ngi dn nng thn ngay chnh trn qu hng ca h hn ch di dn t do vo cc th, m tnh trng ny gy ra s ngho kh mt s nc trong khu vc ng Nam . Khu vc nng thn ca cc nc ang pht trin thng c tnh trng mc thu nhp ca ngi dn thp hn nhiu so vi thnh ph. C khong 1,2 t ngi trn th gii ang sng trong cnh ngho tng m ch yu cc vng nng thn bao gm nhng ngi khng c t hoc sng trn cc vng t xu, h thiu vic lm, thiu s hng th cc iu kin dch v x hi. Pht trin cc dch v x hi nhm gp phn pht trin sn xut, nng cao mc thu nhp v iu quan trng l ci thin iu kin sng cho ngi dn nng thn. Pht trin cc dch v x hi nng thn m chng ta quan tm y l ci thin cc iu kin v nh , gio dc, y t, vn ho, cung cp nc sch v v sinh. Cng vi vic nng cao thu nhp, y mnh dch v sn xut, vic ci thin cc lnh vc dch v x hi l iu kin tng bc nng cao cht lng cuc sng ngi dn nng thn, gim dn s cc bit v mc sng gia nng thn v thnh th. 2. Thc trng pht trin cc lnh vc dch v x hi nng thn Trong 20 nm i mi, ng v Chnh ph ta quan tm u t v t c nhiu tin b trong cc lnh vc dch v x hi: - V nh , c 70% s h nng thn c nh kin c v bn kin c, chnh sch x hi tp trung h tr cc h ngho v h chnh sch ci thin nh trong nhng nm ti. - V gio dc, ng v Nh nc ta rt quan tm pht trin gio dc, coi gio dc l quc sch n nay c 99,9% s x c trng tiu hc, 84,5% s x c trng trung hc c s, 85,6% s x c lp mu gio. H thng trng hc pht trin rng khp to iu kin thun li thu ht tr em trong tui ti trng. Chng trnh kin c ho trng hc ang c trin khai rng khp. - Trong lnh vc y t, thc hin ch trng a bc s v cn b y t tng cng cho tuyn x, h thng trm y t x c cng c v hon thin. C nc c 8.909 x, chim 99% s x c trm y t. - H thng c s vn ho nng thn tip tc c hon thin v pht trin. n nay c nc c 14% s x c nh vn ho, 7% s x c th vin, cc a phng khc quan tm xy dng v cng c nh vn ho x gp phn nng cao i sng tinh thn ca dn c nng thn. Tuy vy cn nhiu mt hn ch trong pht trin cc dch v x hi cn c nhn nhn v khc phc trong thi gian ti.
- V nh thiu s quy hoch pht trin nh dn c nng thn, thiu s tuyn truyn hng dn ngi dn lm nh ph hp, tit kim. Vn nh cho ngi ngho v h chnh sch trin khai chm. - H thng c s vt cht trng hc khu vc nng thn thng c cht lng thp, t l ngi m ch cn kh cao cc vng min ni, vng su, vng xa. T l ngi lao ng nng thn qua o to cn thp, mi c 14% lao ng nng nghip qua o to cc trnh khc nhau. - Trm y t mt s x cht lng thp v trang b khng y , vn cn mt s ngi mc bnh st rt v lao. - T l s x c nh vn ho v th vin cn thp, h thng pht thanh, thit b th thao v nh vn ho thiu v yu. Nhng tn ti trn y cn c khc phc trn c s huy ng nhiu ngun lc ti ch, pht huy vai tr v s tham gia ca dn trong cc d n pht trin cc lnh vc dch v x hi. 3. Chnh sch v gii php pht trin dch v x hi nng thn ng v Nh nc ta lun nhn thc r tm quan trng ca pht trin cc dch v x hi trong vic p ng cc yu cu quc gia v xo i gim ngho, ci thin i sng vt cht v vn ho cng ng nng thn. Cc lnh vc dch v ny Vit Nam ch yu do cc t chc Nh nc cung cp. a) Nh Nh l tin nghi thit yu nht, c tm quan trng v an ninh, sc kho v phn thnh ca mi gia nh. Chin lc pht trin n nm 2010 ra mc tiu 100% gia nh c nh kin c v bn kin c, vic ci thin nh phi da vo sc dn l chnh, c s h tr ca Nh nc v cc t chc a phng. Vi cc gii php chnh: - Thnh lp qu nh cho cc vng nng thn, cung cp nh cho ngi dn c thu nhp thp. - Ci thin h thng tn dng nh . - H tr chng trnh nh c. - Ti tr cc d n th im xy nh kin c cc vng d b l lt e do. b) Gio dc Gio dc c tm quan trng nng cao dn tr, gp phn xo i gim ngho, nng cao iu kin sc kho, cng n vic lm, thu nhp v i sng trong mt x hi pht trin khng ngng. Qu trnh hin i ho nng nghip v kinh t nng thn ph thuc vo vic pht trin k nng ca ngi dn, lm cho h c th s dng cng ngh khai thc cc tim
nng ca a phng v p ng yu cu cht lng lao ng trong nn kinh t th trng. Cc gii php chnh v pht trin gio dc nng thn: - Xy dng, sa cha v nng cp cc trng hc cc vng nng thn. - Trang b tt hn phng tin phc v ging dy v thc hnh cho cc trng. - Pht trin cc trng ni tr min ni, vng su, vng xa. - Cc phng php gio dc c bit mt s vng xa xi ho lnh v dn tc t ngi. - H tr c bit nhm khuyn khch gio vin lm vic cc vng su, vng xa. c) Y t Pht trin h thng dch v y t nhm chm sc sc kho v phng bnh, tr bnh ti ch cho ngi dn nng thn, bo m cho mi ngi c sc kho tt cho mt cuc sng nng ng. Chin lc n nm 2010 ra cc gii php chnh cho pht trin y t nng thn: - Tng cng bc s xung cc x vo nm 2010 c 1.000 ngi dn c mt bc s. - Tng s lng o to cn b y t v tnh nguyn vin. - Tng lng cung cp thuc v cc trang b y t. - Tng cng gio dc cng ng v v sinh, sc kho v k hoch ho gia nh. - N lc ngn chn v phng chng dch bnh. d) Vn ho Vit Nam c nn vn ho dn tc pht trin mnh m, mt kho tng khng l cc truyn thng vn ho khc nhau ca 54 dn tc. i sng ngy cng cao cng i hi phi pht trin mnh cc hot ng vn ho, l mn n tinh thn cho mt cuc sng phn thnh v lnh mnh. Chin lc n nm 2010 ra cho pht trin vn ho nng thn: - Hot ng vn ho c quy m ln trong cc chng trnh pht trin nng thn vi vic nhn mnh s tham gia ca qun chng. - Khuyn khch hot ng vn ho, thng qua vic xy dng cc c s th thao, nh vn ho v trung tm vn ho lng x. - o to nhn lc tham gia t chc hot ng vn ho nng thn. - Khuyn khch hot ng ca mi ngi dn ci thin hot ng vn ho qun chng.
III. PHT TRIN MI TRNG NNG THN

1. Vai tr ca mi trng trong pht trin nng thn
Cuc sng ca con ngi ph thuc rt nhiu vo nng sut ca cc ti nguyn thin nhin bao gm t ai, i ni, rng, bin, sng ngi... Tnh trng ca mi trng c tm quan trng i vi con ngi hin ti v cc th h mai sau, nu mi trng b suy thoi s nh hng trc tip n ma mng, sc kho, i sng. Dn s th gii khng ngng tng ln dn n nhu cu v lng thc, nng lng, nguyn liu cng tng theo, vic p ng cc nhu cu ny i hi khai thc nhiu hn na ti nguyn thin nhin hin c c bit l t nng nghip, rng, bin, nc, khong sn... Nu bit qun l v khai thc lu bn cc ti nguyn trn th s trnh c nhng sc p v s gim cp v khan him ti nguyn. S ngho nn, lc hu, tng dn s l nhng thch thc ln nht cho vn bo v mi trng. Tnh trng qun l yu km dn n s nhim mi trng, khan him ti nguyn, mt a dng sinh hc, lm thay i kh hu tri t, thin tai, pht trin khng bn vng. Vn t ra cho nhn loi l lm th no qun l bn vng mi trng sng trong qu trnh pht trin. C ba tr ngi chnh trong qun l hp l mi trng: - Khng nhn thc c s khan him ti nguyn v thc bo v mi trng sng. - Khng xc nh r trch nhim trong qun l ti nguyn. - Khng kin thc v ngun lc qun l mi trng. khc phc nhng tr ngi , tng c nhn v cng ng phi tip cn kin thc v u t ngun lc vo bo v mi trng, phi c nhng khuyn khch v tng cng trch nhim hot ng ca mi ngi khng gy ph tn cho ngi khc. Nh nc gi vai tr chnh trong hoch nh chnh sch mi trng v nh hng hnh ng, cc cng ng v c nhn tham gia qun l ti nguyn trn c s lut php v cc dch v h tr ca Chnh ph. 2. Nhng chnh sch v gii php pht trin mi trng nng thn a) Qun l v s dng t lu bn t l ti nguyn thin nhin qu gi ca nhn loi, t ai ngy cng tr nn khan him do dn s th gii khng ngng tng ln nhng din tch t th khng thay i. Qun l, s dng hp l qu t hin c tr thnh trch nhim ca mi ngi. Hng nm th gii b mt t 6 n 7 triu ha t nng nghip do xi mn, ra tri, nhim phn hoc sa mc ho. l hu qu do con ngi s dng t khng ng, s dng qu mc hoc qun l t yu km gy nn.
t nng nghip lun c nguy c gim mnh do s pht trin ca cng nghip, dch v v qu trnh th ho. Rng c nguy c b tn ph do yu cu s dng g, ci ngy cng tng, do ngho i v thiu thc ca con ngi. Tng din tch t nhin ca Vit Nam l gn 32,92 triu ha. Trong c 9,40 triu ha t nng nghip; 21,05 triu ha t c rng; 1,61 triu ha t chuyn dng; 0,45 triu ha t th v nng thn; 0,41 triu ha t trng v sng sui, ni , trong s mt b phn ln t ny trc kia l rng b tn ph. ng v Chnh ph lun hng s quan tm vo vic qun l, s dng lu bn v c hiu qu qu t hin c bng cc ch trng v bin php sau: Trong pht trin cng nghip v th gim ti mc thp nht vic xy dng trn t nng nghip c cht lng cao. Nhu cu s dng t cho cc mc ch phi nng nghip ngy mt tng trong qu trnh pht trin, t ra mt thch thc ln l s dng t nh th no. mt s nc ang pht trin Nam , ng Nam , Nam M, nm mi nm qua chng kin cnh di dn t t nng thn ra thnh th do tnh trng ngho i vng nng thn. Kt qu l cc thnh ph m rng ra cc vng ngoi , cc khu nh chut mc ln chim nhiu t m ng l nhng t ny cn c s dng tt hn sn xut lng thc, thc phm, trong khi t nng nghip nng thn khng c s dng hiu qu v khng c u t. Vit Nam c mt chnh sch khc l pht trin cc vng nng thn ngi dn c cuc sng tt hn trnh vic di dn ra thnh ph. Tuy vy trong qu trnh cng nghip ho v th ho, cc th s ngy cng pht trin. D kin n nm 2020 s dn th ca Vit Nam s vo khong 37 triu ngi chim 45% dn s, iu i hi phi c quy hoch pht trin th, pht trin cc khu cng nghip sao cho s dng tit kim, hp l qu t, gim thiu ct cc khu t nng nghip tt cho nhng nhu cu ny. Nhng chnh sch v bin php cn c thc hin l: - nhng ni iu kin cho php, cn trnh xy dng trn t nng nghip thm canh. - nhng ni cn pht trin th, khu nh c mi hoc cc khu cng nghip cn c quy hoch c cn nhc k lng, trnh gy lng ph t canh tc tt. - Di chuyn ra khi thnh ph cc nh my ch bin nng lm sn xy dng chng cc vng nguyn liu. Bo v, s dng hiu qu t hin c v tng din tch t nng nghip bng tng v v khai hoang. Tng cng bo v, ci to v s dng c hiu qu hn t nng nghip, tng cng cng tc thu li ti tiu ch ng nhm tng v v thm canh cao trn qu t nng nghip hin c. u t vo thu li, cng c k kim sot l lt ng bng sng Hng v ng bng sng Cu Long, m rng din tch ti ti cho 6,3
triu ha t trng la, 1,2 triu ha trng rau mu v cy cng nghip, i mi cng tc qun l thu nng theo hng gn quyn li v trch nhim ca ngi dng nc. y mnh cng tc khai hoang m rng din tch t nng nghip nhng ni cn tim nng nh vng ven bin, vng ni. Tip tc hon thin giao t nng lm nghip cho h nng dn s dng n nh lu di. Hon thnh cc th tc giao v cp giy chng nhn quyn s dng t, cho thu t nhng ni cha c giao ngi dn sn xut tu theo kh nng ca t v yu cu sn phm ca th trng. Qun l bn vng t nng nghip Dn s nc ta cn tip tc gia tng trong thi gian ti lm tng nhu cu sn xut v cung ng lng thc, thc phm. Do , cn phi duy tr s bn vng ca nng sut t ai bng vic qun l t c hiu qu v lu di. Kinh nghim nhiu nc rt ra, nng dn c th qun l t tt nu h c quyn c nhn i vi t ai bao gm: - Quyn ra cc quyt nh v cch qun l t. - Quyn thu li ch trc mt v lu di t nhng thnh qu u t trn t. - c khuyn khch s dng t c hiu qu hn v ci to, bo v ph nhiu ca t. nc ta, t sau khi thc hin giao t n nh lu di v cc quyn khc trn t cho h nng dn theo Lut t ai 1993, t nng lm nghip c nng dn qun l tt hn, to ra nng sut v hiu qu cao hn, t l che ph ca rng t 25% nm 1995 tng ln 35% nm 2003. b) Bo v mi trng nng thn Duy tr s cn bng gia pht trin kinh t v bo v mi trng l mt thch thc ln cho tt c cc nc ang pht trin. Pht trin kinh t c coi l ng lc chnh ci thin i sng ngi dn nng thn, mi trng l ngun cung cp mi ngun nguyn liu v nng lng cho pht trin. Nn kinh t ph thuc vo nng sut cc ti nguyn thin nhin, do sc kho lu di ca mi trng c tm quan trng sng cn ca nn kinh t. Mt s quc gia phi tr gi t cho s pht trin m khng ch trng bo v mi trng. Hin nay nc ta, ti nhiu a phng khng phi mi hot ng u thn thin vi mi trng, mt s ti nguyn thin nhin nh rng, ngun li thu sn, a dng sinh hc b gim st ln, hoc t, nc, khng kh ang b nhim hng ngy.
Chin lc n nm 2010 ca Chnh ph ra nhiu gii php bo v mi trng v thc hin cn bng gia kinh t v mi trng cho pht trin bn vng, vi cc ni dung c th: Xc nh r trch nhim c nhn v tp th i vi mi trng. Trn th gii, cc c nhn v h gia nh u mun gi cho nh ca mnh gn gng, sch s, lnh mnh. H chp nhn trch nhim c nhn i vi mi trng sng ca bn thn mnh. Cc doanh nghip cng vy, h u mun mi trng doanh nghip mnh lnh mnh pht trin. Tuy nhin cc c nhn v doanh nghip khng d dng g chp nhn trch nhim tp th i vi vic chm sc mi trng ngoi phm vi nh mnh v doanh nghip ca h. Vn t ra cn thuyt phc mi c nhn chp nhn khng ch trch nhim c nhn m cn c trch nhim tp th i vi sc kho mi trng. iu i hi bng nhiu hnh thc tuyn truyn, gio dc tng cng trch nhim ca mi ngi dn, trch nhim ca cc doanh nghip v vai tr ca cc t chc qun chng i vi vic bo v mi trng. S dng ti nguyn ti to c khng ln hn kh nng ti to. Mt b phn ln nn kinh t ph thuc trc tip vo nhng ti nguyn thin nhin ti to c: Cc cy trng, vt nui, g, cy dc liu, thu sn... Dn s tng nhanh, nhu cu nng cao mc sng dn n nhu cu s dng cc ti nguyn ti to ngy mt nhiu cho cuc sng. Mu thun xy ra l khi lng sn xut v cung ng ca con ngi vt xa kh nng ti to ca h thng t nhin nh: Tr lung c sng v ven bin ang gim dn, t nng nghip b bc mu do ch canh tc nhiu v mt nm lm cho t khng c thi gian khi phc mu m, mt s rng b cht ph nhanh hn kh nng t phc hi. Do cn iu chnh s s dng nhng ti nguyn thin nhin c th ti to trong phm vi kh nng t ti to ca thin nhin. Mt ni dung quan trng cn c quan tm l tm cc gii php cng ngh s dng c hiu qu hn mi ngun ti nguyn ang c s dng, th d dng mng che ph trong trng trt tit kim nc ti, gn nh my ch bin vi vng nguyn liu tit kim nng lng vn chuyn u vo... Tng kh nng ti to ti nguyn thin nhin bng cc bin php an ton. T rt lu i, loi ngi bit tc ng vo thin nhin lm tng kh nng ti to ti nguyn nh chn nui gia sc ci tin, chn v nhn ging cy trng, kim sot dch bnh, khai thc lm sn, thu hi sn thch hp, ti tiu hp l, bn phn phc hi dinh dng t... iu mang li nhiu kt qu tt trong khi phc ti nguyn thin
nhin, nhng con ngi cng phi tr gi cho nhng tn tht v tc hi ngy cng nghim trng ti sc kho ca mi trng. Nhng tc ng xu ti mi trng cn c hn ch trong cc hot ng ca con ngi l: Tiu nc cc vng m ly, cht ph rng nhit i v ly i cc mi trng sng ca ng vt hoang d lm mt a dng sinh hc; s dng t dc khng ng v lm mt che ph t gy xi mn, ra tri, sa mc ho; ph rng gy thin tai l lt, hn hn; lm tn hi cu tng t, lm nhim t, nc, khng kh. Tng cng p dng cc bin php trong sn xut v cc hot ng nhm lm tng kh nng ti to ti nguyn thin nhin bng vic khuyn khch p dng cng ngh sn xut an ton, lut bo v ti nguyn thin nhin, khai thc ti nguyn hp l. Gim thiu s dng cc ti nguyn khng ti to c. Pht trin khng th bn vng nu ch da vo khai thc ti nguyn trc mt m khng ngh ti tng lai, khng th ch da vo khai thc cc ta nguyn c hn thc hin mc ch pht trin trong khi c th d on c s cn kit ca n. Vn t ra l bn cnh vic s dng hn ch cc ti nguyn ny phi chuyn sang s dng cc ngun nng lng v nguyn liu thay th nh nng lng mt tri, gi, nc v cc ngun sinh khi. Trnh gy nhim v cc chi ph ti to s cn bng mi trng. Qu trnh pht trin sn xut nng nghip, cng nghip v dch v thng sn sinh ra cc cht thi hoc nhng nh hng n mi trng nh cc ho cht dng trong nng nghip, khi bi, nc thi, cht thi rn t cc nh my v doanh nghip cng nghip, dch v. Thc hin lut v bo v mi trng v cc quy nh cho doanh nghip x l cht thi trong qu trnh sn xut hoc doanh nghip phi gnh chu nhng chi ph bo v mi trng, cc quy nh bo v cnh quan thin nhin trong khai thc khong sn... Ti ch cht thi gim thiu nhim. Khuyn khch cc doanh nghip ng dng cng ngh mi gim thiu cht thi hoc trang b nhng dy chuyn cng ngh ti ch cht thi bn cnh dy chuyn sn xut chnh nh: ti ch cht hu c lm phn bn hoc thc n gia sc, ti ch cht thi rn lm vt liu xy dng, ti ch s dng li kim loi... Tng cng vai tr ca Nh nc bo v mi trng. Bo v mi trng l trch nhim ca mi ngi dn, mi t chc, mi doanh nghip di s qun l ca c quan chnh quyn cc cp. Bo v mi trng ch thc s thnh cng khi c s n lc chung ca tp th, nu khng c s iu phi ca Nh nc kh t c s ng thun trong hnh ng.
Vai tr ca Nh nc th hin trn cc mt sau: - Ban hnh lut v bo v mi trng v cc quy nh c lin quan gim thiu s gy nhim v cc hot ng lm tn hi n mi trng. - ra cc chnh sch khuyn khch ci thin mi trng. - Hn ch nhng nh hng xu ti mi trng trong mi chng trnh pht trin ln v nng nghip, cng nghip, thu li, xy dng c s h tng. - To ra s ni kt gia pht trin kinh t, pht trin x hi v bo v mi trng trong cc chng trnh, d n pht trin quc gia, pht trin cc vng, cc a phng.
CU HI HNG DN THO LUN CHNG III 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Vai tr ca pht trin c s h tng nng thn? Thc trng pht trin c s h tng nng thn nc ta, kt qu, tn ti v thch thc? Chnh sch v gii php pht trin c s h tng nng thn Vit Nam? Vai tr ca pht trin cc dch v x hi nng thn? Thc trng pht trin cc dch v x hi nng thn, kt qu, tn ti v thch thc? Chnh sch v gii php ch yu pht trin cc lnh vc dch v x hi nng thn? Vai tr ca bo v mi trng trong pht trin nng thn? Nhng ni dung ch yu qun l mi trng trong pht trin nng thn?
Chng IV
VAI TR CA NH NC V CC T CHC TRONG PHT TRIN NNG THN I. VAI TR CA NH NC TRONG PHT TRIN NNG THN
Pht trin nng thn l mt vn rng ln, phc tp, lin quan n chnh sch quc gia v a phng n i hi s tham gia v ng gp ca ton dn, ca tt c cc t chc, on th v khng th thiu vai tr v s h tr ca Nh nc thng qua hot ng ca Chnh ph. Pht trin nng thn l cng vic chnh ca ngi dn nng thn vi s gip tch cc ca Chnh ph. C th ni mt cch khc, pht trin nng thn ch t c kt qu mong i vi s cng tc gia Chnh ph v nhn dn. Trong pht trin nng thn, ngi dn gi vai tr ch ng cn Chnh ph vi t cch l ngi nh hng v h tr c bn cho qu trnh pht trin ton din v lu di. Vai tr ca Chnh ph y l t chc, ch o v phi hp cc hot ng ca bn thn ngi dn nng thn, ca cc t chc on v th qun chng, ca khu vc doanh nghip t nhn. Vai tr ca Chnh ph trong pht trin nng thn th hin trong cc ni dung sau: 1. Hoch nh chin lc v chnh sch pht trin nng thn Vai tr lnh o ca ng v Chnh ph th hin ch trn c s phn tch tnh trng kinh t, x hi v mi trng, trn c s cc ngun thng tin xy dng chin lc quc gia v pht trin nng thn ton din bao gm: - Chnh sch pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha trn a bn nng thn. To iu kin php l pht trin kinh t nhiu thnh phn, a dng ho cc loi hnh doanh nghip hot ng kinh doanh cc ngnh ngh. Pht trin h thng thng tin th trng, nng cao nng lc kinh doanh ca cc doanh nghip. - Cc chnh sch ca Nh nc i vi tng ngnh, i vi hnh ng cp quc gia, tnh, huyn v c s trong pht trin nng thn. - Nhng chnh sch u tin, k hoch u t v bin php iu hnh s dng c hiu qu cc ngun lc trong pht trin nng thn. - To c ch chnh sch v ch o pht trin kinh t h nng dn, kinh t trang tri. - S dng quyn lc ca Chnh ph vi t cch l ngi mua, ngi cung cp v ngi ch nhm tc ng hn ch tiu cc ca nn kinh t th trng.
- To h thng h tr i vi nhng ngi v vng b thit thi nht l ngi ngho, vng su, vng xa. 2. Xy dng khung php l ngn sch quc gia v ti chnh Trong qu trnh hi nhp nn kinh t th gii v chuyn i sang nn kinh t th trng, khu vc kinh t t nhn, cc t chc phi chnh ph cng c to nhiu iu kin pht trin v pht huy vai tr ca mnh trong cc ni dung, chng trnh pht trin nng thn. Do Chnh ph cn c khung lut php, cc quy nh v thu, s h tr ti chnh v tn dng cho hot ng ca khu vc kinh t ny va khuyn khch, va to hnh lang php l cho u t pht trin ng hng, lnh mnh, t ch v nng ng. Nh nc ta bng nhiu chnh sch c th khuyn khch cc cng ty trong nc v nc ngoi u t vo cc lnh vc nng nghip, cng nghip v dch v nng thn, c bit l u t pht trin ti cc vng su, vng xa nh cp nht v trin khai lut t ai, lut ti nguyn nc..., p dng chnh sch gim thu khuyn khch vic cung cp cc dch v nng thn, xy dng mi cc doanh nghip tiu th cng nghip, cho vay vn vi li sut u i, bo lnh tn dng cho cc doanh nghip tiu th cng nghip nng thn, min thu i vi kinh doanh cc sn phm hng ho nng nghip... 3. Thc y nghin cu khoa hc v cng ngh cho qu trnh cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn Pht trin nn kinh t x hi t nc ch c th t kt qu tt p nu quan tm y mnh nghin cu khoa hc v cng ngh. Khoa hc cng ngh gp phn quan trng cho qu trnh hin i ho t nc. Nh nc l c quan t chc v trin khai cc hot ng nghin cu khoa hc cng ngh thng qua cc c quan nghin cu khoa hc v cc trng i hc. Nhng chi tiu cng ca Nh nc cho nghin cu khoa hc cng ngh v trin khai nhm mc tiu pht trin kinh t x hi t nc, khi nn kinh t x hi pht trin cng c iu kin Nh nc tip tc u t y mnh nghin cu khoa hc v chuyn giao cng ngh. Cng nghip ho nng thn l mt qu trnh pht trin k thut mi v ng dng nhng thnh tu c kh ho vo sn xut; hin i ho nng thn l mt qu trnh pht trin v u t mhin cu khoa hc v p dng cng ngh mi. Khoa hc v cng ngh c nh hng rt ln n tc tng trng nng nghip, cng nghip v tiu th cng nghip, dch v nng thn. Theo ch trng ca ng v Nh nc ta, nghin cu khoa hc v cng ngh phc v hin i ho nng nghip, nng thn s tp trung vo bn lnh vc sau: - Cng ngh sinh hc: Nhanh chng pht trin v p dng cng ngh sinh hc vo sn xut, bao gm a nhanh cc tin b mi v sinh hc vo sn xut nhm to ra s t ph mi v nng sut
v cht lng cy trng, vt nui. p dng v xy dng ngnh cng ngh sinh hc hin i gii quyt cc vn m thc t t ra. - Cng ngh t ng ho: p dng nhng thnh tu cng ngh t ng ho trn th gii v trong nc vo ch bin nng, lm, thu sn; chn nui gia sc; thu li. - Cng ngh thng tin: Tp trung vo trang b v hon thin mng li thng tin, hin i ho cc trung tm thng tin phc v sn xut v tiu th sn phm nng nghip v hot ng kinh t nng thn. Pht trin cc phn mm phc v iu khin t ng ho sn xut v ch bin. - Cng ngh vt liu mi: p dng nhng thnh tu cng ngh vt liu mi vo sn xut v i sng nng thn gm: Cc my mc phc v sn xut; ng gi sn phm nng nghip; thu li. 4. Pht trin ngun nhn lc Qu trnh cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn ph thuc vo vic pht trin ngun nhn lc. Nhng ngi lao ng c o to, c kin thc chuyn mn v k nng ngh nghip cng nh trnh qun l, h c th p dng cng ngh, s dng my mc v p ng cc yu cu ca nn kinh t th trng. Vit Nam mi c khong 28% s lao ng c qua o to, khu vc nng nghip nng thn con s mi t mt na. Nhim v o to ngh cho lao ng khu vc nng thn nhng nm ti l rt cn thit. Chin lc n nm 2010 v o to v pht trin ngun nhn lc khu vc nng thn nhn mnh n vic xy dng nng lc cc lnh vc nh dch v khuyn nng, thng tin v o to ngh cho ngi lao ng, h tr cc doanh nghip nng thn gm cc ni dung: - Xy dng cc trung tm chuyn giao cng ngh chuyn ngnh hoc cng ngh chung cc vng v cc huyn. - Xy dng cc t chc ca Nh nc hoc cc t chc ca nhng ngi tnh nguyn tham gia vo cng tc khuyn nng nhm gip cc h nng dn, cc trang tri v hp tc x. - Gip chuyn giao cng ngh mi, thng qua cc trung tm v trng dy ngh o to lc lng lao ng k thut nng thn. - Gip cc nh u t thuc cc thnh phn kinh t la chn nhng lnh vc v phng n kinh doanh. - M cc trung tm t vn c vn cho cc trang tri, h gia nh v cc c s sn xut pht trin sn xut kinh doanh.
- Hnh thnh cc trung tm thng tin huyn v x gn vi cng tc khuyn nng v t chc cung cp thng tin, hng dn k thut, nhu cu th trng cho cc h v c s kinh doanh nng thn. 5. u t trc tip vn ngn sch cho pht trin nng thn Mc ch ca Chnh ph l to mi trng php l v khuyn khch vic u t vo cc vng nng thn ca mi t chc, c nhn bao gm cc c quan vin tr nc ngoi, nhng nh u t nc ngoi, cc cng ty t nhn v nhng t chc khc. Chnh ph cn s dng ngn sch Nh nc u t trc tip vo mt s lnh vc nm th ch ng hoc phi hp vi cc t chc khc hoc h tr khuyn khch u t ca cc t chc ny. Trong thi k 1996 - 2000, vn u t ca Chnh ph trong nng nghip tng t 0,3 ln 1% tng sn phm quc ni. Nm 1998 tng vn u t ca Nh nc chim khong 18% tng vn u t, hn mt na lng vn ny c u t vo thu li. Chin lc n nm 2010 s tng cng u t hn na ngn sch Nh nc cho nng nghip v cng nghip nng thn d kin mc u t phi t khong 20% tng vn u t. Cc lnh vc c tp trung u t trong khu vc nng thn gm: - Ti tiu cho cc vng trng cy cng nghip v cy n qu tp trung. - H tng c s nng thn bao gm ng x, ch, bn tu v cc h thng vn ti chuyn dng v thng tin, trong u tin cho cc x vng su, vng xa, cc x ngho. - Cc phng tin qun l an ton tc phm v nng, lm, hi sn c cht lng cao. - Khoa hc v cng ngh lin quan n nng nghip v cc khu vc kinh t khc. - C s h tng k thut nui trng thu sn cc vng tp trung. Ngoi u t trc tip Chnh ph cn m phn v gim st vic s dng ng mc ch cc khon vin tr di dng ti chnh v chuyn mn ca cc t chc v c quan ti tr nc ngoi vo khu vc nng thn Vit Nam. 6. H tr cho cc i tng chnh sch trong nng thn Nn kinh t th trng kch thch s nng ng trong kinh doanh, nhng mt tri ca n l s phn ho giu ngho, tnh trng tht nghip. Nhng ngi ngho v nhiu l do khc nhau thng b thit thi trong sn xut v i sng. X hi phi c trch nhim i vi nhm ngi ny tu thuc iu kin kinh t ca mi nc. Chnh ph v li ch bnh ng v on kt dn tc cn h tr, gip nhng ngi ngho v nhng vng b thit thi. S h tr ca Chnh ph bao gm vic xo i gim ngho, quan tm n ph n, tr em, cc dn tc thiu s v nhng ngi b thit thi khc.
Chnh ph Vit Nam c nhiu chnh sch u tin i vi ngi ngho trong vic h tr vay vn to vic lm, u i tn dng, cp khng bn mt hng thit yu gm thuc cha bnh, mui n, du t, sch gio khoa hc sinh cho ng bo dn tc thiu s vng ni cao... Chng trnh 135 t nm 1998 nhm ci thin i sng cho ngi dn cc x ngho min ni vi nm hot ng chnh: - To vic lm v ci thin sinh k bng cch y mnh vic s dng bn vng cc ngun ti nguyn thin nhin v ch bin sn phm cc vng su, vng xa. - Pht trin c s h tng nng thn, c bit ch n s tip cn v vn chuyn, cung cp nc v in kh ho nng thn. - Ci thin cc trung tm dch v y t, gio dc, tiu th sn phm v trao i thng tin. - o to cc b cp x, thn, bn qun l tt hn s pht trin kinh t x hi ca a phng. - Di chuyn dn t cc vng cc k kh khn n nhng ni c iu kin thun li hn.
II. VAI TR CA CC T CHC TRONG PHT TRIN NNG THN

Pht trin nng thn l mt vn rng ln, lin quan khng ch n Chnh ph, nhng ngi dn m cn n tt c cc t chc, on th khu vc nng thn (gi chung l nhng t chc). Cc t chc ny ng gp tch cc vo mi mt hot ng ca s pht trin v b sung vo vai tr ca Chnh ph trong pht trin nng thn. Cc t chc l nhng c quan trc tip vi ngi dn v trin khai cc vn , cc ni dung trong pht trin nng thn. Nng cao vai tr ca cc t chc, to iu kin cc t chc hot ng c hiu qu trong cc hot ng pht trin nng thn l trch nhim ca Nh nc v mi ngi dn. Cc t chc lin quan n pht trin nng thn bao gm cc chnh quyn tnh, huyn v x; cc t chc i din cho nng dn, ph n, thanh nin, cu chin binh; cc hp tc x kiu mi; cc ngn hng v hip hi tn dng; cc doanh nghip Nh nc v doanh nghip t nhn, cc t chc phi chnh ph v cc nh ti tr. Vai tr ca cc t chc trong pht trin nng thn bao gm: 1. Chnh quyn tnh, huyn v c s C quan chnh quyn tnh, huyn v c s l c quan Nh nc a phng, trc tip qun l v iu hnh cc hot ng pht trin kinh t x hi ca a phng mnh. Trong lnh vc nng nghip v pht trin nng thn, chnh quyn tnh, huyn v c s c vai tr quan trng trong cc mt: - Xy dng v trin khai cc chng trnh pht trin kinh t x hi ca a phng k c xy dng c s h tng.
- Quy hoch pht trin kinh t x hi ca a phng, quy hoch phn b s dng t cho cc mc ch pht trin nng nghip v cc mc ch khc theo ng quy hoch pht trin kinh t x hi ca a phng. - Phn b v s dng ngn sch, tn dng v ngun nhn lc hp l cho cc nhu cu pht trin. - Qun l cc h thng dch v ca Nh nc trn a bn nh thu li, giao thng, gio dc, y t, x hi. - H tr u t nng cp, m rng v xy dng cc c s ch bin mi cc vng sn xut tp trung, chuyn canh. - Qun l hot ng xut nhp khu v tip cn cc th trng, qun l cc doanh nghip hot ng trn a bn. 2. Hp tc x Cc hp tc x kiu mi c thnh lp hoc chuyn i ph hp vi nn kinh t th trng, da trn c s t nguyn gia nhp ca nng dn v nhng ngi v cc t chc khc. Hp tc x kiu mi khng qun l cc hot ng canh tc chnh m ch yu cung cp cc dch v u vo v dch v tiu th sn phm cho nng dn v cc c s sn xut nh l. Hot ng ca hp tc x nhm tng sc mnh tp th, khc phc nhng mt tiu cc ca kinh t th trng, lm cho cc h nng dn, cc trang tri v c s sn xut xch li gn nhau hn. 3. Ngn hng v cc t chc tn dng Pht trin sn xut nng nghip v kinh t nng thn trong iu kin sn xut phn tn trong cc h nng dn v cc trang tri, cc c s sn xut quy m nh rt cn tn dng. Hot ng tn dng nhm cung ng vn vay cho cc yu cu pht trin sn xut kinh doanh nng nghip, ch bin, tiu th cng nghip, dch v khu vc nng thn. S tham gia ca cc ngn hng, cc t chc tn dng nhm cung ng vn vay kp thi, lnh mnh trnh nhng tiu cc ca hot ng tn dng phi chnh thng. Do , vic cung cp tn dng vi cc iu kin m c nhn v cc t chc c th qun l c, c tm quan trng sng cn i vi cc chng trnh pht trin nng thn ca t nc. Cc ngun tn dng chnh phc v pht trin nng thn, nng nghip l: - Ngn hng Nng nghip v Pht trin nng thn (ARDB). - Ngn hng chnh sch x hi. - Cc Hip hi hoc Qu tn dng, bao gm c cc qu do cc t chc qun chng iu hnh (phc v cc hi vin ca h). - Cc t chc x hi khc v cc t chc phi chnh ph c ngun vn tn dng nh.
4. Cc doanh nghip nh nc Cc doanh nghip Nh nc trc y c thnh lp v hot ng trn tt c cc lnh vc kinh t nng thn. T khi thc hin chnh sch i mi, vai tr ca cc doanh nghip Nh nc c chuyn i, nhiu doanh nghip Nh nc chuyn i thnh cng ty c phn hoc c bn, c st nhp hoc ng ca. T 1998, Chnh ph a ra chng trnh ci cch cc doanh nghip Nh nc nhm khc phc tnh trng thua l hoc lm n km hiu qu vi cc ch trng c th: - a dng ho ch s hu cc doanh nghip Nh nc thng qua vic c phn ho doanh nghip. - Gii th cc doanh nghip Nh nc lm n khng c hiu qu. - C cu li cc doanh nghip Nh nc vn thuc Chnh ph qun l. - Xy dng mt h thng an ton x hi cho nhng ngi lao ng mt vic lm do thc hin chnh sch ny. Nh nc vn ch trng to mi iu kin doanh nghip Nh nc l lc lng ch o trong nhng lnh vc quan trng c bit l vic tiu th sn phm v ch bin go, ng, mui, cao su, c ph, ch v cc nng sn ch yu khc. Mt s doanh nghip trong lnh vc ny c u t v to c ch thun li tng bc bn c phn cho nng dn vng sn xut nguyn liu, nhm gn kt gia sn xut, ch bin v tiu th nng sn. 5. Khu vc t nhn Trong nn kinh t th trng, khu vc t nhn ngy cng tham gia vo cc lnh vc kinh t nng nghip v nng thn. T khi thc hin chnh sch i mi nn kinh t ng v Chnh ph ta c nhiu chnh sch v to mi trng thun li cho pht trin kinh t t nhn. Hng triu h v cc doanh nghip nh hot ng quy m nh trong nng nghip, ng nghip, tiu th cng nghip, dch v v khong trn 120.000 trang tri ang hot ng sn xut kinh doanh trn a bn nng thn. Lut doanh nghip nm 2000 khuyn khch cc doanh nghip thnh lp mi v hot ng khu vc nng thn, khuyn khch u t trc tip t nc ngoi (FDI) vo khu vc nng thn. Khu vc kinh t t nhn c i x bnh ng vi cc thnh phn kinh t khc. Hot ng c hiu qu ca khu vc kinh t t nhn gp phn to ra sn phm cho x hi, to cng n vic lm v thu nhp cho lao ng nng thn v ng gp vo ngn sch a phng theo chnh sch thu ca Nh nc. Ch trng ca Nh nc tip tc y nhanh tin trnh c phn ho v a dng ho ch s hu cc doanh nghip Nh nc to thm c hi cho khu vc kinh t t nhn u t vo pht trin kinh t nng thn. 6. Cc t chc x hi
Cc t chc, on th x hi l nhng t chc, on th do ngi dn t nguyn lp nn nhm p ng nhu cu ca tng nhm hay cng ng trong vic tng tr gip nhau v i sng, sinh hot x hi. Cc t chc, on th thng c thc v tn ch, mc ch chung nn d thnh lp, t chc cc hot ng cng nh duy tr ngha mc ch ca t chc, on th trong cc thnh vin ca mnh, n thng bn vng do c c s ti ch. Cc on th qun chng nh on Thanh nin, Hi lin hip Ph n, Hi Nng dn, Hi Cu chin binh, cc t chc nh Nhm h dng nc, Hip hi lng ngh... cc t chc, on th c lp ra bi cc nhu cu khc nhau v x hi, kinh t, tn dng, ngh nghip. Cc t chc ny gn kt cc thnh vin v hot ng theo php lut v nhng quy nh ca t chc, on th. im chung ca cc t chc, on th l c lp ra do nhu cu cn thit ca cc thnh vin, ngi lnh o v cc thnh vin u t nguyn ho hng tham gia cc hot ng v li ch chung. Thng qua vai tr thnh vin ca mt t chc, cc c nhn tr nn tch cc hn, t gic hn, h sn sng tham gia cc hot ng mang li li ch thit thn v cho c cc thnh vin khc. nng thn, cc thnh vin ca cc t chc ny cn gn kt vi nhau bi tnh lng, ngha xm. khu vc nng thn nc ta, cc t chc Hi Ph n, on Thanh nin, Hi Nng dn, Hi Cu chin binh c vai tr tch cc trong cc hot ng khuyn nng, xo i gim ngho cho cc thnh vin, tn dng, vn ng cc thnh vin tham gia tch cc cc hot ng sn xut, vn ho, y t, gio dc, mi trng...Cc t chc on th cn l ch da vng chc ca chnh quyn a phng, cng chnh quyn thc hin tt vic pht huy quyn t ch ca ngi dn trong cc hot ng pht trin nng thn. 7. Cc t chc phi chnh ph Cc t chc phi chnh ph (NGO) cung cp cc c hi c hiu qu hn cho vic thc hin cc tng tham gia ca cng ng v cc hot ng ca NGO thng nh, hot ng linh hot, ngi dn d thy tnh hiu qu ca n. NGO l t chc trc tip xy dng, trin khai v nh gi cc chng trnh pht trin cng ng nng thn bi nhu cu cc hot ng pht trin a dng, hot ng c th vo mt s lnh vc, mt s hot ng c tnh truyn thng, d c ngi dn chp nhn. Tuy vy cc NGO c hn ch l hot ng i khi khng mang tnh h thng, i khi s hp tc vi chnh quyn c s thiu cht ch. Vn t ra l to iu kin cho cc NGO pht huy vai tr trong cc hot ng pht trin nng thn mang tnh cng ng tng mt, tng ni dung c th, thit thc. Hng cho t chc ny hot ng c s phi hp cht ch vi cc chong trnh chung ca chnh quyn a phng.
CU HI HNG DN THO LUN CHNG IV 1. Trnh by vai tr ca Chnh ph trong pht trin nng thn? 2. Lm th no nng cao vai tr ca Chnh ph trong pht trin nng thn? 3. Vai tr ca c quan chnh quyn tnh, huyn, x, HTX trong pht trin nng thn? 4. Vai tr ca ngn hng v cc t chc tn dng trong pht trin nng thn? 5. Vai tr ca cc doanh nghip Nh nc trong pht trin nng thn? 6. Vai tr ca khu vc t nhn trong pht trin nng thn? 7. Vai tr ca cc t chc x hi, cc t chc phi chnh ph trong pht trin nng thn?
Chng V
NGHIN CU PHT TRIN NNG THN I. TNG QUAN V NGHIN CU PHT TRIN NNG THN
1. Vai tr ca nghin cu pht trin nng thn Nghin cu ngy cng ng vai tr quan trng trong qu trnh pht trin ni chung, pht trin nng thn ni ring. Trong nhng nm gn y s quan tm n nghin cu, c bit l nghin cu nng thn nh l mt cng c phc v pht trin cng tng ln. Hot ng nghin cu khng ch tp trung vo cc cng ngh mi, nhng can thip mi, m cn tp trung vo s hiu bit qu trnh i mi, t s pht trin trn c s thc t thay v nhng k hoch nh trc y. S khc nhau gia cc loi nghin cu ny cn cha r rng, bi v mi sn phm nghin cu cn phi c em s dng v kim nghim, phi c trao i, tho lun gia cc nh nghin cu vi ngi s dng, vi cc cng ng nng thn. S ng h, chp nhn ca ch th (ngi dn) nng thn s dng kt qu nghin cu nhm pht trin nng thn cng mnh m th vai tr ca nghin cu s cng ngy cng c ngha trong pht trin nng thn. Hin nay, Vit Nam ang rt ch trng n khoa hc cng ngh, trong hot ng nghin cu khoa hc ng vai tr ht sc quan trng. Trong lnh vc nng nghip v pht trin nng thn, ch trng ca Chnh ph l phn u a ng gp ca khoa hc cng ngh vo gi tr gia tng ca nng-lm-ng nghip l 30 - 40%. y l mt con s rt c ngha ni ln tm quan trng ca khoa hc cng ngh ni chung v ca nghin cu pht trin nng thn ni ring. 2. Tng quan v nghin cu pht trin nng thn T khi nim pht trin nng thn c tho lun phn u, c th hiu rng pht trin nng thn l mt qu trnh gii quyt cc vn thc tin v cc kha cnh kinh t, vn ha-x hi v mi trng nhm ci thin cuc sng cng ng nng thn. C rt nhiu cch tip cn v phng php gii quyt cc vn thc tin ny. Malinowski m t php thut, tn gio v khoa hc l ba phng php c trng, trong , khoa hc c xem l phng php dn ch nht, bi v n khng cn mt c tin sn c trong m hnh gii thch, hoc mt s khi u v mt tip cn no ti cc lc lng siu t nhin. Khoa hc ch n thun l mt qu trnh, bao gm: kim nghim cc gi thuyt (nghin cu), thit k cc kim nghim hoc th nghim ny, m t qu trnh tin hnh ngi khc c th lp li th nghim v cui cng l tho lun
cc kt qu nghin cu vi cc nh khoa hc khc v vi x hi, ni m cc kt qu nghin cu s c ng dng. Tng bc qu trnh nu trn u phi c kh nng kim sot v lp li c. Nghin cu pht trin nng thn l mt b phn ca nghin cu pht trin, v vy cng bao gm cc nguyn tc c bn nu trn v tun th cc bc c s trong nghin cu pht trin l: - Xc nh vn nghin cu; - Thit k phng php nghin cu; - Thu thp cc d liu v thng tin nghin cu; - Tng hp v phn tch cc d liu v thng tin nghin cu; - Trnh by/bo co cc kt qu nghin cu. i tng ca nghin cu pht trin nng thn l cc hin tng kinh t, x hi v mi trng nng thn gn lin vi i sng ca ch th (ngi dn) nng thn, c th: (i) Nghin cu v pht trin kinh t nng thn nh pht trin nng nghip - lm ng nghip, cng nghip - tiu th cng nghip v dch v nng thn;
(ii) Nghin cu v pht trin c s h tng nng thn; (iii) Nghin cu v cc dch v x hi nng thn; (iv) Nghin cu v pht trin mi trng nng thn; (v) Nghin cu v pht trin th ch v cc t chc trong pht trin nng thn. i tng nghin cu ny lin quan n rt nhiu mn khoa hc kinh t, x hi. Cc mn khoa hc v trit hc, x hi hc nghin cu v bn cht v cc quy lut pht trin ca cc hin tng x hi, trong c x hi nng thn. Cc mn khoa hc v kinh t, mi trng nghin cu bn cht v quy lut pht trin ca cc hin tng kinh t, mi trng bao gm c kinh t, mi trng nng thn. Mt s mn khoa hc khc nh thng k hc trang b phng php lun v nghin cu cc hin tng kinh t x hi s ln, trong c s pht trin kinh t, x hi v mi trng nng thn. Tuy nhin, nh l mt phn ca mn hc pht trin nng thn, nghin cu pht trin nng thn nhm vo cc i tng ni trn nhng ch tp trung ch yu vo kha cnh qun l (trong phm vi ca mn hc). Th d, khi nghin cu v pht trin nng nghip, pht trin lm nghip, th khng nghin cu v cc kha cnh k thut nh nhn ging, chn to ging, hoc k thut gieo trng nh th no, m vic nghin cu ch tp trung hoc nhn mnh v kha cnh qun l pht trin cc lnh vc ny. V vy, nghin cu pht trin nng thn da trn c s l lun ca cc mn khoa hc x hi v kinh t nh ni trn v da vo phng php lun ca khoa hc qun l pht trin,
c bit l khoa hc qun l pht trin nng thn. Mc ch cui cng ca nghin cu pht trin nng thn l pht hin v xut cc gii php qun l nhm thc y s pht trin nng thn c hiu qu nht. Khoa hc qun l pht trin nng thn l lnh vc rng c cp mt cch h thng trong cc mn hc thuc khoa hc qun l. Mt s chc nng ch yu ca qun l thng c lu trong nghin cu trong pht trin nng thn, l: (i) K hoch v nhng vn lin quan n xy dng, hoch nh chin lc v k hoch pht trin;
(ii) T chc v cc vn lin quan n t chc, huy ng ngun lc trong qun l pht trin; (iii) Ch o, gim st, nh gi v nhng vn lin quan n gim st nh gi qu trnh pht trin nng thn.
II. PHNG PHP NGHIN CU PHT TRIN NNG THN

1. Tip cn nghin cu pht trin nng thn C nhiu cch tip cn c biu hin qua nhiu phng php c th nghin cu s pht trin nng thn. C th phn ra hai nhm: (i) Tip cn truyn thng, hay cch nghin cu thng thng; (ii) Tip cn tham d (c tnh tham gia) trong nghin cu pht trin, hay nghin cu tham d (c tnh tham gia). a) Tip cn truyn thng trong nghin cu pht trin nng thn Theo cch tip cn truyn thng, hay cch nghin cu thng thng th hot ng nghin cu ch yu l cng vic ca cc nh nghin cu, cc vin nghin cu v c quan nghin cu ca nh nc. Theo Marc P.Lammerink, quan im ph bin v nghin cu vn cn l: nh khoa hc c nhim v khm ph ra nhng bn cht khoa hc v nhng quan h gia chng, cn nhng ngi khc, bng cch no , c nhim v trin khai, s dng nhng khm ph ny. Trong cc n lc t kt qu nghin cu khoa hc xut sc, cc nh nghin cu thng phi gii hn cc mc ch ca h v c gng kim sot c nhng nhn t khng tin cy cng nhiu cng tt. C th nhn nhn rng, mt khoa hc tt cui cng phi dn n mt thc tin pht trin c ci thin tt hn. Cng theo Marc P. Lammerink, trong mt nh gi ph phn gn y v cch tip cn truyn thng trong cc nghin cu pht trin, Edwards ch ra rng, trong hu ht cc
trng hp, nghin cu pht trin tr thnh mt b phn ca vn cha pht trin hn l b phn gii php cho cc vn ny. Khi xem xt cng cuc pht trin trong nhng iu kin thc t, khi gii quyt cc vn lin quan ti cng ng, nn vn ha, lch s, hon cnh kinh t - x hi v chnh tr cng nh nhng quan tm khc ca h, c rt nhiu yu t khng xc nh. Ngi ta khng th b qua cc yu t ny cng nh khng th cho rng th gii bn ngoi phng th nghim cng tng t nh th gii ni ti ca n. y yu t quan trng cn c quan tm v nhn mnh l tri thc mang tnh a phng, c ngha trong khun kh ca mt nn vn ha. Vic b qua tm quan trng ca mi trng vn ha c l l mt nguyn nhn ch yu v s khng thnh cng ca cc nh nghin cu. Tri thc a phng khng ch l lnh vc ca nhng ngi bn x m n cn l mt yu t quan trng nhng thng cha c quan tm n trong cc chnh ph, trong cc t chc phi chnh ph v thm ch ngay c trong gii nghin cu. Qu trnh to ra cc hon cnh v cc phng php lun c kh nng phn nh nhng tng ca chnh mnh v m ra nng lc tr tu cho nhng tng mi, nhng vin cnh mi, l mt thch thc quan trng trong nghin cu c lin quan n pht trin. b) Tip cn tham d (c tnh tham gia) trong nghin cu pht trin nng thn Theo cch tip cn ny, nghin cu pht trin nng thn khuyn khch s tham gia ca tt c nhng ai lin quan n qu trnh ny, trong nhn mnh s ng gp tch cc v ch ng ca ch th (cng ng ngi dn) nng thn. V lch s ca nghin cu tham d, theo Marc P. Lammerink th Rajesh Tandon ch ra su khuynh hng ng gp cho s pht trin v l lun v thc tin ca nghin cu tham d, c th tm tt nh sau: Trc ht v ni bt nht l s tranh lun v mt x hi hc ca tr thc v nhng lin quan v s hnh thnh mn khoa hc lun trong qu trnh vn minh ha ca nhn loi. Cuc tranh lun ny vn tip tc a ra vn l tri thc ca vn minh nhn loi c quy nh bi hon cnh lch s (Habermas, 1968), do vy, n li do chnh lch s nhn loi quy nh. Nhng quan im lch s khc nhau ca qu trnh bin i x hi v s u tranh bng n ra l nm trong khun kh ny. Ni ting nht trong s cc t liu ny l cc nghin cu ca Subaltern. Nhng nghin cu ca Subaltern th hin cch nhn nhn x hi, nhn loi v lch s theo quan im ca tng lp ngoi l x hi - vic lm, ngi ngho i v b bc lt - i lp vi quan im ca giai cp thng tr, vua cha v cc ng cp B La Mn. Khuynh hng lch s th hai xut pht t thc tin ca cc nh gio dc ngi ln (adult educator) cc nc pha Nam, kch thch qu trnh lin kt rt c bn nhm t Nghin cu tham d. Tin tng vo tc dng thc s trong gio dc ngi ln v trong vic to iu kin thun li cho i thoi bnh ng gia gio vin v hc vin, cc nh gio dc ngi ln hnh thnh mt phng php lun ca qu trnh hc tp
v gio dc, gip hc vin t kim sot qu trnh hc tp ca chnh h. Cng mt nh gio dc ngi ln, nu c o to nh cc nh chuyn mn v c b tr vo nghin cu c h thng, c bit lin quan n cc kt qu v s can thip ca chnh h, h bt u phi i ph vi mu thun bn r trong qu trnh o to ca h ging nh l cc nh nghin cu. Mu thun ny dn n vic ti hnh thnh, c v l thuyt ln thc hnh, cc quan im nghin cu lm sao ha hp v thch ng vi nhng tin thc tin ca qu trnh gio dc ngi ln. Vo nhng nm 1974-1975, cm t nghin cu tham d (mt tip cn c s tham gia trong nghin cu) ln u tin c a ra v ph bin thng qua nhm cc nh gio dc ngi ln ny v tip theo c xc tin thng qua Hi ng quc t v Gio dc ngi ln v cc t chc thnh vin khu vc v quc gia ca n trn ton th gii (Tandon, 1988). Khuynh hng tn ti song song th ba v s h tr ln nhau cho cc tng v thc tin ca nghin cu tham d, bt ngun t nghin cu ca Paulo Freice v Ivan Illich. S ph phn nn gio dc trong cc x hi hin i ca Illich v nhng cng hin ca Freice cho mt phng php s phm tr thnh c s cho vic lin kt nghin cu tham d nh mt qu trnh gio dc trong khun kh gio dc ph thng. Mt s ng gp c lin quan n ch ny vo cui nhng nm 1960 v u nhng nm 1970 m ng cho vic tng cng cc lun c ca nghin cu tham d. Mt khuynh hng khc tn ti trong mt vi thp k, l nhng ng gp ca nghin cu hnh ng (action research). c bit, nghin cu hnh ng khng tha nhn tnh hoang ng ca khi nim tnh v nghin cu v iu tra. N bin h cho hnh ng nh l c s ca qu trnh hc tp v nhn thc. Khuynh hng tip theo c s ng gp ng k ca khoa hc lun cho nghin cu tham d, c xut pht t nghin cu ca cc nh hin tng hc (Solomon, 1987). Nhng ng gp ny bin minh kinh nghim nh l c s ca qu trnh nhn thc. iu ny nng cm xc v cm gic ca con ngi thnh nhng m thc ca qu trnh hiu bit cng vi nhng hnh ng v nhn thc. Bng cch , ng gp ca cc nh hin tng hc (phenomenologists) m rng c s ca qu trnh hiu bit vt ra ngoi c nhn thc, cc cng vic c trin khai c ngha quan trng nh l mt thc th ca tri thc v kinh nghim trong khun kh ca hc tp bng kinh nghim (Kolb, 1984). Cui cng vo gia v cui nm 1970, cuc tranh lun v mu hnh pht trin t vn tham d nh l s thay i c tnh ph phn trong qu trnh pht trin nhn loi - tham d ca nhn dn, tham d ca ph n, tham d cng ng v tham d ca nhng ai ang n lc cho s pht trin ca chnh h. iu ny l cn thit trnh s
tht bi ca cc ti v cc chng trnh pht trin do cc chuyn gia thit k theo cch tip cn t trn xung. Trong qu trnh xc tin tham d, mt nguyn l c bn ging nh mt khi nim trung tm trong pht trin, l yu cu s dng tri thc v cc k nng ca nhng thnh vin tham d c ph phn v ca cc nhn vt trung tm trong qu trnh pht trin (Chambers, 1983; Oakley, 1991). Vic ph bin cc phng php tip cn tham d trong nghin cu pht trin nhanh chng lan rng, c bit t nhng nm 1980. Mt lot cc phng php tip cn c a ra vi nhng nt tng ng v phng php lun v cc khi nim nh l: nghin cu tham d, nh gi tham d, nghin cu cc h thng canh tc, cc quy trnh nh gi nhanh, nghin cu hnh ng c tnh tham d. c im ca nghin cu tham d Cng theo Marc P. Lammerink, c nhiu hnh thc v mc nghin cu tham d khc nhau. Khi vit v s tham d ca nng dn, Ashby chia chng ra bn hnh thc nh sau: Hnh thc hp ng (contract): Nh khoa hc hp ng vi nng dn cung cp dch v; Hnh thc t vn (consultative): Cc nh khoa hc hi kin ca nng dn v cc vn tr ngi ca h v sau a ra cc gii php; Hnh thc hp tc (collaborative): Cc nh khoa hc v nng dn hp tc vi nhau nh l cc thnh vin cng tham gia vo qu trnh nghin cu; Hnh thc hip hi (collegiate): Cc nh khoa hc tng cng nghin cu khng c lp phi hnh thc v pht trin h thng hin c cc vng nng thn.
Hnh thc tip cn hp tc hoc hip hi trong nghin cu tham d tng phn r rng vi cch tip cn kiu hp ng nghin cu thng thng. hnh thc hp ng nghin cu, cc thnh vin ca cng ng c i x nh nhng i tng th ng, ch c mt s t tham d vo phm vi lm ch n v thu nhn kt qu. Trong khi , nghin cu tham d hp tc v nghin cu tham d hip hi th cng ng tham gia tch cc vi nh nghin cu sut trong qu trnh nghin cu, t phc tho cng ban u n vic trnh by kt qu cui cng v phc tho cc vn c lin quan n hnh ng ca h. Cng theo Marc P. Lammerink, nghin cu tham d l cng nhn dn, v nhn dn v khng phi ng trn nhn dn. iu ny c ngha l cc i din ca dn v cc cn b phi c nng lc tham gia nh l cc nhm hng dn trong nghin cu tham d, ngay t khi bt u, ti thi im quyt nh v i tng ca nghin cu. H phi tham gia mi thi im ca qu trnh cho n khi cc kt qu c cng b v thng tin c a tr li ti qun chng theo nhiu ng khc nhau. iu ny khc vi kiu
nghin cu thng thng m ngi quan st (b tch bit) xng v m ng trch nhim i vi cng vic, i khi km theo cc mc ch c nhn khc (nh s thng tin hay uy tn c nhn). Trong bc u, s tha nhn ca x hi v tri thc khng ch bng cch ng u vi cc tng v gi thuyt trc , m cn thng qua cc c ch tha nhn ca chnh qun chng (cng ng). C hai cch tip cn nghin cu- tip cn truyn thng v tip cn tham d- c vn dng linh hot trong nghin cu pht trin nng thn. Vit Nam, theo cch tip cn truyn thng (thng thng), cc phng php nghin cu thng c s dng ph bin l cc phng php nghin cu ca thng k hc. Hin nay, khi tip cn tham d ngy cng t ra c tnh thuyt phc v hu ch th vic nm vng c s l lun v c k nng s dng mt s phng php nghin cu tham d c th nh RRA, PRA, PLA, v.v l iu ht sc cn thit cho cc nh nghin cu pht trin nng thn. 2. Mt s phng php nghin cu pht trin nng thn a) Nghin cu thng k v pht trin nng thn trn, chng ta cp n hai nhm tip cn trong nghin cu pht trin nng thn, tip cn truyn thng (thng thng) v tip cn tham d (c tnh tham gia). Cc phng php nghin cu thng k nh mt c trng ca nghin cu truyn thng c m t trong cc mn hc Nguyn l thng k, Thng k nng nghip v mt s mn hc thng k chuyn ngnh khc lin quan n cc kha cnh kinh t, x hi v mi trng nng thn. Nguyn l thng k trnh by nhng c s l lun, nhng nguyn l v cc phng php lun c bn ca thng k hc nhm nghin cu mt lng trong mi quan h cht ch vi mt cht ca hin tng kinh t x hi s ln, nghin cu s biu hin bng s lng ca quy lut pht trin kinh t x hi trong iu kin, thi gian v a im c th. Nguyn l thng k trnh by v phn tch r cc giai on trong qu trnh nghin cu thng k, cc phng php c th trong iu tra, tng hp v phn tch thng k. y l nhng nn tng c bn cc mn hc thng k chuyn ngnh vn dng trong iu kin c th ca tng ngnh. Cc mn hc thng k chuyn ngnh (cn gi l thng k nghip v) nh Thng k nng nghip, Thng k cng nghip, Thng k thng mi, Thng k lao ng, Thng k dn s, v.v l vic vn dng c th l lun, nguyn l v cc phng php c bn ca thng k vo nghin cu pht trin cc ngnh c th. Nghin cu thng k pht trin nng thn da trn mt s quan im c bn ca ch ngha duy vt bin chng, l:
Xem xt s vt trong qu trnh vn ng bin i v pht trin; Xem xt s vt trong mi quan h rng buc ln nhau; Xem xt s pht trin ca s vt v hin tng nh l mt s bin i dn dn t s thay i v s lng sang s thay i v cht lng; Xem xt s pht trin nh l s thng nht v u tranh gia cc mt i lp; Coi thc tin l c s, l ng lc ca nhn thc v l tiu chun kim tra nhn thc.
Trong iu kin ca Vit Nam, nhng quan im ny c biu hin c th trong ng li, ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc. V vy, nghin cu thng k pht trin nng thn phi da trn c s l lun v thc tin ca h thng quan im ny. b) nh gi nng thn c s tham gia ca ngi dn (PRA) Khi nim PRA l vit tt ca 3 t ting Anh: Partipatory Rural Appraisal. y l mt trong nhng phng php nghin cu tham d (c tnh tham gia) c s dng rng ri v c vai tr ng k i vi nghin cu v pht trin nng thn cc nc ang pht trin cng nh Vit Nam hin nay. C nhiu cch dch ngha ra ting Vit khc nhau nh: nh gi nng thn cng tham gia, nh gi nng thn c tnh tham d, nh gi nng thn c s tham gia ca cng ng, nh gi nng thn c s tham gia ca ngi dn, v.v nh gi nng thn c s tham gia ca ngi dn l cch dch ngha phn nh st nht vi bn cht ca phng php ny. PRA l phng php tip cn pht trin nng thn, bao gm mt lot cch tip cn v phng php khuyn khch, li cun ngi dn nng thn cng tham gia chia s, tho lun v phn tch kin thc ca h v i sng v iu kin nng thn h tm ra nhng phng sch, gii php t lp k hoch v thc hin k hoch nhm ci thin i sng ca cng ng nng thn. PRA l phng php nghin cu pht trin nng thn, tp hp mt h thng cc cng c nghin cu. Thng qua cc cng c ny, cn b nghin cu v ngi dn cng pht hin cc vn , nghin cu v xut cc gii php gii quyt, phi hp thc hin v cng rt ra nhng bi hc kinh nghim ph cp. Qua PRA cn b nghin cu, ph cp c th hc hi t ngi dn, ng cm vi ngi dn, l ngi cng tc nng ct gip cng ng nng thn pht trin. c im ch yu ca PRA: PRA l phng php tip cn v nghin cu pht trin nng thn vi nhng c im ch yu sau: - Phng php lun PRA c xy dng da trn kin thc bn a, kinh nghim
truyn thng v nng lc vn c ca nng dn v xc nh vn , ra quyt nh, huy ng ngun lc, t chc thc hin cng pht trin cng ng. - PRA s dng cc k thut thu ht s tham gia ca ngi dn, k nng thc y v to iu kin ca cn b PRA. - PRA to iu kin cho ngi dn a phng tham gia t nguyn, sng to vo mi qu trnh xc nh vn , xc nh mc tiu, ra quyt nh, thc hin, gim st v nh gi. - Cc hot ng ca PRA ch yu tp trung v pht trin cng ng mt cch bn vng thng qua s n lc ca chnh cng ng. - PRA c nhng u im c bn nh: (i) PRA lm thay i thi v phng php lun v nh gi v pht trin nng thn trc y; (ii) PRA to ra qu trnh cng hc hi ca c hai pha: cn b v ngi dn; (iii) PRA cho php tng nhm cng ng t ra cc gii php ph hp vi chnh h c th thc hin v t c li ch mong mun; (iv) Thng qua PRA c ngi dn v cn b pht trin nng thn u c th thch, nng cao nng lc cng pht trin cng ng (thn, x); v (v) Nhng ngi ngho, t c hc hnh hoc nhng nhm ngi thit thi trong cng ng c thu ht mt cch tch cc tham gia vo xy dng k hoch, thc hin k hoch, gim st v nh gi k hoch, to ra s cng bng x hi trong vic tham gia pht trin nng thn. Trit l v nguyn tc c bn ca PRA - Trit l ca PRA Nn tng v trit l c bn ca PRA l ly dn lm gc trong cc hot ng pht trin nng thn. L lun v thc tin ca khoa hc qun l ch ra rng: khng ai hiu c ngi dn bng chnh h, v vy hy h t quyt nh v gii quyt cc cng vic ca mnh. t c s bn vng trong pht trin cng ng nng thn, ngi dn s ng vai tr ch yu trong vic t pht hin ra iu kin t nhin, kinh t, x hi, mi trng ca cng ng, xc nh ra cc vn tn ti, t ra cc mc tiu pht trin, quyt nh cc gii php khc phc v t thc hin cc gii php t mc tiu pht trin ca cng ng h. - Nhng nguyn tc c bn ca PRA Cn b pht trin nng thn s dng PRA cng ngi dn hc hi, chia s kin thc v kinh nghim. Vai tr ca cn b khi s dng cng c PRA l thc hin chc nng thc y v to iu kin nng lc ca ngi dn a phng trong thu thp thng tin, phn tch, lp k hoch v thc hin. V vy, khi s dng PRA cn hiu r v tun th nhng nguyn tc c bn sau y:
(i) Hc hi trc tip t ngi dn a phng v kin thc, kinh nghim iu kin sng v sn xut ca chnh h; (ii) Hc hi nhanh v tch cc bng s khm ph, s dng mm do cc phng php, to c hi v to lp mi quan h tt vi cng ng tham gia; (iii) Loi b nhanh cc thnh kin bng s lng nghe ch khng ging dy, bng s thm d thay th cho s b qua, quan tm n ngi ngho, ph n v hc hi t h nhng quan tm v u tin; (iv) S dng ti u cc phng php v cng c, tc l phi cn nhc gia s lng, s hp l, s chnh xc v thi gian; (v) S dng phng php kim tra cho thng tin; (vi) Lun tm kim mi mt t pha ngi dn, ngha l tm ti v hc hi t nhng im khng hp l, nhng ngi khng ng h, nhng ngi ng ngoi cuc mi tnh hung; (vii) Hy cho dn t lm, ngha l to iu kin cho ngi dn a phng t iu tra, phn tch, trnh by v hc hi, t h a ra kt qu v h l ch s hu ca cc kt qu ; (viii) Lun kim tra mnh v thi , phong cch v ng x khi cng lm vic vi ngi dn; (ix) Nng cao trch nhim vi chnh cng vic ca mnh lm, khng li cho ngi khc; (x) Cng chia s, to c hi cng lm vic, cng chung sng, trao i chia s suy ngh, tnh cm, tm t gia ngi dn vi nhau, gia ngi dn vi cn b; (xi) S dng cc cng c PRA mt cch mm do, linh hot v sng to, ngha l khng la chn v s dng cc cng c mt cch my mc cho mi ni mi lc, bi v cc phng php v cng c PRA khng phi l cng thc bt di bt dch. S pht trin ca PRA v thc tin p dng Vit Nam - S pht trin ca PRA Vo gia thp k 80, phng php nh gi nhanh nng thn (RRA) c s dng rng ri vo cc chng trnh pht trin nng thn nng nghip. Nhng phng php ny bc l mt s hn ch c bn l: (i) Cn b pht trin nng thn thu nhp thng tin t ngi dn thng qua mt lot cc bi tp v phng vn. Cc s liu thu c h t x l, lu gi, khng chia s cng vi ngi dn; (ii) Cn b pht trin nng thn dng kt qu RRA cho mc ch lp k hoch thn, xm theo kiu can thip t bn ngoi bng cc d n hay chng trnh nghin cu. Ngi ta nhn thy cn phi thay i thi v cch ng x trong cch tip cn hng ti ngi dn trong RRA sang qu trnh hc hi t ngi dn thu thp thng tin v cng ngi dn phn tch v lp k hoch.
T nhn thc trn, vo cui thp k 80, Gordon Con way, Robert Chambers v mt s nh nghin cu v qun l khc xy dng phng php PRA t cc phng php RRA nh: RRA thm d, RRA ch , RRA gim st, RRA cng tham gia. RRA cng tham gia l nhp cu ni gia RRA sang PRA v ln u tin p dng Kenya v n nm 1988. Vo u nhng nm 90 l cuc bng n s dng PRA n v cc nc khc chu , chu Phi vo cc d n pht trin nng thn. Tip sau s tip nhn PRA ca cc t chc quc t v phi chnh ph vo cc chng trnh v d n ti cc nc ang pht trin trn phm vi ton th gii. n nay, l lun v thc tin ca PRA ngy cng c b sung hon thin. c nhiu cuc hi tho quc t v quc gia tho lun, truyn thng v phng php ny. c hn 30 quc gia s dng tip cn PRA vo nghin cu v pht trin nng thn trong mi lnh vc nh qun l ti nguyn thin nhin, pht trin nng nghip, lm nghip, giao thng, thu li, y t - sc khe, cc chng trnh, d n x hi v xo i ngho, v.v - Thc t p dng PRA Vit Nam PRA c coi l cng c lp k hoch pht trin c s tham gia ca ngi dn u tin p dng trong Chng trnh hp tc lm nghip Vit Nam - Thy in do SIDA ti tr vo cui nm 1991. y l chng trnh s dng PRA mt cch h thng trn mt a bn rng trong thi gian di. Trong giai on 1991- 1994, Chng trnh Vit NamThy in s dng PRA cho vic lp k hoch pht trin 70 thn, xm ca 5 tnh: Vnh Ph, Tuyn Quang, Yn Bi, Lo Cai v H Giang. Phng php PRA ngy cng c hon thin ph hp vi iu kin nng thn thuc cc vng khc nhau. Nhng nm gn y, PRA c cc chng trnh ca Chnh ph, cc t chc quc t, cc t chc p dng trong cc chng trnh, d n lin quan n pht trin nng thn Vit Nam v mang li nhng thnh cng nht nh trong vic khai thc v pht huy cc ngun lc ca cng ng vo pht trin kinh t vn ho x hi nng thn, bo v ti nguyn thin nhin nh D n Lp k hoch s dng dt v giao t lm nghip c s tham gia ca ngi dn ti Qung Ninh, Tha Thin Hu (FAO/020/Italy), D n Qun l vng u ngun c s tham gia ca ngi dn ti Honh B - Qung Ninh (FAO/Belgium), Chng trnh PAM 5322 ti 5 tnh min ni pha Bc, D n pht trin c s h tng nng thn quy m nh ti tnh Qung Nam v thnh ph Nng (UNCDF Lin Hp Quc), D n pht trin lm nghip x hi Sng (GTZ-CHLB c), D n Bo tn ti nguyn nng nghip Qung Bnh (IAFD), D n An ton lng thc Qung bnh (GTZ), D n Pht trin nng thn H tnh (IFAD), v.v Hin nay, hu ht cc d n pht trin nng thn c h tr vn nc ngoi Vit Nam, u s dng PRA nh l mt tip cn tham d trong nghin cu v pht trin d n.
B cng c ca PRA v k thut s dng Cng c PRA l cch lm hoc k nng s dng cc phng php khc nhau nhm thu ht ngi dn vo qu trnh nh gi, phn tch v lp k hoch pht trin cng ng. Tp hp c h thng nhiu cng c khc nhau thng c s dng khi thc hin PRA gi l b cng c PRA. B cng c ca PRA c b sung v pht trin trong qu trnh vn dng thc tin. Mi cng c PRA thng bao gm mt hay nhiu phng php khc nhau, v d: cng c iu tra tuyn hay i lt ct l s kt hp nhiu phng php trong cng thi gian v a im nh kho st hin trng, phng vn, tho lun nhm. y chnh l c im ca cng c PRA i hi ngi s dng phi c kinh nghim, k nng s dng cng c PRA. C th phn loi cc cng c PRA nh sau: (i) Cc cng c phn tch v khng gian, nh: Xy dng sa bn, V s thn, iu tra tuyn; (ii) Cc cng c phn tch theo thi gian, nh: Lp biu hng thi gian (biu trn, biu ct, biu dng th), Lp bn lc s thn, xm; (iii) Cc cng c phn tch c cu, nh: Lp cc bng biu, biu c cu; (iv) Cc cng c phn tch nh hng v quan h, nh: Lp biu hnh cy, Biu quan h, Xy dng lch ma v, S VENN, S SWOT; (v) Cc cng c phn tch quyt nh, nh: Tho lun nhm, Hp dn; Mt s k thut c bn khi s dng cng c PRA (i) Thu thp ti liu c sn: Ti liu c sn bao gm h thng thng tin, d liu c bn ca a phng, cc kt qu nghin cu, hot ng ca d n ti a phng. Ti liu c sn l c s d liu ban u cho cc hot ng PRA v l ngun thng tin nh hng v kim tra cho. Cc ngun cung cp ti liu c th gm cc ngun khc nhau, nh: (i) C quan chnh quyn a phng (x, huyn); (ii) Cc c quan chuyn mn lin quan cp huyn; (ii) Cc t chc, d n, chng trnh c cc hot ng thng tin ti a phng; (iii) Cc ti liu xut bn lin quan n a phng; v.v... Phng php thu thp ti liu c th theo trnh t sau: (i) Lit k cc s liu thng tin cn thit c th thu thp, h thng ha theo ni dung hay a im thu thp v d kin c quan cung cp thng tin; (ii) Lin h vi cc c quan cung cp thng tin; (iii) Tin hnh thu thp bng ghi chp, sao chp; (iv) Kim tra tnh thc tin ca thng tin thng qua kho st trc tip v kim tra cho. (ii) To lp mi quan h: Cc hot ng PRA u thng qua qu trnh giao tip. V vy vic to lp mi quan h vi ngi dn l cn thit v c xem l s trao i tng quan bnh ng gia cn
b vi ngi dn a phng v c s hiu nhau. to lp mi quan h cn c cc k nng giao tip nh: ch , quan st, lng nghe, phn nh, trao i v thu thp thng tin. Mt s k thut, k nng to lp mi quan h c th k n l: - Gp lnh o thn v cc nh chc trch a phng gii to mi nghi ng khi bt u cng vic. - Hy bt u cng vic vi nhng ngi dn c kh nng tip cn nhanh v t mc cm vi ngi l. - Gii thch tht r cho mi ngi dn l do on PRA n thn, xm v cng vic m on s cng on lm vi dn. - Hy by t s chn thnh ca mnh i vi dn lng thn, xm. - La chn thi gian v a im lm vic thun li cho ngi dn. (iii) Lm vic vi nhm s thch: Nhm cng s thch bao gm mt s nng dn c cng nguyn vng c lm vic hay hp tc v mt hot ng hay lnh vc no nh: lm vn, trng cy n qu, chn nui, trng cy. Nhm s thch cn c th c xy dng trn s t nguyn da trn tui tc, gii tnh, nhm dn tc, s giu ngho, tn gio. Mc ch ca lm vic vi cc nhm s thch l thu thp thng tin v c c s thu hiu cn thit v nhu cu s thch v nhng vn ca h. Khi lm vic vi cc nhm s thch cn: - Chun b danh sch v cc nhm s thch c th thnh lp. - Ghi r cc tn nhm s thch, tn v a ch ca cc c nhn tin lin h. - Tp trung vo qu trnh to mi quan h vi cc nhm s thch. - Sp t cc thnh vin ca cc nhm s thch vo vic thc hin cc cng cu PRA. - Thu ht h vo vic kim tra tnh thc tin ca thng tin qua quan st trc tip v kim tra cho. (iv) S dng phng php phng vn linh hot: Phng vn linh hot l mt phng php c s dng trong qu trnh thc hin cc cng c PRA. Phng php ny c s dng vi c nhn nng dn, vi cc thng tin vin chnh t thn, xm, vi cc nhm s thch hay vi cc nhm nng dn khc. K nng ca phng vn linh hot l t ngi dn vo qu trnh m thoi thng qua mt lot cu hi m v thch hp gia cn b vi ngi dn. Trong phng vn linh hot cn b phi s dng thnh tho 7 dng cu hi: ai?, ci g?, u?, khi no?, ti sao?, nh
th no? v bao nhiu?. thc hin phng vn linh hot cn: - Chun b danh mc ch phng vn v ghi r tng ch vo s theo di cng vic hin trng. - La chn c nhn, thng tin vin chnh, nhm s thch hay nhm nng dn phng vn. Phi m bo rng nhng ngi ny c kh nng cung cp thng tin su rng v c quan im r rng. - La chn thi gian v a im cuc phng vn t b nh hng v nhng l do ngoi cnh. - S dng danh mc ch v danh sch kim tra, nhng cho php mm do trong m thoi t c th khm ph ra nhng vn mi hay nhng tng mi xut hin. - Hi nhng cu hi thch hp vi tng c nhn hay nhm ang c phng vn. - S dng cu hi m t c gii thch v quan im ca nng dn hn l cu hi: c hoc khng?. - Ghi chp chi tit cc cuc phng vn ln s theo di cng vic hin trng. - Hy iu chnh danh mc v cu hi ni ln nhng vn mi. - Kim tra tnh thc tin ca thng tin qua quan st trc tip v kim tra cho. Phn tch, tng hp v vit bo co kt qu PRA: Kt qu PRA bao gm 2 phn ch yu, l: (i) Kt qu thc hin cc cng c PRA. Mi cng c PRA c thc hin u c a ra kt qu c th. Cc kt qu ny c th hin bng cc bn phc ho, s , hnh v nhng kt qu tho lun ca nhm nng dn v bin bn do cn b PRA ghi trong qu trnh thc hin PRA. (ii) Kt qu phn tch tng hp. Phn tch, tng hp kt qu PRA c t chc sau khi thc hin xong cc cng c PRA. y l bc tin hnh quan trng d bo kt qu PRA sau c trnh by v thng qua kt qu PRA cui cng trong cuc hp dn ton thn. Trnh t tin hnh tng hp, phn tch kt qu PRA thng qua cc bc sau: (a) Gii thiu, trnh by v lit k cc lnh vc quan tm: Theo trnh t: i) Cn b PRA trnh by r mc ch v phng php phn tch, tng hp kt qu PRA; (ii) Gii thch r tng mu phn tch, tng hp; (iii) Cn b PRA hoc mt nng dn trnh by tm tt cc kt qu thc hin cc cng c ca PRA theo cc biu mu; (iv) Cn b PRA trnh by nhng chnh trong cc bin bn ghi khi s dng cc cng c v cc cuc hp dn; v (v) ngh nng dn tho lun v lit k cc lnh vc hot ng chnh m thn, xm ang quan tm c cp trong khi thc hin s dng cc cng c ca PRA.
(b) Phn tch, tng hp cc kh khn, gii php theo lnh vc nghin cu: Trnh t tin hnh l: (i) Cn b PRA hng dn v to iu kin tho lun tng lnh vc nghin cu; (ii) Phn tch, tng hp cc kh khn v gii php ch yu cn c vo kt qu ca cc cng c PRA; v (iii) Cn b PRA s dng k nng thc y xut tng ca nng dn trong vic ra cc hot ng c th. (c) D kin k hoch hnh ng ca thn K hoch hnh ng ca thn, xm c xy dng da trn cc hot ng vch ra bao gm: cc chng trnh hnh ng, kt qu mong i, ngi thc hin, cam kt ng gp ca nhn dn v thi gian thc hin. Cn b PRA hng dn nng dn tng hp v lit k cc chng trnh hnh ng cn c vo cc hot ng ra. V d cc chng trnh nh: Hun luyn v o to; Khuyn nng - khuyn lm; Trng trt; Chn nui, th y. Cn b PRA to iu kin cho nng dn tho lun, xut cho tng chng trnh v tng hp d tho k hoch hnh ng ca thn, xm. Bo co kt qu PRA l tp ti liu c gi ln c quan c thm quyn, cc chng trnh, d n quan tm lm c s cho vic xy dng d n cho thn, xm (i vi cc PRA thm d) hoc gi ln vn phng d n ang thc thi cc hot ng ti a phng (i vi cc PRA ch , PRA gim st hng nm) lm c s cho vic nh gi, iu chnh v lp k hoch hnh ng ca d n trong nm sau. Bo co kt qu PRA bao gm 2 phn chnh: (i) Bo co tng hp qu trnh PRA; v (ii) Phn ph lc gm cc ti liu, Kt qu thc hin cc cng c PRA (bn vit tay), Kt qu phn tch tng hp PRA, Kt qu phn tch kh thi k hoch hnh ng ca thn, xm. c) Hc v hnh ng c s tham gia (PLA) Tng quan v PLA PLA l vit tt ca Participatory Leaning and Action. C nhiu cch dch ngha qua cc ti liu khc nhau, nh: hc v hnh ng c s tham gia, hc v hnh ng cng tham gia, hc v hnh ng c s tham gia ca ngi dn. y chng ti s dng ti liu v PLA c bin son bi Trung tm thng tin ca Ngn hng th gii, v vy cch dch ngha c thng nht theo ti liu ny l hc v hnh ng c s tham gia. PLA c ngha l cng nhau hc hi cng hnh ng. Hc v hnh ng c s tham gia l tng hp cc cch tip cn, cc phng php, cc quan im v thi nhm to iu kin v thc y ngi dn chia s, phn tch v nng cao hiu bit ca
h v thc trng cuc sng, cng nh thc y vic lp k hoch, thc hin, theo di, nh gi v phn hi kt qu (Robert Chambers, 2003). Nhng nguyn tc c bn ca PLA (i) Tn trng, tin cy, ly s tham gia ca dn lm trng tm: h c th lm c. Mi ngi dn, nam gii cng nh ph n, ngi ngho v c ngi khng bit ch, u c khuyn khch v to iu kin c th trnh by nguyn vng ca h, phn tch hon cnh v thc hin nhng thay i cho chnh h. (ii) PLA l mt qu trnh hc hi. Trng tm ca PLA l thc y mt qu trnh hc tp lin tc m mi ngi u c tham gia: cc c nhn, cc h gia nh, mi ngi dn, cc t chc cng ng, cc c quan nh nc v cc t chc ti tr. (iii) Phi hp cc k thut, cc phng php tip cn trong qu trnh PLA Vn dng nhiu phng php c s tham gia hng dn ngi dn phn tch hon cnh ca h t nhiu kha cnh khc nhau v gip h nhn thc su sc v cc tim nng pht trin ti a phng. (iv) PLA l mt qu trnh dn ti s thay i nhn thc, nng cao nng lc cng ng Thng qua cc qu trnh thay i ti a phng, ngi dn c c mt mi trng hc mang tnh tp th xy dng nng lc ca mnh. H c c kin thc, cc k nng v thi , h cng t tin hn xut v qun l cc chng trnh hnh ng ring. (v) Kha cnh gii lun c ch trng trong PLA Gii l ni n vai tr ca ph n v nam gii trong x hi, c hnh thnh t cc nn vn ho khc nhau. Vic phn tch cc vai tr, cc hot ng v nhng trch nhim khc nhau ca ph n v nam gii phi lun lun c lng ghp trong tt c cc phng php tham gia. (vi) Ch trng s dng phng tin tr gip trc quan trng PLA Vic s dng nhiu cc phng tin tr gip trc quan nh biu , bn , ma trn gip cho ngi dn d dng hiu v p dng cc phng php tham gia ph hp vi nhu cu ca h, khi dy nhng tng v hnh thnh chung mt tm nhn. Cc phng php ca PLA PLA s dng cc phng php tip cn tham d (c tnh tham gia). Tri qua nhiu nm, mt lot cc phng php tham gia c xy dng v pht trin. Tt c cc phng php ny l nhng tr gip tuyt vi bin cc nguyn tc ca s tham gia thnh hnh ng.
Cc phng php tham gia rt c u th khuyn khch s i thoi, khi dy nhng tng mi, thng nht v cc hot ng chung, suy ngm v phn hi v cc kt qu thu c. Cc phng php tham gia ch tr nn sng ng khi ngi dn s dng chng by t nhng quan im, mc tiu v nhng mi quan tm ca h. Cc phng php tham gia ch pht huy ht tc dng khi c ngi dn p dng vo hon cnh c th a phng mnh. Phng php chng ta la chn th hin mc tin tng ca chng ta i vi ngi khc. Nu chng ta cm thy rng: (i) Nhng ngi t bn ngoi hiu r nht - ngi dn khng c hi kin: chng ta s s dng nhng phng php nh thuyt trnh hay phn pht t ri; (ii) Ngi dn bit mt cht - nhng nhng ngi t bn ngoi bit nhiu hn: chng ta s p dng nhng phng php nh b cu hi dnh cho thu thp thng tin hoc dng cho cc nghin cu hn lm; (iii)Ngi dn l nhng chuyn gia v i sng nng thn - nhng ngi t bn ngoi l i tc trong qu trnh pht trin ca h: chng ta s a ra nhng phng php thc y s trao i cc tng v lp k hoch chung; (iv) Ngi dn c th t lm - nhng ngi t bn ngoi i khi c th tr gip h: chng ta s y mnh nhng phng php h t iu hnh, t qun l v t nh gi. Vic s dng cc phng php tham gia cn lu mt s im sau: - Nn bt u t nhng ci nh v n gin. xy dng mt nn vn ho c s tham gia tn rt nhiu thi gian. Hy bt u t vic s dng nhng phng php n gin v dn dn tin ti s dng cc phng php phc tp hn, khi ngi dn c thm kinh nghim v s t tin. - Tnh linh hot: Sn sng thay i vic la chn v ng dng cc phng php cho ph hp vi hon cnh. - Th hin bng trc quan: Mi ngi c th tham gia mt cch hiu qu hn nu thng tin c th hin bng hnh nh ch khng ch bng li ni. C th s dng cc t giy kh ln v, lm cc m hnh trn sn nh bng nhng hn , nhng ci que, chun b trc cc tranh v hay nh chp trnh by. - Phi hp cc phng php: S dng nhiu phng php khc nhau v mi ngi mun tham gia theo mt cch khc nhau. C ngi cm thy vui khi ni, nhng c ngi li thch v, thch gii thiu v qu hng mnh hay thch c ng vai.
- Tng cng lm vic ti thc a: i ti cc thn bn, h gia nh, thm cc cnh ng, vn, ao c, ch, nhng ni cng cng. iu ny lm cho mi ngi d dng cm nhn nhng vn ang ni ti v khng cn c s khc bit gia tng v thc t. - Ghi chp v dn chng bng ti liu: m bo rng tt c s ng gp ca mi ngi u c ghi chp mt cch chnh xc v c dn chng bng ti liu. Nhng ghi chp rt qu gi i vi vic gim st qu trnh hot ng ti a phng giai on sau. Nhng u im v hn ch ca PLA - u im (i) S dng k thut trc quan: Ngi dn trong cng ng c th tham gia mt cch d dng hn khi h s dng cc k thut trc quan nh bn , biu , ma trn thu thp, phn tch v trnh by cc thng tin. (ii) S ho nhp nhng nhm ngi c cng mi quan tm: PLA khuyn khch vic tham gia ca nhm ngi khc nhau, c bit l ph n, tr em v ngi gi. Tt c cc quan im, cc gi tr vn ho, nhng truyn thng v cc mc tiu ca mi i tng u c ch trng. (iii) Trao quyn cho cng ng: Qu trnh xng, tin hnh v nh gi PLA cung cp cho cc c nhn v nhm ngi trong cng ng nhng kinh nghim mi m h c th t gii quyt cc vn , t tm kim cc gii php, t qun l vic thc hin k hoch hnh ng, t gim st v nh gi cc tc ng. (iv) Tnh bn vng: Nhng d n c xy dng bng phng php PLA da trn nhng u tin v gii php do ngi dn cng ng t xc nh v t phn tch. Nh , cc d n ny thng bn vng hn cc d n ch do nhng ngi bn ngoi cng ng xy dng. Hn ch ca PLA (i) S lm tng: S lm tng c th ny sinh t cng ng, c bit lin quan n s h tr ti chnh. Cc thnh vin ca cng ng thng ngh rng sau PLA s c tin. Hc v hnh ng c s tham gia khng th a ra nhng gii php diu k t mt t chc bn ngoi hoc t mt nh ti tr quc t.
(ii) Tnh tin cy ca thng tin: Tnh nhanh chng tng i ca qu trnh PLA c th hn ch cht lng v tin cy c thit lp gia cng ng v cn b pht trin. c bit, cc ch nhy cm nh nhng mi quan h v gii, v quyn lc, v cc th lc chnh tr thng tr ti a phng c th vn b che y v PLA khng thi gian nghin cu su.
(iii) Thiu kinh nghim: Thiu kinh nghim v thiu s tn tm vi nhng cng vic i hi s tham gia c th nh hng tiu cc ti cht lng ca PLA. Vic p dng mt cch my mc cc cng c k thut s khng thu c cc kt qu nh mong i.
III. T CHC NGHIN CU PHT TRIN NNG THN

1. Phng hng nghin cu pht trin nng thn hu ht cc quc gia trn th gii, nghin cu pht trin ni chung v nghin cu pht trin nng thn ni ring ang cng ngy c coi trng. Tuy nhin, qu trnh t chc nghin cu v nh hng nghin cu pht trin mt quc gia lun c t trong mt th ch kinh t-x hi ca quc gia v lin quan n bi cnh chung ca pht trin vng cng nh s hi nhp quc t. Nghin cu pht trin nng thn l mt b phn ca nghin cu pht trin nn nguyn tc ny lun c tn trng. Trong iu kin ca Vit Nam, Chnh ph rt quan tm v h tr qu trnh nghin cu pht trin v ban hnh chnh sch pht trin khoa hc cng ngh, nu r phng hng, mc tiu, nhim v cng nh xc nh danh mc cc chng trnh khoa hc v cng ngh ph hp vi tng thi pht trin ca t nc. Quyt nh s 82/2001/Q-TTg ca Th tng Chnh ph nhn mnh vai tr v ch ra phng hng pht trin khoa hc cng ngh ni chung, nghin cu pht trin nng thn ni ring trong thi k 2001-2005, l: - y mnh nghin cu khoa hc x hi v nhn vn phuc v s nghip cng nghip ha, hin i ha t nc v tin trnh hi nhp kinh t quc t trn c s vn dng sang to v pht trin ch ngha Mc- Lnin, t tng H Ch Minh; xy dng pht trin v tng bc hon thin h thng l lun v con ng i ln ch ngha x hi ca Vit Nam. - y mnh nghin cu c bn trong cc lnh vc khoa hc t nhin, ch trng cc nghin cu c bn c nh hng gn lin vi cng ngh, phc v nhu cu pht trin kinh t-x hi. Nghin cu c h thng cc iu kin t nhin, ti nguyn thin nhin v bo v mi trng, nghin cu d bo phng trnh thin tai; iu tra nghin cu bin theo hng phc v pht trin mnh kinh t bin. - Thc y vic i mi cng ngh ca cc ngnh kinh t theo hng hin i ha tng khu, tng ngnh bng vic ch ng tip thu, ng dng, lm ch, v pht trin cng ngh nhp, gn vi cng tc nghin cu khoa hc v pht trin cc
cng ngh tin tin, hin i trong nc nhm nhanh chng nng cao cht lng sn phm, sc cnh tranh ca hng ha v hiu qu ca nn kinh t. - Trin khai rng ri vic ng dng tin b k thut v chuyn giao cng ngh thch hp vo khu vc nng thn v min ni, c bit ch trng vng su, vng xa, vng c bit kh khn, vng ng bo dn tc hnh thnh mt s ngnh ngh v a vo sn xut cc sn phm mi da trn li th c th ca Vit Nam, to thm vic lm, tng thu nhp v nng cao mc sng cho ngi lao ng. - Tp trung xy dng tim lc khoa hc v cng ngh theo hng hin i ha c s h tng khoa hc v cng ngh, ch trng pht trin ngun nhn lc khoa hc v cng ngh c trnh cao. M rng x hi ha hot ng nghin c khoa hc v cng ngh. Mt s nhim v v ch tiu c th i vi nghin cu trong lnh vc nng nghip v nng thn c ch ra nh sau: - Phn u a ng gp ca khoa hc cng ngh vo gi tr gia tng ca sn xut nng - lm - ng nghip t 30 - 40%. - Tp trung nghin cu chn, to ging cy trng, vt nui (ch trng ging c th bn a v u th lai) c nng sut, cht lng cao ph hp vi cc vng sinh thi phc v cho mc tiu an ninh lng thc, thc phm v xut khu. - Nghin cu ng dng v pht trin cc cng ngh tin tin trong canh tc nng lm nghip, thy li, nui trng thy hi sn, nhm pht huy ti a tim nng ging, pht trin bn vng, bo v mi trng, s dng hp l ti nguyn nc. - Nghin cu, thit k, ch to cc loi my mc, thit b v cng ngh trong c gii ha, bo qun v ch bin trong sn xut nng lm ng nghip. - Nghin cu ng dng v chuyn giao cng ngh nhm gp phn thc y qu trnh cng nghip ha, hin i ha nng nghip v nng thn. 2. T chc thc hin nghin cu pht trin nng thn T chc thc hin nghin cu pht trin nng thn c gn lin v t trong bi cnh ca qu trnh t chc thc hin nhim v khoa hc cng ngh. Chnh ph Vit Nam h tr, khuyn khch to iu kin pht trin khoa hc cng ngh, y mnh nghin cu trong nng nghip v pht trin nng thn. Ngh nh 81/2002/N-CP ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut khoa hc v cng ngh v t chc khoa hc v cng ngh; c nhn hot ng khoa hc v cng ngh; t chc thc hin nhim v khoa hc v cng ngh; ng dng kt qu nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh; hp tc quc t v khoa hc v cng ngh; qun l nh nc v khoa hc v cng ngh.
Qu trnh t chc nghin cu pht trin nng thn cng tun th cc nguyn tc c bn ca Ngh nh trn. Qu trnh nghin cu pht trin c thc hin di hnh thc ti, d n, chng trnh khoa hc v cng ngh v d n khoa hc v cng ngh c ni dung ch yu tin hnh cc hot ng nghin cu khoa hc, pht trin cng ngh, ng dng cng ngh; p dng, th nghim cc gii php, phng php, m hnh qun l kinh t-x hi. B Khoa hc v Cng ngh t chc xc nh v trnh Chnh ph duyt chin lc, k hoch pht trin khoa hc cng ngh, cc hng nghin cu khoa hc v cng ngh u tin; cc nhim v khoa hc v cng ngh ch yu ca Nh nc cng phng n phn b ngun lc v t chc thc hin cc nhim v nghin cu khoa hc v cng ngh . Cc B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph, y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng v cc c quan khc ca Nh nc cn c vo hng khoa hc v cng ngh u tin, cc nhim v khoa hc v cng ngh ch yu ca Nh nc v cn c vo nhu cu pht trin kinh t-x hi ca b, ngnh, a phng, ca c s, doanh nghip xc nh cc nhim v nghin cu khoa hc v cng ngh ca b, ngnh, a phng mnh. Cc t chc khoa hc v cng ngh, cc doanh nghip cn c vo phng hng u tin pht trin khoa hc v cng ngh ca Nh nc, nhu cu x hi, chc nng c giao v lnh vc hot ng khoa hc cng ngh ca mnh xc nh cc nhim v khoa hc v cng ngh. Nhim v nghin cu khoa hc v cng ngh c th c giao theo 2 phng thc: (i) phng thc tuyn chn; (ii) phng thc giao trc tip. Khi nhim v nghin cu m nhiu t chc, tp th, c nhn c kh nng tham gia th phi giao theo phng thc tuyn chn. Trong trng hp ny, c quan qun l Nh nc v khoa hc v cng ngh c thm quyn cc cp phi cng b cng khai trn phng tin thng tin i chng v cc nhim v khoa hc v cng ngh d kin thc hin trong nm ti chnh tip theo, iu kin, th tc mi t chc, c nhn ng k tham gia tuyn chn. Sau , trn c s kin t vn ca Hi ng tuyn chn, s cng b kt qu tuyn chn v giao nhim v cho cc t chc, c nhn c tuyn chn. Nhim v nghin cu khoa hc c giao trc tip l cc nhim v khoa hc thuc b mt quc gia, c th ca an ninh, quc phng, mt s nhim v khoa hc v cng ngh cp bch v cc nhim v khoa hc v cng ngh m ni dung ch c mt s t chc khoa hc v cng ngh hoc c nhn c iu kin v chuyn mn, trang thit b thc hin.
Trong phm vi nghin cu nng nghip v pht trin nng thn, Chnh ph thnh lp v khuyn khch cc t chc, c nhn thnh lp cc c s chuyn giao, ng dng cng ngh; m rng mng li cc t chc khuyn nng, khuyn lm, khuyn ng, dch v khoa hc v cng ngh a phng cung cp dch v ph hp vi yu cu ca nng dn; tng cng u t thc hin d n khoa hc v cng ngh, xy dng mt s m hnh th im ng dng khoa hc v cng ngh trn a bn nng thn, vng c iu kin kinh t - x hi kh khn v vng c iu kin kinh t - x hi c bit kh khn. y ban nhn dn cc cp c trch nhim to iu kin cc t chc, c nhn, chuyn gia khoa hc v cng ngh trong nc v nc ngoi t chc ng dng rng ri thnh tu khoa hc v cng ngh ti a phng; to iu kin v nh v t , phng tin i li, thit b, c s lm vic, cho cn b khoa hc v cng ngh cng tc ti a phng. y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng h tr kinh ph hoc tr gi mt phn cho nng dn ng dng cng ngh mi vo sn xut v i sng.
CU HI HNG DN THO LUN CHNG V 1. V sao phi nghin cu pht trin nng thn? 2. Nhng c im ca nghin cu pht trin nng thn? 3. Bnh lun v cc phng php tip cn nghin cu pht trin nng thn? 4. c im tip cn tham d trong nghin cu pht trin nng thn? 5. Tm hiu v bnh lun v thc trng nghin cu pht trin nng thn Vit Nam? 6. Chnh sch ca Nh nc v nghin cu pht trin nng thn? 7. S ging v khc nhau c bn ca mt s phng php nghin cu pht trin nng thn gii thiu trong chng v phn ph lc (Phng php nghin cu thng k, PRA v PLA)?
PH LC
Ph lc 1
CHIN LC PHT TRIN NNG THN VIT NAM I. MT S THUT NG C BN

L lun v thc tin ca khoa hc qun l ch ra nhiu quan im khc nhau v chin lc pht trin v cc vn lin quan n hoch nh chin lc pht trin. y, ch nu ra mt s thut ng v khi nim c lin quan n hoch nh chin lc pht trin kinh t-x hi, c s dng nh mt h quan im chnh thng ca Nh nc ta, c Vin Chin lc v Pht trin son tho v xut bn nm 2004. Chin lc: Nhng mu tnh c tnh ton cc, lu di, c bn. Khi nim chin lc ln u tin c dng trong lnh vc qun s, sau c s dng rng ri cho cc lnh vc khc (kinh t, x hi, chnh tr). tm quc gia c cc chin lc nh: chin lc pht trin kinh t - x hi quc gia (trong c chin lc pht trin cc ngnh, cc lnh vc, chin lc pht trin cc vng lnh th); chin lc bo v T quc (bao gm chin lc quc phng, chin lc an ninh v chin lc i ngoi). Chin lc pht trin kinh t - x hi: H thng cc ch trng pht trin kinh tx hi quc gia tm tng th, ton cc, c bn v di hn. N phn nh h thng quan im, mc tiu pht trin, phng thc v cc gii php ln v pht trin kinh t - x hi trong thi k di hn ca t nc. Cng nghip ho, hin i ho nng nghip: Qu trnh chuyn i cn bn, ton din cc hot ng sn xut, kinh doanh, dch v nng nghip t s dng lao ng th cng l chnh sang s dng mt cch ph bin cng ngh, phng tin v phng php tin tin, hin i, da trn s pht trin ca cng nghip v tin b khoa hc cng ngh, to ra nng sut lao ng cao. C cu kinh t: (i) Ni dung, cch thc lin kt, phi hp gia cc phn t cu thnh h thng kinh t, biu hin quan h t l c v mt lng v cht ca cc phn t hp thnh h thng; (ii) Cch thc kt cu ca cc phn t c cu to nn h thng kinh t; (iii) L thuc tnh ca h thng kinh t. C cu kinh t thng c xem xt trn hai mt s lng (c o bng t l phn trm ca mi phn t, %) v cht lng (o bng mc cht-lng ca mi quan h tng tc gia cc phn t cu thnh). C cu kinh t nng nghip: Quan h t l gia cc b phn hp thnh c v lng v cht trong mi quan h tng tc ca h thng nng nghip. C cu kinh t nng nghip thng c xem xt theo ngnh (trng trt, chn nui, dch v nng nghip) theo thnh phn kinh t, vv. C cu kinh t nng thn: Quan h t l gia kinh t nng nghip v phi nng nghip trong mi quan h cht ch to thnh h thng kinh t nng thn.
C ch qun l kinh t: H thng cc bin php, hnh thc, cch thc t chc, iu kin nhm duy tr cc mi quan h kinh t pht trin ph hp vi nhng quy lut kinh t khch quan theo mc tiu xc nh trong nhng iu kin kinh t - x hi ca tng giai on pht trin ca x hi. Dch v: Nhng hot ng mang tnh x hi, to ra cc sn phm hng ho khng tn ti di hnh thc vt th nhm tho mn kp thi cc nhu cu sn xut v i sng sinh hot ca con ngi. th ho: Qu trnh chuyn ho dn c nng thn thnh dn c thnh th gn vi qu trnh pht trin kt cu h tng, cc ngnh phi nng nghip v vn minh cng nghip. Qu trnh th ho c th hin qua mt s ch tiu nh: i) T l th ho (c o bng phn trm gia dn s th trn tng dn s ca vng hoc mt lnh th ti mt thi im nht nh); ii) Tc th ho (phn nh mc nhanh, chm tng dn s th ca mt vng hoc mt lnh th ti mt thi k nht nh. Tc th ho c tnh bng nhp tng dn s th (%) trong mt thi k (c th l 1 nm, 5 nm, 10 nm hoc 20 nm). th ho nng thn: Qu trnh tng phn nng thn chuyn ho thnh thnh th. Trong qu trnh li sng thnh th c ph bin cho nng thn mt cch c quy hoch gn lin vi qu trnh pht trin cc ngnh phi nng nghip, xy dng h thng nh , cc cng trnh cng cng, cc tin nghi sinh hot. th ho ngoi vi thnh ph: Qu trnh m rng th hoc pht trin th mi, do kt qu ca s pht trin cng nghip gn lin vi pht trin kt cu h tng th v dch v. th ha ngoi vi gp phn y nhanh qu trnh th ha nng thn v lan to li sng thnh th. H thng thng tin a l (GIS): Mt tp hp c th, c h thng, bao gm cc cng c phn cng v phn mm my tnh, c s d liu thng tin a l v chuyn gia xy dng cc bn s ho, nhm thc hin c hiu qu cc cng vic thu thp, lu tr, biu din, cp nht, thao tc, phn tch cc d liu khng gian, tng hp, trnh by v xut in tt c cc lot thng tin lin quan n cc i tng a l (cc vng, cc ng, cc im trong khng gian), trong ch yu l cc dng bn . H thng thng tin a l thc hin c cc phn tch khng gian phc tp m nu lm bi cc phng php khc s rt kh, mt thi gian hoc khng thc hin c. Mc tiu c th v pht trin kinh t - x hi: Nhng ch c th (trung gian) cn t ti nhm t c mc tiu tng qut (cui cng). Mc tiu tng qut v pht trin kinh t - x hi: Nhng ch ln, c bn cn t ti ca h thng kinh t - x hi ti mt mc thi gian nht nh trong tng lai. Ngho: Tnh trng mt b phn dn c khng c hng v tho mn nhng nhu cu c bn ca con ngi c x hi tha nhn tu theo trnh pht trin kinh t v phong tc tp qun ca a phng. nc ta, theo quy nh ca B Lao ngTrng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. ..119
Thng binh v x hi, th hin trong Chng trnh Quc gia v xo i gim ngho v vic lm thi k 2001-2005 (Quyt nh 1143/2000/Q-LTBXH ngy 01/11/2000), chun ngho c xc nh theo 3 mc v thu nhp bnh qun u ngi ca h gia nh/thng nh sau: 150.000 ng/ngi/thng i vi khu vc thnh th; 100.000 ng/ngi/thng i vi nng thn ng bng v 80.000 ng/ngi/thng i vi nng thn min ni, hi o. Trn th gii, chun ngho c xc nh theo mc thu nhp bnh qun u ngi l 1 USD/ngi/ngy (theo sc mua tng ng - PPP) so snh quc t, nh gi v phn loi cc nc theo trnh pht trin. Nghin cu khoa hc: Hot ng pht hin, tm hiu cc hin tng, s vt, quy lut ca t nhin, x hi v t duy; sng to cc gii php nhm ng dng vo thc tin. Nghin cu khoa hc bao gm nghin cu c bn v nghin cu ng dng. Ngun lc pht trin: iu kin vt cht c s dng cho pht trin (cc ngun ti nguyn, c s vt cht, ngun vn, ngun nhn lc). C th phn ra: i) Ngun ni lc: iu kin vt cht trong nc c s dng cho pht trin (ti nguyn, c s vt cht, vn trong nc, ngun nhn lc trong nc); ii) Ngun lc bn ngoi: iu kin vt cht bn ngoi s dng cho pht trin ca t nc (nguyn liu, vn u t, khoa hc-cng ngh, chuyn gia, t bn ngoi). Ngun nhn lc: Tng th nhng nng lc ca con ngi v th lc, tr lc v nhn cch p ng yu cu pht trin ca bn thn con ngi v x hi. Nhng nng lc c hnh thnh v pht trin thng qua gio dc, o to, chm sc sc kho, lm vic, thng tin, giao tip. Cht lng ngun nhn lc c nh gi theo nhng nhm ch tiu ch yu nh sau: i) C cu tui, gii; ii) Tr lc (trnh hc vn, k nng ngh nghip, kinh nghim, k nng qun l, t cht kinh doanh); iii) Th lc, tm vc v th trng; iv) c im tm l x hi. Nng nghip sch: Nn nng nghip to ra nhng sn phm sch, m bo an ton thc phm v khng gy nhim mi trng. Nng nghip sinh thi: Nng nghip pht trin trn c s vn dng cc quy lut sinh thi, bo v v ci thin mi trng. Nng nghip truyn thng: Nng nghip pht trin da trn cc phng thc canh tc, phong tc, tp qun sn xut v tiu dng c t lu i. Pht trin bn vng: S pht trin tho mn c cc nhu cu ca hin ti nhng khng lm tn hi n kh nng tho mn cc nhu cu ca nhng th h tng lai. Pht trin con ngi: Pht trin ton din v th lc v tr lc ca tt c mi ngi, ng thi lm cho h c cuc sng xng ng mt cch bn vng. Pht trin con ngi c nhng c im ch yu sau: i) Con ngi l trung tm, l mc tiu ca s pht trin; ii) To lp s bnh ng v c hi v m rng phm vi la chn ca con ngi; iii)
Nng cao v th v nng lc la chn cho mi ngi; iv) Pht trin con ngi phi do chnh con ngi thc hin. Pht trin cng ngh: Hot ng nhm to ra v hon thin cng ngh mi, sn phm mi. Pht trin cng ngh bao gm trin khai thc nghim v sn phm th nghim. Pht trin kinh t: Qu trnh ln ln v mi mt ca nn kinh t trong mt thi k nht nh. Trong bao gm c s tng thm v quy m sn lng (tng trng kinh t), s hon thin th ch v nng cao cht lng cuc sng. Pht trin tng hp vng: Hnh thnh v pht trin c cu kinh t hp l, trong cc ngnh chuyn mn ha v cc ngnh b tr gn cht ch vi nhau pht huy sc mnh tng hp ca cc iu kin t nhin, ti nguyn thin nhin v ngun lc pht trin ca vng. Phn tng x hi: Mt khi nim x hi c bn biu hin s xp hng mt cch tng i n nh cc v tr trong x hi xt t gc quyn lc, uy tn, hoc c quyn, c li khng ngang nhau. Phn vng kinh t - x hi: Phn chia lnh th quc gia thnh cc vng kinh t - x hi phc v cho cng tc qun l, hoch nh chnh sch pht trin ca chnh ph. Cc vng kinh t - x hi c quan h cht ch v ph thuc ln nhau. Trong Chin lc pht trin kinh t - x hi ca t nc thi k 2001-2010 c i hi ton quc ln th IX ca ng thng qua 6 vng kinh t - x hi l: i) ng bng sng Hng v vng kinh t trng im Bc B; ii) Min ng Nam B v vng kinh t trng im pha Nam; iii) Bc Trung B, Duyn hi Trung B v vng kinh t trng im min Trung; iv) Trung du v min Bc B (Ty Bc v ng Bc); v) Ty Nguyn; vi) ng bng sng Cu Long. Quan im pht trin kinh t - x hi: Cch nhn, cch suy ngh v s pht trin ca h thng kinh t - x hi. Phng hng/nh hng pht trin kinh t - x hi: S th hin mc tiu v cch thc, gii php nhm t mc tiu xc nh cho thi k pht trin. Quy hoch: Vic la chn phng n pht trin v t chc khng gian kinh t - x hi cho thi k di hn trn lnh th xc nh. Quy hoch tng th pht trin kinh t - x hi: Vic lun chng pht trin kinh t x hi v t chc khng gian cc hot ng kinh t, x hi hp l (hay b tr hp l kinh t, x hi) theo lnh th thc hin mc tiu chin lc kinh t - x hi quc gia. Quy hoch pht trin kinh t - x hi l bc c th ho ca chin lc pht trin kinh t - x hi quc gia theo cc iu kin v c im ca tng vng lnh th. Quy hoch pht trin ngnh: Vic lun chng, la chn phng n pht trin v phn b ngnh hp l trn phm vi c nc v trn cc vng lnh th.
Quy hoch xy dng: Bc c th ho ca quy hoch tng th pht trin kinh t x hi, quy hoch pht trin ngnh v l vic t chc khng gian tng th v b tr cc cng trnh trn mt lnh th xc nh trong tng thi k. Quy hoch xy dng l c s trc tip qun l, trin khai cc d n u t xy dng. Tng trng kinh t: Mc tng lng ca ci (ti sn) trong mt thi k nht nh. Khi nim tng trng kinh t ny thch dng vi mi quy m: nn kinh t, ngnh, doanh nghip hay gia nh, c nhn. Ca ci (ti sn) c th tnh bng hin vt hoc tin (gi tr).
II. THC TRNG V HOCH NH CHIN LC PHT TRIN NNG THN

Cho n nay chng ta vn cha c s hoch nh ring mt chin lc cho lnh vc pht trin nng nghip v nng thn. Tuy nhin, nhng nh hng chin lc v cch tip cn pht trin nng nghip v nng thn c phn nh trong nhiu ti liu nh: (i) Chin lc pht trin kinh t x hi thi k 1991-2000, (ii) Ngh quyt VI ca ng nm 1998, (iii) Chng trnh pht trin nng thn Vit Nam nm 1996: giai on 19962000 v cho n nm 2020, (iv) Nng nghip v pht trin nng thn-yu t quan trng i vi s pht trin kinh t v n nh x hi: ti liu cho hi ngh Paris nm 1998, (v) Khung chin lc pht trin nng nghip nng thn 1998, v (vi) Chin lc pht trin kinh t x hi cho thi k 2001-2010. Nhng ni dung c bn ca hai chin lc cho 2 thi k 1991-2000 v 2001-2010, v thc cht cng chnh l chin lc pht trin nng thn. Chin lc pht trin kinh t - x hi thi k 1991-2000 Vi tn l Chin lc n nh v pht trin kinh t - x hi n nm 2000, Chnh ph giao cho su c quan cng xy dng chin lc ny. l: U ban K hoch Nh nc nay l B K hoch v u t; Ban Kinh t Trung ng ng; Trung tm Khoa hc x hi v Nhn vn Quc gia; Hc vin Chnh tr quc gia; Trng i hc Kinh t quc dn H Ni; v Trng i hc Kinh t quc dn thnh ph H ch Minh. Trn c s 6 bn bo co chin lc ca cc c quan ni trn, T bin tp do Th tng Chnh ph thnh lp tng hp v xy dng thnh bn Bo co chin lc cui cng trnh i hi i biu ton quc ln th VII ca ng Cng sn Vit Nam thng qua. Chin lc pht trin kinh t - x hi thi k 2001-2010 Mang tn l Chin lc y mnh cng nghip ho, hin i ho theo nh hng x hi ch ngha, xy dng nn tng nm 2020 nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip. xy dng chin lc ny, trn c s Quyt nh ca B Chnh tr v vic xy dng chin lc pht trin kinh t -x hi 10 nm 2001-2010 (Thng bo s
133 TB/TW ngy 29/4/1998), Ban cn s ng Chnh ph ra thng bo s 44/BCS ngy 3/6/1998 v trin khai xy dng chin lc v Th tng Chnh ph thnh lp Tiu ban ch o Chin lc v T Bin tp Chin lc. B K hoch v u t ng thi l Thng trc Tiu ban v T trng T Bin tp Chin lc. Bn d tho Chin lc pht trin kinh t - x hi 10 nm 2001-2010 c B Chnh tr v cc Hi ngh Trung ng cho php ly kin ng gp ca ng vin v ca nhn dn. n thng 4/2001, Bn Chin lc ny c chnh thc thng qua ti i hi i biu ton quc ln th IX ng Cng sn Vit Nam. c c s khoa hc xy dng Chin lc ny, 15 chuyn c trin khai nghin cu, l: 1) Tng kt qu trnh i mi v vic thc hin chin lc 10 nm 1991-2000, nh gi thc trng kinh t - x hi nc ta khi bc vo th k 21. 2) D bo bi cnh quc t v khu vc trong nhng nm u th k 21. 3) Xc nh v tr, tnh cht, c im, quan im v t tng ch o ca chin lc v mc tiu pht trin n nm 2010. 4) Xy dng tm nhn n nm 2020. 5) D bo cc bin i ln ca nn kinh t trong chin lc 10 nm 2001-2010 v k hoch 5 nm 2001-2005. 6) Cng nghip ho, hin i ho (mc tiu, bc i, gii php). 7) Pht trin nng nghip, nng thn v vn nng dn trong Cng nghip ho, Hin i ho v Chin lc 2001-2010. 8) Phng hng chuyn dch c cu kinh t v pht trin cc ngnh, vng v lnh vc kinh t - vn ho - x hi trong chin lc 2001-2010. 9) Chin lc pht trin ngun nhn lc v ci thin i sng nhn dn. 10) Chin lc pht trin khoa hc, cng ngh v bo v mi trng sinh thi. 11) Chin lc i mi v xy dng quan h sn xut (ch yu v cc thnh phn kinh t v quan h phn phi) 12) Chin lc xy dng v hon thin c ch qun l. 13) Chin lc kinh t i ngoi. 14) Chin lc ti chnh v tin t. 15) Chin lc kt hp kinh t - x hi vi quc phng an ninh.
III. CHIN LC PHT TRIN KINH T - X HI V NNG THN N 2010

1. Phng php tip cn v quan im hoch nh chin lc Quan im pht trin l mt yu t c s xy dng v hoch nh chin lc pht trin ni chung, pht trin nng thn ni ring. L lun v thc tin ca khoa hc qun l ch ra nhiu quan im pht trin khc nhau trn th gii. Sau khi phn tch xu hng hi nhp hin nay trn th gii, trn nn tng l lun v thc tin pht trin ca Vit Nam, mt s quan im ch yu trong hoch nh Chin lc pht trin Vit Nam l: - Xy dng mt t nc nh hng x hi ch ngha, dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch v vn minh. y l quan im nh hng cht lng cho ton b qu trnh pht trin lu di ca x hi Vit Nam, nht qun vi con ng x hi ch ngha. Con ngi va l mc tiu ti cao, va l yu t trung tm, ch o ca pht trin. nh hng x hi ch ngha nhm kin to mt x hi gn kt cc lc lng cng nhn, nng dn, tr thc v gii kinh doanh trn nguyn tc ha hp dn tc trong khung cnh quc t mi, to nn sc ng thun trong pht trin v mt nc Vit Nam giu mnh, hung cng, snh vai c vi cc nc tin tin trn th gii. Ch ngha Mc-L nin kt hp vi t tng H Ch Minh, t trn nn tng vn ha ca s kt hp truyn thng dn tc v tinh hoa tr tu ca con ngi, s to nn sc sng mnh m v l tng v hnh ng ca dn tc. - Pht trin rt ngn. y l quan im xuyn sut ton b mi chin lc v hnh ng thc tin ca t nc, bao gm hai ni dung: (i) duy tr mt tc tng trng cao hn cc nc i trc trong mt thi gian di, lin tc rt ngn khong cch; (ii) La chn v p dng mt m hnh (hay phng thc) pht trin cho php rt ngn mt s bc i theo kiu tun t, c in t ti trnh hin i cao hn, tuy cha giu c v ca ci thc t. Quan im ny cng bao hm cng thc pht trin mi ca Vit Nam, l cng nghip ha gn lin vi hin i ha (CNH, HH). Quan im pht trin bn vng. Khng hy sinh nn tng t nhin c bn ca i sng x hi (mi trng thin nhin) i ly tc tng trng kinh t. Khng chy theo cc gi tr vt cht mang tnh kinh t thun ty m nh mt cc gi tr nhn vn cao c, dn ti suy thoi o c v gi tr vn ha. Hn ch mc ri ro ton cu trong pht trin kinh t. Trong tinh thn quan tm n cht lng pht trin, i vi nc ta vn pht trin nng thn cng tr nn quan trng. Nng thn Vit Nam trong qu trnh cng nghip ha phi c xy dng tr thnh hu phng, gp phn to ra mt mu hnh cng nghip ha kiu mu ca c nc. Quan im ny cng th hin nh hng x hi ch ngha ca qu trnh pht trin t nc ta. Bo v vng chc nn ha bnh, c lp v an ninh quc gia.
Pht trin trong hi nhp v da vo hi nhp. Xy dng mt nn kinh t c kh nng hi nhp vo h thng kinh t quc t, c nng lc cnh tranh v thch nghi cao. Ch c nh vy, nn kinh t nc ta mi vn ng theo tinh thn "ty thuc nhng khng l thuc", kt hp bo v ch quyn quc gia vi m rng quan h kinh t quc t; khc phc nhng mt tiu cc trong qu trnh hi nhp. u t cho con ngi. Pht trin con ngi (nng cao ch s pht trin con ngi HDI) v nng cao cht lng ngun nhn lc l hai ni dung chnh ca quan im ny vi 3 yu cu chnh l: (i) Nng cao dn tr; (ii) Pht trin ngun nhn lc v (iii) Bi dng nhn ti. Yu t khoa hc v cng ngh trong quan im pht trin. Khoa hc v cng ngh l mt trong s cc ng lc ch yu xuyn sut cc quan im nu trn, quyt nh tc v cht lng ca tin trnh pht trin x hi Vit Nam t nay n nm 2020. 2. Mc tiu ca Chin lc Mc tiu tng qut ca Chin lc l: a nc ta ra khi tnh trng km pht trin, nng cao r rt i sng vt cht, vn ho, tinh thn ca nhn dn, to nn tng n nm 2020 nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i. Ngun lc con ngi, an ninh c tng cng; th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha c hnh thnh v c bn; v th ca nc ta trn trng quc t c nng cao. Mc tiu c th ca Chin lc l: - a GDP nm 2010 ln t nht gp i nm 2000. Nng cao r rt hiu qu v sc cnh tranh ca sn phm, doanh nghip v nn kinh t; p ng tt hn nhu cu tiu dng thit yu, mt phn ng k nhu cu sn xut v y mnh xut khu. n nh kinh t v m; cn cn thanh ton quc t lnh mnh v tng d tr ngoi t; bi chi ngn sch, lm pht, n nc ngoi c kim sot trong gii hn an ton v tc ng tch cc n tng trng. Tch lu ni b nn kinh t t trn 30% GDP. Nhp tng xut khu gp trn 2 ln nhp tng GDP. T trng trong GDP ca nng nghip 16-17%, cng nghip 40-41%, dch v 42-43%. T l lao ng nng nghip khong 50%. - Nng ln ng k ch s pht trin con ngi (HDI) ca nc ta. Tc tng dn s n nm 2010 cn 1,1%. Xo h i, gim nhanh h ngho. Gii quyt vic lm c thnh th v nng thn (tht nghip thnh th di 5%, qu thi gian lao ng c s dng nng thn khong 80-85%); nng t l ngi lao ng c o to ngh ln khong 40%. Tr em n tui i hc u c n trng; hon thnh ph cp trung hc c s trong c nc. Ngi c bnh c cha tr; gim t l tr em (di 5 tui) suy dinh dng xung khong 20%; tng tui th trung bnh ln 71 tui. Cht lng i sng vt cht, vn ho, tinh thn c nng ln r rt trong mi trng x hi an ton, lnh mnh; mi trng t nhin c bo v v ci thin.
- Nng lc ni sinh v khoa hc v cng ngh kh nng ng dng cc cng ngh hin i, tip cn trnh th gii v t pht trin mt s lnh vc, nht l cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc, cng ngh vt liu mi, cng ngh t ng ho. - Kt cu h tng p ng yu cu pht trin kinh t - x hi, quc phng, an ninh v c bc i trc. H thng giao thng bo m lu thng an ton, thng sut quanh nm v hin i ho mt bc. Mng li giao thng nng thn c m rng v nng cp. H thng xung yu c cng c vng chc; h thng thu nng pht trin v phn ln c kin c ho. Hu ht cc x c s dng in, in thoi v dch v bu chnh - vin thng c bn, cc trm x, trng hc kin c, ni sinh hot vn ho, th thao. m bo v c bn c s vt cht cho hc sinh ph thng hc c ngy ti trng. C ging bnh cho bnh nhn. - Vai tr ch o ca kinh t Nh nc c tng cng, chi phi cc lnh vc then cht ca nn kinh t; doanh nghip Nh nc c i mi, pht trin, sn xut, kinh doanh c hiu qu. Kinh t tp th, kinh t c th, tiu ch, kinh t t bn t nhn, kinh t t bn nh nc, kinh t c vn u t nc ngoi u c pht trin mnh v lu di. Th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha c hnh thnh v c bn v vn hnh thng sut, c hiu qu. 3. Ni dung c bn ca Chin lc a) nh hng pht trin cc ngnh kinh t v cc vng - i vi kinh t nng thn (cc ngnh nng nghip, lm nghip, ngh nghip, dch v), Chin lc nhn mnh: y nhanh cng nghip ha, hin i ha nng nghip v nng thn; ch trng in kh ha, c kh ha nng thn; tng u t xy dng kt cu h tng kinh t, x hi nng thn; xy dng hp l c cu sn xut nng nghip; tng cng tim lc khoa hc v cng ngh trong nng nghip; tip tc pht trin v han thin v c bn h thng thy li..; pht trin mnh cng nghip v dch v nng thn; - i vi cng nghip v xy dng, Chin lc nhn mnh: pht trin nhanh cc ngnh cng nghip c kh nng pht huy li th cnh tranh; xy dng c chn lc mt s c s cng nghip nng; pht trin mnh cc ngnh cng nghip cng ngh cao; pht trin cc c s cng nghip quc phng cn thit; quy hoch phn b hp l cng nghip trn c nc; pht trin rng khp cc c s sn xut cng nghip va v nh; pht trin ngnh xy dng t trnh tin tin trong khu vc. - i vi kt cu h tng, Chin lc nhn mnh: pht trin nng lng i trc mt bc; pht trin mng li thng tin hin i; hon thnh nng cp quc l 1v cc tuyn ng quc l khc; pht trin, nng cp h thng giao thng nng thn; cung cp nc sch cho th, khu cng nghip v trn 90% dn c nng thn.
- Cc ngnh dch v, Chin lc nhn mnh: pht trin mnh thng mi, nng cao nng lc v cht lng m rng th trng trong nc; pht trin v nng cao cht lng dch v vn ti hng ha; tip tc pht trin nhanh v hin i dch v bu chnh vin thng; pht trin du dch; m rng cc dch v ti chnh - tin t; pht trin mnh cc dch v k thut. - nh hng pht trin cc vng: Chin lc nhn mnh: Thng nht quy hoch pht trin trong c nc, gia cc vng, tnh, thnh ph. Cc khu vc c nh hng pht trin trong Chin lc l: (i) Khu vc nng thn ng bng; (ii) Khu vc nng thn trung du min ni; (iii) Khu vc bin v hi o. Trong 10 nm ti, Chin lc nhn mnh vic pht trin tng vng ln tp trung v nhng nh hng quan trng sau: (i) ng bng sng Hng, vng kinh t trng im Bc B; (ii) Min ng Nam B, vng kinh t trng im pha Nam; (iii) Bc Trung B, Duyn hi Trung B, vng kinh t trng im min Trung; (iv) Trung du v min ni Bc B (Ty Bc v ng Bc); Ty Nguyn; (v) ng bng sng Cu Long. b) Hnh thnh ng b th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Chin lc nhn mnh: (i) Pht trin nn kinh t nhiu thnh phn, nhiu hnh thc s hu; (ii) To lp ng b cc yu t th trng, i mi, nng cao hiu qu qun l Nh nc; (iii) i mi chnh sch v kin ton h thng ti chnh - tin t; (iv) M rng v nng cao hiu qu kinh t i ngoi. c) Pht trin gio dc v o to, khoa hc v cng ngh i vi pht trin gio dc v o to, Chin lc nhn mnh: p ng yu cu v con ngi v ngun nhn lc l nhn t t quyt nh s pht trin t nc trong thi k cng nghip ha, hin i ha, cn to chuyn bin c bn, ton din v gio dc v o to. V khoa hc cng ngh, Chin lc nhn mnh: Tng cng tim lc v i mi c ch qun l khoa hc v cng ngh thc s tr thnh ng lc pht trin t nc. d) Pht trin vn ha, x hi Cc kha cnh vn ha, x hi c cp trong Chin lc, l: (i) i sng vn ha, ngh thut, thng tin, th dc th thao; (ii) Dn s v vic lm; (iii) Xa i, gim ngho; (iv) Tin lng v thu nhp; (v) S nghip chm sc v bo v sc khe nhn dn; (vi) Phng chng t nn x hi v bnh dch AIDS. e) y mnh ci cch hnh chnh, xy dng b my Nh nc trong sch, vng mnh Chin lc cp n cc vn : (i) i mi th ch, hnh thnh v c bn v vn hnh thng sut, c hiu qu th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, i
mi th ch v th tc hnh chnh; (ii) Kin ton hp l t chc b my Nh nc, trn c s tch chc nng qun l Nh nc vi hot ng kinh doanh, xc tin vic i mi t chc b my; (iii) Nng cao phm cht, nng lc ca i ng cn b cng chc; (iv) Ngn chn v y li tham nhng, quan liu.
Ph lc 2
B CNG C CA PLA I. CC CNG C KHI U

1. Tip xc ban u vi cng ng L s giao tip khi u gia nhng ngi i din cng ng (thn, bn) vi cn b pht trin n t bn ngoi gip h tr nn thn thin vi nhau v cng nhau khm ph nhng kh nng hp tc ngay t thi im bt u ca qu trnh pht trin. l mt bc quan trng xy dng nn tng cho s tin tng v sau. Mc ch: - thit lp mi lin h ban u gia nhng ngi n t bn ngoi (cn b pht trin, cc t chc h tr) v nhng ngi i din cho cng ng. - cng nhau nh gi v nhng kh nng hp tc c th. - i ti s hiu bit chung v nhng mong i, trch nhim v s hn ch m mi bn phi i mt. Cch thc hin: - Gii thiu t chc bn ngoi mun hp tc v cng ng. - Mi ngi dn ti trnh by hon cnh, mc tiu hot ng v cc hn ch ca h. - Lm sng t nhng g m mi bn mong i pha i tc - Lm r nhng mong mun c th hoc khng th t c. - Tm kim mt s ng ban u gia tt c mi ngi, nhm ngi v t chc c lin quan. - Xc nh k hoch s b cho cc hot ng trong tng lai. - Ch nh nhng ngi c trch nhim iu phi vic hp tc. 2. Thng tin th cp Thng tin th cp l cc thng tin t tt c cc ti liu c xut bn hoc khng c xut bn nh bn , bo co, s liu thng k, cc bc nh, cc bi bo. Vic nh gi c h thng cc ti liu ny phi c tin hnh trc khi bt u bt k mt cng vic no ti cng ng. Mc ch: - c c s hiu bit s lc v cc c im chnh ca cng ng trc khi xung thc a.
- L c s cho cc hot ng mi da trn cc kinh nghim c ghi li trong cc bo co, bn ch. Cch thc hin: - Hi cc nh chc trch a phng, cc b ngnh, cc c quan thng k, vin nghin cu v th vin trng i hc v cc thng tin c sn v cng ng. - Lin lc vi cc t chc h tr, cc d n, u ban ca cng ng v cc t chc cng ng ti a phng c nhng bn bo co. - Chia s cc thng tin c bn vi cc thc y vin v cn b pht trin. 3. Hp thng bo Hp thng bo l nhng cuc hp n gin v d t chc thng bo vi ngi dn v cc hot ng mi. Cuc hp ny rt hu ch ngay t khi khi u d n hoc lp k hoch hnh ng. N c th c coi nh mt bui ra mt cng ng. Mc ch: gii thiu cho ngi dn v d n. - thu ht v thc y ngi dn tham gia. - xc nh cc kinh nghim v c c s h tr. Cch thc hin: - Tho lun vi lnh o cng ng v tng t chc cuc hp - Mi nhng ngi hng li tim nng ca d n tham gia vo bui hp. - Gii thiu nhng ngi t chc, vai tr ca h v mc ch ca bui hp. - Yu cu ngi dn trnh by kinh nghim, mc tiu v nhng tng xng ca h v cc hot ng ban u cp thn bn. - S dng bt v giy ghi li nhng ng gp ca ngi dn. - Tho lun nhng xut v a ra mt s khuyn ngh. - Nht tr v bc tip theo s thc hin cp thn bn. 4. Thng tin c bn v cng ng Thng tin c bn v cng ng l mt bc tranh v con ngi, lch s, mi trng, cc c im v ngun lc ca cng ng. Thng tin ny c xy dng vi s tham gia tch cc ca cc thnh vin cng ng. N to nn mt c s vng chc cho vic bt u qu trnh lp k hoch pht trin cng ng. Mc ch:
- c hiu bit s b v bc tranh ton cnh cng ng - xc nh c im v bi cnh m cc hot ng pht trin cng ng d kin s din ra. - hiu r hn v iu kin sng, cc vn chnh v cc tim nng ca cng ng. Cch thc hin: - Mi ngi dn ti thu thp cc thng tin chung v cng ng ca h. - Kt hp cc phng php trc quan v giao tip khc nhau, lm vic nhm v phng vn thu thp thng tin. - Phc tho thng tin chnh ln giy kh ln. - Minh ho nhng thng tin trng tm bng biu , hnh v. 5. Bn thn bn Bn thn bn l mt bn v th hin ranh gii, ng s, nh ca, ti nguyn thin nhin v cc c im t nhin khc ca thn bn. Bn ny do ngi dn t v ra. Mc ch: - c mt ci nhn v cng ng thng qua con mt ca ngi dn. - xc inh iu kin sng t nhin ca khu vc. - lm ti liu tham kho cho vic lp k hoch sau ny. Cch thc hin: - S dng bt v giy, ng v trn ct, phn v trn nn nh hoc cc vt liu sn c a phng v bn . - Th hin ng ranh gii, c s h tng nh ng s, h thng thu li, nh ca v cc ngun ti nguyn thin nhin (sng, ni, ng rung). - Ch ra cc kha cnh x hi ca cng ng nh khu dn c, trng hc, trm y t, ch. - Hi cc nhm ngi dn khc nhau nh ph n, nam gii, tr em, dn di c v bn c trng ca h. - Cng nhau phn tch bn hiu nhng quan im ca cc nhm ngi khc nhau trong cng ng. - Tho lun xem nn thay i nhng g v thay i nh th no. 6. Quan st trc tip Quan st trc tip cho ta n tng ban u v nhng c im c th quan st c ca cng ng nh cnh quan, phng thc canh tc, a im hi hp, c s h tng. Mt chuyn tham quan cng ng quan st trc tip c s dng lm cho mi
ngi quen vi mi trng t nhin v cc vn ct li ti thi im bt u qu trnh lp k hoch cho cng ng . Mc ch: - thu c nhng ch s ban u v mc sng ca cng ng. - nhn thy nhng vic ngi dn lm v h phi hp vi nhau nh th no. - kim tra cho nhng s liu thu thp c bng cc phng php khc nhau nh bn thn bn hay phng vn bn cu trc. Cch thc hin: - Chun b mt danh sch cn quan st m bo nhng c im quan trng ti a phng khng b b qua. - Thnh lp mt nhm nh gm nhng ngi ch cht ca cng ng v mt vi thnh vin n t bn ngoi. - i do quanh nhng cnh ng, khu ch, nhng ni cng cng v tm kim nhng ch s quan trng nh nh gi v ng s, iu kin ca nhng ngi nh, s ph nhiu ca t ai. - Ghi chp, v hoc chp nh nhng ni ti thm. - Bin son nhng ti liu thu c s dng giai on hot ng tip theo.
II. CNG C NGHIN CU TNH HNH X HI

1. Phn tch sinh k Phn tch sinh k l phng php rt hu ch tm hiu cuc sng v cc chin lc sng cn ca ngi dn nng thn. N cung cp thng tin v nhng hot ng chnh, cc ngun thu nhp, cc khon chi tiu chnh v cch thc quyt nh. N gip ta hiu c chin lc hng u ca cc h gia nh c mc thu nhp v c im kinh t x hi khc nhau. Mc ch: - xc nh c hot ng to thu nhp chnh. - xc nh c cc giai on thiu v tha thu nhp. - bit c chin lc sng cn ca ngi dn cng ng. Cch thc hin
- Thng tin c sp xp mt cch khoa hc trn lch hng nm ch r thi im no l ph bin nht tham gia vo mt loi hnh kinh t v nhng ngun thu nhp gia nh thay i theo thng nh th no. - Biu ch nn m t mt vi s thay i ti mt thi im, v d: loi hnh kinh t v thu nhp. 2. Phn tch kinh t h gia nh Phn tch kinh t h gia nh l phng php quan trng v c s dng rng ri tm hiu thc trng i ngho cp c s nh hng cc hot ng pht trin. u tin, bi tp phn tch mc kinh t h gia nh m t iu kin sng ni chung cp gia nh. Sau , tt c cc h dn trong cng ng c xp hng v nhm li theo cp giu ngho: h giu, h trung bnh, h ngho v h rt ngho. im mnh ca phng php phn tch kinh t h gia nh l n bt u bng s hiu bit ln nhau rt chn tnh ca ngi dn cng ng. N phn tch thc trng i ngho ca cc h gia nh qua con mt ca chnh ngi dn cng ng. Mc sng ca tng h gia nh c xp hng da trn mi tng quan v mc sng vi cc h khc trong cng ng. y c th l mt vn rt nhy cm. V vy, khi p dng phng php ny cn phi c tt c nhng ngi lin quan chp nhn. Mc ch: - hiu c i ngho c ngha nh th no i vi c nhn mi h gia nh trong cng ng. - s dng cc tiu ch ca ngi dn trong vic nh gi phm vi i ngho. - c s nhn nhn v cc mt khc nhau ca i ngho: thiu t liu sn xut, khng c vai tr x hi, sai lch v vai tr gii, khng c thu nhp, thiu cc dch v cng cng, khng c tham gia vo vic ra quyt nh - xc nh c mc giu ngho ca cc nhm x hi khc nhau. - thit k cc hot ng pht trin ph hp vi nhu cu ca tng nhm x hi trong cng ng. Cch thc hin: - Mi mt nhm ngi dn c uy tn trong cng ng v mt bn x hi bao gm tt c cc nh dn, ng s, nhng ni cng cng, t canh tc - Yu cu mi ngi trong nhm xc nh v tho lun v nhng tiu ch v ch s i ngho cp h gia nh (cc kha cnh kinh t, x hi, th ch, c nhn). - nhm nh gi i ngho ca tng h gia nh s dng cc tiu ch v ch s nh gi h va xc nh (quyn s dng t, s thnh vin trong gia nh, t cch thnh vin trong cc nhm cng ng.
- t ln bn nhng biu tng c th cnh mi h gia nh m t loi hnh v mc giu ngho. - V thm ct ch thch cc biu tng trn bn . - Xp hng mc i ngho ca tng h gia nh trong mi tng quan vi cc h khc trong thn. - Hnh thnh t 3-5 nhm h gia nh khc nhau: giu - trung bnh - ngho. - Chun b mt bo co kt qu. 3. Ma trn phn cng cng vic theo gii Ma trn phn cng cng vic theo gii l ma trn trnh by mt cch trc quan v cc hot ng khc nhau, quyn v ngha v ca ph n v nam gii trong gia nh v trong thn bn. N th hin cch nhn nhn khc nhau ca ph n v nam gii v cuc sng nng thn. Mc ch: - c s nhn nhn gn gi v cc nguyn vng, trch nhim, quyn, nhu cu v cc hot ng khc nhau ca ph n v nam gii trong cc h gia nh v trong thn bn. - suy ngm v vai tr khc nhau v mi quan h gia ph n v nam gii. - hiu tc ng ca cc thay i v kinh t, x hi v chnh tr i vi ph n cng nh tr em. - tho lun cc hot ng nhm khc phc s bt bnh ng gia nam gii v ph n. Cch thc hin: - Mi mt nhm ring ph n v mt nhm ring nam gii xy dng mt ma trn m t cng vic hng ngy hoc hng nm ca h. - S dng cc biu , hnh nh, biu tng v cc vt liu sn c ti a phng ghi li nhng hot ng khc nhau ca ph n v nam gii trong cc thi k khc nhau. - So snh kt qu ma trn ca nhm nam v nhm n. - Tho lun s la chn i n s phn chia trch nhim v nhim v mt cch bnh ng hn gia ph n v nam gii. 4. Lch ngy
Lch ngy l mt bng ghi chp cc hot ng c th ca mt ngi hoc mt gia nh. Lch ngy cho bit cc hot ng v thi gian dnh cho mi hot ng trong mt ngy lm vic bnh thng. Mc ch: - hiu bit su sc hn cc cng vic hng ngy ca nhng ngi dn ngho. - so snh cc hot ng hng ngy ca nhng nhm ngi khc nhau trong cng ng: nhng ngi kh gi, nhng gia nh c ph n lm ch h, nhng ngi khng c rung t. - tm hiu xem ngi dn dnh bao nhiu thi gian tham gia vo cc cuc hi hp v hot ng pht trin. 5. Cu chuyn ng i Cu chuyn ng i l cu chuyn ca mt c nhn hay mt gia nh ngho k li nhng s kin quan trng c nh hng ln n i sng ca h. Nhng s kin hay nhng giai on trong cuc i ca mt c nhn bao gm thi th u, vic hc hnh, lp gia nh, kinh nghim lm vic, vic di chuyn, nhng bin ng chnh tr, v.v Cu chuyn ng i ca mt c nhn gip ta hiu ti sao nhng ngi ngho li ngho, con ng no dn h ti ngho i, nhng hy vng ca h, iu g lm h tht vng v chin lc sng ca h. Cu chuyn ng i b sung kha cnh con ngi vo vic phn tch i ngho ngoi nhng s liu thng k n thun. Mc ch: - tm hiu vn v nguyn nhn i ngho thng qua nhng li t s ca chnh nhng ngi dn ngho. - thu hiu v nhng c m, nguyn vng, cm xc v nhng kh au ca ngi ngho. - c c s hiu bit v nhng yu t c nhn ca vn ngho i. - tm hiu nhng chin lc sng ca c nhn v nhng hn ch ca h. 6. Lc s thn bn Lc s thn bn l mt bn m t theo th t thi gian cc s kin quan trng trong lch s ca thn bn. Nhng s kin c tc ng mnh m ti np sng ca thn bn, c th l vic xy dng ng s, cu cng, trng hc, vic tip cn cc dch v y t cng cng, v.v Mc ch: - c c nhng thng tin c bn v lch s pht trin ca thn bn. - xc nh nhng s kin c nh hng ln ti iu kin sng ca thn bn.
- pht hin phng hng lin quan ti vic s dng cc ngun ti nguyn thin nhin, cc hot ng to thu nhp, s pht trin dn s. Cch thc hin: Ghi chp ln mt t giy kh ln nhng s kin lch s, cc mc thi gian ca cc s kin v nh hng ca cc s kin ti thn bn. S dng cc hnh v v biu tng minh ho cho cc s kin quan trng. Trnh t cc bc nh sau: o Nm hoc khong thi gian m s kin din ra. o M t s kin. o nh hng ca s kin ti cuc sng thn bn. o Phn ng ca ngi dn.
III. CNG C NGHIN CU SINH THI NNG NGHIP

1. Bn ti nguyn thin nhin Bn ti nguyn thin nhin l bn trnh by mt cch trc quan cc ngun lc t nhin nh ni, rng, sng, t trng trt. N cng c th bao gm c ng s, nh ca, cc cng trnh cng cng v cc ti sn khc. Mc ch: - th hin mt cch trc quan bn k khai nhng ti nguyn thin nhin hin c v s a dng sinh hc trong mt khu vc xc nh. - xc nh nhng khu vc c t nng nghip v t phi nng nghip. - h tr ngi dn lp k hoch s dng t ai v qun l cc ngun lc. Cch thc hin: - Mi nhng ngi c kin thc t cng ng ti v bn . - S dng t giy kh ln hoc cc vt liu sn c ti a phng. - Nhn mnh vo nhng ngun ti nguyn thin nhin hin c. - Phn tch vn chnh trong vic s dng ti nguyn thin nhin. - Xc nh cc kh nng cho vic s dng t bn vng. - Tho lun cc yu cu a vo hnh ng.
2. Bn nng tri Bn nng tri l bn cho ta thy c cc yu t chnh ca mt nng tri nh nh ca, v tr cc tha t, h thng nc, v ma v cc loi cy trng. Mc ch: - t c s hiu bit v cc c im chnh ca h thng nng tri ti mt vng. - Ghi li nhng m hnh nng tri nh trng trt v chn nui. - xc nh nhng tim nng v cn tr trong vic nng cao nng sut ca nng tri. Cch thc hin: - S dng mt t giy kh ln hoc nn t vi vt liu sn c a phng. - Yu cu cc thnh vin gia nh phc ho nng tri ca h v cc ng ranh gii. - Trc quan khu vc trng cc v ma chnh, chn nui, trng cy, nh ca, ng s, c s h tng v ngun nc. - Tho lun v cc tim nng v hn ch trong vic nng cao nng sut ca nng tri. 3. Lt ct thn bn Lt ct thn bn l mt s ct ngang ca mt a im no . Bn lt ct m t cnh quan, v tr ca cc ngun ti nguyn thin nhin v vic s dng t ai. Bn lt ct thn bn gip ta hnh dung ra a hnh, c im ca t, cc loi cy trng, cc loi vt nui v nh ca mt khu vc. Bn lt ct cng cho php ta xc nh cc vn trong vic s dng t v cc tr ngi i vi s pht trin, cng nh nhng tim nng i vi nhng hot ng to thu nhp ti khu vc . Mc ch: - c c ci nhn tng quan v cc c im t nhin ca mt cng ng nh t i, vng lu vc sng, rng, vic s dng t trng trt, c s h tng ti a phng. - m t c im a dng sinh thi v cc m hnh s dng t khc nhau nh t sn xut nng nghip, chn nui, t rng, ao c. - xc nh cc kh nng v hn ch trong vic s dng t bn vng, nng cao sn lng nng nghip hoc la chn cc hot ng to thu nhp phi nng nghip. Cch thc hin: - i b ct ngang qua thn bn vi nhng ngi dn c kin thc. - Cng nhau quan st cc c im t nhin ca tng khu vc.
- Tho lun ti ch v nhng v tr c tim nng ci thin vic s dng t hoc c th bt u nhng hot ng to thu nhp khc ti a phng. - Ghi chp trong khi i lt ct. - Dng bt v giy v bn lt ct ghi li nhng g thu thp c. - Trnh by lt ct thn bn vi nhng ngi dn khc v tho lun cc la chn cho vic to thu nhp. 4. Lt ct nng tri Lt ct nng tri l mt nhn ct ngang ca mt nng tri. Phm vi phn tch lt ct nng tri nh hn phm vi phn tch lt ct thn bn. Cc hnh thc s dng khc nhau, s xi mn ca t, hin trng mi trng, ngun lc x hi - kinh t ca nng tri c xc nh m t v phn tch. Mc ch: - ghi li cc c im t nhin ca mt nng tri. - m t c im ca cc hnh thc s dng t khc nhau trong phm vi mt nng tri nh din tch t trng trt, chn nui, t rng hay ao c. - xc nh nhng c hi v hn ch trong vic s dng t bn vng, nng cao sn lng ca nng tri hay ln k hoch cc hot ng to thu nhp phi nng nghip. Cch thc hin: - i do vi nng dn v nhng ngi khc qua mt khu vc in hnh ca nng tri. - Ghi chp li nhng c im quan tm quan st c trong khi i lt ct. - Ch c bit ti nhng quan st ca nng dn. - Sau khi i lt ct, mi nng dn v nhng thnh vin khc trong gia nh h chun b v li lt ct trn giy hoc trn nn t. - Tho lun k v nhng c hi v hn ch trong vic s dng t bn vng v hot ng to thu nhp. 5. Lch ma v Lch ma v l dng s minh ho chu trnh sn xut nng nghip trong mt nm. N bao gm nhng thay i t nhin v kh hu v lng ma, thi k dch bnh i vi cy trng v cc hot ng kinh t nh yu cu v lao ng, cung cp u vo v tip th sn phm. Lch ma v c th cho bit cc m hnh sn xut nht nh hoc qu trnh sn xut nh tr nh thi k i hi khi lng cng vic ln (c bit i vi ph n), thi im n nn, thiu lng thc v bnh tt.
Mc ch: - Xc nh thi gian bn rn v thi gian nhn ri ca ngi dn. - hiu c nh hng ca ma v ti iu kin sng, s an ton lng thc, v hon cnh kinh t ca cc h gia nh khc nhau trong cng ng. - xc nh thi im ph hp cho vic cung cp thc n, u vo cho nng nghip, h tr k thut, ti chnh, tip th sn phm v dch v y t Cch thc hin: - Hi cc c nhn, mt nhm nng dn gm c nam v n th hin cc thng trong mt nm lm nng nghip trn trc ngang. - Lit k cc hot ng nng nghip, x hi, kinh t nh cy cy, mua sm, bn sn phm, cc cng vic v ngha v chung ca cng ng trn trc dc. - Thm vo cc yu t khc nh lng ma, nhu cu cung cp u vo, bn sn phm, thiu lng thc, phm vi ca bnh tt
IV. CNG C NGHIN CU THC TRNG KINH T

1. S di chuyn S di chuyn l s ghi chp v s di chuyn ca cc c nhn v cc nhm ngi khc nhau t ni khc ti hoc ra i t cng ng. N th hin tn sut lin lc ca ngi dn vi nhng ngi bn ngoi kim thm thu nhp, mua v bn sn phm, thm ving h hng, hc hnh v lm cc cng vic khc. Mc ch: - m t tn sut di chuyn ra khi cng ng, hoc t ngoi ti cng ng. - xc nh cc l do di chuyn. - bit c nhng nhm ngi dn no di chuyn nhiu nht v t nht. - phn tch nh hng ca s di chuyn ti s pht trin ca cng ng. Cch thc hin: - Mi mt s c nhn hoc mt nhm ngi ti ni chuyn v vic di chuyn ca h. - Xc nh nhng a im m mi ngi thng di chuyn ti nh x, huyn, tnh/thnh ph hoc thm ch c nc lng ging. - Trc quan s di chuyn trong mt thi k nht nh ln t giy kh ln hoc trn nn nh. - S dng cc biu tng hoc cc ng v khc nhau th hin cc dng di chuyn khc nhau v tn sut di chuyn. - C gng tm ra l do ca vic di chuyn nh kim thm tin, tip th sn phm, thm ving h hng, hoc hc tp.
- C gng tm hiu v s thay i ca vic di chuyn theo thi gian. - Pht hin ra nhng ai trong cng ng hay di chuyn nht v nhng ai khng bao gi ri khi cng ng. 2. Biu nh hng ca cc t chc (biu VENN) y l biu th hin mi quan h nh hng gia cc nhm ngi, cc t chc v c nhn. Biu ny gip ta xc nh nhng t chc c vai tr quan trng i vi cng ng. u tin, biu m t mt cch khi qut v cc t chc ti cng ng hoc bn ngoi cng ng. Tip theo, biu m t cc hnh thc t chc v mi quan h gia ngi dn v cc t chc ny. Biu nh hng cc t chc phn nh nhn thc ca ngi dn v tm quan trng v mi quan h ca cc t chc ny i vi h. Mc ch: - Lit k cc t chc c vai tr ti cng ng. - Tm hiu cc mi quan h gia ngi dn v cc t chc ny. - nh gi tm quan trng ca cc t chc ny ti iu kin sng ca c nhn mt gia nh, mt thn hay c cng ng ni chung. Cch thc hin: - Mi mt nhm ngi ti chia s quan im v mi quan h ca h vi cc t chc a phng cng nh cc t chc bn ngoi. - Dng mt t giy kh ln hoc nn nh v biu . - t cng ng hay h gia nh b tc ng vo v tr trung tm bng cch s dng mt vng trn. - Minh ho cc t chc a phng hay cc t chc bn ngoi nh HTX, ch, thng nhn bng cch v thm cc vng trn. - Dng cc hnh trn to nh khc nhau th hin tm quan trng ca cc t chc. Mc ng gp ca cc t chc i vi cng ng hay h gia nh c biu hin bng khong cch gn hay xa t cc vng trn th hin cc t chc n vng trn trung tm. 3. Ma trn dch v Ma trn dch v l bng ma trn gip ta hiu c mc p ng nhu cu ca vic cung cp dch v nng thn. Mt mt, ma trn dch v lit k nhu cu ca cc h gia nh nng thn i vi cc dch v c th nh y t, khuyn nng, dch v cung cp u vo. Mt khc, ma trn dch v nh gi cc nh cung cp dch v nh trung tm khuyn nng, hp tc x, thng nhn a phng da vo tm quan trng ca h i vi cc h gia nh nng thn, cht lng v kh nng sn c ca cc dch v.
Mc ch: - xc nh nhu cu ca cc h gia nh nng thn i vi cc dch v c th. - tm hiu vic cung cp cc dch v p ng nhu cu ca ngi dn n mc no. - nh gi tm quan trng ca cc nh cung cp dch v trn quan im ca ngi s dng dch v. Cch thc hin: - Mi mt nhm ngi lit k cc hnh thc dch v m h c nhu cu nh cung cp u vo cho nng tri, khuyn nng, ti chnh, tip th, sc kho. - Xc nh cc nh cung cp dch v khc nhau nh t chc cng ng, cc nh bun bn t nhn, cc nh t vn ti a phng, cc t chc h tr bn ngoi. - Chun b mt ma trn bng cch lit k hng trn cng cc hnh thc dch v v mt ct bn tri l nhng nh cung cp dch v. - Cc nh cung cp dch v c nh ga t cp 1 (ti) ti cp 5 (tt). 4. Phn tch xu th pht trin Phn tch xu th pht trin l vic so snh s thay i ca mt hoc mt vi vn theo thi gian. Nhng vn ny c th bao gm cc m hnh s dng t, mc thu nhp, vai tr ca ph n, gio dc, cng ngh mi. Phn tch xu th pht trin gip cho vic xc nh nhng thay i trong qu kh, hin ti v tng lai, gii thch nguyn nhn v nghin cu cc nh hng tng lai cho nhng thay i . Mc ch: - suy ngh v nhng g c th xy ra trong tng lai da vo nhng g din ra trong qu kh. - Khuyn khch mt cuc tho lun v xu hng v phm vi ca nhng thay i tch cc v tiu cc trong cuc sng ca ngi dn. - chun b cc hot ng c th cn thit phi tin hnh t c vin cnh mong mun trong tng lai. Cch thc hin: - Mi ngi dn ti tho lun v nhng thay i trong vng 10 nm qua hoc cch y 1 nm. - Yu cu h chun b mt bn v minh ho nhng thay i theo thi gian. - C gng tp trung s ch ca mi ngi vo hoc nhiu nht l 3 kha cnh, v d nh s tng dn s, bao ph ca rng, ph nhiu ca t, mc thu nhp. - Phn tch cc ch quan tm c bit v nhng thay i v xu hng trong qu kh, hin ti v tng lai.
5. Thng tin v cc nhm cng ng Thng tin v cc nhm cng ng l bn tm tt nhng thng tin quan trng nht v mt nhm cng ng. Nhng thng tin ny c th rt hu ch tm hiu vai tr ca mt nhm ngi c th ti a phng i vi vic khi xng cc hot ng pht trin cp cng ng. Mc ch: - c n tng ban u v cc c im chnh ca mt nhm ngi ti a phng nh cu lc b ph n, nhm nhng ngi s dng nc, hp tc x. - tm hiu v lch s, t cch php nhn, t cch thnh vin, mc tiu v cc hot ng ca nhm. - c n tng ban u v vai tr ca nhm trong cc hot ng pht trin ti a phng. Cch thc hin: - Mi i din hoc thnh vin ca nhm chia s thng tin. - B tr v th hin cc thng tin quan trng bng bt v giy. - Tp trung tho lun v vai tr ca nhm trong vic cung cp cc dch v cho cc thnh vin, h gia nh, ngi dn v cc khch hng khc ti a phng. - Tm hiu nhng im mnh v im yu, nhng cu chuyn thnh cng v tht bi ca nhm. - C gng khai thc quan im ca cc thnh vin khc nhau trong nhm. - Lin lc vi nhng ngi khc trong thn kim tra cho thng tin thu c.
V. CNG C LP K HOCH PHT TRIN

1. Chu trnh k hoch Chu trnh k hoch l mt lot cc hot ng c lin quan mt cch h thng c ra nhm t c nhng ci thin c th trong gia nh hoc cng ng. Bc 1: Phn tch thc trng Vn Ti sao? i vi ai? Nh th no? Tc ng?
Bc 2: Xc nh cc mc tiu Cc mc tiu u tin hng u
Bc 3: Thit k cc chin lc Trnh by mc tiu Cc la chn Chi ph Thi gian Con ngi Cc nguy c Th t u tin(1-5) Bc 4: Thc thi Cc hot ng Ci g? Ai lm? Khi no? Lm vi ai? Th t u tin (1-5)
Bc 5: Theo di v nh gi Hot ng thc hin Bc tip theo 2. Phn tch cc bn lin quan Thut ng cc bn lin quan ni n tt c cc c nhn, nhm ngi v cc t chc c mi quan tm i vi nhng sng kin pht trin c d kin. Phn tch cc bn c lin quan rt quan trng xc nh chi tit chnh xc xem ai, t chc no b thu ht bi sng kin v thu ht nh th no. Thng tin ny l c s cho vic huy ng s tham gia ca cc bn lin quan vo qu trnh xy dng, thc hin v nh gi bt k mt qu trnh thay i no c d nh. Mc ch: - xc nh tt c nhng ngi v t chc quan tm ti cc hot ng c d kin. - tm hiu cc la chn v cc mi quan tm ca cc bn lin quan v bit c h b thu ht bi nhng sng kin pht trin nh th no. - huy ng s tham gia ca cc bn lin quan khc nhau vo tt c cc giai on ca hot ng pht trin. Cch thc hin: - Mi nhng ngi dn c kin thc lit k danh sch tt c nhng ngi, nhng nhm, cc t chc trong v ngoi cng ng quan tm ti sng kin pht trin. - Lu khng c b qua cc nhm ngi thit thi nh cc nhm dn tc thiu s, ph n, tr em, thanh nin. - Tm ra cc c im, mi quan tm, tm quan trng v cc mc tiu ca h. - Chun b mt ma trn m t vai tr ca cc bn lin quan khc nhau. Nhng tin b t c Ai thc hin Bi hc rt ra
- Ghi li nhng c tnh ca cc bn lin quan bng cch m t nh tnh hoc xp hng nh lng t 1-5 (t tch cc n km tch cc). - Tho lun ma trn v cc kt qu vi tt c nhng ai lin quan. 3. Phn tch mt mnh, mt yu, c hi, cn tr (SWOT) SWOT l phng php gip ta xc nh nhng im mnh v im yu tim n trong ni ca mt hot ng hoc ca mt t chc. N cng bao hm c cc c hi v cn tr t bn ngoi. Vic ng dng ma trn SWOT khuyn khch vic thu thp kin ca tt c nhng ngi lin quan. Mc ch: - tm ra cc tng v cc gii php kh thi v cc tr ngi ca mt cng k hoch c th. - Cn nhc v tho lun v nhng xut ca tt c nhng bn lin quan. - Khuyn khch cc sng kin nhm khc phc nhng im yu v pht huy nhng im mnh ca mt bn xut. Cch thc hin: - Chun b mt ma trn vi 4 vung trn t giy hoc trn nn nh. - Ln lt vit ln 4 cc ch: mt mnh, mt yu, c hi, cn tr (vit bng ngn ng a phng hoc s dng cc biu tng). - Cng suy ngh vi ngi dn a phng tm ra cc kin ng gp ghi vo tng . - Xem li ma trn SWOT hon thnh v tho lun v nhng kin ng gp mt cch chi tit. - Tho lun v nhng la chn khc phc cc im yu v Cn tr, tn dng v pht huy nhng im mnh v cc C hi tim nng. 4. Phn tch trng lc Phn tch trng lc l phng php hu ch c c nhng thng tin v nhng lc thc y qu trnh thc hin k hoch v nhng lc cn tr mt hot ng d kin. Nhng kin thc thu c t vic phn tch trng lc rt quan trng nh gi nhng c hi cho vic thc hin thnh cng cc sng kin pht trin. Mc ch: - nhn ra c nhng lc thc y v cn tr c nh hng n mt sng kin pht trin. - phn tch chi tit nhng lc thc y v cn tr sng kin .
- nhn thc v nhng hot ng s c tin hnh nhm t c thnh cng trong qu trnh thc hin sng kin pht trin. Cch thc hin: - Nh li mc tiu ca d n v ch ti l do thc hin d n. - Yu cu ngi dn suy ngh v nhng lc tc ng, cc yu t, nhng hoc nhm ngi c th ng h hoc phn i d n. - Ghi li nhng lc h tr vic t c mc tiu pht trin. - M t nhng lc cn tr vic t c mc tiu . - Tho lun v cc hot ng s c thc hin c th tng cng nhng lc thc y. - Cn nhc cc gii php lm gim nhng lc cn tr. 5. Xp hng cc vn Xp hng cc vn l phng php xc nh, so snh v u tin cc vn (kh khn) m mt c nhn h gia nh hoc c cng ng ang phi i mt. Kt qu xp hng ny gip cho vic ra quyt nh sng sut hn cho qu trnh thc hin k hoch. Mc ch: - xc nh c cc vn chnh m ngi dn ang phi i mt. - So snh cc vn vi nhau. - Sp xp cc vn theo th t u tin da vo mc quan trng ca vn i vi ngi dn. - Tho lun v vic lm th no khc phc hoc gim bt cc vn . Cch thc hin: - Mi ngi dn xc nh cc kh khn chnh m h ang phi i mt (lin quan n sn xut nng nghip, tip th sn phm, sc kho, cc dch v cng cng). - Tho lun v lm th no ghi li mt cch tt nht cc kh khn bng cch s dng mt ma trn hoc dng nhng t giy ring bit cho mi mt kh khn hoc v v dng biu tng cho mi kh khn (c bit l khi c nhng ngi khng bit ch trong nhm). - m s kh khn c lit k bi ngi dn. - Pht cho ngi dn nhng vt liu dng cho im nh ht ng, vin si, ht (s im a ra nn bng mt na s vn c lit k). - Mi ngi dn cho im tng vn theo mc quan trng i vi h. - Xp hng cc vn da theo tng s im.
- Tho lun v nhng vic c th lm c gii quyt cc vn a ra. 6. Xp hng cc u tin Xp hng cc u tin l phng php so snh cc la chn vi nhau. Cc la chn c xp theo th t da vo quan im ca ngi dn i vi tng la chn. Mt ma trn xp hng cc u tin gip tm ra la chn no c a thch nht, a thch th hai, a thch th ba. Mc ch: - chun b mt danh sch nhng th m mi ngi thch nht v nhng th m mi ngi t thch hn. - Xc nh tiu chun ngi dn a phng s dng xp th t u tin cho mt la chn. - lm sng t ti sao cc nhm ngi khc nhau (thanh nin so vi ngi gi, ph n so vi nam gii, ngi giu so vi ngi ngho) c cc tiu ch khc nhau trong vic a ra quyt nh. - p dng nhng tiu ch trong vic xc nh nhng u tin ca ngi dn a phng i vi cc hnh thc s dng t, cc ging cy trng, ngun thu nhp, cc hot ng x hi. Cch thc hin: - Chun b mt ma trn v mt ch c th (v d nh cht lng la), cc la chn c th (cc loi ging la khc nhau) v cc tiu ch a ra u tin i vi mt ging la c th (da vo mi v, gi c). - Vit nhng la chn (cc loi ging la khc nhau) theo trc ngang v cc tiu ch ngi dn t ra (khu v, gi c, gi thnh sn phm) theo trc dc. - Yu cu ngi dn trnh by nhng u tin ca h bng cch t nhng vin nh hoc ht ging vo nhng ch h thch theo mc t 1 im (thch t nht) ti 5 im (thch nhiu nht). - Tho lun vi ngi dn v nhng l do m h la chn. 7. Cy vn Cy vn (cy kh khn) l mt phng php hu ch xc nh vn chnh, cc nguyn nhn v hu qu ca n. Mt ci cy tng trng c v vi thn cy th hin vn , r cy th hin cc nguyn nhn v cc cnh cy th hin hu qu. Cy vn cho ta nh hng ci g cn phi c gii quyt trc v ci g c th gii quyt sau. Mc ch:
- xc nh vn chnh m ngi dn phi i mt. - pht hin ra cc nguyn nhn v hu qu ca vn . - xc nh cc u tin trong vic gii quyt vn . Cch thc hin: - C gng xc nh vn chnh (c th l vn thu c s im cao nht trong cng c xp hng vn ). - Ghi li vn chnh mt trung tm ca mt t giy ging nh l mt thn cy. - Xc nh cc nguyn nhn ca vn chnh v v chng ging nh nhng r cy. - Xc nh nhng hu qu ca vn chnh v th hin chng ging nh nhng cnh cy. - C gng phn tch su hn cc nguyn nhn, hu qu v minh ho chng ging nh nhng nhnh nh ca r cy v cnh cy. - Lin kt cc mc khc nhau ca vic phn tch bng nhng ng thng v mi tn. - Tho lun nhm v cc kh nng gii quyt vn chnh. 8. Ma trn k hoch hnh ng Ma trn k hoch hnh ng l bng ma trn ch ra vic sp xp cc k hoch hnh ng. N da trn nhng kt qu thu c t cc cng c nh phn tch hin trng, xp hng kh khn, phn tch SWOT. chun b mt ma trn k hoch, ngi dn phi lit k mt danh sch cc mc tiu, cc kh khn v nhu cu, cc ngun lc, s ng gp v trch nhim ca h cng nhau thc hin cc ci thin c th trong mt khong thi gian nht nh. Mc ch: - thng nht cc mc tiu ca mt s hot ng c th cp thn bn. - m t cc hot ng c th, cc ngun lc, trch nhim v khung thi gian thc thi d n. - tho lun cc phng n trong vic qun l v theo di qu trnh thc hin d n. Cch thc hin: - Mi tt c nhng ngi tham gia vo cc hot ng trc y cp thn bn. - Nh li cc kt qu xp hng kh khn v s thng nht v cc mc tiu.
- Chun b mt ma trn trn giy kh ln nu ra cc mc tiu (l g?), gii thch l do (ti sao?), lit k cc hot ng (nh th no?), ngun ti chnh v nhn lc (l g?), trch nhim (ai?), v khung thi gian (khi no?) ca cc hot ng c xem xt. - Yu cu ngi dn ng gp kin in vo cc ct khc nhau ca ma trn. - m bo c s ng h ca tt c mi ngi dn trong cng ng v mi ngi u cam kt s thc hin k hoch. - Nht tr v vic gim st qu trnh thc hin v nh gi kt qu u ra ca d n. - Chun b cc hot ng b sung nu c s thay i trong qu trnh thc hin. 9. Hp thn bn Hp thn bn l vic huy ng mi ngi cng n t tp v bn bc v mt mc ch c th. Cuc hp thn bn l ni ngi dn ti chia s thng tin, tho lun cc kin v cng thng nht nhng hnh ng chung do ngi dn cng ng thc hin. Mc ch: - tho lun nhng ch m mi ngi dn trong cng ng cng quan tm. - xc nh nhng vn v gii php kh thi da trn nhng u tin ca ngi dn. - bn bc quan im ca tt c nhng ngi tham gia. - gii quyt cc mu thun cp thn bn. - t c s thng nht v mt vn ngi dn quan tm. Cch thc hin: - m bo cuc hp c chun b vi s tham gia ca nhng ngi nng ct trong cng ng. - Gii thiu mc ch, ch v tin trnh ca cuc hp. - m bo mi ngi u ng vi chng trnh d kin. - Chuyn vai tr hng dn cuc hp cho ngi lnh o cng ng hoc cho mt ngi c uy tn trong cng ng. 10. Biu trin vng Biu trin vng l mt biu phn nh tm nhn di hn ca cng ng trong tng lai. Vic hnh dung mt tm nhn hay mt c m c th gi m cc tng ca ngi dn. Tm nhn ti tng lai c th tr thnh s bt u ca cc sng kin pht trin. Phng php ny a ra mt gii php mi khc vi cch tip cn truyn thng Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 148
gii quyt vn ch tp trung vo cc vn . Vic ch tp trung b hp vo cc vn thng lm hn ch tnh sng to ca nhng ngi dn v d lm h ri vo cch gii quyt vn hng ngy theo li mn m khng c mt tm nhn bao qut hn. Mc ch: - bt u cng vic pht trin vi tm nhn v nguyn vng di hn. - c c nhng tng sng to nh hng cho tng lai. - thc y mi ngi xy dng tng lai da trn nhng c m ca h. Cch thc hin: - Mi cc c nhn hoc nhm ngi tng tng ra tng lai m h ang m c v trc quan bng giy v bt. - Trnh by bc tranh tng lai cho cc thnh vin ca nhm khc v cng nhau phn tch suy ngm. - Nhn mnh nhng thay i m ngi dn mun thc hin trong tng lai. - Tho lun v cc la chn hin c bin c m thnh s tht. - Xem xt nhng cn tr trong vic thc hin c m.
VI. CNG C GIM ST V NH GI

1. Gim st v nh gi c s tham gia Gim st l vic thu thp, phn tch v phn phi thng tin ca d n mt cch thng xuyn v c h thng. nh gi thng c thc hin mt cch nh k phn tch nhng thng tin c theo di. Gim st v nh gi c s tham gia l gim st v nh gi trong c s tham gia ch ng v tch cc ca ngi dn. Mc ch: - hc hi t nhng kinh nghim, thnh cng v tht bi, nhm mc ch lm tt hn trong tng lai. - tng cng hiu qu v kt qu u ra ca cc d n pht trin. - gip ngi dn hc c t kinh nghim, tng cng nhn thc v hiu bit v cc yu t nh hng n hon cnh ca h. - tng cng s kim sot ca ngi dn i vi qu trnh pht trin. Cch thc hin: - Xy dng v iu chnh phng php. - Thu thp v phn tch d liu. - Mi nhng ngi c c (chu) nh hng trc tip ca d n n tham gia.
- ng vi tt c nhng ai lin quan v theo di nhng g, nh th no v khi no. - Chia s nhng pht hin. - Lin kt cc hnh ng vi nhau. Cc bc theo di v nh gi c s tham gia: Bc 1: Nhng ngi tham gia - Nhng (ngi) ai quan tm n vic theo di v nh gi. - Nhng ai b (chu) nh hng. - Nhng ai ng s dng cch tip cn c s tham gia. Bc 2: Cc mc tiu - Ti sao chng ta li cn phi theo di v nh gi? - Mong i ca cc bn lin quan khc nhau l g? - Mc tiu ca h l g? - Nhng ai mun s dng cc thng tin thu thp c? Bc 3: Cc phng php - Chng ta cn bit nhng g theo di v nh gi d n? - Chng ta cn nhng ch s no o lng s thay i? - Chng ta s s dng nhng phng php no? - Nhng ai s chu trch nhim theo di v nh gi? - Thi gian no th tin hnh PM & E? Bc 4: Thc hin - Lm th no thu thp c cc thng tin cn thit? - Cc thng tin s c t chc nh th no? - Ai s l ngi thu thp thng tin? - Chng ta s phn tch thng tin nh th no? Bc 5: X l thng tin - Chng ta s x l thng tin thu c nh th no? - Chng ta s ng vi cc pht hin nh th no? - Ai l ngi s s dng cc thng tin thu c? - Thng tin no l cn cho cc ci tin?
Bc 6: Phn hi - Chng ta mun truyn ti thng tin thu c cho ai v nh th no? - Chng ta s ng nh th no v cc ci thin c a ra? Nm tiu chun (kha cnh) trong gim st v nh gi c s tham gia 1) Tnh ph hp: Liu c phi l mt tng tt ci thin hin trng hay khng? D n c ph hp vi u tin ca nhm i tng khng? Ti sao? hoc ti sao khng? 2) Tnh hiu qu: Liu nhng mc ch, mc tiu, kt qu v cc hot ng d kin c t c hay khng? Ti sao hoc ti sao khng? Vic can thip c hp l khng? Ti sao hoc ti sao khng? 3) Hiu sut: Liu nhng u vo (cc ngun lc v thi gian) c s dng mt cch hiu qu nht cha? Ti sao hoc ti sao khng? Vi chi ph chp nhn liu chng ta c lm theo cch khc pht huy ti a cc nh hng tch cc hay khng? 4) Tc ng: Mc ng gp ca d n cho nhng mc ch lu di nh th no? Ti sao hoc ti sao khng? Nhng tc ng tch cc hoc tiu cc ngoi mong i ca d n l g? Ti sao chng li ny sinh? Mc ng gp ca d n cho vic xo i gim ngho (hoc cho nhng mc tiu di hn khc) nh th no? Ti sao hoc ti sao khng?. 5) Tnh bn vng: Liu cc tc ng tch cc ca d n c tip tc c duy tr sau khi kt thc d n hay khng? Cc ch s c s dng trong PM & E Cc ch s l nhng tiu ch o lng thng tin hoc cc s kin. l nhng du hiu cho bit liu d n c t c mc tiu v mc ch ti cc thi im d kin hay khng. Mt ch s tt l (ch s SMART) l: - S: C th ( trnh nhng cch hiu khc nhau). - M: C th o lng c ( theo di v nh gi qu trnh - nn l nhng con s). - A: Ph hp (i vi nhng vn , mc ch). - R: Hin thc (c th t c, c ngha thit thc). - T: Yu t thi gian (thi gian c th t kt qu). c hiu qu, ch s cn phi r rng, ngha l mt ch s bao gm nhng yu t sau: - Ch s hng ti nhm i tng c th;
- Ch s phi c n v o lng c th; - Khung thi gian c th c th theo di; - C chun mc so snh; - c xc nh c th v mt cht lng; - Ch s p dng cho mt a im c th. 2. Hi tho phn hi Hi tho phn hi l hi tho phn nh s tin trin v duy tr s cam kt tham gia mt cch bn vng v nhit tnh ca mi thnh vin. Mt cuc hp thn l mt din n chung quan trng ngi dn c th trnh by cc xut, tho lun cc gii php v thng nht cc hnh ng s c thc hin. Cn lu rng nhng ngi thit thi nh ph n, nhng ngi rt ngho c th s khng n tham d hoc khng dm ni trc m ng. Mc ch: - cng nhau nhn nhn li nhng tin b t c. - cng nhau tho lun cc gii php ci thin cc sng kin. - cng thng nht cc hnh ng v trch nhim trong tng lai. Hng dn cho hi tho phn hi: - T liu: Ton b qu trnh phi c trnh by mt cch c cu trc thng qua cc biu , c th hin trn cc t giy kh ln v c lu gi. - Ti liu: Cc ti liu c bn c trnh by nh gi kt qu ca nhng sng kin v xem xt cc tin b t c. - Tn sut: Hi tho phn hi c t chc hng thng hoc hng nm nh gi cc tin b t c v ln k hoch cho cc bc tip theo. - Nhng ngi tham gia: Tt c nhng ai tham gia vo cc hot ng trc u c mi tham d. - Lch trnh: Mt chng trnh c xy dng nhm tng kt tin trnh, nh gi cc sng kin trc v xc nh cc bc tip theo. - Bo co: Bo co v hi tho phn hi c vit v phn pht.
Ph lc 3
CHIN LC BO V MI TRNG QUC GIA N NM 2010 V NH HNG N NM 2020 I. QUAN IM

- Chin lc bo v mi trng l b phn cu thnh khng th tch ri ca chin lc pht trin kinh t - x hi, l c s quan trng bo m pht trin bn vng t nc. Pht trin kinh t phi kt hp cht ch, hi ha vi pht trin x hi v bo v mi trng. u t cho bo v mi trng l u t cho pht trin bn vng. - Bo v mi trng l nhim v ca ton x hi, ca cc cp, cc ngnh, cc t chc, cng ng v ca mi ngi dn. - Bo v mi trng phi trn c s tng cng qun l nh nc, th ch v php lut i i vi vic nng cao nhn thc v thc trch nhim ca mi ngi dn, ca ton x hi v bo v mi trng. - Bo v mi trng l vic lm thng xuyn, lu di. Coi phng nga l chnh, kt hp vi x l v kim sot nhim, khc phc suy thoi, ci thin cht lng mi trng; tin hnh c trng tm, trng im; coi khoa hc v cng ngh l cng c hu hiu trong bo v mi trng. - Bo v mi trng mang tnh quc gia, khu vc v ton cu cho nn phi kt hp gia pht huy ni lc vi tng cng hp tc quc t trong bo v mi trng v pht trin bn vng.
II. NHNG NH HNG LN N NM 2020

1. Ngn chn v c bn mc gia tng nhim, phc hi suy thoi v nng cao cht lng mi trng, bo m pht trin bn vng t nc; bo m cho mi ngi dn u c sng trong mi trng c cht lng tt v khng kh, t nc, cnh quan v cc nhn t mi trng t nhin khc t chun mc do Nh nc quy nh. 2. Phn u t mt s ch tiu chnh - 80% c s sn xut, kinh doanh c cp giy chng nhn t tiu chun mi trng hoc chng ch ISO 14001. - 100% th, khu cng nghip, khu ch xut c h thng x l nc thi tp trung t tiu chun mi trng. - Hnh thnh v pht trin ngnh cng nghip ti ch cht thi ti s dng, phn u 30% cht thi thu gom c ti ch. - 100% dn s th v 95% dn s nng thn c s dng nc sch. - Nng t l t c rng che ph t 48% tng din tch t nhin ca c nc. - 100% sn phm, hng ha xut khu v 50% hng ha tiu dng trong ni a c ghi nhn mi trng theo tiu chun ISO 14021.
III. MC TIU N NM 2010

1. Mc tiu tng qut Hn ch mc gia tng nhim, khc phc tnh trng suy thoi v ci thin cht lng mi trng; gii quyt mt bc c bn tnh trng suy thoi mi trng cc khu cng nghip, cc khu dn c ng c cc thnh ph ln v mt s vng nng thn; ci to v x l nhim mi trng trn cc dng sng, h ao, knh mng. Nng cao kh nng phng trnh v hn ch tc ng xu ca thin tai, ca s bin ng kh hu bt li i vi mi trng; ng cu v khc phc c hiu qu s c nhim mi trng do thin tai gy ra. Khai thc v s dng hp l cc ngun ti nguyn thin nhin, bo m cn bng sinh thi mc cao, bo tn thin nhin v gi gn a dng sinh hc. Ch ng thc hin v p ng cc yu cu v mi trng trong hi nhp kinh t quc t, hn ch cc nh hng xu ca qu trnh ton cu ha tc ng n mi trng trong nc nhm thc y tng trng kinh t, nng cao cht lng cuc sng ca nhn dn, bo m pht trin bn vng t nc. 2. Mc tiu c th a) Hn ch mc gia tng nhim: - 100% cc c s sn xut mi xy dng phi p dng cng ngh sch hoc c trang b cc thit b gim thiu nhim, x l cht thi t tiu chun mi trng. - 50% cc c s sn xut kinh doanh c cp giy chng nhn t tiu chun mi trng hoc chng ch ISO 14001. - 30% h gia nh, 70% doanh nghip c dng c phn loi rc thi ti ngun, 80% khu vc cng cng c thng gom rc thi. - 40% cc khu th, 70% cc khu cng nghip, khu ch xut c h thng x l nc thi tp trung t tiu chun mi trng, thu gom 90% cht thi rn sinh hot, cng nghip v dch v, x l trn 60% cht thi nguy hi v 100% cht thi bnh vin. - An ton ha cht c kim sot cht ch, c bit l cc ha cht c mc c hi cao; vic sn xut v s dng thuc bo v thc vt gy nhim mi trng c hn ch ti a; tng cng s dng cc bin php phng tr dch hi tng hp. - X l trit cc c s gy nhim mi trng nghim trng theo Quyt nh s 64/2003/Q-TTg ngy 22 thng 4 nm 2003 ca Th tng Chnh ph. b) Ci thin cht lng mi trng: - C bn hon thnh vic ci to v nng cp h thng tiu thot nc ma v nc thi cc th v khu cng nghip. Phn u t 40% cc th c h thng tiu thot v x l nc thi ring theo ng tiu chun quy nh. - Ci to 50% cc knh mng, ao h, on sng chy qua cc th b suy thoi nng.
- Gii quyt c bn cc im nng v nhim c ixin. - 95% dn s th v 85% dn s nng thn c s dng nc sinh hot hp v sinh. - 90% ng ph c cy xanh; nng t l t cng vin cc khu th ln gp 2 ln so vi nm 2000. - 90% cc c s sn xut kinh doanh t tiu chun v sinh, an ton lao ng v c cy trong khun vin thuc khu vc sn xut. - a cht lng nc cc lu vc sng t mc tiu chun cht lng nc dng cho nng nghip v nui trng mt s thy sn. c) Bo m cn bng sinh thi mc cao: - Phc hi 50% cc khu vc khai thc khong sn v 40% cc h sinh thi b suy thoi nng. - Nng t l t c rng che ph t 43% tng din tch t t nhin, khi phc 50% rng u ngun b suy thoi v nng cao cht lng rng; y mnh trng cy phn tn trong nhn dn. - Nng t l s dng nng lng sch t 5% tng nng lng tiu th hng nm. - Nng tng din tch cc khu bo tn t nhin ln gp 1,5 ln hin nay c bit l cc khu bo tn bin v vng t ngp nc. - Phc hi din tch rng ngp mn ln bng 80% mc nm 1990. d) p ng cc yu cu v mi trng hi nhp kinh t quc t v hn ch cc tc ng tiu cc t mt tri ca ton cu ha: - 100% doanh nghip c sn phm xut khu p dng h thng qun l mi trng theo ISO 14001. - 100% sinh vt bin i gen nhp khu vo Vit Nam phi c kim sot. - Loi b hon ton vic nhp khu cht thi nguy hi.
IV. CC NHIM V V GII PHP C BN

1. Cc nhim v c bn a) Phng nga v kim sot nhim: - Thc hin ng b cc bin php v phng nga nhim mi trng. - Xy dng k hoch kim sot nhim cp quc gia, ngnh v a phng ngn chn, x l v kim sot cc ngun gy nhim v suy thoi mi trng trong phm vi c nc, ngnh v a phng. - p dng cng ngh sch v thn thin vi mi trng. - Xy dng v ban hnh cc tiu chun mi trng quc gia v cc tiu chun mi trng ngnh. - Nng cao nng lc v hiu qu hot ng qun l cht thi.
b) Khc phc tnh trng nhim v suy thoi mi trng nghim trng: - X l trit cc c s gy nhim mi trng nghim trng theo Quyt nh s 64/2003/Q-TTg ngy 22 thng 4 nm 2003 ca Th tng Chnh ph. - Thc hin cc d n khc phc v ci to cc im, khu vc, vng b nhim v suy thoi nng. - Khc phc hu qu suy thoi mi trng do cht c ha hc s dng trong chin tranh trc y gy nn. - ng cu s c mi trng v khc phc nhanh hu qu nhim mi trng do thin tai gy ra. c) Bo v v khai thc bn vng cc ngun ti nguyn thin nhin: - Khai thc hp l, s dng tit kim, hiu qu v bn vng ti nguyn t, ti nguyn khong sn. - Khai thc hp l, bo v v pht trin ti nguyn nc. - Bo v ti nguyn khng kh. d) Bo v v ci thin mi trng cc khu vc trng im: - Cc th v khu cng nghip. - Bin, ven bin v hi o. - Cc lu vc sng v vng t ngp nc. - Nng thn, min ni. - Di sn t nhin v di sn vn ha. e) Bo tn thin nhin v a dng sinh hc: - Bo v v pht trin cc khu bo tn thin nhin, vn quc gia. - Pht trin rng v nng din tch thm thc vt. - Bo v a dng sinh hc. 2. Cc gii php thc hin a) Tuyn truyn, gio dc nng cao thc v trch nhim bo v mi trng. b) Tng cng qun l nh nc, th ch v php lut v bo v mi trng. c) y mnh p dng cc cng c kinh t trong qun l mi trng. d) Gii quyt hi ha mi quan h gia pht trin kinh t vi thc hin tin b v cng bng x hi v bo v mi trng. e) Tng cng v a dng ha u t cho bo v mi trng.
g) Tng cng nng lc nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh v bo v mi trng. h) y mnh x hi ha cng tc bo v mi trng. i) Tng cng hp tc quc t v bo v mi trng.
TI LIU THAM KHO

1. 2. 3. B Gio dc v o to. Mt s vn bn php quy v qun l hot ng khoa hc v cng ngh. H Ni, 2003. B mn Kinh t Pht trin, i hc Kinh t quc dn. Kinh t pht trin. NXB Thng k. H Ni, 1999. ng Mng Ln & Nguyn Nh Thnh. Cng nghip ho: Mt s vn l lun v kinh nghim cc nc. Trung tm thng tin khoa hc v k thut ho cht. H Ni, 1994. Frankvogl & James Sinclair. Bng n v pht trin kinh t trong th k 21. NXB Thng k. H Ni, 2002. Edwin Shanks, Bi nh Toi, Nguyn Th Kim Nguyt, Oliver Maxwell v Dng Quc Hng. Pht trin ly cng ng lm nh hng Vit Nam. Ngn hng Th gii v B K hoch & u t, 2003. Hiran D. Dias and B.W.E. Wickramanayake. Rural Development Planning. Human Settlement Division. AIT Bangkok, 1993. Krasae Chanawongse. Rural Development Management: Principles, Propositions and Challenges. Khon Kaen University, Khon Kaen. Thailand, 1991. L Quc S. Mt s vn v lch s kinh t Vit Nam. NXB Chnh tr Quc gia. H Ni, 1998. L Th i Lm. Pht trin ngun nhn lc thng qua gio dc v o to: Kinh nghim ng . NXB Khoa hc x hi. H Ni, 2003.
4. 5.
6. 7.
8. 9.
10. Luder Cammann, Bi Th Kim v Bi Sn H. S tay hc v hnh ng c s tham gia. Trung tm H tr v Pht trin v Ph n v Tr em & T chc Xy dng Nng lc Quc t c. Cng ty in Tp ch Cng sn, 2004. 11. Ngn hng Th gii. Pht trin v mi trng: Bo co th gii nm 1992. H Ni, 1993. 12. Ng Don Vnh. Nghin cu chin lc v quy hoch pht trin kinh t x hi Vit Nam: Hc hi v sng to. NXB Chnh tr Quc gia. H Ni, 2003.
13. Nguyn Hu Ngoan & T Dng Tin. Gio trnh Thng k nng nghip. NXB Nng nghip. H Ni, 2005. 14. Nguyn Sinh Cc. Nng nghip Vit Nam 1945 - 1995. NXB Thng k. H Ni, 1995. 15. Nguyn Xun Thng. Mt s xu hng pht trin ch yu hin nay ca nn kinh t th gii. NXB Khoa hc x hi, H Ni, 2003. 16. Nguyn Trng Xun. u t trc tip nc ngoi vi cng cuc cng nghip ha, hin i ha Vit Nam. NXB Khoa hc x hi. H Ni, 2002. 17. Nguyn Vn C. n nh chnh tr-x hi trong cng cuc i mi Vit Nam. NXB Chnh tr Quc gia. H Ni, 2004. 18. Nguyn Vn Phc. Cng nghip nng thn Vit Nam: Thc trng v gii php pht trin. NXB Chnh tr Quc gia. H Ni, 2004. 19. Mai Thanh Cc. nh gi nng thn c s tham gia ca ngi dn (PRA). Ti liu tp hun cho cn b tham gia D n Bo tn a dng sinh hc nng nghip. Vin Di truyn nng nghip. H Ni, 2004. 20. Mai Thanh Cc. Gim st v nh gi d n c s tham gia ca ngi dn. Ti liu tp hun cho cn b tham gia D n Pht trin Nng thn H Tnh. H Tnh, 2003 21. Mai Thanh Cc. Pht trin cng ng. Ti liu tp hun cho cn b tham gia D n Pht trin Nng thn H Tnh. H Tnh, 2002. 22. Manuel B. Garcia. Socialogy of Development. Philippines, 1985. 23. Marc P. Lammerink. Mt s th d chn lc v nghin cu tham d. H Ni, 2001. 24. Michael Dower. B cm nang o to v thng tin v Pht trin nng thn ton din. NXB Nng nghip. H Ni, 2004. 25. Phm Xun Nam. Trit l pht trin Vit Nam: My vn ct yu. NXB Khoa hc x hi. H Ni, 2002. 26. Quyn nh H, Nguyn Xun Tin, Nguyn Tuyt Lan. Bi ging Kinh t pht trin nng thn. Trng i hc Nng nghip I H Ni, 1995. 27. Quyn nh H. Bi ging Pht trin nng thn cho h cao hc v NCS. Trng HNN I H Ni, 1999-2000. 28. Raann Weitz. Integrated Rural Development. Rehovot Israel, 1979. 29. Robert Chamber. Pht trin nng thn. NXB i hc v Gio dc chuyn nghip. H Ni, 1991.
30. Saihullah Syed. Pht trin nng nghip v nng thn chu - Mt s bi hc i vi Vit Nam. Ban h tr chnh sch FAO. H Ni, 1998. 31. T Duy Hp. X hi hc nng thn. Nh xut bn Khoa hc x hi. H Ni, 1997. 32. Tng cc Thng k. Nin gim Thng k cc nm 1999, 2000, 2001, 2002, 2003. Nh xut bn Thng k. H Ni. 33. The World Bank. The Development Data Book: A Guide to Social and Economic Statistics. Washington D.C., 2000. 34. Trung tm Nghin cu - o to Qun tr nng nghip v Pht trin nng thn, i hc Nng nghip I H Ni. Nhng vn l lun c bn v pht trin nng thn theo vng. NXB Nng nghip. H Ni, 2004. 35. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX. Chin lc pht trin kinh tx hi 2001-2010 (Bo co ca Ban chp hnh Trung ng ng kho 8 ti i hi i biu ton quc ln th 9 ca ng). Nh xut bn Chnh tr Quc gia. H Ni, 2003. 36. Vin Chin lc Pht trin. Quy hoch pht trin kinh t-x hi: Mt s vn l lun v thc tin. NXB Chnh tr Quc gia. H Ni, 2004. 37. V Th Bnh. Gio trnh quy hoch pht trin nng thn. NXB Nng nghip. H Ni, 1999.
MC LC
Trang Li ni u Chng I NHP MN I. Gii thiu v mn hc II. L lun v nng thn III. L lun v tng trng v pht trin IV. L lun v pht trin nng thn V. H thng ch tiu pht trin nng thn CU HI HNG DN THO LUN CHNG I Chng II PHT TRIN KINH T NNG THN I. Tng quan v kinh t nng thn II. Pht trin nng nghip III. Pht trin cng nghip, tiu th cng nghip nng thn IV. Pht trin dch v nng thn CU HI HNG DN THO LUN CHNG II Chng III PHT TRIN C S H TNG DCH V X HI V MI TRNG NNG THN I. Pht trin c s h tng nng thn II. Pht trin dch v x hi nng thn III. Pht trin mi trng nng thn CU HI HNG DN THO LUN CHNG III
3 5 5 9 15 18 24 30
31 31 36 47 59 64
65 65 70 73 79
Chng IV VAI TR CA NH NC V CC T CHC TRONG PHT TRIN NNG THN I. Vai tr ca Nh nc trong pht trin nng thn II. Vai tr ca cc t chc trong pht trin nng thn CU HI HNG DN THO LUN CHNG IV Chng V NGHIN CU PHT TRIN NNG THN I. Tng quan v nghin cu pht trin nng thn II. Phng php nghin cu pht trin nng thn III. T chc nghin cu pht trin nng thn CU HI HNG DN THO LUN CHNG V 89 89 91 106 110 80 80 84 88
Ph lc
Ph lc 1. CHIN LC PHT TRIN NNG THN VIT NAM Ph lc 2. B CNG C CA PLA Ph lc 3. CHIN LC BO V MI TRNG QUC GIA N NM 2010 V NH HNG N NM 2020 TI LIU THAM KHO 113 123 146 150

GTPhat Trien Nong Thon

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GTPhat Trien Nong Thon

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

B GIO DC V O TO TRNG I HC NNG NGHIP H NI

Nng thn Vit Nam vi 74,8 % dn s, 72 % lc lng lao ng

NHP MN I. GII THIU V MN HC

II. L LUN V NNG THN

Khu vc nng thn

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 12

NNG THN - C nhn - Gia nh/ dng h - Cng ng

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 14

III. L LUN V TNG TRNG V PHT TRIN

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 18

IV. L LUN V PHT TRIN NNG THN

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 20

V. H THNG CH TIU PHT TRIN NNG THN

Bng 4. Tng trng ca cc ngnh kinh t Vit Nam mt s nm (%)

Ngun: Nin gim thng k 2003 - Tng cc Thng k, H Ni 2004

Bng 5. Tng trng GNP ca mt s nc chu (%)

Ngun: World Bank, World Tables 1989 - 1990

Bng 6. C cu kinh t ca Vit Nam nm 2003

% 39,08 30,73 7,49 8,23 14,47

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 26

Ngun: World Bank, World Tables 1997 - 1999

Bng 8. Xut khu v nhp khu trn th gii

Ngun: World Bank, World Tables 1997- 2000

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 28

Ngun: World Bank, World Tables 2001

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 30

II. PHT TRIN NNG NGHIP

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 40

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 60

IV. PHT TRIN DCH V NNG THN

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 66

II. PHT TRIN DCH V X HI NNG THN

III. PHT TRIN MI TRNG NNG THN

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 76

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 82

II. VAI TR CA CC T CHC TRONG PHT TRIN NNG THN

Trng i hc Nng nghip H Ni Gio trnh Pht trin Nng thn. 90

II. PHNG PHP NGHIN CU PHT TRIN NNG THN

III. T CHC NGHIN CU PHT TRIN NNG THN

CHIN LC PHT TRIN NNG THN VIT NAM I. MT S THUT NG C BN

II. THC TRNG V HOCH NH CHIN LC PHT TRIN NNG THN

III. CHIN LC PHT TRIN KINH T - X HI V NNG THN N 2010

B CNG C CA PLA I. CC CNG C KHI U

II. CNG C NGHIN CU TNH HNH X HI

III. CNG C NGHIN CU SINH THI NNG NGHIP

IV. CNG C NGHIN CU THC TRNG KINH T

V. CNG C LP K HOCH PHT TRIN

Bc 2: Xc nh cc mc tiu Cc mc tiu u tin hng u

VI. CNG C GIM ST V NH GI

CHIN LC BO V MI TRNG QUC GIA N NM 2010 V NH HNG N NM 2020 I. QUAN IM

II. NHNG NH HNG LN N NM 2020

III. MC TIU N NM 2010

IV. CC NHIM V V GII PHP C BN

TI LIU THAM KHO

You might also like