,DO D@G

Eh

THU6c

srNH TR( E~Nf1 EANG HANH, GlING,

Tor

'I'.ou'ong Chi. lion

Bien djch: NgQc Minh

7()()
111\t rrIIIJfi(; J)lj(lNC; SINII

HANH,

....

Trj b,nh bang

aLINa, Tor

...

Nha xu6t ban Thanh HOG

Hcnh, gung, toi va nguyen Iy chua b~nh

I. Tim hi~u nguon goe van hoa ella hanh, gltng, toL

Hanh
Hanh thuoc ho Bach hop Ia Ioai thao moe IUt! nien. Mot thuyet n6i la hanh moe tren mii Antai thuoc Siberia. Ngon mii nay vi moe nhieu hanh nen co ten 18. "Thong San" (Niii Hanh), Co thuyet noi que huong

cua hanh la Trung Quoc. Hanh a Trung Quoc truyen sang chau Au theo con duong to lua the ky 16. The ky 19 thl truyen sang mroc My. Theo ghi chep trong cuon "Ban thao hoa danh" cua Nhat, thl hanh cua Nhat Ban la Trung Quae qua Trieu Tien dua sang. Ngay nay Rumania, Trieu Tien va nhieu quae gia khac da trong hanh Chuang Khau ella Trung Quae.

tu

Tir uong. uong Trung hanh trong

xa xira e6 nhan d5 tirng lay hanh lam l~ tiet an

Theo ghi chep ella cac nha chuyen mon ve an ella quy toe tnroc va sau thai Xuan Thu ella Quae dcu noi: "Pham 1a l~ an uong deu phai co hap". Qua day co th~ thay gioi quy toe rat coi hanh.

Trong 8 loai thirc an n6i tieng cua Trung QUQe, cac m6n an deu lay hanh lam gia V!. Hau nhir khong e6 hanh, thi mat di huang vi rieng eo cua n6. Hanh ding la thir gia vi trong nau mrong cua moi gia dlnh. Trang dan gian da eo cau: "Mot ngay khong the khong co hanh". Cac mon an thit, ca deu phai dung hanh lam eho them huang vi, rnau sac, Cho nen dan gian cia tirng goi "hanh bac cua thirc an".

la

Trung Quoc e6 dai rat eoi trong tiet Lap xuan. Trang cac thuc pharn diroc chon chinh 13 hanh, Sach "Phong tho ky' ghi chep rang: C6 5 loai rau dang dung trong tier Lap xuan la hanh, tci, he, thanh hao, kinh gioi, Ca 5 tlnr nay diroc dung trong cac baa an don xuan, den nhirng dieu Cac gia dlnh deu chuan bi cac rnam com dau xuan nay moi nhau an, chuc mirng 1<1n nhau.

moo me.

GiJhg Girng la loai thirc vat he Khuong, moe a cac khu rirng nhiet d6i Dong Nam A, da e6 Itch Slr khoang 3000 nam, The' ky 3 sau cong nguyen girng truyen ttt
Trung Quoc sang Nhat Ban. Nira cu6i the ky 13, nha du lich nguoi Iraly Maree Bora den Trung Qu6e nhin thay cay girng, sau trong khi khai trai giam, ong nay nhac den "nhirng dieu milt thay Phuong Dong"

ve

da n6i: "Gling von moe Trung Qu6e, Viet Nam, D¢, Sumatra (Indonesia). Sau d6 girng truyen sang chau Au va diroc coi la thtr huang lieu quy. Liic d6 1 pao (454 gam) girng d6i diroc 1 con ciru. Sau khi
6

a a

An

Colombo

pluit hien ra chau luc moi, girng diroc dua sang chau My. Hien nay gung san xuat Jamaica kha

noi tieng. nong

Girng thich khi hau am, am vat. khong chiu duoc va strong. Hien nay. nong dan vall rrong girng thea phuong phap rruyen thong. Thong thuong sau khi girng moe mum thi dern trong (sau tiet Lap ha) dung hi che ram. Sau tiet L~lP thu ngay n6ng, dern lanh, fiit thich hop cho girng sinh tnrong. Sau tiel Han l() co th~ thu hoach,

Cach dung ella girng rat nhieu, fill rong, Nha y h9C noi tieng doiMinh Trung Quoc la Ly Thai Chau d§. viet trong sach "Ban thao Cirong muc'' nhir sau: "Girng dang rna khong hoi tanh, c6 the xua ta, du6i ac, co th~ an song, an chin, ngam dam, lam tuong, ngam muoi, xao vci mat, dirong. Cung co the lam rau, lam keo, lam thu6c rat co loi.". Girng co the lam rau s6ng an tuc la khi gimg non thl khong cay lam, nhung mern, gion, co the muoi, dam nhu rau de an. Girng con la thir gia vj khong th~ thieu khi nau rnrong, lam nhan, nau canh v.v .. girng co tac dung khir rnui tanh cua thit, tang them hucng vi. Girng thirc SI! khong the thieu

diroc trong an uong cua con ngiroi.

To;
Toi la loai thirc vat than ngu6n g6c til sa mac Kirgirs. tnroc Cong nguyen, t1110c lien v~ trong, sau do Ian truyen thao ho bach hop, co Vao khoang 3000 nam nguo; Ai cap c6 dii dem sang nhieu khu vue va 7

quae gia 6 phirong Dong va phuong Tay. Kho.ing narn 113 truce Cong nguyen thi tru yen vao Trung Quoc. Toi th u<'mg c6 2 loai vo t fa VJ vo-trung. Lo:..i V() t [,1 V(') trang thi co d(1C diem non. gion, cay.

rfit gion, vi dam, con loai

Toi thich hop v{ri loai chat cHit cat pha. T6i b Ioai rau r:Yt diroc moi 11£Lf<'~i h ich. I-Uu nh u khorig 11 nuo 1 hil k h6ng dung te') i, Toi ..~Lrqc x em !lh u nH)l til Lt rau g id vj r;il quy. Toi vira lam tang them lurong vi, vira co t.ic dung srit k huan, phong bcnh. Loai ngiroi sir dung toi trong cuoc song da e6 lich slt han 5000 nam, Ngiroi Ai Cap va nguoi La Ma e6 dai eho rang toi Iii coi nguon cua sire manh, Trang chien tranh, binh linh an toi co th~ tang them sue luc, dung khi chien dau, Chinh VI vay toi la mot thu nhu ycu pharn luon diroc chuan bi san ella quan doi Ai C~lP va La M§ d; dai, Tuong truyen nguoi Ai Cap co dai khi xay dung kim nr thap VI khong cung c<1p day dll toi cho cac bira an nen ho da bai congo buoc cac Pharaong bo nit nhieu ticn d~ mua toi, moi hoan thanh cong trinh vi d~,lj nhat ella nhan loai can ton tai cho dell llgay nay. Cac van d(mg vicn ella phong trao Olimpic c6 Hy Lap cung rat thich an toi. Toi co kha nang tang them sue manh va y chi thi dau, Ngiroi Sirya cho rang toi giup nguoi ta co the chiu dVng duoc giaa kho, Vi VZlY

khi vu mua vat va, an toi c6 th~ lam viec rat ben hi. 6 thi tr£ln Gioocrai noi trong toi n6i tieng ella My, moi
8

k hi den mila thu hoach toi ngurn tu tlllr(J'ng chirc "I.c 11()i toi" kco diu .3 llg~IY. Ngub"i (kn dir Ie hoi mrom mrop, dClIlg k houg kc x ict. Ho dc"n d[ty thlfc'mg tlurc ck 1lI611 {In co htlO"llg vi ella toi. Sau de) du kh.ich con nil! a h) I dent VC 11 cho ng uoi tl1:\11 cun g diroc h Lf(1ng h~l ',dl ph.un quv gi,i 11~ly.
\1()t vi hoc gi:i nuoc ngo:li dD. tling 116i: "D6i \,('J"I cuoc :-J-illg sinh ton ella con ngul\j, toi la uhan t() quail II"l,lflg thir 5, chi dCfng suu d.u, khCmg khi, Iva vi\ III f(),C " , Ciich no: nJY hoi khoa truong llH)1 chut, nhung phan nZIO the' hicn duoc vai tro cua toi trong C~(?C song COil uguoi.

to

Trong san xuat, chan nuoi, toi co lac dung rat Ian. Dung bot toi kho lam chat kfch thich dCli voi lou due
ph.it due,

niroc toi cho xu6ng ao nuoi ca co lht phong bcnh cho ca. Khi hun dam!~ lanh ca eho niroc toi vao ruroc donec . lanh sc lam cho c.i kh6ng hi rira. Tnroc khi chua phat minh ra khang sinh, rat nhicu
mroc sir dung toi lam thuoc de chua cac loai bcnh. Nghe noi, vao khoang the ky thir 2, cac bac SI quem y quem doi La Mil. dil. dung toi de chua bcnh duong ho hap, berth vicm ruot, da day, va tr] giun san kha pho bien trong binh linh, bao dam sire chien dau trong quan doi.

g6p

phan

ph.it

trien

chan

nuoi

lou.

Dung

trong chien tranh the' gi6i Ifin thir nhat. do thicu thuoc. nganh quem nhir cua de quoc da tirng mua hang chuc tan toi cp lay nuoc boi vao hong
9

Tuong truyen,

n<'-lllg.
dLH.J"C

h;-\1lg be) ve-t thuong ella cac binh ·Ilnh, d5 ciru

kmg van sinh mang. Va trong chien tranh the gi6·j IhCr hai, ciing do thu6c thieu nghiern trong, quan y nhieu IlUOC da dung toi d~ chua tri vet thirong cho cac
binh

SI. Liic do Lien Xo (cu) da tung goi rnrrrc toi la "Pcnicilinc".

Dan gian thuong dung toi Iy, bach h[lu, viem gan B v.v ...

de phong

cam cum, kier

deu dung lam thu6c diroc. La hanh e6 tac dung trlr phong, ra rna hoi, giai doc, tieu viem. C~ hanh c6 hie dung moe da, thong dtrong, giai d9C. Niroc hanh cong dung giai doc, du6i con trung. Hat hanh cong dung b6 than, sang mdt, R~ hanh cong dung thong khi, fa mO hoi, giai doc,

II. Nh~n thirc cua y h9C doi vO'i giit tr] dLtCJc ph~m cua hanh, Hanh: tfnh on, vi dang, khong doc, Cit g6c Ian ng9n

Cac nha y hoc tnroc day coi hanh 18.mot vi thu6c hay phong benh, chua benh, Tuong truyen danh y
thai Chien Qu6c cua Trung Qu6c, Bien Tich co plnrong thu6c hi truyen cap ciru ngurri bi ngat, hon me dl'?t ngor, chinh la dung d9C hanh choc vao trong 16 miri. Nam 16 miii ben trai, nu 16 rniii ben phai earn sau 7-8 em, miii chay mau thi c6 the s6ng lai. Danh y Hoa Da thai Chien quoc cua Trung Qu6c cap ciru ngiroi bi benh th6 ta, chan lay lanh ngat, bat tinh nhan sir, hoac sau khi sinh hoat vo chong dau bung d.roi, dau lung, fa rna hoi, cam thay On lanh, deu dung phirong thu6c
10

de

bang hanh. Tnroc tien lav hanh cu thai nho, ..~ao nong len. dung viti gni lai chirom len ron va bung cap
CLIU

diroi. Dong thai lay ell hanh gia mit, d6 nrou , uong. benh tinh co th~ chuyen bien tot.

VaG

sac

Danh y doi Minh cua Trung Qu6c L)' Thai Chan trong cuon "Ban thao cuong muc" cling ghi chep nhicu vi du chua bcnh bang hanh cua cac nha danh y khac, Vi du nhu danh y Tran Thi co bai thuoc kinh nghiern chua tre nho hong nhien bi ngat nhu suu: "UIY hanh cu cho vao ha bo, nhet vao 16 miii, khi thong hO(IC hat hoi thi song", H00e danh y ho Duong (Duong Thi) e6 phirong thuoc chua choc dau tre con nlnr sau: "Lofty hanh gia mit nhuyen, tron voi mat, boi VaG eh6 choc dau, nit than hieu'', Trang sach "Ban thao cuong muc" c6 viet toi 54 phirong thuoc dung hanh. thf chua diroc vai

chuc benh, Cac nha danh y tnroc day khOng nhiing dung hanh lam vi thuoc hay chua lam sang, han nua con c6 nghien ciru, phan tfch rat ky d6i v6i hanh, III. Nh~n thli'e ella y hoc doi voi gia tr] dU'Qc ph~m ? , cua 911n9 GUng, tinh on, vi cay, dang, khong doc, trong cuon "Than nong ban thao kinh", sach chuycn viet vc Trung
y (Thuoc bac) ella Trung Quoc dii ghi chcp vc gin tri

co

ella girng nhu sau: "Xua khi, thong than minh ''. Sau d6 cac sach deu Jay girng lam vi thu6c bac (Trung duoc), Girng diroc dung lam thuoc co the phan lam cac loai: girng nroi (sinh khuang), ruroc girng (khirong
11

xu

," dl'lr!.

\'0

~i.r!lg (khtrong bi ), gung kho (can khuong L

1,! gLfng (khuong idiep). Girng uroi (sinh khuong i co

l'{)llg dung ru J1l0 hoi, chong nou (di.lIlg nong am). \" U\)'( b i:mg t klurong chap) II nh hoi on co cong dung IllJl~ (h'J"Il1, chira ho. V(') gung (khuong bi ); t inh m.it, co u'lJIg dl.il1~ hO;1 (). vi, t icu vicrn, sung. Glfllg kilt) (can

klurong ) t inh uhict. (uiltlg {tTl)) co cemg dung gj,li han. t nr IS' V! hu han. La gLmg, tinh on c6 (cmg dung l](~)t rtr lieu. hO;.11 buyer. lieu nhot. c6 the chua .in nhicu thit J.,;h('lilg lieu, lalll t icu vel bam t im do ngJ, d.inh.v. v ...
Gi:rtlg 1:1 tlur );ia vi !lha nao cung co, V~I cling EI 111(( thuoc hay dan g ian thirong dung dU'0ng sinh, b.io \,¢ slre khoc. Thai Xuan thu, Khong Ttr luon co duo dwrng sinh "moi bira an phai co girng", eho nen cuoc dt'ii eh rm n 6 i, ban h an, nh vng v;_lll sting den tuoi c6 Ia i hy. Trong tuc ngir Trung Quoc dd eo C::lU ca ngqi gln1g nlnr: "Girng nroi thang 10 chfnh 13tieu nhan sam, bira sang an 3 kit gung, con han la uong nV0C sam". "\19t

de

coc chc xanh, thuoc".

mo: lat gvng

HI bai thuoc

trlr han kicn

den th{iy

vi." "!\1C,1! ngay 3 lat gUllg, k hong tho, khang

phai phicn

TAt 01 del! noi gu.'ng eo rae dung

bcnh, tang ctrong sue khoc.

kco dai tuoi

IV. Nh~n thirc cua y hoc doi va; gia tr] dircc pham euatol. Toi, tinh on, V! dang, cay. Toi V(') If a Jam thuoc hicu
? ?•

C]u<.'them, co cong dung thong tre khi, noan ty vi, chira kho ticu, gj,ii doc, s.it trung: La toi co cong dung lam tinh tao than khi, chua kho ticu do an f!gu Cal'. Canh
12

,:ling gili'a de nhanh cung cua ell toi diroc dung l.un IhIl6(, co cong dung lieu phu thfing. 11'(r phong thap, Toi nguon goc IU Indonesia (nghicn ciru gan d[IY') truyen VaG Trung Qucc. Cac thay thuoc ngay xua COl toi Ul mot vi thuoc hay u~ phong benh, chua benh lam s[mg. Dunh y Ngll): Dice Lim dcri Nguyen 0 Trung Ouoc oil dung toi de: chua: "N ira dcm bung soi, dau, mat uii xunh , do III do lanh, lfiy Il1t)1 ell toi dem luoc. roi phoi kho, giil mil cung voi 5 phan nhii hurrng. sau J() vicn lai t h anh vicn to btmg ha t cai. Moi tlg~l~iu6ng 7 vicn, u61lg veri mrcrc sua." Danh y Tnrong Thai Trier dung toi d0 ch Ua son lam eh v6ng kh f: "T 01 song g i~l, lay bay nhanh, an 1119t hie cho het, hie S<lU b~l!lg soi, hoac th6 ra mau hoac dai ticn diroc HI di)", Ong nay con dUllg toi dt chira: "Chan duu co h:IP, I;Yy It)1 -;;'11 \;lll gan h~111 chan. nong len \il. yen, va sau do an mot nhanh toi, uong voi mroc lanh", Danh y L~' Thoi Chan ella Trung Quae trong sach .,Ban thao cirong mu. .. ·' co · ghi ong dil dung toi chua berth chay mall cam, Vi du ghi cu tht nhir sau: "Co mot phu nir chay mau cam. suo: dern khong d irng. c h ira rnai k h6ng ducc. Thoi Chan bao i{iy tOI buoc vao gall ban chan, lap urc khong COil chay mau cam nira. Dung E1 bai thuoc than k\,'." v.v,

de

thay thuoc tnroc d;'iY da vira dung toi chCra bcnh. vira nghicn cuu rtil k y vc loai C[IY nay. Cic

J3

v. Y hoc hi~n d~i nghiim

hanh,

cU'utac dunq

dU'c;1CIy

eua

benh, chira benh bang hanh la dira vao kinh nghiern chua benh larn sang cua cac danh y thai tnroc di t6ng ker iai. V ~y can cir khoa hoc hien dai phong benh chua benh cua hanh la gl? Gan 10 narn nay. qua nghien ciru ella cac chuyen gia trong mroc Trung Qucc da phar hien ra rang hanh co tren 10 loai thanh phan hoa hoc, trong d6 c6 mot loai chat dinh dirong rna blnh tlurong co the' ngiroi rat can. M¢t 10~i khac tuy blnh tlurong co the' khong can, nhung trong tnrong hop mot s6 benh lai c6 tac dung khoi phuc SlIC khoe co the'. Day chinh la giu tri diroc pham ella hanh,
1. ,]tJ!lp dUll
JUIl/nu:

Gia tri dircc ph&m ella hanh va phirong phap phong

Cac hop chat nay c6 chua trong hanh, e6 lac dung bao ve nicm mac duong tieu hoa, con co lac dung chira tri di ia chay, r,iy cac loai giun san. C6 mot so nguai sau khi an hanh, lhay hau mon ngira, Day chinh Ia do mui vi dac thu ella hanh e6 lac dung du6i cac 10""i ky sinh trung trong ruot. Chung bo ra xung quanh hau mon gay ngira, Mui vi dac thu nay cua hanh con
c6

uic dung an than.

2 - rviftllliffl cJl:

Chat diep luc cua hanh co ~!-:.~-anhieu vitamin A, cao han nhieu so v6i rau dau, va dira, bi. Ma vitamin

14

A co tac dung phong va chua cac chirng benh mat nlur

kho giac mac, loet giac mac v.v ..

3.

100 gam hanh c6 97 miligam vitamin C, nhieu ga:p 10 l~n vitamin C trong tao, gap 2 Ian cam quyt. Vitamin C tham gia vao qua trlnh trao d6i chat trong co the, tang cirong sue de khang cua CO' th~, lam vet thuong mau lanh, phat trien rang, xuong. Tir d6 tang cuong kha nang chong cac loai benh tat, phong benh hoai huyet, e6 tac dung giai doc nhat dinh doi voi chi, benzen, thach tin. Theo nhirng nghien cuu gan day eho bie't vitamin C con e6 tac dung phong benh SO' vila dong mach, phong earn cum, chua benh thieu rnau thieu sAt. ngoai ra con c6 tac dung tang cirong kha nang thich ting ella co th~ va chong ung thir ...
4. tlUp_lIJht

or

rvilamill

@:

Ii;' miill(JfJ1lu:

II.1<;mg manggan

Trong char diep luc ella hanh co chua nguyen t6 vi voi ham lirong kha cao. Mung gan tham gia vao qua trinh tao mau. Nhimg ngJoi thieu mau, trong huyet dich hrong mang gan giam xuong thap, Mang gan co rae dung giam rna, co th~ cai thicn tlnh trang benh cho nhirng nguoi bi bcnh ve tam,

de phong benh xo vira dong mach, Thco bao cao eho biet cac trirong hop xirong di dang, trf luc kern phat trien, tri don, xirong !lha tai bien dang deu c6 lien quan den thieu mang gan. Truong hop VI nguyen nhan nao d6 dan den thieu mang gan va vitamin K c6 the lam giam th~ trong, ngtroi phat trier:
huyet quan,
15

.harn chap, co the gay viem da ram [hoi, toe, rau b4C

nhanh .
.5. (J(lti;'u £I£il /J'!o c'/illa
IIC).'

16n). vicm da.v.v .. Tre sa sinh, trc con q vao thai k)' ph.it tric» can rat nhieu loai axil bco nay, eho nell phu nir c6 thai va ph \1 nil cho con bLi din luong cac axil

sinh

Trong hanh co rat nhieu axit bco chua bao hoa (no). '\helng ax it bee nay nhat thict phai lay tv tlurc v~lt cho nell ~ . lu "Axil bco din thiet". Thicu chunu se san 1201 ~
nt(H so

chirng benh nhir sinh tnrong cham (cham

bco llJ.y nhieu hon IlgvO'i khac 1-2'1. Cho ucn phu
cho con bu an nhicu h;lIlh ell

co tile

nV

dung thong sua.

VI. Y h9C hi~n dai nghien ciru tac dyng dU'c;:fe19 cua

9un9

Gi.i tri duoc pharn ella girng va phuong phap phong b¢nh, chua bcnh bang girng diroc tong ket tlr kinh

nghiern dicu trj lam sang b,\ng glrng ttt tnroc den nay

cua de thay thuoc dan gian. Con can eu khoa hoc cua vice chuLI bcnh phong bcnh btmg girng la gi? Trong glm~ co nit nhicu cnat nhir aspara. axil glutamic, glycine, scrin. ax it aspartic.v.v ... Can eli' VaG duoc I)' hicn d\!i chung rninh, nlueu thanh phan chua trong gi:rng ccJ mo: sO' tic dung quan trong deli veri sue kline con ngU"oi nhir sau:

rat

16

1) g{lC' dlllu} it{J'l , /utp,:

Of)';

hi . luc;" hoi'm

oiL hi /u)

thf nghiern lam te liet trung khu than k inh dong mao mach Vd trung khu ho hap, ket qua ra co tac dung hung phan d6i voi trung khu huyet quan va trung khu ho hap. Tir do cluing minh girng co th6 Vim cho huyct ap tang len cao cal thicn he turin hoan va he ho hap,
Xuc nang phe, mire

Nguoi khoe manh nhai mot gam girng (khong nuot) thea ket qua do diroc cho thay binh quan rrurc co bop mach len eao toi 11,2 milimet thuy ngan, cao nhat la 14 milimet thuy ngan. Dung chat con girng tien hanh

tien qua trinh trao doi chat ella te bao, tang kha tiet rna hoi, rat hicu qua d6i voi cam gio, viern khf quan, benh phong thap, benh thoat dirong 0 d¢ nhe va benh choang, soc (tieng Anh: Shock).

2) gCIl' "~WfJ- tttjloA'i hf 1/'//"fJ-I;iu /uuI:

Cac nha khoa hoc da lung lam thi nghiern lay niroc girng sac nong d¢ 50* dung cho can cho bi benh thirc quan va da day. Nguci ta d6 nuoc nay vao micng con cho, co th~ thay xuat hien lac dung tiet dich vi va axil trong da day. Trang may tieng dong ho dfiu tien 13 trang thai ire che, tiep then do Ja trang thai hung phan trong mot thai gian dai, Cac nha khoa h9C lai lay khoang 0,1- 1,0 gam gung nroi cho cho an, quart sal thay dich vi tiet ra tang len va kfch thich tiet axit clohydric tu do phan li. Nhung tac dung tieu huy abreminnoit va abumin giam xu6ng rat thap, d6ng thai tang kha nang them an.
17

May narn gan day, cac nha khoa hoc My eon phat hien ding girng eo kha nang phong benh tieu hoa khong t6t, hoac khi di du lich thay buon non, non rnira.v.v ... Ho da: tirng lam thf nghiern 36 h9C sinh. Tnroc khi cho cac h9C sinh ngoi len gh€ quay 20 phiit, thi cho mot s6 hoc sinh u6ng vien con nhong bot gung khoang 1 gam, thl nhirng h9C sinh khong uong girng kh6ng chiu n6i thi nghiern quay trong vong 6 phut, dcu bi non th6c non thao. Qua d6 eo th& thay hieu qua cua girng rat cao d6i v6i viec chira cac nguyen nhan dan den non rrura,
Gimg nroi con

dung kfch thfch nhe d6i voi duang tieu hoa, C6 the lam tang SUe cang ella ruot, tang nhu dong ruot .v.v ... c6 khi theo do Iai giarn thap di, co th6 dung girng d~
chira benh chuang khf dAy hai, hoac G<.::": quan ruot do

la mot

loai t~ chua earn gio, eo tac

cac nguyen nhan khac dan den.

3) (diU d~lIl{t e/uJ;,.fJ. kItUii.~, 00.. dN11Ji b'iul.fJ. gflq.

bflllL:

Cac nha khoa h9C dff lam thi nghiern dung mroc diet khuan ngoai da, phat hien thay mroc girng co tac dung UC che nam mau tim, eho nen gung cling c6 tac dung nhat dinh trong vice chira cac Ioai narn hac lao, lang ben, narn 111l.;l1l niroc.v.v ... ngoai fa gung
girng

con c6 rae dung diet khuan am dao.

18

VII. Y hoc hi~n d~i nghien cuu tac d\lng dLft;'C 1y eua toi
Gia tri diroc pham cua toi va phirong phap phong benh 'chua benh bang toi diroc tcing ket til kinh nghiern dieu tri lam sang bang toi cua cac thay thu6e dan gian. Con c6 co sa khoa 119C hien dai ella phong benh. chua benh bang toi la gl? Qua nghien dID ella cac chuyen gia gan day. trong toi co mot it i6t va tinh diu. Thanh phan chu yeu ella toi la mot chat khang sinh alixin (C6-HIO-OS2) co tac dung diet vi khuan rat manh. Theo duoc ly hien dai clnmg minh trong toi co chua nhieu chat co cac tac dung d6i voi co th~ con nguoi nhu sau: 1) t;;Jued~lng d1~1k/uuiiu Cac nha khoa hoc dii tung dung mroc toi, hoac toi ngam fa rnroc tien hanh thf nghiem trong 6ng nghiern vcri cac 10'.1i vi khuan bach hau, viern phoi, I):' a-rnfp, viern mang nac, dai trang, thirong han, ph6 thuong han, tit va lao.v.v .. Quan sat thay toi c6 tac dung uc che hoac sat khuan rat ro ret. Toi vo tfa c6 tac dung sat khuan diet trung manh han toi va trang, 2) que
d~U11J d;~J vi Il'llll{J

a~milL:

Cac nha khoa hoc dii dung mroc toi tien hanh thi nghiern voi vi trung a-mip ben ngoai co th~ phat hien thay mroc toi c6 th~ giet chet vi trung a-rnip. Toi vo tia (tim) manh han toi vo trang. Dung toi chua ly a-rnip tren lam sang c6 hieu qua r6 ret, Nuoc toi va chat b6c 19

hoi cua toi ciing co tac dung sat trung roi trong am dao rat r6 ret. . .
3) gllf!. t!~lIuJ llifl
C{lC

II'~I" k11l1l11l:

nha khoa h9C con phat hien fa

ruroc toi gia, toi

ngarn Hiy mroc, chflt bay hoi cua toi co tac dung diet

nhicu 10,:!i true khuan gay bcnh. Cho lien, trcn lam
.sang dung toi chua choc d~lu, nam hac lao, mun choc ... hicu qua rat cao .
.J) gill'
t!~lIIlJ iftJ~ m)"; ,,~ IluJlul

de

11111);1 qlll/II:

\1(H .'06 chat cua loi co kha nang giarn nhip tim. tang cuong sue co bop, lam cang d[lu mut huyet quan, tang loi nieu. Tren lam sang chua benh rna trong mall cao, huyet ap cao, sa vira d9ng mach rat co hieu qua.
5) -':jIll' d~IIUJ itiJI' mil /tf Ilu'J'ilq. IH~. IUIII.:

T6i co th~ thuc dfiy su tiet a-xft trong da day, giup tieu hoa tot. Chinh VI the no duoc dung d~ chua bcnh axil trong da day giam di hoac thieu, co hieu qUC:I nhar dinh.

Niroc toi co the lam giun kim chet rat nhanh. co the lam cho giun diia. san (r hanh ta trang, ruot non chay xuong ruot gia (dai trang), Do 0 dai trang ve ca ban kh6ng co chat dinh dirong nen cac ioai ky sinh trung (giun, san) bi chet trang qua trinh nay va bi th .. ra ti ngoai thea phan,

6) 7,11' t!~lIllJ Iti~} 11'I111f}:

20

7)-:]'(/(,

t!~1I1(1 m!'i

vdi /P'biuJ- II, bll/j'lI:

chat alixin trong toi c6 tac dung ue che mam benh, te' baa ung thu, tang cuong kha nang mien dich cua co th~. Gan day vien y khoa San Dong (Trung Qu6c) nghien ciru mot s6 benh pho bien cho bier: Toi con c6 tac dung nhat dinh d6i vfii vice phong vi rut benh vicrn gun B, berih ung thu gan. Cac nha khoa hoc con
nhan thay. [Ill toi co the han chc m(Jt sCi vi k huan uao do sinh tnrcrng, vII the phong bcnh ling rhu duong

Ket qua nghien ciru cua cac chuyen giu cho thay

tieu hoa. VIII. Nhrtng kieng

1)Xlhllj

co

kY.

khi dung hanh, gung, toi

k« l'lia Itiwlt: Hanh chi'! yeu phat tan, an nhieu lam tinh than hon
muoi, t6n hai toe, rau, lam nguoi ta hu khi thirong xung, ngii tang be tuyet. An nhieu lam ngubi ta hay quen, sinh c6 tat, lam benh kho chua. Nguoi benh hieu hu (da kern) hay de) m6 hoi thl khong nen an hanh, C6 benh an hanh dll dO m6 hoi tht khong an 11I1a. Dung Dai hoang, Thuong scm nhan, thl khong an hanh, Hanh song khong diroc an voi mat, tao, thit cho, thit tri, An hanh voi mat thl bi di ly, ung khi hai nhan, an hanh voi tao lam nguoi ta mac benh, an hanh voi thit cho, chim ui la nguoi ta mac nhicu bcnh ve mall.

Ncu dung hanh gia nat dap ngoai, thl phai boi rna lon hoac vazolin VIIO cho dinh dap rnroc, sau d6 moi dap hanh vao, tranh gfly ten thirong da.

de

21

2) X'htq

k«_l'1ia qi_t'#lIJ:

Girng tinh on, vi dang, cay, cac benh am hu noi nhiet, mat hong bi benh, 10 loet do mau, th6 hiru hori, cac benh khi n6ng nhiet, ho hen do nhiet soi, thai san b] day tnrong da kip thai chua dcu khong nen dung girng. An girng I[tu se tich nhiet, se mac benh ve mat, Pham nhimg ngiroi c6 benh tri an nhieu girng voi fl1QU, benh phat ngay, r51 nhanh. Ngiroi bi mun nhot, litioct an nhieu girng se sinh thit thira, An girng lau sc t6n am hai mat, am hu, ho fa mau, bieu htr (da kern) dt d6 rna 'hdi, me hoi trorn, tang doc ha huyet, VI nhiet buon non, dau bung do nhiet. Dung girng gia

do

ta

se

nho dap nhat thiet phai boi rna 19'11 hoac vazolin len chb da r6i m6'i clap, de tranh lam t6n thirong da.
3) J(1i1Uj. kq.

de

,...ua lOl:

Toi vi dang, khi manh, an nhieu, an Iau se gay hao khf, t6n am, dac biet la khi fun deu bu. Ngirc; hu hoa virong thinh khong nen an nhieu toi, Ngiroi bi benh viern da day man tfnh, chat toan trong da day qua nhieu, nhieu khi mieng kho, nong, dau va loet hanh ta trang cling khong nen an nhicu toi. NhUng ngiroi viem phoi nhiet, viern gan, than co hoa, khi hir, huyet nhircc, thai san, 121 loet mun nhot, hay 6m, benh ve mat, mieng, lucri, va nguoi bi benh chan phong thap thl khong nen an toi, Nguoi u6ng cac loai thu6c bel cling kieng khong an toi, Nhirng ngtroi dung toi gia nat d~ dap, nhat thiet phai boi rna 19'11hoac vazolin len chb clap tnroc, d~ tranh t6n thuong da.
22

Phong cec b~nh thuang g¢p

Hanh, gung, tbi phong ccc b~nh thuong gQP

Phong cam
Bai I
ci« tri:
Phong cam, earn cum. Thanh phdn: Gimg nroi 10 gam; xu linh don 25 gam, dirong do vira phai.

Cach dung:

Cho tAt ca. vao sac, chia lam hai bIn uong, m6i ngay uong 1 IAn. Phbng earn.

Bal2
Chu tri: Thanh ph/in: Niroc girng tuoi nira thla canh, I<i che nroi 6 gam, bac ha 3 gam, duong cat mra thia canh.

each

dung: Truce tien cho 13.che, bac ha ngam . vao nira bat mroc soi, sau d6 moi d6 mroc girng va dirong cat vao, khuay deu. M6i ngay uong hai Ian, uong lien 3 ngay.

23

Ph6ng

ccc b$nh thuong gQP

Phong Cam cum" tre em

Uai I
CI1l1 tri: Phong cam

a tre em.
sa

Thanh plidn: Gang tuoi 3 gam, 15 tre 20 gam, kim ngan hoa 10 gam, la 12 gam, mar ong vira du dung. Cach dung: Cho tat ca cac rlui (trir mar ong} vao Sau d6 rot ra pha mat ong vao, chia lam vai Ian uong, U6ng moi ngay 1 Ian.

am sac.

Uai 2.
C/1l1 tri:
Phong cam b tre em Thal1h phdn: Toi 10 gam, bac ha 20 gam, lei ngai ciru 30 gam, la dai thanh (can goi la bo may) 12 gam, thach xirong b6 12 gam.

Cdch dung; Tat d. dem gia nat, cho vao mot nii viti nho, dem treo triroc ngirc tre nho
IiI diroc,

24

Phong ccc b.nh thvong gQP

Phong b~nh Cam cum

U:li I
ChI; tri:

Phong bcnh ciim ctirn, Cii hai

vuo 250

Ihl'r

uonc. -

IIg~\y wing 1 Ian.

nra s:.lch .. tluii nho roi cho 1111 lllr{ic nau chill LYy niroc \1()i I{Ill uon ~- I chen J ou, \2

Ihli 2
C/J// tri:
Phong cam cum. Thanh pluln: Gung ttroi. thich hoang lien 01O:1I1,S dtmg) I11¢C thong. moi till! 250 gam, la ngai CI!U 20U gam (st) hrong n:ly
dfi cho 100 ngvai 1I6ng 1 ngay).

Cach dung: Cho V~lO mroc site. chia lam 2 Ian u6ng. M6i tuan u6ng 3 Ian.

Phong b~nh ho go
CIIlI tri: Thanl,
Phong bcnh ho

gao

1)11(111:Toi vira dLI dung.

I)

Curh dung,

An toi s6ng m6i ngAy J Hill. moi Ian 3 gam, an 3 ng21y lien.
25

Phong ccc b~nh thvong g¢p

Phong b~nh Cam cum n~li I

Clui tri: Thanh p/Ui'II:

PhOIl!; bcnh c.un cum,

Hauh ell 50 gam, toi 2:'i gam,

C'il hai thl'r nru ";.Icb" th.ii nho r6i cho

250 1111 nurrc nau chill I:Yy IH(l'iC uong. \1()i I{In uong I chen 16"11,
V;IO

llg:ry uong :;

Ian.

Ibii 2
Cllll tri:
Phong cam cum,

1'1)(11111pluln:

Gung nroi. thich hoang J icn (/lO:'IJlg dang) moe thong, moi thir 250 gam, la ng .. i ciru ::WO gam (so hrong nay i de cho IOU ngLtai UOJ1g I ngay).

Cdch

dung:

Cho vao mroc

u6ng. M6i tudn u6ng 3 Ian.

sac.

chia lam 2 Ian

Phong b~nh ho go
C Illi tri: Phong bcnh ho gao T/UI,1I1! pluin: Toi vira c1LI dung.

C ach dung:

1)

lan 3 gam,

An toi song moi ng~~y.3 jan, moi [Ill 3 ngay lien.

25

Phong ccc b~nh thuong gQP

2) Toi gia nat v<1tlay mroc, nho nuoc toi nay vao rmii, moi ngay 2 Ian.

Nh6 lien tuc 5 ngay lien.

3) Co the che thanh mroc toi dirona 50% (nrc la pha 50 ml mr6c toi va 50 ml mroc duong) moi ~gay uong

l Oml, chia lam 3 Ian. Uong lien rue

4 ngay, 5 tuoi tro len ngay 20ml.
uong

Phong viem phe qucn men tinh

Chlt tri: Phong viern phe quan man tinh. Thanh ph dn: Hanh ell rt 15 gam. tfa t6 9 gam, tran bl 15 gam. hanh nhan nam 15 gam.

ca.

Cach dung:

Cho 4 thir vao sAe rnroc. MOi ngay uong 1 Ian. uang· lien tuc 3-4 ngay, Rat thich hop vai ngiro. viern phe quan do gi6 Ianh,

ea

Phong hen suy~n

Chli tri:
Phong benh hen suyen,

Thanh phdn: Girng nroi du dung, bach chi, earn toai, ban ha, hat cai trang, moi thir 15 gam.

26

Phc ·lg cec .b$nh fhuang

gQP

Cach dung: Tnroc tien dem cac thir nay (trir gung

tiroi) nghien thanh bot nho, chia Jam 3 phan. Khi dung dem girng gia nat viit lay mroc, sau d6 dem nuoc girng tron voi bot rhuoc thanh ho, sau d6 dem ho nay dap VaG huyet phe du (huyet 1,5 than hai ben duoi dot thir 3 cua sting nguc) huyct each du huyet a cho 2 ben each 1,5 thon diroi dot song nguc thir 7). Moi Ian dap 1 phan thuoc, moi Ian dap 1-2 tieng dong ho, Neu cam thay hoi dau thl be ngay di, Cu each 10 ngay buoc 1 Ian. 3 Hin dap la mot dot

chua.

Phong viem mang nco lay nhiem

Biall
Chit tri: Cach dung: Phong viern mang nao truyen nhiern.
Cho ca. 2 thir vao am sac trong vong 30 phut, sau do lay vii JQc bo bi} lay mroc thuoc dun nho lira e6 d~c d~ VaG coc kfn dung dan.

Thanh phtln: T6i 60 gam; hoa cue dai 30 gam.

Khi xuat hien

dung

nuoc thuoc moi ngay 3-4 Ian.

lay Ian viern nao, nay sue mieng,

2i

Phong ccc b$nh thuong g¢p

Ihli 2
C Illi tri: Phong vicm mang nao lay nhiern Thanh pluin .Girng tuci 100 gam, 500 gam. toi 100 gam,

dam Cacli dung:

an

Girng nra sach thai 13t, toi hoc bo V() giay nra such, ca hai thir eho cimg 'lao 19, d6 dam V~lO hit kin, ng[ll11 nr

I thang trrr len. Khi xuat hie n vicrn

nao truyen nhicm thi dern {til hang ngay hoac sau khi an com xong thi uong ruroc dii ngarn ::. IhCr nay. moi ngay 3 Ian, moi Ian 10 IPl.

Phong b~nh Iy'

U';li I Chd tri: Thanh phdn: Cach dung:
Phong benh Ix

Girng nroi 5 gam, hoac huong 10 gam, tao tau 10 qua.

Cho tat d. vao sac, sau do an qua tao va uong mroc thuoc, moi ngay 1 tan,

uong lien tU 3 den 5 ngay,

Tac dung kien a~mfp.

ty

vi, phong benh li

Phong

c6c b~nh thllon9 9¢P

B:li 2
CII/I tri: Phong benh ly. Thanh phdn: Toi song 3-4 nhanh. Cach (bing: Hang ngay lam gia vi, an cling \6i

thirc an khac,
Tac dung phong bcuh,

",\1 khu.in.

Phong Cam nang

CI1f; tri:
Phong cam nang.

Tlulllh pluin: Girng nroi 15 gam. muoi an 1 It.

Cdcli dllng:

Girng dcrn gia nho, cho 1l19t [t muoi

vito sau

do dung

meek soi de" ngu<)i

pha vao uong her.

Phong b~nh COO huyet

CIllt tri:

ap
tn<)i thtr \{i"y

Phong benh cao huyet up.

du dung.

Thanh phdn: Hanh, toi, moe nhi dell.

Cdch (hlng: Ca 3 thtr nay dcm lam tlurc

an, an

hang ngay,
Tic dung ha huyet ap, lam mcm hoa

huyct quan.

29

Phong ccc b~nh thIJong gOp

Phong b~nh nUt ne toi

lh,i I
CJ1l1 tri:

Phong benh ne tai. Dem toi gia nat, sau d6 ham cho am n6ng len, ngay n6ng rnrc, dem dap vao tai rna mua dong narn tnroc bi nth ne. Truce khi dap thuoc nay vao, phai hoi mot lap vazalin vao cho dap
d~ bao ve da,

Thanh pluin: Toi eli du dung.

C(lch dung:

Bili 2
CI1l1 tri:
Phong BUt: ne tai. Thanh phdn: Girng tuoi, 61 tirci, que' chi, moi thir 15 gam, dau thuc vat 250 gam, sap ong 60 gam.

edch

dung:

Dem girng, 61, que ngarn van trong

dau thuc vat, Sau 3 ngay d~t len bep dun nho lira eho thuoc kho, bo b5 di, sau do d6 sap ong vao dao deu eho tan het, sau d6 eho VaG 19 d~ dung dan. Khi troi tro lanh, thi sang ~6m boi dau nay VaG cho tai hay mrt ne.

su

30

ChUO btnh truyen nhiem, ki sinh trung

Hcnh, gung, toi chlia b~nh truyen nhiem Va b~nh ky sinh trung
•••

B~nh cam cum lay nhiem

Dai I ci« tri:
Chua cam cum lay nhiern, dau dau ,phat sot, sq Ianh, khong ra rna hoi, hoi bu6n non. 15 gam,

Thanh phdn: Girng tuoi

dirong 1 it.

toi 6 nhanh,

each dung:

Cho ca 3 thir nay VaG sac mroc ucng, tranh thu uong hie nong. uong xong, len giuong narn dap chan kin. Moi ngay uong 1 thang nhir tren.

Tic dung giai cam.

Dili 2

cs« tri:

Chua cam cum lay nhiern.

ThJllh

phan: Toi 2 cu, la trc tiroi 20 gam, hi sen 10 gam, la cai cu 30 gam.

Chu-a~nh

truyen nhiem,
V~IO

ki sinh trung
,

etch d/ll1g:

Cho jat
'-

gia nal vat IS), mroc, nho vai giot V,10 mui, \1(\i
ca coi

Ian. Tic dung giai cam.

_. nuav nho 2-3

B~nh quai b]
!lili I
Chu !ri:
Cacl, dung:

Ch era b¢ nh quai bi,

Hanh ell nra sach, dem hap chill 1'61 gia nat nhir, cho 111,)1 ong vao tron d~u dAp vAG ehb sung dau 6 quai ham, lfiy gac dtlP len, rai dung bang dfnh co dinh lai. M6i ngay dap 2

Th(/1I1i phan: Hanh ell to: 2 cu, mat ong du dung.

Chi clur.

Ian. Tac dung giZli d9C, tieu sung. Day El bai ihucc dan gian chua quai bi rat hieu qua.
Chua

n;li 2
quai bi. T/hlllh pluln: IHnh 5 cu. phcn chua 9 gam. dtrhng
CIIiI
I ri:

cat () gam.

Ciuh llllng:

Dcm ca 3 thu gia mit dap van cho ham dau sung, lay mieng gac dap

len. roi dung

~~i1g

Moi ngay dap:2 Ian.

dinh c6 dinh lai. .

Tac dung tieu strng , giam dau. 32

Cnlia btnn truyln nnlim, ki sInh trung

Dill 3

ella

tri:

Chua quai bi,

Thanh phdn: Toi boc bo vo giay: 20 gam, b6 cong anh (that nroi) 20 gam, darn an vira
dll.

each

dung:

Dern 2 thtr tren gia nho, sau d6 eho

dam van tron deu nhu h6, dap van eho sung dau, lay g:?-c dap len r6i dung bang dinh eo dinh lai, Moi ngay dap 2 Ian, lam cho de'n khi

khoi thl thoi,

B~nh viem mang nco lay nhiAm

Chit tri: Chua benh nhiem, phai. viem mang nao lay
nho
VU3

Thanh phdn: Nuoc tei 200mI, dirong

each dung:

Cho 2 tlni nay vao chai to, sau do d6 mroc soi con am van d6 co khoang 1 lit mroc thuoc. Ngiroi 160 u6ng moi hin 20m!. cir 4 ticng dong h6 u6ng 1 Ian. Nguoi benh nang cu 3 gio u6ng 1 Ian, tre tuy thea tuoi rna bOt di, Bai thu6e nay ph6i hop voi each chua tri

khac.
33

Chlia btnh truy6n nhlim, ki sinhtrung

B~nh bach hau

Ball
Chu tri: Chua benh bach hau,

Thanh phdn: Ranh 7 cu, cu cai 200 gam, 16 can (n~ lau) 25 gam. Cach dung:
3 thu nra sach, cho vao mroc sac u6ng lam nhieu Ian thay che, u6ng lien tuc rat c6 hieu qua.

Ca

Bili 2
Chu tri: Chua benh bach hau, viern amidan. Thanh phdn: Toi vai nhanh, hung hoang vira dung.

du

Cdch dung: Dem tai gia mit, rae mot It hung hoang vao, tron deli, d~p vao huyet hop c6c (huyet narn b gitra khop ng6n tay cai va ng6n tay tro),

Tac dung tieu viem, giai doc,

B~nh ho
Ball

go

cs: tri:

Chua ho gao

Thanh phdn: Hanh 2 nhanh, hoa cue dai (tuoi) 60 gam, duong phen vira duo
34

Chua b.nhtrux'n Cach dung: rho

tfit ca. vao sk, chia lam 2 Ian uong Ide fim, m6i ngay 1 thang, u6ng lien tir 2 den 7 ngay, Tre 2 tubi 'tro xu6ng hrong u6ng giam xu6ng mot rura, ~ Tac dung thanh nhiet, long dom, het ho.

nhlim, ki sinhtrung

Bill 2
Chit tri:

Chua ho gao

Thanh phdn: Hanh, dirong phen, d~p phu, 3 thir bang nhau. each dung:

Hanh eAt ba cu, lfiy doc khong nra sach nghien nho dirong phen, cho vao ruot doc hanh sau do eho dau phu vao trong, roi dem hfip den khi duong tan het trong doc hanh chay mroc ra .thi thoi. An tranh thu Ide eon n6ng. M6i ngay an 2 Ian vao sang s6m va t6i. 2 tubi tro len, moi Ian an 5-7 chiec doc hanh, 2 tuci tra xu6ng an 3 chiec. Neu ho eo eo giat thl cho them xuyen b6i mau 3-6 gam. Tac dung giai doc, nhuan phe, dirng ho. Bai thu6c dan gian nay rfit hieu
qua. 35

Chua btnh truy'n nhiim, ki sinhtrung

nail

a
Chua ho gao

C/lIi tri:
TI,elnh phdn:

roi vo tia 30 gam.

Toi nra sach, thai thanh hit mung, dem site lay mroc, sau d6 cho duang cat vao ucng, uong lam nhieu Ian trong ngay.
Tac dung sat khuan, dirng ho.

Cach ell/jig:

RiH 4
ChI! tr]:

Chua ho gao
Toi boc bo vo giny, .:!~m nhanh toi thai 1at mong cho vao coc, lay mroc s6i pha vao khoang 10 phut sau do gi;tn lay mroc, cho so da vao uong. Trc con 1 ruoi ngay uong 3 lan, dung 15 gam toi, cho khoang 250 1111 ruroc soi. Trc con .5 tu6i ngi\y 3 Ifill, dung 25 gam toi, cho 250 1111 turoc soi; Tre con 10 tuoi, ng11Y ] Ian. dung 40 gam toi, cho 250 ml ruroc soi, Tac dung sat khuan, dung ho.

Thanh pIJd/1: Toi vira phai, so da mot it.

Cttch dung:

36

ChLi'a bE}nh Iruyen nhi~m, kl sinh trung

U:li 5
Cluj tri: Chira ho gao Thanh pluin: Toi, dirong trang. Cach dung: T(Ji boc vo, eho vao gia mit vat lay mroc hoac dung vai man loc. eli 1Oml 11l16"e toi cho SO gam (iLrctng trang. sal! do eho 100ml ruroc soi de nguoi lac deu uong. Tre can 2 tuoi tro xuong, ngay uong 3 Ian, rnoi Ian Sm!. Tl1 2-5 tuoi, moi

Ian 8mI. tre lOml.

tu 5 tuoi

trc len, moi Ian

Tic dung chong khuan, dung ho.

Dili 6

cu: tri:

Chua ho gao

Thanh phdn: Toi vo tfa 3 nhanh, dirong trang vira dung .

dam an 50 gam,

.: each dung: Toi rU3 sach thai lat mong,

dung 250ml nurrc soi pha trong khoang 15 phut, bo toi di, eho duong trang, dam vao khuay tan dcu. Chia lam nhieu Ian uong. Moi ngay 1 thang, uong lien tuc vai ngay.

Tac dung sat khuan, dung ho.

37

Chua b(mh truyen nhiem, ki sinh hung

Biai 7
Chu tri: "Chua ho gao Thanh phdn: Toi 6 gam, mat ga 1 cai, hat cai ell 6 gam, 1::i scm tra 6 gam, Ia ngai ciru 60 gam. each dung: T:it ca thai nho, cho VaG sao n6ng len g6i VaG vai, clurom xoa vung ng ire, lung tay, chan. Sau do lai sao nang, lai tiep tuc chirom, M6i l~n chirom khoang nita tieng d6ng ho, M6i ngay lam 21~n. Tac dung On phe, dirng ho, long

dam.

Bial8
Chsi trj:, Chua ho ga, Thanh phdn: Toi du dung, nguyet thach (han the) Cdcn dung:
3 gam, thach cao 3 gam, 6c sen 3 gam (be vo), Tai n':ra sach gHi mit vilt lay mroc, sau d6 lay nguyet thach, thach cao, vai giot ruroc toi, 6c sen (sau khi

phoi kho nghien tan thanh bot nho) tron d6u v6i nhau, u6ng bang ruroc soi nguoi, Ngay u6ng 3 Ian. Tre

de

em 15 tubi tro xu6ng m6i Ian uong" O,6gam. Tre sa sinh giam mot nita hoac han nfra,

38

Chao b,nh truyAn nhh~m. kl sinh trung

Tac dung thanh nhiet giai doc, dirng ho.

B~nh sOi
Dall

cs: tri:
each dung:

Chua benh soi khong moe,

Thanh phdn: Hanh

eu ell r~ 3 cu, hat

do
10 gam.

tieu 10 hat,

duong

Cho ca 3 thri VaG gia mit, thanh thir h6 dAp VaG ngf tarn cua nguoi benh gom long ban tay, long ban chan, ngirc, lung va giira hai long may. Thong thuong vai phut sau thi soi moe.

8812 Chit trj:

Chlla sCi.

, L

,_ , TMnh phdn: Hanh 15 gam, girng tum 15 gam, '; '. , beo tay db 15 gam.
each dung: Ca 3 thu gift nat, cho VaG nrou trang

xao len cho n6ng, dung viii g6i lai, tranh thu n6ng chirom, cha sat len ngl1 tarn g6m long ban tay, long ban chan, ng~c, lung va ,giua hai long may. Cmi y tranh gi6. .

39

Chiia btnh truyen nhiem, ki sinh trung

B~nhly'
Rai I
C lUI tri: Chua ly. Thanh pluin: Hanh cu ca rt 7 cu, girng nroi 3 lat, mCrt hong (eel tai) 1 qua, hanh dao (d. vo) 1 qua, hi che, dirong do vira dung.

Cach dung:

Cho tat ca cac tlur (tn! duong do) van sac. sac xong gan lay mroc pha dirong do vao, Chia lam 2 Ian, u6ng hie am. M6i ngay u6ng 1 thang.

Did 2 ell!; tri:

Chua ly.
Toi boc bo vis, cho vao noi, sau do dap tnrng vao, d~y nap dun nho Iva cho chin, an hie d6i. M8i ngay an ba Ian, an den khi dirng di ngoai thi thoi.

T/1(11111 phdn: T6i 2 cu, tnrng ga 1 qua,

each

dung:

Billa
CIUl tri: Chua ly, viem ruot, dau bung di ngoai,

Thanh ph/in: Tci 1 cu., duong cat 20 gam.

""'

40

Chua b.nh truyen nhiem, ki sinh trung

Cdch dung:

Toi boc bo vo, thai that nho, tron duong cat vao, chia lam 2 Ian, an vao sang, t6i truce khi an com, an

lien 7 den 10 ngay.

Dial 4:
Chu tri:

Chua Iy (thfch h9P voi bcnh ly VLrU phat cung voi tricu chung lanh, sot).

Thanh phdn: Girng nroi 9 gam, tnrng

ga

1 qua.

Cach dung:
., ";.

Gung nra sach gia mit dap tnrng ga vao, dem nau each thuy, an vao luc d6i, ngay 2 Ian.

iilU.t··~ ". oU·"o ."'

oW
1')'"" ..'.""

~":~'Ciih"tri: . . Chua j i
each dung:
BidG

Iy (thlch hop voi benh Iy lau ngay, co th6 suy yeu, dau bung, so
lanh).

Thanh phdn: Toi 1 cu., girng nroi 3 hit.

Cho cel 2 thu vao sac, m6i ngay u6ng I thang.

ch« tri:
each dung:

Chua 1):'dip tinh, man tinh,

M6i Ian an CO'm, an 1-2 nhanh toi s6ng. M6i ngay an 3 lan, an lien tuc

Thanh phan: Toi vira du dung.

vai ngay.

Chlio b~nh truyen nhlArQ, ki sinh trung

Bai7
Chit tri: Chua kiet ly fa mau rmii.

Thanh phdn: Hanh cu, mot nam, gao te vira dung. Cdch dung: Hanh nra sach thai nho, cho gao vao ninh thanh chao, an hie doi. M8i ngay vai Ian, an cho den khi khoi,
Chua benh ly ra miii nhay trang.

Bid 8
Chit tri:

Thanh ph/in: Girng tUCIi 30 gam, mat ong 30 gam, cu cai 1 CU, che lau nam 3 gam. each dung: Girng, cu cai nra sach, gHi nat vat lAy mroc. Nircc nay cho cung mat ong, che vao c6c, lAy nuoc soi pha vao dliy c6c dung d~ sue mieng,
u6ng, dung lien tuc 3 ngay, Tac dung giai doc, sat khuan, v€t thanh ruot. lien

Bai 9
Chit tri: Chua ly' ra miii nhay do.

Thanh phdn: Girng tUCIi 5 Iat, dau do 30 gam, chim cut 1 con.
Cdch dung: Chim cut vat long Him sach,

m6 be

ruot, chat rnieng, dau, girng, nra sach, Cho ell 3 thir vao n6i, d6 mroc
42

Chuo b~nh truyen nhiem, ki sinh trung

vira phai, dun that to lira, den khi soi de nho ll':ta eho that duo Chia lam 2 Ian an. Mbi ngay an 1 thang.

Bid 10
Chu tri: Chua IX mui nhay hong hong. Thanh phdn: Girng nroi IS gam, la ngo thu du 15 gam,
Cach dung: Ca 2 thir nra sach, gia nat, sau d6 eho vao n6i xao cho n6ng len, dap vito huyet Tnrong cirong (duoi xuong cut 0,5 th6n giita xuong cut va hau mon) d~t g~e len, dung bang dfnh c6 dinh lai, 24 gio sau thl be thu6c dAp nay di, benh c6 th~ y!n bien t6t.

"

".

.r:;- :~,,chu ;
~ . . Iii ,
,I' •.',
j"

(..

Bail 11 J I., ,Chtl tri: Chila ly ra miii trang. . .,~:::.. . ::j~'Ij_fhanh'Phdn: Gttng nroi 30 gam, hoang
,

;;:..:d,.

gam, che xanh 10 gam ..

lien 6

Cdch dung: Girng rira sach, ep lily mroc, cho hoang lien, che xanh vao phfch, d6 mroc sci vao pha 5 phut sau, d6 mroc girng vao Ia dung diroc u6ng thay rnroc. Tac dung thanh nhiet, hoa vi, ngimg di ngoai,
43

Chua b~nh truyen nhiem, ki sinh trung

U;li 12
Chu tri: Chua ly "earn khau" nrc la benh khonuc an uoncc.,dUCK . buon non. khong mu6n an. di nhicu Jan, Co' bap teo top, nguc buc kh6 chill. . . l1.\2Hdi nuuoi zngoai hu6n

Thanh pluin: T6i vira du dung. Cacl: dlll1g: Bern t01 t:!i:l nat, dap vao 2 long ban chan, co the dap VaG ron. Moi ngay
1-2 Ian, Tnroc khi dap hoi vao eha dap 1 lap ma Ion, hoac vazolin d~ tranh t6n thuong da.

Bid 13
C 1111 tri,
Chua ly "earn khau" . The/Ill! pluin: Girng tuoi Slat, duong trang 30 gam, sa nhan 3 gam (da nghien tan thanh bot), te tra 15 gam.

each

dung: Cho

ca. 3 thu nay vao n6i, dci 500 ml mroc sac con 400ml, d~ qua 1 demo Sang sam h6m sau ham nong len uong,
Chira benh dich hach.

B~nh dich hcch

Chu tri: Thanh phon: Hanh ell ca. rc vira dung. hung hoang bang phien 1 it. 44

ChCia btnh truy'n nhlim,

kl sinh trung

Cach dllng:

Dem

hanh

gi5 nat, rae bot hung

hoang, bang phien vao tron deu, boi

vao ch6 dau. M6i ngay thay thuoc I

Jan.

Tac dung giai doc, sat khuan.

i

~
1

B$nh lao phoi Bili I

Cllll tri:
Chira benh lao phoi.

.' _Thimh phdn: Toi vua du dung,

'Cdch dung: Toi boc vo giay, moi ngay an song

5-6 Ian, m6i litn 3-4 nhanh, phai an lien tuc, lau dai den khi khoi bcnh
thl thoi.

rae
~iii ~ .r:;
j! \..;
L_

dung

lao.

sat trung,

dung ho, chong

•.',.i ,
~.

. Chit tri: . .
'

Chua la~ phoi. Toi hoc sach vo, cri tren mo bo rLH)!. nra sach. Cho d. 2 thir vao lxir. cho 1 chut gia vi vao. Cho vao hap chin du, lam thirc an an com. Moi ngay I

Thanh phdn: Toi 2 cu, d. tren 150 gam. Cdch dung:

Ian.

4)

Chua btnh

ner a
Chu tri:

fruy'n nhlim, ki sinh trung

Chua lao ph6i thap nhiet.

Thanh phdn: Girng uroi 125 gam, qua 1~500 gam, ell cai trang 500 gam, sua 125 gam, mat ong 125 gam, nrou vang 1 it. Cdch dung: Girng, 1~(be, hat), ell cai rita sach, ca. 3 thtr thai rieng, gii'i nho vat lay mroc. Cho 2 thu rnroc le, ell cai vao n6i dun nho lira thanh cao, sau d6 d6 mroc girng, sua, mat ong, hoang tim vao tron d6u, lai nau ti!!p til 10-20 phtit, sau do ellt vao 19 dung dan. M6i ngay u6ng 3 Ian, m6i Ian u6ng 1-2 thia con voi mroc soi d~ nguoi, Chua lao phdi, e6 hang hoc, Toi b6c bo vo, gia oat xong cho vao 19, sau d6 up mui VaG hit th$t sau Ifiy hoi toi nay. M6i ngay lam 2 Ian VaG sang va chien. M6i Hin khoang 1-2 tieng dong h6. Tac dung sat k~!lan, ch6ng lao.

Bal4
ci« tri:
Cach dung:
Thanh phdn: Toi vo tia 50 gam.

40

Chli'a bfnh truyin nhlim, ki sinh trung

B,nh lao xuong

Chr1 tri: Chua benh lao xuong. Thanh phdn: GUng nroi vi'la du dung. each dung: Gimg dem giii nat, cho vao mroc dun
1 tieng dOng hO. Liic dang n6ng cho khan mat vao nhiing, vat bot nuoc, dilp khan vao ch6 dau. Nguoi r6i lai Hun nhu hie dau, den khi da len

thi dimg. M6i ngay lam 2 hin vao sang, t6i.

do

B~nh sot ret

Ball
Chr1 tri: Chua benh s6t ret. Thanh phdn: Gimg gia vila du dung; Cdth dung: Dero gimg riia sach, gUi mit, dill? b~Qc vao hai d~u g6i. Den dern tht
bo di. ret.

'T

Tac dung trir han nhiet, chong sot

11812
Chtl tri:
Chua benh s6t ret.

. Thanh phdn: Toi vira du dung.

Cach dung: Toi gia nho, ve thanh vien bang hat

dau, Tnroc tien 15y 1 to gifty co 16 .tl1~ng d~t vao huyet Iiet khuyet (tire la huyet nam cuci ngon tay -d.i gan
47

Chuc btnh truyin nhlim, kl sinh trung

Cel

tay, canh

XUOll

dap vien toi nay vao, dung bang quan chat lai. Sau khi phong len co mroc vang la benh do.

~ilh6len (j c6 lay)

Rid 3
ChI; tri: Chua sot ret. Tht/Ilh plian: T()i 1 nhanh. Caclt lIt/lIg:

Toi b6c vo, gia nat, d~p VaG huyet

gian su eb tay, dung bang quan chat lai, Narn tay trai, nil lay phai, Den khi da tay phong len thi thoi,

n£.i ..

cu« tri:

Chua s6t ret.

Thanh phdn: Toi 30 gam, dai hoang 30 gam, mang tieu ( muoi natri sun fat thien nhien tinh che) (sunfat natri ngam ruroc) 10 gam. Cdch lIl/Jlg:

THt ca 3 thir dcm gia nat. dap VaG cho cung i:J duoi mang siron, lay
bang quan chat lai, hoac lay bang

dfnh

co dinh.

Chua btnh truy&n nhlim,

ki sinh trung

Bid 5

ella tri:

Chua benh sot ret (co th~ suy nhuoc, met m6i qua d¢" n6ng ret khong phan biet dtroc).

Thanh phdn: Girng nroi 10 gam, ha thu 6 30 gam, . dai tao 10 qua. (con goi la tao tau).

each dung:
Hili 6
Chil tri:

Cho ca 3 thtr
Ngay 1 thang.

VaG

nuoc sac uong.

Chua s6t ret can, gia nat, g6i vao khan nhet VaG 16 mili, Nam trai, nir phai, lam tru6c khi bat dau con sot khoang 2-3 tieng dong hO. Chua s6t ret 3 ngay, chi s6t ret ell 2 phai 1 Ian.

Thanh phdn: T6i TIlIa nhanh, la dao tiroi 3~5 chiec. Cach dung:

eli hai tlnr dem

Bid 7
Chit tri:

"-""",,. "--,-' " 'ngay

Thanh phdn: T6i 1 cu, hoang dan 3 gam. each dung; eli hai thu dem gia nat eho deu, vien
thanh 3 vien, tnroc ngay phat 2 ngay u6ng 1 vien voi nu6c gieng trong, u6ng lien 3 ngay,

49

Chlia btnh fruyAn nhiem, ki sinh trung

Biai 8
Chua benh s6t ret lau ngay khong khoi each ngay hoac each 3 ngay lai s6t. Thanh phdn: Girng nroi 50 gam, dau do 100 gam, tao tau 10 qua, ca chep hong 1 con, tran bi 5 gam. . each dung: Girng, tao tau, dau do nra sach, ca chep md bo ruot nra sach, Cho tit ca cac thu: girng, tao tau, dau do, eel chep, tran bl vao noi, d6 mroc vira phai, co the cho them it mu6i cho vira. Dun lira to den khi sci, dun nho hra cho chin du an ca. va u6ng niroc thu6c. Tic dung giai doc, sat trung, trir s6t ret. Chit tri:

Bt?nh trung hut rneu

Hiai I
Chu tri: Chua benh sung do trung hut mau, Thanh phdn: Toi 60 gam, nhan dao 60 gam. so 60 gam. Cach dung: Tnroc tien lay nhan dao, so tan nho, sau d6 cho toi vao gia cung v6i 2 thii' tren, r6i ve thanh vien nho nhir hat

50

Chua bfnh truyin nhiim,

ki sinh trung

thu6c, ph iii an u6ng tAm bO. Sau 3 tuan lai u6ng 1-2 thang Ttl quan nr, Tac dung bai thuoc nay Ia trir thuy

d~lU.M6i ngay u6ng 7 'vi~n, u6ng 3 tuan lien. Trong thoi gian u6ng

khf, tieu sung, d~y truOng.

Rlii 2
Chzl tri: trung hut mau, tnrong mroc thoi ky cu6i. Chua benh bung

Thanh phdn: Toi 2 cu, d~u xanh 400 gam, duong cat vira du dung. each dung: Toi b6c bo YO, d~u xanh nra sach, ngam mroc 4 tieng d6n_g h6. Sau d6 cho toi, dau xanh vao noi, cho mroc vita phai, dun to lira den khi soi thi dun nho lua cho den khi chin dir, cho dirong cat vao Ia diroc. M6i ngay an 1 thang, chia lam 3 lan, an hie con cfm n6ng, an lien 1-2 tuan. N€u tha:-y khong do, thl deli each chua khac. Trong thoi gian an canh nay, phai kieng an mu6i, cac thir cay, dang, n6ng. Tac dung sung. sat trung, giai doc, tieu

51

Chua btnh truyOn nhlAm,

ki sinh trung

B~nh giun duo

Bili I
Chu tri: Tri giun dua, Thanh ph/in: Toi 30 gam, vc cay bach dirong 30 gam. Cach dung: Cii hai thir gia mit, d~p vao r6n, dat mieng g<;Lclen, lay bang dinh c6 dinh lai, M6i ngay dap 1 Ian, giun diia tu fa. Chi chu: Day la bai thu6c dan gian cua cac dan toe thieu s6 tay nam Trung Qu6c rat hieu qua. D6i voi tre em nhieu ginn, dau bung, thong thuong chi dap 1~2 lao la khoi, aiun fa.

Hili 2
Chu tri: Cach dung: Dau bung cap tinh do giun dfia, Hanh cu nra sach gia mit vM lay mroc, tron dtu voi dau virng, u6ng hie d6i bung, ngay ucng 2 Ian. Ca bier c6 benh nhan sau khi u6ng thay hoi bu6n non, hoac non khan nhung sf: het ngay. Thong thuong uong 1 It"in la het dau bung, Nhi6u nhat 13. uong 7 ian, khong c6 tac dung phu nao, chi c6 di dai tien it han, nhung khong bi ia chay, Thanh phdn: Hanh cu 30 gam, dau virng 30 gam.

52

Chua b~II'.rruy~n nhlem, ki sinh trung

Did 3
Chu tri: Tri giun diia lam Hic ruot, Thanh phdn.Ginsg nroi 120 gam, mat ong 120 gam. each dung: Girng nroi rira sach, gia nat, cho mroc soi vao loc lay ruroc, boba, sau
j.

do

cho m~t ong VaG khuay dcu, u6ng linn 1 Ian hoac chia lam nhieu Ifrn u6ng trong yang mra gio' dong h6 phai het, M6i ngay u6ng 1-2 Ian, tre em tuy thea tuoi 100 nho rna giam bot.

Bm4
Tri giun chui cu6ng mat. Thanh phdn: Hanh ca ell: 10 nhanh (tre em giam m¢tmla). Vo re cay kh6 dong (xoan) nroi 100 gam (tre em giam met nita), dam an 100 gam. _,,; ~aph_ dun_¥: Toi, vo re dong rita sach, thai . _ _ . _' nho cho vao n6i (am) d6 500 ml mroc va dam vao, Dun to lira cho den khi soi, thi dun nho lira cho den khi c';ln can 100 ml, chia lam 2 Ian Chu tri:

kho

u6ng trong ngay,

53

Chua b,nh truyen nhlem, ki sinh trung

B~nh giun kim

Chua giun kim. Thanh phdn: Toi vita du dung, it. Cdch dung: Toi b6e vo sach, thirc v~t vao tron ngu boi vao xung Tac dung sat trung
Chii tri:

dau thirc vat mot gia mit, cho dau d~u, tnroc hie di quanh hau rnon, het ngua,

B~nh giun moe

Bail
Chii tri: Chua giun m6e. Thanh phdn: Toi vira du dung. Cacn dung: Toi b6e sach vo, thai nho, hang ngay a.n vao sting som hie d6i, ,an lien tuc 2-3 ngay, Ttic dung giai dQc, sat trang,

Bid 2
Tri giun moe, giun diia, giun kim, san. Thanh phdn: Toi 30 gam, hat huang nho 30 gam, nhan qua sit quan tit 30 gam. each dung: Ca 3 thu dem gia nat r6i sac, gan bo ba lay niroc. Chia lam 3 Ian uong hie doi, Chu tri:

54

Hcnh, gung, toi chua ccc benh nOikhoa . .

*•*

.,_.

I. HANH, GONG, Tal CHO'A cAe B~NH He TH6NG He HAp

'-I

.: "".Btnh cam cum thong thuang

l1l\I1.,' ,._ -;,-'Chu tri:
-1'.-'

ChUa cam thong thirong.

vao tron d~u An 11&1h~t, ctmg c6 cho vao my m lien an cimg. Sau khi an xong len giirong dllp chan cho fa roO hoi,

TJUlnh phdn: Tbi 15 gam, dam An 15ml. each dung: Tai gil nha, cho d~

the

Bai2
Chit tri:

M6i bi earn, mfii chay rnroc, ho gi6.

Thanh phdn: Tci 3 nhanh,

each dung:

LAy mot nhanh toi boc

eho vao mieng ngam, nharn nhap roi nu6t

55

vo

mroc, den khi h€t rnui roi thl nho ba ra. Lam tiep 2 nhanh con Iai. 3 Hin thi co hieu qua.

Ht thOng hO h6p

Lam

Tac dung sat khuan, giai doc.

Rai 3
Clul tri:

Chua

cam,

tk miii, sa ret, ddu dau,

ngiroi m6i met,

Thanh phdn: Girng tum 25 gam, nrou gao: 100 gam, thit ca tram eo 150 gam.
each dung: Girng rita sach, thai lat, ca tram co

nra sach thai mieng. Tnroc tien lay 250ml dun sci len, sau d6 cho girng,
thit ca tram, nrou gao vao dun nho lira khoang nita tieng, cho them chut mu6i tinh VaG cho vira an, an tranh thu hie con ncng, An xong len gurong dap chan cho ra m6 hoi, M6i

ngay an 2 Mn.

Dai4
Chu tri:
Cam, sq ret s6t, khong ra m6 hoi, Thanh phdn: Girng nroi 3 lat, ell cai 1 cu. r~ rau cai trang 3 cai, each dung: Ca 3 thtr eho van Am, CAO 3 bat ruroc sac con bat nroi, chia lam 2 Ian, u6ng 1-'.-: nang u6ng xong len giirong nam dap chan cho fa m6 hoi.

am,

56

Ht th6ng hO help

Bid 5

cn« tri:

Cam sot cao, d~u dau. khong ra m6 hoi.

Thank phdn: Hanh cu 25 gam, girng nroi 25 gam, hanh dao nhan 25 gam, hi che 15 gam.

each

dung:

Tnroc tien dem hanh cu, girng, hanh dao nhan nra sach, cung gia nat, eho vao noi sau do eho 13 che, d6 mroc, dun soi len lay 1 bat rnroc uong ngay khi con nong, uong xong len giirong nam dap chan eho ra rna hoi.

",16

'.

ci: tri:

Cam, dau dllU.

Thanh phdn: Girng tuoi vira dung.

Cach dung: Girng fila sach, giii mit, lay mroc nho
vao khoe mat (nam trai, nu phai) mroc mit chay ra va hoi cling ra, benh se da.

mo

B817
Chil tri:

Cam gi6, lanh,

f~

Thanh ph/in: Hanh ca ell, nroi 12 cai.

la: 2 nhanh,

vo lac

Cdcli dung: Ca 2 thrr dern rira sach, cho vao am . sAc dun soi khoang 10 phiit, bo ba,
57

Htlh6ng hO h6p

gan lay mroc, u6ng hie con n6ng. Sau d6 len gitrong nam dap chan cho fa m6 hoi.

Ditl8
Chu tri: each dung: Cam gi6, lanh, Hanh nra sach, thai nho, nau mot bat soi nong, sau do cho hanh, h6 tieu vao an hie con n6ng. An xong len giirong nam dap chan cho ra m6 h6i. Thanh phdn: Hanh 5 cu, bot h6 tieu trang mot It.

my

Bal9
Chit tri:

Cam gi6, lanh,

Thanh phdn: Girng tUC1i 5 gam, hanh cu rt 7 ell, gao ne'p 100 gam, dam An 15 gam. each dung: Girng, hanh rita sach thai rieng, gao nep vo sach, Sau d6 cho girng, g~o nep vao noi, d6 nircc vira phai VaG n6i dun to lira cho soi len, sau do cho hanh vao, dun nho lira cho den khi thanh chao duo Cho chut mu6i vao cho vira, an tranh thu khi con nong. An xong len giirong nam dap chan cho ra m6 hoi, la do. Ngiroi so nong, sq lanh thl khong nen an.

ca

58

Hf th6ng h6 h6p

Bid 10
Chu trj: Cam gi6, earn lanh, Thanh phdn: Girng tum 15 gam, hanh ell 15 gam, tnrng ga 2 qua. Cach dung: Cho girng, hanh VaG n6i nau de'n khi soi thi d~p tnrng ga vao thanh eanh. An tranh thu khi con nang. An xong len gurong nam dap chan cho ra mo h6i.

Bitlll
Chu tri:

Cam gio, earn Ianh,

hirong nhu 1 nam,

Thanh phdn: Girng tum 6 gam, hi. tia to 6 gam, Cach dung:

Cho tAt ea thang.

VaG

site, inOi ngay 1

BBlI2

Chrl tri:

..

cam

gi6 lanh, ca.m thM ky d~u titc

mtli, dau d~u, sc lanh, khong ra hOi.

mo

Thanh phdn: Girng each dung:

15 gam, hanh 5 cu, chao d~u phu nhat 20 gam. Cho tat ca van noi nau thanh canh, an tranh thu khi con n6ng. An xong len giuong nam dap chan cho ra hoi,

tum

mo
59

Bid 13
Chu tri:

Ht th6ng ne hap

Cam gi6 lanh, vira rum earn, toan than dau moi, sq lanh,

Thanh phdn: Girng nroi 15 gam, hanh cu 5 cu, gao nep 100 gam. each dung: Gimg, hanh rira sach gia nat dt do. G<;iO nep sau khi vo sach cho vao noi, deS ruroc dun nho lira thanh chao, sau do cho girng hanh da: gia nat vao, khuay deu, dun tiep 1 hie. Sau do an ngay khi con nong. Ra mo hoi se khoi.

Hal 14
Cluj tri:

Cam gi6 lanh, dati dau.

khung 10

Thanh phdn: Hanh cu 20 gam, xuyen gam, la che 10 gam. Cdch dung:

Cho tat ca vao am sac u6ng.

BiailS
Chi) tri:

Cam phong han, hoi buon non. Iat, vo lac 12 cai,

Thann phon: Hanh

ca Cll va re

2 ell, girng nroi 3

Cach dung:

Tat cil cac thu nra sach,

mroc dun soi 10 phut, eho fa g~n lay mroc u6ng khi con nong. Sau do len giuong narn dap chan eho fa mo hoi.

sac

60

Bal16 Chu ttl:

H. thOng hO h6p

Cam gi6 lanh, sq ret, ngiroi dau moi,

khong ra m6 hoi.

Thanh phdn: Girng tum 10 gam, hi che 6 gam. tia to 10 gam, kinh gioi 10 gam, dirong db 30 gam.

Cdch dung:

Girng, che, tia 16, kinh gioi nra sach cho vao am, d6 vira rnroc, dun soi tir 15-20 phiit, sau d6 cho duong do vao r6t fa u6ng tranh thu khi con n6ng. Ngay uong 2 Ian.

B~nh ho
Bai I

cs« tri:

Ho.

Thanh ph/in: Girng nroi, bach bo, ca hai rhu vira

phai,

Cach dung:

'"

,)',

)"

I.

hai thir dem gia rieng, vat lay mOi thu H(y 1 nira, dem dun .. 6ng len u6ng, ngay uong 2 Ian, n
'I1Uac

ca

Hoi 2

cs« tri:

Ho.

Thanh phdn: Girng tum, bot g<;J.0 nep ca hai thr bang nhau vira du dung.

Cach dung:

Gung rira sach thai thanh lit mong sao kho, tan thanh bot nho, bot g<:J,O nep eho mot it mrcc VaG khuay thanh h6 nhao cho bot girng vao, khuay d~u, ve thanh vien nho nhu hat cai. M6i lan uong 30 vien, uong voi rnroc com Ide doi bung.

H.

lh6ng hO hop

Bid 3
ci« tri:
each dung:

Ho. Gimg nra sach, e~t Ion mO rira sach

trong long, cho ea 2 thu VaG neli, eho 7 lit mroc, dun eon 2 lit, uong dan cho ra m6 hoi,

Thanh phdn: Girng uroi 90 gam, cat Ion 2 qua.

Tie dung

on than,

nap khi, dimg ho.

Bili 4

cn« tri:
Thanh

Ho.
phdn:Gung

tum, phu phien rnoi thu 10

gam, dia lien 5 gam. Cdch dung:

eli 3 thir tan nho cho vao 19 dung

dan tim huyet phe du hai ben (nrc la hai diem d6i dien vci cot song, each cct s6ng 1,5 thon va dum xuong subn thu 3). Dau tien dung ng6n tay xoa b6p huyet Ph€ du cho den khi nong d~ len. Sau d6 cho mot

62

Ht th6ng hO hap

nhiim bot thu6c len, dung bang dinh e6 dinh thu6c lai, Cach ngay thay thu6c mot Ian. Neu nguoi ho lau ngay thl c6 th~ lay hanh cu, girng gHi nat ciing dap vao huyet phe du sau khi da xoa n6ng do len,
,

BilS
Chii.tri: ;edch-dung:
h!

Ho.

Thanh phdn: Tei 15 gam.

;'1'

:;eN ":'Ii>;_t! ..'.' f;~,>}

Dem toi gia mit, buoc vao huyet Diing tuyen, Sau d6 dung bang dinh

tl_;

,'"
..

'L., j

giam dau c6 dinh Iai, BuOi t6i dap sau khi rira sach chan, d€n sang horn
sau thl
lien.

be

di. Dap lien tuc 5 ngay

,D8I6
Chu tri:

Cam m~o, ho.

la c~e 5 gam.
Girng got bo YO, rira sach, thai lat, cho vao cung voi hi che dun soi len 1 11k, u6ng sau khi an cam. M6i
ngay 1 thang.

Thanh phdn: Girng uroi 25 gam, each dung:

Bil7
Chu tri:

Cam lanh, co ho, dau hong,

63

Thanh phdn: Hanh cu ca. r~ 2 cu, le mra qua, vi» cu lac nroi 12 chiec,
Cach dung: Cho cac thu dB.nra sach vao tim, dun sci len mot plnit, g~n lay nuoc, uong

Hf thOng

he)

hOp

khi con n6ng. U6ng xong len giirong

dap chan cho ra mo hoi.

Hili 8
Cam ho, mat tieng, hong sung viem Thanh phdn: Hanh cu: 4 cu, duong mach nha 50 gam, long trang tnrng vlt: 2 qua. Cach dung: Hanh, dircng cho vao n6i dun soi len, sau d6 d6 vao bat dB. d~ long trang tnrng, khuay deu len, chia Him 2 Ian an, kieng an nhtrng thir chua, cay.

Chu tri:

Hai 9
C lui tri:

Cam lanh, ho, nhieu dam rai, ngiroi

dau moi so lanh v.v ..

Thanh phcn: Girng tUCIi 15 gam, hanh 6 cu, cu cai

1 cu.

Cach dung:

Tnroc tien, dem ell cai nra sach, thai mieng, Sau d6 eho vao am, d6 3 bat nuoc, s.le con 2 bat.· Sau d6 cho girng da thai r.h~ va hanh ell vao, sac tiep eho den khi con 1 bat. R6i an ca cac thu va uong ruroc khi con n6ng,

64

Hf th6ng 116 I1tSp

an u6ng xong len giuong nam d~p chan cho ra m6 hoi,

DidiO
Chil tri:
0

Ho phong han.

Thanh phdn: Girng nroi 10 gam, ga 1 con.

Cach dung: Girng rira sach, thai nho, ga chat rnieng cho gitng vao tron deu, Sau d6 cho VaG it rna xao chin. An tranh thu khi con nong. M6i ngay an 2 lan. Ho phong han, dau doiu, tile miii, nr chi dau moi,
o

L :,:'

l'hanh phdn:
Cach dung:

Girng nroi 10 gam, rau cai 80 gam. cho vao nAu thanh eanh. Chia lam 2 Ian an. Ngay 1 thang an lien tuc 3 ngay se khoi,

ca 2 thu rita sach

Tac dQTIg tan phong han, long dam,

I:

het ho.

Dol 12
Chu tri:

Ho phong han.

Thanli phdn: Girng nroi 1,5 gam, nrou trang 1 it.

65.

H, th6ng hO h6p

Cdch dung:

Gtrng dap nho, dun nrou nong len pha uong, hoac tron voi dirong mach nha ve thanh vien an. .

Bili 13

en: tri:
Cach dung:

Ho phong han.

Thanh phdn: Girng nroi 1 mieng. Girng dem nirong, sau

do

ngam roi

nual.
Bal 14

cs« tri:

Ho

co dam,

khi hir.

Thanh phdn: Niroc girng, true lich (lily tre nroi mrong len vat lay mroc) hai thir bang nhau lay vira dung.

ve

each dung:

Tron deu hai thir roi uong. Ngay

uong 21~n. Bili 15

ChI! tri:
Ho khi dam dai nhieu, 1.1 3 Thanh phdn: Girng tuoi, ban ha (ell eh6c, chia) moi thir 1,5 gam. Cach dung:

Cho d. 2 thu van sac mroc ucng,

ngay 1 thang.

66

Hf thOng he) hdp

Bid 16
Chtl tri:
Ho kinh nien,

Thanh phdn: Girng tuoi, tran bi, than khuc, 3 thir

bang nhau.
each dung:
1(;-'

Ca 3 th(( dem say kho,

.,« ,-. "

;'

tan nho, dem hip len r6i ve thanh vien to nhir hat dau, M6i Ian u6ng 30-50 vien, u6ng sau khi an, tnroc khi di ngu u6ng 1 Ian.

B~nh hen suyen

till
Chtl tri:

Hen suyen, nhieu darn.

" . Thanh phdn: Girng nroi 3 hit, to ur (d§. sao) (hat ;:';_1 tia to) 10 gam hat rau cai trang (d§.
sao) 10 gam, hat dlnh lich Cd§.sao) 6

gam. each dung:

Ca 3 thu hat nay dem tan nho, sau do u6ng voi mroc sac girng,

Tac dung giang khi, long dam, blnh suyen.

67

Ht thOng he help

B812
Chit tri: Hen suyen, Thanh phdn: Girng tum, ngu that phong, m6i thir 16 gam, Ii ngai kho d~ lau 10 gam, duong 30 gam.

do

Cacn dung: Tat d. cac tlnr cho VaG noi sic, roi chia lam 3 Ian u6ng. M6i ngay 1 thang.

B~nh ho do suy nhuoc

BiUI
Chu tri: Ho do suy nhuoc, lao hrc,

Thanh phdn: Girng nroi 100 gam, Ie 7 qua, ng6 sen nroi 500 gam, tao tau: 350 gam.
duong phen 150 gam, mat ong vira phai.

Cach dang:

Girng, Ie, lao tau, ng6 sen dem gia nat, vilt lay nuoc. Sau do dem mroc

nay nau cho d€n khi thanh cao dac, cho dirong phen vao, sau khi tan het,
lai cho mat ong vao, Sau

19 dung dan. M6i ngay u6ng 2 Ian vao sang, t6i. M6i Ian 1-2 thia nho,
u6ng voi mroc am. Tac dung nhuan ph€ dirng ho.

do cho

VaG

68

JW2
.. Chu tri: Ho do co the suy nhuoc. Thanh phdn: Gimg kho 12 gam, hanh dao 12 gam, r~ darn dirong hoac 12 gam, mat ong 30 gam. Cach dung:
r-

'r

3 thir tnroc sao tao nho, tron voi mat ong, dem hap len, chia lam 3 lfin an. M6i ngay 1 thang. Tac dung b6 hu, dirng ho.

,%n~'i .

B~nh ho do tU6i gia

Ho do tubi gia. den 120 gam, Cho eli 2 tbrt vao dun nho lira thanh cao r6i cho vao 19dung d'n. MOi Ian mia thla con. Ng~ r6i nuOt dan,

.:~:~ChU tri:
a:;~, lC·hl ..
~

J.!! Thanh phdn: Nuoc gimg tum 150 gam, dirong cat
,iifi<:{:ach dung:

Ngay 2-31~.
!

c'~l'i;'Ho
Chu tri:

lou ngay khong khoi

Ho IAu ngay khong khoi.

BaU I
Thann phdn: Girng (dff sao vang) 15 gam, xuyen b6i mau: 9 gam, rna hoang .0,6 gam, phdi Ion 1 cai. ~
69

Cach dung:

Tat cac thtr cho vao n6i n<'iuchin len, an lam nhieu Ian. Chu y an khong diroc cho muoi. An lien tuc cho d€n khi khoi benh,

ca.

Hf thong hO hap

Bili 2
Chii tri: Ho IAu ngay khong khoi, nroi, hanh dao, dau virng, dtrong phen, mat ong, rn6i thrr 120 gam. Girng, hanh dao dem thai th~t nho, sau d6 cho cling v61 dau virng, dirong phen mat ong vao dat, dun nho lira khoang 1 tieng dong ho, d€n khi e6 mau dm Hl diroc. Sau khi nguoi eho vao 19 dung dan. M6i ngay 3 l.1n, mbi l.1n 1 thla eanh, u6ng v6i mroc soi nguoi.

Thanh ph/in: Girng

each dung:

va

am

do

de

Bill 3
Cluj tri:
Ho lau ngay khOng khoi, thla eanh.

Thanh phdn: Niroc girng nroi SOml, mat ong 1 Cach dung: Cho ca 2 thir nang.
VaG

site, u6ng khi con

70

H.th6ng

hO hap

Biil4
Chit tri: Ho lau ngay khong khoi, dirong mach Thanh. phdn: Girng nroi 150 gam, nha 500 gam.

each dung:

Girng nra sach, gia nho, sau d6 cho vao am cung voi dirong mach nha, sac ky, u6ng lam nhieu Ian.

B~nhviem
Bai I
Chll tri:

phe qucn mC;1I1tinh

Viem ph€ quan man nnh.

;»
grj· ,

Thanh phdn: Gimg nroi 50 gam, cay che 100 gam, mat ong vira dung. Cach dung: Girng, fe che rira sach cho VaG am sac mot hie, sau d6 gan lay nuoc, cho mat ong vao khuay deu cho VaG 19 dung dan, M6i ngay u6ng 2 Ian, m6i l~n 20 ml.

re

Bm2
Chd tri: Viem phe quan man ti~h. Thanh phdn: Girng nroi 10 gam, tnrong thuat 10 gam, dAng sam 10 gam, ngii linh chi 10 gam, dirong cat vira dung.

71

Cuch dung:

Dem cac tlur (tnr duong cat) sic ky 2 l~n, sau d6 gan lay mroc, cho dtrong vao, dun nho lua cho den khi con 200mI. M6i ngay u6ng 3 lan, m6i I~n u6ng 10-20mI, uong lien tuc 1-2 thing, co th~ u6ng tir thang 11 nam tnroc den thang 3 narn sau, 4 thang lien. Viem ph€ quan man tinh.

H, thOng hO hop

Bali 3
Chu tri:
Thanh phdn: Toi 500 gam, darn dirong do 200 gam.

an

500 gam,

cach dung: Toi

b6c sach vo giay, gia nat, cho vao 19 cung v6i dirong do, sau d6 dO dam vao bit kin rnieng 19, ngam tren dum 15 ngay, la dung dircc. M6i ngay u6ng 3 l~n. M6i lein I5-20mI (an ca toi). Tac dung giai doc, tieu viem, long dam dirng ho.

B~nh hen suy~n (, nguai gia

Uai I
Chu tri:

Hen suyen

a nguoi

gia.

Thanh phdn: Girng nroi 15 gam, tnrng

ga 1 qua.

72

y
o
11 t,
C

~,~~~.

..

each dung:

Ht th6ng h6 h6p

"t.
arTG

Girng fila sach thai that nho, d~p tnrng ga vao danh deu dem xao chin, an tranh thu khi con n6ng. Tac dung ich khi, trir ho. Hen suyen.

1[,::;"

1
:t-

BB12 btl '~bu

ITj:

3~ tlflinh phdn: Girng nroi 50 gam, rmrt hong 50 gnt!!: gam, mat ong 100 gam. .ne

each dung:

.la.
,nlfL "

)d'IT£;>

Girng g91 sach vo, rmrt hong bo tai, cu6ng, hai thir thai nho gia mit, cho mat ong vao tron deu, sau d6 cho vao n6i ha'p each thuy 2 tieng dong hO. M6i ngay an 2 l~n sang, t6i, m6i la:n 1 thia canh, kieng an thit Ion. Hen suyen,

Chu tri:

v.1JJ1!J!hdnhphdn:
IfIF;ICach dung:

Nu6c girng nrei 1 chen nho, vo quyt

xanh 1 mieng, ba dau 1 hat, LIly vo quyt g6i hat dau, dung day gai cu6n chat lai, sau d6 dem d6t t6n tinh, nghien thanh bot, dung mroc girng de: u6ng bot nay. .

rlol;:. ,(

o£.v

f!i

"-.

73

Ht th6ng hO hap

Bid 4
CI1LI tri: Hen suyen.

Thanh phdn: Gimg ttroi, hanh nhan (bo vo), nhan h6 dao, m6i thir 60 gam. Mat ong vira du dung.
Cacl: dung: Ca 3 thir girng, hanh nhan, nhan he van luyen thanh vicn nho, hang ngay tnroc khi di ngu, Tac dung

dao dcm nghien nho, cho mat ong uong

on

than, b6 khi, chira hen.

Dili 5
CIli1 tri:
Hen suyen, Thanh phdn: Girng nroi 10 gam, tiem b6i, tran bl, ngii vi tu, te tan bac, m6i thu 3 gam, mat ong 16 gam, rnroc com (mroc nau cam soi gan can) 90 ml.

each dung:
BidG
Chit tri:

Cho t:1t ca cac vi tren vao bat khuay deu, dem hap each thuy eho chin, chia lam 3 Ian an. M6i ngay 1 thang

Hen suyen

Thanh phdn: T6i 1 cu, mat ong 30 gam.

each
74

dung:

Ca 2 thii eho VaG bat, dem hap each thuy eho chin, ehia lam 2 Ian an VaG

sang t6i, u6ng v6i mroc soi d~ nguoi. M6i ngay 1 thang . • 81-7 hI -' ~ . - Chu tn:
Hen suyen (thich hop voi hen suyen do Ianh),

H.

th6ng 1'16 h6p

~li/Thimh phdn: Gm:g tUC1i vt~a dtH;g,

n;' ,

te tan, b~n h~ tum, cam toai, que nhuc, nguyen ha moi 10<;11 5 gam, hat cai Trang 10
gam, xa huang 2 gam.

each dung:

GUng uroi dem giii mit hty ruroc. Sau do dem s6 vi thu6c con lai (trir xa hircng) nghieu nho, cho vao lo, cho mroc girng VaG tron deu thanh ha, r6i rac xa huang len, dem dap van huyet dai chuy (nrc Ia ebo 16m van cua dot song c6 thtr 7, khi cui dau xu6ng ta thay) dap vao 6 ehb hai ben each s6ng ngirc 1,5 th6n, diroi cac xirong nguc 3, 5, 7 tat 7 cho. M6i lfin dap d6 2 tieng dong h6. M6i nam dap 3 Ian vao ngay sa phuc (ngay eanh thCr 3 sau ngay ha chi) ngay trung phuc (ngay canh thir 4 sau ngay ha chi) va ngay dai phuc (ngay canh thu nhat sau ngay lap thu) dap lien tuc 3 nam lien.

a.

ca

75

BialS
Chit tri:

H,
Hen suyen,

1h6ng hb h6p ,

Thanh phdn: Toi vo tia: 10 . 15 ell (dung hrong

tei tuy thee d¢ tuci, the hinh) xa huang 1-1,5 gam. .

each

dung:

Toi b6c sach gia nho, xa huong tan nho, chon hie 12 giCi tnra ngay 5 thang 5 (am lich) d~ ngiroi benh narn sap, dung bong tham con lau sach khu Vl,TC tir d6t xirong s6ng s6 7 den s6 12, rong ra 2 ben m6i ben Scm. Sau d6 rite b¢t xa huang len, r6i dAp toi d5 gi5 nho vao, Khoang 1 tieng sau thl bo thu6e di, lau sach

khu VVC dAp thu6c, r6i boi kern a xft Bo ric vao, dAp gac len, dung bang dfnh bang lai, d6 phong lay nhitm, dAp thu6c 3 nam lien (chu y vAG ngay 5/5 am lich) ..

de

Bol9
Chu tri:

Hen suyen,
duong do 200 gam. Tci d€ ca co cho VaG 10, d6 darn va duong do VaG bit kin lai ngam 15 ngay. C(( ngay thtr 16 trb di c6 the

Thanh phdn: Toi 500 gam, dam an 500 gam,

each

dung:

an diroc. M6i ngay an 1 IAn VaG hie

76

H.Ih6ng hOh6p

sang s6m khi d6i bung khoang 2-3 nhanh toi va u6ng 10-15 ml niroc thu6c. An lien trong 10-15 nga y .

iWIO
Chu tri: Hen suyen nhieu dam. 'Thanh phdn: Gimg tum 3 hit, cui qua dao 3 qua. 'Cach dung: Ca 2 tlnr cho vao nau mroc, sau d6
nam ngira, uong 2,3 ngnm mroc, roi lai nhai dao, girng 2, 3 mieng, roi lai uong mroc, khong ega quay, den khi h€t hen suyen thi thol.

';f,,'

/'
BalI:))

Chlftri: Hen suyen nhiet, hu han. Thanh,phdn: Gimg nroi, nhan hat dao hai thu

'. "

bAD.g-nbau.
"'.:1

.i
Id)
.

Cach dung: ca 2 thti' cung nhai, ngay vai 1&1. ~v gnlin i!f;?(' .!JtJ1c.d\ing'-:bOkhf, tan han.

rfAit'IlJS~y~n)~o
lfin
,1-.'

.,.

CO

the

nu

nhucc
darn

,".

Chu tri:

,.

:.

Hen suyen do co th~ hir nhuoc, ho khong dirt,

Thanh phdn: Girng nroi 100 gam, nhan hanh dao 100 gam, nhan man dang 100 gam, mat ong vira phai.
77

H, thOng h6 h6p

Cach dung:

Gung nrci fila sach thai nho, nhar hanh dao va man dang cho vao mro: s6i ngam cho bong vc: Sau d6 chr cung voi girng vao gia mit, dung rna ong tron deu ve thanh vien, HaD) ngay an van tnroc khi di ngu, Al lam 20 lan cho her.

Bili2
Ch« tri: Hen suyen do

co th~ htr nhuoc.

1

Thanh phdn: Girng tuoi da nu6ng, trim mat, nha hanh dao, 2 tlur bang nhau.

Cach citing:

Cho ca 2 thu vao mieng nhai eho nuoc r6i nu6t dan, ngay 2 Ian.

B~nh hen suyen nhh~unam

BiU 1
CI1l1 tri: Hen suyen lau nam, benh nang mua dong.

Thanh plidn: Niroc girng 120 gam, bf xanh t dao) 10 qua nho, mach nha 30
gam.

Cdch. dung:

Bi xanh bo hat rira sach thai mie cho van nau thanh chao, dung man loc lAy nucc cho nuoc d6 , n6i, dun nho lua cho iden khi ( con 1 nira, thl dO rnroc glmg, rru

78

Ht thong

nha vao, nau cho thanh cao, vao 19 dung dan. M6i ngay tnrcc khi di

de

no h6p

ngu uong 150 gam vci mroc sci d~ nguoi. Benh nang co the uong them 1 Ian vao buci sang.

8812
" Chu tri:
Hen suyen lau ngay kh6ng khoi, tho doc, tieng kho khe. gam, phen chua 60 gam, du<'mg

Thanh phdn: Cung nroi 250 gam, ban ha 120 250 gam.

do

" each

dung:

ji

'

~ -

Girng rira sach, thai hit, ban ha, phen chua tan nho, sau do cho girng vao bat, rae bot ban ha va phen chua len, dem hap, cho thuoc ngarn vao girng, cu rae nhtr the' 8, 9 Ian cho het bot ban ha va phen chua thi thoi. Sau khi hap chin, dem girng nghien nho, roi cho dirong vao tron deu, cho vao 19 dung dan. M6i ngay uong 6 gam VaG sang va rei, Tre ern duoi 5 tuoi uong tir 0,5 - 1,5 gam, uong cho den

de

khi khoi,

79

Ht th6ng hO h6p

B~nh hen
Chu tri:

suyan 0 nguai gia

Hen suyen

a nguoi

gia.

Thanh phdn: Girng tuoi 250 gam, mat 250 gam virng en 1000 gam, duong phen 251
gam.
Cacn dung:

Gitng rira sach, gia nat, vat lay nuoc mat dem hap chin, dirong phen ta nho, hap cho chay fa, dem tron v: mat d~ d6. Sau d6 virng den ran chin, cho cho nguoi, nroi mroc girn vao, r6i lai dem sao, lai cho ch nguoi thl tron mat va dirong phen c lam tnroc vao, cho tat ca vao 19 dur dan. M6i ngay u6ng 2 Hill sang m6i IAn 1 thla canh.

te

Tac dung

be; than

Ich gan nhu,

phe, het suyen.

B~nh vh~m mang ph6i

Bid I
Clu{ tri:

Ket hung, nrc 13 ta khi ket

long nguc rna xuat hien dau b dum tim, an vao thay day, cling. Toi dem b6c vo sach, gH'i.nat. TfU tien boi mot lap vazolin len chb

vao tro

Thanh phdn: Toi vira dung.

Cach dung:

80

Htlh6ng hOh6p

sau d6 dap toi da gia, dap mieng gac va dung bang dinh c6 dinh Iai, n,

50
re,

cna».

Tac dung hoa ket, dirng dau.

in

oi
19 19
10

Viern mang ph6i la cluing benh viern t6 chirc CI,1C bo do rat nhieu nguyen nhan d~n den nhir: lay nhiern, viern nhiem, thay d6i phan irng, hoa h9C, vat 15' v.v ... Bieu hien lam sang da s6 nhir daungirc, s6t, ho v.v .. Trang dong y deu goi 18. "Ker hung" "nhiet kct hung".

la Ig
" II,

Dai2
Ker hung, chi nguoi du6i tim, siren ngirc co ta khf ngtrng ket, cirng day, an vao thay dau. Thanh phan: Girng nroi 500 gam. C del: dung: Girng dem nra sach, gia nat, dem sao nr tu eho nong len, roi lay khan mui xoa g6i lai d~ chuom xoa nhc
nhang tren cho dau. Thu6c nguoi lai dern sao, roi lai chuom, xoa, lam lau se thay chiu, khoan khoai.

Chit tri:

g
n

de

Tac dung xua ta khi, tan ket dung dau.

c
U

lJiti 3 Ch« tri:

Nhiet ket hung, bung dAy cung, dau, phat s6t, khat, kh6 chiu, rnieng kho, bf ia, mach tram v.v ...
81

Thanh phiin: Hanh cu, dai hoang, mang tieu. 3 tlnr bang nhau. . Cach dung: C,a 3 t~u dem gia nho tf011 deu dap
van eh6 dau. Tac dung thanh nhiet, tan ket.

H. thOng h6 hOp

ci« tri:

B~nh viem phoi

Viern phoi,
9 gam, hanh (d. cu) 3 cu. 9 gam, chi thuc (qua quat kh6) 9 gam, trac dicp 1 gao 1 bat, cu cai 3 micng, 250 gam.

Thanh pluin: Girng tiroi dai hoang non phoi nam, cam ruou vang

Cdch dung:

Cho tat ca cac thu gia nho, eho van chao sao cho n6ng len, cho van tui vai dap vao nguc. MAi nuay 2-3 tan.

B~nh sung phOi

CIlll tri:

co mu

(Dong y g<)i Iii ph€ ung) Bcnh sung phoi co mu.

Toi b6c sach vo, gia mit, d6 darn vao nau soi cho chin toi roi an. Moi ngay an 1 Ian sau bira corn, Tac dung
mu.

Thanh phdu: Toi vo tfm 30 gam, dam an SO gam.

Cdch dung:

giai d9C, sat trung,

t ieu

82"

H~ th6ng tieu hoc

II. HANH, GONG, TOI

;.,

CHO'ABENH HE THONG TIEU .HoA "

'

Non mire
Rid I
"")

; . Chu tri:
'0 •

Non mira.

'., ' Thanh phdn: Girng nroi 25 gam, dam an 25 gam.

nra sach, thai lat, cho vao trang 19, d6 dam vao ngam mot demo Lay ra 5 mieng, cho I ft dtrong do vao, dung rnroc soi pha, uong thay che, Tac dung 6n trung, het non, Girng

()L '

MflI2
'f ~ ,r

. Chu tn: ,'1:,,,_ "" ,{ •

r.

.,.

Non mira .
mieng, bac den 1 gam, dat gitra bep (dun cui) 10 gam.

• Thanh phdn: Girng nroi

(\'

Girng dem gia nat, dap vao huyet than dau (nam i:J duoi dot song co tlur 3, lay huyet ng6i th~ng cui dfiu xu6ng, cho 15m van ngay voi xuong bit vai), Sau d6 lay bac den va dat b~p cho vao sac nuoc uong, Ngay 1

thang.
R3

H$ thong th~u hoc

B:ii 3
CI1Ii tri: Non rmra. T lutnh pluin; Girng tuoi 12 gam, ban ha 15 gam. Phuc long can (dat giira long bep)
120 gam. Cach JII/lg: Triroc tien eho dar long bep vao am d6 4UO 1111 ruroc vao sac den khi con 200m!. gan lay mroc, d6 bo dat long bcp di, d6 nuoc vao am r6i cho glmg va ban ha vao tiep tuc sac den khi con 100 ml dU9C. uong tranh thu khi con nong.

In

Bai thu6c dan gian nay chiru non do nhicu nguyen nhan g[t'y' fa. U:li I
Chi; tri:

Non mira (tluch hap voi ngiroi co the

hir nhuoc, hay buon non, nura, sq

lanh, nlurng bung, nguc khong dfiy. khong dau), Tluinh pluin, GUIlg: rurong 3 gam, bach gam, dat set do 12 gam,'

truat

1U

Ciul, dung;

C\:;
uoug,

thu eho vao tim sac lay mroc

ngay 1 thang.

Tac dung on bo

ty,

vi.

1JPJ::5
{1~bahU,tri;
,u l! :!;: '_;::-1"'
wJirin
"_

H.
{SidlIng
fa

t,h6ng tliu ho6

gn6H'£'r "_iflll.arng: (hAy, non

_ ·NOn!1I1ira,ph~ 100 do ty vi hir han. (_";.' Vr-'Mnl bAt tue gay fa, trieu chirng
oe

nhieu

Ian,

orbl fbi. In'6,

Cil i. ; , OS:~Phdh;
qU'lJfll '(:L ;'

th11' gl, c6 khi n6n khan, sa lanh, trong nguc kho chju.

'ffinh ell 3 gam, girng nroi 3 gam, lai phuc tir (hat cai ell) 12 gam, ngG boi tir 12 gam, kim anh 20 gam .

tu

:..l.

....i'C··hd' ling: ac
'

lL

os.

Cac chut deu, len, non.

th(r dern gia nat, sau do cho 1 bot mi hrong vira phai vao tron dap vao vung bung, day g<;tc lay bang dinh bang chat lai.

Tac dung tan han, hoa

vi,

chong

Bal6

ci: tri:
Cdch dung:

N6n mira, hir nhuoc,

-.

Thanh phdn; Toi 3 gam, phen chua 6 gam, dam ..!e lau 30 gam, bot my KOgam. Toi va phen chua dem gia nat, cho dam va bot my VaG tron deu chia lam 2 dap VaG 2 gan ban chan, sau d6 dung banh ngai ctru d~ ciru (ho

n6ng). Tac dung tan han, hoa vi. chong

n6n. 85

H~ thong tieu ho6

Did 7
ClUJ tr]:
Non mira, phan 16'n do gan. da day khong binh thuong, co dam can tro, an vao dAy bung gay ra. Bong nhien buon non, bung day, am ach kh6 chiu.

Thanh pluin; Hanh cll ca n~ 60 gam. girng gia 20 gam, 18 ngai ciru 30 gam, day mV6p 30 gam. Cdch dung: Cac thu tren thai nho cho vao chut rnuci, sao n6ng len, lay khan g6i lai chirom len bung, nguoi roi lai sao n6ng len lai chuom tiep, M6i Ian khoang nira tieng, khong nell d€ qua nong, d~ lam bong da. Tac dung binh can hoa vi.

Did 8
Chll tri:

Non mua han tinh.

Thanh phdn; Girng tuoi, bang nhau.

CdcII dung:

hi tia

to

nroi, hai thir

Ca hai thir nra sach, gia rieng vat lay nuoc, dem ca 2 thir nude tron deli. uong voi mroc.

86

H~ thong tieu hoc

. Hili 9
Chi; tri: N6n rmra han tinh. Thanh phan: Girng tuoi 100 gam, tnrng bot my 30 gam.

ga

2 qua,

Cdch dung:

Girng rira sach, gia th~l nho, dap tnrng ga, cho bot m)' vao tron that deu dap van bung. dap gac len va dung bang dfnh bang ch~t lai.

Oal 10
n" .' Chu tri: ~6n mira do bi lanh. xuyen tieu 14 Thanh phdn: Girng nroi 15 gam, hat. each dung:

Ca 2 thu cho vao am sac lay rurcrc uong tranh thu khi con n6ng. Moi ngay 1 thang. Tac dung tan han, chong non.

Bf"!;'ll,[J
Chit tri: N6n mira (thfch hop voi nguoi lanh, dau bung, ira n6ng). bi Thanh phdn: Girng nroi 15 gam,

la

tia t6 15 gam.

each

dung:

Cho

d. vao am s,k hlY rnroc uong, Moi ngay I thang.

tat

87

H, thong tieu hoc

Did 12
Chu tri: NOn rmra do bi lanh, Thanh phdn: Nircc girng nroi nira thla canh, da't trong long bep 30 gam. Cdch dung: Truck tien cho dat long bep VaG am,
cho 2 bat mroc, sac con 1 bat, roi gan bo b.§. lay rnroc, sau do cho ruroc girng vao, chia lam 2 Ian u6ng. Tac dung tan han.

Biii 13
Ch« tri:

Non mira do nhiet (thich hop voi nguoi non mua do bi n6ng birc).

Thanh phdn: Niroc girng tum nira thia canh, xuyen lien 6 gam.
Cdch dung: Sau khi cho xuyen lien VaG sac, eho mroc girng vao, chia lam 2 Ian u6ng. M6i ngay 1 thang. Tac dung thanh nhiet, chong non,

Bail4
Chu tri:
Dau bung non mira, ua n6ng, sq ret.

Thanh phdn: Nuoc girng nroi nira thta canh, tran bl 3 gam, ban ha 10 gam. Cach dung:
Cho tat ca. 3 thir VaG am sac lay rnroc u6ng. W, ngay I thang.

88

Dal 15
Chu tri: -

HtJ

thOng tl6u ho6

Non mira khi nhln thay d6 an.

Thanh phdn: I) Nguci nhe: girng nroi 60 gam tran hi 18 gam. 2) Nguoi nang: mroc girng nroi, true lich (ruroc cay tre non) hai th(r bang
nhau.
:~ -

Cdch (1t/IIg:

1) Girng, tran hi dem gia nat, dung mroc soi d~ pha lay 1 bat nuoc, u6ng dan khi con nong, se yen. 2) NUGe girng, true lich tron deu, dung thla eho vao lucri, nuot dan.

Oai 16
C/Jl; tri:
Non mira do an cac thir tanh khong tieu, dau bung,

va

Thanh phdn: Girng nroi, tla to, hat tieu so, moi
thii 5 gam.

-, each J1Jng:

Cho d. 3 thir vao am sac lay ruroc uorig, m6i ngay I thang.
Tac dung non. hoa vi, tieu hoa, chong

Onl17
Chu tri:
Non mat xanh, mat vang.

Thanh phon: Nuoc girng 1 it, mroc la he vira phai.

89

H~ thong tieu hoc

Cach dlillg:

Tron dcu ca 2 thir nuoc va uong. Tac dung hoa vi, chang non,

Non rruro .Iou ngay·

CJIl; tri. 1\'6n mira lau ngay kh6ng het. Tluuih phdn: Hanh ell 1 nam, muoi Ciuh "Illig:

an

1 chut.

en

ca

2 thir cho vao giJ. nat. dap V2K ron, r6i dap g<;lc len. dung bang din! dinh lai, M6i ng~ly thay thu6c I

Ian.

Non khan
U:li I
CIIlI
IFf:

Non khan.

T hanli phdn: Girng tuai 1 mieng,

C (jell dun g:

Girng nroi rira sach, rihai dan, ro nuot den het thi thoi,

Bid 2
Cllli tri:
Tilt/nil ph/in:

Non khan. Niroc gung nroi. nuoc mia, hai thi bang nhau. Ca hai thtr tron deu, ham nong ler u6ng.

Cach dung:

90

Bol3
C 111/ tri:

H~thong tieu hoc

Non khan khong din.

Thanh pluln: Bot girng kho 10 gam, long do tnrng ga 3 cai. each dung: B9t girng kh 6 cho \... coc, pha rurcrc 1'10 soi vao de: tim. sau do nuot 3 c.ii lonee do tnrnce e . reJi uonce IlU0C oa . ,gfll!!! /' gl:Olg nay. J~id i

The>huyet (non ra rncu)

1Ii'.\
,~dt;h gnu!;

Th6 huyct (non fa mau), ,m9haJnhphan: rai 50 gam. vazolin 14 ft.

dung: Toi fila boc sach, gia nat nhuyen. Tnroc tien boi vazolin vao huyet dung tuyen (vi tri giao diem giua long ban chan 2/3 tfnh tir got chan len) sau do dap toi len lay bang bang c~t lai,

(:hu tri:

.l~v .~
t .~'tr(!'
!Jnor\ t: ',-:,

ob JAn ~d (O~i::,. i •pi.

.

Non ra mau khong

den.

Thanh phdn: Girng kho vira dung.

:i',~

each

dung:

Gl:rng kho «in thanh bot, cho vao 19 dung dan. J..16i ngay dung mroc ticu tre con, tr911 voi 3 gam h9t gi:Olg uong. M6i I1gay 2 HIll.
91

Ht th6ng tliu hoc

Nee
lIid I C 11It tri:
Cach dung:

N fie.
Girng nra sach. thai lat, cho vao mieng nhai, nuot mroc dan. Nhirng nguoi loet khoang mieng va nhiet nang khong nen dung.

Thanh phdn: Girng ttrci vita dung.

B:li 2
C Illl tri:

Nac, nac lien tuc khong drrt.

Girng fila sach, gia mit, vat lay ntroc. cho mat ong vao tron deu, dung mroc am d~ ucng.

Thanh phdn: Girng tuoi 30 gam, m~t ong 30 gam. Cach dung:

Did 3
C hll tri:
Nac (thich hop voi nguai bi nac do benh gay go, th~ hir han, ty vi kern).

Thanh pluln: Girng lucri 6 gam, dinh huang 3 gam, dfing sam 9 gam, tai qua h6ng 12 gam.

c a~'h dung:

Cho tat cit cac thu vao uong, m6i ngay 1 thang.

am

sac mroc

92

8014

H., thong tieu hoc

cs: tri:

NA"cdo vj han (da day lanh),

Thanh phdn: Girng tuoi J 0 gam, hat dau duo 10 gam, che xanh 3 gam, duong do vua dung. Cdch dung:

Cho tat ca cac thli vao trang phfch r6t mroc soi vao pha 1 hie eho ngam, sau d6 uong khi con n6ng.
Tac dung khir han, 6n tiung, hoa vi.

BoiS
CIlll tri:
.!.'

Nac lau kh6 chiu,

Thanh phdn: Girng tuoi 9 gam, ban ha tuoi 15 gam, quang thien tien 15 gam, san tra nroi 15 gam, quy cham thao (tia to hoang) 30 gam, bach thiroc 30 gam, huang phu uroi 15 gam, d;_lng sam sao 15 gam, thach da xuycn 30 gam.

tv

each dung:

sac

Toan bo s6 thu6e nay, chia lam 2 Ian uong, rnoi ngay 1 thang.

Tac dung on trung, feh khi, her naco

93

H~ thong tieu hoc

chi k hi tir trong da day xoug nguoc len, c6 ca ticng trflm,da; khong nhir tieng nac ngan va gap. Thanh phan: :'\i uoc gt:rng uroi, mat ong, moi thu 1 thia canh. Ciich dllnti: Cit 2 thir tron deu, cho vao dun nho Iva, nuot dan khi con nong, uong 3 lan th] khoi.

o khi,

Q khi

Ih,i I Chd tri:

Nghcn, chu yeu chi d6i muon an, nhung an vao bi nghen kho nu6t. dirong cat

Thanh phon: Girng gia ca vo 500gam, den 500 gam. Cdch dlillg:

01 2 thu dern gia nat nhuyen. chc V~IO ca ~lr bit kin rnieng, dcrn char xuong dat (eho kho nio sach ~e) ~ ngay sau l£iy len. Moi ngay an 2 lan moi l£in 1 thia canh, uong voi mroc.

94

00", _
lJ~ ,- •

H. thong tieu hoc

.la~2 ett.: Chu tri:

Nghen.

ni" ,t;jri

Thimh phdn: NU6e girng nroi. mr6e ell cai, mroc ngo sen tuoi, rnroc rnia, ruroc qua
ngan hanh. ruroc dot tre non (true

o.Ijch), mat ong, moi thu I thla canh.

C dell dun g:
n()jT

Cho tat ca cac th Li vao b.it , rron dcu, dern hap len n6i corn tho chin, r6i
uong.

Tac dung duong am, thanh hoa, k ien

.. JIll. '3
~
"

ty,

fch khi.

. 'Thanh phdn: Niroc girng nroi 15 gam, true lich

rb[;]11

nt'l

ChI; tri:

:'\T ghen (mroc dot tre non) 3U gam, nuoc hi he 60 gam, sua be 20 gam, mroc t ieu tre con (dong tien ) 60 gam,
T[\t

n6n

lkC~ h (ltng: , ae /'

~fll".;' " '

d cac thtr tron dcu, chia Jam 2-3 Ian uang. m6i ngay 1 thang, uong lien tuc 7-10 ngay,

Biai4
:>Af

Chl;

0+

Nghcn, da day con cao, huon non.

Thanh phdn: Girng uroi SUU gam, dub'ng

gam.

do

SOO'

each

H+ thong Ueu hoc

citing:

Girng gift nbuyen.

cho dirong

do

van

tron deu gia lai, sau d6 cho vao 19 su bit that kin, chon xu6ng dat (eh6 kho r8.0, sach se) 1 tuan sau lay len an. M6i ngay 3 Ian, moi lan 1 thia, uong voi nuoc am.

Tac dung 6n trung, hoa vi.

Bid 5
CIIiI tri:
Con cao trong

da day, nghen,

non

mua.v.v ... Thanh ptuin: Toi, thit de nac, vira du dung. C Jell dung: Ca 2 thu nra sach, cho vao noi d6 nuoc nau chin dir an. Tac dung on trung, kien ty, het non,

niti G
Chit tri:
Con cao trong da day, nghen (thfch nop voi ngiroi da day kern, n6n

rmra). Thanh pluin: Girng tiroi 12 gam, nhan sam 6 gam, dinh htrong 3 gam, cam thao mrong 6 gam.

each dung:

Cho tat ca cac thu tren vao am sAc mroc u6ng. M6i ngay 1 thang. Tac dung on trung, Ich vi, het non.

96

H, thong tieu hoc

a tI

Chan
Oni I
Chit tri:
Chan an.

an
re

6
:1,

Thanh phan: Girng nroi 5 gam, hanh cu d, 7 cu, g'.1o 100 gam. dam an 15 gam.

ncr

Cach dung:
n

Girng lucri, hanh rira sach, thai 1<,11. gC,lO ncr sau khi vo sach. cho cung
voi gi:tng

vao, sau nho Sau tranh thu We con nang. Nguoi cam lanh, so nang kh6ng sq lanh khong
nen an.
.:,

v210 noi, cho ruroc vira du dun to lira den khi soi, 1 phut th) cho hanh vao, riep rue dun hra eho den khi nhir thanh chao. d6 eho dam vao tron dell, an

h
n

Tac dung bo

ty V!, 19'i tieu

hoa,

1,

tii2 !P;"., ..a~ elm trt:

7 •

/1, .

Chan

[111,

dau bung do d~::day lanh.

g
C

i;c;.

Thanh phon: Girng uroi 25 gam, dam an 25 gam, duong do 1 it.

each dung:

Girng fila sach thai lat. cho

darn ngarn 1 dem. Moi Ian lay 5 tit girng eha vao niroc s6i pha (ham) sau do
VaG

97

cho dubng do vao, uong tranh thu Ilk n6ng. Tile dung on trung, khai vi.

H~ thong tleu hoc

Tieu hoc kern

Rid I
Clilt tri: Tieu hoa kern. Cho ca. 2 thir vao sac ruroc uong, m6i ngay 1 thang. Tac dung on trung, Ich khf, kien
vi,

Thanh phdn : Girng nroi 5 gam, eau R gam. Cach dung;

ty

Bial2
Chu tri:
Ty vi, hir han diin den tieu hoa kern. Thanh phdn: Girng nroi 10 gam, ca me 1 it_on. C/ich dung: Gtrng nra sach, thai lat. ca me md sach bo ruot, thai khiic, cho vao bat to, rae I il muoi len, sau,d6 cho vao noi hap, chin, an tranh thu khipon ..
nong.

tot.

Tac dung kien

ty

vi, gitip tier hoa

98

H., th6ng ti6u ho6

Oid3
C7ul tri: Day bung, tieu hoa kern.
che xanh 5 gam, ng6 thu du 5 gam.

Thanh phdn: Girng tuoi 10 gam, hanh cu 10 gam, each dung:

Tat ca. eho vao sac 2 Ian lay mroc uong. rn6i ngay I thang. Tac dung hoa vi, tieu hoa.

Bili 4
Chi) tri: Ticu hoa khong tot, day bung va an qua nhieu ca, rau qua lanh dan den kh6 tieu,

Thanh phdn: Girng nroi 10 gam, darn an 1 it. Cach dung: Girng rira sach bam nho, Sau khi sac ky cho darn VaG khuay deu, uong
tranh thu khi con n6ng. Tac dung kien ty vi, giup tieu hoa tot.

B~nhta Bitl I
Chu tri:
i~ , jil.

Benh ta, do an u6ng kh6ng dicu do, hoac do lam san chuang khi dan den. Trieu chirng dot nhien dau quan bung, muon non fa kh6ng n6n duoc, muon di ngoai kh6ng di duoc, brrc

H~ thong tieu hoc

boi kh6 chiu. Mat tai nhot. chan tay

lanh, Cach clung:

va

mo hoi, mach yell.

Thtinh ph/in: GLrng tuoi 15 gam, muoi an 30 gam. Girng dem nra sach, thai Iat rnong, eho rnuoi vao sao cung den k hi bien mau, sau do eho 1 bat to nuoc vao dun soi len, cho nguoi (hi uong. Khoi roi khong diroc an corn voi, doi qua tht nau chao loang an. Tac dung 6n trung giam dau.

Dai2
Chi: tri: Benh ta kh6ng ra cai gl. nguoi benh cuoi cung n6n ra diroc. Toi gia nhuyen, dap vao long ban

Thanh plian: Toi vira phai. Cach dung:

chan.
Tac dung loi khi, giai LIe.

U;ii 3
C IlIi tri: Benh ta

rat

kho chiu. 5 gam

Tluinh phun: GUTlg nroi 3 gam, che xanh (che ta van pha uong). Cach dung:

Ca 2 thir dcrn nghien nho rieng rc. Truoc lien lay bot che, cho vao am sac mot We, sau do cno bot gung vao, mot hie thi u6ng.

Tac dung on trung hoa vi.

100

.........-