1.

Đối tượng nghiên cứu của Mĩ Học và ý nghĩa thực tiễn của việc nghiên cứu :

- Thời kỳ cổ điển Đức, Kant cho đối tượng của mỹ học là lĩnh vực sự phán đoán về thị
hiếu thẩm mỹ, như vậy chỉ nhấn mạnh yếu tố chủ quan mà giản lược đi yếu tố khách
quan.
- Giữa thế kỷ XIX, Trécnexépxki coi đối tượng của mỹ học là quan hệ thẩm mỹ của
con người với hiện thực.
- Hoạt động văn hoá nghệ thuật được phản ánh một cách sâu rộng, nhanh nhạy kịp
thời, sinh động qua các phương tiện thông tin đại chúng cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ
XXI, có thể thấy mỹ học phải nghiên cứu mặt thẩm mỹ của đời sống xã hội.
Mặc dù có thể có những phương diễn đạt khác nhau về mỹ học, nhưng vẫn có nét cơ
bản giống nhau đó là quan niệm mỹ học như một khoa học triết học, nghiên cứu quan
hệ thẩm mỹ của con người với hiện thực, trong đó có cái đẹp là trung tâm, nghệ thuật
là đỉnh cao của quan hệ ấy.

2. Bản chất của giá thị thẩm mỹ :

Khái niệm : Giá trị thẩm mĩ là loại giá trị xã hội khi chủ thể tiến hành gía trị đánh
giá thẩm mĩ đối với đối tượng. Mối tương quan giữa đánh giá thẩm mĩ và QHTM
cũng giống như mối tương quan giữa đánh giá và giá trị nói chung.
Giá trị thẩm mĩ có 6 đặc trưng :
- Là 1 loại giá trị xã hội như mọi loại giá trị xã hội khác nghĩa là nó đều được chủ thể
đánh giá dựa trên lợi ích xã hội của chính mình.
- Loại gía trị tinh thần – cảm tính .
- Loại giá trị mang tính tổng hợp đa diện
- Là loại giá trị mang tính hình thức – nội dung của giá trị.
- Giá trị thẩm mĩ của đối tượng chỉ được bộc lộ được phơi bày khi chủ thể đánh giá trực
tiếp đối tượng.
- Loại giá trị in đậm dấu ấn tình cảm và là loại giá trị kép.
=> Giá trị thẩm mĩ mang tính tổng hợp nhất của các loại gí trị thẩm mĩ , điều này bắt
nguồn từ tính nguyên hợp toàn vẹn đặc trưng của hoạt động thẩm mĩ , từ khác thể
chủ thể, từ phương thức quan hệ kết quả đánh giá .

3. Điều kiện hình thành quan hệ thẩm mĩ :

+ Chỉ hình thành khi cùng 1 lúc có sự tiếp xúc , gặp gỡ trự tiếp giữa con người đủ
điều kiện là chủ thể thẩm mĩ với sự vật hiện tượng đủ điều kiện là khách thể thẩm mĩ
+ Sau khi qua hệ hình thành , đòi hỏi điều kiện bên ngoài và điều kiện bên trong đảm
bảo cho nó tồn tại và phát triển :
- Bên trong :
• Khách thể phải có sức hấp dẫn không ngừng
• Năng lực tinh thần của chủ thể phải không ngừng được nâng cao hoàn thiên chính
bản thân
- Bên ngoài :
• Điều kiện thuận lợi . VD : môi trường tự nhiên, XH để quan hệ diễn ra.

4. Tính chất cơ bản của QHTM :

Tính chất thứ nhất của quan hệ thẩm mỹ là tính chất xã hội, nó được thể hiện bởi
một số đặc tính:
- Sự ra đời của quan hệ thẩm mỹ gắn liền với sự hình thành xã hội loài người. Trình
độ phát triển của quan hệ thẩm mỹ thể hiện trình độ phát triển cuả xã hội.
 2

- Quan hệ thẩm mỹ bao giờ cũng do con người trực tiếp tiến hành, do vậy nó mang rõ
nét dấu ấn cá nhân, dấu ấn những phẩm chất xã hội của con người thực hiện nó.
- Quan hệ thẩm mỹ bao giờ cũng mang tính lịch sử, tính giai cấp.
Quan hệ thẩm mỹ ảnh hưởng tích cực đến các quan hệ xã hội khác và bản thân nó lại
bị các quan hệ xã hội khác chi phối.
Tính chất thứ hai là tính trực tiếp – cảm tính, tức là đối tượng được đánh giá phải là
những sự vật, hiện tượng toàn vẹn, cụ thể – cảm tính và chủ thể có thể cảm nhận được
một cách trực tiếp thông qua các giác quan của con người.
Trong QHTM thì thị giác và thính giác được phát triển cao về cả phương diện tự
nhiên lẫn phương diện xã hội để có thể cảm nhận khách thể thẩm mĩ .
QHTM không thể thực hiện nếu thiếu sự tiếp xúc trực tiếp của chủ thể với đối tượng
 Tính chất thứ ba là tính tình cảm. Tình cảm giữ vai trò động lực trong quan hệ
thẩm mỹ, là sự hệ thống và liên kết những cảm xúc, những rung động trực tiếp cụ thể
khi phản ánh cuộc sống.
Ngoài ba tính chất cơ bản nói trên người ta còn có thể nói đến một số tính chất khác
như tính thời đại, tính dân tộc, tính giai cấp, tính cá nhân …nhưng chúng cũng chỉ là
hệ quả phát sinh của ba tính chất cơ bản đã nêu

5. Sự phân loại hiện tượng thẩm mĩ :

 Khái niệm hiện tượng thẩm mĩ : là sự tồn tại 1 cách khác quan có chứa đựng giá trị
thẩm mĩ . Đây là những hiện tượng được đặt trong mối quan hệ cảu chủ thể thẩm m

Các hiện tượng thẩm mĩ hết sức đa dạng được phân chia thành nhiều loại và tiểu
loại khác nhau, nhưng đáng chú ý là sự phân chia này không phụ thuộc vào ý muốn
chủ quan của 1 cá nhân mà được xác lập 1 cách khách quan trong suốt chiều dài hoạt
động thực tiễn của nhân loại .
Để phân loại các hiện tượng thẩm mỹ có hai loại tiêu chí chính:
• Loại thứ nhất, áp dụng đối với các sự vật trong tự nhiên, bao gồm cả con
người về phương diện hình thức của nó, căn cứ vào mức độ phát triển, hoàn
thiện của các sự vật so với giống loài của mình.
• Loại thứ hai, áp dụng đối với các hiện tượng xã hội, bao gồm cả con người xét
về phương diện nội dung của nó, căn cứ vào mức độ phù hợp với tiến bộ xã
hội.

Căn cứ vào tiêu chí phân loại, có thể chia ra ba cặp hiện tượng thẩm mỹ cơ bản: đẹp –
xấu, bi – hài, cao cả – thấp hèn trong đó có bốn hiện tượng được nghiên cứu sâu sắc
và cho bốn phạm trù mỹ học cơ bản tương ứng: cái đẹp, cái bi, cái hài, cái cao cả.

6. Bản chất của cái đẹp và biểu hiện của cái đẹp :
 Bản chất của cái đẹp :
- Platôn : cái đẹp là 1 ý niệm bất biến chỉ có trong vương quốc của thần linh.
- Hêghen : sự thể hiện đầy đủ của ý niệm tuyệt đối trong 2 sinh thể riêng lẻ là đẹp
- Cantơ : cái đẹp không tồn tại khách quan
- Đêmôcrít quan niệm cái đẹp tồn tại khách quan, gắn với các sự vật như là các thực
thể.
* Quan niệm của Mỹ Học Mác – Lênin :
a) Cơ sở phương pháp luận :

2
 3

- Cái đẹp do con người tạo ra, phát hiện ra trong quá trình hoạt động thực tiễn của
mình bản chất của cái đẹp không thể tách rời vấn đề bản chất của con người.
- Họat động thẩm mỹ , hoạt động cải biến cuộc sống theo qui luật của cái đẹp chỉ là
hình thức hoạt động thực tiễn của con người.
- Cái đẹp ra đời trên kết quả của sự giao hòa giữa 2 mặt tự nhiên được nhân hóa .
- Cái đẹp là 1 giá trị chứ không phải là 1 thực thể .
- Cái đẹp là 1 phạm trù mỹ học mang tính lịch sử cụ thể vì quan niệm về cái đẹp trong
nhiều không gian và thời gian khác nhau.
Như vậy, cái đẹp là phạm trù mỹ học trung tâm, phản ánh giá trị thẩm mỹ tích cực ở
các sự vật, hiện tượng mang lại khoái cảm vô tư, trong sáng cho con người.
Biếu hiện của cái đẹp : Các sự vật hiện tượng được đánh giá là đẹp
* Trong tự nhiên :
- Kết cấu hình thức hấp dẫn.
- Thể hiện được khát vọng tốt đẹp của con người
- Đáp ứng được nhu cầu xử dụng.
* Trong xã hội :
- Con người như một thực thể xã hội, vẻ đẹp của con người xét về phương diện xã
hội, nó bao hàm các yếu tố tinh thần như tâm hồn, tình cảm, trí tuệ, tư tưởng.
- Vẻ đẹp hình thức của con người có ảnh hưởng lớn đến vẻ đẹp nội dung theo cả xu
hướng tích cực lẫn tiêu cực.
- Vẻ đẹp nội dung ở con người lâu bền hơn so với vẻ đẹp hình thức.
- Trong quan hệ giữa con người với con người: những cách ứng xử văn minh, lịch sử,
nhân hậu, phù hợp với tiến bộ xã hội được quan niệm là đẹp.
- những hoạt động lao động làm cho bản thân con người trực tiếp tham gia vào lao
động cảm thấy hứng khởi, say mê, được coi là lao động đẹp, còn những yếu tố làm
con người cảm thấy nô dịch, đày ải không được coi là lao động đẹp
* Trong lĩnh vực nghệ thuật :
- Cái đẹp trong nghệ thuật luôn luôn là cái đẹp điển hình nhất .
- Cái đẹp mang tính biểu cảm
- Cái đẹp biểu hiện ở cả nội dung và hình thức chính là líc tưởng thẩm mỹ tích cực .

7. Bản chất của cái cao cả và biểu hiện của cái cao cả :
Bản chất của cái cao cả :
- Các hiện tượng thẩm mỹ cao cả tồn tại một cách khách quan trong hoạt động thực
tiễn của con người, nó có bao chứa một giá trị thẩm mỹ lớn hơn, gây cảm xúc tích cực
mạnh hơn so với hiện tượng đẹp.
- Mỹ học Mác – Lênin xác định rằng hiện tượng thẩm mỹ được xem là đối tượng của
cái cao cả bao gồm hai phương diện:
• Về phương diện khách thể : sự vật được coi là cao cả, hùng vĩ khi có quy mô,
khối lượng và kích thước vượt xa các chuẩn mực quen thuộc
• Về phương diện chủ thể: ở chủ thể xuất hiện những tình cảm thẩm mỹ mạnh
mẽ, hoà trộn nhiều sắc thái như ngạc nhiên, thán phục, khâm phục, hân hoan
Tóm lại, cái cao cả là phạm trù mỹ học cơ bản, phản ánh giá trị thẩm mỹ tích cực ở
cấp độ phi thường, gây nên cảm xúc khâm phục, choáng ngợp cho chủ thể thẩm mỹ.
 Biểu hiện của cái cao cả :
- Các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên được coi là biểu hiện của cái cao cả phải có
quy mô và sức mạnh phi thường, lại phải có một khoảng cách tương đối gần đối với
chủ thể thẩm mỹ.

3
 4

- Trong xã hội, cái cao cả được biểu hiện ra ở các giai cấp khi nó đại diện cho sự phát
triển của xã hội, ở các cuộc cách mạng thay đổi một cách căn bản trật tự xã hội,
cái cao cả trong xã hôi biểu hiện ra ở các vĩ nhân, danh nhân với sự đóng góp lớn lao
của họ vì sự tiến bộ của xã hôi loài người.
- Cái cao cả được thể hiện ra trong nghệ thuật thông thường qua các hình thức điển
hình như tính đồ sộ, hoành tráng. Các nghệ sĩ chân chính luôn quan tâm đến các đề tài
cao cả, anh hùng do nó có thật trong cuộc sống và có khả năng phản ánh rất sâu sắc
tâm tư, tình cảm.

8. Bản chất của cái bi và biểu hiện của cái bi :

Bản chất của cái bi :
- Theo Mỹ Học Mac – Lênin,những sự đau thương do các quy luật tự nhiên mang lại,
sự đau thương mang tính ngẫu nhiên không phải là đối tượng chính mà phạm trù cái
bi phản ánh.
- Cơ sở khách quan của bi kịch : Mâu thuẫn khách quan
• Giữa con người với tự nhiên .
• Giữa những lực lượng đối kháng trong Xã Hội.
• Ngay trong bản thân con người
- Cái bi chỉ bao gồm các hành vi của con người nhưng các hành vi này phải có bản
chất là cái đẹp và cái đẹp ấy bị tổn thất .
• Cái đẹp mà chiến thắng thì không bi.
• Sự tiêu vong mất mát của cái xấu thì không bi.
• Sự thất bại của cái bi bao giờ cũng chỉ là sự thất bại tạm thời của hành vi đấu
tranh cho lí tưởng sự thất bại của cái bi là gieo mầm chiến thắng.
• Con người đứng trước cái bi thì vừa xót xa, tiếc nuối vừa khâm phục vì đấy là
1 hành vi đẹp.
Cái bi là 1 phạm trù mỹ học cơ bản dùng để khái quát những hình tượng thẩm mỹ là
hành vi tích cực của con người bị tạm thời thất bại trong cuộc đấu tranh kiên cường để
khẳng định lí tưởng tốt đẹp.
 Biểu hiện của cái bi :
*Trong cuộc sống :
- Bi là hiện tượng thường gặp trong cuộc sống của chúng ta vì nguyên nhân làm nảy
sinh cái bi khá phổ biến .
- Cái bi thường đậm đặc hơn trong những hoàn cảnh đặc biệt – xã hội có áp bức bóc
lột , ở trong xã hội có trình độ sản xuất thấp kém , dân trí thấp.
* Trong Nghệ thuật :
- Cái bi trong nghệ thuật phản ánh cái bi trong cuộc sống một cách tập trung nhất, gây
ấn tượng đau thương thấm thía và cảm xúc về sự cao thượng.Các thời đại khác, các
thể chế chính trị xã hội khác nhau có các dạng bi kịch khác nhau, do đó trong nghệ
thuật cũng có các hình thức bi kịch khác nhau.
• Bi kịch Hy Lạp cổ đại phản ánh sự thất bại của con người chống lại thần linh,
định mệnh.
• Bi kịch thời Trung cổ mang nặng màu sắc tôn giáo.
• Bi kịch thời Phục hưng chống lại sự trì trệ, tăm tối của xã hội thần quyền.
• Bi kịch thời khai sáng con người cá nhân khẳng định mình và chống lại những
tàn tích của đạo đức trung cổ.

4
 5

• Bi kịch tư sản hiện đại khắc họa sâu vào sự bi quan, mất niềm tin hoặc cảm
nhận phi lý về đời sống hiện thực, hoặc cái nhìn u ám về tương lai của nhân
loại.
• Bi kịch lạc quan xuất hiện chủ yếu trong nghệ thuật xã hội chủ nghĩa, nó xuất
hiện ở thời kỳ đấu tranh giành và giữ chính quyền cách mạng

9. Bản chất của cái hài và biểu hiện của cái hài :
 Bản chất của cái hài :
- Cái hài thuộc hiện tượng thẩm mỹ tiêu cực như vậy bản chất cúa cái hài là cái xấu,
cái đã hết vai trò với lịch sử. Nhưng không phải cái xấu nào cũng là cái hài : những
cái xấu trong thiên nhiên, đồ vật, loài vật, những vật không mang ý nghĩa xã hội….
- Những cái xấu quá mức cũng khôngphải là cái hài.
- Những cái xấu che đậy nó phơi bày 1 cách công khai cũng không phải là hài.
hài là hành vi tiêu cực của con người được ngụy trang : do cố tình và không nhận
thức được bàn chất của mình. Hành vi ấy chỉ là cái hài khi ta phơi trần được nó.
- Hài luôn chứa 2 loại mâu thuẫn :
• Xấu : mâu thuẫn với lí tưởng tốt đẹp.
• Xấu có che đậy : mâu thuẫn bên trong giữa bản chất với hiện tượng, giữa nội
dung với hình thức, giữa lời nói và việc làm….
- Tiếng cười là phản ánh chủ quan của con người khi đứng trước hiện tượng khách
quan là cái gây cười. Do cái hài là những hiện tượng có ngụy trang nên cái hài là
những tiếng cười tâm sinh lí.
Cái hài là 1 phạm trù Mỹ Học cơ bản dùgn để khái quát các hiện tượng thẩm mỹ là
các hành vi của con người mang bản chất tiêu cực nhưng được ngụy trang bằng vỏ
cảu cái đẹp khi các mâu thuẫn này bị phát hiện đột ngột thì hiện tượng này sẽ hiện ra
ở chủ thể tiếng cười có tính phê phán. Và tiếng cười là biểu hiện khẳng định sự thay
thế của cái đẹp với cái xấu.
 Biểu hiện của cái hài :
 Trong cuộc sống :
- Cái hài luôn luôn gắn liền với sự đấu tranh của cái mới tốt đẹp và cái cũ đã lỗi thời
cũng như gắn liền với quá trình phấn đấu của cái mới.
 Trong Nghệ thuật :
- Nghệ thuật phản ánh cái hài nhằm mục đích : “ với vai trò là người đào huyệt chôn
vùi mọi cái xấu xa lỗi thời”.
- Tác phẩm còn đóng vai trò “ bà đỡ” cho sự ra đời cảu cái mới .
Nghệ thuật phản ánh cái hài chỉ phát triển rực rỡ khi ở trong xã hội có trình độ dân
chủ hóa đã đạt đến 1 trình độ nhất định.