You are on page 1of 42

V¨n ho¸ tinh thÇn

I. T«n gi¸o, tÝn ngìng.


1. T«n gi¸o :
Cïng víi hÖ thèng ng«n ng÷ - ph¬ng tiÖn c¨n b¶n ®Ó
chuyÓn t¶o v¨n ho¸ - c¸c hÖ t tëng lín cña Trung Hoa ®·
trµn vµo níc ta. V× thÕ t«n gi¸o cña ngêi Hoa lµ : PhËt gi¸o
®¹i thõa, Nho gi¸o, §¹o gi¸o.
Kh¸c víi c¸c níc §«ng Nam ¸, Nho gi¸o ®i vµo ViÖt
Nam víi môc ®Ých n« dÞch vµ ®ång ho¸ b»ng con ®êng
triÒu ®×nh vµ nhi sÜ; nhng còng gièng víi c¸c níc §«ng
Nam ¸ kh¸c, hÖ thèng gi¸o lÝ cña Nho gi¸o mang tÝnh ¸p
®Æt thêng bÞ nh©n d©n chèi tõ, nh©n d©n lao ®éng
cña c¸c níc nµy thêng chØ tiÕp nhËn nh÷ng g× t¬ng
®ång víi ®¹o lÝ truyÒn thèng cña d©n téc m×nh nh lßng
nh©n ¸i, hiÕu th¶o, t«n kÝnh tæ tiªn… Cßn nh÷ng t tëng
"v¬ng ®¹o", "tam c¬ng ngò thêng" th× tiÕp thu cã chän
läc hoÆc bÞ söa ®æi c¶i tiÕn. V× thÕ qu¶ng ®¹i quÇn
chóng b×nh d©n t¸ch rêi ra khái c¸c t«n gi¸o cæ xa vµ tù
t¹o cho m×nh mét hÖ thèng dung hîp nh÷ng tÝn ®iÒu
vay mîn ë tÊt c¶ c¸c t«n gi¸o víi nh÷ng ph©n lîng kh¸c
nhau. Sù dung hîp nµy ®· t¹o ra h×nh thøc tæng hîp cña
nh÷ng tÝn ®iÒu láng lÎo mµ theo c¸ch gäi cña mét häc gi¶
ngêi Ph¸p th× ®ã lµ "t«n gi¸o d©n gian hiÖn ®¹i". Khi
nhËp cø ®Õn c¸c níc hä mang theo t«n gi¸o nµy. Sù dung
hîp ®· tr¶i qua nhiÒu thÕ kØ ®· lµm cho sù trén gi÷a
chóng kh¸ nhuÇn nhuyÔn ®Õn møc kh«ng thÓ nãi r»ng
ngêi Hoa ®· theo 3 t«n gi¸o kh¸c nhau trong cïng 1 lóc mµ
chØ cã thÓ nãi r»ng sù dung hîp ®Õn møc khã nhËn biÕt
nh÷ng yÕu tè riªng cña tõng hÖ thèng gi¸o lÝ t«n gi¸o
trong cïng 1 lo¹i h×nh "t«n gi¸o d©n gian hiÖn ®¹i". Ngêi
Hoa Ýt quan t©m ®Õn mét chñ nghÜa t«n gi¸o cøng
nh¾c h¬n lµ mét sù thê cóng mµ hä tù cho m×nh ph¶i cã
bæn phËn víi c¸c vÞ thÇn linh mµ hä gi¶i tho¸t.
V× vËy ngêi Hoa ®· dung hîp 3 t«n gi¸o nµy víi nhau
vµ céng thªm nh÷n tÝn ngìng cña m×nh ®Ó thÝch nghi víi
hoµn c¶nh sèng cña m×nh.
2. TÝn ngìng (quan niÖm v¹n vËt h÷u linh) :
+ Do thÊm nhuÇn vµ ¶nh hëng s©u s¾c cña néi dung cña
t tëng Nho gi¸o víi nh÷ng qui t¾c ®¹o ®øc dùa trªn chÕ
®é ®¼ng cÊp x· héi ®îc qui ®Þnh 1 c¸ch nghiªm ngÆt
®Õn tong ngêi Hoa tõ h¬n 2000 n¨m, tÝn ngìng cña ngêi
Hoa chó träng nhÊt lµ thê cóng tæ tiªn, häc thuyÕt “Tam
c¬ng ngò th¬ng” lµ cèt lâi c¬ b¶n.
+ Tam c¬ng lµ 3 mèi d©y quan hÖ c¬ b¶n trong x· héi
:vua-t«I, chång-vî,cha-con :
+ Ngò thêng lµ 5 phÈm chÊt mµ 1 ngêi qu©n tö cÇn cã lµ
: Nh©n, NghÜa, LÔ, TrÝ, TÝn. Tïy theo tong lÜnh vùc mµ
ngêi ta ®Ò cao 1 trong nh÷ng ngò thêng ®ã. VD : trong
kinh doanh ®Ò cao ch÷ tÝn, trong gia ®×nh ®Ò cao ch÷
lÔ… Suè trong qu¸ tr×nh sinh sèng víi c¸c téc ngêi kh¸c,
ngêi Hoa kh«ng tr¸nh khái giao lu v¨n hãa nªn ngoµi viÖc
thê cóng còng cã nhiÒu tÝn ngìng t«n gi¸o cã thÓ qui n¹p
l¹i nh sau :
a/ Thø nhÊt : sïng b¸i c¸c vÞ thÇn tù nhiªn nh :Thiªn quan,
T¸o thÇn, MÉu thÇn, Tµi thÇn, Thiªn ®Þa c«ng….
+ Thiªn quan («ng tam giíi) gåm 3 vÞ thÇn : Thiªn quan
nhÊt phÈm (lµ «ng ban phíc cho con ngêi), Thiªn quan nhÞ
phÈm (lµ «ng lo viÖc gi¶m téi lçi cho con ngêi), Thñy quan
tam phÈm (lµ «ng gióp con ngêi tr¸nh khái thiªn tai. Ngêi
Hoa thêng ding bót ®á ghi 4 ch÷ “Thiªn quan tø phíc” d¸n
tríc nhµ.
+ Thæ ®Þa lµ vÞ thÇn ®Êt ®ai tr«ng coi ®Êt ®ai mµ ngêi
HOa sinh sèng vµ gióp mang ®Õn sù b×nh an cho ngêi
sinh sèng trªn m¶nh ®Êy ®ã.
+ ThÇn tµi lµ vÞ thÇn hiÖn th©n cña sù thÞnh vîng, ph¸t
®¹t, giµu sang vµ phó quÝ.
+ T¸o thÇn lµ vi thÇn tr«ng coi bÕp nóc trong nhµ. Ngêi
Hoa quan niÖm sè mÖnh cña mçi gia ®×nh lu«n g¾n víi
sè mÖnh cña thÇn bÕp, bëi nhµ nµo næi löa nÊu c¬m ¨n
th¬ng xuyªn lµ nhµ ®ã no ®ñ vµ h¹nh phóc. Ngêi Hoa th-
êng tiÔn T¸o thÇn vµo ngµy 23 (dµnh cho vua chua quan
l¹i tiÔn), 24 (dµnh cho nho sÜ tiÔn), 25 (dµnh cho thêng
d©n vµ ng d©n tiÔn), 26 ( dµnh cho nh÷ng ngêi bÖnh
tËt), tuy nhiªn ngêi Hoa ë TP Hå ChÝ Minh chØ tiÔn vµo
nµyg 23 th¸ng ch¹p ©m lÞch mçi n¨m.
+ MÉu thÇn lµ vÞ thÇn gi÷ cña nh»m tr¸nh tai ¸c ma quû
vµo nhµ.
+ VÞ thÇn tèi thîng nhÊt trong tÊt c¶ c¸c vÞ thÇn lµ Ngäc
Hoµng Thîng §Õ. ¤ng lµ ngêi cai qu¶n c¸c vÞ thÇn vµ ngµy
vÝa cña «ng lµ vµo ngµy 9/1 ©m lÞch hµng n¨m, cßn gäi lµ
ngµy vÝa trêi (vÝa Ngäc Hoµng)
b. Thø 2 : Sïng b¸i nh©n thÇn nh : Quan ¢m, Quan C«ng,
Thiªn HËu, «ng Bæn, TÒ C«ng…
+ Quan C«ng lµ nh©n vËt héi tô 5 ®øc tÝnh cao ®Ñp cña
§¹o Khæng Tö vµ lµ ®¹i diÖn cho Nh©n, LÔ, NghÜa, TrÝ,
TÝn, ngµy vÝa cña «ng vµo 13/1 ©m lÞch vµ n¬i tiªu biÓu
lµ MiÕu Quan §Õ tøc Chïa ¤ng (Q5 TP HCM)
+ Quan ¢m lµ nh©n vËt ®¹i diÖn cho viÖc cøu gióp chóng
sinh. T¬ng truyÒn r»ng, Quan ¢m ®· tu ®¾c ®¹o thµnh
PhËt vµ ®îc lªn câi NiÕt Bµn nhng v× th¬ng chóng sinh
cßn nhiÒu ®au khæ nªn bµ ®· xin ë l¹i thÕ gian lµm Bå
T¸t ®Ó cøu gióp chóng sinh. Ngµy vÝa Quan ¢m lµ 19/2
©m lÞch, n¬i tiªu biÓu thê lµ chïa Quan ¢m t¹i 12 ®¬ng
L·o Tö (Q5 TP HCM).
+ Thiªn HËu lµ n÷ thÇn biÓn phß trî cho ngêi Hoa ®i
thuyÒn ®îc thuËn buåm xu«i giã. ChØ cã ngêi Hoa ë ViÖt
Nam vµ c¸c níc §NA míi t«n thê Bµ Thiªn HËu, cßn Trung
Quèc rÊt Ýt. Ngµy vÝa cña Bµ vµo ngµy 23/3 ©m lÞch, n¬i
tiªu biÓu lµ miÕu Thiªn HËu, 710 ®êng NguyÔn Tr·i Q5 TP
HCM.
+ ¤ng Bæn cã tªn lµ TrÞnh Hoµ, lµ ngêi cã c«ng khëi xíng
vµ lµ ngêi tiªn phong cña ngêi Hoa di c sang c¸c níc trong
khu vùc §NA. Ngµy vÝa cña «ng lµ 15/1 ©m lÞch, n¬i tiªu
biÓu lµ miÐu NhÞ phñ, cßn gäi lµ chïa ¤ng Bæn, 264 H¶i
Thîng L·n ¤ng Q5 TP HCM.
c. Ngoµi 2 tÝn ngìn trªn, Ngêi Hoa cßn cã 1 n¬i mang
®Ëm tÝn ngìng cña m×nh lµ ng«i nhµ ®îc xem lµ n¬i tÝn
ngìng thê cóng tæ tiªn, thÇn th¸nh ®îc chó träng kh«ng
kÐm phÇn ®éc ®¸o vµ quan träng cña hä ®ã lµ tÝn ngìng
vÒ nhµ.

II. LÔ héi.
§i liÒn víi t«n gi¸o tÝn ngìng lµ c¸c lÔ héi. Ngêi Hoa cã rÊt
nhiÒu lÔ héi, hÇu nh c¸c lÔ héi cña ngêi Hoa ®Òu phñ
®Çy trong n¨m vµ c¸c lÔ héi nµy ®Òu diÔn ra theo ©m
lÞch (cßn gäi lµ n«ng lÞch)
Th¸ng Giªng: TÕt Nguyªn §¸n lµ ngµy ®Çu tiªn cña
th¸ng ®Çu tiªn theo ©m lÞch. §©y lµ ngµy lÔ quan träng
nhÊt ®èi víi ®ång bµo ngêi Hoa, ®ã lµ ngµy ®Çu tiªn cña
mïa xu©n (theo lÞch) vµ v× thÕ còng ®îc gäi lµ TÕt mïa
xu©n (chun jie). ViÖc chuÈn bÞ cho TÕt Nguyªn §¸n b¾t
®Çu b»ng viÖc quÐt dän vµ trang trÝ nhµ cöa víi nh÷ng
biÓu tîng vÒ vËn may, chuÈn bÞ mÆc quÇn ¸o míi, rîu g¹o
®îc chiÕt ®Çy vß, tñ l¹nh ®Çy ¾p thøc ¨n, dµn hßa
nh÷ng cuéc c·i cä vµ tiÕn hµnh tr¶ hÕt nî nÇn. Sù kiÖn
quan träng nhÊt trong viÖc chuÈn bÞ ®ãn TÕt lµ b÷a c¬m
sum häp gia ®×nh, bÊt kÓ ë xa nhµ ®Õn ®©u còng ph¶i
cè g¾ng vÒ nhµ cïng víi cha mÑ vµo ®ªm giao thõa vµ tÊt
c¶ c¸c ®Ìn trong nhµ ®Òu ®îc më lªn ®Ó xua ®i vËn xÊu.
Vµo ngµy mïng mét cña n¨m míi, ngêi Hoa mÆc quÇn ¸o
míi ®i th¨m hái hä hµng, trÎ em qu× l¹y ®Ó tá sù kÝnh
träng ®èi víi ngêi lín. §¸p l¹i, ngêi lín sÏ chóc nh÷ng ®iÒu
may m¾n tèt lµnh cho con ch¸u m×nh vµ kÌm theo nh÷ng
phong b× ®á ®ùng tiÒn l× x×. Trong nh÷ng ngµy TÕt, ai
còng cè kh«ng ®Ó x¶y ra mét chuyÖn kh«ng vui nµo ®Ó
mong vËn may kÐo dµi suèt c¶ n¨m.

Ngµy TÕt, c¸c Héi qu¸n (Chïa Hoa) ®Òu më cöa suèt
®ªm ®Ó ®ång bµo ®Õn viÕng vµ tæ chøc móa L©n -S -
Rång. Tïy theo mçi n¬i mµ ngêi Hoa tæ chøc móa L©n,
móa S hay móa Rång. Ngêi Qu¶ng §«ng thÝch móa L©n
nhÊt, ngêi TriÒu Ch©u thÝch móa S nhÊt, ngêi Phóc KiÕn
thÝch móa Rång nhÊt.Ngoµi L©n -S - Rång ra cßn lµm s©n
khÊu tríc cæng chïa ®Ó tæ chøc h¸t Qu¶ng, h¸t TiÒu cho
mäi ngêi cïng xem.

Trong th¸ng giªng cßn cã TÕt Nguyªn Tiªu (vµo ngµy


r»m) ngêi Hoa thêng ®Õn c¸c chïa ®Ó ríc ®Ìn, nhang.
§ªm cña TÕt Nguyªn Tiªu, ngêi Hoa thêng tæ chøc héi Hoa
§¨ng ®Ó kh¸ch ®Õn chiªm ngìng vµ trªn ®Ìn thêng cã ghi
nh÷ng c©u ®èi.

Th¸ng Hai, cã ngµy 19 th¸ng hai ©m lÞch lµ ngµy vÝa


Quan ThÕ ¢m Bå T¸t. Vµo ngµy nµy, ngêi Hoa thêng
chuÈn bÞ b¸nh thä, m× thä, tr¸i c©y vµ nhang ®Ìn ®Õn
viÕng chïa.

Th¸ng Ba, tïy vµo mçi n¨m mµ TiÕt Thanh Minh r¬i vµo
ngµy nµo trong th¸ng, th«ng thêng chØ dao ®éng tríc
hoÆc sau ngµy mïng 10 th¸ng ba ©m lÞch. Vµo TiÕt
Thanh Minh, ngêi Hoa thêng ®i t¶o mé vµ ®Ó giÊy tiÒn
vµng b¹c trªn bia, lÊy côc ®Êt nhá ®Ó lªn (cßn gäi lµ tôc
treo giÊy). §©y lµ thêi gian mµ thÕ hÖ tríc nh¾c nhë thÕ
hÖ sau ph¶i uèng níc nhí nguån vµ còng lµ dÞp ®Ó hä ®i
ngo¹n c¶nh.
Th¸ng T, cã ngµy mïng 8 th¸ng t lµ ngµy Dôc PhËt tiÕt
(lÔ t¾m PhËt) ngêi Hoa thêng ®Õn chïa ®Ó cÇu yªn gia
®¹o.

Th¸ng N¨m: TiÕt §oan Ngä (cßn gäi lµ TiÕt §oan D¬ng)
vµo ngµy mïng 5 th¸ng n¨m lµ thêi gian mµ mÆt trêi
th¼ng ®øng vµo lóc 12 giê tra. Vµo ngµy nµy, tríc cöa
nhµ ngêi Hoa thêng treo cá X¬ng Bån vµ TrÇn Ng·i ®Ó
diÖt trõ tµ ma vµ c«n trïng (do ®ã ngµy mïng 5 th¸ng n¨m
cßn ®îc gäi lµ lÔ diÖt s©u bä). Ngoµi viÖc treo cá, ngêi
Hoa cßn cã tôc nh×n mÆt trêi ®Ó cho m¾t s¸ng nh mÆt
trêi, cã thau níc cóng ®Ó röa mÆt nh»m trõ xui xÎo, uèng
vµi giät rîu Hång Hoµn (®îc ®iÒu chÕ tõ Lu Huúnh) ®Ó
diÖt s©u bä trong ngêi.

Th¸ng S¸u, ngµy 19 th¸ng s¸u lµ ngµy Quan ThÕ ¢m Bå


T¸t ®¾c ®¹o thµnh phËt, ngµy xa ngêi Hoa thêng tæ chøc
h¸t tuång vµ ríc kiÖu Bå T¸t ®i quanh ®êng phè.

Th¸ng B¶y, ngµy mïng 6 lµ ngµy cóng Ngu lang, ngµy


mïng 7 lµ lÔ KhÊt X¶o (ngµy sinh cña ThÊt Ma N¬ng - tøc
b¶y nµng tiªn). Nh÷ng ngµy nµy phô n÷ Hoa thêng mua
phÊn son lôa lµ cóng cho b¶y nµng tiªn nh»m cÇu mong
b¶y nµng tiªn mang l¹i cho hä nh÷ng kü n¨ng tinh x¶o mµ
mét ngêi phô n÷ cÇn cã. Ngµy nµy cßn ®îc gäi lµ ngµy
Ngu Lang - Chøc N÷. Ngµy r»m th¸ng 7 cßn lµ ngµy Vu
Lan b¸o hiÕu (ngêi Kinh gäi lµ lÔ x¸ téi vong nh©n). §©y
lµ th¸ng §Þa T¹ng V¬ng Bå T¸t më cöa ngôc cho ©m hån
trë vÒ d©n gian. Tïy theo mçi gia ®×nh mµ thêi ®iÓm
tiÕn hµnh cóng c« hån kh¸c nhau, ngêi Qu¶ng §«ng cóng
c« hån vµo ngµy 14, ngêi TriÒu Ch©u vµ Phóc KiÕn cóng
c« hån vµo ngµy 15 – 16. Khi cóng, thêng ngêi Hoa cóng
c¬m, cóng ®Ëu hò…Ngêi Qu¶ng §«ng thêng chia lµm hai
lÇn cóng, cóng gµ ban ngµy vµ cóng b¸nh tr¸i cïng giÊy
tiÒn vµng b¹c ban ®ªm. Ngêi TriÒu cóng mét lÇn vµo buæi
tra. Vµo nh÷ng ngµy nµy, chïa chiÒn mêi c¸c vÞ hßa thîng
cã ®øc h¹nh cao tông kinh siªu tho¸t cho c¸c vong hån.

Th¸ng T¸m, ngµy r»m th¸ng t¸m lµ thêi ®iÓm mÆt


tr¨ng s¸ng nhÊt vµ trßn nhÊt trong n¨m, ®ã lµ ngµy tÕt
Trung Thu. Vµo ngµy nµy mäi ngêi cóng b¸nh Trung Thu,
th¾p ®Ìn lång trong nhµ, cßn thanh niªn nam n÷ nh©n
dÞp nµy cÇu xin duyªn t×nh ®«i løa, th¬ng gia cÇu bu«n
mau b¸n ®¾t, vî chång cha con cÇu sinh quÝ tö, trÎ em
th¾p ®Ìn ®i ch¬i.

Th¸ng ChÝn, tiÕt Trïng D¬ng (cßn gäi lµ tiÕt Trïng Cöu).
Ngoµi trêi vµ ®Êt ra, ngêi Hoa xem träng nhÊt lµ tæ tiªn
«ng bµ vµ ngêi Hoa bµy cç cóng tÕ «ng bµ.

Th¸ng Mêi, ®©y lµ ngµy vÝa cña «ng Thñy Quan Tam
PhÈm (mét trong ba vÞ Thiªn Quan). Vµo ngµy nµy, ngêi
Hoa treo ®Ìn giÊy t¹i nhµ vµ tiÕn hµnh cóng tÕ cÇu mong
gia ®×nh b×nh an.

Th¸ng Mêi Mét, tiÕt §«ng ChÝ ®îc ngêi Hoa rÊt coi
träng. Thêi gian cña tiÕt §«ng ChÝ diÔn ra tïy lÞch ë mçi
n¨m nhng b¾t buéc ph¶i n»m trong th¸ng mêi mét. Vµo
ngµy nµy, ngêi Hoa cóng gµ, cóng thÞt, cóng chÌ tr«i níc.
Sau khi cóng nh÷ng ngêi trÎ kh«ng d¸m ¨n chÌ tr«i níc – v×
nÕu ¨n cã nghÜa lµ hä ®· lín lªn thªm mét tuæi ngay trong
th¸ng ®ã, cßn ngêi giµ th× thÝch ¨n chÌ tr«i níc sau khi
cóng – v× nÕu ¨n cã nghÜa lµ hä t¨ng thªm tuæi thä.

h¸ng Mêi Hai, ngµy 16 lµ ngµy VÜ Nha (cóng lµm ¨n


lÇn cuèi trong n¨m). Nh©n dÞp nµy, ngêi chñ sÏ thëng ph¹t
c«ng minh cÊp díi cña m×nh vµ còng lµ ngµy kÕt thóc lµm
¨n trong c¶ n¨m ®èi víi th¬ng nh©n ngêi Hoa, hä cóng
heo quay ®Ó t¹ ¬n trêi ®Êt ®· phï hé c«ng viÖc lµm ¨n
su«ng sÎ. Ngµy 23 còng lµ ngµy tiÔn ®a «ng T¸o vÒ trêi
tr×nh tÊu Ngäc Hoµng. Ngêi Hoa thêng bµy cç cóng tiÕn
vµ cóng mét ®«i c¸ chÐp ®Ó lµm vËt cìi cho «ng T¸o.

Ngoµi ra, ngêi Hoa cßn cã lÔ “Sãc Väng” trong suèt c¶


n¨m. Vµo ngµy mïng mét vµ ngµy r»m ©m lÞch hµng
th¸ng, ®ång bµo Hoa thêng ®i chïa ®èt h¬ng cho «ng bµ
vµ thÇn phËt. Nh÷ng ngêi sïng ®¹o h¬n th× ¨n kiªng
trong hai ngµy nµy. Bëi ngêi Hoa quan niÖm r»ng, ngµy
mïng mét lµ ngµy khëi ®Çu cña th¸ng nªn hä ®i ®èt h-
¬ng ®Ó mong mäi viÖc trong th¸ng ®îc thuËn lîi, cßn
ngµy r»m lµ ngµy tr¨ng trßn (viªn m·n) cho nªn c«ng viÖc
trong nöa th¸ng cuèi cµng thµnh c«ng mü m·n.
LÔ HI NGUY£N TI£U - TÕT HOA
LÔ cóng tiÒn
hiÒn - TÕt
Nguyªn Tiªu

§©y lµ mét trong nh÷ng lÔ tÕt quan träng trong


céng ®ång c d©n Héi An, ®Æc biÖt lµ ®èi víi bµ con ngêi
Hoa. Nguyªn lµ thø nhÊt, Tiªu lµ ®ªm. Nguyªn tiªu lµ ®ªm
r»m ®Çu tiªn cña mét n¨m (ngµy r»m th¸ng giªng ©m
lÞch). Theo tÝch cò cña ngêi Trung Hoa, lÔ tÕt Nguyªn tiªu
cßn gäi lµ TÕt Thîng Nguyªn, ngµy xa, vµo ®ªm r»m ®Çu
tiªn cña n¨m nµy, vua cho mêi c¸c Tr¹ng Nguyªn vÒ kinh
®« dù yÕn tiÖc, thëng tr¨ng, træ tµi th¬ phó trong vên
Thîng UyÓn. Vµo ngµy nµy, cã thÓ b¾t ®Çu vµo thêi T©y
H¸n ë Trung Quèc, ngêi ta cßn tiÕn hµnh nghi thøc ríc ®Ìn
lång rÊt ®Ñp m¾t vµ long träng. ChÝnh v× thÕ, tÕt
Nguyªn Tiªu cßn gäi lµ lÔ héi lång ®Ìn. §èi víi céng ®ång
c d©n ngêi Hoa ë Héi An (nhÊt lµ ®èi víi ngêi Hoa Minh H-
¬ng, ngêi c¸c bang TriÒu Ch©u, Qu¶ng §«ng), tÕt Nguyªn
Tiªu kh«ng chØ lµ tÕt thuÇn tuý mang thó vui thëng ngo¹n
mµ cßn mang ý nghÜa t©m linh lín lao: Cóng c¸c vÞ tiÒn
hiÒn, võa cÇu mong cuéc sèng tèt ®Ñp (cÇu an) no ®ñ,
bu«n b¸n ph¸t tµi. §©y cßn lµ ngµy “Thiªn quan tø phíc”,
ngµy c¸c quan trêi ban bè phíc lµnh cho mäi ngêi trªn thÕ
gian, do vËy ph¶i tæ chøc cóng tÕ cÇu an, cÇu phíc, ®ång
thêi më héi vui ch¬i ®Ó chuÈn bÞ bíc vµo c«ng viÖc cña
n¨m míi víi nhiÒu íc väng, v¹n sù nh ý. Còng v× thÕ, trong
céng ®ång ngêi Hoa ë Héi An, lÔ tÕt nµy ®îc tæ chøc rÊt
linh ®×nh vµ quy m«, kÐo dµi tõ hai ®Õn ba ngµy, quy tô
con ch¸u tõ kh¾p n¬i ®æ vÒ vµ thu hót ®«ng ®¶o mäi
ngêi tham dù, trë thµnh mét lÔ héi lín cña bµ con ngêi
Hoa.
Ngµy xa, cø vµo ngµy 15/01 ©m lÞch, ngêi Hoa th-
êng mêi thÇy chïa vÒ tông kinh cÇu an cho ngêi sèng, cÇu
siªu cho ngêi ®· khuÊt, con ch¸u trong bang th× mang lÔ
vËt chay ®Õn cóng nh hoa qu¶, ¸o giÊy, chÌ, x«i,... Vµo
ngµy chÝnh (ngµy vÝa) -16/1 ©m lÞch, nghi lÔ ®îc tæ
chøc rÊt trang träng vµ thiªng liªng. LÔ vËt trong ngµy vÝa
chÝnh gåm mét con lîn quay, b«i phÈm mµu ®á ®Æt ë
bµn lÔ chÝnh, bªn c¹nh cã b¸nh bao, hoa qu¶, tiÒn giÊy, h-
¬ng trµ. §Õn giê tÕ lÔ (kho¶ng 10-11h) tÊt c¶ bµ con
trong bang ®Òu tËp trung vÒ tríc ®iÖn, y phôc chØnh tÒ
cïng nhau v¸i l¹y th¸nh thÇn, tæ tiªn,... LÔ vÝa kÕt thóc khi
«ng trëng bang ®èt tiÒn, ¸o giÊy råi c¾m mét con dao lªn
m×nh con lîn. TiÕp theo lµ con ch¸u vµ kh¸ch lÇn lît vµo
d©ng h¬ng, xin léc. Sau ®ã, mäi ngêi trong bang cïng
kh¸ch mêi ngåi vµo b÷a tiÖc, ¨n uèng rÊt linh ®×nh. §Õn
phÇn héi ngoµi trß ch¬i móa l©n, cßn cã nh÷ng trß ch¬i
kh¸c nh xæ sè, biÓu diÔn du hå, ®èt ph¸o, ca h¸t,...

LÔ héi chïa bµ Thiªn HËu

Bµ Thiªn HËu cã gèc tÝch t¹i Phóc KiÕn (Trung Quèc). Bµ


sèng vµo ®êi Tèng, bµ cã tµi tiªn ®o¸n giã ma, b·o lôt nªn
®· gióp cho ngêi d©n (nhÊt lµ ng d©n) tr¸nh ®îc c¬n
nguy hiÓm. V× vËy, bµ ®îc nh©n d©n t«n thê nh mét vÞ
th¸nh. Sau nµy nh÷ng ngêi Hoa di c sang ViÖt Nam ®· lËp
®Òn thê bµ t¹i thÞ x· Thñ DÇu Mét, tØnh B×nh D¬ng.

LÔ Ríc VÝa Bµ: Theo tËp qu¸n ®ång bµo


miÒn Nam, hµng n¨m lÔ cóng vÝa Bµ
(n¨m bµ ngò hµnh) vµo ngµy 23 th¸ng 3
©m lÞch, nhng lÔ héi cã quy m« lín, víi
®¸m ríc linh ®×nh nhÊt t¹i thÞ x· Thñ
LÔ héi chïa Bµ DÇu Mét l¹i diÔn ra vµo ngµy r»m th¸ng
Thiªn HËu giªng.

LÔ cóng vÝa Bµ ®îc tiÕn hµnh vµo lóc nöa ®ªm 14 r¹ng
ngµy 15. VÞ ch¸nh tÕ chñ tr× buæi lÔ do bèn bang ngêi
Hoa ë thÞ x· Thñ DÇu Mét cö ra theo thÓ thøc lu©n phiªn
tõng n¨m. Ng«i chïa ®îc trang hoµng rîp cê ®Çy mµu s¾c,
vµ lång ®Ìn rùc rì tõ cöa tam quan vµo ®Õn ®iÖn thê.

Mêi hai chiÕc lång ®Ìn lín, trang trÝ ®Ñp m¾t, tîng tr-
ng cho mêi hai th¸ng trong n¨m, treo thµnh mét hµng dµi
tríc s©n chïa, lµm cho quang c¶nh ngµy héi thªm léng lÉy.
Chïa cã mét s©n lín ë phÝa tríc, réng ®Õn 600m2 vËy mµ
trong ngµy lÔ héi trë nªn chËt chéi lu«n cã ®Õn hµng
ngµn, hµng chôc ngµn ngêi chen lÊn nhau ®Ó vµo cho ®-
îc ®èt nhang lÔ Bµ. Ngêi ta ph¶i ®Æt bèn chiÕc l h¬ng lín
b»ng xi m¨ng cÈn sø ë gi÷a s©n chïa ®Ó cho
kh¸ch hµnh h¬ng c¾m nhang, gi¶i táa phÇn
nµo khãi h¬ng dµy ®Æc lµm cay ch¶y níc
m¾t mäi ngêi ë trong chÝnh ®iÖn.

Kh¸ch ®i dù lÔ héi, cóng chïa ngµy nay th-


êng cã xu híng ®ua nhau ®èt h¬ng trêng lµ
Móa L©n -
mét lo¹i nhang lín b»ng ngãn tay c¸i vµ dµi c¶
S tö - Rång
thíc t©y. §ã lµ cha kÓ lo¹i h¬ng nhang thÎ nhá
lµ h×nh
th«ng thêng cã ®Õn hµng bã ®èt mçi ngêi
thøc sinh
mét lóc. Ngêi ta thêng cóng nhiÒu heo quay
ho¹t v¨n
nguyªn c¶ con víi gµ vÞt, x«i, b¸nh vµ tr¸i c©y.
nghÖ
Heo quay cµng lín, chøng tá ngêi cóng ®· lµm
truyÒn
¨n ®îc khÊm kh¸, nhê Bµ, nªn giê tr¶ lÔ hËu
thèng cña
hÜnh.
ngêi Hoa
T¬ng truyÒn thÕ kû tríc, tæ tiªn cña ngêi Hoa ViÖt Nam
trªn con ®êng gian tru©n vît sãng giã biÓn kh¬i, ®i vÒ
phÝa Nam t×m ®Êt lËp nghiÖp ®îc n÷ thÇn Thiªn HËu
lu«n gióp ®ì phï hé hä an toµn trªn c¸c chuyÕn h¶i tr×nh
nguy hiÓm. Sau ®ã cßn tiÕp tôc ®å tr× hä trong viÖc
®Þnh c, æn ®Þnh cuéc sèng n¬i ®Êt míi cho ®Õn hiÖn
nay.

Dùa theo truyÒn thuyÕt ghi trªn tÊm bia ®¸ ®Æt ë chïa,
Bµ Thiªn HËu lµ mét vÞ n÷ th¸nh, xuèng câi trÇn vµo ®êi
Tèng (n#m 960 sau C«ng nguyªn), th¸c sinh vµo mét gia
®×nh ®¹o ®øc. Sinh thêi cã lßng hiÕu thuËn ®éng tíi trêi,
®øc nh©n hËu bao la. Khi hiÓn th¸nh thêng cìi th¶m bay
lîn trªn biÓn ®Ó cøu ng d©n.

Hµng n¨m, ngµy héi r»m th¸ng Giªng t¹i Chïa Bµ thÞ x·
Thñ DÇu Mét ®· trë thµnh ngµy héi lín cña c d©n Hoa,
ViÖt ë Nam Bé. LÔ héi ®· t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng cêng t×nh
®oµn kÕt g¾n bã cña hai d©n téc nhiÒu h¬n vµ ®· trë
thµnh mét nÐt v¨n hãa chung cña d©n téc ViÖt Nam.

Th¸ng giªng ®i lÔ chïa Bµ


- Chïa Bµ ë B×nh D¬ng (tªn chÝnh thøc lµ miÕu Thiªn
HËu) thê Thiªn HËu Th¸nh MÉu, vèn lµ mét vÞ thÇn cña
ngêi Hoa; nhng lÔ héi r»m th¸ng giªng tæ chøc t¹i ®©y
mÊy n¨m nay ®· trë thµnh mét lÔ héi lín cña c¶ ngêi Hoa
lÉn ngêi ViÖt.

Tõ ngµy 13, 14 ©m lÞch, lîng ngêi ®æ vÒ lÔ héi ®· rÊt


®«ng; ®Æc biÖt ®«ng nhÊt lµ trong ngµy r»m th¸ng
giªng (nh»m ngµy 21/2). Theo Ban trÞ sù chïa Bµ, n¨m nay
lÔ héi thu hót kho¶ng 500.000 lît kh¸ch viÕng.

Kh«ng khÝ nhén nhÞp ngay tõ ngoµi cæng.

Dï ph¶i chen chóc c¶ tiÕng míi vµo ®îc ®¹i ®iÖn, nhng ai
còng h¸o høc chen vµo. V× lîng ngêi vµo th¾p nhang, cÇu
phíc qu¸ ®«ng, Ban trÞ sù chïa chØ cho mçi ngêi ®îc ®em
vµo ®¹i ®iÖn 1 nÐn nhang nhá ®Ó tr¸nh qu¸ t¶i.

Th¸p hãa vµng ®èt nhang thõa kh«ng lóc nµo kh«ng ®á
löa.
CÇu duyªn, cÇu léc, cÇu tµi,... Nh÷ng ngêi ®Õn víi chïa Bµ
ai ai còng cã nh÷ng t©m nguyÖn riªng. Lîng ngêi khÊn v¸i
qu¸ ®«ng, nhiÒu ngêi trÌo c¶ lªn cao ®Ó khÊn, chen nhau
xin cho ®îc mét nhµnh léc.

T¹i chïa ¤ng, ngêi ta chen nhau sê vµo ngùa thÇn (ngùa
XÝch Thè cña Quan C«ng) ®Ó lÊy hªn, hoÆc chui qua
bông ngùa ®Ó qua cöa miÕu råi nhËn mét nhµnh léc.

14h ngµy r»m, lÔ ríc kiÖu Bµ sÏ diÔn ra. KiÖu Bµ ®îc ríc tõ
chïa Bµ ®i vßng quanh nhiÒu ng¶ ®êng, ngang qua miÕu
Quan §Õ Qu©n (gäi n«m lµ chïa ¤ng) råi quay vÒ. LÔ ríc
kiÖu Bµ lµ ®Ønh ®iÓm cña lÔ héi chïa Bµ, thu hót sù
quan t©m cña hµng tr¨m ngµn ngêi. Khi lÔ ríc diÔn ra,
mäi ng¶ ®êng ®Òu ®Æc kÝn ngêi.
LÔ r»m th¸ng giªng cña chïa Bµ ®· trë thµnh lÔ héi v¨n
hãa cña c¶ tØnh B×nh D¬ng, kh«ng chØ cã c¸c ®oµn
phËt tö, kiÖu Bµ, nhang ®Ìn mµ cßn cã c¶ ®oµn xe cña
c¸c em thiÕu nhi B×nh D¬ng, ngêi ®Ñp B×nh D¬ng…

Hµng chôc ®oµn l©n s rång tõ c¸c vâ ®êng cña ngêi ViÖt
gèc Hoa ë B×nh D¬ng, TPHCM còng quy tô vÒ ®©y biÓu
diÔn trªn c¸c ng· ®êng tríc chïa Bµ.

Phãng sinh - mét nÐt ®Ñp v¨n hãa cña lÔ héi chïa Bµ.

LÔ héi Nghinh ¤ng cña ngêi Hoa ë Phan ThiÕt

LÔ héi Nghinh ¤ng cña ngêi Hoa ë Phan ThiÕt lµ mét


trong nh÷ng lÔ héi cã quy m« lín so víi mét sè lÔ héi
c¸c d©n téc anh em kh¸c trong tØnh. LÔ héi Nghinh
¤ng cã c¶ lÔ vµ héi víi nhiÒu néi dung võa mang ý
nghÜa v¨n hãa d©n gian, thÓ hiÖn ®êi sèng t©m linh
cña con ngêi, mong íc sù b×nh an, h¹nh phóc vµ vÒ
cuéc sèng Êm no cña c¶ céng ®ång; ®ång thêi qua ®ã
cßn biÓu hiÖn râ nÐt b¶n s¾c v¨n hãa cña d©n téc
Hoa t¹i Phan ThiÕt. Nh×n chung, lÔ héi Nghinh ¤ng ®·
tæng hîp c¸c sinh ho¹t, vÒ tr×nh ®é thÈm mü, lèi øng
xö v¨n hãa cña ngêi Hoa ®èi víi truyÒn thèng d©n téc.

ViÖc tæ chøc lÔ héi Nghinh ¤ng ë Phan ThiÕt nh»m


®¸p øng nhu cÇu sinh ho¹t tÝn ngìng cña ngêi Hoa, lu
gi÷ vµ ph¸t huy nh÷ng yÕu tè v¨n hãa d©n gian
nguyªn gèc, qua ®ã thÓ hiÖn tinh thÇn ®oµn kÕt g¾n
bã gi÷a d©n téc Hoa víi c¸c d©n téc anh em trªn ®Þa
bµn thµnh phè Phan ThiÕt.

N¨m 1998 trong ch¬ng tr×nh nghiªn cøu ph¸t huy


c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa phi vËt thÓ cña Bé V¨n hãa Th«ng
tin, lÔ héi Nghinh ¤ng cña ngêi Hoa ë Phan ThiÕt ®îc
ViÖn V¨n hãa d©n gian phèi hîp víi Së V¨n hãa Th«ng
tin kh¶o s¸t, nghiªn cøu vµ hoµn thµnh c¸c s¶n phÈm
®¹t chÊt lîng cao. LÔ héi Nghinh ¤ng ®îc ®¸nh gi¸ lµ lÔ
héi d©n gian nguyªn gèc cßn lu gi÷ ®Õn ngµy nay vµ
nªn b¶o tån nguyªn tr¹ng vÒ h×nh thøc còng nh néi
dung; c¶ phÇn lÔ vµ phÇn héi.

Tõ n¨m 2000 ®Õn nay, trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ ®·


®îc kh¶o s¸t, nghiªn cøu ®¸nh gi¸ vµ thÈm ®Þnh b»ng
b¸o c¸o nghiªn cøu khoa häc, phim khoa häc. Ban qu¶n
lý Quan §Õ MiÕu vµ ngêi Hoa ë Phan ThiÕt thèng nhÊt
lÔ héi Nghinh ¤ng vÉn gi÷ nguyªn lÖ xa, hai n¨m ®¸o
lÖ mét lÇn. VÒ néi dung vÉn ®¶m b¶o ®óng theo
tr×nh tù ®· duy tr× tõ nhiÒu ®êi nay. Theo mét tr×nh
tù ®îc s¾p xÕp cã thø tù vÒ vai vÕ, thø bËc trong c¸c
Héi qu¸n còng nh trong lÔ nghi, thø tù tríc sau trong
diÔn tr×nh lÔ héi trªn c¸c tuyÕn ®êng phè ®îc lùa
chän.

Tr×nh tù ®ã ®¶m b¶o tÝnh trËt tù, sù phèi hîp


chÆt chÏ gi÷a c¸c ®oµn, c¸c bé phËn vµ cuèi cïng lµ
®¶m b¶o tÝnh tæ chøc, tÝnh céng ®ång cao trong lÔ
héi, lµm cho lÔ héi ®¹t ®Õn ®é cao cña sù hµi hßa,
c©n ®èi, võa trang nghiªm võa mang tÝnh t©m linh.
Bëi vËy, lÔ héi diÔn ra 3 ngµy liªn tôc nhng kh«ng c¶m
thÊy nhµm ch¸n. NhiÒu du kh¸ch kh«ng c¶m thÊy mÖt
mái, dâi theo lÔ héi tõ ®Çu ®Õn cuèi nh lµ mét dÞp
may hiÕm thÊy. §ã chÝnh lµ tÝnh ®éc ®¸o, ®Æc s¾c
cña mét lÔ héi d©n gian cßn l¹i trong ®êi sèng hiÖn
®¹i, trong lßng mét thµnh phè ®ang hoµn thiÖn m×nh
trªn ®µ ph¸t triÓn cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa,
hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.

PhÇn lÔ diÔn ra tríc phÇn héi 2 ngµy, nÕu tÝnh c¶


nh÷ng phÇn lÔ thùc hiÖn bªn ngoµi Chïa ¤ng (Quan §Õ
MiÕu) th× cã ®Õn 20 lÔ nghi nèi tiÕp nhau. §©y lµ lÔ
héi cã nhiÒu lÔ nghi nhÊt ë B×nh ThuËn vµ còng cã
thÓ lµ nhiÒu nhÊt ë ViÖt Nam. §a phÇn lµ do ngêi Hoa
lµm chñ lÔ, nhng còng cã mét sè lÔ nghi do c¸c nhµ s
ngêi ViÖt lµm chñ lÔ. §iÒu ®ã nãi lªn mét phÇn cña kÕt
qu¶ giao lu v¨n hãa gi÷a ngêi Hoa vµ ngêi ViÖt hµng
tr¨m n¨m qua.

LÔ héi Nghinh ¤ng sÏ diÔn ra kho¶ng trung tuÇn


th¸ng 8/2006. §èi víi c«ng chóng, nh©n d©n Phan
ThiÕt vµ du kh¸ch th× phÇn héi trong lÔ héi Nghinh
¤ng lµ néi dung quan träng nhÊt mang nhiÒu gi¸ trÞ
cña lÔ héi ®êng phè (Carnavan) ®îc mäi ngêi h¸o høc
chê mong. Khi kiÖu ¤ng vµ ®oµn diÔu hµnh ®i qua ®-
êng phè cña m×nh, nhµ m×nh. Ngêi ta tin tëng r»ng,
®iÒu ®ã sÏ mang ®Õn cho hä nh÷ng ®iÒu may m¾n,
tèt ®Ñp. §ã chÝnh lµ gi¸ trÞ t©m linh vµ sù hëng thô lÔ
héi cña c«ng chóng.

Do tÇm quan träng vµ sù lan táa t¸c ®éng cña lÔ héi


Nghinh ¤ng ®èi víi du kh¸ch trong vµ ngoµi níc, ®Æc
biÖt lµ víi ngµnh du lÞch cña Tp. Phan ThiÕt ®ang
trong thêi kú ph¸t triÓn, nªn cÇn cã mét sù phèi hîp
chÆt chÏ, qu¶ng b¸ réng r·i. Coi ®©y nh mét thêi c¬
giíi thiÖu vÒ ®Êt níc vµ con ngêi, di tÝch vµ lÔ héi ë
Phan ThiÕt B×nh ThuËn. Nh»m kÐo du kh¸ch ®Õn víi
lÔ héi, lµm cho lÔ héi Nghinh ¤ng t¨ng thªm gi¸ trÞ, sù
chó ý vµ cuèn hót du kh¸ch.
§Ó thùc hiÖn tèt nh÷ng néi dung trªn, Së V¨n hãa
Th«ng tin B×nh ThuËn ®· cã néi dung lµm viÖc víi Ban
qu¶n lý Quan §Õ MiÕu cïng bèn Héi qu¸n vµ Phßng
VHTT Tp. Phan ThiÕt, thèng nhÊt bæ sung mét sè néi
dung tríc vµ trong lÔ héi Nghinh ¤ng nh sau:

Tríc lÔ héi tæ chøc ®ªm liªn hoan l©n, s, rång: Do


®éi l©n, s, rång cña c¸c Héi qu¸n thùc hiÖn vµ diÔn ra
vµo buæi tèi tríc ngµy lÔ thø nhÊt t¹i vên hoa §øc
NghÜa. Tæ chøc liªn hoan v¨n nghÖ, tr×nh diÔn trang
phôc d©n téc: DiÔn ra t¹i vên hoa §øc NghÜa vµo tèi
ngµy thø nhÊt cña lÔ héi. LÔ héi Nghinh ¤ng diÔn ra
vµo ngµy thø ba lµ ngµy cuèi cïng cña ®ît ®¸o lÖ n¨m
2006. §©y lµ néi dung chÝnh cña lÔ héi Nghinh ¤ng. Së
V¨n hãa Th«ng tin ®· ®iÒu chØnh vµ thèng nhÊt lé
tr×nh theo ®Ò nghÞ cña Ban qu¶n lý Quan §Õ MiÕu.
VÒ c¬ b¶n ®éi h×nh cña c¸c Héi qu¸n, Quan §Õ MiÕu
vµ tuyÕn ®êng ®i nh tríc ®©y vÉn gi÷ nguyªn. LÔ héi
Nghinh ¤ng n¨m 2006 xin më réng thªm mét sè tuyÕn
®êng qua phÝa B¾c s«ng. Cô thÓ ®oµn Nghinh ¤ng sÏ
qua cÇu TrÇn Hng §¹o rÏ ®êng H¶i Thîng L·n ¤ng vµ rÏ
qua cÇu Lª Hång Phßng ®Ó trë vÒ Quan §Õ MiÕu.
TuyÕn ®êng thùc hiÖn diÔn tr×nh lÔ héi Nghinh ¤ng
trªn ®êng phè cã thÓ thay ®æi tïy theo t×nh h×nh
cña Ban qu¶n lý Quan §Õ MiÕu trong tõng n¨m khi tæ
chøc (viÖc thay ®æi, bæ sung c¸c thµnh viªn trong
Ban qu¶n lý Quan §Õ MiÕu, nhÊt lµ viÖc thay ®æi tr-
ëng ban, ph¶i tÝnh ®Õn tuæi t¸c, ngµy giê theo phong
tôc tËp qu¸n cña ngêi Hoa).

ViÖc tæ chøc lÔ héi Nghinh ¤ng cña ngêi Hoa ë Phan


ThiÕt n¨m 2006, tríc hÕt lµ theo chu kú hai n¨m ®¸o lÖ
nh»m tháa m·n nhu cÇu ®îc hëng thô c¸c gi¸ trÞ v¨n
hãa d©n gian do lÔ héi ®a l¹i, sau ®ã cho du kh¸ch
trong vµ ngoµi níc chiªm ngìng, biÕt ®îc nÐt ®éc ®¸o
vµ tinh tÕ cña lÔ héi, gãp phÇn t¹o ra nh÷ng nÐt míi
trong lÔ héi ë Phan ThiÕt, xøng ®¸ng lµ mét trong
nh÷ng “c¸i nhÊt” ë B×nh ThuËn, t¹o ®µ cho du lÞch
ph¸t triÓn.

S«ng §èc - Tng bõng lÔ héi Nghinh ¤ng


Lµ lÔ héi v¨n hãa d©n gian ®Æc s¾c cña ng d©n miÒn
biÓn S«ng §èc, huyÖn TrÇn V¨n Thêi, tØnh Cµ Mau, lÔ héi
Nghinh ¤ng ®îc tæ chøc vµo 3 ngµy 13, 14, 15 th¸ng 2 ¢L.
Nghinh ¤ng lµ tëng nhí c«ng ¬n cña loµi c¸ voi - vÞ thÇn
§¹i tíng qu©n Nam H¶i ®· kh«ng Ýt lÇn cøu gióp d©n ®i
biÓn vît qua sãng to giã lín, víi mong muèn ®¸nh ®îc
nhiÒu t«m, c¸, ®em l¹i ®iÒm lµnh vµ h¹nh phóc cho mäi
ngêi.

§éc ®¸o s¾c mµu lÔ héi Nghinh ¤ng

§oµn tµu ra biÓn Nghinh ¤ng

Qua 82 lÇn tæ chøc, lÔ héi Nghinh ¤ng S«ng §èc vÉn


gi÷ ®îc c¸c nghi lÔ truyÒn thèng, g¾n quyÖn víi phÇn héi
lµ c¸c trß ch¬i d©n gian, nh móa l©n, móa kiÕm, h¸t
ch¹o. Héi thi tiÕng h¸t ba thÕ hÖ, h¸t karaoke...

LÔ héi Nghinh ¤ng S«ng §èc kh«ng chØ cã hµng v¹n ng-
êi d©n ®Þa ph¬ng tham gia, mµ cßn thu hót ®«ng ®¶o
ng d©n c¸c tØnh l©n cËn. §Æc biÖt n¨m nay, Ban Ch¸nh
V¹n ®· mêi ®éi chÌo NghÜa Hng ®Õn tõ Phan ThiÕt vÒ
giao lu phôc vô, ®· lµm cho phÇn nghi lÔ thªm long träng.
§Êt Mòi cuèi tuÇn giíi thiÖu mét sè h×nh ¶nh LÔ héi
Nghinh ¤ng lÇn thø 82-2007.
§éi chÌo Hng Long, tØnh B×nh ThuËn gãp phÇn ®a lÔ héi
Nghinh ¤ng S«ng §èc thªm phong phó

Ban trÞ sù L¨ng ¤ng niÖm h¬ng tríc Long §×nh ®Ó xuÊt
qu©n Nghinh ¤ng

Nghi lÔ cña c¸c cung n÷ tríc giê Nghinh ¤ng

LÔ diÔu hµnh ríc Nam H¶i ®¹i tíng qu©n quanh thÞ trÊn
S«ng §èc
LÔ ríc Long §×nh

LÔ ríc níc Nam H¶i

LÔ ríc ¤ng

LÔ héi Nguyªn Tiªu- LÔ héi lín nhÊt cña Ngµy héi ngêi Hoa

Tèi 3/3 (15 ¢m lÞch), c¶ quËn 5, n¬i ®«ng ngêi Hoa sinh sèng
nhÊt TP HCM rùc rì ®Ìn hoa, trèng héi mõng LÔ nguyªn tiªu. 27
®oµn ®Õn tõ c¸c tØnh thµnh trªn c¶ níc tham gia diÔu hµnh, biÓu
diÔn nghÖ thuËt t¹i c¸c Héi qu¸n NghÜa An, Héi qu¸n TuÖ Thµnh, Héi
qu¸n ¤n L·ng, trung t©m v¨n hãa quËn 5.

C¸c tiªn n÷ diÔu Móa L©n S Rång


hµnh trªn ®êng n¸o ®éng c¶
phè. mét khu phè ng-
êi Hoa.
LÔ héi Nguyªn Tiªu chÝnh thøc diÔn ra t¹i Trung t©m v¨n
hãa quËn 5, t¸i hiÖn nh÷ng ho¹t c¶nh: B¸t tiªn chóc phóc,
nh÷ng mµn biÓu diÔn vâ thuËt Trèng vang cê s¾c tiÕp
phóc lai vµ nh÷ng mµn h¸t móa Ngò phóc l©m m«n, Xe
duyªn C¸c cuéc thi nh §Êu ®Ìn, móa L©n S Rång sÏ cßn
tiÕp

tôc t¹i nhiÒu khu vùc trong toµn quËn 5 vµo nh÷ng ngµy
tíi.

T¸i hiÖn lÔ xe duyªn


T¸i hiÖn lÔ xe duyªn cña ngêi cña ngêi Hoa.
Hoa. ThiÕu n÷ móa dï
ThiÕu n÷ móa dï khai héi. khai héi.

Ngµy héi v¨n hãa ngêi Hoa nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch
b×nh ®¼ng, t¨ng cêng khèi ®¹i ®oµn kÕt c¸c d©n téc
ViÖt Nam; gi÷ v÷ng lßng tù hµo cña céng ®ång ngêi Hoa
®èi víi v¨n hãa truyÒn thèng cña d©n téc m×nh; ®ång
thêi b¶o tån vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa tèt ®Ñp
nµy trong qu¸ tr×nh héi nhËp.

C« d©u - chó rÓ xe
duyªn trong lÔ cíi
truyÒn thèng. ¶nh:
A.V.

Sau phÇn lÔ trang träng vµ ng¾n gän, c¸c ch¬ng


tr×nh ca móa nh¹c Hoa - ViÖt ®Æc s¾c ®· ®îc ®oµn
nghÖ thuËt ngêi Hoa cña c¸c tØnh thµnh tr×nh diÔn.
Nh÷ng bµi d©n ca Hoa - ViÖt, tr×nh diÔn trang phôc
truyÒn thèng, t¸i hiÖn h×nh ¶nh lÔ cíi cæ truyÒn ngêi Hoa
Qu¶ng §«ng cïng víi mµn biÓu diÔn cña c¸c ®oµn L©n - S
- Rång thu hót rÊt nhiÒu kh¸n gi¶ ®Õn xem.

Chen nhau ë
gian hµng ch¬i
§è ®Ìn.

Trong tiÕng trèng l©n, nh¹c rén rµng, hµng chôc gian
hµng trß ch¬i d©n gian, trng bµy triÓn l·m thu hót tõng
dßng ngêi chen cøng ®Õn tham gia.

Gãc ®êng Hµn Thuyªn - Nam Kú Khëi NghÜa - Pasteur


®· ®îc ban tæ chøc gi¨ng hµng tr¨m ngän ®Ìn lång xinh
x¾n, mµu s¾c t¬i t¾n, cã treo c©u ®è. §©y lµ khu vùc
dµnh cho trß ch¬i ®éc ®¸o cña ngêi Hoa: Ch¬i ®è ®Ìn.
C¸c vÞ gi¸m kh¶o ®Òu lµ nh÷ng «ng l·o ngêi Hoa qu¾c
thíc, nãi c¶ hai thø tiÕng ViÖt - Hoa vµ lu«n miÖng "§o¸n
®óng sÏ ®îc quµ!" hay vui vÎ gi¶i thÝch cho c¸c b¹n trÎ
®ang h¸o høc ®Õn xem.

Cã nhiÒu c¸ch ch¬i ch÷ trong ®è ®Ìn: Ra mét c©u


th¬ víi ®Ò bµi yªu cÇu ®o¸n ch÷; hoÆc ®o¸n vËt, hoÆc
ra c©u ®è chiÕt tù (ch÷ H¸n), hoÆc ra c©u th¬ quen
thuéc yªu cÇu ®o¸n "Èn tù", mét h×nh thøc t¬ng tù "th¶
th¬" cña ngêi ViÖt.
Dßng ngêi Hoa - ViÖt
vµ kh¸ch du lÞch quèc
tÕ chen cøng chê xem
§oµn nh¹c kÞch d©n
téc Hoa biÓu diÔn h¸t
béi. ¶nh: A.V.

BÊt kú gian hµng nµo còng cã nÐt riªng, ®Æc trng hÊp dÉn.
Muèn t×m hiÓu Èm thùc ngêi Hoa cã thÓ ®Õn gian cña tØnh Sãc
Tr¨ng ¨n thö x¸ pÊu ngät, b¸nh pÝa th¬m ngon. Xem móa s¬n
®«ng m·i vâ víi nh÷ng mµn ®¸nh nhau håi hép, gay cÊn th× ®Õn
víi s©n vâ cña ®oµn l©n L©m Minh. CLB ®¸ cÇu nghÖ thuËt cña
ngêi Hoa thu hót ®«ng ngêi xem víi thÕ trËn 8 ngêi ®¸ cÇu uyÓn
chuyÓn nh móa.

LÔ héi Nguyªn tiªu t¹i Héi qu¸n NhÞ Phñ

LÔ héi ®îc b¾t ®Çu b»ng c¸c tiÕt môc móa rång, móa
hÈu cña ngêi Phóc KiÕn, b¸t tiªn ®i cµ kheo, …. Cao ®iÓm
cña LÔ héi lµ phÇn ®Êu ®Ìn, n¨m nay cã tæng céng chÝn
ngän ®Ìn ®îc tæ chøc ®Êu gi¸ t¹i hiÖn trêng. Tæng sè
tiÒn thu ®îc sau khi ®Êu gi¸ chÝn ngän ®Ìn lµ
1.120.400.000 ®ång. Sè tiÒn nµy sÏ ®îc dïng ®Ó chi cho
c¸c ho¹t ®éng cña Héi qu¸n, v¨n hãa, gi¸o dôc, tõ thiÖn x·
héi, …

Cßn c¸c em thiÕu nhi


th× thÝch c©u c¸ vµng,
v× theo phong tôc ngêi
Hoa vít ®îc c¸ vµng ®Çu
n¨m sÏ rÊt may m¾
Móa rång LÔ Nguyªn Tiªu
bªn trong chïa

HÈu

§Çu vµ ®u«i

ChuyÓn giao ... thñ cÊpléc thi nh §Êu ®Ìn, móa L©n S
Rång sÏ tiÕp tôc t¹i nhiÒu khu vùc trong toµn quËn.

Xem đèn hoa Hội Nguyên Tiêu


Người Hoa ưa chuộng những hình ảnh tạo nên sự sung túc nên Hội đèn hoaHội
Nguyên Tiêu 2008 gần như đáp ứng nhu cầu này. Bên kia là xe chở thỏi tiền, bên nọ
là cây lá vàng lá bạc với đủ bánh chưng, dưa đỏ, bên nọ cây vàng với ngũ quả no
đầy... Tất cả đều óng ánh sắc vàng.

C©y l¸ vµng thÓ


hiÖn cho sù sung
tóc.
¶nh minh häa

Ngược dòng người cuồn cuộn đổ về Đường hoa Nguyễn Huệ, tại
Trung tâm Văn hoá Quận 5 (hay còn gọi là Đại thế giới), Hội đèn hoa -
Hội Nguyên Tiêu mở cửa từ đây đến hết rằm tháng giêng. Đối với người
Hoa, dù năm nay con chuột thì con rồng vẫn phải là biểu tượng xuyên
suốt nhất. Vì vậy, hai con rồng uốn lượn trên cửa ra vào được đèn chiếu
sáng rực rỡ đập vào
mắt khách thưởng lãm.

Hä hµng nhµ
chuét nèi ®u«i
nhau leo cét

V¹n c©u chóc may


Em bÐ chôp m¾n vµ tiÒn b¹c
h×nh lu niÖm víi dåi dµo
c¸c chó chuét
vµng
Võa bíc qua cöa ra vµo, nh÷ng chó chuét vµng cung
nghinh ®ãn kh¸ch. C¸c chó chuét leo tõ díi ®Êt lªn hai cét
cê, phÝa díi lµ thïng tiÒn më bung n¾p víi v¹n v¹n c©u
chóc may m¾n. Xa xa. gia ®×nh chuét gåm chuét cha
mÑ vµ 2 chuét con xoay vßng trªn mÆt hå níc. Trªn trêi,
®µn Ðn vµng vót bay vÒ híng tr¨ng sao vµ mÆt trêi.

Chim Ðn vµng bay híng


vÒ tr¨ng sao

Gia ®×nh chuét vµng xoay


quanh hå níc. Bªn kia hå lµ s©n
khÊu biÓu diÔn ca nh¹c phôc vô
hµng ®ªm.
Ngêi Hoa a chuéng nh÷ng h×nh ¶nh t¹o nªn sù sung
tóc nªn Héi ®Ìn hoa n¨m nay gÇn nh ®¸p øng nhu cÇu
nµy. Bªn kia lµ xe chë thái tiÒn, bªn nä lµ c©y l¸ vµng l¸
b¹c víi ®ñ b¸nh chng, da ®á, bªn nä c©y vµng víi b¸nh tr¸i
no ®Çy... TÊt c¶ t¹o nªn khung c¶nh Êm no h¹nh phóc. TÊt
c¶ ®Òu ãng ¸nh s¾c vµng.

C©y vµng bªn


m©m ngò qu¶

Trong Héi ®Ìn hoa cã khu TriÔn l·m tranh vµ th ph¸p


còng më cöa ®Õn hÕt r»m th¸ng giªng. Ngoµi nh÷ng bøc
tranh, th ph¸p b×nh thêng, cßn cã th häa viÕt theo h×nh
d¹ng con chuét, tranh mÌo ngñ cßn chuét ho¹t ®éng...

Th häa h×nh
con chuét
MÌo ¬i, h·y
ngñ...
TriÔn l·m th ph¸p, th häa trong
Héi ®Ìn hoa

Rång v¬n m×nh trªn


nói

Kh¸ch ®Õn xem Héi ®Ìn hoa cßn cã dÞp thëng thøc ch-
¬ng tr×nh biÓu diÔn ca nh¹c t¹p kü hµng ®ªm. §iÒu ®Æc
biÖt cã ý nghÜa nhÊt lµ toµn bé ®Òu miÔn phÝ.

LÔ héi vÝa ¤ng Bæn t¹i héi qu¸n NhÞ Phñ

Ngµy 25-09lµ tÕt Trung thu truyÒn thèng cña ®ång


bµo ngêi Hoa, ngêi Kinh t¹i thµnh phè (nh»m ngµy r»m
th¸ng t¸m ©m lÞch), ngµy nµy còng lµ ngµy vÝa cña thÇn
¤ng Bæn t¹i NhÞ Phñ miÕu (Héi qu¸n NhÞ Phñ).

Tèi ngµy 25-09, tËp thÓ Ban qu¶n trÞ héi qu¸n ®· long
träng tæ chøc lÔ héi vÝa ¤ng t¹i tríc s©n cña Héi qu¸n víi
nhiÒu tiÕt môc ®Æc s¾c mang ®Ëm b¶n s¾c d©n
téc cña ®ång bµo ngêi Hoa nhãm ng«n ng÷ Phóc KiÕn nh:
móa hÈu, b¸t tiªn ®i cµ kheo, biÓu diÔn cæ nh¹c, móa
rång, ...

Díi ®©y lµ mét vµi h×nh ¶nh cña ®ªm héi ®Æc s¾c nµy:

TËp thÓ Ban qu¶n trÞ ®ang hµnh lÔ tríc s©n chïa ¤ng

BiÓu diÔn cæ nh¹c Phóc KiÕn

§oµn móa rång, hÈu cóng ¤ng

BiÓu diÔn móa hÈu


TÕt §oan Ngä b¾t ®Çu tõ gi÷a tra

Ngày "Tết giết sâu bọ", dân gian Việt Nam thường cúng vào sáng sớm. Tuy
nhiên, thực chất tiết Đoan Ngọ được tiến hành vào giờ chính Ngọ (giữa trưa)
ngày 5/5 âm lịch.

Xuất xứ của ngày này liên quan đến cái chết của Khuất Nguyên, một vị quan của
nước Sở (Trung Hoa cổ đại) cách đây hơn 2.000 năm. Khuất Nguyên vì can ngăn
Sở Hoài Vương không thành, bị cách chức thành thứ dân, về quê sinh sống. Chị
gái ông tên là Tu đi lấy chồng xa, nghe tin liền về thăm em.

Thấy Khuất Nguyên tóc xõa bù, mặt mày nhem nhuốc, hình dung hốc hác, vừa đi
vừa ngâm thơ ở bờ sông, chị bèn bảo: "Vua Sở dẫu không nghe lời em nhưng em đã
hết lòng rồi, còn lo nghĩ làm gì? May mà nhà còn có ruộng. Sao không dùng sức cày
cấy để tự nuôi mình, hưởng hết tuổi trời?".

Khuất Nguyên than: "Việc vua Sở đã đến thế này, ta không nỡ thấy tôn miếu bị
diệt vong. Cả đời đục chỉ có mình ta trong".

Rồi một ngày, Khuất Nguyên dậy sớm, ôm một hòn đá tự trẫm mình ở sông Mịch La.
Đó chính là ngày 5/5 âm lịch. Ngươi làng nghe tin, đua nhau chở thuyền nhỏ ra cứu
nhưng không kịp, bèn làm bánh nếp có góc ném xuống sông để tế. Tục đua thuyền
rồng ở vùng Ngô Sở cũng bắt nguồn từ đó. Tương truyền, mảnh ruộng Khuất Nguyên
cày cấy về sau gạo trắng như ngọc, gọi là "ruộng gạo ngọc". Tên làng ông ở gọi là
làng "Tỷ quy", tức là chị về.

Ngày dương khí cực thịnh

Theo học thuyết âm dương ngũ hành, Ngọ được xếp vào quẻ Ly, thuộc hành Hỏa.
Trong một ngày, dương khí cao nhất là giờ Ngọ. Trong một tháng, dương khí cao nhất
vào những ngày Ngọ, nhất là ngày Ngọ thượng tuần (đầu tháng). Trong năm, dương
khí cao nhất vào tháng Ngọ (tháng 5). Như vậy, dương khí đạt cực điểm vào giờ Ngọ
của ngày Ngọ đầu tiên trong tháng Ngọ.
Nhưng tại sao người ta lại chọn ngày 5/5 mà không chọn ngày Ngọ đầu tiên của
tháng 5 làm tết giết sâu bọ?

- Thứ nhất là để mọi người dễ nhớ.

- Thứ hai là để tưởng nhớ Khuất Nguyên.

- Thứ ba, theo lịch cổ thì ngày này xuân vận đã hết, hạ vận chuyển sang. Sự chuyển
tiết giữa hai mùa dễ gây bệnh thời khí ở con người. Sâu bọ, côn trùng cũng được dịp
phát triển, gây bệnh cho người, vật nuôi và cây cối. Bởi vậy vào tiết này, người ta làm
lễ dâng hương cầu cho sâu bọ có hại bị tuyệt diệt, người tai qua nạn khỏi, được mùa.

- Thứ tư, 5/5 là ngày cực dương hoặc gần với cực dương, con người cũng như mọi vật
cần dự trữ năng lượng để chống lại dương khí quá cao của trời đất. Họ cần ăn một số
hoa quả hay thực phẩm giàu năng lượng như trứng luộc, cái rượu, cháo chè kê, bánh
đa, uống rượu xương bồ... để khai mở cửu khiếu (9 cái lỗ tự nhiên trên cơ thể), thông
dương khí hòa cùng trời đất. Nhiều người còn ăn những hoa quả có vị chua như mận
với hàm ý giảm sự mãnh liệt của Can (gan khí), hạn chế những tác động xấu tới tạng
Tâm và hệ thống mạch máu.

NhiÒu ngêi cho r»ng vµo tÕt §oan Ngä, c©y cèi sÏ tÝch tr÷
nhiÒu dîc chÊt ®Ó chèng l¹i d¬ng khÝ kh¾c nghiÖt. Do
®ã nhiÒu l¬ng y tæ chøc h¸i thuèc vµo tra 5/5 ®Ó mong
cã hiÖu qu¶ cao h¬n.

TÕt Thanh Minh

Thanh Minh lµ tiÕt thø 5 trong 24 tiÕt cña mét n¨m,


®©y lµ dÞp tiÕt trêi trong s¸ng m¸t mÎ nhÊt cña n¨m, vµ
ngµy tiÕt Thanh Minh c¸ch ngµy tiÕt lËp xu©n 60 ngµy.
Nh©n dÞp tiÕt Thanh Minh ngêi ta bµy tÕt Thanh Minh.

Trong dÞp tÕt Thanh Minh, ngoµi lÔ vËt cóng gia tiªn
vµ ®Êt trêi, theo truyÒn thèng cña Trung Hoa vµ ViÖt
Nam, d©n chóng tæ chøc lÔ T¶o Mé vµ héi §¹p Thanh.
LÔ T¶o Mé.
Trong n¨m, ®Ó chuÈn bÞ TÕt Nguyªn ®¸n nhiÒu gia
®×nh, dßng hä ®· ®i ®¾p mé - t¶o mé cho ngêi qu¸ cè,
khÈn mêi hä vÒ ¨n tÕt víi con ch¸u. Song thêng lµ h¹n
hÑp, chØ ®¾p nh÷ng ng«i mé chÝnh, nh mé tæ, mé «ng
bµ cha mÑ. Cßn l¹i mé cña tÊt c¶ c¸c thÕ hÖ, tõ ngêi cã
hËu l¹i vµ kh«ng cã ngêi nèi dâi, c¸c mé v« chñ… trong
lµng xãm, khu nghÜa ®Þa, thêng ®îc t¶o mé vµo ngµy giç
hä (th¸ng giªng, th¸ng hai) hoÆc vµo dÞp Thanh Minh.
LÔ T¶o Mé diÔn ra trong vµi ba ngµy ®óng tiÕt Thanh
Minh ë c¸c nghÜa trang ®«ng ngêi ®i t¶o mé. Cã mé th×
d·y s¹ch cá kh«ng ®¾p thªm phÇn mé vµ nuèm mé, cã
mé th× ®¾p cao thªm. Sau khi ®¾p mé, t¶o mé hä th¾p
h¬ng lªn mé cÇu cho linh hån thanh th¶n n¬i câi ©m.
NhiÒu n¬i, ngêi ta cßn lËp am chóng sinh hay x©y bÖ lé
thiªn gäi lµ Hµn C¸m së ®Ó thê phông cho kÎ v« chñ.
Nh÷ng vïng thÊp ë ®ång chiªm tròng ngêi ta t¶o mé
vµo dÞp hanh kh«.
Héi §¹p Thanh.
Héi §¹p Thanh tæ chøc vµo tÕt Thanh Minh, cã nguån gèc
tõ Trung Hoa. §¹p Thanh

TÕt Trung nguyªn (R»m th¸ng b¶y)

R»m th¸ng B¶y theo tÝn ngìng lµ ngµy x¸ téi vong


nh©n, nghÜa lµ bao nhiªu téi nh©n ë díi ©m phñ ngµy
h«m ®ã ®Òu ®îc tha téi. Bëi vËy trªn d¬ng thÕ mäi gia
®×nh ®Òu lµm cç bµn, ®èt vµng m· cóng gia tiªn vµ
®ång thêi cóng nh÷ng linh hån b¬ v¬ kh«ng ®îc ai ch¨m
sãc. Ngêi ta còng th¶ chim lªn trêi, th¶ c¸ xuèng s«ng, ®Ó
lµm ®iÒu phóc ®øc.

* Tôc cóng ch¸o


Xa, t¹i c¸c cÇu qu¸n, ®×nh chïa, ®Òu cã tæ chøc
"cóng ch¸o" ®Ó cóng c¸c c« hån kh«ng ai cóng giç. C¸c t
gia, ngoµi lÔ cóng Thæ C«ng, cóng gia tiªn còng cã cóng
ch¸o cho c¸c c« hån. Hä bµy cóng ë tríc cöa nhµ. ®å lÔ
®Æt trªn mét c¸i mÑt thêng gåm cã ch¸o hoa, nh÷ng
n¾m c¬m nhá, hoa qu¶, b¸nh báng, trÇu cau, x«i chÌ cïng
víi ®å m·, vµng h¬ng. Mäi ngêi tin r»ng c¸c c« hån nh÷ng
c« nhi yÓu vong, nh÷ng ngêi chÕt ®êng chÕt chî, nh÷ng
ngêi chÕt kh«ng ai biÕt, kh«ng ai cóng giç sÏ ®Õn hëng lÔ
cóng lµm phóc trong ngµy "x¸ téi vong nh©n" nµy.

LÔ cóng t¹i ®×nh, chïa, cÇu, qu¸n tæ chøc cã qui m«


h¬n ë nh÷ng n¬i nµy, ch¸o ®îc móc ra nh÷ng bå ®µi l¸
mÝt c¾m ë hai bªn ®êng tríc lÔ ®µi. #å m· cïng tr¸i c©y
vµ ®å lÔ còng nhiÒu h¬n. Ngoµi ra cßn cã mét nåi ch¸o
lín. Khi cóng lÔ xong nh÷ng ngêi nghÌo ®em liÔn tíi xin
ch¸o, c¸c môc ®ång vµ trÎ con x« nhau vµo cíp nh÷ng hoa
qu¶, b¸nh tr¸i, tôc gäi lµ cíp ch¸o. Nh÷ng vµng m· ®îc
®em ho¸ vµ cã khi cã tông kinh ®Ó cÇu siªu ®é cho
nh÷ng vong hån v« thõa tù.

* Tôc ®èt m·
Tôc ®èt m· tõ bªn Trung Hoa truyÒn sang ta.
Nguyªn ®êi xa dïng ®å b¹ch ngäc ®Ó cóng tÕ. §êi sau, v×
b¹ch ngäc ®¾t vµ hiÕm, ngêi ta dïng tiÒn ®Ó thÕ cho
b¹ch ngäc. Nh÷ng tiÒn nµy cóng xong ®Òu bá ®i, rÊt phÝ
tæn. Tríc sù phÝ ph¹m nµy, vua HuyÒn T«n nhµ §-
êng ra lÖnh dïng tiÒn giÊy thay cho tiÒn thËt.

Nh÷ng thoi vµng, thoi b¹c giÊy ®îc cóng


thay cho vµng b¹c thËt, nh÷ng h×nh ®ång tiÒn
vÏ trªn giÊy ®îc cóng thay cho tiÒn quan. §Õn
®êi vua §êng ThÕ T«n, quan Tõ tÕ sø, lo viÖc tÕ tù lµ V-
¬ng D÷, ®· cho cóng toµn tiÒn giÊy råi ®èt ®i. VÒ sau, tõ
®êi Ngò §¹i, cã thªm tôc cóng quÇn ¸o, mò vµ ®å dïng
b»ng giÊy. Ta theo ¶nh hëng ®ã, còng cã tôc ®èt m·.
Chïm ¶nh : ngµy héi v¨n hãa cña ngêi Hoa

Phèi c¶nh mét trong nh÷ng s©n


khÊu biÓu diÔn cña Ngµy héi ngêi
Hoa t¹i TP HCM. ¶nh BTC cung cÊp.
Bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc Hoa đã được thể hiện đặc sắc trong ngày
hội văn hóa người Hoa
LÔ héi v¨n ho¸ ngêi Hoa t¹i TP.HCM
Mét kiÓu víi c¸c tiÓu th

Ngày hội có sự tham gia của 26 tỉnh thành có người Hoa sinh sống đông nhất, cùng
một đoàn nghệ thuật đến từ Hồng Kông, Trung Quốc.

LÔ héi v¨n ho¸ ngêi Hoa t¹i TP.HCM


Mét kiÓu víi c¸c tiÓu th
Thiếu nữ bán Chờ đến giờ diễn BÐ ch¬i ®Ìn
hàng lång

Mét gãc ngµy Sên x¸m tung Kh«ng khÝ


héi t¨ng héi hÌ

Bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc Hoa thể hiện qua múa lân sư rồng, kinh
kịch, tuồng cổ, thư pháp, các trò chơi dân gian v.v... được trình diễn hấp dẫn tại các
khu vực của Công viên 30/4.

T©y còng vµo héi


§ãng ®êng nh-
êng lÔ héi
Xem lÞch c¸c Lång ®Ìn ®á
tiÕt môc treo cao
trong héi

Th ph¸p rång bay


§Æc biÖt, mét ®ªm lÔ héi Nguyªn tiªu ®Æc trng cña ngêi
Hoa sÏ ®îc tæ chøc quy m« (héi hoa ®¨ng, diÔu hµnh
nghÖ thuËt...) t¹i QuËn 5, TP.HCM, n¬i ngêi Hoa tËp trung
®«ng nhÊt.

Mét sè h×nh ¶nh vÒ lÔ héi v¨n hãa ngêi Hoa

Ngày Hội Văn hóa người Hoa - Xuân Đinh Hợi 2007 do Bộ Văn hóa
Thông tin phối hợp với Uỷ ban Nhân dân thành phố Hồ Chí Minh tổ chức
diễn ra từ tối 28/2 đến hết 4/3
Đõy là một trong những hoạt động thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà
nước Việt Nam đối với cộng đồng người Hoa trong thời kỳ đổi mới,
nhằm thực hiện chính sách bình đẳng, tăng cường khối đại đoàn kết các
dân tộc Việt Nam; đồng thời động viên khích lệ mọi người cùng bảo tồn
và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của các cộng đồng dân tộc trên
đất nước Việt Nam trong quá trình hội nhập và phát triển. Đây cũng là dịp
giới thiệu, biểu dương những thành tựu xây dựng đời sống văn hóa gắn
liền với phát triển kinh tế - xã hội của người Hoa ở Việt Nam trong thời
kỳ đổi mới.
Hßa tÊu

§éi l©n s rång B¹c Liªu


T«n Ngé Kh«ng

Chôp ¶nh víi thÇn tµi


Th ph¸p

Ch¬i cê g¸nh

R©t ®«ng ngêi tham gia ngµy


héi

III. V¨n hãa d©n gian.


Sinh ho¹t v¨n hãa truyÒn thèng d©n gian cña ngêi
Hoa gåm nhiÒu thÓ lo¹i nh ®µn, h¸t, móa, kÞch h¸t. Lo¹i
h×nh nghÖ thuËt rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Nã ®i vµo
ViÖt Nam kh«ng chØ b»ng con ®êng d©n gian theo dÊu
ch©n cña ngêi Hoa di c mµ cßn b»ng c¶ con ®êng n«
dÞch vµ ®ång hãa. Nhng dï ®i theo con ®êng nµo th×
yÕu tè nghÖ thuËt biÓu diÔn Trung Hoa ®· bÞ ViÖt hãa
®Ó t¹o ra sù ®an xen khã ph©n biÖt.
1. Ba lo¹i h×nh v¨n nghÖ thu hót ®«ng ®¶o ngêi tham dù
vµ mang nhiÒu nÐt v¨n hãa tiªu biÓu cña ngêi Hoa ®ã lµ :
h¸t s¸u cè, h¸t Qu¶ng, h¸t tiÒu.
a. H¸t s¸n cè (s¬n ca) :
§©y lµ h×nh thøc sinh häat nghÖ thuËt ®îc mäi ngêi
a chuéng, nhÊt lµ ®èi vêi thanh niªn nam n÷, S¬n ca
kh«ng nh÷ng gåm c¸c bµi h¸t ghÑo, h¸t vÝ cña trai g¸i mµ
®· nãi lªn tinh thÇn ®Êu tranh chèng ®Õ quèc vµ phong
kiÕn, chèng t«n ti trËt tù, lÒ thãi l¹c hËu cña x· héi cò vµ
®Êu tranh víi thiªn nhiªn cña nh©n d©n lao ®éng. S¬n
Ca thêng lµ nh÷ng bµi h¸t ca ngîi cuéc sèng trong lao
®éng cña n«ng d©n, thî thñ c«ng, ng d©n…ca ngîi quª h-
¬ng giµu ®Ñp, ca ngîi t×nh yªu nam n÷ trong buæi ®Çu
thÑn thïng trao duyªn. Lêi s¸ch ®îc lu truyÒn tõ ®êi nµy
sang ®êi kh¸c hay truyÒn miÖng, cã khi øng khÈu t¹i chç
trong nh÷ng lóc lao ®éng mÖt nhäc ®Ó ®éng viªn nhau.
Nhng S¬n Ca ®îc h¸t nhiÒu nhÊt trong héi mµu xu©n,
trong ®¸m cíi, c¸c buæi trao duyªn th©u ®ªm suèt s¸ng
gi÷a trai g¸i trong vµ ngoµi lµng. Trong c¸c ngµy héi mïa
xu©n hä h¸t nh÷ng bµi ca 12 th¸ng, bµi ca vÒ c¸c lo¹i hoa
: ®µo, lý, hång, chÌ, quÕ, mÉu ®¬n…Giäng h¸t khi trÇm
khi bæng trong bÇu kh«ng khÝ tÜnh mÞch cña ®ªm khuya
lµm cho ngêi h¸t vµ ngêi nghe thÊy s¶ng kho¸i sau nh÷ng
ngµy lao ®éng mÖt nghäc.
b. H¸t Qu¶ng, h¸t tiÒu :
Ngêi Hoa ham thÝch nghÖ thuËt s©n khÊu h¸t
Qu¶ng, h¸t tiÒu nh ngêi ViÖt miÒn Trung, miÒn Nam mÕn
mé h¸t béi, c¶i l¬ng. Tæ tiªn cña ngêi Hoa ®· s¸ng t¹o ra
t¹i chÝnh quèc 3 dßng s©n khÊu chÝnh lµ " Kinh kÞch"
(dïng tiÕng Quan Tho¹i phæ biÕn ë phÝa B½c Trung Quèc),
"viÖt kÞch" (dïng tiÕng Qu¶ng §«ng, phæ biÕn ë miÒn
Nam), vµ "triÒu kÞch" (dïng tiÕng TriÒu, phæ biÕn ë TriÒu
Ch©u). T¹i miÒn Nam ViÖt Nam ®a sè ngêi Hoa kh«ng
thÝch xem kinh kÞch v× hä kh«ng hiÓu ®îc tiÕng Quan
Tho¹i, tÊt nhiªn hä a thÝch h¸t Qu¶ng vµ h¸t tiÒu v× hËu
th©n cña viÖt kÞch vµ triÒu kÞch.
+ H¸t Qu¶ng ra ®êi ë chî lín tõ ®Çu thÕ kØ 20 do
nh÷ng ®oµn viÖt kÞch nhá lu diÔn tõ c¸c tØnh duyªn h¶i
§«ng Nam Trung Quèc ®i dÇn xuèng phÝa Nam b»ng
thuyÒn ®Ó biÓu diÔn. Nh÷ng ®oµn ViÖt kÞch nµy huÊn
luyÖn cho nghÖ nh©n tµi tö ngêi Hoa vµ gióp hä t¹o ra 1
lo¹i h×nh s©n khÊu ®Þa ph¬ng ë chî Lín gäi lµ h¸t Qu¶ng.
+ H¸t tiÒu còng xuÊt hiÖn ë Nam bé ®Çu thÕ kØ 20
vµ còng ®îc ®oµn triÒu kÞch lu diÔn vµ huÊn luyÖn cho
nghÖ nh©n tµi tö ngêi Hoa ®Ó cã ®îc s©n khÊu h¸t tiÒu.
C¸c t¸c phÈm viÖt kÞch vµ triÒu kÞch næi tiÕng nh :
"Ngò Hæ Tíng", "Kinh Kha tr¸ng sÜ", "§ªm cíp ë Long Hoa"
... Ngêi Hoa vµ ngêi ViÖt ®Òu thÝch h¸t Qu¶ng, h¸t tiÒu
víi vai kÐp v¨n vâ, tíng, l·o, hÒ, c¸c ®µo th¬ng, l¨ng, ®éc,
mô. Qua ®ã ta thÊy sù giao lu biÕn v¨n hãa s©n khÊu
Hoa-ViÖt tèt ®Ñp.: do tiÕp xóc víi h¸t Qu¶ng, h¸t tiÒu tõ
®Çu thÕ kØ 20 mµ c¸c so¹n gi¶ vµ nghÖ nh©n h¸t béi vµ
h¸t c¶i l¬ng Nam bé ®· t¹o ra 1 lo¹i h×nh s©n khÊu míi
mµ ngêi ViÖt vµ ngêi Hoa ®Òu a thÝch lµ c¶i l¬ng Hå
Qu¶ng ®· thu hót v« sè kh¸n gi¶ ViÖt vµ Hoa tõ h¬n nöa
thÕ kØ nay.
2. Trong cóng bµi ngêi Hoa cßn co c¸c ®iÖu móa c©y tiÒn,
bím l¬n hoµng cung, v¬ng mÉu röa mÆt, ch¶i ®Çu, xay
gi·... Víi nh÷ng nh¹c cô phong phó nh s¸o, kÌn, hå, nhÞ,
®µn t× bµ, tam thËp lôc, trèng, thanh la...
3. Trong c¸c ngµy héi hÌ, ®ång bµo cã c¸c trß ch¬i nh vËt,
®¸nh cê, ®u, héi cíp b«ng, héi ®ôc thuyÒn...
4. Lo¹i h×nh nghÖ thuËt d©n gian mang ®Ëm tÝnh quÇn
chóng cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c ®Þa bµn c tró cña ngêi Hoa
®îc tr×nh diÔn hµng n¨m vµo nh÷ng ngµy lÔ tÕt, lÔ héi
lín lµ : móa l©n, s tö, rång.

Vµo nh÷ng ngµy gi¸p TÕt, ®©u


®ã chît vang lªn tiÕng trèng thïng th×nh, tiÕng thanh la
khua vang cña nh÷ng chiÕc xe b¸n ®Çu l©n, trong lßng
mçi ngêi chît d©ng lªn c¶m gi¸c n«n nao vÒ h×nh ¶nh cña
nh÷ng chó l©n, rång rùc rì vµ uy dòng trong ¸nh n¾ng
mai.
Móa L©n - S - Rång lµ mét m«n nghÖ thuËt d©n gian
cã nguån gèc tõ Trung Hoa. Theo dÊu ch©n cña nh÷ng
ngêi Hoa lËp nghiÖp trªn vïng ®Êt míi trong ®ã cã ViÖt
Nam, ®Æc biÖt lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, nghÖ thuËt
nµy cµng ngµy cµng ph¸t triÓn víi sù yªu thÝch cña ®«ng
®¶o ngêi thëng thøc.
NghÖ thuËt biÓu diÔn l©n s rång thêng xuÊt hiÖn trong
nh÷ng dÞp lÔ héi, ®Æc biÖt lµ TÕt Nguyªn tiªu, tÕt Trung
Thu vµ TÕt Nguyªn ®¸n hµng n¨m. V× theo quan niÖm
chung cña ngêi ¸ §«ng, ba con vËt nµy tîng trng cho sù
thÞnh vîng, ph¸t ®¹t, h¹nh phóc vµ hanh th«ng. Móa L©n -
S - Rång võa thÓ hiÖn nÐt ®Ñp cña lo¹i h×nh nghÖ thuËt
d©n gian võa thÓ hiÖn tÝnh mü thuËt vµ ®Æc trng v¨n
hãa vïng.
Tïy theo kh«ng gian réng – hÑp vµ tÝnh chÊt cña tõng
lÔ héi, móa l©n - s - rång sÏ cã nh÷ng bµi b¶n kh¸c nhau.
§«i khi ba lo¹i h×nh móa ®îc thÓ hiÖn riªng rÏ, ®«i khi
còng cã sù phèi hîp víi nhau t¹o thµnh bé ba hoµn h¶o, thu
hót sù quan t©m ®Æc biÖt cña ngêi xem bëi ®iÖu bé vµ
cö chØ, sù uy dòng vµ c¸i thÇn riªng cña tõng nhãm móa
kh¸c nhau.
Móa l©n
Th«ng thêng, l©n cã hai lo¹i, bao gåm l©n cã sõng vµ
l©n kh«ng sõng. L©n kh«ng sõng cã h×nh d¸ng gièng hæ
lµ biÓu tîng cña Th¸ng giªng. §Çu l©n kh«ng sõng dïng
®Ó móa, thêng dÝnh vµo sau g¸y mét miÕng v¶i ®á, viÕt
ch÷ V¬ng lín vµ ®Ëm nÐt, m×nh l©n cã vßng ®en.

Cßn L©n cã sõng chØ cã mét sõng chÝnh gi÷a nªn cßn gäi
lµ Kú l©n, ®Çu trßn lín, mµu th©n gièng mµu ®Çu l©n,
®©y lµ lo¹i l©n thêng ®îc sö dông nhiÒu nhÊt ®Ó móa.
Trèng ®¸nh trong c¸c cuéc móa L©n - S - Rång gäi lµ ThÊt
tinh cæ (trèng b¶y sao). Ngêi ®¸nh trèng ph¶i lµ ngêi tr-
ëng ph¸i, hoÆc phô t¸ thø nhÊt cña trëng ph¸i. Trèng ®¸nh
ph¶i cã bµi b¶n, phï hîp víi c¸c bé ph¸p cña l©n, s hay
rång nh chµo, l¹y, n»m, leo lªn, tuét xuèng, lóc khoan lóc
nhÆt, lóc dån dËp liªn håi nh trèng trËn, nhê ®ã míi cã
thÓ diÔn t¶ ®îc hÕt hïng khÝ cña l©n, vµ sù oai phong
cña s vµ rång.
Mét con l©n thêng bao gåm 2 ngêi phèi hîp rÊt ¨n ý
víi nhau trong c¸c ®éng t¸c nh»m diÔn ®îc ®iÖu bé
chung cña l©n. C¸c ®éng t¸c ph¶i chÝnh x¸c vµ ¨n ý tuyÖt
®èi. Mét ngêi sÏ ®éi ®Çu l©n vµ ®iÒu khiÓn miÖng, m¾t
l©n sao cho t¹o ®îc sù sinh ®éng cña tõng con l©n. Mét
ngêi sÏ móa sau lng, lµm nhiÖm vô bæ trî phÇn ®Çu l©n.
§Æc biÖt, nh©n vËt kh«ng thÓ thiÕu trong ®¸m móa
chÝnh lµ «ng §Þa. ¤ng §Þa lµ mét ngêi trong vãc d¸ng rÊt
dÔ gÇn, bông phÖ, tay cÇm qu¹t giÊy to phe phÈy, miÖng
cêi t¬i nh hoa, nh ®ang ®ïa giìn víi bÇy l©n nghÞch ngîm.
¤ng §Þa ®îc cho lµ hiÖn th©n cña §øc Di LÆc, mét vÞ PhËt
lóc nµo còng t¬i vui hiÒn lµnh. ¤ng §Þa vµ con l©n ®i
®Õn ®©u lµ gi¸ng phóc ®Õn ®ã. V× vËy, nhµ nµo còng
hoan hØ treo rau xanh vµ giÊy ®á ®ãn chµo cïng víi
nh÷ng phÇn thëng treo tÝt trªn cao ®Ó mäi ngêi cã dÞp
væ tay t¸n thëng, khi l©n thÓ hiÖn tµi leo c©y cña m×nh
thËt ®iÖu nghÖ vµ v÷ng vµng.
Móa l©n cã nhiÒu ®iÖu bé kh¸c nhau nh:
"§éc chiÕm ngao ®Çu" - Mét con l©n biÓu diÔn, thÓ
hiÖn tµi t¶ xung h÷u ®ét, tiÕn tho¸i nhÞp nhµng, bé ph¸p
hïng dòng, nh¶y cao, trÌo giái, tîng trng cho c¸i uy, c¸i
dòng cña mét m·nh tíng, mét h¶o h¸n, mét vÞ anh hïng.
"Song hØ" - Hai con l©n cïng biÓu diÔn, thÓ hiÖn
niÒm h©n hoan khoan kho¸i, t©m ®Çu ý hîp nh loan víi
phông, nh vî víi chång, nh ®Êt trêi vµ ©m d¬ng t¬ng hîp.
"Tam tinh" - Ba con l©n hîp móa víi ba mµu vµng, ®á,
®en, thÓ hiÖn nh÷ng ®iÒu cÇu nguyÖn cña mäi ngêi ®¹t
®îc ®iÒu lµnh, ba ®iÒu tèt lµ Phóc, Léc, Thä.
"Tam Anh" - Ba con l©n cïng móa, diÔn t¶ Lu BÞ,
Quang V©n Trêng vµ Tr¬ng Phi võa hïng dòng, võa cã chÝ
lín, võa th¬ng yªu, g¾n bã víi nhau h¬n c¶ anh em ruét
thÞt cho ®Õn chÕt.
"Tø quý hng long" - Bèn con l©n cïng móa, gåm bèn
®Çu l©n tr¾ng, vµng, ®á, ®en (hoÆc xanh), tîng trng
cho bèn mïa, bèn ph¬ng, bèn hiÖn tîng trong trêi ®Êt,
diÔn t¶ sù sung m·n, trêng thä, m¹nh kháe vµ h¹nh phóc.

Móa s tö
Móa s tö kh¸c víi móa l©n, ngêi móa nóp kÝn th©n
m×nh trong bông s tö gi¶ vµ s tö th× kh«ng cã sõng. Mét
tiÕt môc móa s cña ngêi Hoa bao gåm 4 ngêi: 2 ngêi móa,
1 ngêi ®¸nh trèng, 1 ngêi cÇm qu¶ cÇu. Trèng trong móa
S ®îc ®¸nh theo nhÞp kh¸c víi
móa L©n, ngêi ta gäi nhÞp trèng trong móa S lµ nhÞp
trèng B¾c Kinh.

Móa rång
Móa rång cña ngêi Hoa xuÊt hiÖn muén h¬n móa
l©n vµ s. Lóc ®Çu móa Rång chØ xuÊt hiÖn trong tÕt
Nguyªn Tiªu vµ c¸c dÞp lÔ héi sau vô thu ho¹ch mïa thu.
Móa Rång xuÊt hiÖn trong ngêi Hoa ë ViÖt Nam vµo
kho¶ng nh÷ng n¨m 1944 - 1945 do «ng TrÇn Båi, mét chñ
c¬ së s¶n xuÊt xµ b«ng Trung Nam ë Sa §Ðc, vèn lµ nguån
gèc Phíc Ch©u (Phóc KiÕn) s¸ng lËp nªn tõ c¸c thanh niªn
c«ng nh©n trong xëng cña «ng. Rång ®îc chia thµnh ba
lo¹i víi kháang h¬n 30 ®iÖu móa kh¸c nhau:
Tríc hÕt lµ läai Rång t¬ ®îc chÕ t¹o b»ng v¶i g¾n
chÆt vµo c©y cøng ®Ó dÔ móa, KÕ ®Õn lµ läai Rång trßn
®îc lµm b»ng giÊy cøng, cã bông trßn vµ dµi, Sau cïng lµ
läai Rång cøng chØ dïng ®Ó ríc, khiªng, chø kh«ng dïng
®Ó biÓu diÔn.
Móa l©n hoÆc S chØ cÇn hai ngêi, nhng móa Rång
th× ph¶i cã nhiÒu ngêi tËp rÊt c«ng phu ®Ó thÓ hiÖn ®îc
c¸c ®éng t¸c ®ång bé khi rång uèn khóc, rång phãng tíi,
rång ®¶o l¹i. Móa rång cÇn Ýt nhÊt 6 ngêi, hoÆc nhiÒu
còng ®Õn 20-30 ngêi cïng ®iÒu khiÓn con rång ph« diÔn
thÇn oai.
HiÖn nay, t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh cã kho¶ng 60
®éi móa l©n - s - rång bao gåm nhiÒu ®éi næi tiÕng l©u
n¨m nh: Phóc KiÕn, Nh¬n NghÜa (ngêi Qu¶ng §«ng), Ninh
Giang (ngêi HÑ), Quèc Oai, H»ng Anh v.v....ho¹t ®éng. Ng-
êi Qu¶ng §«ng cã së trêng lµ móa l©n cßn gäi lµ Nam S.
Trong khi ®ã ngêi TriÒu Ch©u l¹i cã së trêng móa S cßn
gäi lµ B¾c S. Ngêi Phóc KiÕn víi së trêng móa rång. TÊt c¶
ba ph¸i hîp víi nhau, t¹o nªn mét kh«ng gian v¨n hãa kh¸
®Æc s¾c trong nh÷ng ngµy TÕt ®Çy nh÷ng s¾c mµu.

IX. Tri thøc d©n gian.

You might also like