You are on page 1of 39

VN - S KIN

CHO MNG K NIM 20 NM NGY THNH LP HI VN HC NGH THUT CC DN TC THIU S VIT NAM (18/11/1991 18/11/2011)
L.T.S: Ngy 18/11/1991 Ch tch Hi ng B trng (nay l Th tng Chnh ph) k Quyt nh s 381/Q - CT v vic thnh lp Hi Vn ho cc dn tc thiu s Vit Nam (nay l Hi Vn hc ngh thut cc dn tc thiu s Vit Nam). 20 nm qua, di s lnh o ca ng v Nh nc, s quan tm ca cc ban, ngnh, i ng nhng ngi hot ng vn ho vn ngh cc dn tc thiu s VN, Hi Vn hc ngh thut cc dn tc thiu s Vit Nam trng thnh v pht trin, c nhng ng gp to ln, thit thc vo s nghip VHNT nc nh ni chung v s nghip bo tn, pht huy truyn thng VHNT c sc ca cc dn tc thiu s trong c nc. Nhn dp k nim 20 nm ngy thnh lp Hi, Tp ch Vn ho cc dn tc xin gii thiu n c gi bi vit ca nhc s Nng Quc Bnh Ch tch Hi Vn hc ngh thut cc dn tc thiu s Vit Nam.

Sc vc
NNG QUC BNH

tui hai mi
khng cn c gp mt s v tham gia on Ch tch ca i hi lch s ny: ng ch C Ha Vn, nh nghin cu Triu Hu L; ha s Dng Trung v cc nh th L Vn Cy, Nng Quc Chn; mt s v l c vn BCH kha I cng qua i: Nh th Cm Biu, Bn Ti on, Lng Quy Nhn; nh vn Mc Phi, Hong Hc; cc nh nghin cu H Vn Th, iu Th Ho v mt s i biu khc na. Mt chng ng 20 nm, vi mt lot cc kh khn vt qua, n c ring vic an c ca Hi - tr s, n ngy c Khu th mi Linh m v s 66 Nguyn Vn Huyn hin gi l mt chui thng nm long ong. Nhc li vic ny, l chng ta tng nh n s tn tm v ng lng ca th h m ng xy dng mt t chc Hi, ngy nay l Hi Vn hc ngh thut cc Dn tc thiu s Vit

Ch tch Hi Vn hc ngh thut cc dn tc thiu s Vit Nam

i ca chng ta bc vo tui hai mi k t ngy 18-11-1991, Ph Ch tch Hi ng B trng Nguyn Khnh thay mt Ch tch HBT k Quyt nh s 381-CT cho php Hi nhng ngi hot ng vn ha cc dn tc c thnh lp v hot ng. Ba thng sau khi c Quyt nh thnh lp, ngy 12-3-1992, i hi ln th nht c t chc ti H Ni vi s tham d ca hn hai trm i biu i din cho nhng ngi hot ng vn ha, vn ngh cc dn tc t cc vng Vit Bc, Ty Bc, Trng Sn - Ty Nguyn, cc tnh min Trung v vng ng bng sng Cu Long. Vo dp k nim hai mi nm ngy ra i hm nay, trong s nhng i biu tham d i hi thnh lp nm 1992 y, hm nay chng ta

(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

VN - S KIN

Tp ch Vn ha cc dn tc xut bn 1 k/thng

Nam - mt trong nhng Hi c th mang tnh chnh tr - x hi - ngh nghip. S ra i ca Hi nhng ngi hot ng vn ha cc dn tc thiu s trc y, nay l Hi Vn hc ngh thut cc Dn tc thiu s Vit Nam l nhm p ng mt phn quan trng trong tin trnh pht trin ca nhn dn cc dn tc. Hn na, Hi c thnh lp l th hin s quan tm ca ng v l c th ha ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc v cng tc dn tc, thng qua s nghip pht trin vn ha vn ngh cc dn tc thiu s. Vn bo tn v pht huy k tha v pht trin vn ha, vn ngh cc dn tc nhm xy dng mt nn vn ha, vn ngh mi trong tng giai on cch mng lun c ng v Nh nc ta quan tm, mc du ng v Nh nc phi ng thi gii quyt nhng kh khn v i sng kinh t, chnh tr, an ninh, quc phng, c bit l cng tc ln v xa i, gim ngho i vi vng ng bo dn tc v min ni. T bui u thnh lp, Hi hot ng gp rt nhiu kh khn. Nhng vi s bo tr ca B Vn ha - Thng tin v Th thao lc v nhiu t chc, c nhn Hi vt qua c nhng kh khn ban u. m p bit bao khi c li nhng li pht biu ti i hi thnh lp ca nhc s, B trng Trn Hon: Ti nh, ngy 8 thng 8 nm 1991, khi h bt k vo vn bn trnh Hi ng B trng v vic B Vn ha Thng tin v Th thao nhn bo tr Hi nhng ngi hot ng vn ha cc dn tc thiu s, thc t, t lc , B trng B Vn ha Thng tin v Th thao

biu l thi ng tnh, ng h s thnh lp Hi Vn ha cc dn tc. Ti tng sng vi ng bo cc dn tc dc Trng Sn. Ti hiu tnh trng kh khn thiu thn v i sng vt cht v tinh thn ca ng bo. Tuy vy, ng bo sng lc quan, tin cch mng v t ho vi vn ha ca mnh. Trch nhim ca chng ta l gp phn chm lo cho ng bo tng bc xa b s chnh lch v mc sng vt cht v tinh thn gia cc dn tc. Cng ti i hi ln th nht y, Ph Ch tch HBT Nguyn Khnh cng ch r vai tr v trch nhim ca Hi: Hi cn c k hoch v phng php tp hp v pht huy mi lc lng vn ha trong x hi, nhng ngi hiu bit v c tm huyt vi di sn vn ha dn tc ca cc nh vn, nh th, nhc s, bin o ma, o din, quay phim, chp nh, cc din vin, cc nh nghin cu, l lun ph bnh, cc gio vin ngh thut, cc ngh nhn dn gian Hi c th mang li hiu qu hot ng tt p. Cc cp chnh quyn c trch nhim thc hin cc chnh sch kinh t - vn ha - x hi ca ng v Nh nc, trong c nhim v bo tn v pht huy vn ha dn tc. Nhng nhiu huyn, x vng ni v dn tc ca ta hin nay c quan chnh quyn rt yu, thm ch ng b cng yu, nhng yu cu v vn ha ca ng bo cc dn tc t c gii quyt. Trong tnh hnh nh vy, nu vic g cng ch chnh quyn gii quyt, nht l trng ch kinh ph th khng thc t. Ch c cch l Nh nc v nhn dn cng lm. Ti tin rng

2 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

VN - S KIN
Hi ta c th pht huy vai tr v chc nng ca mnh trong vic vn ng, tp hp, pht huy mi kh nng ny gii quyt mt phn nhng yu cu cp bch v vn ha ng bo a phng, nht l c s. Qua thc t hot ng hai mi nm qua, Hi thc hin theo hng . Vic tp hp on kt lc lng hi vin, mt mt ch n cc ht nhn, cc ti nng, cc vn ngh s tiu biu, mt khc ch trng n din rng trong vic pht huy sc mnh ca ng o nhng ngi quan tm, c nhit tnh, hiu bit vn ha, vn ngh mi dn tc. Din im, l nhng hot ng tri sng tc, bi dng hng nm; din rng l tp hp v pht huy s ng gp ca phong tro. Mt v d thc hin trong nhng nm 2000 - 2003 l D n khi phc v pht trin cc gi tr vn ha truyn thng ca ba dn tc HMng, Dao, Giy x T Van, huyn Sa Pa, Lo Cai; hoc gn y l vic kho st v c k hoch pht trin i ng ng bng sng Cu Long. n nay, sau hai mi nm hot ng, tuy tn gi hin nay l Hi Vn hc ngh thut cc Dn tc thiu s nhng tn ch, mc ch ca Hi khng h thay i. Vic tp hp, on kt, mt i ng ng o hi vin, khng nh Hi l mt t chc chnh tr, x hi ngh nghip c sc thu ht nhng ngi hot ng sng tc, su tm, nghin cu, l lun ph bnh v qun l, nhm gi gn, pht huy gi tr truyn thng tt p, sng to nhng tc phm, cng trnh mi v vn ha, vn hc ngh thut cc dn tc thiu s nh tn ch mc ch ra. L c quan lnh o gia cc k i hi, tp th BCH t kha I n nhim k hin nay lun thu trit tinh thn . ng gp vo s ln mnh ca Hi l cng sc ton th hi vin - nhng ngi v ang hot ng trn lnh vc sng to, su tm nghin cu, l lun, ph bnh, biu din v cc ng ch lm cng tc qun l vn ha, vn hc ngh thut cc dn tc; l s ng gp tr tu, trch nhim ca tng ng ch y vin BCH cc nhim k, cc ng ch c vn BCH nhim k I, II. S trng thnh ca Hi ni ln s pht trin ca i ng vn ngh s dn tc thiu s v nhiu th h tc gi ngi min xui gn b mu tht vi ng bo dn tc v vng min ni my chc nm qua. T mt s lng trn hai trm hi vin, n nay s hi vin ca Hi trn 800. Hi c 34 t chc c s Hi
khp cc vng dn tc v min ni. Cng vi Tp ch Vn ha cc dn tc xut bn u k hng thng pht hnh n cc huyn min ni, cc n bin phng, cc trng dn tc ni tr l hot ng ca cc t chc ca Hi, nh: Trung tm h tr pht trin vn ha cc dn tc; Trung tm ngh thut dn tc v Trung tm in nh dn tc. T thc tin hot ng v kt qu thu c nhng nm qua mt ln na khng nh vai tr, v tr ca Hi trong i sng x hi hin nay. Vi trch nhim l mt t chc chnh tr - x hi ngh nghip, vn t ra l, t kinh nghim hot ng thc tin, s dn c kt kinh nghim, i mi ni dung v phng thc hot ng, hot ng ca Hi ngy mt hiu qu. Vn ny, ngay t i hi ln th nht, trong pht biu ca mnh, ng ch Nng c Mnh khi l y vin B Chnh tr, Trng ban dn tc Trung ng, Ph Ch tch Hi ng dn tc ca Quc hi cng c kin rng: Vai tr qun l Nh nc rt quan trng. Nhng nu tt c ch trng ch vo Nh nc l khng , m cn c t chc vn ha ca nhn dn cng tham gia, trc ht l hot ng ca nhng ngi tm huyt vi s nghip pht trin vn ha cc dn tc mi p ng c yu cu sng to v hng th vn ha ca ng bo cc dn tc nc ta. Hi Vn hc ngh thut cc Dn tc thiu s ra i nhm p ng i hi , l mt trong nhng biu hin sinh ng ca vic thc hin chnh sch dn tc ca ng. Vi nhng kt qu v kinh nghim thu c, Hi Vn hc ngh thut cc Dn tc thiu s Vit Nam m tin thn l Hi Vn ha cc dn tc thiu s Vit Nam ang trn pht trin, chng minh sc vc tui hai mi ca mnh.

on vn ngh s Hi VHNT cc DTTS Vit Nam i thc t ti khu Tn Tro - Tuyn Quang
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

DI SN VN HA CC DN TC

SN KHU MC THU H - GI HAI


TUN GIANG L ngh thut sn khu kinh in ca dn tc Nng, tn ti pht trin gn na th k cc huyn H Qung, Trng Khnh mt s vng gip bin. Mc thu h, Gi hai, l hai hnh thc sn khu khc nhau nhng chung mt h thng ln iu, bi bn ca nhc. Tuy hai m mt, tuy mt nhng l hai th loi sn khu.

c thu h, sn khu ma ri que, cn gi l xng bt lp ca ngi Nng di c vo nc i Vit th k XVIII, khong nm 1730. Nhng ngi Nng u tin n sinh sng mang theo ht ma, din xng dn gian, ma ri Mc thu h. Mc thu h mt hnh thc sn khu c, lc sng dy, khi mt i, khng phi lc no u hng thnh trng tn. Di cc triu i phong kin Vit Nam, Mc thu h sng theo cc ngh nhn dn gian din mua vui hi lng, l ngh thut ma ri que, ri dy, thm tr pht trin ri tay, do mt s ngh nhn v mc ln u ngn tay lm tr. Din ri dy lm con ri nh, ch to bng ngn tay ci, iu khin nh kim, ao, kch, ma gy din tr vt ph ch, th trn huyn l, tp trung tr em, ngi ln bn chi, con ri, bn thuc l rng. Cn din hi lng,

sng bc bng con ri ln, ri que. Con ri thng l cc nhn vt din tch tung Tu: Quan Cng, Trng Phi, Tn Ng Khng mc trang phc lng ly nh cc nhn vt c Kinh kch,Vt kch. Thi phong kin thuc Php, Mc Thu h din nhiu nh quan, cc sng bc Vo nm 1930, Mc thu h pht trin hu ht cc huyn gip bin, mt s huyn c i Mc thu h din trch on, hoc v ma ri. Ma ri Mc thu h, giai on 1930 - 1945, din nhiu Cao Bng do cc i a phng v nhng ngh nhn bn kia sang biu din, bn thuc ph ch v cc sng bc. Mc thu h, giai on phong kin thuc Php, pht trin mnh t din trch on, tin ln din trn mt chng trnh bng cc v: Lng Sn B Chc Anh i, Ngc Ph Dung, Tn Ng Khng, Quan Cng thu chin Bng c, Hoa Mc

4 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

DI SN VN HA CC DN TC
Lan Mc thu h, u tin tn ti trong cc ngh nhn dn gian ngi Nng, thng din trch on ph ch, lng qu cha bao gi ln sn khu. n thi k phong kin thuc Php, Mc thn h thot khi mi trng dn gian len li vo sng bc, nh quan din trn v ma ri thnh mt hnh thc sn khu ma ri cn (ri que). Mc thn h l sn khu c xa, thng din cc cu chuyn tnh thn thoi c nhiu m tp ch ging nhau, tp hp k v cc v thn, nhn vt anh hng, k ngho hn i rch, cao thc a v x hi. Nhng mu truyn thn thoi y, li du tch ra i t x hi chim hu n l, di dng nguyn hp in hnh. Truyn thn thoi, phn nh thc tin i sng x hi, huyn o, huyn hoc hin thc, l gii a nguyn con ngi, v tr, cui cng bo v thn quyn, a v x hi, k no vt ro s cht. V ma ri Ngc Ph Dung, kh ph bin Cao Bng. V din k li mi tnh Ngc Ph Dung, yu tha thit chng trai m ci, ngho hn. Ngy ngy, chng phi vo rng hi ci, kim tin nui m gi, m au bnh tt, x rng u ti. Ngc Ph Dung, con gi nh quan, giu c nht vng, em lng yu chng trai ngho x xc. Bi nng cm mn con ngi hiu tho, chu kh, chu kh, yu thng m gi. Ngc Ph Dung, c gi p nh hoa hu thi nay, nt na du dng yu say m chng trai n ci. Tnh yu y, phm vo, l gio gia phong trong x hi phn chia ng cp, n ngy nay t ngi cn ngh c, ni g chuyn xa l iu khng th. Ngy nay, nhiu ngi Vit Nam cn sng theo quan h Vn ho, th h sau nghe theo, lm theo trt t th h trc, cha bit mnh ang ng u, phi sng vi hng t ngi c hnh tinh, u ch c ring ta. Cn phn bit cc cp quan h x hi; ng ch lm thu, quan chc dn thng Sao khng t hi mnh? a v no chng quan trng m anh mang li gi tr g cho x hi. Cu chuyn Ngc Ph Dung,l mi tnh vng trm, cui cng b bi l, thn ni k cho nh quan bit, hai bn thn quyn ra sc ngn cm, h khng c yu nhau. Ngc Ph Dung, tng t m au ko di, cht mn trn nhung la ph hoa. B m ngho, bit chuyn nng Ph Dung qua i. Thng con trai, yu c gi nh quan, dn d tt bng, hn i ngho kh, b cht trong ti hn. Nh chng trai sng ci ct ngi nh l ven rng, mun xoa du ni au ngi tnh, Ngc Ph Dung ho thnh cy hoa ph dung mc bn ca s nh chng. Mi sm mai, nhn cy ph dung, chng nh thy nng i li trong gng. Sng vi ci bng nh hoa ph dung, sm n ti tn cng au kh, chng trai nut nc mt ra i, li bi hc cho nhng ngi mun c tnh yu t do. Bt c ai, phm vo thc h x hi chim hu n l, s b trng pht bng ci cht kh u li bit. Ma ri Mc thu h pht trin mnh di thi i x hi ch ngha, vo thp nin 60 th k XX, nhiu huyn Cao Bng c i Gi hai. Nhng i Gi hai khng din ma ri, chuyn sang din kch ht dn ca. T ma ri cn Mc thu h, chuyn dch sang kch ht Gi hai din bng din vin, Cao Bng c hai th loi sn khu khc bit. Mc thu h din bng con ri, Gi hai do din vin th hin trn sn khu ngi trnh din. Tn gi sn khu Gi hai, mt thng ip ngn gn do ngi lm ngh t tn. Thut ng Gi hai, ly t cu nhc lu khng iu ht Sai hoa, c on: gi i i hai, gi i i hi b cc vn i, ghp li thnh Gi hai. Gi l Gi hai, d nh. S phn sn khu Gi hai nh nng Kiu, hay t gnh gia ng, gp tri yn b lng hng thnh, khi sng ln, bo ging, cht lng. My nm 1962 1965, Gi hai pht trin mnh, ring huyn H Qung 14 i Gi hai, ng lot cc huyn th, x gip bin thnh lp i sn khu khng chuyn din Gi hai. Gi hai hp dn cng chng, nh hng n on Ca ma nhc Cao Bng din kch ht Gi hai. T sn khu ring ngi Nng lan rng sang kch ht dn ca Ty- Nng, n Kch ht Dn ca Ty Nng, sn khu Gi hai bin i sang th loi Kch ht dn ca. Kch ht dn ca, l sn khu kch, ht cc bi dn ca nh Kch ht Dn ca Hu, Kch ht Dn ca Bi chi, Kch ht Dn ca Ngh Tnh, Kch ht Dn ca Ty- Nng, din kch ht dn ca Ty dn ca Nng. S pht trin qu y, dn n tnh Cao Bng ra i ba hnh thc th loi sn khu: - Mc thu h (ma ri que). - Gi hai (sn khu ngi din). - Kch ht dn ca Ty Nng (ht dn ca). Sn khu Gi hai chuyn t sn khu ma ri cn Mc thu h (xng bt lp) din bng con ri, k thut iu khin l que, xo, sang ngi din. Ni dung, hnh thc Gi hai, cu trc kch bn, sn khu ging nh Mc thu h. Kch bn gm li thoi, kt ni bi ca.
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

DI SN VN HA CC DN TC
Gi hai khong 15 ln iu, c mt ln iu ht lm ni dung xng sng sn khu l iu Sai hoa. Qua bao nhiu thng trm, bin i s phn nhn vt ni: P, Sang pn to, Thn li quy v Sai hoa. Sai hoa c cu nhc lu khng, lp i lp li, giai iu c trng: Gi hai, Gi i hi, gi hai, Giai i hi, ging cu vng c xung h ca ci lng. Cu nhc lu khng ny, cng nghe cng thm, c chc nng lm cu ni cc iu ht, li thoi quay v Sai hoa. Sn khu Gi hai mt thi thnh cng, c v d Hi din ot gii A (tng ng huy chng vng thi nay). Ti Hi din sn khu chuyn nghip nm 1966, v: Cy p ren Trng Sn ca Nng nh Tun, gii A. Nhiu v Gi hai, cng chng hm m, phc v thnh cng nhim v sn xut, xy dng x hi ch ngha min Bc, ng vin tui tr dn tc ln ng chin u, gii phng min Nam, thng nht t nc. Mc thu h, Gi hai, hai hnh thc sn khu ca dn tc Nng, l nt sinh hot vn ho ngh thut truyn thng b nh mt. Sn khu Gi hai pht trin, dn chuyn sang kch ht dn ca Ty Nng, thnh hnh thc sn khu mi mang ngha bo tn, pht trin dn ca cc dn tc, ra i trong giai on chin tranh c lit thnh cng, nay li b b qun. Kch ht dn ca Ty Nng qu trnh ra i, bin i chu nh hng sn khu Gi hai, v s hp dn qu mnh ca cc iu ht mang tnh huyt thng ngh thut dn tc Nng. Tng bc bin i, lc u din Gi hai, nguyn bn sn khu truyn thng vi cc v c: Ngc Ph Dung, Lng Sn B - Chc Anh i, Tn Ng Khng nh Bch Ct Tinh, Quan Cng thu chin Bng c, Quan Cng - Trng Phi Sau din Gi hai vi kch bn mi, ni v cuc sng con ngi ng bo dn tc Nng trong nhp sng hin ti. Ni dung m nhc li ca thay i theo i sng con ngi mi, bn cnh nhng iu ni P, thn, ht dn ca Nng: H lu, Nng i, Ru con, Ht then Nng n v ng v bn mi, chuyn thnh Kch ht Dn ca Ty - Nng. V ny, khng ht nhng ln iu Gi hai, ch ht cc loi dn ca Ty Nng: ht ru, si ln, ht Then Ty, nhng iu dao duyn, lao ng sn xut dn ca Nng. y l v din, gii thiu sn khu Dn ca Ty - Nng. Kch ht Dn ca Ty Nng, mt thi tn ti nhiu ngi yu thch cc v tham d Hi din sn khu chuyn nghip ot gii A:V bn mi ca Nng nh Tun, Ln ng - Nng Vit Khang, Chic vng bc - Sng tc tp th, i vn ngh Lng Sn, C gi ngi Mng Mi thnh cng sn khu cc dn tc, qua cuc chin tranh, sang thi k i mi, thi i kim tin, nhng hnh thc sn khu dn tc, truyn thng i vo d vng, ch cn trong ci nh. Nm 2000, Vin m nhc kt hp vi S Vn ho Thng tin Cao Bng, lp d n phc hi Gi hai gn mt t ng. Sau khi tiu ht tin, Gi hai chng cn tm hi, khng vinh danh g sau d n. Bi cch lm tu hng, thiu nh hng khoa hc lu di, chng ta quen tiu tin lng ph theo li u c chnh tr, m khng quan tm n gi tr vn ho khoa hc ca ng bo dn tc. Sn khu ca ngi dn tc, cn phc hi li mi gi tr ngh thut truyn thng theo tinh thn thi i. Ngha l bo lu truyn thng, pht trin vo cuc sng mi. Trong thi kinh t th trng, ngh thut l mt loi hng ho, theo quy lut c cung, mi cu, nhng phi lm mt vic khng cu m cung, v l sn phm hng ho c bit. Trc tin, nn dng li ma ri cn Mc thu h, tip n Gi hai, Kch ht dn ca Ty Nng. y l sn khu truyn thng, mun tn ti trong i sng mi, tranh ua cng cc loi hnh ngh thut khc l ton cu ho, ang l dng xoy cun ht th h tr y hp dn, gii php kh thi: - Cc Nh vn ho huyn, nui dng phong tro sn khu: Mc thu h, Gi hai, Kch ht dn ca Ty Nng, bng khn gi tim nng truyn thng c. - Tnh Cao Bng, B Vn ho, V Vn ho dn tc, U ban dn tc cc on th Trung ng - a phng ng tm nui dng, sn khu dn tc s sng dy - sng dy mnh m. - u t th nghim tng loi Mc thu h, Gi hai tng bc nhn rng , to cng chng mi n vi ngh thut dn tc. - Sau cng, nhn dn a phng t nui dng mi tn ti lu di. Th k XXI, nhp sng khoa hc cng ngh ang ng nht dn tc, quc t ho con ngi thi i. Phc hi vn ho, ngh thut truyn thng tng dn tc, l nui dng tm hn, dng vc mi quc gia, dn tc. Mong sao cc Nh qun l vn ho quan tm phc hi sn khu, ngh thut cc dn tc.

6 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

DI SN VN HA CC DN TC

Cn mi ting kn P Ko trong tm thc ngi P N

PHNG HI YN
li tp trung thi m ci, l hi, tt, ma thu hoch la, ngy ma phc v b con. Mi ngy vui, i kn thng thi cc bi: Mi ru, Vo mm, Cho khch, Cho ch nh, Cng t tin, du r ly t tin Cn m ma, i li biu din nhng bi: Vnh bit, t n b m sinh thnh D l bi no, ngi nghe cng thy iu nhc c nhng on ip vng trn luyn ly. thi kn hay, ng iu khng d, ngi thi phi bit cch ly hi, ngi nh trng v nh chm cho cng phi ch hp m cho chun, v vy cn c s luyn tp thng xuyn ca mi ngi trong i bo tn nt c sc vn ho ca dn tc P N, ng Chin cng nh nhng ngi tham gia i kn P Ko rt mong chnh quyn x dnh nhiu thi gian, tm huyt cng pht huy iu ht c o ca qu hng mnh. Cc thanh nin tr yu thch vn vn ho truyn thng chu kh nghe ng b, b m truyn dy li iu kn P Ko. ng Chin ni: Th h chng ti gi ri, ch mong con chu chu kh hc v chng ti s truyn t li cc iu kn con chu bit n ci gc, ci tinh ty ca kho bu vn ha dn gian ca dn tc P N. Ri y trong s cc chu s tip bc con ng ca ti. Mong mun ca ng cng l mong mun chung ca ngi P N. Nhng ngi ngy ngy vn ln nng, lm ry, vt v sm chiu song khi c dp, vn mun c chi cc nhc c dn tc, lm p thm nn vn ho truyn thng, phc v mi ngi trong bn ting kn khng mai mt theo thi gian

ng sau m iu ro rt, nhp nhng, ting kn P Ko cha ng nim t ho v nt c o ch c dn tc P N (mt nhnh ca ngi Giy, sinh sng bn Xo Sin Chi 2 (x San Thng TX Lai Chu) Mi dp l hi, khi ting kn P Ko vang ln, mi ngi li lng tai nghe bn phi m nhp nhng gia ting kn ng, ting trng, ting nh chm cho, g mai ra, lc chung Mt iu ng mng l khi nn vn minh len lc trong tng ng ngch ca bn vn ho Xo Sin Chi 2 vi loi hnh bun bn dch v, hng ho. Song nhng g thuc v vn ha dn tc vn cn su m, khng d m phai tm thc mi ngi P N. c bit l ting kn quen thuc y... D c bn ch c 6 ngi trong i kn P Ko, v s ngi bit thi kn ch cn m c trn u ngn tay song iu kn vn ro rt ct ln. Ting kn P Ko ng mi trong tm thc mi ngi tng sinh ra v ln ln bn Xo Sin Chi 2. ng L Vn Chin, 71 tui k li: T khi ti cn b, thng nghe b ti - ng L P Ci thi kn cng cc bc trong bn. Nhng iu kn theo du tui th ti, khin ti m chm trong khng gian vn ha ca dn tc P N v ting kn dn tr thnh mt phn khng th thiu trong tm thc ti. Thy ti am m, b ti truyn dy li cho ti t cch tp ly hi n on ho m vi cc nhc c trong i, mi bi thi li c ngha khc nhau. Nay ti li truyn dy con trai L Vn Hng 46 tui iu kn mt i ng ni v ti tm huyt ng Chin nh thu y, i kn c n 6 ngi: 2 ngi thi kn ng, 1 ngi nh chm cho, 1 ngi nh trng, 1 ngi dng di tre, g nh mai ra, 1 ngi lc chung. Tuy nhin, t lu khng cn nhng i kn 5, 6 ngi na bi khng cn ngi lc chung v g mai ra nn cng thiu vng thanh m thnh tht v ting trm c. iu kn nh mt i mt na ci hay trc y ti nghe ng chia s. i kn P Ko hin nay gn vi nhng ci tn: Cho Vn Din, L Vn Nng, L Vn Hi, L Vn Sung. Tt c cc ng u hc thi kn theo kiu cha truyn con ni. Tuy ai ny u bn rn vic nng, ry nh mnh nhng mi khi trong bn c vic, i thi kn

Thi kn trong m ci ngi P N

(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

T NC CON NGI MIN NI

Ngi

lam th Nui en
TRN TH MNG DN

mt nh th dn tc t vng trn ngc(1). l vo nm ngi duy nht ca Vit 1913 Qu Su. Nam c Hi ng nh Ung sng m ln, n c nc trao tng Hun Chng m khn. Sm c lng yu nc lao ng hng nht. y Ban Dn thng ni, vo nhng nm Tc Trung ng, B Vn Ha, u ca cuc Cch mng gii Hi Nh Vn Vit Nam trao tng phng dn tc, nh th Bn Ti gii thng Vn Hc. B Lm on gia nhp mt trn Vit nghip trao gii thng vit v Minh vi tt c nhit huyt ca pht trin v bo v rng... Bn tui thanh xun. c s du dt Ti on cn l c trng ca trc tip ca Cch mng v nht tm hn Dao thun cht. Nhng l ca ng V Nguyn Gip nay tuyt phm ca ng u tot l i Tng V Nguyn Gip ti ln nim t ho v mt nn Vn danh ca Vit Nam. T tng ha truyn thng lu i ca trong sng to vn hc ca Bn tc ngi mnh. ng lun t Ti on l t tng ca Cch Nh th Bn Ti on ho v mnh c sinh ra v ln mng. Tt c ngun cm hng sng ln trng thnh bn chn ni cao vt - Mt trong tc ca nh th l nhng nguyn mu gn gi, thn nhng ngn ni cao nht vng ng bc - Quanh thuc. Tt c xon theo mt nh hng r rt nh nm sng sa my ph. Mt min sinh thi n ha mt con ng sng trong phong cch sng to rt ngy ngt tnh ngi. Bn Ti on: "Anh la em ra i cu nc. Em khc Tng truyn, thu xa xa ni y ch c du nh trng a con th ..." (Bi th Dn v dn con). chn ca th d vi rng rm hoang vu. Mt ngy kia ng l ngi cng kh bit v nhng ngi cng kh ngi vng thp bng pht hin trn nh ni Phjavn ln i quyn sng, quyn bnh ng t do t Bjoc cao vt xut hin mt ngn n rc sng sut giai cp thng tr Thc dn, phong kin. Th ng trn ngy m. Ngn n trn nh ni l mt im i chin u cho mc ch cao c . "C Phan, C l. L hn na l ngn n chy t ma ry ny sang Hong cng nh... mc d khng thng cng lm ma ry khc. Bn ma tri ht m ngn n vn Php kinh hong. n i C H mi tm thy, con lung linh chiu sng bn phng tri. Cho l im ng Cc-Mc m i theo..." (Bi th lch s nc lnh dn cc vng gn xa bn h gi nhau v hi t Vit Nam). quanh Ni n ngy mt ng c. T ni mang Bn Ti on vit nh k chuyn tm tnh , r r thm mt ci tn : Ni n (Phja n). Ni n ng khc trit i thng. Nhng cu tc ng, ngn ng, bn cnh ni Phja-Bjoc (Ni Hoa). Mt s trng hp nhng tri nghim gp ghnh o dc trong su ngu nhin : Ngi lm th chn Ni n cng thm tm hn cng nh ngoi thc a. " Khng phi ct ting khc cho i trong mt hang c tn l ngi Dao con vi ci, mi l b i c m cha". ( Bi X-Kng. a con trai ca mt b m ngho kh vng th ng nghe gi hoang ). "Khi cn trn lng con cao. Ngi m c M Bjoc trn tri th hoa vt, lng lm con vt ha chic thuyn, khi b ngi

8 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

T NC CON NGI MIN NI


ta ly i mt, thn vt tiu tan mt lc ngay" ( Bi th Lng vt ). C th ni bi th "Mui ca C H" l mt sng tc tiu biu trong s nghip sng to ca Bn Ti on. Bi th rt giu m sc ca trng ca Bn H: Con khc i n cm chm mui M tm u ht mui cho con M d : Con i ng khc na B gnh ci i i mui ri Con nn nghe theo li m bo B v c mui u a ngon. Khi cnh ca xc x m ra n b vo th : Con hi mui u b lc u Khng tin ngi giu khng bn... Th ri : n ngy khng c tu bay gic Qun Php phi b t H - Giang T khi cn b C H n Ngoi ch c bn nhiu th hng. Bi vy cc c sn n mc d quanh nm ngy thng tt bt vi cng vic nng ry nhng c no cng xinh p hn v c qun o, giy dp p. Mi bui ch phin cc c dy sm hn mt tri xung ni. Cc c nh mt rng hoa xun vy. Nhng cu Po-Dung i p ca trai gi Dao i vo th ng v vt v Sinh n. T mt thnh vin ca tc ngi ro cao heo ht vi vn ngn ng ch ni chuyn vi thn thnh, Bn Ti on dng Hn nm bc ra hi nhp, giao thoa vi 54 dn tc anh em ca di t hnh ch S, gp thm vo nn vn ha chung ca Vit Nam bng vn ha Dao hn nhin c sc. l 11 tp th do Nh xut bn Vn hc, Nh xut bn Vit Bc, Nh xut bn Vn ha n hnh trong khong thi gian lin tc t nm 1960 n nm 1985, cha k hai tp vn xui k v tiu lun do Nh xut bn Hi nh vn n hnh cng vi mt tp hi k hot ng Cch mng ca ng. ng l mt kho bu, biu trng v tinh thn Dao trong lao ng sng to khng mt mi vi trch nhim cng dn cao nng. Long ong trong chuyn tnh duyn nhng ri ng cng va lng vi nhng g thng ban cho: "c lm chng mt ngi m tr". l mt v chng ri th: "Khi yu chng mun ri mt bui, lc gin nng li chng mun trng, nhng lm c nng mong tri ti". Bn Ti on cn l mt ngi sn cc mn cm, lun lun xc ng trc ng loi. Tuy nhin ch xc ng thi th cha , ng t ra l mt cy bt ti nng thin bm. ng bit cch truyn ti, chia s nhng xc ng vi bn c mt cch mc mc bt ng n k ti qua ngn ng rt hu hn ca mnh. Th ng cp bn khp mt bng cuc sng sn d ca tc ngi Dao trong mt mi lin kt vi cng ng cc dn tc anh em khc qua cc giai on cch mng di s lnh o ca ng cng sn Vit Nam. Th ng m p thy chung son st nh tnh bn, tnh anh em, v chng, cha con. Di ch c, khng c tin ng ngha vi khng c g c. Khng bn b, khng mui n, khng ngi yu thng, khng dm i hi v, khng c tnh ngha rut r. Bi vy mi quan h tt p no n vi ng l ng ht sc nng niu: on vi Chn v Chn vi on Hai ngi tnh bn nng nhn vn Ngi xa nhau cch sng ni Tm lng th cnh thm gn. (2) Nhng g m dn tc ng c c hm nay l nh ng v Bc H em li nh tt c cc dn tc anh em khc. Cuc i v s nghip sng to vn hc cch mng ca ng gp phn nng ngn ni thing ca qu hng Nguyn Bnh- Ni c cnh rng Trn Hng o tn nghim, khai sinh lc lng qun i Vit Nam hng hu ngy nay - Ln thnh huyn thoi! ng l nim hiu hnh l cy c th ca i ng cm bt Cao Bng ni ring v ca tt c on qun sng to vn hc ni chung. ng lm c iu k diu: Tc c tn tui ca mnh vo tri tim nhng ngi yu vn hc khp mi min T quc Vit Nam. ng by gi ci vnh hng nhng tt c nhng g ng cng hin cho dn tc mnh ni ring v ni chung cho cch mng l v gi.

(1) Tc truyn khi ngi n b vng cao sinh con trai hay con gi l do c mt ng quyn nng trn tri c tn l M - Bjoc ban cho hoa vng th ngi n b sinh con trai, ban cho hoa bc th ngi n b sinh con gi. (2) Bn Ti on ni n ngi bn th thn ca ng l Nh th ln Nng Quc Chn
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

SNG TC VN HC NGH THUT

Tren nh

KP - LINH
Truyn ngn: INH SU GIANG (Dn tc X-ng)

n theo ui nng t thi sinh vin cho n lc nng c cng vic lm n nh. Ngay c lc nng c ngi yu hn vn khng bung tha, nhng ln no cng vy, nng vn khn kho thot khi ci by cht ngi y. Sau bui lin hoan tuyn dng chin s thi ua cp tnh, hn gp ring nng, cu xin bng nhng li tm can m nng cha tng nghe ln no trong nhng ln hn tn tnh. Nh nhng ln trc, nng vn khng thay i. Khi cm quyt nh tng cng cng tc nm nm vng su trong tay, nng hiu rng c bn tay o din khn kho v y quyn lc ca hn tr th nng. Duy trch nng th, i loi l ti sao nng khng km ch, khng tnh to hn i vi hn Nng vn lng l, km nn cm xc ca mnh. Nng bun l phi xa Duy, xa th x thn yu ca nng Nhng cui cng tnh quyt on, mnh m t i tt c. D sao y cng l quyt nh ca t chc, nng ngh vy. Ba ngy na l nng t bit th x. Nng inh ninh Duy s dn nng i th Duy in bo rng anh c mt hp ng ln ti Vng Tu. Duy thay i nhiu qu. Ci m Duy theo ui cao vin hn nng chng? Lng nng cht nhen ln mt ni bun, nhng cng tan bin i rt nhanh v nim tin yu i vi Duy ang rt mnh m. C ting g ca khe kh, nng ra m. Mt ngi n ng cao, gy, da rm nng lch s cho nng: - Xin li c l Lin, c gio Lin? - Vng, ti y! - Nng gt u cho. Nng do d mt cht ri mi ngi n ng vo nh. Nng ly ly rt nc trong khi ngi n ng chm ri quan st cn phng. Ngi n ng cho bit ng ta l Hiu trng ni nng s n cng tc v ngh nu nng khng ngi s cng ng vo trng trong nay mai.

Nng m ba l ngi pha sau xe honda ca Nam - Hiu trng mi gp hm qua. Vt dc, , vc thm gn mt ngy trng mi ti trung tm cm x. Xung quanh khng c g khc ngoi nhng cnh rng bt ngn. Ln u tin nng b vy bc bi s hoang s n k l v bun b. Cc thy c y ai cng thn thin v c v qu nng. Nng cm thy an tm phn no, lng cht phn chn hn ln. Ngy hm sau Nam mi nng vo phng lm vic: - C t danh hiu gio vin gii cp tnh ba nm lin, c trng ai cng t ho v c mt ng nghip nh c Dng li mt cht nh theo di thi ca nng, Nam ni tip: - Chng ti n o mi khng bit phi b tr c dy a im no. C thng cm, cn mt im trng trn nh Kp-linh, c gio y ngh sinh, c phi mt mnh cm bn, mong c Khng mun Nam phi n o g thm, nng ngt li: - Em chp nhn s iu ng ca Nh trng, anh ng lo! - Nhng

10 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

SNG TC VN HC NGH THUT


Nam nh ni g thm na nhng anh dng li v thy trn v mt ca nng y s quyt tm. Nam quay li kh th di. Nam v mt gio vin na dn nng ln im trng trn nh Kp-linh. Ni xa v kh khn nht vng ny. Nng cha quen i b. Ba ngi mi gn ti chiu mi ln n nh. Mt vng bng phng tri ra trc mt. Gi mt thi lng lng nhng khng xua tan c v mt mi v i chn m. Vo mt ngi lng c v ng c, n cn nh vch na, Nam gii thiu y l lp hc ca nng. Nng sut bt khc v ngoi sc tng tng. Vch na tha c k, bn gh ng bng nhng ming vn di Nng c km nn, v chn chng. Nng nh li ci quyt nh ca hn c ri, ta s sng cho m xem! Nng nhn ch ng v sinh hot, cht chi nhng c v kn o. Ng ln ging nng thip i. Lc tnh dy, di nh n du m m, nng thy mt c gi xinh p, Nam v mt b gi tc bc trng ang ngi. Thy nng tnh dy, b gi ci hin t: - Dy ri con gi, n cho i con, cho g y! Va ni b va y t cho cho nng. Nng ngi ngn a mt nhn Nam. Nam hiu gt u khch l. Nng t cho trn tay b c, n ngon lnh trc nhng cp mt u ym nhn nng. Y Lia - tn c gi y - ng li cng nng ti hm . Sng hm sau tnh dy, nng cm thy khe khon, i chn khng cn sng na nh th nc thuc ca c Y Chm. Mi ngi ti rt ng sa li lp hc. Nng ra cho mi ngi v ngc nhin thy c nhiu em nh. Chng nhn nng va ngi ngn va nh thch th. Nng vy mt vi a li gn vut tc, hi han. Mt chng trai khe mnh, tc en v dy, cnh tay trn ni r nhng ng c rn chc, va lm va lic trm nng. Lia nhanh nhn cho bit l A Klng, ngi chi n bru hay nht vng ny. Nhn Klng nng ngh v Duy. Hai ngi hao hao ging nhau v hnh dng. Duy ra v lch s cn Klng th hoang d, tot ln v sng sui ni rng Nng li nh Duy quay qut. Nng dn quen vi cuc sng y. m m nng thng lng nghe ting n n bru ca Klng dit da vng n. Lia ni rng Klng nh n cho nng y! Tht k l, khi nng c n, nh Duy th li c nghe ting n y. Nng bit Klng ngi trn tng to cui sn trng chi n tht khuya. Nng thng nm trong phng lng nghe m cha bao gi n bn Klng xem anh nh. Ting n bun, cht cha mt iu g thm kn. Lp hc ca nng l mt lp ghp. Hc sinh c y ln b. Khi dy phi xoay bn hng, khi th hng dn ton cho lp nm, khi th lm tp ting Vit cho lp bn, khi th qunh sang l tr lp ba tinh nghch. C nhng lc nng thy nn v chng cha tho ting Vit nn rt chm hiu bi. Nhng nhn vo nh mt ngy th v kht khao ca chng th lng nng du li v t ng vin mnh. Mi chiu n, khi l tr tan hc, son gio n xong, nng tha thn vo lng chi. Lng rt vng v mi ngi u ln nng c. Nhng ca nh no cng vn m toang. L qu, khng nh th x! Nng vo nh c Y Chm. Cn nh tunh tong, ba bn. Nng mun lm iu g cho khuy kha, bn xp li dy ch cho ngay ngn, ra sch vi chic chn chng ch trn sn, qut li sn nh y bi bn Chng my chc ngi nh sng hn ra. Nng cm thy vui vui. C th, khi nh ph x, nh Duy, nng li vo lng, tt vo bt c nh no, lm nhng vic vt vnh y. C lng ai cng bit v im lng, c nh nng l thnh vin ca gia nh h vy. Hn thng sau, nng nhn th Duy. Duy khng vit g nhiu ngoi nhng li hi thm thng l. Cui th Duy n mun nng b v lm cho cng ty anh, va nhn, va c tin. Nng vit th hn s suy ngh v iu . L th th ba ca Duy yu cu nng phi quyt nh. Nng m ra lo s mt Duy. Nng mun v ni cho Duy hiu, nhng nng khng n l tr ang dn tin b li ? Hay l chn cho mnh mt cuc sng xa ri bc ging? Lia r nng i chi, hm nay lng n mng la mi. Thy nng bun, Lia tt nh trn m nng: - Ch nh nh sao? i cng Lia s ht bun ngay ! Nng ci gng go, nm ly tay Lia: - Lia, nh con chim y, t do, khng suy ngh g cho mt mi c! - Ti sao li ngh g ch? Bu tri to kia l ca chim m. Kp-linh ny l ca Lia, Lia sng v n thi! - Lia ni hay qu, nhng m. - Khng nhng g na, i thi!
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

11

SNG TC VN HC NGH THUT


Lia ko tay nng. Nng chy theo sau, bp chn trn trng ngn ca Lia thp thong trong chic vy. Lia ni ng, phi sng ht mnh thi, nhng m Duy, liu Duy Nng va chy va suy ngh. Nh rng kia ri. C lng tp trung ng qu. Cc c gi ln xung cu thang nh rng nh n nai chen nhau xung sui. n ng th cng ch ru cn, n b gi y bu nc, y gi rau. Tr em ming dnh y m tht rng ang chy ui nhau lm git m c Gia nh rng, my ngi n ng ct tht tru thnh ming nh, xu tht vo si lt, chia cho tng ngi n. Lia cm hai xu tht, a cho nng mt xu: - y l ca ch. - Khng ch khng cm u!- Nng ngi ngn - Khng c. Gi lng Ktu khng bng lng u. Mi nc nh trong lng u phi c, khng c l khng phi ngi mnh m ch! . Th ra th! Nng ngh. Bt gic nng nhn v pha cui nh rng, Klng ang ngi, tay vt cong cn ru, anh cng ang nhn nng. N ci sng lp long. m khuya. Ngi gi nh ching mi tay, ngi tr nh thay cng mi. Mi ngi i ng gn ht. Nng c mi ngi mi ru kh nhiu, khng t chi c, nng say. Nng vn vo vai Lia, c hai ng di di trn ng v. n phng, Lia cn thn th mn v chm ngn n du, khp ca i. Lia i gp ngi yu xm di. u c nng bt u quay cung, cn phng cng quay theo. Nng tri bng bnh trong m h no . Nng nghe thy ting n bru t xa vng li. Ting n ca Klng tng nng. Nng nhn ra giai iu bi dn ca quen thuc m Lia dy cho nng. Ting n lc th xa lm nh mun trn chy, lc th nh a v bao bc ly nng. Nng m mng nh, cng mt m, trong gc nh th vng, nng ta lng vo tng mc cho Duy vi i mi tham lam t chy nng. Gi y i mi y ang t chy chic c cao ca nng. Ting n vn da dit vy bc khng chu ri. Lc ny mi ca Duy n ngc nng v Nng cng ra nh tri bng. M sao ting n c bm rit nng? Ny em, li y ta cng n tri Em v tha m cha, ta cng trao vng... t nhin ting n ngng bt. Nng chm trong gic ng m mng. Nng thong nghe ting ai gi mnh. Nng long chong m ca. Mt khun mt m nc ma, loang long nh n du, hoang di i ngn. Mt vng tay rn chc vng qua eo nng. Nng cm nhn hi th gp gp... t nhin mt ting ri xung t v nh ting t ca mt si dy cng. Nng ht hong y Klng ra. Klng cng ht hong t tt mnh tht mnh ri long chong bc ra ca. Nng m ngc nh thn mt lc ri khe gi: - Anh Klng, ng i vi! Klng quay li. Trn nn t, chic n bru nm chng ch. Mt si dy n b t. - Lin ng gin ti! - Klng ni ri lng l tan vo mn m. Cn mnh trong cn phng vng. Nng khc. Nng nh Duy, nh tt c nhng iu Duy ni. Nng cm thy mt phng hng, nng s b tt c, qun tt c ni ny, mc cho hn mm ci ngo ngh. Ngy mai thi... Nng quyt... T m sng, nng xch ti i nh chy. Khi thy mnh i mt on kh di, nng quay u nhn li. Xung quanh khng mt bng ngi. nh Kp-linh nh mt khun mt ngi ang nhn nng khinh b. Nng nh li, ai cng yu qu mnh, coi mnh nh con, c Y Chm, gi Ktu, Y Lia, l nh ca nng... Sao khng mt li cho, khng mt cnh tay vy? n ngn ni cng quay mt vi nng! Bn thng gn b trn nh Kp-linh li kt thc nh th ny sao? Nng chn ch nhn con ng xa m mt... L hc tr i hc khng thy c u, ang tha thn ngoi sn. Thy nng v chng chy a li. Nng khc. Mt vi a cng tht tht khc theo. Mt bui tra, trong khi ch hc tr, nng tranh th sa gio n chun b cho t Hi ging ton x, th Nam n a cho nng mt phong th. Th ca Duy. y l l th th nm. n o hi lu nng mi run run kh m. Nng gc mt xung bn khc nc n. Nam hiu nng ang c mt mt mt gh gm. Ting l tr vng li t pha sui. Nng ng dy, lau kh nc mt nhn Nam: - Em mt Duy! Tt c...! - Em c th v gp Duy. Nng c km nn cm xc, nhn ra pha ca, l tr ca nng va n a, chy v pha nng. Nng nh ni vi mnh: Em s vt qua. Em vn cn tnh yu ca mnh!

12 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

T NC CON NGI MIN NI

CHUYN TRANG K NIM 20 NM NGY THNH LP HI VN HC NGH THUT CC DN TC THIU S


L.T.S: Sau Quyt nh 381/Q - CT ca Ch tch Hi ng B trng (nay l Th tng Chnh ph) k ngy 18/11/1991 v vic thnh lp Hi Vn ho cc dn tc thiu s VN (nay l Hi Vn hc ngh thut cc dn tc thiu s Vit Nam), ngy 12/3/1992 i hi thnh lp Hi Vn ho cc dn tc thiu s Vit Nam c t chc trng th ti Th H Ni vi s tham d ca ng ch Nng c Mnh, khi l U vin B Chnh tr, Trng ban Dn tc Trung ng ng, cng nhiu ng ch lnh o khc. Nhn k nim 20 nm ngy thnh lp Hi, Tp ch Vn ho cc dn tc xin trn trng gii thiu bi pht biu ca ng ch Nng c Mnh ti i hi ny.

vn ha cc dn tc l trch nhim v t ho ca chng ta!


NNG C MNH
Nguyn Tng B th Ban chp hnh Trung ng ng cng sn Vit Nam Tha cc ng ch thn mn! Thay mt Ban Dn tc Trung ng ng, ti thn i cho mng cc ng ch, nhng ngi bn tm huyt vi s nghip vn ha cc dn tc anh em trong c nc, cho mng s ra i ca Hi nhng ngi hot ng vn ha cc dn tc thiu s Vit Nam. i hi ny l s thu nh hnh nh on kt cc dn tc Vit Nam, nhn dp ny ti xin c by t tnh cm thn thit nht ca mnh i vi cc ng ch, nhng ngi bn v ang hot ng vn ha, vn hc, ngh thut cc ngnh ca Trung ng v a phng trong c nc. K t khi c phong tro cch mng nc ta, ng ta v Ch tch H Ch Minh sm t chc v pht huy cc lc lng vn ha dn tc. ng bo cc dn tc thiu s nc ta, n vi cch

K THA, PHT HUY GI TR

/c Nng c Mnh vi vn ngh s cc DTTS Vit Nam

mng khng phi ch do nhng li thuyt phc v cng tc vn ng ca cn b, m cn do tc ng ca nhng bi ca Than mt nc, Pht c gii phng... khi dy lng yu nc thng ni, c v tinh thn on kt u tranh ginh c lp t do cho T quc, quyn bnh ng cho cc dn tc.

(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

13

SNG TC VN HC NGH THUT


Tri qua hn bn mi nm xy dng v bo v T quc, ng bo cc dn tc thiu s nc ta, mc d cn gp nhiu kh khn v i sng kinh t, nhng mi dn tc u c nim t ho chnh ng v tinh thn yu nc, v truyn thng vn ha ca mnh. Tuy vy, nhn chung i sng vt cht v vn ha ca ng bo cc dn tc thiu s nc ta cn chm pht trin. V vn ha, ng bo ta cn nhiu hn ch v nng cao trnh dn tr, gp khng t kh khn trong vic tip thu ci mi, sng to mi, m iu ng lo ngi hn l nhng gi tr trong vn ha truyn thng ang c nguy c b mai mt. Mi dn tc nu khng gi c vn ha dn tc th cng kh tip thu v sng to vn ha mi, mt nhn t khng th xem nh cc dn tc cng pht trin trong qu trnh i ln ch ngha x hi nc ta. Chng ti bit rng, B Vn ha trc y v B Vn ha Thng tin v Th thao hin nay thc hin chc nng qun l v mt Nh nc i vi hot ng vn ha trong c vn ha cc dn tc thiu s v ang c quan tm. Vai tr qun l Nh nc rt quan trng. Nhng nu ch trng ch tt c vo Nh nc l khng , m cn c t chc vn ha ca nhn dn cng tham gia, trc ht l hot ng ca nhng ngi tm huyt vi s nghip pht trin vn ha cc dn tc mi p ng c yu cu sng to v hng th vn ha ca ng bo cc dn tc nc ta. Hi vn ha cc dn tc thiu s ra i nhm p ng i hi , l mt trong nhng biu hin sinh ng ca vic thc hin chnh sch dn tc ca ng. Bi v, i vi s nghip chn hng, bo tn v pht trin vn ha dn tc, trong c hot ng vn ha ca cc dn tc thiu s, gn b mt thit vi cc hot ng kinh t v i sng x hi - l mt lnh vc m ng v Nh nc ta c bit quan tm. Va qua, trong th ca ng ch V Vn Kit, y vin B Chnh tr Trung ng ng, Ch tch Hi ng B trng gi Hi ngh bo ch, xut bn ton quc ti thnh ph H Ch Minh ni: Kinh nghim ca th gii cng nh ca cc nc trong khu vc cho thy r, ng thi vi vic xy dng kinh t, phi ra sc bo tn v pht trin vn ha dn tc. ng nhin l khng khp kn, bi ngoi m lun lun tip thu c chn lc nhng tinh hoa ca vn ha th gii. Mi dn tc u c truyn thng vn ha ca mnh. Pht trin vn ha dn tc chnh l gp phn lm cho kho tng vn ha cc dn tc trong khu vc v trn th gii thm phong ph. Bo tn vn ha ca dn tc ta, i i vi tip thu vn ha ng v th gii cng lm cho vn ha dn tc thm phong ph v s gp phn lm giu thm cho vn ha th gii. Di s lnh o ca ng, cc dn tc thiu s nc ta c Nh nc to iu kin cho cc hot ng vn ha tng bc pht trin. Nhiu di sn vn ha cc dn tc c su tm, gn gi, nghin cu, gii thiu trong nc v ra quc t. Mt s sng tc mi, cng trnh nghin cu mi gn lin vi i ng vn ngh s tm huyt v nhng nh hot ng vn ha cc dn tc thiu s ngy cng pht trin, giao lu vn ha gia cc dn tc trong vng v trong c nc c m rng. Trnh dn tr ca ng bo cc dn tc thiu s nh m tng bc c m mang. My nm gn y, thc hin Ngh quyt s 22 ca B Chnh tr Trung ng ng kha VI v Quyt nh 72-HBT ca Hi ng B trng v mt s ch trng, chnh sch pht trin kinh t - x hi min ni, chng ta thu c mt s kt qu nht nh, song thc trng i sng vn ha ca cc dn tc thiu s vn cha c ci thin nh mong mun, ng lu l v nhn thc cng nh v t chc thc hin khng t ngi c trch nhim qun l vn cn biu hin bung lng hoc cha thy ht vai tr ca vn ha trong i sng ca cc dn tc, c phn cn tch ri hot ng kinh t vi cc hot ng vn ha. Do , cuc sng tinh thn ca ng bo cc dn tc nhiu vng cn rt ngho nn, thiu thng tin v kin thc cn thit nn tm trng d bn khon, trong khi cc hin tng tiu cc ngoi x hi v cc loi tn gio pht trin mt cch khng bnh thng, nhng m mu, th on chng ph ca k th t nhiu pha dn ti. y chnh l mt trn a quan trng m ng, chnh quyn, t chc x hi cc cp phi c bit quan tm trong thi gian ti. Vn ha l mt trong nhng c trng ca dn tc; mt dn tc nu mai mt truyn thng vn ha th kh gi c bn sc ca dn tc, vn ha suy thoi s tr ngi trc tip n tin trnh xy dng kinh t. Kinh t v vn ha l nhng lnh vc ct li ca s tn ti v pht trin ca mi dn tc. Mun xy dng

14 VN HA CC DN TC (SO 10-2011)

SNG TC VN HC NGH THUT


kinh t phi c con ngi c o to, rn luyn trong mt mi trng vn ha lnh mnh. Nhng iu ch c th c m bo bng cc hot ng vn ha, vn ngh, thng tin, xut bn, bo ch c nh hng ng n. V nhng l trn, ti nht tr vi tn ch, mc ch v nhim v ca Hi t ra l on kt, tp hp ng vin mi lc lng trong v ngoi nc, gi gn v pht huy gi tr vn ha ca cc dn tc thiu s, nhm lm giu nn vn ha Vit Nam x hi ch ngha, m bn sc dn tc. Tha cc ng ch! Pht trin kinh t - vn ha - x hi cc vng dn tc thiu s l nhm tng nng sut lao ng, ci thin i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn, tng bc thc hin bnh ng dn tc trong thc t. Mun c nh th, ng v Nh nc phi chm lo nhiu vic trong vn o to, bi dng cn b ngi dn tc cn c coi l c bn. i vi cc phong tc tp qun ca cc dn tc thiu s chng ta cn bit phn loi, trong truyn thng vn ha ca cc dn tc ci g tt p th phi bng mi cch gn gi v pht huy, ci g cn ci to th phi tin hnh vi tinh thn gn c khi trong. i sng vn ha cc vng dn tc thiu s cn c xy dng trn c s mi dn tc pht huy bn sc vn ha ca mnh, ng thi tip thu vn ha ca cc dn tc khc, gp phn pht trin nn vn ha a dng ca cng ng cc dn tc Vit Nam. Vn ha, vn ngh l b phn khng th thiu c trong i sng nhn dn. V vy, to iu kin cho cc hot ng ny i vi cc dn tc thiu s vn k tha, pht huy gi tr vn ha ca cc dn tc l trch nhim v nim t ho ca tt c chng ta. Mc tiu mang li cuc sng m no v hnh phc cho con ngi thuc mi dn tc trn t nc ta c t trong cc vn kin ca i hi VII ng Cng sn Vit Nam cn c th ha thnh cc ch tiu, chng trnh v d n ca Nh nc, thnh k hoch ca tng cp, tng ngnh, ng thi c gii php thc hin kh thi, ph hp vi tng vng, tng dn tc, bin nhng ni dung thnh hin thc sinh ng trong phong tro cch mng ca ng bo cc dn tc. Trong i hi ny, cc ng ch thnh lp Hi nhng ngi hot ng vn ha cc dn tc thiu s l p ng c th v thit thc i vi i hi . Ti chn thnh chc Hi lm tt nhng nhim v nu trong iu l v chng trnh hnh ng ca Hi, ng thi tin tng rng Hi s n lc phn u thc hin mc tiu: pht huy, tip thu, giao lu, sng to nhm chn hng gi tr vn ha cc dn tc, kt hp hi ha tinh hoa vn ha c sc ca cc dn tc anh em trn t nc ta!

c chm lo cng vic sng tc khng?


DI CO CA NH TH

Hi Vn ha cc dn tc Vit Nam

NNG QUC CHN

hm lo cng vic sng tc vn hc ca cc hi vin v nhng ngi c nng khiu vit nhng cha tham gia Hi, l nhim v ca Hi cc nh vn Vit Nam. Gip vic Ban chp hnh Hi, c cc Hi ng, bn c Hi ng Vn hc dn tc dn tc thiu s.

Nhng bn cnh , cng vi lc lng sng tc vn hc, lc lng sng tc cc ngnh ngh thut ca i ng vn ngh s dn tc thiu s c bc pht trin ng k. V vy, vic ra i mt t chc Hi ca i ng ny l mt nhu cu thc t. Sau mt quy trnh chun b Ban vn ng thnh lp Hi hon

(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

15

SNG TC VN HC NGH THUT


thnh th tc trnh cc c quan chc nng. Ngy 1811-1991, thay mt Ch tch Hi ng B trng, Ph Ch tch Nguyn Khnh k Quyt nh 381-CT cho php Hi Vn ha cc dn tc c thnh lp v hot ng. Ngy 12 thng 3 nm 1992, Hi Vn ha cc dn tc thiu s Vit Nam - i hi thnh lp c t chc ti H Ni. Khi tho lun iu l, c nhiu kin ngh Hi Vn ha cc dn tc nn chm lo cng vic sng tc na, bi v rt nhiu hi vin ca Hi l nh th, nh vn, ha s, nhc s... ch khng ch l cc nh su tm, nghin cu, ging dy, qun l s nghip vn ha. Trong i ng hi vin Hi Vn ha cc dn tc ng l c cc thnh phn nh vy. Ngi sng tc c l l thnh phn nng ct. Nhng cng vic sng tc l mt loi ngh nghip chuyn mn tinh t. Mi Hi Vn hc ngh thut c nhim v trng nom cc hi vin ca mnh lm mt ngh, ngh vit, ngh v nn khc, ngh ma, ngh son nhc, bi ht, ngh sn khu, ngh in nh, ngh nhip nh, ngh nghin cu gi tr Folklo, v.v... Tt c cc ngh u cn c kin thc ring, cch lm vic ring. Chng ti bit nh vy, khi 7 nhim v ca Hi Vn ha cc dn tc, ch gi gn li l: "T chc ngh nghip ca nhng ngi hot ng trong lnh vc vn ha cc dn tc thiu s, nhm tp hp, ng vin mi kh nng, mi lc lng chuyn mn nghin cu, gn gi v pht huy cc gi tr vn ha ca cc dn tc thiu s, lm giu nn vn ha Vit Nam x hi ch ngha". Su tm di sn vn ha, vn hc, ngh thut ca 53 dn tc thiu s l mt trong nhng yu cu bc thit nht. Ngi gi s ln lt mang theo mnh nhiu th vn qu xung di m! Qu trnh cng nghip ha t nc cng l qu trnh xa b nhng di sn vn ha truyn thng, nu chng ta khng c thc t chc thu nht, ghi chp li. Hi Vn ngh dn gian v cc Vin nghin cu thuc B Vn ha (trc y) v y ban Khoa hc x hi, c t chc su tm mt s vng ng bng, trung du v mt vi dn tc min ni. Song, nh mt dng nc l, bao nhiu ca qu ang b cun theo dng sng! Phi c t chc nhiu lc

Nh th Nng Quc Chn, Th trng B Vn ha - Thng tin - Th thao, Trng ban vn ng thnh lp Hi c bo cao i hi

lng cu ly tng loi vn qu ca cc dn tc. Mt tin ng a m l tht, s tht ph phng: Cch y hai nm, i thu mua ng nt nhn t tay ng bo Ty Nguyn v tm tn cng ching! B Cng nghip nng kp bo B Vn ha mau mau n cu! Nhng, than i! Ngi chng ti n ni th chng cn bao nhiu chic cng ching na. Sng to ra tc phm mi l yu cu tt yu trong quy trnh pht trin ca nn vn ha dn tc. Cc nh vn vn ngh s sng to trong cc dn tc thiu s ch c th ngh, vit, v ra tc phm xut sc ca mnh, khi mi ngi c c ci vn vn ha dn tc lm nn cho sng tc mi. Ngay sau khi thnh lp, Hi Vn ha cc dn tc, chng ti t chc ngay mt t sng tc th vn cho mt s anh em hi vin. Hi Nh vn thng qua Hi ng Vn hc cc dn tc thiu s cng Hi Vn ha cc dn tc chm lo cng vic ny. Cc bn tho v ang c hon thnh. Nh xut bn Vn ha cc dn tc k hp ng vi tng tc gi. Hi VHCDT va khai trng Cu lc b ngh thut. Mt phng trin lm tranh v min ni v cc dn tc c t chc H Ni... Nhng hot ng ny trc tip tc ng ti tinh thn sng to ca vn ngh s cc dn tc. Chng ti cng ang chun b m Hi tho, su tm v thnh lp Hi Vn ha cc dn tc cc tnh Ha Bnh, Tr Vinh, Ph Yn, thnh ph H Ch Minh. Cng vi Hi Nh vn v cc Hi chuyn ngnh khc, Hi Vn ha cc dn tc ang thc y cng vic sng tc.

16 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

SNG TC VN HC NGH THUT

Bai ca ep nhat tran gian


Nhc: MI HI; Th: P SO MN

th

bi

trn

(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

17

SNG TC VN HC NGH THUT

LTS: Cng vi s pht trin mnh m ca hi VHNT cc DTTS Vit Nam, cc nh th dn tc thiu s li nhng du n ring mang m cht min ni. Trn con ng sng to y chng gai y, h khng nh c ting ni ca dn tc mnh v c ch ng vng chc trong lng c gi. Nhn dp k nim 20 nm thnh lp Hi VHNT cc DTTS Vit Nam, Tp ch Vn ha cc dn tc mi c gi cng c li nhng tc phm ca h. P SO MN L NGN SN

Cy hai ngn l
Dn ti ch c hai ngn ngi Nh ci cy hai ngn chic l Ai nui ai hi ci r, ci cy Ai yu ai trong tnh yu thm lng Ci tnh yu b nh trong cy R nui l, l nui cy cng ln. Dn ti ch c hai ngn ngi Mt cy ng trong mun rng cy ng Mun hiu ta qua bao chu ng Th cy i, ta s ht i mnh. Th k no ai gieo mm trong t hm nay cy ln ta xum xu Dng trai trn trong mt tri nng chy p xanh thnh ru ung hng ngy Con gi p trong gi but ng sang Tc v cy thu o p nm thng. Dn ti ch c hai ngn ngi Bit gi gi, gi ma, gi nng Chn sui ngn sng bt nc ngc dng Ng la ci reo trn sn tri ta Ta dang tay gt ma hnh phc m no.

Ngi p
Ngi p trng nh tuyt Chm vo li thy nng Ngi p trng nh la S vo li thy mt Ngi khng kht - Nhn thy ngi p cng kht Ngi khng i - Nhn thy ngi p cng i Ngi mun cht - Gp ngi p li khng mun cht na ! Ngi p l c m Treo trc mt mi ngi!

Y PHNG

Ma hoa
Ma hoa Ma n b Mt phng Tha sc vc ng chng chy phm phm ln ni. Ma hoa Ma n ng Mt nh chic o r Va vn ro i va ngi ng.

Hi b bn v hi c trn gian Dn ti ch c hai ngn ngi Nh ci cy hai ngn chic l Cnh rng gi l rng non tr y L i!

18 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

SNG TC VN HC NGH THUT

INRASARA

MAI LIU

Loi hoa khng tn


Mt loi hoa khng tn n mun gia ln Ma Nam - rt Bc em phiu git Cao nguyn Mt hm ta lc bc Cao nguyn ma ma ma trin min may! Em vt nng m bnh yn.

m nay con ra mt cho cha


(trc gi a Cha nhp quan) m lng im nc n Ting thy mo ngn vang: - Ly nc ra mt ng vong* Anh c tay gy cha lnh L th, con bng chu nc l thm ra mt cho cha Cha i! y l nc nu t l thuc vn nh y l nc nu t l thm vn rng m nay con ra mt cho Cha Lng im i kn trng, Lng im i ting khc. Vt khn mt nc ri l ch Nc mt con tun tro Cha i! Cha ra mt cho con ngy b Con ln ln bit gi sch i mnh Ln u tin trong i con ra mt cho Cha ri xa mi mi m nay con ra mt cho Cha Con lau mt cha bng nc thm m nu Con lau nhng nhc nhn, ti cc i ngi phi gnh chu Con gip Cha gt i mi u phin ci trn phm tc Cha thanh thn i v min nh sng Ni ng b, t tin ang i , Cha i! m nay, m cui cng con ra mt cho Cha Cha v thanh thn.

DNG THUN

i tm bng ni
By gi nga v tu khc Mt mnh anh m cu ht i tm bng ni ngy xa By gi khng cn cn ma Hai a i chung tu l By gi khng cn ma h Gc chiu chn ch mong By gi em theo chng Ln ni pht nng tra la By gi bung h ni nh Anh lang thang gia loi ngi.

* ng vong: Thy cng gi ngi mt.

(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

19

SNG TC VN HC NGH THUT

20 nam
CU CHUYN T HI NG VN HC DN TC
l nhng nm cui ca thp k 80, th k XX. Lc ny nh li ti cng khng bit khi d mi ngi lm th ng hay sai? Nhng c mt iu chc chn l n rt v t tm huyt, hn nhin, c vic. y l cu chuyn ti c mt trong Hi ng Vn hc dn tc thiu s ca Hi Nh vn Vit Nam! Ti cng rt hn nhin, chng cn bit l mnh c ci Quyt nh hnh chnh vi ch en, du no hay khng. Ti cng qu l k "ic khng s sng", thm ch nu c ai bo mnh l "huynh hong" cng chng sai. V khi , ti - vi tn l Lu Xun L, mt anh cn b qun ca B Vn ha, mi ch vi ba bi th, vi bi vit ng bo th lm sao li ngi c vo ci gh Hi ng y. M li l Hi ng chuyn mn ca Hi ngh nghip lng lng nh Hi Nh vn. Qu tht, khi ti ch cn bit mnh c lm vic, c ng gp sau khi nh th Nng Quc Chn bo "tham gia nh". Th l ti c hp, c tham gia xt ny n, c "chy c" mt s vic Hi ng do Nh th h Nng ng knh ph trch. Sau th ti cng hiu c mt cht l do v sao ti c tham gia Hi ng. Th nht, v ti l ngi thiu s (Mng). Th hai, ti yu vn ha - ngh thut cc dn tc. Th ba, v ti ang lm vic di quyn lnh o ca nh th Nng Quc Chn, lc ng nhim l Th trng B Vn ha. Vi nhng l do y, nn ti d chng c t danh "nh th, nh vn" g cng c hp, c chi, c thn, c bit, c hiu vi khi vn ngh s cc dn tc. Nh: Lng Quy Nhn, Hong N, L Vn Cy, inh Chanh, Bi Thin, Vng Anh, YBrm, Thch Chn, Vng Khm, M Th Vinh, Nng Vn Khang, Nng Vit Toi, Ka S Ling, L Khnh, L Ngn Sn, Nng Trung, P So Mn, K Kha Sam, Vng Khm, Qunh Nha, Bch Vit, Long Ta, Mc Phi... Th l tm gi c hiu hiu v vn ngh cc dn tc, c tham gia Hi ng.

ngy y, by gi
H L
Ti nh rt r, mi ln hp Hi ng thng c ng inh Ngc Sn (lc l Ph Ch nhim y ban dn tc), nh vn Mc Phi, i ln c nh vn Nguyn Ngc, di s ch ta ca nh th Nng Quc Chn. Th k cho Hi ng l mt c gi dn tc Ty - cng cha l "nh vn, nh th" g nh ti, ch Hong Th Thiu. Lc Thiu l bin tp vin Nh xut bn Vn ha dn tc. Ti li nh kh r, mi ln cc nh th, nh vn Nng Quc Chn, Nguyn Ngc, Mc Phi bn n vn hc cc dn tc, t vic pht trin i ng n xem xt nhng vn chuyn mn th u c chung mt bn khon l: Ai, t chc no tp hp, gip vn ngh s cc dn tc thiu s khi s ng vn dng tim nng, ngi ngoi 40 tui vn l "mm", l "hin tng". Cc vn ngh s ngnh ngh thut khc nh: in nh, sn khu, ca ma, m thut... cng vy. Rt nhiu ngi c tm, c ti nhng khng phi ai cng snh ngang c vi cc hi vin chuyn ngnh l ngi Kinh, l ngi thnh ph. Ti nh, nhng nm , nh vn Nguyn Ngc, nh th Nng Quc Chn rt n tng vi Mai Liu (H Tuyn), P So Mn (Hong Lin Sn), Mc Phi th au u thng v bit ti ca L Vn Cy, Sa Phong Ba. Ri c mt ln, ti thc s cm ng v bt u bit suy ngh nghim tc hn khi nh th Nng Quc Chn ch vo ti v ch Thiu m ni vi ng inh Ngc Sn cng cc nh vn Mc Phi, Nguyn Ngc: - Nh hai bn y th s vo hi no? Ti bit, vi trch nhim v tm huyt ca mnh, nh th Nng Quc Chn hi bn m cng hi chnh mnh, ng thi ng bt u c p n cho cu hi y. Vng, ngi min ni chng ta, nhiu khi c nhng kh nng c o m khi ng trong ci chung, ci tng th khng phi ai cng nhn ra. Chng ta c th i rng khi khng c mt tri m khng lc; c th nm c mi v ca gi; bit hoa plang c th n c kh ngon... Vi ci nng lc ng b li cho

20 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

SNG TC VN HC NGH THUT


nhng a con ca ni, nn ti nm c ci v ( rt kh vit bng cu ch ngi Kinh) qua cu ni ca nh th Nng Quc Chn. y l cn mt t chc x hi - ngh nghip tp hp, ng vin, gip cho nhng ngi hot ng vn ha - vn ngh cc dn tc thiu s. Nu c Hi y, th ngay c ngi nh ti cng c th l hi vin ng hong. Cn Hi Nh vn ? Vi cht ci tm, cht nng khiu rt t ln c iu kin pht l ra, th cn lu! Sau ... ti xin c mnh dn t ho; dng cm t nhn mt cht cng lao khi l mt trong nhng ngi u tin c nh th Nng Quc Chn tm s, giao vic "loong toong" gip ng cng nhng cng s c tm, c tm cao hn chun b hnh thnh Hi. a phng, thng qua in thoi, th t l s ng gp ca nhiu nh qun l vn ha, vn ngh s nh Ngh on, YBrm, Vng Anh, L Ngn Sn... "Vn phng" ca Ban vn ng thnh lp Hi c khi "du canh, du c" nhng kh ng hong ni lm vic ca nh th Nng Quc Chn, Nh xut bn Vn ha dn tc. Cn rm r hn th v ni c quan ca ti 16 - L Thi T. Trong nhng ngy cao im th iu kin v con ngi ni anh Vi Hng Nhn cng tc tr thnh "i bn doanh" ca Ban vn ng thnh lp Hi. Nu c t vic vn ng thnh lp Hi vo hon cnh x hi nhng nm cui thp nim 80 v u nhng nm 90 ca th k XX vi rt nhiu ro cn v th tc, quy trnh, ta mi thy vic tin ti thnh lp Hi l kh thun li. Ngi Mng ti c cu: "Ci u bit ngh hay th ci thn kh". V nhng ci u nh Nng Quc Chn, Trn Hon, Phng, C Ha Vn, Vi Hng Nhn... ngh hay, ngh ng nn cng vic kh hn. Tuy khng n gin nhng ch trng thnh lp Hi c B Vn ha, Thng tin v Th thao to iu kin v bo tr ban u. Tip tc l s ng h v ch trng ca Ban B th, Ban T tng - Vn ha Trung ng, Ban t chc Chnh ph. Nhng c quan ca ng, Nh nc (vi cc tn gi khi ) bt n xanh Hi c thnh lp. Nhng con ngi tm tc chin nh ti, Nng Hong Th, L Ging Po, Bch Vit, Nng Quc Thng cng phi chy ht cng sut, t lo giy t n ni dung t chc cng vic, c bit l chun b i hi thnh lp Hi.

KHI U... THUN


Nhng cng s c tm, c tm cao cng vi nh th Nng Quc Chn lc l ai? Ti H Ni, ti bit r, l nhc s Trn Hon (B trng B Vn ha, Thng tin v Th thao); l nh bo Phng; l cc ng C Ha Vn, inh Ngc Sn. St cnh, gn gi vi nh th h Nng lc xut hin nh qun l vn ha dn tc (kim thi s) Vi Hng Nhn... l nm 1990. Th l nhng ng i, nc bc v vic thnh lp Hi c nhng con ngi y bn bc, t chc thc hin. Lc y, ti c iu ng t B Vn ha v ph trch Nh Vn ha dn tc (thuc Nh Vn ha Trung ng) c tr s ti 16 L Thi T, H Ni. Ni y vn l nh khai tr tin c trc y; sau li l ni gp g, giao lu ca cn b, hc sinh cc dn tc min Nam ra Bc trong thi k chng M. Loanh quanh th ti vn lm cng vic lin quan n vn ngh s cc dn tc, nn c B trng Trn Hon, nh th Nng Quc Chn giao cho mt s vic bp nc trong nhng ngy chun b thnh lp Hi. Hi cha ra i, nhng bng uy tn tm lng, nh th Nng Quc Chn tp hp c nhiu ngi tham gia, t nhng vic tm cao, n nhng vic c th, khng mt ai i hi quyn li, ch g. C chng th cng ch l "li dng" iu kin v phng tin lm vic Nh nc, theo v tr ca mi ngi. Ngoi nhng ngi tm cao chin lc th cp "tc chin c th" nh ti tip tc c thm: Nng Hong Th, Bch Vit, Trn Tch, L Ging Po, Nng Quc Thng, Nng Bch o... Tip theo l (c th tm cao hn) c Triu Hu L, Hong c Ton, Hong Nam. cc

V, IU G NN N, CN N, N!
i hi thnh lp Hi nhng ngi hot ng vn ha cc dn tc thiu s c t chc trng th ti ni ti ang lm vic. Lc a ch l 16- L Thi T, ngay bn b H Gm, trung tm Th H Ni. Tn ca Hi lc c vit gn l Hi Vn ha cc dn tc Vit Nam. Sau ny, v cho n by gi, du Hi phi "du canh, du c" tr s nhiu ln, tn Hi thay i cho ng l vn ngh hn, nhng th thc, ti vn thch ci ci t ban u. Ti dm chc cng l , l t ca v Ch tch sng lp Hi - nh th Nng Quc Chn. By gi, Hi ta trng thnh, "nh canh, nh c", danh phn r rng, nhng ti vn mong chng ta ng qun ci ban u y. Bi vy, ti vn tin, vn vui khi t bo ca Hi ang cn nguyn ci thu ban u.
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

21

SNG TC VN HC NGH THUT

Th song ng
M TH VINH BN TH BA

Cy khn
Cy khn ti t h ng phja Cy khn ti nh h tng n Cy khn ti slam coc rn slng Cy khn ti sl xung h tr Lng xoong ny cn ti oc tng Heng long fn py phja toi phja Pang slao slt py pang bo ft Ha lc chp cn khen n kha!

Km mim nhi ping Chsng


Phi ti t chsng lui chsng khn Si dp si pua nhi km min xiz Nham do xiz nahangz chi min pun tu Pun km min d piaoz iaz com T phi pa gm ia meng lng Dip nhiu chusun ti chsng pa lui Chsng nom tm n peng atz thahi Tm cz tm m ph deng mnh Chung phn pho chiu bo xiaz mn Phn si chihip xim pht put xim Phi chn chu chang nahangz to nham choi D tu pun phun phaz dun gang.

Dch:

G gy
G gy canh mt cho ni rng G gy canh hai cho rung ng G gy canh ba nc nh sng G gy canh t lt d xong Ra sn cng h nhau i rung Ting long ui nhau my ni i Bn gi ct i bn trai p Mt lic gp nhau nh tay chn! nh C 1958

Dch:

Sc hoa vn ngi Dao


Em mi m hc thu khn o i ni i con gi ngi Dao M dy em nh ngi truyn la ngi Dao gi m ca nh T tay em gia mu chm xanh bic Ma xun hin v trn mi ng thu Hnh phng hong si cnh gia my chiu Linh khuyn nga hng vui thi nhp bc Trai gi chung tha tht bn cu m si* lun kim nh php nhim mu Em tip bc ngi m hin yu du Gi m la i cho con chu mai sau.

* Ch thch: Ngi Dao tin thu bng cch m si vi bong to hoa vn

22 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

SNG TC VN HC NGH THUT

Nh th Nng Quc Chn


Mt i tn ty vi cng vic Mt con ngi y tnh ngha
HUY THNG

Ti bit nh th Nng Quc Chn t nm 1960, khi ng ang gi cng v Gim c S vn ho khu t tr Vit Bc. Ri ti c gn gi di quyn ng trong sut 40 nm, khi ng v trung ng lm vic B Vn ho .Lc ng ngh hu ti vn qua li nh ngi trong gia nh. Trong cuc i cng tc ca mnh ti cng tng c lm vic, c tip xc vi nhiu ngi lnh o, bnh thng c m tn tui cng c nhng ring nh th Nng Quc Chn li trong ti mi mi mt s knh trng, tin yu.

(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

23

SNG TC VN HC NGH THUT

hng phi ch nhng ngy ca thi k bao cp lnh hin xa m l c sau ny khi t nc bc sang thi k m ca, i mi ti nhn thy nh th Nng Quc Chn vn l mt con ngi nh th, lnh hin, nghim tc, tn tu, gin d, chu o khng v thi th m thay i tnh cch. Vi ti, qua nhng g ti nhn bit, ng l mt mu mc v o c, nhn cch v ti nng. Ti nng, ti mun ni y l nhng ng gp c th c tc ng trc tip ti nhng thnh tu ca nn vn ho vn ngh cc dn tc thiu s nc ta sut hn na th k qua. Trong lnh vc ny trc ng, v c sau ny khi ng mt i, n nay vn cha ai c c nhng ng gp v c nh hng ln nh ng. Cm gic nh ng vn ang hin din trong cuc sng hm nay. Trong cng v cng tc ca mnh, ng phi i nhiu ni, n nhiu c s, gp g nhiu ngi nhng trong giao tip, d vi ai, ti cng khng h thy s hi ht x giao nh nhiu quan chc quyn th, m ng lng nghe mt cch nghim tc thc s . sau ny c dp gp li ng vn c th nh tn h mt cch y , k c nhng chuyn gia nh m ng bit m thm hi. Chc ai thn thit tng c dp n gia nh thm ng u thy trong phng ring ca ng vn mt chic xe p c, khng cn c nhn hiu. C ngi ni sao ng khng b i cho rng nh, gi t, xe my xn c ri, nhng ng gii thch y khng ch l chic xe p c m l mt k nim khng qun c. Nm 1959, trc khi ri s vn ho i nhn nhim v khc, ng B Ngc Bo sau khi bn giao cng vic cho ng Nng Quc Chn c tng li

T tri sang, cc nh th: Nng Quc Chn, Ch Lan Vin, T Hanh, Hong Trung Thng. nh: TL.

cho ng chic xe p ny. Sau ng Bo i cng tc bin gii H Giang, ri khng may b bn ph ng Vn st hi d man. Chic xe t y l ngi bn ng ca ng sut nhng nm cn Thi Nguyn. C nhiu ln ti c i cng tc cng ng ln tn x vng cao Yn Bnh - Bc Quang - H Giang ri x Yn Nguyn - Chim Ho - Tuyn Quang xa my trm cy s ng rng. Khi y ng khng i bng t m i bng chnh chic xe p ny. Khi v H Ni ng mang theo v vn i li trongv thnh ph bng chic xe p c k . Sau ng gi yu khng i xe p c th ng bo con ci lau chi sch s em ln phng ring ca ng gi gn cn thn. Chic xe p y n nay, sau khi ng mt gn mi nm, vn c con ci ng ct gi theo nguyn ca ng. Trong cng vic nh th Nng Quc Chn l ngi rt nghim tc, su st. Ti rt nh chuyn i kho st vn ho vng Ty nguyn, vng Chm cc tnh Ninh Bnh Thun v vng Kh Me min Nam ngy mi gii phng vo thng ba nm 1976. chun b cho chuyn i, ng phn cng cho gio s Phan ng Nht v ti phi i tm v ghi chp y cc ti liu lin quan ri ng cn cho mi gio s Mc ng, gio s Phm c Dng, l nhng nh dn tc hc uyn bc c nhiu hiu bit v vn ho vng dn tc khu vc min Nam n thng bo, nhn xt tnh hnh c th. Ti nh ln n Ninh Thun nghe ni c nh vn ho ngi Chm l Thin Sanh Cnh rt hiu bit v uy tn nn ng mun c tip xc. By gi tnh hnh an ninh mt s vng vn cha tht m bo, tn qun Phun R vn cn ln lt gy ri nn a phng khng mun ng xung tn a bn m xut n ng Thin Sanh Cmh ln tnh lm vic, nhng nh th Nng Quc Chn khng mun vy .Thy thi kin quyt ca ng nn nhng ngi c trch nhim nh phi phi b tr cho ng v on xung tn p Hu c gp g ng Thin Sanh Cnh v tm hiu tnh hnh. Nghe tin c on vn ho trung ng v lm vic nn nhn dn tp trung ch n tip rt nhit tnh, t chc ma ht vn ngh rt vui . Hn hai gi m on mi di c khi a phng. Nh th Nng Quc Chn m y rt vui, ni nu khng xung tn ni th lm sao c th hiu c tm lng ca b con?

24 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

SNG TC VN HC NGH THUT

ng gp to ln ca Nng Sau nm 1975 hai khu t tr Quc Chn chnh l vic ng dn khng cn, tt c cc t chc, b ht tm lc gp phn xy dng my ca hai khu t tr phi gii th. nn mt i ng vn ngh s ngi Ring cc c quan vn ho - ngh cc dn tc thiu s hng hu hm thut nh nh xut bn, nh bo nay. D ngi Ty, ngi Dao hay tng Vit Bc, trng ngh thut ngi , X ng, ngi Kh Me, Ty Bc v Vit Bc, Ty Nguyn ngi Chm thnh danh u c B Vn ho lp t trnh - theo t nhiu nhn c ng nhng xut ca nh th Nng Quc tm tnh, chia x, ng vin gp Chn, vi cng v l th trng chn thnh. Cc nh vn , nh th ph trch mng vn ho dn tcnh Y ing, Triu n, Hong Hc, kin ngh Trung ng cho gi li , Vi th Kim Bnh coi ng nh mt trc thuc B Vn ho qun l . ngi anh ln. L Ngn Sn, Cao xut c l c tnh c Trung Nh th Y Phng tng nh n thy Duy Sn, Y Phng, Dng Thun, - nh th Nng Quc Chn. nh: on ng chp thn. Tr s ca tt c M A Lnh, Linh Nga Nit am c Thnh cc c s ny vn ti v, ring Nh thng gi ng l thy. Nhiu nh nghin cu vn xut bn Vit Bc sau c i tn l Nh xut bn ho ngi Kinh nh T Ngc Thanh, Phan ng Nht, Vn ho dn tc, do tnh cht c th nn phi chuyn nhc s Minh, nh th Trc Cng c mt thi v H Ni. Ngy y vic nhp h khu vo H Ni l trai tr hot ng vng Ty Bc, Vit Bc, Ty Nguyn cng vic cc k kh khn. Cn b mun nhp c cng tng chu nhiu nh hng t ng. Chnh phi c mc lng no mi c gii quyt. Nhn trn c s c uy tn on kt , tp hp c hu ht vin nh xut bn lc bin ch ln ti gn ba mi nhng tn tui vn ngh s tiu biu ca mi vng ngi, mc lng phn ng l rt thp nn cn b min ca t quc m nh th Nng Quc Chn ca cc c quan chc nng c c i lo cng vic xut ln cc cp c thm quyn cho ra i c Hi cng gp tr ngi, cui cng phi ch thn Nng vn hc ngh thut cc dn tc thiu s Vit Nam m quc Chn i lm. Th tc rt rm r, qua U ban ng v mt s v, nh: C Ha Vn, Y Ngng Nikam, dn tc trung ng, qua Ban tuyn hun trung ng, Vi Hng Nhn v cc nh vn, nh th, nh nghin Vn phng hi ng b trng tc l phi qua rt cu Triu Hu L, Cm Biu, Bn Ti on, H Vn Th, nhiu ca i, nhiu c nhn c trch nhim, ri phi Lng Quy Nhn, Mc Phi... l nhng ngi sng lp c nhiu con du, nhiu ch k mi ti c B Cng v ng l ch tch u tin ca hi. an, s Cng an H Ni. M u d dng, n gin g, Nh th Nng Quc Chn vi t cch l ngi c c khi ch vi mt c quan thi cng phi i li ti ba trng trch c th v vn ho dn tc thiu s cng bn ln. Bnh thng s gy rt nhiu chn nn mt li nhng du n rt m nt qua vic thnh lp mi cho nhng ngi i lo, d b qua v u phi nn cc c quan vn ho dn tc m n hm nay tt vic ca c nhn. Nhng nh th Nng Quc Chn c vn ang hot ng c hiu qu. l Nh xut khng qun ngi m vn nhn ni, kin tr eo ui bn vn ho dn tc, Nh bo tng vn ho cc dn ri cui cng cng c gii quyt. tc, Nh vn ho dn tc, khoa dn tc trong trng Ti thm ngh, lc nu khng phi ch thn i hc vn ho, cc trng vn ho ngh thut v cc ng ng ra trc tip lo liu m ch ch o chung on ngh thut dn tc cc vng Ty Bc, Vit Bc, chung th khng bit mi chuyn s nh th no? Ti Ty Nguyn. ch ni mt vic vy thy c ngi vn ho cc dn Chc chn by gi k li th mi ngi cng tc trong c Hi Vn hc ngh thut cc Dn tc khng th hnh dung ra c ht nhng lo toan vt thiu s m tin thn l Hi Vn ha cc dn tc c v m ng phi chu ng c th cho ra i c b th nh hm nay c cng sc ca ng b ra c nhng c quan vn ho dn tc nh vy. ln n nh th no?
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

25

SNG TC VN HC NGH THUT

TRN VN HC

Nh Mng L
Anh xa Mng L bao ma ry ? ng bn chn gieo vng nng trn nng Sui bn Bon hi hi tng hi th Ni xanh rn thm nh tc ngi thng vo v t cn co hi hi Bng lau em gi ghm tm tnh Bn bn nh thong piu ai vi vi Ma xun nng qu cn ngn xanh Mng L y ai ngi c nh Ni ta yu bao nm thng i ch Dng sui Thia thu bn mng ngt ngt Khi nh sn p nhng gic m Ta gi ngi da dit nhng vn th Hoa ci ngng vng con mt nh Mng L i c trong tng nhp th Vng xe gi ma xanh sinh si

TRNH CHU

Phiu du trng
Trong gic m ti loang l vt m hi m chy ngang min tri gi tht ting chim di gi ma. Ngy cha ngp Ngun mt u t ph hoang vo tui di m tu khc siu hnh ru but git sng trinh. m ln tinh dt d nhng nh gy b mn Bng ging m thm triu sng.

26 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

SNG TC VN HC NGH THUT L NA NGUYN NH B

Cu trt ca tr tru Lng Tn


Lng na* khng di nm mi mt Na cn u em b i nng La nhng ting chung vo i n l Tr tru Lng Tn ln ni chi cu trt Ci sn chi vt nng vt ngang chiu Th gii ny c cu trt no di hn th Nhng em gi em trai cha qua tui ln mi Trt xung b ln lm vt nng xc chiu Ngi trn my cnh xanh thnh chic t lao Ti ng di khc quanh hun ht Nghe ting a vui rt xung t tri M tim mnh thon tht Tr chi ca tr tru lng Mng V t trn vai ni nhc nhn Ny sn dc ngn ngang si C bit trng trnh chi vi tr con. Thanh Vn, Qun b - h nm 2011 . * na: m - ting Mng

Hong hn
Con ng no M khng gp Dng sng Bn chn Khng Hn nc qua cu u ngun thc Ma kh Con ng no M khng qua Ni... o Ru xanh Sng chng L a Git nng ng qun Con ng no M khng gp Em Gi ma qua dc Nhp Ching cng Say...

(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

27

SNG TC VN HC NGH THUT

Nhng li
TRIU N:
Sau 20 nm thnh lp Hi VHNT cc DTTS Vit Nam, nn VHNT ca cc dn tc c khi dy, ang c pht trin mnh m, rt mng c nhng tc phm c tm c ng gp vo nn VHNT a dn tc Vit Nam. Ta ng v tr k s ta thng ngh nh vy nhng thnh thong ta li c th ngh lm th no a cuc sng vo tc phm vn hc ngh thut ? Nu thy c quan h hai chiu ta s thy vic a cc tc phm i vo i sng khng my kh khn. Vi s i mi ton din ca cch mng hin nay, cuc sng c bit bao s i mi. Tc phm ngh thut cn n vi i sng thc tin phn nh, phn nh v nng cao hn (ch khng phi s chp nh) ngha l i sng cn nhn thy ci p lp lnh trong cuc sng m by lu h hng m c, hng dn c c m vn ln. Nn ch hai chiu vn ngh s thy c s cn thit phi i vo i sng hin nay sng tc ch khng th tha mn hiu cuc sng thng qua phng tin thng tin nghe nhn vi vng v tha mn lm nn tc phm VHNT. Nu tc phm VHNT phn nh c ng- hay- p ca i sng, qun chng v s v vp n nhn. Mun vy vn hc ngh thut hin nay phi p ng c s cn thit ca cuc sng ng i. Tc phm VHNT phn nh ci thp hn, phn nh ci siu thc bng nhng ngh thut ch ring k s cho l cao siu... th cuc sng khng th chp nhn s lc lng . Nhn dn cc dn tc Vit Nam vn d hm m yu mn VHNT, h vn ao c c nhng tc phm VHNT gip h vn ln trong cuc sng hin nay cng nh lm mu h cng sng tc nn tc phm VHNT ca h.

TM HUYT...
M A LNH:
Trong cng cuc i mi ca t nc, dn tc ang mang tnh thi s hin ti, dng nh hai b phn dn gian v bc hc cng ang tranh chp kch lit tinh lc v song tn. Trong khi din ra cuc tranh chp t nhin v thm lng , nu pha qun l th , b mc th h qu l b phn dn gian phai li, b phn bc hc cn o ut cha bn r, v l thi c cho mt th vi rt t vn len li gm nhm, ph hy nn vn ha truyn thng m vn d nn vn ha n bit ca 53 tc ngi mong manh. pha t tng chnh tr th r, l NQT 5 kha VIII v tip tc l NQ 23 ca B chnh tr. Cn pha qun l v thc hin th cn mng lung, h hng, cha c quyt sch mnh huy ng sc lc, tr tu v nhn tm ca nhn dn (m trong nhn dn c mt b phn chuyn tm, chuyn su l vn ngh s), tc cha tng xng vi tm t tng ch o. C th l chnh sch cn rt bt cp. Phi quan nim r l u t ch khng ch l h tr; v u t th phi m bo cho tc phm, cng trnh tr thnh sn phm hu ch trong cuc sng. Sau 20 nm i mi ca t nc cng l 20 tui ca Hi ta khng nh rng t nc Vit Nam, s hin din ca mt t chc Vn hc, Ngh thut dn tc l ng v chng ta lun nh n th h tin bi sng lp. 20 nm, ci c ln nht l hi vin c mt hu khp cc a phng, nhiu hi vin vn bm tr ngun ci bng s cng hin m thm va lm giu cho kho tng vn ha tc ngi mnh va gp phn bi p tinh thn on kt lm cho cc dn tc xch li gn nhau ng thi qung b bn sc vn ha Vit Nam ra th gii. Song trc mt cn lm ngay: Mt: Gim ngho cho s hi vin ngho; Hai: Nng quy m c quan ngn lun ca Hi gm tp ch, trang bo

28 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

SNG TC VN HC NGH THUT


in t v cc n phm; Ba: Tng gi tr u t cho tc phm, cng trnh ng thi gim st m bo tc phm, cng trnh thnh sn phm thit thc; Bn: Thng trc Hi trong iu hnh thc hin chng trnh, k hoch cng tc cn ch trng thi ua khen thng v tch cc tham gia cc gii thng chung ca quc gia l nhng ng thi cn thit mi Hi vin t ho vi t chc Hi ca mnh. quan trng giai on qua cn cha c gii thiu bi bn n cc c gi ca c nc, ni chi vic t chc dch chng ra vi ngoi ng ph thng, ph bin ra th gii. Mun cng hin, cc ngi lm vn hc - ngh thut dn tc thiu s vn khng th cng hin c. 3. Lm g? Trong khi tinh thn mi sn sng bc ra khi lng x, i ra bin ln. Cu hi: ta bc cha? V bc nh th no? vn cn bao nhiu mc cm. Ta thc s cha ng x cng bng vi vn hc [b cho l] ngoi vi, trong c cp i khng thiu s/ a s. T thm su tim thc, ta cn mang tm phn bit, khng dt ra c. Nh vn l phn khng li tm phn bit . Tinh thn ct ty ca hu hin i l gii trung tm, phi tm ha. N p bc vch ngn c dng ln ngay trong suy ngh ca mnh. Ngi vit hm nay d sinh sng vng x xnh nht ca tri t vn c th t tin nhp cuc. Chnh s phi tm ha ca th gii hu hin i cung cp phng tin cho nh vn [b cho] l ngoi vi nhp lu vn chng th gii. Ch khi no bc ra khi tm th lng x, chng ta mi hi nhp ng ngha ON NGC MINH: Hi Vn hc ngh thut cc DTTS Vit Nam thnh lp vo ng giai on t nc chuyn i t c ch quan liu bao cp sang c ch th trng x hi ch ngha. Hi VHNT cc DTTSVN ban u cng ch vi chc ngi, th nhng lc lng vn ngh s l ngi dn tc thiu s c kt np vo Hi ngy cng ng qua tng nm. n nay gn mt ngn hi vin th qu l mt con s ng mng! Hi VHNT cc DTTS VN khng ch l sn chi cho vn ngh s dn tc t ngi, m cn l sn chi chung cho cc tc gi l ngi Kinh nhng phi l nhng ngi tm huyt vi ti vn ha cc dn tc. Nh nh vn Ma Vn Khng, Trung Trung nh, ha s c v nhiu tc gi ngi Kinh khc. Chnh h l ng lc gip cho cc vn ngh s l ngi dn tc phi c gng vn ln trong sng to. Bi v ngi dn tc c l no li khng hiu r, nm r v phong tc, v bn qun ca dn tc mnh?
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

INRASARA:
S ra i thnh v tn ti ca bt k hi on no khng l g c, nu n khng gii thiu c sn phm ca chnh n hay nh s n ca n. Hi Vn hc - Ngh thut cc Dn tc Thiu s Vit Nam cng khng l ngoi l. 20 nm c mt v hot ng, Hi gn nh ph sng Hi vin u khp mi tnh thnh ca t nc. l iu ng ch u tin. ri thng qua Hi, nhiu khun mt vn ha - ngh thut dn tc thiu s sng gi xut hin, cho ra i cc tc phm gi tr. Nhiu tc phm v v ca tc gi dn tc thiu s c c nc bit n, khng t tc gi ot c Gii thng cp Quc gia ln khu vc. Ting ni ca Hi ngy cng c sc nng hn trn din n vn hc - ngh thut dn tc thiu s cng nh ca c nc ni chung. 1. Vy, u l tm th cho thi tip nhn? Mc cho cc tro lu vn chng pht trin v ny n trn khp th gii, ta mi thi dng dng. Ta c ngh n l ca th gii ch khng lin can g n ta. Cha c tro lu vn hc - ngh thut ng i no c ta gii thiu v tip nhn nghim tc, th lm sao lp c gi tng lai c th tip cn vi cc sng tc mang tnh cch tn, t ta c th sng lc ra c cc sng tc phm gi tr? 2. V tm th cng hin? Nhn ca thin h, cn ta, ta c ci g ng khoe, gi l cng hin? Ta lm g cho m nhc, m thut hay vn hc c in ca cc dn tc thiu s, l truyn thng v cng qu gi ca ng b li? V c vn chng ng i na, ta qung b n ti u? - Cha g c! Mi n hm nay, cc tc phm vn chng ca cc tc gi dn tc thiu s

29

SNG TC VN HC NGH THUT


Th nhng trc s i mi kh nhanh chng ca t nc ta - mt nc trong tp cc nc ang pht trin v mi lnh vc. Th cn phi nhn nhn mt cch khch quan, thu o v lnh vc VHNT cc DTTS trong giai on hin nay. l s bng n ca ngnh cng ngh thng tin ton cu. y chnh l thch thc ln i vi ngi cm bt - nht l cc tc gi l ngi dn tc. Theo ch quan ca ti, mt b phn thanh thiu nin chim t l khong 60% khai thc tc phm trn mng Internet, v n nhanh, r v phong ph. Cn li 40% l la tui trung nin v tr em s c sch bo in. Hng nm Hi VHNT cc DTTS VN h tr kinh ph cho vi trm cun sch cc th loi cc tc gi cng b. Nhng cng b n c vi c gi, li du n cho c gi th c l ch chim t l rt thp! V nh L ty trn thng t ca InRaSaRa ot gii thng ASEAN; Ngi nh xa bn sui ca Cao Duy Sn cng vy, khi cc phng tin thng tin i chng a tin, ngi ta mi tm n Hi VHNT tnh, hay cc hiu sch tm c! Phn v t m xem tc phm vit ci g m li ot gii thng quc t? Phn mun bit tc gi l ai? Thc trng ng bun l: Ngay mt s gio vin, hc sinh Cao Bng khi hi cng khng bit nh th Bn Ti on (dn tc Dao), nh th Y Phng, nh vn Cao Duy Sn l ngi tnh no? Vy, phi lm th no VHNT cc DTTS n c vi b con dn tc min ni? VHNT l mt phn khng th thiu c trong cuc sng ca ng bo mnh? Th i hi cc tc gi phi nghim tc trong lao ng sng to. Cn phi t i mi t duy sng tc. Ngi c mun tm n ci mi, ci l nhng li phi d hiu v phn nh y bn sc vn ha ca vng min trong , nht l ng bo vng cao, vng xa. Cc tc gi khng nn chy ua theo u sch. Khng nn da vo ngun kinh ph h tr ca Nh nc m in n trn lan, khng cn bit n cht lng tc phm. Ngay Cao Bng, mt s tc gi khng phi l hi vin ca Hi a phng, h cng in th, cng biu, tng. Chng ti c v rt bun v trong c cun sch, c tm ly mt tc phm in nhng cng khng tm ni...v cht lng qu km! Nh vy th lm sao tc phm VHNT c th tr thnh mt phn trong cuc sng ca ng bo mnh? n y, ti cho rng: Bn thn tc gi cn nghim khc vi mnh hn, d vit xong tc phm ri, nu cm thy cha hi lng th b, vit ci khc. ng bo thch vit v h, v s phn, v tnh yu, cuc sng ca h. Vy th chng ta hy n vi h, tm hiu t h v mi kha cnh, xem h mun c ci g? Thch ci g? Vi tr em min ni ang rt kh khn, thiu thn cng vy. Cc tc gi phi nng ng hn, phi cn c hn. ng ngi mt ch m tng tng. c nh vy, ti cho rng gia ngi vit v ngi c s to nn si dy gn kt.

NI THANH MAI:
Vn hc ngh thut gn lin vi i sng v mang hi th ca thi i. V vy ngay chnh bn thn vn hc ngh thut l i sng ri. M l i sng th vn hc ngh thut phi chuyn ti tt c nhng vn ng ca i sng y. Ti c nhiu tc phm vit v dn tc thiu s, v min ni. Tt c vn lc hu nh cch y 10 hay 15 nm g . H c cho rng, vit v ng bo th c phi bp la , sn hu, sn nai.. ngoi ra chng c cht khng kh thi i no ht. Trong khi by gi, nh ng bo c xe my, ti vi, t lnh. ng bo DTTS cng dng in thoi di ng thnh tho ht ri. Ti ngh c nhng iu y cng bc vo tc phm v DTTS thy c phn no s vn ng ca i sng c th. 20 nm thnh lp Hi DTTS l mt khong thi gian cha tht di nhng qu tht i ng cc vn ngh s DTTS lm c qu nhiu vic, tin nhng bc kh di trn vn n VHNT Vit Nam. Nhng ci tn tc gi ngi DTTS, vit v DTTS cha kp k tn ngi ta cng khc ha nh Cao Duy Sn, Inrasara, on Hu Nam gp phn lm ni bt nn VHNT DTTS. Nhng tt c nhng iu y vn khng th kin to nn mt tro lu. VHNT thiu s theo ti ngh, vn kh khim tn trong xu hng VHNT chung ca c nc. Tc gi gy ting vang cng ch hn hp mt s ngi ni bt - mt s t rt khim tn S lc lng cn li ang n u? V c bit lc lng tr cng vn ng d chng v nht nha lm.

P.V thc hin

30 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

DIN N TRAO I - L LUN PH BNH

Co n

MT CM XC THM M TRONG TH N THI NGUYN


H THU GIANG

n bit th lun ch l... th, nhng khi nim th n - vi ngha no , khu bit vi th nam, th gi, th tr, th thiu nhi, th dn tc... c l cng l iu cn thit. Gii ph bnh, bn c, ngi nghin cu s c th nhn din thm nhng nt c th trong nh gi v thng thc. Trn thc t, c nhng bi th, cu th m hnh nh ch nhng cy bt ph n mi vit ni. N mang y v n tnh. Vy, vic khu bit th n qu cng l iu ng lm. bi vit nh ny, ti khng c tham vng m rng bin v th n Thi Nguyn c v lng ln v cht m ch thu hp trong mt i nhn xt nh mt vi tc gi quen thuc, nh mt nt chm ph, khng dm ni l chnh xc, mong cng cc bn ng nghip tham kho v ch dn thm. Theo quan st ca ti, mt trong nhng c tnh ca th n Thi Nguyn l hng v s c n. n ng cng thng vit v s c n, bi c n l mt trong nhng i tng phn nh kh quan trng ca thi ca. Tuy nhin, ti nhn thy ci c n trong th ca cc ch rt khc, khc v cht so vi cc cy bt nam. Ci c n ca gii my ru thng mang v bi trng, l ni c n ca loi s t, ca ngn ni, cn ni c n ca phi yu l ni c n ca mt nc h thu b nh, ca con hong yn gia i ngn. Cng cn ni cho r thm c s hiu lm ng tic l y ti khng cp ti khi nim c n ca hon cnh, m l ni c n thi s. C n thi s l ci c n c khi ang sng gia mun ngi. Th na, cng khng ni th cc ch ch phn nh duy nht ni c n. Th cc ch cng nh nn th chung, lun phn nh mun mt cuc i. Nhng bi vit nh ny, ti mong c s ng cm ca c gi khi ch ni ring v kha cnh ny trong th cc ch. V th ca nh th Nguyn Thu Qunh, mt s nh ph bnh thng nhn nh ci thnh cng

nht ca ch l s c thoi ca tm trng. Ti mun ni r thm, rng l s c thoi v ni c n. Trong nhng bi th bit t v tm trng, Nguyn Thu Qunh dnh n qu na s lng bi vit hoc gi v ni c n: Bng nhin lc vo ma ma ng Ngn cy roi, vn mi kim Gm t but, khng sao chng c. ... Lm li i v pha mt trng mt trng gy guc cn i qua rm cm u i v pha mt tri mt tri ng vi ch ma h xa lc.

Bng nhin lc vo ma ma ng. (Ma ma ng- Nguyn Thu Qunh) Nhng cu th y l ni c n bt an ca tm hn thi s trc s ba vy ca cuc i, mt vng vy tng chng khng li thot. V bi th Th v lc , mt bi th kh ni ting ca ch, ti khng tn thnh vi mt vi kin cho l bi th gii by thn phn. Khng phi vy! Theo ti, Th v lc l mt n d v ni c n, cng ng nh ch vit, l Khc- trng - cac - hnh. Nhng ri ci c hnh trong s mang vc nng nhc nh nhng chic bu tin kip p xung lng ca con lc s phn y vn cha phi l iu ng s. y mi l iu lm cho thi s ng cay, xa xt hn nhiu: Ln hn ni c n l nhn ra khng ai c th mang gnh nng h mnh l mt mai kit sc trn c s chu ng nhng bn chn lm li bc cn xa lm ci ngy kt thc. (Th v lc - Nguyn Thu Qunh)
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

31

DIN N TRAO I - L LUN PH BNH


Thnh cng ca bi th l s d cm v mt ni c n ln hn ni c n ca thn phn. Nu ni c n ca cnh my ru lun i cng s kiu hnh th s c n ca phi n li thng gn vi ni s (cn hiu ni s mang ngha trit hc). V chnh t ni s tin kip y, nhng tm hn n s thng rt mong manh, lun mun tm s ch che, nng ta. Nguyn Thu Qunh cng khng ra ngoi ci chung y. Ch vi mt ngi vu v rng quen? Va mi hm no / Rng yu? c pht no m yu m ch canh cnh tm nguyn mt n tnh: Ngi em nh mt hay ci Che ti gi lnh ri li i. (c tin- Nguyn Thu Qunh) Dng nh ngay t bn nng, ngi ph n c mong mun n hng s ch che. Thc ra, th vit v ni c n ca h chnh l nhng nh x t ci bn nng t nhiu mang mu sc tim thc, v thc. Khng phi ngu nhin m ta thng gp nhng cu th mang v kht khao s nng ta nh th ny: Chng no cc qu cn n Hn ti cn ch nng v (Tng ngi ph ni- Nguyn Thu Qunh) Hoc: Thuyn neo bn lng xa ma bo Ta neo vo u ma tng t. (Chiu Sn- Nguyn Thu Qunh) Khc vi li th thin v tm trng ca Nguyn Thu Qunh, th Minh Hng thng m rng ti. Tuy vy, bn c vn d dng nhn ra y nt c n thng trc trong tm hn ch. Cng khc vi Nguyn Thu Qunh lun ni c n i din vi hin ti v tng lai, Minh Hng li i din ni c n cng qu kh. Th ch thng lu gi mt hnh nh khng tn ti, ch l ci bng nht nho, khng hnh hi, khng xng tht, ni cch khc, ch l ci bng ca ni c n thi s. Bc Cng bc Cng gn d vng Bng mt ngi xung Thi gian (Thi gian1- Minh Hng) Minh Hng t khi ni trc din v ni c n. C n y, nhng ch thng y ni c n v pha khch th. C khi l pht chnh lng trc s chia li ca mt cp tnh nhn bt cht gp cng vin: Hm nay ra cng vin mt mnh Ch cn chic gh v hng cy trt l i tnh nhn mang ni bun i u?

Ti ngi vo chic gh ca h, Bng nhin bt khc. (Pht chnh lng- Minh Hng) l ni c n ca i tnh nhn n hay chnh l ni c n ca thi s? i khi, ch gi ni c n ca mnh vo thin nhin: L vng ri thn thc V vn di gt giy Trng s mnh n l Vi vng m ln my Ri: Cht nghe ma thu khc Pht hiu mnh chia li. (u ng- Minh Hng) Nhng d ni l, ni trng, ni ma thu, cng lm sao giu c lng mnh. Trong tp Pht ring ca Minh Hng, bi th V l mt bi th n tng v mang c c trng trong li vit ca ch. ch t nhn mnh l ngi thch nu gi qu kh, l ngi hay bun trc qu kh. ng thi, ch cng nhn ra ci hin trng thi i intnet v th in t / ngn qu kh rng khng nn ch c Xp li nhng mnh giy a vng v cn thn kho ngn k c. Nhng ti bit, bn c cng bit, ci ngn k c ca ch v ca lng tri con ngi lm sao c th kho li mt cch vnh vin. Chnh bi vy m con ngi lun c n, thi s lun c n. Cng nh hai nh th n ni trn, theo ti, nhng bi th gi cm, au u tm can nht ca Lu Th Bch Liu cng l nhng bi th v ni c n. Gn ging vi Minh Hng, Lu Th Bch Liu cng hay ly hnh nh thin nhin lm ni nng ta cho ni c n ca tm hn. Tuy nhin, Minh Hng thng gi tng, thng tm cch che y, thng tm cch y ni c n v pha khc. Lu Th Bch Liu th ngc

32 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

DIN N TRAO I - L LUN PH BNH


li. Ni c n ca ch rt bc trc: ti khng th ru ti nhng m khng trng trng v tri dn nhau i u ti mt mnh khng bng. (T khc- Lu Th Bch Liu) Ch khng h ngn ngi khi gii by khng ai a sng vi ti, cng sn sng t th i ti cht m mt ngi. Mt im d nhn thy, Lu Th Bch Liu thch lng mn ho ni c n. Liu xanh xo tc Th li mt h ko c chic bng mt ngi b v. (Mt mnh 3- Lu Th Bch Liu) V: Lng ngn xanh ti i Thm ho m ci Mong mt ln c chy Du tn tro sut i. (Du xun 2- Lu Th Bch Liu) Ni Lu Th Bch Liu bc trc khi vit v ni c n thc ra cng ch l mt cch ni. D th no i na th Lu Th Bch Liu vn l mt cy bt n vi mt tm hn mnh mai ca... cy liu bn h. Th Lu Th Bch Liu mang v a oan nhng thng phng pht bun. C iu hi l l trong th ch rt t gp nc mt v nhng bi lu. C chng, cng ch l khc gin tip: Ti nhn bong bng nc V ngn di git gianh Bao nhiu l mt l Khc vi nhau trn cnh (Mt mnh 1- Lu Th Bch Liu) V: Nhng l cy r rm vi l cy L cy no cng rng rng nc (Du xun 1- Lu Th Bch Liu) Nhng c mt ln, v c l cng ch duy nht mt ln, ti gp ch bng gi ni v ni c n nh ni v mt ni bun khn t, bun nh mt ni tuyt vng. l khi c bi Khng ni bun no bun hn ni bun no- bi th th 9 trong tp Ci ti (s 9 vn l con s nh mnh). Ngi n b y lun thc dy vo lc 0 gi trong ngi nh- thi gian ca mnh. Ngi n b y i m thm, n khng ai bit, mang nt bun ca ngy nng tt v xt xa hn, ngi n b y phi mang trong tim ni bun khng ni bun no bun hn ni bun no. Cu th vit ra khng phi nhm so snh m din t ni bun qun quanh, quanh qun, v hnh v nh m c quay i tr li trong tm khm con ngi. Ri, hnh nh cui cng ca ngi n b l li t th v s bt lc - bt lc trc ni c n ca chnh mnh: ngi n b tr v ngi nh ca mnh nng nhc tra cha vo kho lau sn, cm hoa c nu mt ngy sp tt. (Khng ni bun no hn ni bun no- Lu Th Bch Liu) Bi th trn ca Lu Th Bch Liu kh c th em phn tch rch ri hiu ti tn cng ca ngha, m ch c th cm, c th gi, c th thm, c th m nh, ging nh ta cht nhn ra cn gi heo may u ma mn man trn da tht.

* * *

Tht ra, nhn din nhng cm thc c n trong th cc cy bt n Thi Nguyn, d ch hn hp trong phm vi mt vi cy bt cng l mt vic khng h n gin. l mt cng vic lu di v nghim tc. Ngi vit bi ny ch mi thc thi n theo li thy bi xem voi. C iu g s snh v bt cn, rt mong c s th tt ca cc tc gi v c gi. Tuy nhin, c mt iu cn khng nh: c nvi gc nhn m hc l mt cm xc khng th thiu i vi vn chng ni chung v thi ca ni ring. l nhng ni c n thanh sng, c gi tr cnh tnh, thc tnh, con ngi nhn din chnh mnh, thng yu, ng cm vi con ngi hn. ng thi, ti cng thin ngh, ci s mnh cao c y s c t ln vai nhng nh th n.
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

33

HOT NG VN HA NGH THUT

Lam ban
V VN HO L HI
Bi v nh: B T

a l hi 2011 qua i, chng ta chun b n mt ma l hi mi ca nm 2012 sp ti. Ngoi nhng g tt p, lng ng trong tm hn mi ngi Vit Nam chng ta, th y vn phng pht nhng hnh nh, d m v nhng iu cha tt, cn trn tr ca ma hi c, iu m nhiu du khch thng cm nhn l: bn, bc v bun. Nhng iu m ngi vit xin c lm bn di y hu mong cho nhng ma hi mi s dn c hn ch, loi b. Theo thng k cha y ca ngnh chc nng v qua cc phng tin thng tin i chng th hin nay c nc ta c khong gn 8.000 l hi cc loi trong mt nm. Chia ra, trung bnh mi ngy c trn 20 l hi. V vy, nhng iu s st xy ra trong cc l hi, tu theo quy m, tnh cht ca tng l hi. tng

vng, min, t nhiu xy ra l khng trnh khi bi mt khi cng tc qun l, t chc cha cht ch, thm ch cn thiu hiu bit ca nhng ngi c trch nhim gy nn. Nhng quy nh v Thc hin np sng vn minh trong l hi rt c th trong Thng t s 04/2011/ TT-BVHTTDL ngy 21/01/2011 ca B Vn ho, Th thao v Du lch cho vic thc hin cc l hi hu nh khng c ch trng thc hin, mt mt do thc ca ngi i hi, nhng phn ln l do cng tc tuyn truyn trc l hi v ngay trong l hi hu nh khng c quan tm y , dn ti nhiu thiu st m bo ch nu, nh L pht n n Trn Nam nh. Cc dch v sp l thu, cng thu xy ra nhiu ni, n c l n B Cha Kho Bc Ninh. Ht quan h ngy hi vn c tnh trng ng nn. Ht dn ca dn tc ch

L hi ca a phng nhng Nh Cha ng ra t chc.

34 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

HOT NG VN HA NGH THUT

Tit mc vn ngh gy phn cm trong ngy l trang trng.

khoc o dn tc bn ngoi, cn khng t vn qun b v guc cao gt ln sn khu. Qun l, gi gn mi trng, v sinh cng cng km. Cc loi dch v n ung, ngh ngi, a n, mi cho, cho ko, cht chm c bc, cc tr chi n tin, trm cp, mc ti, n xin nhiu dngto bc xc cho ngi i hi, xy ra rt nhiu ni, gy c ch v phn cm, lm gim cm xc tt p, ngha tm linh cho du khch Mt s hi mi phc hi th quan tm n quy m hi phi m rng (quy m = tiu tin hp php), khai trng du lch, kch bn na n nhau, to nhng tn km khng cn thit. Can thip th bo vo tnh cht l hi, chm ch n thu tin cng c, khng ch n cc nghi thc truyn thng, cch thc thu, qun l v s dng tin cng c, tin git du cha ng v hiu qu cha thit thcgy mt on kt ni b v lm h hng cn b. Mt s hi th coi trng nghi thc, l nghi tn gio, tng tnh linh thing ca bn o. C hi, c pht th treo khp ni, c T quc li qu t, treo bng hoc thp hn c hi. Phn L c nhng hi th s si, tnh gio dc truyn thng t, gim mc ch, ngha l hi, ch trng t l v phn hi nhiu hn thu tin dch v. Vn sinh hot n ung trong n, cha ni tn nghim b lm dng qa mc. Ch l khng ng vi tnh cht ca hi. Vn ngh trong l hi cha c la chn ph hp, c nhng tit mc phn cm, trang tr tu tin, cu th, sai quy cch, v tr, hoc lm dng(!) C hi gii thiu i biu qu nhiu ch sai (rt may, truyn hnh trc tip li l i a phng).

V phn ngi hnh hng, i hi, c khng t ngi thc km, trang phc i l o phng lo lot, vy ngn, qun lng, x rc, ni nng ba bi, t hng, t vng m, l bi linh tinh (cng mt phn do khng c s hng dn v do km hiu bit, nn cn c bin bo, gii thch ngay ni l hi). Trc tnh trng trn, thit ngh, nn tng cng hn na cng tc qun l, t chc, kim tra, chn chnh kp thi. Phi quy hoch ng b ch o thng nht ca ngnh chc nng v mi mt ca mt l hi, y mnh cng tc tuyn truyn v l hi v vn ho l hi, chc chn s hn ch ng k. iu thit yu na, l: tp hun c bn cho cc cn b nhng ni c l hi, o to cn b lm cng tc bo tn di tch, hng dn vin du lch, bi l hi l hnh thi sinh hot vn ho cng ng, ni no c l hi v di tch, danh thng chnh l sn phm ca du lch, nn phi ngh ngay vic o to nhng cn b c k nng ngh nghip cng vi quy hoch pht trin kinh t - x hi, khng o to n u chc chn vn xy ra nhng iu s xut v nh hng n vn ho l hi. Mt t nc c nhiu l hi s tiu tn bit bao nhiu thi gian, tin ca. Nn chng cn tng cng x hi ho cng tc l hi, v cp php m hi th no cho va phi, cho ng vi bn cht ngi Vit v vn ho Vit, va gi gn, pht huy bn sc m khng mt i nhng g do kinh t th trng xm ln.
(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

35

HOT NG VN HA NGH THUT

Pht huy bn sc vn ha cc dn tc thiu s


Ngy 19-10, ti Trng Cao ng Vn ha Ngh thut Vit Bc, Chi hi Vn hc Ngh thut cc dn tc thiu s tnh Thi Nguyn t chc Hi tho Pht huy bn sc vn ha cc dn tc thiu s trong sng tc VHNT thi k i mi v hi nhp. n d Hi tho c i din lnh o HND tnh, Ban Tuyn gio Tnh y, Hi VHNT tnh v gn 60 hi vin ca Hi VHNT cc DTTS tnh Trong thi gian qua, Hi VHNT cc DTTS tnh c cc cp, ngnh quan tm, i ng vn, ngh s c to iu kin pht huy mi ti nng nghin cu, su tm, sng tc, biu din Nhiu hi vin c h tr u t sng tc hoc c n phm, tc phm c gii thng cao. Bn cnh , nhiu hi vin cn tham gia cc n ln, nghin cu, su tm v vn ha, VHNT cc dn tc thiu s . Hi tho cng c nghe nhiu kin tham lun tm huyt v nhiu lnh vc khc nhau ca cc tc gi, vn, ngh s nh: vn xui Ty; th, vn ha dn gian cc dn tc thiu s; hot ng biu din sn khu; ngh thut to hnh

Theo k hoch, Vng thi bn kt din ra ti H Ni t ngy 1 n 5-11, ti TP H Ch Minh t 12 n 16-11 vi phn thi trang phc dn tc, trang phc o tm v thi ng x. Vng thi chung kt s c t chc t ngy 26-11 n ngy 11-12 ti thnh ph H Ch Minh vi ch Hng Sc Vit Nam. m chung kt - L ng quang s din ra lc 20h th by 10-12 ti Nh ht Ha Bnh (TP. H Ch Minh), c truyn hnh trc tip trn i VTV1, VTV4 v mt i truyn hnh a phng khc.

MAI AN

Trnh din trang phc truyn thng cng ng cc dn tc Vit Nam 2011
T ngy 28 - 30/11, ti Lng vn ho, du lch cc dn tc Vit Nam (ng M, H Ni), ln u tin U ban Dn tc phi hp vi B Vn ha, Th thao v Du lch t chc cuc trnh din trang phc truyn thng cng ng cc dn tc Vit Nam. Hn 250 c nhn c la chn t 54 dn tc khp cc tnh, thnh ph trn c nc s trnh din cc loi trang phc truyn thng ca dn tc mnh vo ti ngy 28/11. y l hot ng nhm mc tiu tn vinh, bo tn, pht huy gi tr vn ha ni chung v v p vn ha c trng trang phc ca cng ng 54 dn tc Vit Nam ni ring, tng cng khi i on kt cc dn tc. Ph Ch nhim y ban Dn tc, Trng ban t chc Hong Xun Lng cho bit i din ca 54 dn tc s trnh din hn 100 loi trang phc truyn thng, v mi dn tc c th c nhiu loi trang phc khc nhau bao gm c trang phc sinh hot v trang phc l hi. Ln u tin t chc chng trnh ny, m bo cht lng, y ban Dn tc thnh lp Hi ng T vn trang phc truyn thng cng ng cc dn tc Vit Nam. Thiu tng, Nhc s An Thuyn-nguyn Hiu trng Trng i hc Vn ha Ngh thut Qun i l Ch tch Hi ng T vn. V trng V Tuyn truyn (y ban Dn tc), y vin thng trc ban t chc Chu Tun Thanh nhn mnh rng, hot ng vn ha ny va l s kin chnh tr su sc va l dp cho chng ta nhn li nhng nt p truyn thng ca dn tc, t gn gi v pht huy.

H.A

Cuc thi Hoa hu cc dn tc Vit Nam ln II - 2011


Ban t chc cuc thi hoa hu cc dn tc Vit Nam ln II - cuc thi sc p ln nht trong nm 2011 - cho bit chn ra c 138 gng mt xut sc tham d vng bn kt c t chc ti H Ni v TP H Ch Minh. Theo ng Chu Tun Thanh, V trng V tuyn truyn, y ban Dn tc chnh ph - Ph trng ban Thng trc, Ch tch Hi ng s tuyn Cuc thi Hoa hu cc dn tc Vit Nam: Do cng tc t chc, tuyn truyn tt v ng b, nn s lng th sinh khp mi min t nc ng k rt ng. Trong s lng th sinh cc dn tc thiu s u rt nhit tnh, ho hng tham gia ng k tham d. c 1015 th sinh ca 42 dn tc Vit Nam nh Chm, Giy, Kinh, , Hoa, Dao, Mng, HMng, Cao Lan - Sn Ch, X ng, Kho Lch, Ty, Thi, HRe, Nng, Khmer, M, Chu Ro, Bana, MNng, Jrai, HR, X ng, Chu Ro, Gi Tring, La Ch, Lolo ng k tham gia.

P.V

36 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)

VN HA CC DN TC

TRONG S NY
VN - S KIN
1. Cho mng k nim 20 nm Ngy thnh lp Hi Vn hc ngh thut cc dn tc thiu s Vit Nam (18/11/1991- 18/11/2011): Sc vc tui hai mi Nng Quc Bnh

DI SN VN HA CC DN TC
4. Sn khu Mc Thn H Gi Hai Tun Giang 7. Cn mi ting kn P Ko trong tm thc ngi P N Phng Hi Yn

T NC CON NGI MIN NI


8. Ngi lm th ni n Mng Dn

SNG TC VN HC NGH THUT


Ba 1: Tui xun. nh: Thanh H - TTXVN 10. Trn nh Kp - Linh Truyn ngn ca inh Su Giang 13. K tha, pht huy gi tr vn ho cc dn tc l trch nhim v t ho ca chng ta Nng c Mnh 15. Hi Vn ho cc dn tc Vit Nam c chm lo cng vic sng tc khng? Nng Quc Chn 17. Bi ca p nht trn gian Nhc: Mi Hi; Th: P So Mn 18. Trang th: L Ngn Sn, Y Phng, Mai Liu, P So Mn, Inrasara, Dng Thun 20. 20 nm - Ngy y, by gi H L 22. Trang th song ng: M Th Vinh, Bn Th Ba 23. Nh th Nng Quc Chn: Mt i tn ty vi cng vic, mt con ngi y tnh ngha Huy Thng 26. Trang th ca tc gi: L Na, Trnh Chu, Nguyn Nh B, Trn Vn Hc 28. Nhng li tm huyt... P.V

TNG BIN TP CAO DUY SN PH TNG BIN TP LU XUN L TH K TA SON BI TH HNG TRNH BY TRNG THU

TR S TA SON: Tng 6 - s 66 Nguyn Vn Huyn Cu Giy - H Ni in thoi: (04)36411198 Fax: (04)36411197 Email:tapchivanhoacacdantoc@yahoo.com Giy php xut bn s: 191/GP-BVHTT do B Vn ha - Thng tin cp ngy 26/12/2006 In ti: Xng in NXB Vn ha dn tc 128C/22 i La - H Ni

DIN N TRAO I - L LUN PH BNH


31. C n Mt cm xc thm m trong th n Thi Nguyn H Thu Giang

HOT NG VN HA VN NGH
34.Lm bn v vn ho l hi B t 36. Trang tin

Trong din Nh nc cp: Khng thu tin


(SO 11-2011) VN HA CC DN TC

37

MT S HNH NH HOT NG CA HOT NG CA HI VHNT HI VHNT CC DTTS VIT NAM

VN HA CC DN TC

MT S HNH NH

CC DTTS VIT NAM

/c Nng c Mnh, khi y vin B chnh tr Trung ng ng, Trng ban dn tc ca ng, Ph Ch tch Hi ng dn tc ca Quc hi ni chuyn vi i hi thnh lp Hi Vn ha cc DTTS Vit Nam

ng ch C Ha Vn ti i hi ln th II

Mt s n phm ca Hi

Bu Ban chp hnh Hi Vn ha cc Dn tc

38 VN HA CC DN TC (SO 11-2011)
i biu d i hi IV nm 2007

VN HA CC DN TC MT S HNH NH HOT NG CA HI VHNT CC DTTS VIT NAM

L trao gii thng hng nm ca Hi VHNT cc DTTS Vit Nam

Hi ngh VHNT cc DTTS Vit Nam ton quc ti H Ni, nm 2006

Cc ng ch lnh o TW Hi n thm Trung tm vn ha VN ti Lo

Vn ngh s i thc t ti huyn Chi Lng, Lng Sn

(SO 11-2011) VN HA CC DN TC on vn ngh s Hi VHNT cc DTTS Vit Nam i thc t ti khu Tn Tro - Tuyn Quang

39

You might also like