Gii nhanh bi ton ha hc bng phng php s ng cho Tp ch Ha Hc v ng dng, s 7 (67) / 2007

L Phm Thnh - 1 -

GII NHANH BI TON HA HC
BNG PHNG PHP S NG CHO

L Phm Thnh
Trng THPTDL Bc H H Ni

Vi hnh thc thi trc nghim khch quan, trong
mt khong thi gian tng i ngn hc sinh phi
gii quyt mt s lng cu hi v bi tp kh ln
(trong bi tp ton chim mt t l khng nh).
Do vic tm ra cc phng php gip gii
nhanh bi ton ha hc c mt ngha quan trng.
Bi ton trn ln cc cht vi nhau l mt dng
bi hay gp trong chng trnh ha hc ph thng.
Ta c th gii bi tp dng ny theo nhiu cch
khc nhau, song cch gii nhanh nht l phng
php s ng cho.
Nguyn tc: Trn ln 2 dung dch:
Dung dch 1: c khi lng m
1
, th tch V
1
,
nng C
1
(C% hoc C
M
), khi lng ring d
1
.
Dung dch 2: c khi lng m
2
, th tch V
2
,
nng C
2
(C
2
> C
1
), khi lng ring d
2
.
Dung dch thu c c m = m
1
+ m
2
, V = V
1
+ V
2
,
nng C (C
1
< C < C
2
), khi lng ring d.
S ng cho v cng thc tng ng vi
mi trng hp l:
a) i vi nng % v khi lng:

m
1
C
1
|C
2
- C|
C
m
2
C
2
|C
1
- C|





(1)
| C C |
| C C |
m
m
1
2
2
1

=
b) i vi nng mol/lt:

V
1
C
1
|C
2
- C|
C
V
2
C
2
|C
1
- C|





(2)
| C C |
| C C |
V
V
1
2
2
1

=
c) i vi khi lng ring:

V
1
d
1
|d
2
- d|
d
V
2
d
2
|d
1
- d|





(3)
| d d |
| d d |
V
V
1
2
2
1

=

Khi s dng s ng cho ta cn ch :
*) Cht rn coi nh dung dch c C = 100%
*) Dung mi coi nh dung dch c C = 0%
*) Khi lng ring ca H
2
O l d = 1 g/ml

Sau y l mt s v d s dng phng php
ng cho trong tnh ton pha ch dung dch.

Dng 1: Tnh ton pha ch dung dch
V d 1. thu c dung dch HCl 25% cn
ly m
1
gam dung dch HCl 45% pha vi m
2
gam
dung dch HCl 15%. T l m
1
/m
2
l:

A. 1:2 B. 1:3 C. 2:1 D. 3:1
Hng dn gii:
p dng cng thc (1):
1
2
m | 15 25 | 10 1

m |45 25| 20 2

= = =

p n A.

V d 2. pha c 500 ml dung dch nc
mui sinh l (C = 0,9%) cn ly V ml dung dch
NaCl 3%. Gi tr ca V l:

A. 150 B. 214,3 C. 285,7 D. 350

Hng dn gii:
Ta c s : V
1
(NaCl) 3 |0 - 0,9|
0,9
V
2
(H
2
O) 0 |3 - 0,9|

(ml) 150 500
0,9 2,1
0,9
V
1
=
+
= p n A.

Phng php ny khng nhng hu ch trong
vic pha ch cc dung dch m cn c th p dng
cho cc trng hp c bit hn, nh pha mt cht
rn vo dung dch. Khi phi chuyn nng
ca cht rn nguyn cht thnh nng tng ng
vi lng cht tan trong dung dch.

V d 3. Ha tan 200 gam SO
3
vo m gam dung
dch H
2
SO
4
49% ta c dung dch H
2
SO
4
78,4%.
Gi tr ca m l:

A. 133,3 B. 146,9 C. 272,2 D. 300,0

Hng dn gii:
Phng trnh phn ng: SO
3
+ H
2
O H
2
SO
4

100 gam SO
3
5 , 122
80
100 98
=

gam H
2
SO
4

Nng dung dch H
2
SO
4
tng ng: 122,5%
Gi m
1
, m
2
ln lt l khi lng SO
3
v dung
dch H
2
SO
4
49% cn ly. Theo (1) ta c:
44,1
29,4
| 4 , 8 7 122,5 |
| 4 , 78 49 |
m
m
2
1
=

=
(gam) 300 200
29,4
44,1
m
2
= = p n D.

im l th ca s ng cho l ch
phng php ny cn c th dng tnh nhanh
kt qu ca nhiu dng bi tp ha hc khc. Sau
y ta ln lt xt cc dng bi tp ny.

Gii nhanh bi ton ha hc bng phng php s ng cho Tp ch Ha Hc v ng dng, s 7 (67) / 2007


L Phm Thnh - 2 -
Dng 2: Bi ton hn hp 2 ng v
y l dng bi tp c bn trong phn cu to
nguyn t.
V d 4. Nguyn t khi trung bnh ca brom l
79,319. Brom c hai ng v bn: Br
79
35
v Br.
81
35

Thnh phn % s nguyn t ca Br
81
35
l:
A. 84,05 B. 81,02 C. 18,98 D. 15,95

Hng dn gii:
Ta c s ng cho:
Br (M=81)
35
81
Br (M=79)
35
79
A=79,319
79,319 - 79 = 0,319
81 - 79,319 = 1,681
% 100
319 , 0 681 , 1
319 , 0
Br %
681 , 1
319 , 0
Br %
Br %
81
35 79
35
81
35

+
= =
% 95 , 15 Br %
81
35
= p n D.

Dng 3: Tnh t l th tch hn hp 2 kh
V d 5. Mt hn hp gm O
2
, O
3
iu kin
tiu chun c t khi i vi hiro l 18. Thnh
phn % v th tch ca O
3
trong hn hp l:
A. 15% B. 25% C. 35% D. 45%
Hng dn gii:
p dng s ng cho:

V M
1
= 48 |32 - 36|
M = 18.2 =36
V M
2
= 32 |48 - 36|
O
2
O
3

% 25 % 100
1 3
1
%V
3
1

12
4
V
V
3
2
3
O
O
O
=
+
= = =
p n B.

V d 6. Cn trn 2 th tch metan vi mt th
tch ng ng X ca metan thu c hn hp
kh c t khi hi so vi hiro bng 15. X l:
A. C
3
H
8
B. C
4
H
10
C. C
5
H
12
D. C
6
H
14


Hng dn gii:
Ta c s ng cho:
V M
1
= 16 |M
2
- 30|
M = 15.2 =30
V M
2
= M
2
|16 - 30|
M
2
CH
4

28 | 30 - M |
1
2

14
| 30 - M |
V
V
2
2
M
CH
2
4
= = =
M
2
= 58 14n + 2 = 58 n = 4
X l: C
4
H
10
p n B.

Dng 4: Tnh thnh phn hn hp mui trong
phn ng gia n baz v a axit

Dng bi tp ny c th gii d dng bng
phng php thng thng (vit phng trnh
phn ng, t n). Tuy nhin cng c th nhanh
chng tm ra kt qu bng cch s dng s
ng cho.

V d 7. Thm 250 ml dung dch NaOH 2M
vo 200 ml dung dch H
3
PO
4
1,5M. Mui to thnh
v khi lng tng ng l:
A. 14,2 gam Na
2
HPO
4
; 32,8 gam Na
3
PO
4

B. 28,4 gam Na
2
HPO
4
; 16,4 gam Na
3
PO
4

C. 12,0 gam NaH
2
PO
4
; 28,4 gam Na
2
HPO
4

D. 24,0 gam NaH
2
PO
4
; 14,2 gam Na
2
HPO
4


Hng dn gii:
C: 2
3
5
0,2.1,5
0,25.2
n
n
1
4 3
PO H
NaOH
< = = <
To ra hn hp 2 mui: NaH
2
PO
4
, Na
2
HPO
4
S ng cho:
Na
2
HPO
4
(n
1
= 2) |1 - 5/3|
n
NaH
2
PO
4
(n
2
= 1) |2 - 5/3|
5
3
=
2
3
1
3
=
=


1
2
n
n
4 2
4 2
PO NaH
HPO Na
=

4 2 4 2
PO NaH HPO Na
2n n =
M 3 , 0 n n n
4 3 4 2 4 2
PO H PO NaH HPO Na
= = + (mol)

=
=
(mol) 0,1 n
(mol) 0,2 n
4 2
4 2
PO NaH
HPO Na

= =
= =
(g) 12,0 0,1.120 m
(g) 28,4 0,2.142 m
4 2
4 2
PO NaH
HPO Na
p n C.

Dng 5: Bi ton hn hp 2 cht v c ca 2
kim loi c cng tnh cht ha hc

V d 8. Ha tan 3,164 gam hn hp 2 mui
CaCO
3
v BaCO
3
bng dung dch HCl d, thu
c 448 ml kh CO
2
(ktc). Thnh phn % s mol
ca BaCO
3
trong hn hp l:
A. 50% B. 55% C. 60% D. 65%
Hng dn gii:
(mol) 0,02
22,4
0,448
n
2
CO
= = 2 , 158
0,02
3,164
M = =
p dng s ng cho:

BaCO
3
(M
1
= 197) |100 - 158,2| = 58,2
M=158,2
CaCO
3
(M
2
= 100) |197 - 158,2| = 38,8

60% 100%
38,8 58,2
58,2
%n
3
BaCO
=
+
=
p n C.
Gii nhanh bi ton ha hc bng phng php s ng cho Tp ch Ha Hc v ng dng, s 7 (67) / 2007


L Phm Thnh - 3 -
Dng 6: Bi ton trn 2 qung ca cng mt
kim loi
y l mt dng bi m nu gii theo cch
thng thng l kh di dng, phc tp. Tuy nhin
nu s dng s ng cho th vic tm ra kt
qu tr nn n gin v nhanh chng hn nhiu.
c th p dng c s ng cho, ta
coi cc qung nh mt dung dch m cht tan
l kim loi ang xt, v nng ca cht tan
chnh l hm lng % v khi lng ca kim loi
trong qung.

V d 9. A l qung hematit cha 60% Fe
2
O
3
. B
l qung manhetit cha 69,6% Fe
3
O
4
. Trn m
1
tn
qung A vi m
2
tn qung B thu c qung C, m
t 1 tn qung C c th iu ch c 0,5 tn gang
cha 4% cacbon. T l m
1
/m
2
l:

A. 5/2 B. 4/3 C. 3/4 D. 2/5

Hng dn gii:
S kg Fe c trong 1 tn ca mi qung l:
+) Qung A cha: (kg) 420
160
112
1000
100
60
=
+) Qung B cha: (kg) 504
232
168
1000
100
6 , 69
=
+) Qung C cha: (kg) 480
100
4
1 500 = |

\
|

S ng cho:
m
A
420 |504 - 480| = 24
480
m
B
504 |420 - 480| = 60

5
2
60
24
m
m
B
A
= = p n D.

Trn y l mt s tng kt v vic s dng
phng php s ng cho trong gii nhanh
bi ton ha hc. Cc dng bi tp ny rt a
dng, v vy i hi chng ta phi nm vng
phng php song cng cn phi c s vn dng
mt cch linh hot i vi tng trng hp c th.
lm c iu ny cc bn cn phi c s suy
ngh, tm ti c th hnh thnh v hon thin k
nng gii ton ca mnh. Chc cc bn thnh
cng.

Mt s bi tp tham kho:

BT 1. thu c dung dch CuSO
4
16% cn
ly m
1
gam tinh th CuSO
4
.5H
2
O cho vo m
2
gam
dung dch CuSO
4
8%. T l m
1
/m
2
l:
A. 1/3 B. 1/4 C. 1/5 D. 1/6

BT 2. Ha tan hon ton m gam Na
2
O nguyn
cht vo 40 gam dung dch NaOH 12% thu c
dung dch NaOH 51%. Gi tr ca m (gam) l:
A. 11,3 B. 20,0 C. 31,8 D. 40,0

BT 3. S lt nc nguyn cht cn thm vo 1
lt dung dch H
2
SO
4
98% (d = 1,84 g/ml) c
dung dch mi c nng 10% l:
A. 14,192 B. 15,192 C. 16,192 D. 17,192

BT 4. Nguyn t khi trung bnh ca ng l
63,54. ng c hai ng v bn: Cu
63
29
v Cu
65
29
.
Thnh phn % s nguyn t ca Cu
65
29
l:
A. 73,0% B. 34,2% C. 32,3% D. 27,0%

BT 5. Cn ly V
1
lt CO
2
v V
2
lt CO iu
ch 24 lt hn hp H
2
v CO c t khi hi i vi
metan bng 2. Gi tr ca V
1
(lt) l:

A. 2 B. 4 C. 6 D. 8

BT 6. Thm 150 ml dung dch KOH 2M vo
120 ml dung dch H
3
PO
4
1M. Khi lng cc mui
thu c trong dung dch l:
A. 10,44 gam KH
2
PO
4
; 8,5 gam K
3
PO
4

B. 10,44 gam K
2
HPO
4
; 12,72 gam K
3
PO
4

C. 10,24 gam K
2
HPO
4
; 13,5 gam KH
2
PO
4

D. 13,5 gam KH
2
PO
4
; 14,2 gam K
3
PO
4


BT 7. Ha tan 2,84 gam hn hp 2 mui CaCO
3

v MgCO
3
bng dung dch HCl d, thu c 0,672
lt kh iu kin tiu chun. Thnh phn % s
mol ca MgCO
3
trong hn hp l:

A. 33,33% B. 45,55% C. 54,45% D. 66,67%

BT 8. A l khong vt cuprit cha 45% Cu
2
O. B
l khong vt tenorit cha 70% CuO. Cn trn A
v B theo t l khi lng T = m
A
/m
B
nh th no
c qung C, m t 1 tn qung C c th iu
ch c ti a 0,5 tn ng nguyn cht. T bng:

A. 5/3 B. 5/4 C. 4/5 D. 3/5