You are on page 1of 37

A - LI M U T gi hi oi l mt phm tr kinh t tng hp c lin quan n cc phm tr kinh t khc v ng vai tr nh l mt cng c c hiu lc, c hiu qu trong vic

tc ng n quan h kinh t i ngoi ca mi nc, ng thi l yu t cc k quan trng i vi chnh sch tin t quc gia. bao thi nay, loi ngi v ang tip tc ng trc mt vn c tm quan trng c bit ny v c gng tip cn n, mong tm ra mt nhn thc ng n t xc nh v a vo vn hnh trong thc t mt t gi hi oi ph hp, nhm bin n tr thnh mt cng c tch cc trong qun l nn kinh t mi nc. T gi hi oi, nh cc nh kinh t thng gi l mt loi "gi ca gi" , b chi phi bi nhiu yu t v rt kh nhn thc, xut pht t tnh tru tng vn c ca bn thn n. T gi hi oi khng phi ch l ci g ngm m tri li, l ci m con ngi cn phi tip cn hng ngy, hng gi, s dng n trong mi quan h giao dch quc t, trong vic s l nhng vn c th lin quan n cc chnh sch kinh t trong nc v quc t. V do vy, nhn thc mt cch ng n v s l mt cch ph hp mt cch t gi hi oi l mt ngh thut. Trong iu kin nn kinh t th gii ngy nay, khi m qu trnh quc t ho bao trm tt c cc lnh vc sn xut kinh doanh v trong cuc sng, th s gia tng ca hp tc quc t nhm pht huy v s dng nhng li th so snh ca mnh lm cho vic qun l i sng kinh t ca t nc v l mi quan tm c bit ca chnh ph cc nc trong qu trnh phc hng v pht trin kinh t. Vit Nam l mt trong nhng nc nh vy. Xut pht t nhng l do trn y, Em chn ti ca mnh l "Mt s vn v t gi hi oi v chnh sch t gi hi oi Vit Nam". Tp n c chia lm 2 phn chnh. Nhng vn l thuyt chung ( chng I ) Nhng chnh sch t gi hi oi Vit Nam ( chng II ) Do ra, chng I s chim phn ln tp n. chng II. V em s c gng trnh by v th hin nhng g cp trong chng I. Di y em xin trnh by ni dung n ca mnh.

CHNG I: I.

NI DUNG Nhng vn l thuyt chung

T gi hi oi v s hnh thnh t gi hi oi 1. T gi hi oi:

Hu ht mi quc gia hay mt nhm quc gia lin kt (nh lin minh Chu u) u c ng tin ring ca mnh. Vit nam c tin ng (VN) Trung quc c Nhn dn t (CNY), M c Dollar (USD). Mi lin h kinh t gia cc nc, cc nhm nc vi nhau m trc ht l quan h mua bn trao i u t dn n vic cn c s trao i ng tin ca cc nc khc nhau vi nhau, ng tin ny i ly ng ftin kia, t ta c th ni rng: t gi hi oi l gi c ca mt n v tin t ca mt nc tnh bn tin t ca mt nc khc. Thng thng, thut ng "T gi hi oi" c ngm hiu l s lng n v tin ni t cn thit mua mt n v ngoi t, tuy nhin M v Anh c s dng theo ngha ngc li: s lng n v ngoi t cn thit mua mt ng USD hoc ng bng Anh; v d: M 0,8 xu/USD. Cc nh kinh t thng cp n hai loi t gia hi oi: - T gi hi oi danh ngha (en): y l t gi h oi c bit n nhiu nht do ngn hng nh nc cng b trn cc phng tin thng tin i chng hng ngy. - T gi hi oi thc t (er) c xc nh er = en * Pn/Pf Pn: ch s gi trong nc Pf: ch s gi nc ngoi T gi hi oi thc t loi tr c s nh hng ca chnh lch lm pht gia cc nc v phn nh ng swsc mua v sc cnh tranh ca mt nc. 2. S hnh thnh t gi hi oi a- Cu v tin trn th trng ngoi hi C cu v tin ca nc A trn th trng ngoi hi khi dn c t cc nc khc mua hng ho v dc v c sn xut ra ti nc A. Mt nc xut khu cng nhiu th cu i vi ng tin nc cng ln trn th trng ngoa hi. ng cu v mt loi tin l hm ca t gi hi oi ca n xung d pha bn phi, iu ny cho thy nu t gi hi oi cng cao th hng ho ca nc y cng tr ln t hn i vi nhng ngi n\c ngoi v t hng ho xut khu hn 2

b- Cung v tin trn th trng ngoi hi nhn dn nc A mua c cc sn phm sn xut ra nc B h phi mua mt lng tin ln ca nc B, bng vic dng tin nc A tr. Lng tin ny ca nc A khi y bc vo th trng quc t. ng cung v tin l mt hm ca t gi hi oi ca n, dc ln trn v pha phi. T gi hi oi cng cao th hng ho nc ngoi cng r v hng ho ngoi c nhp khu ngy cng nhiu. Cc t gi hi oi c xc nh ch yu thng qua cc lc lng th trng ca cung v cu. Bt k ci g lm tng cu v mt ng tin hoc lm gim cung ca n u c xu hng lm cho t gi hi oi tng ln. Bt k ci g lm gim cu v mt ng tin hoc lm tng cung ng tin y trn cc th trng ngoi hi s hng ti lm cho gi tr trao i ca n gim xung hnh v di, ta thy c t ga hi oi cn bng Lo ca ng Vit Nam v ng USD M thng qua giao im S v D.

L USD S

Lo

D Qo 2. Phn loi t gi hi oi Trong thc t tu tng ni tng lc khi quan tm n mt kha cnh no ca t ga hi oi ngi ta thng gi n tn n loi t gi . Do vy cn thit phi phn loi t gi hi oi. Da vo nhng cn c khc nhau ngi ta chia ra nhiu loi t gi khc nhau: a- Cn c vo phng tin chuyn ngoi hi, t gi c chia ra lm hai loi Q()

-T gi in hi m t ga mua bn ngoi hi m ngn hng c trch nhim chuyn ngoi hi bng in( telegraphic transfer -T/T) -T gi th hi: l t gi mua bn ngoi hi m ngn hng c trch nhim chuyn ngoi hi bng th ( mail transfen M/T) b- Cn c vo ch qun l ngoi hi, t gi hi oi chia ra cc loi - T gi chnh thc: l t gi do nh Nc cng b c hnh thnh trn c s ngang gi vng. -T gi t do l t gi hnh thnh t pht trn th trng do quan h cung cu qui nh . - T gi th ni l t gi hnh thnh t pht trn th trng v nh nc khng can thip vo s hnh thnh v qun l t gi ny. - T gi c nh l t gi khng bin ng trong phm vi thi gian no . c- Cn c vo phng tin thanh ton quc t, t gi c chia ra cc loi: - T gi sc l t gi mua bn cc loi sc ngoi t. - T gi hi phiu tr tin ngay l t gi mua bn cc loi hi phiu c k hn bng ngoi t. - T gi chuyn khon l t gi mua bn ngoi hi trong vic chuyn khon ngoi hi khng phi bng tin mt, bng cch chuyn khon qua ngn hng. - T gi tin mt l t gi mua bn ngoi hi m vic chuyn tr ngoi hi bng tin mt. d- Cn c vo thi im mua bn ngoi hi: - T gi m ca: l t gi vo u gi giao dch hay t gi mau bn ngoi hi ca chuyn giao dch u tin trong ngy. - T gi ng ca: l t gi vo cui gi giao dch hay t gi mua bn ngoi hi ca chuyn giao dch cui cng trong ngy. - T gi giao nhn ngay: l t gi mua bn ngoi hi m vic giao nhn ngoi hi s c thc hin chm nht trong 2 ngy lm vic. - T gi giao nhn c k hn: l t gi mua bn ngoi hi m vic giao nhn ngoi hi s c thc hin theo thi hn nht nh ghi trong hp ng(c th l 1,2,3 thng sau).

e- cn c vo nghip v kinh doanh ngoi hi ca ngn hng t gi chia ra lm hai loi: - T gi mua: l t gi m ngn hng mua ngoi hi vo. - Tg a bn: l t gi m ngn hng bn ngoi hi ra. II- Nhng nhn t nh hng ti t gi hi oi: 1- Cn cn thng mi: trong cc iu kin khc khng i nu nhp khu ca mt nc tng th ng cung v tin ca nc y s dch chuyn v pha bn phi, t gi hi oi gim xung; nu xut khu tng th ng cu v tin ca nc y s dch chuyn sang tri t gi hi oi tng ln. 2- T gi lm pht tng i: nu t l lm pht ca mt nc cao hn t l lm pht ca mt nc khc th nc s cn nhi tin hn mua mt lng tin nht nh ca nc kia. iu ny lm cho cung tin dch chuyn sang phi v t gi hi oi gim xung. 3- S vn ng ca vn: khi ngi nc ngoi mua ti sn ti chnh, li sut c nh hng mnh. Khi li sut ca mt nc tng ln mt cch tng i so vi nc khc th cc ti sn ca n to ra t l tin li cao hn v c nhiu ngi dn nc ngoi mun mua ti sn y. iu ny lm cho ng cu v tin ca nc dch chuyn sang phi v lm tng t gi hi oi ca n. y l mt trong nhng nh hng quan trng nht ti t gi cc nc pht trin cao. 4- D tr, phng tin thanh ton, u c: tt c u c th lm dch chuyn ng cung v cu tin t. u c c th gy ra nhng thay i ln v tin, c bit trong iu kin thng tin lin lc hin i v cng ngh my tnh hin i c th trao ddi hng t USD gi tr tin t mi ngy. Trn y l 4 nguyn nhn c bn gy ln s dch chuyn ng cung v cu trn th trng ngoi hi. S dch chuyn ny n lt n s gy ra nhng dao ng ca t gi hi oi, v nh vy phn ng dy chuyn, nhng bin ng ca t gi hi oi li tc ng n nn kinh t trong nc. III- Tc ng ca t gi hi oi n nn kinh t 1-Thc trng tc ng ca t gi i vi cc lnh vc ti chnh, ngn sch thi gian qua. 1.1-Thc trng quan h gia t gi vi ngn sch:

Mi s bin ng ca cc loi t gi u tc ng trc tip ti thu chi ngn sch. Trc nm 1990 nh nc thc hin chnh sch t gi kt ton ni b, mc t gi nh nc cng b thng c nh trong thi gian tng i di. thi im cng b mc t gi thp hn nhiu so vi mc gi trn th trng v tnh hnh sc mua ca ng tin tnh chung thi k 1985-1988, 1rp mua trn di 1.500VND hng xut khu, 1USD trn di 3.000VND, trong khi t gi kt ton ni b thanh ton trong quan h xut nhp khu giu mc 150VND/Rp v 225VND/USD. Nhn chung 1Rp hng xut khu phi b l 1.350VND v 1USD phi b 2.775VND. Kim ngch xut khu ca nm 1987l 650 triu R-USD trong khu vc ng Rp 500 triu v khu vc ng USD 150 triu, Ngn sch nh nc phi b l 900 t. i vi cc ngnh, cc a phng cng giao nhiu hng xut khu thc hin ngha v vi bn, th ngn sch nh nc cng phi b l nhiu. Ngn sch nh nc khng b l hoc chm tr trong vic thanh ton th cng n gia cc doanh nghip v cc ngnh cng tng v cng thiu vn tip tc kinh doanh. i vi hng nhp, th khi vt t nguyn liu thit b v nc nh nc ng ra phn phi cho cc ngnh trong nn kinh t quc dn vi mc gi thp (ph hp vi mc t gi 150 VN/Rp v 225VND/USD nu trn). Nh vy, cc ngnh, cc a phng c phn phi cc loi vt t,nguyn liu th c hng phn gi thp cn ngn sch nh nc li khng thu c chnh lch gi. Vic thc hin c ch t gi kt ton ni b trong thanh ton xut - nhp khu v b l hng xut khu l: - Nu thc hin nghim trng ngha v giao hng xut khu cho bn c th a hng nhp v p ng nhu cu ca nn kinh t quc dn, th mc l ca ngn sch cho hng xut khu ln gy tr ngi cho vic iu hnh ngn sch - Nu tr hon cho vic thc hin ngha v giao hng xut khu nhng trong khi vn yu cu bn giao hng nhp cho ta theo tin , th vic b l hng xut khu c gim mc nht nh, nhng ngha v n ca ta vi bn li tng ln ng k. T gi qui nh thp nn cc t chc kinh t v c nhn c ngoi t khng bn ngoi t cho ngn hng, v lm nh vy s b mt li. Cc t chc i din nc ngoi hoc c nhn nc ngoi cng khng chuyn tin ti khon ngn hng chi tiu m thng a hng t nc ngoi vo hoc s dng ngoi t tin mt trc tip trn th trng. Do c ch t gi ca thi k ny tr thnh mt yu t to cho ngoi t b th ni, mua bn trn th trng trong nc. Thc t ny va gy thit hi v kinh t cho Nh nc va lm pht sinh thm nhng tiu cc trong i sng x hi. ng thi n tc ng tr li t gi kt ton ni b v lm cho t gi gia ng ni t gia cc ng ngoi t din bin phc tp thm. T tnh hnh trn cho thy, trc nm 1989 t gi hi oi gia ng Vit Nam v ngoi t do nh nc qui nh khng tnh n bin ng gi trn th trng ang 6

b trt ng nghim trng, nn lm cho mc b l hng xut khu trong ngn sch qu ln, gy kh khn trong vic iu hnh v qun l ngn sch v thc hin ngha v giao hng m ta cam kt vi nc ngoi, ngoi t b ri lon, Nh nc khng iu hnh v qun l c. T gi hi oi b bp mo so vi thc t khin cho thu chi ngn sch Nh nc khng phn nh ng ngun thu t nc ngoi v cc khon cp pht ca ngn sch Nh nc cho nn kinh t quc dn v cho cc hot ng khc c s dng ngoi t. Vic to ra mt t gi chnh thc tng l gi gi tr ng Vit Nam so vi ngoi t k hoch ho v n nh kinh t, nhng thc cht l y xut khu Vit Nam vo ng ct, khng khuyn khch sn xut hng xut khu v y mnh hng xut khu, h qu l cn cn thng mi b nhp siu nghim trng, ngn sch Nh nc phi gnh chu thm cc thua thit. Khi buc phi th ni v ph gi mnh lm cho chi ph ca cc doanh nghip tng ln ng k v li nhun b gim, do mc thu t thu li tc ca cc t chc kinh t cho ngn sch Nh nc cng b nh hng. Mt khc, cc khon chi tiu cho cc c quan v t chc c Nh nc cp cng c tng ln tng ng vi mc mt gi ca ng ni t. Tnh hnh tc ng n yu t lm tng bi chi ngn. T nm 1989, cng vi cc ci cch kinh t, ti chnh, tin t, Nh nc b ch t gi trc y (t gi kt ton ni b) , gim cn bn b l cho hot ng xut - nhp khu v thc hin chnh sch gi st vi t gi th trng. Ngn hng nh nc cng b t gi chnh thc ca VN vi cc ngoi t mnh, nht l vi USD trn c s cc ngn hng thng mi xy dng v cng b t gi hng ngy vi bin chnh lch cho php (khong 5%) so vi t gi chnh thc. V mt ngn sch Nh nc, chnh sch mt t gi hi oi st vi th trng khin cho vic tnh ton thu chi Ngn sch Nh nc phn nh trung thc v chnh xc hn, khng b bp mo. T gi gp phn lm cho cng tc k hoch ho vay n v tr n nc ngoi t ngn sch Nh nc thun li hn v c c s vng chc hn. * Mc d c nhng thnh cng rt ng k trong lnh vc t gi v qun l ngoi t, nhng vn cn mt s hn ch lm nh hng khng tt n qun l, iu hnh ngn sch, l - Ngun ngoi t khng c qun l cht ch, cn b bung lng khin cho lc lng ngoi t ca Nh nc tng chm v cha tng xng vi mc tng ca cn cn thng mi, mt c s ca s n nh thu chi ngn sch Nh nc l qu ngoi t cha c tng cng. 7

- V t gi hi oi chnh thc theo st t gi th trng nu khng n nh th khng nhng ngn sch b ng m vic tnh ton thu chi Ngn sch bng ngoi t theo khng kp thi dn ti khng st vi thc t th trng, iu hnh Ngn sch Nh nc khng trnh khi lng tng, nht l trng hp b thiu ht khi tr n n hn i phi gii quyt. 1.2: Thc trng quan h t gi v n nc ngoi

T gi c mi quan h hu c vi n nc ngoi v cng tc qun l n. Trc nm 1979, Vit Nam c s dng 20t Yn Nht tng ng 92 triu USD (t gi 216 Yn = 1USD). Ngy 6/11/1992 chnh ph Nht m li tn dng vi Vit Nam v cho Vit Nam vay 20 t Yn, tng ng 159 triu USD (t gi 126 Yn= 1USD). Ngoi ra, vo thi im 1987 tr v trc cn c cc khon vay cc cng ty ca Nht 20 t Yn, tng ng 125 triu USD ( t gi 160 Yn= 1USD). u nm 1995, ng Yn ln gi, 1USD ch cn 90 Yn l nh vy, xt v gc t gi th trong thi gian qua s tng gi ca ng Yn Nht, lm tng thm gnh nng n gc qui ra USD, lm thit thi cho ngi i vay. Tng t nh tnh hnh trn, vic s dng vn vay ca cc doanh nghip nc ta lin quan n nhiu yu t, trong t gi c tc ng mnh n kh nng thanh ton ca cc doanh nghip. Trong cc nm 19891990 c 81 doanh nghip vay n nc ngoi theo phng thc t vay t tr vi doanh s vay l 5722 triu Yn l 10,9 triu USD, t gi lc ny l 130 Yn=1USD, do tng vay n bng ng Yn quy ra USD l 44 triu USD. n nm 1995, do cha tr c n m ng yn li tng gi, nn n gc vay tng t 44 triu USD ln 58 triu USD (cha tnh n yu t li sut tin vay v t gi gia ng Vit nam v USD). Do tng hp nhiu yu t, rong c yu t v t gi, nn i b phn trong s 81 doanh nghip vay vn theo phng thc ny u b sc p ca c hai loi t gi. - T gi gia Yn v USD (i b phn doanh s vay ca cc doanh nghip k trn l vay ng Yn cu cc cng ty Nht trong khi ng Yn tng gi). - T gi gia ng Vit nam v USD (trong khi ng Vit nam b gim gi). S bin ng ca t gi cng cc vi yu t ngoi hi, nhng n c ngha c bit ring ca n i vi vic huy ng vn, thc hin cng nghip ho, hin i ho, thu chi ngn sch nh nc, n nh kinh t v x hi. Ngc li, vc n nc ngoi nu khng qun l tt v khng s dng c hiu qu s tr thnh gnh nngk i vi nn kinh t hin ti v tng lai, c khi cn nh hng n nn c lp v ch quyn quc gia.

V vay n chnh ph phi c quy ch cht ch quy nh c vay v trch nhm,ngha v v quyn hn ca cc php nhn kinh t v php nhn cng quyn trc cc khan vay v khan tr n. Hin nay chng ta c qui nh Nh nc vay Nh nc tr, doanh nghip vay doanh nghip tr, Nh nc khng gnh h n doanh nghip. Thiu vn phi vay, nhng khng phi ai cho vay vi iu kin no cng chp nhn c. Phi thy rng, nu t gi hi oi ng Vit Nam h, ng ngoi t tng, th khon tr n ca Ngn sch Nh nc ca doanh nghip s phi tng , nhng xut khu hng ho, dch v li c li, l mt bi ton kh, phi tnh xem li ch do xut khu mang li cho pht trin kinh t c b li c thit hi ca s tin Ngn sch Nh nc v doanh nghip phi tr n cao hn khng? V l , chng ta phi tnh to m phn vi cc ch n khi vay, khng th chp nhn bt c iu kin no v khng th khng ngh n vic tr gi, c bit phi ch trng n cc vn chnh tr ca cc khon vay. Phi thy c rng cc ch n cho vay l ly li ch khng phi lm vic ngha. Vn l e ch lm th no gii quyt hi ho gia li ch ca bn cho vay v bn vay. Vic qunl n khnghc quy nh trch nhm m cn phi lun ch ti hiu qu s dng khon vay. V vy qun l u t s dng cc khon vay cho cc cng trnh, mc tiu l mt vic c tm quan trng c bit. Cc c quan ti chnh v ngn hng phi c bit ch ti vn ny-vay cho mc tiu no c qun l theo mc tiu . V vin tr: vin tr khng hon li khng nhiu, nhng cng phi c qun l cht ch. Nhng khon vin tr cu nc ngoi cho chnh ph v cc cp chnh quyn phi c a vo ngn sch nh nc cn i v s dng, khng hnh thnh qu ring. Tuy cc khon ny ngn sch khng phi tr li nhng l mt ngun kh quan trng gp phn gii quyt cc vn ca t nc. Nhng khon ti tr ca cc t chc quc t v c nhn cho cc d n ngoi ngn sch v cc t chc x hi cng phi c chuyn vo ngn sch qun l v ch cp pht bng tin Vit nam theo t gi chnh thc thi im s dng, khng cp pht bng ngoi t. p ng yu cu trn, chnh ph cn thnh lp mt t chc trc tip qun l n, vin tr. C quan ny khng nhng nm cc khon n, vin tr, ti tr ca chnh ph, cc cp chnh quyn, m c cc khon n ca cc doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t nhm thc hin yu cu qun l v m ca nh nc trong iu kin kinh t m. Ch xt ring trong cn cn vay li, cn cn thanh ton quc t, th khng phi ch c n chnh 9

ph mi nm trong m ngay c n ca cc doanh nghip t nhn cc ca nc cng phi a vo. Bi v, vn a vo d ai s dng th vn l cho c nn kinh t v khi tr, d ai tr cng phi ly mt phn GDP tr n m vic lin quan n li ch quc gia, trc tip tc dng n s cn bng ca cn cn thanh ton. l quc gia c s n nc ngoi ln nu so vi GDP, trong tng lai cn phi vay v ng thi phi tr n n hn v vy vi vic hnh thnh chin lc vay v tr n c ngha chin lc to ln. 1.3 Thc trng tc ng cu t gi n li sut v tri phiu chnh ph. T gi ngoi hi c lin quan cht ch n li sut v c tc dng iu chnh li sut. Trong nn kinh t th trng khi ng ni t mt gi khi lng ni t cung ng ngoi th trng ln i hi phi iu chnh tng li sut, trong trng hp ny lm tng chi ngn sch v thanh ton li sut huy ng ni t. Khi ng ni t ln gi nh nc phi iu chnh gim mc li sut, iu ny s gim chi ngn sch v thanh ton li sut huy ng ni t, nu khng iu chnh mc li sut th nhng nh sn xut kihn doanh s bn ngoi t cho ngn hng ly ni t gi vo ngn hng hoc mua tri phiu chnh ph hng li sut cao. iu ny s tc ng xu n sn xut-kinh doanh trong khi ngn sch phi tip tcthanh ton li sut v huy ng tin gi. Kinh nghim ca mt s nc chu (nh Malaixia, Thi lan, Indonexia) cho thy vic s l hi ho phi hp iu hnh li sut v t gi ngoi hi lm cho t gi gi c bin n nh v tin t khng c bin ng mnh. Do ng USD mt gi mc cao, nn hin nay M ang y mnh xu hng nng cao li sut. Vic lm ny s lm tng li sut tin vay bng ngoi t USD, v do s tc ng trc tip n cc khon vay n ca Vit nam. Vi din bin ny i hi chng ta cn c sch lc chn ng tin vi mc li sut thch hp, nhm m bo cho vic s dng vn vay t hiu qu. Tm li: t nhng vn phn tch trn y v thc trng Vit nam cho thy, tnh hnh ta chnh quc gia (c bit l ngn sch nh nc) v ch ngoi t, t gi c quan h bin chng qua li ht sc cht ch, mt mt tnh hnh ti chnh (m biu hin tp trung l ngn sch nh nc) l mt nhn t hng u quyt nh n s la chn t gi, phng n iu chnh t gi, mt khc ch qun l ngoi hi, t gi cng c nh hng ht sc mnh m, ton din n qun l. Nn ti chnh quc gia thng qua nhiu knh, di nhiu hnh thc v gc khc nhau, chnh v vy khi t vn la cn chnh sch, phng n iu chnh t gi s l sai lm 10

nghim trng nu nh khng cp, phn tch thc trng ti chnh hin hnh ca quc gia. 1.4 T gi hi oi i vi iu chnh hot ng kinh t i ngoi. Cc nc ang pht trin thng thit k chnh sch t gi hi oi nhm duy tr sc cnh tranh quc t mc ph hp vi v th cn cn thanh ton quc t lu bn. Bng cch tng gi cc hng thng mi ho c so vi cc hng ho khng thng mi ho c; s ph gi ng thi chuyn dch cu tng th c li cho cc cho cc hng ho khng thng mi ho c, v cung tng th c li cho cc hng ho thng mi ho c, v do gim bi d cu i vi hng ho thng mi ho c (tc l ci thin c v th ca cn cn vng lai). Ngoi tc dng ca chnh sch chuyn i chi tiu, ph gi cng gim cu tng th thng qua nh hng ca khi lng ti sn, mt s tng gi ni a s lm cho s ph gi ng tin ni a thp hn gi tr thc ca ti sn ti chnh v gim hp th. Do vai tr ct yu ca t gi hi oi i vi vic duy tr sc cnh tranh i vi bn ngoi t gi c th lm thay i vt ra khi im cn bng ca n. Bi v im cn bng ny c xc ng ni sinh, chnh sch t gi hi oi cn lu n cc tc ng ca cc cn sc khc nhau ln im cn bng ca t gi thc. Phn ny cp n cc tip cn khc nhau trong vic xc nh im cn bng t gi thc v nghin cu tc dng ca cc cn sc bn trong v bn ngoaig ln im cn bng , sau s tp trung vo chnh sch c th nhm duy tr sc cnh tranh trong qu trnh iu chnh. Xc nh t gi hi oi cn bng: Ni chung c hai tip cn xc nh t gi hi oi thc "cn bng". Tip cn n gin v ph bin nht l da vo khi nim t gi theo sc mua so snh. Nguyn l trung tm ca t gi so snh sc mua l t thc cn bng t l vi cc mc gi tng i gia mt nc vi i tc ngoi thng ca mnh, tc l i vi sc mua so snh gia cc ng tin cc quc gia. Nh vy t gi sc mua so snh c coi l ch s thch hp cho cn bng t gi gi cc ng tin vi t l lm pht quy nh t l thay i ca t gi danh ngha theo thi gian. Vic p dng t gi so snh sc mua bao gm vic s dng t gi hi oi hin hu tnh mt bng gi tng i theo cc i lng tin t thng dng. Bt c s sai lch no ca t gi thc so vi gi tr gc ca n s c coi l du hiu t gi i lch ra khi gi tr t gi so snh sc mua cn bng. Tip cn khc, c sc hp dn hn l nh ngha t gi hi oi thc nh l gi so snh tng i gia hng ho mu dch v hng ho khng 11

mu dch ho c, n a ra thc o cc ng lc quyt nh s phn phi ngun lc gia hai khu vc trng yu ny ca nn kinh t: nu gi ni a ca hng ho thng mi hoa so vi hng ho khng thng mi ho c th ngun lc s c phn phi li sang khu vc hng ho thng mi ho v cn cn ngoi thng s c ci thin. Theo ngha , th im cn bng ca t gi thc s tng ng vi gi so snh gia hng ho thng mi ho v hng ho khng thng mi ho em li ng thi s cn bng ni v cn bng ngoi. Cn bng ni c ngha l th trng hng ho khng thng mi ho c thanh ton lin tc, cn bng ngoi c ngha l thm ht cn cn vng lai c ti tr mt cch bn vng t lung vn nc ngoi vo. Ngoi ch s gi thc t th vn cn c cc vn tim tngln quan n bin ng ch s v sc cnh tranh vi bn ngoi. Mt s nghin cu gn y ch ra s thay i ch s t gi thc quan c c th l biu hin ca s thay i im cn bng ca t gi thc do cc loi cn sc trong nc v nc ngoi gy ra (v d: s tc ng cu chnh lch mc tng nng sut, thay i iu kin ngoi thng, ci cch thu quan, thay i trong iu hnh ngn sch chnh ph, s tng ln ca li sut thc quc t) ln cn bng ca t gi thc. Chnh lch v mc pht trin, tin b trong cng ngh c tc ng quan trng n im cn bng ca t gi thc, v d: nu nng sut lao ng tng nhanh hn trong khu vc hng ho thng mi ho so vi khu vc hng ho khng thng mi ho, th gi so snh gia hng ho khng thng mi ho s tng do s tng ng nht ca tin lng trong c hai khu vc. Vi gi hng ho thng mi ho th trng quc t quy nh th t gi hi oi thc cn bng s gim. vy t gi thc cn bng cc nc c tc tng nng sut thp cc nc ang pht trin thng chu cc cn sc v iu kin ngoi thng. Gi s iu kin ngoi thng xu i v s gim gi tng i ca hng xut khu, s xu i ny to nn d tha cung i vi hng ho khng thng mi ho v d tha cu i vi hng ho thng mi ho, lm cho cn cn vng lai xu i. Mt cn bng cn cn vng lai c iu chnh li qua vic gim gi tng i ca hng ho khng thng mi ho-tc l tng t gi thc v dch chuyn cung ni a t hng ho khng thng mi ho sang hng ho xut nhp khu. Phn tch v tc ng ca ci cch thu nhp khu cho thy: gim thu nhp khu thng l tng ng vi tng t gi thc cnbng. v phng din nh tnh th tc ng ca t do ho nhp khu cng ging nh vic ci thin iu kin ngoi thng (do gim gi xut khu). Thu nhp khu thp hn s gim gi tng i ca hng nhp khu, to nn s d tha cu i vi hng ho ny, v d tha cung i vi hng ho xut khu. a v cn bng th gi tng i ca hng ho khng thng mi 12

ho s gim. Nh vy phn ng i vi vic gim thu nhp khu l t gi hi oi thc s tng ln. T gi thc cn bng cng b tc ng ca cc bin php ngn sch, ngay c khi thiu ht ngn sch khng thay i th s thay i trong c cu thu chi ngn sch cng lm cho t gi thc cn bng thay i, V d: nu chnh ph cho hng thnh phn chi tiu sang hng ho thng mi ho s gim v t gi thc s tng. Cng nh vy, mt s thay i c cu thu s tc dng ti t gi thc cn bng bng cch gy nn s dch chuyn ca hnh vi u t-tit kim ca nn kinh t. V nguyn tc, nhiu s kt hp ca bin php ngn sch s cho cng mt kt qu cn bang ngn sch tng th, nhng vi mi s kt hp s cho mt t gi thc cn bng. V vy im cn bng ca t gi hi oi thc khng ch nh do v th ngn sch quy nh, m cn do c cu chi v thu ca chnh ph quy nh. Mt s tng ln li xut quc t s tc ng n im cn bng ca t gi hi oi thc thng qua hai knh: th nht, di ch t gi c nh th li xut trong nc tng ln gi c mc so snh vi li xut quc t, do lm gim chnh lch gia u t v tit kim. Mt s ci thin cn cn vng lai nh vy s gy nn vic gim t gi thc cn bng. Th hai, ph thuc vo vic nc l ch n hay con n rng, mt s ci thin hoc xu i phn nh s thay i tng ng cu s thay i v th chuyn giao cc nhn t thu nhp, tc ng ny s thc y thm vic gim t gi thc cn bng l khng r rng, nu mt nc l con n ln. Tc ng ca li xut quc t cao hn cng ph thuc vo phn ng ngn sch ca chnh ph. Nu chnh ph lm trung ho tc ng ca ngn sch ln s thay i li xut bng cch gim chi tiu hng ho thng mi ho, th t gi thc cn bng s c xu hng gim trong di hn. mt khc, t gi thc cn bng s tng nu vic tr li xut c ti tr bng cch tng thu, hoc nu km theo vic gim chi tiu chnh ph i vi hng ho khng thng mi ho. T gi hi oi thc, sc cnh tranh quc t v lm pht: Trong khi t gi thc c th chnh lch ra khi im cn bng v mt s cc cn sc gy nn th nguyn nhn ch yu ca vivj xu i sc cnh tranh i vi bn ngoi hu ht cc nc ang pht trin l t l lm pht ni a cao km theo vic duy tr ch t gi t gi danh ngha c nh. Cc tip cn ngn nga s xu i ca sc cnh tranh quc t l thc hin quy tc t gi thc. Nh vy quy tc t gi c th ngn nga c s xut hin mt cn i ln v lu di ca cc gi c tng i v do trnh c mt cn bng ngoi, bng cch cho t gi danh ngha c iu chnh thng 13

xuyn v theo liu lng tng i nh. Ngi ta lp lun rng: t gi hi oi thc t c th gi c mc ng n, khng gy ra ci gi iu chnh phi tr cho nn kinh t, v do che lp c vn ph gi c th ni ln trn chin trng chnh tr. Hn th na, ngi ta cn khng nh quy tc t gi thc cung cp mt mc cho d on. bi v n cung cp cho nhng ngi tham gia th trng thng tin b ch v chiu hng c th xy ra cc gi tng i v do trnh c cc quyt nh sn xut da trn cc d on mong i sai lch. Tuy vy, vic chp nhn quy tc t gi thc cng gy ra mt s vn nh: xc nh im cn bng ca t gi thc l khng d dng v l thuyt, ch cha ni v mt thc tin v mt s kh khn nghim trng c th phi tnh n nu ch t ga t sai. V vy, trong khi pht biu quy tc t gi thc thf phi cho php c mt sai s so vi im cn bng ca t gi thc do cc cn sc bn ngoi hoc trong nc gy ra. Nu cn sc l tm thi, th c th kin tr quy tc t gi thc. Nu cn sc l lu di th s sai bit ln ca t gi thc so vi im cn bng c th lm gim sc cnh tranh quc t. Cc nghin cu gn y cho thy: cc quy tc t gi thc c th to nn s khng an tm, i vi h qu cn bng v m, d n c tc ng tt v mt cn bng ngoi. Vic thc hin ch t gi thc, tc l buc phi theo ui ch phn thc m li s dng cc cng c i lng danh ngha vi gi c ni a. V vy cc cn sc i vi lm pht trong nc c th mang tnh cht lu di, v trong mt s trng hp c th dn n lm pht, v pha cnh khc, trong nn kinh t nh, cung tin t c th b gia tng do ngun bn ngoi tng ln, th mt s bng n gi cng c th xy ra ngay c khi chnh sch tn dng khng bnh chng. Chnh sch h tr i vi cc bin ng ca gi thng qua iu chnh tin t v t gi s tc ng n qu trnh hnh thnh tin lng trong nn kinh t. Theo chnh sch th ngi lao ng s khng quan tm nhiu n tc ng ln cng n vic lm ca vic nh ra tin lng danh ngha cao hn, v cc cng ty c kh nngchuyn chi ph tin lng cao hn sang gi cao hn, v vy s tng lng s phn nh y trong tin lng v tng gi c tip tc theo . Tc ng ln tng sn phm ca cc chnh sch h tr ti chnh v t gi hi oi s ph thu vo ngun gy nn bin ng. Nu cn st cung thng tr, th bin ng ca tng sn phm s tng ln do ch s ho y t gi hi oi. Ngc li, nu cn st cu thng tr th cc chnh sch h tr s lm n nh tng sn phm. Cc nghin cu v h qu ca quy tc t gi thc vo n nh gi ch mi bt u gn y v c t. Aam v Gros(1966) nghin cu vn bng cch s dng mt s m hnh phn tc n gin vi cc gi thit khc nhau 14

lin quan n c cu hng ho, tnh cng nhc ca gi lng, t do lu chuyn vn. H kt lun rng: chnh sch tin t c th mt kh nng kim sot lm pht nu t t gi danh ngha theo quy tc t gi thc v nu sau li tm cch kim sot lm pht, th s mt kh nng kim sot din bin kinh t v m khc, h cng lp lun rng: nu t gi hi oi thc nng qu mc so vi im cn bng th lm pht chc chn s cao hn. Hot ng ca quy tc t gi thc v chnh sch ngn sch lin quan cht ch vi nhau Lizondc(1989) a ra lc mi quan h gi in tin do thiu ht ngn sch v tc ph gi t gi. Trong , gi tr cn bng lu bn ca t gi thc l hm khng ch bin thc nu trn m cn ca t l lamj pht trong nc. i lng sau quyt nh tng thu c ca chnh ph thng qua thu lm pht, nlt n li tc ng ln gi tr ti sn ca t nhn v chi tiu trong di hn, v do ln im cn bng ca t gi thc. Mi mt ch t gi thc gy ra mt t l lm pht ni a v di hn, khi cc iu kin khc khng thay i. Bn cnh cn lu khng phi tt c cc ch t gi thc l kh thi v khng phi tt c cc quy tc t gi u a nn kinh t n ch, ngay nh nu ch l kh thi. Kinh nghim cc nc lm pht cao lm tng s phn i vic chp nhn cc quy tc t gi thc. Nhiu nc trn tri qua tnh trng t l lm pht cao trong thp k trc m c trng "mt bng cao". Lm pht nhy tng bc n cc thi k lm pht cao hn nhng li tng i n nh. Trong mt s trng hp th bc nhy nh vy lin quan n ph gi tng t, tip theo l "c nh" da vo cc quy tc t gi so snh sc mua. Trong cc n lc ln hn, gn y h c nh t gi danh ngha cung cp mt mc neo danh ngha. iu ny cng khng kt lun rng: gn c nh da trn c s t gi so snh sc mua l gy nn lm pht cao, nhngnthc tin cho thy nguy c ngy cng cao. Tuy vy, cng cn nhn thy mt s li th ca quy tc t gi thc, v d: t gi thc s khng cho php chnh lch xa im cn bng, v vy khng phi lo lng trc s mt n nh ca gi ni a. Tm li, mt khi ch mc tiu t ra i vi t gi thc vn cn ng, th tim nng gy lm pht do s dng ch mc tiu t gi thc gy ra c th c km hm bng cch s dng cc chnh sch ngn sch v tin t tht cht, tip cn ny s ngn nga s xut hin bin ng gy mt n nh ca gi c, ngay c khi nu t gi danh ngha c iu chnh duy tr sc cnh tranh quc t. Khi khng bit chc chn gi tr cn bng ca t gi thc th khng nn qu ch trng vo vic t ra ch mc tiu t gi thc, ngya c khi nu cc chnh sch ngn sch v tin t c s dng mt cch thn trng. Gnh nng ca iu chnh t nht l mt phn do cc chnh sch ti chnh chu, hn l hon ton dn cho iu chnh t gi. Theo 15

ngha th cn phi ch rng cc chnh sch nh vy bn thn chng c th chu tc ng bi ch t gi hi oi m chnh ph a ra. phn tch tc ng ca t gi hi oi ti nn kinh t ta a ra khi nim kh nng cnh tranh. Kh nng cnh tranh =

ePo/P

trong : Po: gi sn phm ngoi tnh theo ga thi trng nc ngoi. P: gi sn phm cng loi sn xut trong nc tnh theo ng ni t.

e:t gi hi oi ca ng tin nc ngoi tnh theo ng


ni a.

Vi P v Po khng i khi E tng , EPo s tng. Gi ca sn phm nc ngoi tr nn t tng i so vi gi ca sn phm trong nc v ngc li, gi ca sn phm trong nc tr nn r, tng i so vi sn phm nc ngoi. Sn phm trong nc do c kh nng cnh tranh cao hn xut khu s tng ( X tng ), nhp khu gim i (IMgim), iu ny lm cho xut khu rng (NX= X_IM) tng ln. V AD=C+I+G+NV nn NX tng ln lm cho AD dch phi, trn hnh v ta thy sn lng cn bng Q tng ln t l tht nghip gim. AD' P AD ASLR ASSR

Q*

Nh vy s thay i t gi hi oi danh ngha v do t gi hi oi thc t s tc ng n cn bng cn cn thng mi, do tc ng n sn lng, vic lm gi c. Hy m rng tc ng ca t gi hi oi vi cn cn thanh ton, y c mi quan h gia li xut v t gi hi oi.

16

Khi li sut tng ln, ng tin ni a tr nn c gi tr hn, t gi hi oi ca ng ni a tng ln, trong iu kin t bn vn ng mt cch t do th t bn nc ngoi s trn vo th trng trong nc, gi nh cn cn thng mi l cng bng th cn cn thanh ton l thng d. Nh vy t gi hi oi l mt bin c rt quan trong, tc ng n s cn bng ca cn cn thng mi v cn cn thanh ton, do tc ng n sn lng, vic lm cng nh s cn bng ca nn kinh t ni chung. Chnh v vy, mt s nc trn th gii vn cn duy tr t gi hi oi c nh, cn phn ln cc nc theo ui chnh sch t gi hi oi th ni c qun l nhm gi cho t gi hi oi ch bin ng trong mt phm vi nht nh, n nh v pht trin nn kinh t. IV. Cc ch t gi hi oi Hin nay, trn th gii v ang tn ti nhiu loi ch t gi hi oi bin tng t hai hnh thc c bn l c nh v th ni. Trong th gii m s ph thuc ln nhau cng tng, vic la chn mt ch ngoi hi ph hp vi bi cnh quc t, iu kin c th tng bc v p ng iu chnh kinh t v m, nht l vi cc nc ang thc hin chuyn i c ch thc s l vn nan gii. 1. T gi hi oi c nh bn v vng Theo ch bn v vng,t gi hi oi c qui nh cn c vo hm lng vng ca cc ng tin. Trong iu kin kinh t th trng hin i, khi thng mi quc t tng ln cng vi hot ng u c, ch bn v vng ny khng p ng c nhu cu pht trin v cc nc thi p dng t nm 1971. 2. T gi hi oi k hoch bao cp Loi t gi hi oi ny c p dng ti cc nc X hi ch ngha thi k kinh t k hoch ho tp trung. T gi hi oi k hoch bao cp thng chnh lch nhiu ln so vi t gi hi oi th trng, khng c vai tr l cng c iu tit v m i vi xut nhp khu, loi t gi hi oi ny c p dng ti Vit Nam trc nm 1989 3. T gi hi oi th ni t do Theo ch t gi hi oi ny, mc t gi hi oi c quyt nh hon ton bi cc lc lng cung cp cu v ngoi t. Trong h thng ny chnh ph gi thi th ng, cho th trng ngoi t nh gi gi tr ca ngoi t - loi t gi hi oi ny t c p dng v cc th trng tin

17

t thng khng hon ho v do vy lun cn c vai tr can thip ca nh nc 4. T gi hi oi th ni c iu tit Theo ch ny, chnh ph khng cam kt duy tr mt t l c nh vi ngoi t, m th ni ng tin ca mnh v c bin php can thip mi khi th trng tr nn (mt trt t) , hoc khi t gi hi oi i chch xa mc thch hp loi t gi hi oi ny hin ang c p dng ti cc nc T Bn Ch Ngha, ni m lm pht t thp, cc th trng pht trin trnh cao. 5. T gi hi oi n nh c iu tit Theo ch ny, chnh ph khng ngoi t tri ni t do, m can thip vo th trng ngoi t bng cch mua bn ngoi t nhm n nh t gi qui nh. Sau mi thi gian nht nh, mc t gi hi oi li c iu chnh cho ph hp v duy tr n nh. * Lun c la chn ch t gi hi oi S qun l ti u ca t gi hi oi ph thuc vo cc mc tiu kinh t ca cc nh hoch nh chnh sch, vo ngun gc ca cc cn sc i vi nn kinh t v c trng c cu ca nn kinh t ang xt. V vy cc gi thit khc nhau v nhn t c th dn n s thay i v mc ti u ca ch t gi hi oi. Vn tiu chun ti u v nguyn tc cn phi c c th ho. Trong thc t cc phn tch hin i tp trung vo tiu chun tng i hp ca n nh kinh t v m, c nh ngha l cc tiu sai phng ca tng sn phm thc, mt bng gi hoc tiu dng thc trc cn st ngu nhin c tnh cht tm thi. Mt kt qu quan trng ca nghin cu l thuyt l ni chung t gi hi oi c nh cc oan ln t gi hon ton linh hot u khng phi l ti u i vi n nh kinh t v m. Tht vy mt mc tng i ca s linh hot li c nhiu kh nng thnh cng hn trong vic n nh nn kinh t khi cn phn ng li cc cn sc ngu nhin. Cc t gi hi oi " c qun l " hoc " c nh linh hot" tr thnh ch t gi ph bin nht cc nc ang pht trin, loi cn sc m nn kinh t thng phi i ph tr thnh vn ct li cn xem xt khi nh liu t gi hi oi c nh hay iu chnh. Cc nghin cu trc y nhn dng mt s tiu chun qun l phn ng li cc cn sc trong nc. Cc cn sc ni a i hi p dng. T gi hi oi c nh hay linh hot ph thuc vo cn sc l tin t hay thc t khi cn sc l tin t th quan im xa nay l duy tr t gi c nh s co hiu lc hn trong vic n nh tng sn phm. V cung tin t l bin ni sinh di ch t gi hi oi, cc t bin trong th 18

trng tin t ni a n gin s c hp th bi thay i ca d tr ngoi t m khng nh hng n cc iu kin cung cu ca th trng hng ho, l ni quy nh mc bin ng kinh t. i li khi cn sc l thc t th t gi hi oi cn phi c iu chnh n nh tng sn phm bng cch to nn (hoc gim) cu bn ngoi. Ni chung, theo mc tiu ca chnh sch nhm vo n nh tng sn phm trc cc cn sc tm thi th t gi hi oi cn phi c iu chnh khi cn sc xut pht t bn ngoi hoc t th trng. Cc yu cu khi la chn ch t gi hi oi: mt s tiu chun quy nh t gi ph thuc vo bn cht ca cn sc ln nn kinh t cng nh c trng c cu ca nn kinh t. Tuy vy trong thc t kh m p dng cho cc trng hp c th. Cc kh khn khng nhng ln quan n cc vn thc tin, s nhn bit ngun gc cc cn sc v cc c trng c cu m cn lin quan n mu thun tim tng gia cc mc tiu chnh sch khc nhau. Tiu chun la chn mt ch t gi hi oi thch hp cn ph thuc vo cc mc tiu chnh sch do chnh ph t ra. Cc nghin cu v cc li th ca t gi hi oi c nh v linh hot hu nh l dnh cho trng hp mt nn kinh t nh khng tri qua lm pht cao v ni chung trng thi cn bng ngoi v chu tc ng ca cc cn sc tm thi. Cn bng tp trung vo n nh tng sn phm, thay cho cn bng cn cn thanh ton quc t lm chc nng hp th cc cn sc, trit tiu tc ng ca cc thay i t bin ln trn tng sn phm. Tuy vy, mu thun ca chnh sch c th xy ra khi cn cn thanh ton quc t cng c coi l mc tiu chnh sch. Mu thun ny c bit r nt cc nc ang pht trin, l nhng nc thng thiu d tr ngoi t. Nu v tr cn cn thanh ton quc t to nn s hn ch th t gi hi oi cn phi c dng nh l cng c to mc tiu cn cn thanh ton quc t thay i cho n nh tng sn phm. Mt khc khi lm pht l vn ni ln hng u th t gi hi oi c th l chc nng h tr cho vic n nh mt bng gi c. V- S can thip ca nh nc vo t gi hi oi: Vic thc hin mt ch t gi linh hot va phi c s kim sot vi mt mc t gi gi l t gi chnh thc c cng b bi ngn hng nh nc, cng vi mt bin quy nh cho cc mc t gi giao dch trn th trng so vi t gi chnh thc i hi chnh ph ni chung v ngn hng nh nc ni ring cn phi c s can thip iu phi th trng duy tr bin quy nh trong hot ng can thip cn phi ch mt s vn sau: + Ngn hng nh nc lun phi xc nh mnh l mt thnh phn ch cht, thng trc ca cc giao dch trn th trng lin ngn hng. 19

+ Trong cng tc iu hnh h thng t gi hi oi ni chung v th trng ngoi hi ni ring, ngn hng nh nc cn c s phn tch r rng gia hai chc nng: chc nng ngn hng i din cho nh nc vi chc nng can thip th trng. Trong chc nng ngn hng i din cho nh nc l thc hn cc chc nng giao dch nhm thanh ton cc khon thu chi ca nh nc v giao dc tng tch lu ngoi t theo mc tiu. cn chc nng can thip th trng l nhm iu chnh t gi hi oi trn th trng. + Ngn hng nh nc phi khng ngng ch trng vic xy dng v tng cng b khung ca th trng ngoi t lin ngn hng bng vic tng s lng thnh vin trn th trng. Tng bc cho cc t chc tn dng khng phi l ngn hng thng mi tham gia y cc nghip v nh k hn hon i mc d c th gii hn vic cc giao dch ny ch c thc hin vo cc ngn hng thng mi v ngn hng nh nc. + Ngn hng nh nc v cac b ngnh phi c k hoch d tnh trc cc giao dch ca mnh mt cch c th v khng cc thnh phn kinh t khc bt ra khi th trng chnh thc bng cch cc giao dch ca nh nc khng ch c thc hin trn th trng ngoi t lin ngn hng m cn phi m rng giao dch trn khu vc t do ca th trng. + Ch trng hn n vic hon thin v pht trin cc cng c ca th trng ngoi t m trc mt l cc nghip v ang hin tn ti nh cc nghip v mua bn c k hn ngoi t hon i...bng cc bin php c th nh: ngn hng nh nc, c quan c trch nhim; t chc bo co bi dng nghip v ngn hng, nghin cu ng dng khoa hc cng ngh ngn hng, nn gp rt t chc cc lp bi dng v bn cht v k thut cc nghip v hi oi ni ring v nhm c no ni chung khi mi c a vo s dng m bo mt s nhn thc ng v bn cht cng nh k thut nghip v khi thc hin. + Vic can thip ca ngn hng nh nc v nhm vo iu phi cc quan h cung cu trn th trng ch khng nn c s can thip su vo cc nghip v mang tnh k thut ca th trng. + Nng cao nng lc cho cc tc nhn tham gia th trng ngoi t lin ngn hng thng qua mt s bin php c th nh: t mnh trng tm vo vic khng ngng i mi h thng thanh ton ca cc ngn hng v cc t chc tn dng v quan trng l ngn hng nh nc c v c ch thanh ton v trang thit b k thut hn ch v thanh ton qua nhiu : trung gian m trc ht l h thng thanh ton ni b ca chinhs cc ngn hng, cc t chc tn dng.

20

+ B sung vo c ch iu hnh t gi mi mt ni dung ht sc quan trng vo u nm, ngn hng nh nc vo cng b t gi hi oi danh ngha hng nm, hng qu trn c s iu chnh mc t gi giao dch thc t bnh qun ca th trng ngoi t lieen ngn hng c xc lp theo c ch mi. Da vo cc c quan chc nng c y cn c xc lp cn i ln, v m ca nn kinh t. + Mc ch can thip ca ngn hng trung ng khng hon ton ging nhau, iu ny ph thuc vo tnh hnh, chin lc ca mi nc, ngay mt quc gia th mc ch can thip mi thi k cng khc nhau. thc hin iu chnh t gi hi oi v ang tn ti nhiu phng php khc nhau, sau y l mt vi phng php ph bin: 1- Phng php li sut chit khu: y l phng php thng c s dng iu chnh t gi hi oi trn th rng. Vi phng php ny, khi t gi hi oi t n mc "bo ng" cn phi can thip th ngn hng trungng nng cao li sut chit khu. Do li sut chit khu tng, li sut cho vay trn th trng cng tng ln. kt qu l vn vay ngn hn trn th trng th gii s dn vo thu li cao hn. Nh th m s cng thng v nhu cu ngoi t s bt i, t gi hi oi khng c c hi tng na. Vo nm 1971 n nm 1973 USD ri vo khng hong. Tng thng M Nich-xn phi p dng nhng bin php khn cp cu nguy cho USD bang cch tng li sut chit khu ln rt cao thu ht vn ngn hn trn th trng tin t quc t. Tuy nhin chnh sch li sut chit khu cng c nhng hn ch nht nh, v quan h gia li sut v t gi ch l quan h tc ng qua li gin tip, ch khng phi quan h trc tip nhn qu. 2- Cc nghip v th trng hi oi: Thng qua cc nghip v mua bn ngoi t iu chnh t gi hi oi l mt trong nhng bin php rt quan trng ca nh nc gi vng s n nh sc mua ca ng tin quc gia. y l bin php trc tip tc ng vo t gi hi oi. y l hot ng mang tnh ch quan, do vy vi la chn cc thi im cn mua bn ngoi t trn th trng vi t gi no t c mc tiu iu chnh c ngha quyt nh. nm c mt cch y tnh hnh cung cu ngoi t trn th trng, nag nay nhiu nc trn th gii v ang t chc cc th trng ngoi t lin ngn hng. thc hin c hiu qu bin php ny, mt trong nhng iu kin khng th thiu c cho bt k quc gia no l cn phi thng xuyn c mt lng d tr ngoi t d sc can thip vo thi trng khi cn thit. 21

3- Qu d tr bnh n hi oi: Trong iu kin tnh hnh gi c th trng lun khng n nh, thm ch xy ra nhng bin ng ln, cc nc thng s dng qu d tr bnh n hi oi nh l mt trong nhng cng c iu chnh t gi hi oi. Ngun vn hnh thnh qu thng l: + Pht hnh tri khon kho bc bng tin quc gia. + S dng vng lp qu d tr bnh n hi oi. Theo phng php ny, khi cn cn thanh ton quc t b thm ht, qu s a vng ra bn thu ngoi t v cn bng cn cn thanh ton. 4- Vn ph gi ng tin: Ph gi ng tin l vic nng cao hoc ham thp sc mua ca ng tin i vi cc ngoi t. Kt qu ca ph gi ng tin s nh hng trc tip n t gi hi oi. Trn th gii, vic ph gi ng tin thng c s dng nhng nc c tim lc kinh t di do, nhng phi i u vi suy thoi kinh t i i vi lm pht trm trng. Trn y l mt s cng c m nh nc s dng tc ng vo t gi hi oi nhm mc ch cao nht: duy tr s n nh ca t gi hi oi, n nh sc mua ca ng tin, kim ch v y li lm pht, gp phn vo vic thc hin cc mc tiu kinh t x hi d kin. CHNG II: Chnh sch t gi hi oi Vit nam I- Nhn li c ch iu hnh t gi VIt nam Trong quan h vi cc nc thuc khi XHCN trc y, t gi ca Vit nam c tnh theo ng Rp clearing(sau ny i l rp chuyn khon- transferable ruble) ng tin ghi s dng trong thanh ton mu dch gia cc nc thuc khi XHCN t quy nh vi nhau lm sao cho ti khon cc bn, sau khi trao i ngoi thng theo khi lng c quy nh trong hip nh k kt vo u nm th cui nm khng cn s d. c trng ca ch t gi Vit nam trong thi k ny l c nh, bc l nhiu mt bt hp l, n khng nhng khng th hin vai tr iu tit t gi hi oi trong vic cn bng cn cn thanh ton, iu tit ti sn xut m cn km hm cc hot ng kinh t i ngoi ca nc ta l nghuyn nhn dn n tnh trng tr tr kinh t trong mt thi gian di. T nm 1989 tr v sau cho n nay, nh nc ta c nhng ch trng v gii php i mi trong quan h i ngoi, v chnh sch t gi tng bc xo b c ch c quynngoi thng, cho php cc t chc kinh t c php xut nhp khu trc tip vi nc ngoi. S lng cc 22

cng ty c trc tip kinh doanh xut nhp khu khng ngng tng ln, cng vi vic m rng ngoi thng ch t gi cng c nhng thay i cn bn; chuyn sang c ch qun l kinh t mi bn thn c ch iu hnh t gi hi oi c nhanh chng thay i ph hp vi bi cnh thc t. T mt c ch a t gi, mang nng tnh ch quan bao cp, xa ri vi th rng; t gi hi oi c iu chnh theo cc quan h v iu kin ca cc quy lut kinh t th trng. C ch mt t gi linh hot, c s iu tit ca nh nc pht huy c vai tr va l mt phm tr kinh t vn ng theo quy lut cung cu ca nn kinh t va l mt cng c iu tit v m quan trng ca nh nc. Nh nc p dng chnh sch t gi linh hot c s qun l ca nh nc nhng vic iu hnh ca nh nc trong tng nm c khc nhau, ta c th chia ra 3 giai on: 1- Giai on th ni t gi: 1989-1993 Trong giai on ny, t gi hi oi VND/USD th hin qua bng 1 di y: Bng 1: T gi v lm pht ca Vit nam qua cc nm 1989-1993
T gi USD/VND Nm
Gi chnh thc nh nc Ga th trng t do Tng gim %

Lm pht

1989 1990 1991 1992 1993

4.200 6.650 12.720 10.720 10.835

4.570 7.550 12.550 10.550 10.736

+8,80 +13,50 - 0,02 - 0,02 - 0,01

+34,70 +67,50 +68,00 +17,50 +5,20

Bng s liu trn cho chng ta thy, t gi VND/USD qua cc nm c bin ng ln xung. Tuy nhin tng qut m ni, trong khong thi gian ny, t gi VND/USD c khuynh hng tng v c nh nc iu chnh st vi gi th trng t do, iu ny chng t nh nc bt u th ni t gi, quan h cung cu ngoi t c quan tm y hn, tuy nhin s th ni t gi : + Kch thch tm l u c ngoi t, nhm mc ch hng chnh lch gi. + Tnh trng t gi thng xuyn t bin v thiu ngoi t gy nn nhng cn sc USD lm mt n ddnh nn kinh t.

23

+ Qun l ngoi t ca chnh ph khng t c kt qu nh mong mun. + Nh nc khng kim sot c lu thng ngoi t. Tnh trng leo thang ca gi ng la kch thch tm l d tr la. Ngoi t vn khan him li khng c dng cho hot ng xut nhp khu m cn b bun bn vng vo gia cc t chc trong nc. Mi c gng qun l ngoi t ca chnh ph t em li kt qu, thm ch c nhng quyt nh ca chnh ph v qun l ngoi t b mt hiu lc ngay khi va mi cng b. Giai on ny, ngn hng khng kim sot c lu thng ngoi t. Trc tnh hnh , t nm 1992 chnh ph chn con ng thay i cch qun l ngoi t v i mi c ch iu hnh t gi hi oi VND/USD. Ni dung chnh ca nhng thay i v chnh sch v c ch nu trn l: + Thay th bin php hnh chnh, bt buc cc n vkinh t quc doanh c ngoi t phi bn cho ngn hng theo t gi n nh bngf bin php kinh t: m trung tm giao dch ngoi t cho cc doanh nghip v ngn hng trao i mua bn ngoi t vi nhau theo gi tho thun. + Bi b hnh thc quy nh t gi nhm hng trong thanh ton ngoi thng gia ngn sch vi cc t chc kinh t tham gia xut nhp khu. Thay vo , trn c s t gi hnh thnh ti cc phin giao dch ngoi t, ngn hng nh nc cng b t gi chnh thc. C ch hnh thnh v qun l t gi hi oi mm do nh vy cng vi s can thip iu tit ca ngn hng nh nc i vi lng ngoi t mua bn ti cc phin giao dch gii to c tm l u c ngoi t, ngn c xu hng tng qu mc gi la M trn th trng. T thng 3/1992 gi USD bt u gim. 2- Giai on c nh t gi 1993 - 1996: Bng 2: Lm pht v t gi Vit nam qua cc nm 1993-1996 Nm 1993 1994 1995 1996 T gi USD/VND 10.835,00 11.050,00 11.040,00 11.060,00 So snh % nm trc 100,00% +1,98% 0% +0,18% Tc lm pht 5,2% 14,4% 12,7% 4,5%

24

(s liu ly t tp san khoa hc ngn hng thng 7/1995 n thng 12/1995 v t s 1/1996 n thng 12/1996 v t thng 1/1997 n thng 12/1997) Do t gi chnh thc ca nh nc v t gi th trng t do trong thi gian ny khng chnh lch nhi nn chng ta chn t gi chnh thc ca nh nc lm c s tnh ton. qua bng s liu (bng2), chng ta thy tc tng t gi hi oi chm hn tc tng ca lm pht v ph thuc vo quan h cung cu ngoi t, vo cm cc nhn t i ngoi. Vic duy tr t gi n nh trong thi gian di (1993 - 1996_ khng khuyn khch c xut khu lm cho ngoi thng km pht trin biu hin c th qua bng 3 sau y: Bng 3: S liu xut nhp khu qua cc nm (n v tnh: triu USD) Nm Xut khu Nhp khu So snh 1 2 3 4 =3 - 2 1993 2.985 3.924 - 939 1994 4.054 5.825 - 1.771 1995 5.448,9 8.155,4 - 2.706,5 1996 7.255 11.143 - 3.888 (s liu ly t ngun thi bo kinh t Si gn ca UBND Thnh ph HCM qua cc nm 1996-1997-1998) Tnh trng nhp siu lin tc trong giai on ny tc ng xu n xut khu v khuyn khch nhp khu, gy thm ht cn cn thng mi dn ti tnh trng hc phi tiu gim d tr ngoi hi quc gia, hc phi vay n nc ngoi b p cn cn thanh ton. Tuy c cu nhp khu c thay i, t trng nhp my mc thit b cng ngh ny cng tng, nhng nhp siu vn ko di lm t nc ln su vo n nn, kh khn cho nn ti chnh quc gia. Tr li bng 2, ta thy qua 4 nm pht trin kinh t t nc (1993 1996) tc lm pht tng tng cng l 36,8% trong khi t gi VND so vi USD ch tng 2% a n thc t gi bn hng ni a tng trn 30% so vi hng nhp ngoi. Hng nhp ngoi tr nn r hn v c nhp vo th trng nc ta vi s lng ln cnh tranh vi hng ni a, th hin qua s gia tng thm ht cn thng mi quc t ca nc ta trong nhng nm 1993-1996 t nhp siu 939 triu USD nm 1993 ln 1,7 t USD nm 1994 ln 2,7 t USD nm 1995 ln 3,8 t USD nm 1996 . ng trc tnh hnh , ngay t nm 1997 cho n nay nh nc c nhng ch o: 25

+ Ch o x l n qu hn t nm 1994, hn ch kp thi tnh trng m LC thanh ton trn lan v cui nm 1996 thng qua khng ch mc m LC At Sight l ch yu, hn ch m LC tr chm, xem xt cho nhp khu nhng mt hng cn thit ch yu l nhng mt hng v t liu sn xut, da vo huy ng vn trung v dai hn ngy cng c nng cao v huy ng vn bng mi bin php thng qua mc k qu bt buc. + iu hnh t gi linh hot theo tn hiu ca th trng. 3- Qu trnh i ti mt chnh sch t gi hi oi t ch theo c ch th trng (1992 - 1997) Vo thi im cui nm 1992, do kt qu s can thip ca ngn hng nh nc vo th trng ngoi t, t gi VND/USD dn dn n nh khin cho lng ngoi t ca cc doanh nghip c gii to khi yu t u c, hng mnh vo kinh doanh xut nhp khu. ng thi ngoi t t bn ngoi vonhiu nn kinh doanh cung cu ngoi t o ngc so vi cng k mi nm, gi Dola gim mnh, mc gi ph bin trn th trng t nhn H ni nm 1993 l 10.300 n 10.400. Tnh trng gi USD gim mnh nh hng xu n xut khu v kch thch nhp khu qu mc, nn ngn hng nh nc li phi can thip nhm tng gi ng USD. Trong hu ht cc phin giao dch ca qu I nm 1993, h thng ngn hng phi mua Dola vo nhm ngn chn xu hng gim gi ca ng tin ny. T thng 3/1993 USD ln gi dn v duy tr xu hng ln gi mt cch n nh ( y ni v t gi danh ngha VND/USD). Thng 10/1994 khi th trng ngoi t pht trin n mt giai on nht nh, xt trn kha cnh phm vi cng nh c cu t chc, hai trung tm giao dch ngoi t khng cn ph hp. S lng ngn hng tham gia vo giao dch tng nhanh. Phm vi v cng giao dch cng ngy cng pht trin v m rng. Trc tnh hnh mi Ngn hng Nh nc cho php th trng ngoi t lin Ngn hng ra i, thay th hot ng ca hai trung tm giao dch. Bi th trng lin Ngn hng c qui m ln hn v mang tnh th trng khch quan, linh hot hn, t gi hi oi v c ch iu hnh ca Ngn hng Nh nc cng cng st vi thc t hn. ng thi qua th trng, Ngn hng Nh nc c th bt nm c nhu cu tng th ca nn kinh t v ngoi t trong tng thi k, iu tit kp thi t gi hi oi. Ngn hng Nh nc thng qua th trng lin Ngn hng nm bt tn hiu ca t gi hi oi, s dng t gi chnh thc cng b hng ngy v bin qui nh t gi giao dch cho cc Ngn hng thng mi lm cng c h tr, can thip v iu ho hng t gi th trng theo mc tiu ca chnh sch t gi v chnh sch tin t. Thc lc 26

ca Ngn hng Nh nc v ngoi t cng tng ln, t gi phn nh tng i khch quan sc mua ca ng tin Vit Nam v quan h cung cu ngoi t ca nn kinh t, iu kin cho php Ngn hng Nh nc dn dn ni hn i vi c ch iu hnh t gi. Thc t t gi chnh thc c iu chnh ngy mt linh hot, theo st vi thc t v bin giao dch cho cc Ngn hng thng mi c m rng lin tc ( t # 0,5% , +_ 0,1% n #5% so vi t gi chnh thc ) * Tm li t nm 1989, t gi hi oi k hoch bao cp b xo b v chuyn sang trng thi ni cho n cui nm 1991. T nm 1992 n nay, t gi hi oi c hnh thnh theo phng php n nh c iu chnh, nhn chung, t gi hi oi c nhng bc tin ln so vi trc: chnh lch gia t gi hi oi qui nh v t gi hi oi th trng ngy cng nh ( iu chng t kh nng chi phi ca Ngn hng trung ng i vi t gi hi oi ), mc t gi hi oi phn nh gi tr ngoi t v quan h cung cu. Qua qu trnh iu hnh t gi hi oi v thc t nn kinh t nc ta, chng ta c th khng nh tnh hp l tng i khch quan ca chnh sch t gi v c ch iu hnh trong thi gian qua l ph hp vi qu trnh vn ng v pht trin ca nn kinh t, ph hp vi thc t Vit Nam. Tuy nhin, vi xu hng ngy cng pht trin ca nn kinh t theo hng th trng cn xem xt k li v hn ch trong c ch iu hnh t gi hin nay a ra gii php ti u trong thi gian ti. 4. Giai on iu hnh t gi linh hot c s iu tit ca Nh nc t nm 1997 n nay. Giao dch trn th trng ngoi t lin Ngn hng cng nh th trng ngoi t ni chung b gim st. Thc t su thng cui nm 1997 nhu cu mua ngoi t lun cao hn nhu cu bn ngoi t v hot ng ca th trng lc ngng tr. Doanh s mua 6 thng cui nm 1997 t 2,5 t USD, gim 5% so vi 6 thng u nm 1997, doanh s bn t 2,6 t USD gim 1% so vi 6 thng u nm 1997, nhiu doanh nghip khng mua c ngoi t phi mua vi gi cao v chu l rt ln do t gi tng t bin. Ngoi t tng gi mnh lm tng nhu cu vay vn VN do li xut thp hn v khng chu ri ro v t gi gy mt cn i cung cu VN trn th trng. Nh nc ta m rng lin giao dch ca cc Ngn hng thng mi t 1% n 5% ri n 10%. Nhng gii php ny cng kp thi gp phn gim sc p i vi t gi hi oi VN Nm 1997 d n LC ngn hn ch cn gn 700 triu US so vi 1,4 t US vo thng 6 nm 1996. Tuy nhin cuc khng hong tin t khu 27

vc chu nh hng gy sc p VN do yu t u c ca th tng, y t gi th trng t do tng mnh c lc ln n 14600 VN/US Nhn li chng ng qua c th ni rng nm 1997 l nm c ngha c bit quan trng trong tin trnh i mi v pht trin ca h thng Ngn hng Vit Nam, mt nm vi nhng kh khn v th thch trn hu ht cc lnh vc Mc d c nhng tn tht mt mt nhng hot ng Ngn hng vn tip tc t c nhng thnh tu quan trng, to thc y s pht trin ca h thng Ngn hng Vit Nam trong nhng nm tip theo. Nhng kt qu ni bt ny c th hin qua mt s ni dung. Gp phn kim ch lm pht mc thp.,Nhng vn m bo duy tr tng trng kinh t mc nht nh. - Ngn hng nh nc ch ng tham mu cho chnh ph trong vic iu hnh lng tin cung ng trong tng thi k thch hp nhm p ng tt nht yu cu ca nn kinh t. Chnh sch t gi c iu chnh tng bc linh hot, mt mt to iu kin cho gi tr VN phn nh tng i xc thc cung cu ngoi t, gp phn kim ch lm pht, mt mt p ng kh nng h tr xut khu mc d gi cao xu gim 42% du th gim 30% giy da v may mc cng ang gim mnh, ring mt hng go trong nm qua b thin tai, l lt do cn bo s 5 gy ra nhng ta vn c gng khc phc v nhanh chng duyd tr vic xut khu go -Nguyn nhn nhp siu trong thi gian qua l do Ngn hng iu chnh t gi b ng cng, ng l t gi c tc ng ln n xut nhp khu bi n l gi c ca hot ng mua ( nhp khu ) v hot ng bn 9 xut khu ). T gi ng ( trn thc t l gim so vi bin ng gi trong nc ) lm cho bn cng r m mua cng r. Bn r s khng khuyn khch bn, mua r s khuyn khch mua. Mua th c khuyn khch, bn th b hn ch, do a n tnh trng nhp siu. Ngoi ra cn nguyn nhn khc na l nh hng xut khu yu, tnh trng nhp lu trn lan, trn thu cha c qun l cht. Bc qua nm 1998, nhng thng trc v sau Tt, tnh hnh t gi hi oi trong nc ngy cng tr nn phc tp, gi USD mi ngy mt tng, thm ch c ngy thay i gi vi ln iu ny nh hng tiu cc n i sng kinh t x hi. Nhiu doanh nghip c gng gi ngoi t trong ti khon ch tng gi kim chnh lch. Mt s doanh nghip khc c nhu cu ngoi t tr n, mua thit b hoc L/C n hn thanh ton nhng li khng gim vay v s t gi ngoi t tng t bin s khng tr c n. ng ngoi t ng bng, Ngn hng khng mua khng bn v cho vay 28

bng ngoi t c. Trc tnh hnh , chnh ph c mt quyt nh ng nhm kim sot ngoi t trn lnh th Vit Nam bng vic ban hnh quyt nh 37/1998/ Q- TTg ( ngy 14/2/1998 ) " v mt s bin php qun l ngoi t " y l mt bc thnh cng ln ca nh nc ta trong vn qun l v kim sot ngoi t, nhanh chng lm gim cn st t gi ngoi t. Gi USD th trng t do hn mt thng nay gim n mc thp, bnh qun l 13.020 VN/USD. T gi th trng t do, th trng c t chc ( th trng lin ngn hng , ngn hng ) st li gn nhau. Hin nay ngn hng kim sot c trn 90% lng ngoi t giao dch trn th trng, thu ht t nhiu ngun mt lng ngoi t tng thm. II. Li th v hn ch trong c ch iu hnh 1. Li th C ch iu hnh t gi trn qui nh t gi chnh thc to iu kin cho Ngn hng trung ng d dng kim sot, iu tit c th trng hi oi. Trc ht l th trng ngoi t trn Ngn hng. Bin giao ng quanh t gi chnh thc l mt cng c hu hiu trong sut giai on va qua gii hn ny m chng ta t s n nh tng i ca t gi hi oi trong nhng nm qua, gp phn khng nh t mc tiu n nh v tng trng cho nn kinh t - Thng qua t gi ca cc Ngn hng thng mi trong bin qui nh. Ngn hng Nh nc c th d dng nm bt c din bin cung cu ngoi t thc t ca nn kinh t, nhn bit c xu hng vn ng ca t gi hi oi c k hoch iu chnh kp thi. Qui nh chnh lch gia t gi mua v t gi bn cho cc Ngn hng Thng mi, mt mc no , hn ch kh nng u c t gi ca cc Ngn hng trnh trng hp t gi mua v t gi bn qu chnh lch. - C ch t gi thng nht to ra mt mi trng php l vng chc cho cc hot ng kinh t - thng mi trong tng ho cc mi quan h ca nn kinh t. ng thi t gi chnh thc to ra c mt c s php l, mang tnh ch quyn cho ng tin Vit Nam trong cc quan h i ngoi. 2. Hn ch - C ch cng b t gi chnh thc hng ngy theo phng php hin ti, i lc t ra c nhiu kh khn trong vic hng th trng, vn ng theo mc tiu Ngn hng Trung ng t ra. Bi " Nht c nht ng " ca Ngn hng trung ng, c bit trong lnh vc t gi - mt lnh vc cc k nhy bn, u to cho th trng nhng yu t tm l tc thi. Trc nhng bin ng ca t gi th trng, vic thay i t gi chnh thc mt 29

chng mc no khng th gii quyt ngay lp tc bin cho php cc Ngn hng Thng mi hot ng kinh doanh. Bi l nu thay i t gi chnh thc ln s gy ra nhng yu t tm l sai lch v chnh sch ca Ngn hng Trung ng. Bn cnh , Ngn hng trung ng cng khng th thay i bin quy nh gii hn t gi mua bn ca cc Ngn hng Trung ng thng xuyn c. - Vic qui nh mt mc t gi chnh thc nh hin nay. Khi mc chnh lch tng i ln vi t gi giao dch ca cc Ngn hng Trung ng, v t gi th trng t do, khng c ngha thc t. Mt mt s chnh lch trn gy ra nhng yu t tm l, khng tch cc bi khng phi ngi dn no cng hiu c c ch qun l t gi hi oi ca ta. Mt khc, khi t gi giao dch ca cc Ngn hng Thng mi v t gi th trng t do n nh trong bin qui nh, th vic cng b t gi chnh thc hng ngy cch xa mc t gi trung bnh, trn thc t khng th hin vai tr qun l ca n. - Vic qui nh mt mc t gi chnh thc nh hin nay, khi mc chnh lch tng i ln vi t gi giao dch ca cc Ngn hng Thng mi v t gi th trng t do, khng c ngha thc t. Mt mt, s chnh lch trn gy ra nhng yu t tm l khng tch cc bi khng phi ngi dn no cng hiu c c ch qun l t gi hi oi ca ta. Mt khc, khi t gi giao dch ca cc Ngn hng thng mi v t gi th trng t do n nh trong bin qui nh th vic cng b t gi chnh thc hng ngy cch xa t gi trung bnh, trn thc t khng th hin vai tr ca n. - Vic s dng t gi chnh thc nh hin nay tnh thu xut nhp khu t ra cn c nhiu im cha hp l, cha th hin c vai tr qun l v m v iu tit i vi hot ng xut nhp khu. Bi l khi t gi chnh thc cch bit vi t gi giao dch ca cc Ngn hng Thng mi v t ga th trng t do, th t gi tnh thu s b hn ch rt ln trong vai tr iu tit li nhun thu c t hot ng xut khu, nhp khu. Chnh lch v t gi ny s to ra bt bnh ng trong quan h thng mi, mt s trng hp khng to c li th trong cnh tranh i ngoi v khuyn khch xut khu. - Vi bin giao dch trong phm vi 5% hin nay vic qui nh mc chnh lch gia t gi mua v bn t ra cha hon ton hp l i vi cc Ngn hng Thng mi. Th nht, khi th trng hi oi c tnh cht ng, lun thay i, trong khi cc giao dch li lin tc din ra, nn qui nh mc chnh lch ch th hin mt qun l danh ngha, cc Ngn hng Thng mi kh c th tun th ng qui nh ny c. Th hai, khung qui nh chnh lch nh vy l tng i cht ch i vi hot ng kinh doanh. Bi l cc Ngn hng Thng mi phi xc nh chnh lch t 30

gi mua, bn phi tu theo vo cung - cu ca mi Ngn hng, tu thuc vo kh nng d tnh v li nhun v kh nng ca mi Ngn hng. Thc cht qui nh chnh lch t gi mua bn qu cht ch nh vy khng khuyn khch hot ng trn th trng theo ng cc quan h ni ti ca n v phn no khng to ra mt mi trng cnh tranh hon ho trong kinh doanh IV: Mc tiu nhim v v nh hng ca chnh sch t gi hi oi 1. Mc tiu Khi qut li c s hoch nh v xc nh mc tiu ca chnh sch t gi hi oi ca Vit Nam giai on ti bao gm. - Hin trng kinh t - ti chnh nc ta ( trong quan trng nht l tnh hp l ca t gi hin hnh, thc trng ngn sch, ti chnh, tin t, th trng ti chnh, lm pht , cn cn thanh ton quc t...), tuy c ci thin mt bc cn bn, song vn cn nhiu yu t bt n v xu hng tip tc ln gi ca Vit Nam ng tng i r nt. - Trin vng kinh t tuy sng sa, song mc tiu v phc v chin lc Vit Nam l rt nng n, i hi bn lnh iu chnh kinh t v m phi ht sc nng ng, vng vng qun trit y cc mc tiu nh hng u tin. Hin trng kinh t i ngoi, c bit l chin lc m ca nhanh trong bi cnh quc t y bin ng v din bin tht thng. Song yu cu ca quan h kinh t i ngoi phi c hiu qu n nh v vng chc. Tuy nhin nng cao lun c cho vic la chn mc tiu, xc nh nhim v c th ca chnh sch t gi hi oi chnh xc hn, t la chn gii php, cng c iu chnh t mc tiu ra cn nhn thy. Th nht, i tng, phm vi iu chnh, tc ng trc tip ca chnh sch nm trong lnh vc tin t , cc quan h ti chnh, tin t trong v ngoi nc gia cc ch th kinh t. Tuy nhin, nh hng iu chnh ca chnh sch t gi hi oi c nh hng n nhiu vn kinh t v m khc ( n nc ngoi, ngoi thng FDI, huy ng vn ni a, chiu hng vn ng ca cc dng vn ). Song y l cc h qu gin tip v hiu ng thc t ca s nh hng ni trn cn ph thuc nhiu chnh sch, yu t khc. Th hai, vi t cch v mt i ngoi ca chnh sch tin t tuy c nhng c th ring song h thng mc tiu ca chnh sch t gi hi oi phi xut pht t nh hng ph hp vi cc mc tiu c bn ca chnh

31

sch tin t tng giai on pht trin ( tng ng vi mc tiu, nhim v kinh t chin lc giai on 1996-2000 ) tng chng nhanh, bn vng , cng nghip ho v hin i ho th chnh sch tin t c hai mc tiu trung gian c bn: Mt l, kim ch vng chc lm pht mc thp, ko lm pht xung mt con s. Hai l pht trin h thng ti chnh- tin t nhm nng cao t l tch lu v u t cho nn kinh t Xt v di hn, trin khai chnh sch t gi hi oi l hng vo mc tiu c bn ca chnh sch tin t, chnh sch kinh t * Nhng mc tiu ch yu ca chnh sch t gi trong giai on 2001-2005 bao gm 1. Mc tiu trc tip: thng xuyn xc lp v duy tr t gi hi oi cn bng, n nh da trn sc mua thc t ca Vit Nam ng vi cc ngoi t, tng quan cung cu trn th trng 2. Mc tiu chin lc: khng ngng nng cao uy tn ca VitNam ng trn c s n nh vng chc gi tr ca n, s tng ng hp l gia gi tr i ni v i ngoi. 3. Phi hp vi chnh sch qun l ngoi hi v y li cn bn hi chng la ho nn kinh t trn c s to ra y tin kinh t, php ch Vit Nam ng thc hin trn vn chc nng ca mnh v tng cng vai tr trong i sng kinh t, nht l trong lu thng thanh ton v vi phng cch l phng tin tch lu ti sn. 4. To ra cc tin cn v m rng hnh thc, ni dung phm vi chuyn i ca VitNam ng 5. Tng d tr ngoi t ln mc thch hp v vi c cu d tr ngoi t hp l p ng yu cu pht trin ca nn kinh t. S d vn uy tn ca Vit Nam ng c nhn mnh bi n c ngha ht sc to ln trn nhiu phng din kinh t , chnh tr, i ni v i ngoi, ng thi gn vi hng lot vn mang tm chin lc. Trn phng din l thuyt ln thc t, s mt uy tn ca ng bn t bt k quc gia no bao gi cng l nguyn nhn ca cc bin ng kinh t, ti chnh v li nhiu hu qu tiu cc kh lng. R rng mt ng tin mt uy tn tt yu s lm tn thng n tch lu, u t ni a, loi b s hp dn vi FDI, tng nguy c lm pht, chi ph li xut huy ng cao, nu trm trng c th b tc b chc nng, b y ra khi h thng thanh ton to iu kin cho hi chng la ho...L mt nc mi ra khi khng hong kinh t trm trng, siu lm pht, uy tn ca Vit Nam ng trong dn chng cha cao, hiu ci gi phi tr cho vic ng tin b mt uy 32

tn giai on va qua. Do vy vic nhn thc y vn nng cao uy tn ca ng tin quc gia cng chnh l mt tc nhn trc tip vo chin lc vn, chin lc tng trng nhanh , bn vng ca nc ta. i vi mt quc gia, ch quyn tin t l ti quan trng, tnh trng la ho nhng nm qua Vit Nam gy nhiu h qu tiu cc, song trc y chng ta cha c iu kin s l trit vn ny. Sau khi nn kinh t ra khi khng hong h thng ti chnh tin t c ci thin mt bc c bn, cc tin cn v cho thc hin ch quyn tin t xut hin. Hn na, vic xy dng ch quyn tin t cn l yu cu i hi cp bch t yu cu pht trin kinh t ca Vit Nam giai on ti. Nn kinh t b la ho nghim trng, c ngha l chnh sch tin t ca quc gia b ph thuc v hnh vo chnh sch tin t ca M, s bin ng ca USD trn th trng quc t, ng thi khng cho php nm, tnh ton kim sot c khi lng tin t trong lu thng, ni t b tc ot chc nng, c bit l phm vi iu chnh ca Ngn hng Trung ng b thu hp nghim trng iu chnh lm pht kh khn, t hiu qu. Loi b tnh trng la ho, thc hin ch quyn tin t tc l to iu kin hoch nh chnh sch tin t c lp t ch, c c s vng chc, ng thi cho php kim sot hiu qu vn lm pht. Chnh v tm quan trng nh vy nn vn ch quyn tin t c xc nh. Tuy nhin vic loi b nn la ho l vn phc tp, phi c s phi hp ca nhiu chnh sch v mc tiu t ra v ch c th t c thng qua vic ci thin cc chc nng ca VitNam ng. iu ny i hi cn theo ui mt chnh sch ti chnh tin t linh hot, c tc dng thc y h thng ci cch ti chnh Ngn hng. Khi s hp dn ca Vit Nam ng c m bo, nhu cu tch lu ti sn, thanh ton bng USD chc chn s gim i ng k Trong kinh t th trng th s chuyn i ca ng tin l yu t khng th thiu, tuy nhin s khc nhau l ch mc , phm vi v hnh thc chuyn i. i vi cc nc ang chuyn i sang c ch th trng th s chuyn i ca ng bn t c ngha rt ln, ngoi nhng li ch kinh t trong thanh ton, ti u ho s dng ngoi t, thu ht FDI...th s chuyn i ca ng tin cn c vai tr quan trng trong vic a nn kinh t ho nhp vo h thng bun bn a phng, tham gia cc khi kinh t v thc y s chuyn chia c cu kinh t theo hng m ca. Nhng nm gn y c mt s chuyn gia kinh t khng nh, nhng iu kin VND tr thnh ng tin chuyn i trn lnh th Vit nam c bn hi t v ngh chnh ph cng b chnh thc. Hng to s chuyn dch hon ton ca mt ng tin l mt qu trnh di tri qua nhiu nc thang mi nc thang chuyn i i hi iu kin cn v tng ng. Trong lch s th gii cha c ng tin no bc ngay n ngng ca chuyn i t do v khng phi ng tin no 33

cng c th vn ti s chuyn i t do c trong nc v ngoi nc. Vi thc lc, a v kinh t nc ta hin nay, trong tng lai gn th vn chuyn i hon ton ch t ra trong phm vi trn lnh th Vit nam. Tuy nhin, t c mc tiu ny ngoi cc iu kin v chnh tr (uy tn iu hnh qun l ca nh nc) x hi, tm l (uy tn ca VND mnh), php ch th phi hi t u cc iu kin kinh t, trong quan trng nht l nn kinh t c cng c thng xuyn v thc lc, pht trin n nh,VND n nh vng chc v mt gi tr, lm pht n nh mc rt thp, d tr ngoi chin lc mnh c cu gi c kinh t ph hp vi c cu quc t, th trng ngoi hi ti chnh hon chnh v pht trin, nn kinh t thc s hi nhp vo th gii. Bn cnh khi cng b chnh thc t gi hi oi cn c h thng chnh sch, gii php h tr x l cc tnh hung bt trc. Cui cng, l quc gia c s lng n nc ngoi ln, n n hn ngy cng cao, nhu cu ngoi t ca nn kinh t gia tng mnh, trong khi d tr ngoi t ca nc ta c khong ba thng nhp khu v vy chnh sch ngoi t cn phi hng vo mc tiu tng d trngoi t mc thch hp vi c cu hp l m bo nhu cu nhp khu, tr n v s can thiphiu qa ca nh nc khi cn thit. H thng mc tiu ca chnh sch t gi hi oi nu trn c mi quan h ni ti thng nht hu c ht sc cht ch vi nhau, trong mc tiu ch quyn tin t, chuyn i ch c th thc hin nu VND thc s c uy tn cao, n nh, nc li, khi VND m rng ni dung hnh thc chuyn i, mc tiu ch quyn tin t c thc hin s c tc ng rt ln trong vic cng c nng cao uy tn ca VND, tng cng d tr ngoi t quc gia, trong khi thc lc d tr ngoi t li l mt trong cc tin d quan trng m bo duy tr kh nng chuyn i VND, tng cng s iu chnh ca nh nc trong lnh vc ngoi t. Thc tin nhng nm quav lch s th gii cho thy: cng c nng cao uy tn a v ca ng tin quc gia trong i sng kinh t x hi l con ng ng n pht trin t nc. 2- Nhim v ca chnh sch t gi hi oi: Ty c nhng nt chung, song nhim v ca chnh sch t gi hi oi mi nc c nhng c th ring do hon cnh c th v nhng vn m nn kinh t ang tp trung gii quyt. Xut pht t c im ni bt l tnh cht qu chuyn i c ch kinh t din ra ng thi vi qu trnh m rng hp tc quc t, l qua trnh thc hin nhng nhim v chin lc kinh t ht sc nng n. V vy, nhim v tng th ca chnh sch t gi hi oi ca nc ta trong giai on ti l to ra cc tin cn v thc 34

hin thnh cng cc nhim v mc tiu t ra, h tr hiu qu cc mc tiu kinh t v m khc, c th l: + To ra c s khoa hc, lun c vng chc cho s hon thin, thit k c ch qun l, nh hng la chn cc phng n iu chnh hop l cho php gii quyt hi ho cc mc tiu ca chnh sch t gi v cc mc kinh t v m tng giai on pht trin. Tng cng v m bo s qun l hiu qu t pha nh nc i vi lnh vc ngoi hi. + Gim n mc thp nht tc ng tiu cc ca cc th trng ti chnh quc t v s tn thng i vi nn kinh t trc cc c sc bn ngoi qua cc knh t gi, s vn ng ca cc lung ngoi t v vn. + To iu kin thun li v phng din thanh ton quan h ngoi hi cho hot ng kinh t i ngoi ng thi h tr cho ci cch v chuyn dch c cu kinh t theo hng th trng m. + Bn cnh mc tiu di hn l n nh kinh t v m, kim ch lm pht th chnh sch t gi cnc s h tr hp l cho mc tiu khuyn khch xut khu, kim sot nhp khu, yu cu phi hp cc chnh sch. Bn thn t gi l hm s kinh t v m, tc l cng mt lc c nhiu yu t tc ng n n, ngc li n cng tc ng li n nhiu vn kinh t v m khc, v vy t cc mc tiu, nhim v t ra nht l trong thi i quc t ho th trng ti chnh ang din ra mnh m, i hi phi c s phi hp ht sc ng b v hiu qu cu hng lot chnh sch, gii php kinh t v m, trong quan trng nht l: - Chnh sch, c ch qun l giao dchngoi hi v c s php l cho vic iu hnh lnh vc ngoi t. - Phi hp cht ch, hiu qu, ng b, thng nht cc chnh sch gii php b phn trong lnh vc tin t (chnh sch t gi, li sut, cung ng tin t) nhm tc ng c hiu qu t nhiu hng vo VND v t c tng quan hp l gia gi tr i ni v i ngoi ca VND. - Xut pht t c im kinh t hin ti ca t nc ta, xu hng ln gi ca VND, quan h cung cu ngoi t, m bo khng nh hng n mc tiu kinh t v m khc hc nh hng mc thp, th vic iu chnh t gi cn phi c s phi hp hiu qu gia cc chnh sch tin t, ti chnh, thu nhp ngoi thng...v d ngn nga xu hng ln gi ca VND, cn iu chnh c cu chi, thu hp thm ht ngn sch nh nc, nht l vay n nc ngoi v loi b xu hng gia tng lng, thu nhp qu cao, hc khuyn khch xut khu cn phi phi hp t gi vi cc gii php thu, tn dng...

35

- Hon thin h thng cng c ti chnh, tin t (c gin tip v trc tip) vic hin i ho h thng t chc ti chnh c tin hnh song song vi pht trin h thng th trng ti chnh nhm nng cao nng lc, m rng phm vi iu chnh v m ca nh nc. 3- nh hng iu chnh t gi hi oi. 3.1 Mt s vn cp bch cn x l: Ttrong lnh vc t ga, t gi trong kinh t th trng nc ta cn nhiu vn v l lun v thc tin cha c nghin cu y . c c nhng nh hng ng n, ch dn ph hp cho cng tc qun l, vic iu chnh t gi hi oi trong giai on ti cng nh xy dng mt chnh sch chin lc t gi hi oi thc s t ch, ph hp vi chin lc pht trin kinh t x hi nc ta v xu hng quc t ho ton cu ang din ra su rng cn phi: + Tin hnh nghin cu, tng kt kp thi kinh nghim ci cch qun l, iu chnh t gi trong giai on va qua. + Nghin cu xy dng c s khoa hc, phng php lun cho vic xc nh t gi hi oi danh ngha, t gi thc t, t gi cn bng trong iu kin c th ca nc ta, chun xc ho, h thng ho d liu kinh t c lin quan trc tip n tnh ton iu chnh t gi hi oi(ch s lm pht, h s gim pht, tnh xc thc ca ti khon vng lai, cn cn thanh ton quc t, vn n...) c c s tr li chnh xc t gi hi oi hin ti ph hp cha? nn iu chnh theo hng no? kh nng iu chnh trn thc t ra sao? c bit l lng ho c hu qu ca iu chnh. + Theo di, phn tch mt cch c h thng ng thi ca cc th trng ti chnh quc t, t xc dinh xu hng pht trin cc th trng ny trong tng lai lm c s la chn hng t chc, pht trin th trng ngoi hi Vit nam, p ng yu cu pht trin trong nc, ph hp vi thng l quc t v la chn phng n iu chnh ph hp. + Thc tin th gii nht l giai on va qua cho thy: s bin ng ca th trng ti chnh quc t v cc ng tin ch cht c nh hng rt ln n tnh hnh ti chnh tin t ca mt quc gia (thu chi ngn sch nh nc, n v thanh ton n, s vn ng ca cc lung vn u t) v vy vic nghin cu, nh gi ng v tr, vai tr, xu hng pht trin di hn cng nh ngn hn ca cc ng tin ch cht c ngha ht sc quan trng. iu ny c ngha trc tip n vic la chon ng tin lm phng tin thanh ton trong cc hp ngf thng mi, tn dng, nht l 36

phng thc thanh ton theo thi hn tho thun, la chn chin lc vay (vay bng ng tin no?) phng n, k hoch thanh ton n v cui cng l la chn loi ngoi t d tr. Vic iu chnh c cu d tr cho ph hp s hn ch cc ri ro do bin ng t gi gy ra. c c c s lun c vng chc cho nnh gi d bo s vn ng ca cc ng tin ch cht, i hi khng ch theo di s bin ng trn th trng m quan trng l phn tch nh gi ng thc trng, xu hng pht trin kinh t, a v kinh t chnh tr ca cc nc hn ti v trong tng lai. + Hon thin pht trin v hin i ho cng tc d bo kinh t ti chnh c c nhng nh gi st thcphc c cho iu chnh kinh t v m ni chung, iu chnh t gi ni ring. + Cui cng, cng tc iu chnh t gi ph hp vi yu cu khch quan ca nn kinh t, i hi phi c nhng gii php tha ng vn sau: hin ti v tng lai gn nn gn VND vi ng USD hay mt gi ngoi t? Phng n no l hp l?. Trong gii nghin cu v iu hnh nc ta hin c hai kin t ra: kin th nht cho rng: cn hn ch s ph thuc qu mc ca VND vo mt ng tin nc ngoi (c th l USD) do phi xc nh t gi theo gi ngoi t mnh. kin ht hai khng ph nhn xu hng trn v cho rng: trong thi gian ti USD vn cn v tr quan trng trn th trng ti chnh quc t, do USD vn l ng tin ch yu lm c s xc nh chnh sch t gi ca Vit nam. Thc ra gia hai kin trn khng c mu thun g ln, theo chng ti, mc d trong giai on va qua chng ta cha c quan h ngoi thng trc tip vi M, song trn 90% cc hp ng thng mi ca ta c tnh ton bng USD, hn na do vai tr ca USD trong i sng kinh t nc ta v mc tiu ca chin lc n nh ho xt trn phng din l thuyt, thc tin th vic gn VND vi USD trong giai on va qua l ph hp, hiu qu, l gii php khn ngoan. Tuy nhin bc vo giai on pht trin mi, a phng ho cao th phng n chuyn sang nh gi theo gi ngoi t mnh, da trn c s m hnh lng v ngoi thng nhiu chiu s c li th hn cho kinh t i ngoa: song d sao chng na trong gi ngoi t t trng ca USD vn l ln nht. Nhn tng th, vic gn vi gi ngoi t s gim c s ri ro, bp bnh do bin ng ca t gi song phng gy ra, thch hop vi hin thc l tnh khng thun nht trong thng mi quc t, trc ht l s n hi (co gin) gi c khc nhau i vi cung v cu theo cc nhm hng ho khc nhau. Tuy nhin, khi chuyn sang gn vi gi ngoi t th vn quan trng l gn vi ng tin no? vi trng s l bao nhiu?. Bn cnh cn thy ht tnh phc tp,

37

You might also like