2. Cc yu t nh hng ti s hnh thnh v pht trin nhn cch 2.1.

Vai tr ca yu t di truyn v bm sinh a) Khi nim - Di truyn l s ti to tr em nhng thuc tnh sinh hc c cha m, alf s truyn li t cha m n con ci nhng c im v nhng phm cht nht nh c ghi li trong h thng gen. b) Vai tr: Di truyn to tin quan trng cho s hnh thnh v pht trin nhn cch con ngi, th hin nh sau : - Con ngi nh l mt b phn ca t nhin, khi sinh ra tip nhn vn sinh hc nht nh c ghi li i hnh thc chng trnh di truyn nhng sc mnh bn trong c th, tn ti di dng nhng t cht v nhng nng lc. Chng trnh mang tnh di truyn ny trc ht m bo cho loi ngi tip tc tn ti, ng thi lm pht trin nhng h gip c th con ngi thch ng vi nhng bin i ca cc iu kin tn ti ca mnh, to kh nng cho con ngi hot ng c hiu qu trong mt s lnh vc nht nh. - Tuy nhin, nhng nhn t bm sinh di truyn mc d c vai tr quan trng trong s PT nhn cch, nhng nhng tnh cht c di truyn ch c trng cho nhng lnh vc hot ng ht sc rng ri, bao qut, chng khng nh hng vo mt lnh vc hot ng hay sng to c th no. Vic nh hng ny l do nhng iu kin lch s- XH c th v do trnh pht trin ca loi hnh hot ng lao ng, ngh thut, khoa hc nht nh quyt nh, c bit l do tnh tch cc hot ng ca c nhn. * KLSP: - Cc nh GD nn quan tm ng mc n sc sng vn c trong bn cht t nhin ca con ngi, cn sm xc nh tnh cht v phng hng ca nhng sc sng di dng nhng t cht chm sc, khai thc, pht huy kp thi nhm pht trin ti nng ca tr. - Nhn thc ng n vai tr l tin , l iu kin ca yu t di truyn bm sinh i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch C thi ng n trc nhng hc thuyt sai lm nh thuyt nh mnh do di truyn, thuyt sinh hc ha GD hoc nhng chnh sch GD khng ng n + Nu xem nh yu t bm sinh, di truyn th chng ta b qua mt tin quan trng cho s hnh thnh v pht trin tm l. + Nu nh gi qu cao yu t bm sinh, di truyn s dn ti sai lm v mt nhn thc, ph nhn kh nng bin i bn cht ca con ngi, ph nh vai tr gio dc v t gio dc. ,

2.2. Vai tr ca yu t mi trng a) Khi nim: Mi trng l h thng phc hp ca cc hon cnh bn ngoi, cc iu kin t nhin v XH xung quanh cn thit cho hot ng sng v pht trin ca con ngi.Trong , c s hnh thnh v pht trin nhn cch. C cc loi mi trng: - Mi trng t nhin: Bao gm cc K t nhin- h sinh thi( kh hu t ai, sinh vt...) phc v cho hot ng hc tp, lao ng sn xut, rn luyn th cht v vui chi gii tr ca con ngi. - Mi trng XH: Bao gm mi trng chnh tr, mi trng sn xut- kinh t, mi trng sinh hot XH v mi trng vn ha. Trong gio dc, khi ni n nh hng ca mi trng i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch th trc ht v ch yu l ni n mi trng x hi v nu khng c mi trng x hi th con ngi khng th tr thnh ngi ng ngha. b) Vai tr: Trong s hnh thnh v pht trin nhn cch, mi trng XH c tm quan trng c bit v nu khng c XH loi ngi th nhng t cht c tnh ngi cng khng th pht trin c, c th mi trng c vai tr nh sau: - S hnh thnh v PT nhn cch ch c th c thc hin trong mt mi trng nht nh. Mi trng gp phn to nn mc ch, ng c, phng tin v iu kin cho hot ng giao lu ca c nhn, nh c nhn chim lnh c cc kinh nghim x hi loi ngi hnh thnh v pht trin nhn cch ca mnh. - Tuy nhin, tnh cht v mc nh hng ca mi trng i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch cn ty thuc vo lp trng,quan im, thi ca c nhn i vi cc nh hng , cng nh ty thuc vo xu hng v nng lc, vo mc c nhn tham gia ci bin mi trng. Nh vy cn ch n hai mt trong tc ng qua li gia nhn cch v mi trng: + Tnh cht tc ng ca hon cnh phn nh vo nhn cch. + S tham gia ca nhn cch tc dng n hon cnh nhm lm cho hon cnh phc v cho li ch ca mnh.

Hai mt ni trn c nh hng, tc ng qua li ln nhau. K.Marx ch ra rng: Hon cnh sang to ra con ngi trong chng mc m con ngi sng to ra hon cnh. Trong qu trnh gio dc con ngi, cn gn cht tng bc vic gio dc, hc tp vi thc tin ci to x hi. Cn trong qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch, cn nh gi ng mc vai tr ca mi trng. Cho n nay vn cn tn ti Thuyt nh mnh do hon cnh, thuyt ny tuyt i ho vai tr ca hon cnh, h thp vai tr ca gio dc, bin h cho vic duy tr c quyn gio dc i vi cc tng lp x hi c hon cnh thun li. Ngc li, thuyt Gio dc vn nng lai ph nhn tnh quy nh ca mi trng x hi i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch, thm ch c o tng dng nhng bin php c tnh cht ci lng ch thng qua hot ng gio dc thay th cho nhng ci bin cch mng v kinh t, chnh tr, x hi * KLSP: - Trong qu trnh GD con ngi, cn gn cht tng bc vic GD, hc tp vi thc tin ci to XH - Trong qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch, cn nh gi ng mc vai tr ca mi trng, trnh qu cao hoc qu xem nh vai tr ca nhn t ny trong s hnh thnh v PT nhn cch. 2.3. Vai tr ca yu t GD a) Khi nim ( tm hiu) b) Vai tr: GD gi vai tr ch o i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch, iu c th hin nhng mt sau y: - GD l s tc ng c mc ch, c t chc, c k hoch nhm thc hin c hiu qu cc mc ch ra. - GD c th mang li nhng tin b m cc nhn t khc nh bm sinh- di truyn hoc mi trng, hon cnh khng th c c. . Chng ta c th ly mt v d n gin: Mt em b sinh ra khng b khuyt tt g, cng vi s tng trng v pht trin ca c th th mt vi nm sau, chc chn em b s bit ni. Nhng nu khng c hc tp th em s khng th c sch, vit th v cng khng th c nhng k xo ngh nghip.

- GD c tm quan trng c bit i vi nhng ngi b khuyt tt, n c th b p nhng thiu ht do bnh tt gy ra cho con ngi. . Thy gio Nguyn Ngc K, ngh s chi ghi ta Vn Vngchnh l mt minh chng thuyt phc cho lun im ny.Nh tc ng c bit ca gio dc nn c th phc hi h nhng chc nng mt hoc c th pht trin v tr tu nh nhng ngi bnh thng.

- GD cn c th un nn nhng phm cht tm l xu v lm cho n pht trin theo chiu hng mong mun ca XH. chnh l hiu qu ca cng tc GD li i vi tr em h v nhng ngi phm php. - Khng ging vi nhng nhn t khc, GD khng ch thch ng m cn c th i trc hin thc v thc y n pht trin. iu c gi tr nh hng cho vic xy dng m hnh nhn cch ca con ngi Vit Nam vi t cch l mc tiu v ng lc ca s PT KT- XH. Thc t GD cng chng minh rng: S pht trin tm l cu tr em ch c th din ra mt cch tt p trong nhng K ca GD v DH. iu cng chng t c tm quan trng ca GD. GD, DH s to nn s pht trin nhn cch khi trong qu trnh y, nhng sc mnh ca bn thn tr c thc y, khi nhu cu, ng c, hng th ca tr c ch , khi GD v DH ph hp vi nhng quy lut bn trong ca s PT c nhn. * KLSP: - Giao dc l yu t c vai tr ch o i vi s pgats trin v hon thin nhn cch cho mi ngi - Nhng yu cu ca nh trng, nh GD, ca mi trng GD xung quanh ra cho tr phi khng ngng tng dn mc phc tp v kh khn. Nh vy mi kch thch c s PT tr tu ca tr. - GD v DH mt mt phi da trn s pht trin t c ca hc sinh, mt khc phi i trc s pht trin tr tu, ko s pht trin y tin ln. - Ch kch thch hot ng hc tp ca hc sinh, thng xuyn t chc cc hot ng phong ph cho hc sinh tham gia. Chnh thng qua hot ng v giao tip y m tr ngy cng pht trin v tm l, cng nhn thc th gii mt cch su sc hn. + Gio dc v dy hc phi lun ch n vic kch thch c hot ng ca hc sinh , mt khc, trong qu trnh gio dc v dy hc phi t chc ng n, hp l cc hot ng hc tp , lao ng sn xut , hot ng x hi chnh tr, th thao, vui chi, gii tr Chnh thng qua hot ng v giao tip y m tr ngy cng pht trin v tm l, ngy cng nhn thc th gii mt cch su sc hn.

+ Dy hc, gio dc s to nn s pht trin nhn cch khi trong qu trnh nhng sc mnh ca bn thn tr c thc y, khi nhu cu, ng c, hng th ca tr c ch , khi dy hc v gio dc ph hp vi nhng quy lut bn trong ca s pht trin c nhn.

+ Nhng yu cu ca nh trng, ca nh gio dc, ca mi trng gio dc xung quanh ra cho tr phi khng ngng tng dn mc phc tp v kh khn. C nh vy s kch thch s pht trin tr tu ca tr. + Mt iu c bit quan trng l cn phi nh gi ng vai tr ca gio dc trong mi quan h vi cc yu t khc, trnh qu cao hoc l c nhn thc khng ng n v vai tr ca gio dc trong s pht trin nhn cch con ngi. vai tr ca GD trong mi quan h vi cc yu t khc. - pht huy vai tr tch cc, t gic ca mi c nhn. cao vai tr t gio dc, t rn luyn ca hc sinh. 2.4. Vai tr ca hot ng c nhn Con ngi vi t cch l mt sinh th bc thang tin ha cao nht ca s tin ha vt cht, li l mt thc th XH, l ch th lao ng, nhn thc v giao lu. Hot ng lm cho con ngi nhn thc c hin thc, kch thch hng th, nim say m sng to v lm ny sinh nhng nhu cu mi, nhng thuc tnh tm l mi Nh nhn cch c hnh thnh v pht trin. Hot ng c nhn ng vai tr quyt nh trc tip i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch. * KLSP: - Hng dn hc sinh s dng phi hp c hiu qu cc loi hnh hot ng khc nhau. - Gip hc sinh hiu bit su sc ngha XH ca hot ng, lm cho ngha khch quan ca hot ng tr thnh ci cn thit ch quan ca ngi tham gia hot ng. - Coi trng vic XD nhu cu, ng c, mc ch hot ng cho hc sinh. 4.Hot ng c nhn v vai tr ca n trong s hnh thnh v pht trin nhn cch. + Cng lao to ln ca C.Mac l vch ra cho chng ta sng t mi quan h bin chng gia s bin i mi trng xung quanh con ngi, s bin i bn cht con ngi v vai tr tch cc, nng ng ca con ngi. Theo ng, Mi trng, gio dc khng phi l s tc ng bn ngoi vo s hnh thnh nhng phm cht no ca con ngi m l qu trnh t bin i con ngi. Thc tin u tranh ci to t nhin, ci to th gii c, xo b cc quan h x hi li thi tng lm cho con ngi xu xa,chnh l trng hc hnh thnh nn nng lc ca con ngi. Cch mng l cn thit khng nhng ch c cch mng mi c th lt giai cp thng tr m cn l v ch c cch mng th giai cp lt mi c th vt b s thi nt c v tr thnh c kh nng to ra c s ca x hi.

Lun im cng ch ra con ngi khng phi l sn phm tiu cc, th ng ca mi trng v ca gio dc. Mi trng, gio dc s to nn ni tm, nng lc ca con ngi, ngha l hnh thnh v pht trin trong con ngi nhng tri thc, nim tin, thi , k nng, k xo, thi quen khi con ngi tc ng tch cc vo hon cnh . Mi trng, gio dc s tc ng mc no cn tu thuc rt ln vo s tch cc ca c nhn tc ng vo mi trng, vo gio dc. Chnh v vy m C.Mac khng nh:Hon cnh sng to ra con ngi trong chng mc con ngi sng to ra hon cnh. V th, nhng tc ng tch cc t bn ngoi: T mi trng, t gio dc c tc dng i vi ngi c gio dc hay khng, iu cn tu thuc vo bn thn h c th hin c y t cch ch th hot ng ca mnh hay khng, h c hng ng vo tc ng ca gio dc, ca mi trng mt cch tch cc thng qua s t gio dc, s t hc hay khng. T cch ca ch th hot ng th hin ch thc c (hiu v c nhu cu tip nhn) nhng tc ng tch cc t bn ngoi, bin nhng yu cu khch quan thnh yu cu ch quan, pht hin v gii quyt mu thun gia yu cu cao ca x hi v kinh nghim cn hn ch ca bn thn, chim lnh c mt cch t gic nhng kinh nghim x hi mi, v th hin chng bng k nng, k xo, hnh vi; ng thi th hin sc khng chng