NHN GI NG IN VITRO CY CHU I (CAVENDISH SP.

) TRN QUY M CNG NGHI P

V Ng c Ph ng, Hong Th Phng, Thi Xun Du, Tr nh M nh Dng* Phng Cng ngh T bo Th c v t - Vi n Sinh h c Nhi t i Vi n Khoa h c v Cng ngh Vi t Nam *Cng ty TNHH Nng Sinh TM T T Cy chu i c y m c nui trong i u ki n nh sng v nhi t t nhin khi tr ng ra mau thch nghi v i i u ki n v n m hn i ch ng l cy chu i nui hon ton trong phng my l nh nh sng n. y khng nh ng ch l m t bi n php gi m gi thnh s n xu t do khng c n s d ng i n chi u sng v i n my l nh m y cn l m t bi n php ti luy n cy gi ng cho thich nghi tr c m t ph n v i i u ki n t nhin. Sau 1 thng cy chu i c y m m trn b t d a tng tr ng t 1gr thnh 2,6gr. Khi sang b u v tr ng thm 60 ngy n a, tr ng l ng ti c a cy gi ng lc xu t v n l 165 gr. Tr ng l ng c b u 650 gr. Ton b qu trnh trong vn m ko di 3 thng. Th nghi m b o qu n cy 2,6 gr trong thng x p kn 2 ngy m i em tr ng vo b u, sau 60 ngy t 145 gr so v i i ch ng khng gi trong thng l 165 gr. K t qu cho th y vi c v n chuy n cy gi ng 1 thng tu i tr ng l ng ti 2,6 gr i xa l kh thi, cho php chuy n giao cng ngh v n m t i cc h gia nh nng dn chuyn v gi ng, pht tri n chu i c y m trn c n c v i chi ph th p m t cch h p l. M U t gi ng cy chu i Cavendish c thi t l p vo nm 1983 (Hwang ng (Ma & Shii, 1972). T nm 1983 n 2004, trn 43 tri u cy thc y s pht tri n c a ngnh xu t kh u chu i i Loan. c cy gi ng kho m nh, s ch b nh, ng u v i s l ng l n i Loan, Cng ty PAN VIET h p tc v i Phng Cng ngh T bo u cy gi ng c y m m t nm t i Th c, Tp. H Ch Minh, vo

H th ng vi nhn gi ng thng m i cho vi c s n xu & CTG, 1984) b ng k thu t nui c y nh sinh tr gi ng kh e m nh c cung c p cho nng dn M c tiu c a nhn gi ng b ng nui c y m l c (S.W. Lee 2003). D a trn nh ng k thu t ny c a i, s n xu t 4 tri Th c v t, Vi n Sinh h c Nhi t cc nm 1991-1998.

Chu i tiu Cavendish sp. r t d tr ng, t t n cng chm sc v khng ph i lo u ra cho s n ph m. Hi n t i c r t nhi u m hnh tr ng chu i chuyn canh c quy m t 0,5 2 hecta v hi u qu kinh t cng kh cao so v i nhi u lo i cy tr ng khc. Tr ng chu i ch m t nm l c thu ho ch v c th thu ho ch quanh nm. Thu nh p kho ng 200 tri u/nm/hecta. Hn th n a, ti m nng xu t kh u chu i r t l n, c bi t l th tr ng Nh t B n (Rau Hoa Qu Vi t Nam, 2008). Nhu c u tr ng chu i t cy gi ng b ng cch nui c y in vitro ngy cng l n trong giai o n hi n nay. Chnh v th vi c nhn nhanh v a ra th tr ng m t s l ng l n nh ng cy gi ng kho m nh l m t nhu c u c a th c t . Trong l t. Tuy nhin, vi c cung c p m t s l ng l n cy nh ng nm g n y, nhu c u tr ng chu i c y m pht tri n gi ng kh e m nh, c t l s ng cao khi tr ng, th i gian qua cn g p nhi u kh khn do khng c n v c kh nng cung c p p ng c nhu c u v s l ng ang gia tng c a th tr ng. (Bo Thanh Nin, 2009). Hi n nay chi ph i n cho my l nh v n chi u sng chi m m t t tr ng cao trong c c u gi thnh cy gi ng. V nh th khi bnh trong i u ki n nhi t v nh sng t nhin l m t gi i php mang l i hi u qu kinh t . Tuy nhin khi bnh nui c y m trong i u ki n nh sng t nhin ti t ki m i n nng th m t v n l n t ra l cy r t d nhi m. (NT. Qunh & CTG 2006, 2007, V.N. Ph ng & CTG 2007) Bo co ny trnh by h th ng cc gi i php c th cng nh nh ng hi u ng h u ch khi cy c ti luy n trong i u ki n trung gian chuy n ti p t c y m ra v n m. V k t qu t c l t o c cy con kh e m nh, gi thnh h t s c quan tr ng. th p. Do bn c nh thnh cng c a nui c y in vitro, giai o n v n m l m t v n (V.N.Ph ng & CTG 2000, 2001, 2002). Lm th no cy con c y m khi tr ng ra v n m c t l s ng cao, pht tri n t t khi chuy n t mi tr ng nhn t o n nh trong bnh c y m ra mi tr ng bi n ng g n v i t nhin trong v n m. NGUYN LI U V PHNG PHP T o protocorm v nhn ch i Th nghi m c ti n hnh trn chu i tiu (Cavendish sp.) gi ng La Ba, gi ng gi ln (Dwarf Cavendish) v nhi u gi ng theo n t hng khc. Mi tr ng nui c y c khong a l ng MS (Murashige & Skoog 1962). Nh sau (mg/l): KNO3 1900, NH4NO3 1650, KH2PO4 170, CaCl2.2H2O 440, MgSO4.7H2O 370. Ch t sinh tr ng c s d ng l BA 5mg/l, L-tyrosine 100 mg/L, mg/L, IAA 0,5 mg/L v adenine sulfate 100 mg/L. Vi l ng v

Hnh 1. T o protocorm cy chu i

BO CO KHOA H C H I NGH CNG NGH SINH H C TON QU C NM 2009 CNG NGH SINH H C PH C V NNG LM NGHI P, THU S N, CNG NGHI P, Y-D C V B O V M I TR NG Thi nguyn, ngy 26-27 thng 11 nm 2009, tr. 319-322

Fe-EDTA theo mi tr ng MS. Thiamin HCL 10mg/l, m-inositol 100mg/l. N c d a 20%. pH 5,8. 8gr/l.

ng 30gr/l. Agar

Hnh 2. Nhn ch i trong phng sng d i nh sng n

Giai o n nui trong phng c chi u sng 2000 lux b ng n hunh quang. Th i gian chi u sng 8 gi o Nhi t 28 C+3. Nhn cy trong i u ki n nh sng v nhi t t nhin

m i ngy.

Th nghi m th c hi n cho giai o n c y cy l n, c y l n cu i cng chu n b a ra v n m. Cy gi ng c kch th c trung bnh 6cm, o c l, c y 15 cy m t bnh. M i bnh c y m ch a 65ml mi tr ng. M i cng th c g m 30 bnh. ngoi hnh lang ho c nh plastic s d ng nh sng t nhin. nh sng t nhin khc v i nh sng n Bnh cy ch c ng chi u sng thay i lin t c trong ngy t 500-7000lux. Nhi t ngy m cng lin t c thay i v bin o dao ng trong i u ki n nh sng t nhin l 29 C+8 l n hn nhi u so v i trong phng ch y my l nh. Cy chu i c y m c nui trong i u ki n nh sng t nhin t nh t l 20 ngy tr c khi tr ng ra v n m. m trn b t d a

Hnh 3. Cy chu i lc l y ra kh i bnh c y m.

Hnh 4. Cy chu i c y m m trn b t d a.

Th nghi m c ti n hnh trn gi ng chu i La Ba. S l ng cy th nghi m: 150cy/ nghi m th c x ba l n l p l i. Sau khi l y cy kh i bnh c y m cy c r a s ch v ngm 10 pht trong dung d ch Dithane M-45 5gr/lt. Thng u tin cy tr ng trn lu ng c gi th l b t d a. B u chu i gi ng g c c y m Cy chu i m thch nghi trn b t d a c 1 thng th nh ln (xem hnh 5. cy B,C) v tr ng vo t ng b u ring r . Th i gian tr ng ti p t c trong b u l 2 thng. T ng c ng th i gian tr ng k t lc l y cy kh i bnh n lc giao cy i tr ng ngoi ru ng l 3 thng. B u tr ng cy g m b t d a, tro tr u, phn b v t t l b ng nhau. Ch chi u sng trong v n m cho giai o n trn b t d a l 25% tng d n ln thnh 100% khi chuy n sang tr ng vo b u. Cc ch tiu kh o st g m: S cy ch t tnh theo %. Tr ng l ng ti m t cy tnh theo trung bnh c ng Chi u cao cy: o t c r ln h t thn (khng tnh l cao nh t c a cy). ng knh thn, o v tr l n nh t ngay trn c r . S l c a m t cy tnh theo trung bnh c ng. Chi u di l: o chi u di c a l l n

Hnh 5. B,C cy chu i c y m 1 thng tu i. A,D cy chu i c y m 3 thng tu i.

BO CO KHOA H C H I NGH CNG NGH SINH H C TON QU C NM 2009 CNG NGH SINH H C PH C V NNG LM NGHI P, THU S N, CNG NGHI P, Y-D C V B O V M I TR NG Thi nguyn, ngy 26-27 thng 11 nm 2009, tr. 319-322

nh t, tnh trung bnh c ng cc cy. Chi u r ng l: o chi u r ng c a l l n nh t, tnh trung bnh c ng cc cy. S r hnh thnh m i trn m t cy tnh theo trung bnh c ng. Chi u di r , o r di nh t, tnh theo trung bnh c ng. Th nghi m c ti n hnh v n m t i Th i, Vi n Khoa h c v Cng ngh Vi t Nam. K T QU V TH O LU N Cy chu i sau khi nui c y thnh cy hon ch nh c chi u cao thn cy 4-5cm, tr ng l ng ti trn d i 1gr, ng knh thn v tr c r l 2-3mm, l di 4,5-6cm, c t 4-6 s i r m nh di 5-7cm. Cy chu i khi c nui trong nh plastic i u ki n nh sng v t nhin c l r ng hn so v i cy chu i nui hon ton nhi t trong i u ki n nh sng n v my l nh. Cc cy gi ng khi c s n xu t trong i u ki n nh sng t nhin c m t mu s c trung gian gi a cy i ch ng c nui trong phng l nh d i nh sng n v cy tr ng trong v n m. Cy nui trong phng l nh th ng c mu xanh ti nhng cy nui trong nh sng t nhin th ng hi ng sang xanh m hn. c Tp. HCM, thu c Phng Cng ngh T bo, Vi n Sinh h c Nhi t

Hnh 5. A,B cy nui trong nh sng n C,D cy nui trong nh sng t nhin

B ng 1. So snh tng tr ng cy chu i c y m trn lu ng b t d a c ngu n g c c nui trong i u ki n nh sng v nhi t t nhin v i nh sng n & my l nh ngy o T l s ng % tr ng l ng ti gr cao cy cm ng knh thn cm s l di l cm r ng l cm s r di r cm cy g c nh sng n & my l nh 0 10 20 30 76% 0,92 1,44 1,92 2,43 4,52 5,15 5,85 6,57 0,22 0,35 0,48 0,62 4,01 4,12 4,15 4,20 5,60 6,32 6,92 7,71 1,89 2,22 2,59 2,93 4,19 5,12 5,70 6,55 5,53 7,09 8,61 10,23 cy g c nh sng & nhi t 0 10 20 99% 1,06 1,57 2,02 4,50 5,34 6,20 0,25 0,42 0,55 4,51 4,30 4,20 5,45 6.53 7.66 2,12 2.47 2.83 5,23 5,82 6,42 6,55 8,38 9,92 t nhin 30 2,62 7,12 0,70 4,20 8,70 3,20 7,06 12,12

Khi c tr ng ra v n m, trong chu k pht tri n bnh th ng 10 ngy u c a cy chu i c y m s khc bi t l n nh t c th nh n th y r r t l s cy ch t. Trong khi cy c y m nui trong i u ki n nh sng v nhi t t nhin 3 tu n cu i cng tr c khi mang tr ng ra v n m c t l s ng n g n 100% th cy nui trong i u ki n my l nh v n hunh quang ch cho s ng kho ng s cy c tr ng ra. Do ph i m t th i gian thch nghi lu hn nn cc ch tiu khc c a cy chu i 30 ngy sau tr ng c a cy g c nh sng n & my l nh u km hn so v i cy g c nh sng & nhi t t nhin. Cc con s trnh by trong b ng 1. cng cho th y, sau khi cy c y m m ln b t d a c m t thng tu i th c tr ng l ng tng t 1g ln thnh 2-3 gr m t cy. Lc ny thn cy cao 6-7cm, ng knh thn v tr c r kho ng 67mm. Cy c 4 l, l di nh t 8-9cm. S r nhi u g p i v di g p i so v i lc m i tr ng. C th do nh sng t nhin m nh gip cy thch nghi m t ph n nn khi em tr ng ra v n m t b ch t v s m b t u tng tr ng v pht tri n. (V.N. Ph ng v CTG 2007)
B ng 2. So snh tc ngy o T l s ng % tr ng l ng ti gr cao cy cm ng knh thn cm s l di l cm r ng l cm s r di r cm ng c a vi c v n chuy n ln tng tr ng c a cy chu i trong b u cy nh t lu ng ln tr ng ngay 0 20 40 60 100% 2,62 10,28 42,15 165,12 7,12 8,30 11,21 20,61 0,70 1,00 1,60 2,67 4,20 5,00 6,00 7,50 8,70 11,50 15,00 32,20 3,20 5,00 7,00 15,20 7,06 10,30 12,10 15,20 12,12 13,50 15,00 18,00 cy v n chuy n hai ngy r i m i tr ng 0 20 40 60 99% 2,25 7,80 35,00 145,10 7,12 8,00 10,30 19,34 0,70 1,00 1,60 2,55 4,20 5,00 6,00 7,10 8,70 11,50 15,00 29,60 3,20 5,00 7,00 14,90 7,06 9,00 12,60 15,50 12,12 13,00 16,00 18,50

Trong khi , k t khi v b u v tr ng ra nh sng m nh hn, tng sinh kh i t t i g n 4 l n sau 20 ngy chm sc. Tr ng l ng tng t 2,6gr trung bnh m t cy ln10gr trung bnh m t cy sau ch 20 ngy t khi tr ng v b u. Sau 40 ngy tr ng l ng trung bnh m t cy tng ln 42 gr. V vo ngy th 60 sau khi v b u cy t tr ng l ng ti 165 gr bnh qun cho 1 cy.

BO CO KHOA H C H I NGH CNG NGH SINH H C TON QU C NM 2009 CNG NGH SINH H C PH C V NNG LM NGHI P, THU S N, CNG NGHI P, Y-D C V B O V M I TR NG Thi nguyn, ngy 26-27 thng 11 nm 2009, tr. 319-322

Cng tng t , khi cy c nh kh i b t d a, c t d ng trong thng x p v n chuy n m t ngy r i m i em tr ng vo ngy ti p theo, cy cng cho t l s ng khng km. T c tng tr ng trong 20 ngy u hi gi m m t cht so v i cy nh ln tr ng l i ngay, nhng k t qu cu i cng khng khc bi t nhi u, l 145gr, so v i tr ng l ng 165 gr c a cy i ch ng.

Hnh 6. Cy chu i cy m lc tr ng vo b u c 10 ngy.

i u ny cho th y c th cho php l p v n m b u v i kho ng cch 1-2 ngy v n chuy n. Vi c xc nh k thu t ny l nh m v n chuy n cy gi ng i xa d ng cy 2-3gr, thay v ch c b u t n km chi ph cao (Lee S.W. 2003). S c t ta c trng khi c nh sng m nh xu t hi n trn l cy c y m trong i u ki n nh sng m nh trong v n m (xem hnh 7). Hi n t ng ny ghi nh n c t t c cc gi ng chu i Cavendish sp. K T LU N Quy trnh trnh by trong bo co ny hi n ang c s d ng l m t b c hon thi n quan tr ng cho php nhn gi ng cc quy m l n. C th s d ng nh sng t nhin nh m t gi i php nui ti t ki m i n my l nh v n chi u sng c y cy chu i. K t qu o c v c m quan cho th y mi tr ng nh sng t nhin ghi nh n c s khc bi t v i cy s ng d i nh sng n. Cy chu i nhn gi ng b ng c y m c nui giai o n cu i trong trong i u ki n nh sng v nhi t t nhin khi tr ng ra mau thch nghi v i i u ki n Hnh 7. Cy chu i cy m khi xu t kh i vn m v n m hn i ch ng l cy chu i nui hon ton ch trong phng my l nh nh sng n. Bi u hi n tr c tin nh n th y ngay l t l ch t gi m, cy mau ra r v bung l m i. Sau 30 ngy tr ng trong v n m cy c chi u cao, tn l r ng cng nh s r pht sinh m i tnh trn m t b i cao hn i ch ng. y khng nh ng ch l m t bi n php gi m gi thnh s n xu t do khng c n s d ng i n chi u sng v i n my l nh m y cn l m t bi n php rn luy n cho cy gi ng cho thich nghi tr c m t ph n v i i u ki n t nhin. Th nghi m gi cy m t thng tu i 2,6 gr trong thng x p kn 2 ngy m i em tr ng vo b u, sau 60 ngy t 145 gr so v i i ch ng tr ng ngay l 165 gr. K t qu cho th y vi c v n chuy n cy gi ng 1 thng tu i tr ng l ng ti 2,6 gr i xa l kh thi, cho php chuy n giao cng ngh v n m t i cc h gia nh nng dn chuyn v gi ng, pht tri n chu i c y m trn c n c v i chi ph th p m t cch h p l. Tuy vi c s d ng nh sng t nhin l m t b c c i thi n quan tr ng trong vi c ti t ki m nng l ng nhng cng c n nh n th y r ng giai o n ti p ki m c ny m i ch l 20 ngy cu i cng c a qu trnh c y m. Vi c s d ng n LED (Nhut D.T. & CTG 2002, 2007.) ti t ki m nng l ng trong nui c y m trn quy m cng nghi p cy chu i l m t h ng nghin c u tri n khai c n hon thi n trong tng lai. TI LI U THAM KH O
1. Bo Thanh Nin 2009. Chu i s ch La Ba. http://www.thanhnien.com.vn/News/Pages/200907/20090215001423.aspx 2. Hwang, S.C., Chen, C.L., Lin, J.C. and Lin, H.L. 1984. Cultivation of banana using plantlets from meristem culture. HortScience 19, 231-233. 3. Lee S.W. 2003. Micropropagation of Cavendish Banana in Taiwan. http://www.agnet.org/library/tb/163a/ Taiwan Banana Research Institute, P.O. Box 18, Chiuju, Pingtung, Taiwan 90403, ROC, 2003-11-01, 9pp. 4. Ma, S.S. and Shii, C.T. 1972. In vitro formation of adventitious buds in banana shoot apex following decapitation. Journal of Chinese Society of Horticultural Science 18, 135-42 (Ti li u ti ng Trung, c tm t t b ng ti ng Anh) 5. Murashige T., & F. Skoog, 1962. A revised medium for rapide growth and bio-assays with tobacco tissue cultures. Physiol Plant 15, 473-497. 6. Nhut D.T., L.T.A. Hong, H. Watanabe, M. Goi, M. Tanaka 2002. Growth of banana plantlets cultured in vitro under red and blue lightemitting diode (LED) irradiation source. ISHS Acta Horticulturae 575: International Symposium on Tropical and Subtropical Fruits.

BO CO KHOA H C H I NGH CNG NGH SINH H C TON QU C NM 2009 CNG NGH SINH H C PH C V NNG LM NGHI P, THU S N, CNG NGHI P, Y-D C V B O V M I TR NG Thi nguyn, ngy 26-27 thng 11 nm 2009, tr. 319-322 7. Nhut D.T., L.T. Don, M. Tanaka 2007. Light-emitting diodes as an effective lighting source for in vitro banana culture. S.M Jain and Haggman (eds.). Protocols for Micropropagation of Woody Trees and Fruits. 527-541. 2007 Springer. 8. Ph ng V.N. , P. . Tr, T.X.Du & N.V.Uy n 2000. Nhn gi ng v tnh cy xoan m. T p ch Sinh h c 22 (2), 34-39. n (Azadirachta indica A. Juss.) b ng nui c y

9. Ph ng V.N.. , .T.A. Thuy n, L.V. Dng, T.X.Du & N.V.Uy n 2001. Quy trnh m cy hng (Paulownia fortunei) giai o n sau ng nghi m. Trong cu n: Cng ngh Sinh h c v Nng nghi p Sinh thi B n v ng. Vi n Sinh h c Nhi t i. NXB Nng nghi p. 69-75. 10. Ph ng V.N. , P. . Tr, .T.A. Thuy n, T.V. Nga, T.X.Du & N.V. Uy n 2002. Nhn gi ng in vitro cy tre tu (Sinocalamus latiflorus) v tre m nh tng (Dendrocalamus asper) . T p ch Sinh h c 24 (2), 59-64. 11. Ph ng V.N., T. X. Du, T. M. Dng 2007. Nhn gi ng v tnh phong lan in vitro i u ki n nh sng t nhin. Trong cu n: H i ngh khoa h c - Cng ngh sinh h c th c v t trong cng tc nhn gi ng v t o gi ng hoa. Vi n Khoa h c v Cng ngh Vi t Nam & UBND T nh Lm ng, NXB Nng nghi p 37-46. 12. Qunh N.T., V.N. Ph ng, N. . S , H.H c 2006. nh h ng c a n ng ng v i u ki n nh sng ln s tng tr ng c a lan Dendrobium nui c y in vitro. T p ch Khoa h c v Cng ngh 44 (3), 100-106. 13. Qunh N.T., N.T.Th o, H.H c, N. . S , V.N. Ph ng 2007. S tng tr ng c a lan (Dendrobium Burana Fancy) v tre t m vng (Thyrsostachys siamensis Gamble) trong h th ng nui c y in vitro quang t d ng. Trong cu n: H i ngh khoa h c - Cng ngh sinh h c th c v t trong cng tc nhn gi ng v t o gi ng hoa. Vi n Khoa h c v Cng ngh Vi t Nam & UBND T nh Lm ng, NXB Nng nghi p 309-316. 14. Rau Hoa Qu Vi t Nam, 2008, Nhu c u Chu i t i Nh t B n tng m nh. http://www.rauhoaquavietnam.vn/default.aspx?ID=28&LangID=1&tabID=5&NewsID=4359

SUMMARY

IN VITRO MICROPROPAGATION OF BANANA (CAVENDISH SP.) IN INDUSTRIAL SCALE

Vu Ngoc Phuong, Thai Xuan Du, Hoang Thi Phong, Trinh Manh Dung* Lab. of Plant Cell Technology - Institute of Tropical Biology Vietnamese Academy of Science and Technology *Nong Sinh Co., Ltd. Seed plantlets of banana multiplicated in vitro under natural light & temperature of ambient conditions expressed better survival and growth for first days in greenhouse comparing to normal grown under fluorescent lamp illumination & air-conditioned control. The average size of in vitro plantlets is 1 gr. The results suggest that the use of natural day light is not only a solution for saving of the electricity for lighting and/or air-conditioning but also created somehow a way of hardening for better adaptable growth in greenhouse conditions. In vitro banana 1gr seed plantlets gained the weight of 2.6gr after 30 days in greenhouse for acclimatization on a bed of coco peat. The net fresh weight of 60 days potted banana plantlets is 165 gr. The full duration of acclimatization procedures in greenhouse preparing in vitro banana to grow in the field is 90 days. The experimental results show no different in survival and growth rate of those potted plantlets, after being kept in box for 2 days transport, is 145 gr comparing to normal no transport control 165gr. That created a solution for reducing of delivery cost of in vitro seed plantlets to greenhouses in distant provinces of the country. a ch lin l c: V Ng c Ph ng, Tel. 0913666421 E-mail: vungocphuong@nongsinh.com Website: http://nongsinh.com/BananaInVitro_1.htm