Professional Documents
Culture Documents
n
s
u
t
(
%
)
Gio trnh Qun l cht thi rn th
13
Hnh 2.2 S phn b tn sut khong gi tr tc pht sinh CTRSH (kg/ngi.ng) t h gia
nh trn a bn Qun A.
Trong , f
i
l tn sut xut hin gi tr x
i.
lch chun
( )
46 , 0
1 732
94 , 152
1
2
=
=
n
x x f
s
i i
kg/ngi/ng
H s dao ng
% 80
57 , 0
46 , 0 100 100
=
=
x
s
CV
Gi tr lch chun (standard deviation) s = 0,46 kg/ngi/ng v h s dao ng
(coefficient of variation) CV = 80% cho thy tr s kho st c dao ng rt ln. iu
ny cho thy cn c nhiu yu t khch quan nh hng n kt qu kho st m cha
c kim sot. Cc gi tr ny, mt ln na cho thy cn xc nh cc iu kin bin c
th khi tin hnh kho st v nh gi kt qu thu thp. Khi tin hnh kho st khi lng
rc pht sinh t cc h gia nh, nhm kho st ly mu ngu nhin nhng h gia
nh c giao rc cho ngi thu gom hay ng cho cn rc. Do , tp s liu thu thp
c khng th hin r cc yu t nh hng nh (1) mc thu nhp ca gia nh, (2)
t l rc pht sinh so vi rc giao li cho ngi thu gom (do t, chn, thng rc dc
ng, bn ph liu v khng bn ph liu,), (3) cc trung hp c bit nh c t
chc tic tng, tng v sinh nh ca,
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
14
Trng hp 2- Cht thi rn t h gia nh c phn loi thnh hai thnh phn
Trong trng hp vic kho st xc nh tc pht sinh CTR t h gia nh (tnh theo
kg/ngi.ng) phc v cho quy hoch, tnh ton thit k h thng qun l CTRT theo
chng trnh phn loi CTRT ti ngun (PLCTRTTN), phng php kho st ly
mu s c mt s im khc vi trng hp 1. Trnh t thc hin kho st ly mu vn
phi tun theo 7 bc k trn. Trong cc bc 1, 2, 3, 5, 6 v 8 s ging nh trng
hp 1. Ring bc 4 v bc 7 s phi thay i cho ph hp vi hnh thc phn loi.
- Bc 4 - Xc nh thi gian ly mu. Trong trng hp CTR ti h gia nh c
phn loi thnh 2 thnh phn: rc thc phm v phn cn li, cn c 2 ti cha rc
ring cho mi thnh phn. Nu ch gi mt ti cha rc hn hp, sau mang mu
v phng th nghim mi tin hnh phn loi xc nh khi lng ca tng thnh phn,
kt qu s khng chnh xc. Nguyn nhn chnh l do khi cha rc hn hp, cc thnh
phn rc kh nh giy, bo, vi, g, ti nilon, tro, s b thm nc t rc thc phm
v dnh nhng mu vn rc thc phm. Do , khi phn loi thnh 2 thnh phn (rc
thc phm v phn cn li) v cn xc nh khi lng, khi lng cc thnh phn
cn li s c gi tr cao hn gi tr thc ca chng. l cha k cc phn tch v
m, khi lng ring v t l phn trm ca tng thnh phn c trong rc cng khng
c chnh xc. Do , thit k h thng qun l CTR theo hng PLCTRTTN,
khi kho st s liu phc v cho tnh ton thit k, phi gi t nht 2 ti nilon cha mu
rc t nht thnh 2 thnh phn ring bit. Thi gian gi ti, ly mu 2 thnh phn ny
cng s khc nhau ty thuc nhng yu t sau:
+ Ty theo phng n thu gom la chn (thu gom 1 ln/ngy i vi c 2 thnh phn
hoc ch thu gom 1 ln/ngy i vi rc thc phm v 3 ln/ngy i vi phn cn
li). i vi rc thc phm - thnh phn d thi ra nn chu k thu gom vn phi
thu gom theo chu k 1 ln/ngy (c bit nhng nc thuc vng kh hu nhit
i, nng m nh Vit Nam. Tuy nhin, cng cn lu cc nc c kh hu n
i, thnh phn rc thc phm thng cha tp trung c thu gom theo chu k di
hn, c th 1 ln/tun). Nh vy ti nilon gi h gia nh ly mu rc thc
phm s c sp xp c th ly mu c trng l lng rc thc phm pht sinh
t h gia nh trong mt ngy. i vi thnh phn cn li, do tnh cht kh phn
hy hn, kh ro hn nn t gy mi hi thi hn so vi rc thc phm. Thm vo
, thnh phn ny c khi lng t hn nn thng khng cn thit thu gom mi
ngy mt ln. Cch tt nht l chn thi gian gi ti v ly mu bng thi gian ca
chu k thu gom s c thit k (v d 2 ngy/ln hay 3 ngy/ln).
+ Ty theo khi lng v c tnh ca lng rc phn loi chn thi gian ph
hp. Khng k thnh phn rc thc phm (v nc ta, thnh phn ny bt buc
phi thu gom mi ngy mt ln), thnh phn rc cn li thng rt t v khc nhau
rt nhiu gia cc ngy khc nhau. Do , mu thu c c khi lng ln,
cho php cn xc nh khi lng v thnh phn, thi gian gi ti ly mu h gia
nh nn t 2-3 ngy. Tuy nhin cng cn lu rng do phn rc cn li khng hon
ton kh nn nu lu tr lu trong nh vn to mi hi kh chu. Nhng t kho st
thc hin cho thy ngi dn khng thch lu tr phn rc cn li lu hn 2 ngy.
y cng l yu t cn lu trong tnh ton thit k.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
15
- Bc 7 - Tin hnh kho st. Sau khi thc hin y cc bc 1-6, tin hnh gi
ti nilon ng mu cho cc h gia nh. i vi ti cha rc thc phm, sau 1 ngy,
nhn vin kho st n ly ti cha mu, cn trc tip v b rc ln xe thu gom, khng
cn mang v phng th nghim. i vi ti cha thnh phn cn li, sau 2 (hoc 3
ngy), nhn vin kho st n ly ti cha mu v mang v phng th nghim (hoc
ni tp trung) xc nh khi lng v phn tch xc nh thnh phn phn trm ca
tng loi.
Kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn t trng hc
Cht thi rn t trng hc pht sinh do hai ngun chnh: (1) rc t lp hc (ch yu l
giy nhp ca hc sinh, sinh vin) v sn trng (l cy) v (2) rc t cntin ca trng.
Vic kho st tc pht sinh CTR t trng hc cn c tin hnh vi cc i tng
sau: (1) nh tr; (2) trng mm non; (3) trng tiu hc, trung hc c s (cp 1, 2); (4)
trng trung hc ph thng (cp 3), (5) trng cao ng, trung hc chuyn nghip v i
hc, (6) trung tm ngoi ng/tin hc v (7) c s dy ngh. Cng tc kho st, ly mu
xc nh tc pht sinh CTR c th c tin hnh theo cc bc sau y:
- Bc 1 Thu thp s liu c s. Thu thp nhng thng tin chung v s lng, a
ch, quy m, loi hnh ca cc trng hc hin c trong khu vc. Cc thng s ny
gip vic xy dng mng li ly mu c ng u v th hin tnh c trng ca
cc trng hc trong khu vc kho st.
- Bc 2 - Xy dng Mng li ly mu. Da trn s trng (theo tng loi hnh) hin
c trong khu vc, xc nh s trng cn kho st. mi qun/huyn, tng s trng
hc thng mc hng trm tr xung. Do , s lng kho st c th ly 30% tng
s trng hin c. Trong trng hp s lng ny khng nhiu (khong vi chc
trng), nn tin hnh kho st cho tt c cc trng.
- Bc 3 - Xc nh chu k kho st. Khi lng CTR pht sinh s thay i theo c
im ca tng trng. Do , khng th c s liu c trng khi ch tin hnh ly mu
phn tch mt ln. Chu k kho st ly mu phi th hin c cc yu t nh hng
n tc pht sinh CTR ca tng i tng trng hc, c th nh sau:
+ Ty theo tng loi trng m s lng hc sinh, sinh vin n hc ti trng s thay
i theo cc ngy khc nhau trong tun. nhng trng mm non, mu gio, thi
gian hot ng ca trng thng t 6-7 gi sng n 4-5 gi chiu, t th hai n
th su hng tun, th by v ch nht trng ngh v s lng tr em c gi
y l c nh. Nh vy, khi lng CTR pht sinh nhng dng trng ny s
tng i n nh gia cc ngy lm vic trong tun v ch khc vo ngy cui tun.
Trong khi , cc trng tiu hc, trung hc c s, trung hc ph thng, k c
nhng trng cao ng, trung hc chuyn nghip v i hc, ngoi gi hc chnh
ca hc sinh, sinh vin trong trng (theo hai bui sng v chiu), vo bui ti v
ngy ch nht, cc c s ny thng cho thu a im dy ngoi ng, vi tnh,
luyn thi i hc, v thut hoc cc kha hc khc. S lng hc vin n trng s
khc nhau gia cc ngy khc nhau trong tun. y l mt trong nhng yu t lm
cho khi lng CTR pht sinh cc trng s khc nhau. Do , chu k kho st
nn thc hin nh sau: hai ngy lm vic (c th chn mt trong cc ngy t th hai
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
16
n th su) v hai ngy cui tun (th by v ch nht). Nh vy, vi yu t ny,
s mu ly mi trng l 4 mu.
+ Gia cc thng ca hc k v cc thng ma h, s lng hc sinh, sinh vin n
trng s rt khc nhau. Do , khi lng CTR pht sinh cc trng cng s
khc nhau, nht l nhng trng hc bn tr. Vi c im ny, chu k kho st ly
mu phi c trng cho t nht hai giai on: mt trong hai hc k chnh v ma h.
+ mi trng, phi xc nh khi lng CTR t lp hc, sn trng v khi lng
CTR t cc cntin trong trng.
+ Vic kho st ly mu xc nh tc pht sinh CTR t trng hc cng nn c
thc hin thng xuyn (hng nm) s liu c tnh thng k v c trng c
cho tng giai on pht trin ca trng. Tuy nhin, ty theo kinh ph v thi gian
c thc hin kho st m gii hn chu k kho st ly mu cho ph hp vi tng
giai on thc hin d n.
- Bc 4 - Xc nh thi gian ly mu. i vi CTR t cntin trong trng, thi gian
gi ti v ly mu c thc hin tng t nh trng hp kho st CTR t h gia
nh khi khng cng nh c phn loi CRT ti ngun (tc l 1 ngy i vi mu CTR
hn hp hay mu rc thc phm v 2-3 ngy i vi phn rc cn li). i vi rc t
lp hc v sn trng, ch yu ch c giy vn, l cy, cng nh ti nilon, v hp
ng thc ung, chai pet, c cha trong cc thng rc cng cng xung quanh
trng vi khi lng mi ngy tng i nhiu, nn thi gian gi ti v ly mu c
th thc hin trong 1 ngy (cho c hai trng hp c v khng PLCTR ti ngun).
- Bc 5 - Tp hun v chun b dng c kho st. Trc khi tin hnh ly mu thc
t, nhn vin kho st cn c tp hun nm r yu cu kho st, chun b y
dng c v xc nh nhng thng tin cn thu thp sau y:
+ Bn kho st;
+ S trng hc cn kho st ti khu vc do mnh m trch;
+ Mng li ly mu;
+ Chu k ly mu;
+ Ni dung cn ghi li tng trng kho st: (1) a ch (ghi r s, tn ng,
phng/khm, qun), (2) loi hnh (nh tr, mm non, tiu hc, trung hc c s,
trung hc ph thng, cao ng, trung hc chuyn nghip, i hc, trung tm ngoi
ng/tin hc, c s dy ngh), (3) c im (trng hc 2 ca, 3 ca, bn tr, khng bn
tr, c hc cui tun v ban m), (4) s hc sinh/sinh vin/hc vin n trng
trong mt ngy m (nu c th, xc nh r s hc sinh, sinh vin chnh thc hc
ca ngy v s hc vin hc ca m v ch nht), (5) s lng cn b cng nhn
vin lm vic ti trng, (6) s cntin c trong trng, (7) th-ngy-thng-nm v
gi gi ti nilon ng mu, (7) th-ngy-thng-nm v gi ly li ti nilon cha
CTR v (8) ghi ch ngy ly mu (hc k 1, hc k 2, ma h).
+ Chun b ti nilon gi cho cn-tin ca trng (1 hoc 2 loi ti ty phng n
khng hoc c PLCTR ti ngun) cng nh ti nilon c kch thc ph hp i vi
tt c cc thng cha rc cng cng xung quanh trng v ghi ch trn tng ti
trnh nhm ln.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
17
+ Nu khng phi mang mu v phng th nghim hay n ni tp trung phn tch
thnh phn (ch cn xc nh khi lng CTR/trng.ng hay khi lng CTR/hc
sinh.ng), mi nhm kho st phi mang theo cn (khong 15-20 kg) cn ti ch
ti cha rc ly t trng (v CTR sau khi cn ln xe thu gom). Trong trng
hp phi xc nh thnh phn CTR, khng cn mang theo cn, ly tt c mu vi
y nhng thng tin cn thit ghi ch trn ti nilon cha mu, mang v phng
th nghim, tin hnh cn v phn tch thnh phn ti phng th nghim.
- Bc 6 - Lin h vi c quan qun l hnh chnh a phng. Nhm kho st nn
lin h vi S Gio dc nm r tnh hnh ca cc trng trn a bn kho st, trnh
by k hoch thc hin v xin gii thiu n lm vic vi tng trng trc khi tin
hnh kho st.
Trong trng hp ch cn xc nh tng khi lng CTR/trng (khng cn xc nh
khi lng CTR/hc sinh.ng), cch n gin nht l i theo xe thu gom, cng ly rc,
cn trc tip v ln xe. Khi , nhn vin kho st nn lin h vi cng nhn v
sinh ca cc t thu gom trc nm r thi gian, tuyn thu gom v c s ng
ca cng nhn thu gom.
- Bc 7 - Tin hnh kho st. Sau khi thc hin y cc bc 1-6 ni trn, tin
hnh gi ti nilon ng mu cho cntin v n cc thng cha rc cng cng ca tng
trng. Ly mu v phn tch tng t nh trng hp CTR pht sinh t h gia nh
trnh by trn.
- Bc 8 - Phn tch s liu. Phn tch s liu tng t nh trng hp CTR pht sinh
t h gia nh v tnh thnh n v khi lng CTR pht sinh/trng.ng v khi
lng CTR/hc sinh (sinh vin).ng.
Kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn t cng s
Cc bc tin hnh kho st xc nh tc pht sinh CTR t cng s c thc hin
tng t nh i vi CTR t h gia nh. Tuy nhin, i vi bc 5 cn lu cc ni
dung sau y:
- Ni dung cn ghi li tng cng s kho st: (1) a ch (ghi r s, tn ng,
phng/khm, qun), (2) c im (c cn-tin, khng c cntin), (3) s cn b cng
nhn vin lm vic ti cng s, (7) th-ngy-thng-nm v gi gi ti nilon ng mu,
(7) th-ngy-thng-nm v gi ly li ti nilon cha CTR v (8) ghi ch ngy ly
mu (ngy trong tun, ngy th by).
- Chun b ti nilon gi cho cntin (1 hoc 2 loi ti ty phng n khng hoc c
PLCTR ti ngun) cng nh ti nilon cha CTR vn phng v ghi ch trn tng ti
trnh nhm ln.
Kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn t ch
Tm bc tin hnh kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn t ch s c trin
khai tng t nh i vi trng hp CTR pht sinh t h gia nh. Tuy nhin, trong
trng hp ny cn lu nhng im sau y:
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
18
- S lng ch c trn a bn mt qun khng nhiu (so vi cc ngun pht sinh CTR
khc) v ch c th xc nh bng tng khi lng CTR/ngy (khng th quy i theo
s sp, theo s lng hng ha bn ra hoc tng doanh thu v ph thuc vo nhiu
thnh phn tham gia bun bn ti ch), do , phng php n gin nht l kho st
ti im tp trung CTR chung ca ch.
- i vi cc ch bn cc mt hng lng thc, thc phm, hot ng bun bn vo
ngy cui tun (th by, ch nht) v nhng dp l, tt cng nh ma tri cy s nhiu
hn nhng ngy thng. Do , chu k kho st phi c trng cho:
+ Ngy thng v ngy cui tun (th by, ch nht);
+ Cc dp l, tt;
+ Cc ma tri cy.
- Phng php kho st chnh l theo xe thu gom, vn chuyn CTR ca ch n ni xe
rc ( trm trung chuyn hoc bi chn lp) c th xc nh khi lng ti trm
cn.
- i vi cc ch bn cc mt hng in, in t, ch vi, nhng ch khng c im
tp trung CTR, lng CTR pht sinh khng nhiu nh cc ch bn hng lng thc,
thc phm, do phi gi ti nilon ly mu cho tng sp trong ch ly mu xc
nh khi lng.
Kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn t siu th
Tm bc tin hnh kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn t siu th s c
trin khai tng t nh i vi trng hp CTR pht sinh t h gia nh. Tuy nhin,
trong trng hp ny cn lu nhng im sau y:
- S lng siu th c trn a bn mt qun khng nhiu (so vi cc ngun pht sinh
CTR khc), nhiu thnh phn CTR c kh nng ti sinh, ti ch c lu tr ring
bn li, cn li l CTR t khu vc bn hng n ung. Tuy nhin, trong trng hp ca
siu th, c th thu thp c thng tin v tng gi tr mt hng bn ra mi ngy (tnh
bng VND/ngy) nn kt qu kho st c th tnh bng n v tn/gi tr bn ra/ngy.
Trn c s c th so snh hoc c tnh cho cc siu th khc.
- Tng t nh ch, hot ng bun bn cc siu th s tp trung nhiu hn vo nhng
ngy cui tun v dp l tt. Do , chu k kho st phi c trng cho:
+ Ngy thng v ngy cui tun (th by, ch nht);
+ Cc dp l, tt.
- Nhn vin kho st cn lin h vi ban qun l siu th nm c khi lng v
thnh phn CTR c th ti ch v ti s dng c thu gom v lu tr ring. i
vi phn CTR cn li, phng php kho st chnh l cn ti ni tp trung rc ca siu
th.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
19
Kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn t nh hng
Cc bc tin hnh kho st xc nh tc pht sinh CTR t nh hng c thc hin
tng t nh i vi CTR t h gia nh. Tuy nhin, i vi bc 5 cn lu cc ni
dung sau y:
- Ni dung cn ghi li tng nh hng kho st: (1) a ch (ghi r s, tn ng,
phng/khm, qun), (2) c im (qun n, nh hng), (3) s lt khch n nh
hng mi ngy, (4) s nhn vin phc v ti nh hng;
- Chun b ti nilon gi cho nh hng (1 hoc 2 loi ti ty phng n khng hoc
c PLCTR ti ngun).
Kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn t khch sn
Cc bc tin hnh kho st xc nh tc pht sinh CTR t khch sn c thc hin
tng t nh i vi CTR t h gia nh. Tuy nhin, i vi bc 5 cn lu cc ni
dung sau y:
- Ni dung cn ghi li tng khch sn kho st: (1) a ch (ghi r s, tn ng,
phng/khm, qun), (2) c im (nh tr, khch sn thng, khch sn 3 sao, khch
sn 4 sao, khch sn 5 sao, (3) s phng c trong khch sn (loi 1 ging, 2 ging, 3
ging) v s khch c mt ti khch sn mi ngy (tnh trung bnh), (4) s nhn vin
phc v ti khch sn.
- Chun b ti ph hp gi ti phng ca khch v ti khu cn-tin. Ly mu mi ngy
1 ln (phng n khng hoc c PLCTR ti ngun).
Kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn ng ph
Cht thi rn ng ph pht sinh do l cy dc ng v rc do ngi i ng thi b
(khng phi rc do cc h gia nh b ra trc nh). Do , trong trng hp ny, kt qu
kho st xc nh tc pht sinh CTR ng ph ph thuc rt nhiu vo hnh thc
qut v thu gom CTR ng ph cng nh cch thc ngi dn s dng cc thng cha
CTR t cc h ph. Nu da trn s liu khi lng CTR t t qut ng cng nh
t cc thng cha rc dc ng ph nh hin nay, kt qu thu c s b sai s rt ln.
Do , c th kho st chnh xc khi lng CTR t ngun pht sinh ny, bc u
tin cn thc hin l chn khu vc th im (khng b rc trc nh vo gi qut rc
ng) v khng b rc t h gia nh vo thng cha rc dc ng ph. Khi , 8
bc hnh kho st s tng t nh trnh by trn, tuy nhin:
- Khi lng CTR t qut ng ph s c o theo tng khi lng cha trong xe
thu gom sau khi qut sch mt din tch ng nht nh (tnh cho tt c cc ln qut
cng din tch ng ny trong ngy). Nh vy tc pht sinh CTR t qut ng
c tnh bng kg CTR/m
2
.ng;
- i vi CTR do khch i ng b vo cc thng cha dc ng s c xc nh
bng cch cn khi lng CTR t xe thu gom rc ca cc thng cha dc ng ny.
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
20
Tc pht sinh CTR s c tnh bng tn CTR/m l ng.ng. Cng cn lu
rng kt qu kho st trong trng hp ny ch c th so snh c khi mt thng
cha CTR dc cc tuyn ng c b tr nh nhau trn ton a bn kho st.
Kho st xc nh tc pht sinh cht thi rn ca mt khu dn c
Trong trng hp khng quan tm n khi lng hay tc pht sinh CTR t cc
ngun khc nhau (ch cn xc nh tc pht sinh CTR chung ca mt khu/cm dn
c), phng php kho st s n gin hn rt nhiu.
Bc 1 - Xc nh tt c nhng ni tip nhn CTR ca khu dn c. Nhng ni tip
nhn CTR sau khi thu gom ca khu dn c ch yu l bi chn lp (hay khu lin hp x
l CTR), cng c th c trm phn loi tp trung hay nh my ch bin compost khi CTR
c phn loi ti ngun.
Bc 2 - Lin h vi n v qun l cc im tip nhn CTR. Nhm kho st s phi
lin h trc vi ban qun l cc im tip nhn CTR k trn nm c nhng thng
tin chung sau y:
- CTR c thu gom trn a bn no;
- Thi gian CTR c vn chuyn n ni tip nhn;
- Tng khi lng CTR trung bnh a v mi ngy;
- Xin s liu thng k v xin c kho st trong mt khong thi gian nh.
Bc 3 - Xc nh chu k kho st. Vic kho st nn c thc hin cho th hin c
tt c cc yu t nh hng n tc pht sinh CTR ca khu dn c nh phn tch
trn:
- Gia cc ngy khc nhau trong tun (ngy lm vic v ngy cui tun th by v
ch nht);
- Ma nng v ma ma;
- Ma tri cy c bit;
- Dp l, tt.
Bc 4 - Tp hun. Nhn vin kho st s c tp hun nm r nhng ni dung cn
thu thp sau y:
- Ghi r, th, ngy-thng-nm, gi, loi xe, bin s xe v khi lng cn xe vo v ra
bi chn lp/trm phn loi/nh my ch bin compost;
- Thi gian kho st trong ngy l thi gian xe vn chuyn mang CTR n bi chn
lp/trm phn loi/nh my ch bin compost;
- Ghi ch c im ca ngy kho st (ngy nng, ma, ngy l, tt,).
Bc 5 - Phn tch s liu. Ni dung bc ny c thc hin tong t nh Bc 8-
Trng hp kho st tc pht sinh CTR t h gia nh. Kt qu kho st s c tnh
bng tn CTR/ng.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
21
2.2.3 Phng php d on khi lng v tc pht sinh cht thi rn
Phng php d on khi lng (hay tc pht sinh) CTR ca mt khu dn c trong
tng li c c tnh da trn s liu thng k khi lng (hay tc pht sinh) CTR
trong nhng nm trc . Tuy nhin, cn lu rng thng s liu thng k hin c
cc c quan qun l ch th hin c khi lng CTR thu gom c (trong mt n v
thi gian) ch khng phi lng CTR thc s pht sinh. Ty theo nng lc thu gom CTR
ca tng a phng m mc sai khc gia tc pht sinh v tc thu gom s khc
nhau kh nhiu, c bit l nhng khu nh ven knh rch, sng, o v vng nng thn.
Nu c c tp s liu thng k qua cc nm cho tng ngun pht sinh CTR khc nhau,
vic d on khi lng v tc pht CTR i vi tng ngun trong tng lai s thc
hin c. Tri li, ch c th d on tng khi lng (hay tc pht sinh CTR tng
cng) ca ton khu vc v da trn t l CTR do tng ngun pht sinh gy ra (so vi
tng lng CTR ca c khu vc) nm hin ti c tnh. n gin, trong Mc
2.2.3 ch trnh by phng php d on khi lng (tc pht sinh) CTR chung ca
mt khu dn c. Cc bc thc hin bao gm:
Bc 1 Thu thp s liu
Cc s liu cn thu thp bao gm:
- Thng k dn s trong khu vc qua cc nm (tt nht l trong vng 10 nm gn nm
hin ti nht);
- Thng k tc pht sinh CTR ca khu vc (tnh bng tn/ng) trong vng 10 nm;
- Quy hoch pht trin dn s, kinh t, x hi ca khu vc trong tng lai (n nm d
kin tnh ton, t nht l 10 nm).
Bc 2 D on dn s ca khu vc trong tng lai
Hin nay c nhiu phng php c tnh dn s ca mt khu vc trong tng lai. Mi
phng php u c thc hin vi gi thit ring v chu sai s nht nh. Do , sau
khi tnh ton, cn so snh, la chn phng n ph hp (t sai s nht) s dng s liu
c tnh lm thng s thit k.
Phng php 1 - Gi s tc gia tng dn s l hng s
t k l hng s tc gia tng dn s, P l dn s (ngi), t l thi gian (nm), phng
trnh tc gia tng dn s ca mt khu vc c biu din nh sau:
k
dt
dP
= hay dP = k.dt
Ly tch phn hai v phng trnh trn theo thi gian, ta c:
} }
=
=
t
t
P
P
dt k dP
t
0
0 0
. hay P
t
P
0
= k.(t t
0
) hay P
t
= P
0
+ kt
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
22
Da trn s liu thng k dn s qua cc nm, v ng biu din P
t
= P
0
+ kt xc
nh h s k v P
0
. Vi hai gi tr ny c th c tnh dn s nm th t bt k trong
tng lai. Tuy nhin, phng php ny c nhc im l khng quan tm n t l t,
n cc iu kin pht trin kinh t, x hi cng nh quy hoch ca khu vc trong tng
lai.
Phng php 2 - Gi s tc gia tng dn s t l thun vi dn s hin ti
t k l hng s tc gia tng dn s, P l dn s (ngi), t l thi gian (nm), phng
trnh tc gia tng dn s ca mt khu vc trong trng hp ny c biu din nh
sau:
P k
dt
dP
. = hay dt k
P
dP
. =
Ly tch phn hai v phng trnh trn theo thi gian, ta c:
} }
=
=
t
t
P
P
dt k
P
dP
t
0
0 0
. hay lnP
t
lnP
0
= k.(t t
0
) hay lnP
t
= lnP
0
+ kt
Da trn s liu thng k dn s qua cc nm, v ng biu din lnP
t
= lnP
0
+ kt xc
nh h s k v P
0
. Vi hai gi tr ny c th c tnh dn s nm th t bt k trong
tng lai. Tuy nhin, phng php ny c nhc im l khng quan tm n quy hoch
ca khu vc trong tng lai.
tg = k
P (ngi)
t (nm)
P
0
tg = k
LnP
Thi gian (nm)
lnP
0
Gio trnh Qun l cht thi rn th
23
Phng php 3 - Gi s tc gia tng dn s t l thun vi dn s hin ti v c
xem xt n quy hoch trong tng lai
t k l hng s tc gia tng dn s, P l dn s (ngi), P
s
l dn s ti a (theo quy
hoch ca khu vc trong tng lai), t l thi gian (nm), phng trnh tc gia tng dn
s ca mt khu vc trong trng hp ny c biu din nh sau:
) .( . P P P k
dt
dP
s
= hay
( )
dt k
P P P
dP
s
.
.
=
Tng t, ly tch phn hai v phng trnh trn theo thi gian xc nh h s tc
gia tng dn s v t c th c tnh dn s mt nm bt k trong tng lai.
Phng php 4 c tnh dn s trong tng lai theo t l gia tng dn s r
Dn s mt nm bt k trong tng lai cn c th c tnh theo t l tng dn s r, s
dng phng trnh sau:
P
n
= P
0
.(1 + r)
n
Trong , P
n
l dn s nm th n k t nm chn lm gc (nm 0), P
0
l dn s nm chn
lm gc, r l t l tng dn s v n s nm tnh ton (so vi nm chn lm gc).
Bc 3 D on khi lng (tc pht sinh) CTR trong tng lai
Phng php 1 - Gi s tc gia tng khi lng CTR/nm l hng s
Gi thit ny khng k n nh hng ca s gia tng dn s cng nh iu kin pht
trin kinh t x hi, quy hoch ca khu vc trong tng lai. Nu gi k l hng s tc
gia tng khi lng CTR, m l khi lng CTR/nm, t l thi gian (nm), phng trnh
tc gia tng khi lng CTR ca mt khu vc c biu din nh sau:
'
k
dt
dm
= hay dm = k
.dt
Ly tch phn hai v phng trnh trn theo thi gian, ta c:
} }
=
=
t
t
m
m
dt k dm
t
0
,
0 0
. hay m
t
m
0
= k
.(t t
0
) hay m
t
= m
0
+ k
t
Da trn s liu thng k khi lng CTR ca khu vc qua cc nm, v ng biu din
m
t
= m
0
+ k
t xc nh h s k
v m
0
. Vi hai gi tr ny c th c tnh khi lng
CTR ca khu vc nm th t bt k trong tng lai.
Cng vi s liu c tnh dn s ca khu vc qua cc nm, c th d on tc pht
sinh CTR tnh bng kg/ngi.ng nhng nm trong tng lai. Hoc ngc li, da trn
s liu thng k v dn s v khi lng CTR ca cc nm trc, tnh tc pht sinh
CTR (kg/ngi.ng) v s dng s liu ny c tnh tc pht sinh CTR theo
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
24
kg/ngi.ng nhng nm trong tng lai. Ly gi tr kg CTR/ngi.ng nhn vi dn
s d on nm tng ng c tnh tng khi lng CTR ca khu vc.
Phng php 2 - Gi s tc gia tng khi lng CTR/nm t l vi khi lng CTR
ca nm hin ti
Vi gi thit ny, phng php 2 c xem xt n c im ca nm hin ti d
on lng CTR s pht sinh ca nhng nm k tip. Nu gi k l hng s tc gia
tng khi lng CTR, m l khi lng CTR/nm, t l thi gian (nm), phng trnh tc
gia tng khi lng CTR ca mt khu vc c biu din nh sau:
m k
dt
dm
.
'
= hay dt k
m
dm
.
'
=
Ly tch phn hai v phng trnh trn theo thi gian, ta c:
} }
=
=
t
o t
m
m
dt k
m
dm
t
0
0
.
'
hay ln(m
t
) ln(m
0
) = k
. (t-t
0
) hay ln(m
t
)
=
ln(m
0
) + k
.t
Da trn s liu thng k khi lng CTR ca khu vc qua cc nm, v ng biu din
ln(m
t
) = ln(m
0
) + k.t xc nh h s k
v m
0
. Vi hai gi tr ny c th c tnh khi
lng CTR ca khu vc nm th t bt k trong tng lai.
Tng t nh phn tch trn, bng phng php ny kt hp vi s liu d on dn
s c th c tnh tc pht sinh CTR theo kg/ngi.ng hay ngc li da trn s liu
thng k tc pht sinh CTR (kg/ngi.ng) c tnh khi lng CTR ca khu vc
trong tng lai (tn/nm).
2.3 THNH PHN CHT THI RN TH
Bn cnh thng s khi lng, thnh phn CTR l mt trong nhng thng s c ngha
quan trng trong vic la chn phng n cng ngh thu gom, x l v thi b hp v
sinh CTR ca mt khu vc. Thnh phn v phng php phn tch thnh phn CTRT
l ni dung chnh c gii thiu trong phn ny.
2.3.1 Thnh phn cht thi rn th
Trong cht thi rn th c cha nhiu thnh phn khc nhau, thng thng gm c :
rc thc phm, giy loi, bao b carton, ti nilon, nha, vi, cao su, da, g, thy tinh v,
snh s, cc loi chai l bng thy tinh hoc bng nha, lon hp, lon nc, Ty
theo mc ch v phng n k thut qun l cht thi rn t ngun pht sinh n ni
thi b cui cng, thnh phn cht thi rn c th c biu din t rt n gin (ch gm
2 thnh phn chnh: (1) rc thc phm v (2) phn cn li) hoc rt chi tit (gm tng
thnh phn ring bit nh k trn hoc chi tit hn). i vi cc nc Chu , rc thc
phm (hoc thnh phn cht hu c c kh nng phn hy sinh hc) l thnh phn
thng chim t l cao nht (thng dao ng trong khong 50-70% tnh theo khi lng
Gio trnh Qun l cht thi rn th
25
t) trong CTRT. Thnh phn CTRT thay i rt nhiu theo c im vn ha, iu
kin kinh t, x hi v c im h thng qun l cht thi rn hin ti ca a phng.
2.3.2 Phng php phn tch thnh phn cht thi rn
V thnh phn CTR c tnh bng % khi lng t (so vi tng khi lng ca hn
hp phn tch), nn gi tr % ny s thay i rt nhiu ty theo m ca tng thnh
phn trong mu. Vi cc mu CTR hn hp (cha chung trong thng hoc ti nilon), cc
thnh phn giy, vi, g, tro, rt d b thm nc t rc thc phm v lm cho khi
lng t ca tng thnh phn ny cao hn so vi khi lng thc ca chng. Do , khi
ly mu phn tch thnh phn CTR cn lu yu t ny.
i vi nhng ngun pht sinh cht thi rn c khi lng nh
Nhng ngun pht sinh CTR c khi lng nh bao gm t h gia nh, cng s, trng
hc, nh hng, khch sn. Khi lng CTR pht sinh t nhng ngun ny mi ngy
khng nhiu (tnh bng kg/ngun.ngy). Do , mu c ly ring, phn tch ring cho
tng i tng v tt nht l gi ti nilon cha ring rc thc phm (thnh phn c
m) v cc thnh phn cn li. Chu k ly mu, xy dng mng li ly mu v phn tch
s liu tng t nh trnh by trong phn kho st xc nh khi lng (tc pht
sinh) CTR Mc 2.2.2. Thng thng, vic kho st khi lng v thnh phn c
thc hin cng mt lc. Do , sau khi ly mu xc nh khi lng CTR pht sinh
trong mt n v thi gian nht nh, mu ny c tip tc phn tch thnh phn cng
nh cc c tnh l hc, ha hc v sinh hc khc.
Mu CTR ly t h gia nh Tch ring tng thnh phn
Hnh 2.3 Xc nh thnh phn CTR t h gia nh.
Rc thc phm c cha ring s gip cng tc phn tch cc thnh phn cn li c
n gin, d thc hin hn v cho kt qu chnh xc hn. i vi rc thc phm ch cn
cn xc nh khi lng. Mu cha cc thnh phn cn li c phn loi (bng tay)
ring tng thnh phn nh giy, carton, nilon, nha, vi, cao su, da, g, thy tinh, kim
loi, lon hp, snh s, tro, Ty theo mc ch xc nh thnh phn CTR m mc
phn loi c th k hn. V d, i vi giy c th phi phn bit giy bo, tp ch, giy
tp hc sinh, giy vn phng, giy gi hng, hay nha phi phn loi thnh nha PE,
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
26
PVC, PS, HDPE, LDPE, Sau khi phn loi, tin hnh cn khi lng v tnh t l
ca tng thnh phn so vi tng khi lng CTR ca ngun kho st.
Hnh 2.4 Mt s thnh phn CTR phn loi.
i vi nhng ngun pht sinh cht thi rn tp trung
Nhng ngun pht sinh CTR tp trung bao gm ch, nh my hay ti nhng im tp
trung CTR nh trm trung chuyn, bi chn lp, CTR c hn hp, do , phi
ly mu hn hp phn tch. Nh vy kt qu s rt sai lch do nhiu thnh phn CTR
b nhim bn v ht m bi rc thc phm. Trong trng hp ny, mu phn tch c
khi lng cng ln cng tt, t nht t 100-200 kg/mu. Tng t nh trnh by trn,
thnh phn CTR c phn loi bng tay v cn xc nh khi lng ca tng loi ring
bit: rc thc phm, giy, carton, nha cng, nilon, vi, cao su, da, kim loi,... Thnh
phn phn trm ca tng loi c tnh ton da trn khi lng ca tng loi so vi
tng khi lng mu phn tch.
2.4 TNH CHT L, HA, SINH CA CHT THI RN TH
2.4.1 Tnh cht l hc
Khi lng ring
Khi lng ring c nh ngha l khi lng CTR trn mt n v th tch, tnh bng
kg/m
3
. Khi lng ring ca CTRT s rt khc nhau ty theo phng php lu tr: (1)
Gio trnh Qun l cht thi rn th
27
t nhin khng cha trong thng, (2) cha trong thng v khng nn, (3) cha trong
thng v nn. Do , s liu khi lng ring ca CTRT ch c ngha khi c ghi
ch km theo phng php xc nh khi lng ring. Khi lng ring ca CTRT s
rt khc nhau ty theo v tr a l, ma trong nm, thi gian lu tr, Do , khi chn
gi tr khi lng ring cn phi xem xt c nhng yu t ny gim bt sai s ko theo
cho cc php tnh ton.
Phng php phn tch khi lng ring ca CTRT
Mc d khi lng ring c nh ngha l khi lng CTR tnh trn mt n v th tch
ca CTR. Tuy nhin do th tch khi CTR b nh hng rt ln bi iu kin nn p v
lu tr, nn khng th p dng chung mt cch o c cho tt c cc trng hp. tnh
ton thit b lu tr, thu gom, vn chuyn hay bi chn lp, phng php xc nh khi
lng ring cho mi trng hp s khc nhau. V vy, trc khi tin hnh phn tch khi
lng ring ca CTR cn xc nh r vic phn tch khi lng ring nhm mc ch g?
Khi lng ring ca CTR cha trong cc thng cha CTR ti h gia nh c xc nh
bng cch cn xc nh khi lng CTR ti a c th cha trong thng v o th tch ca
thng cha. Khi lng ring c tnh bng khi lng chia cho th tch o c (tnh
theo kg/m
3
). i vi tng thnh phn CTR ring bit, phng php xc nh khi lng
ring cng c thc hin mt cch tng t. Vic xc nh khi lng ring ca tng
thnh phn c trong CTRT l c s c tnh khi lng ring ca mt hn hp CTR
bt k (xem v d 2.2). V d v kt qu xc nh khi lng ring ca cc thnh phn
CTR t khu dn c (khng nn) do Tchobanoglous v cng s (1993) nghin cu c
trnh by trong Bng 2.10.
Bng 2.10 Khi lng ring ca cc thnh phn c trong CTR (khng nn) t khu dn c
Loi cht thi
Khi lng ring (kg/m
3
)
Khong dao ng c trng
Thc phm 130 - 480 290
Giy 41 - 130 89
Carton 41 - 80 50
Nha 41 - 130 65
Vi 41 - 101 65
Cao su 101 - 202 130
Da 101 - 261 160
Rc vn 59 - 225 101
G 130 - 320 237
Thy tinh 160 - 480 196
Lon thic 50 - 160 89
Nhm 65 - 240 160
Cc kim loi khc 130 - 1.151 320
Bi, tro, 320 - 1.000 480
Tro 650 - 830 745
Rc 89 - 181 130
Ngun: Tchobanoglous v cng s, 1993.
xc nh khi lng ring ca CTR trong cc xe thu gom (660 L hoc xe y tay) cn
phi xc nh khi lng v th tch tng ng ca CTR cha trong loi xe thu gom.
Khi lng CTR trong xe thu gom c th xc nh ti trm trung chuyn c trm cn
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
28
bng cch cn khi lng xe cha CTR i vo trm (m
1
) v khi lng xe khng i ra
khi trm (m
2
). Th tch CTR tng ng cha trong xe thu gom c th o bng cch
dng thc o kch thc theo ba chiu: di x rng x cao tnh (V). Da trn kt qu o
c, khi lng ring ca CTR trong xe thu gom c tnh theo cng thc sau:
V
m m
2 1
= (kg/m
3
hay tn/m
3
)
Mt cch tng t, khi lng ring ca CTR trong cc xe vn chuyn phi c xc
nh theo loi xe (d kin) s dng (c p hoc khng p), bng cch xc nh khi
lng (ti a) CTR c th cha trong dung tch ca xe. Khi lng CTR trong xe vn
chuyn c th xc nh ti trm cn vo bi chn lp (BCL) bng cch cn khi lng xe
cha CTR i vo BCL (m
1
) v khi lng xe khng i ra khi BCL (m
2
). Th tch CTR
tng ng cha trong xe chnh l dung tch ca xe (thng s c tnh xe s dng, gi tr
ny sn c, V). Da trn kt qu o c, khi lng ring ca CTR trong xe thu gom
c tnh theo cng thc sau:
'
'
2
'
1
V
m m
= (kg/m
3
hay tn/m
3
)
Khi lng ring ca CTR trong BCL kh c th xc nh chnh xc nht v cc lp
pha y BCL, CTR c nn nhiu hn nn khi lng ring s ln hn cc lp pha
trn. Thm vo , CTR cc lp di b phn hy nhiu hn cc lp trn (mi chn)
nn mc b nn p cng khc nhau v do khi lng ring cng s khc nhau.
Thit b s dng nn CTR ti BCL cng l yu t gy nh hng n khi lng ring
ca CTR trong BCL. Tuy nhin, c gi tr tnh ton thit k, c th s dng s liu o
c ti cc BCL v ang vn hnh a phng tnh khi lng ring ca CTR
trong BCL. Theo cch ny cn xc nh tng khi lng CTR chn lp (theo khi
lng cn ti trm cn ca BCL) v o th tch chn lp CTR (di x rng x chiu cao
chn lp, khng k th tch chim ch ca vt liu che ph hng ngy v che ph trung
gian). Khi lng ring ca CTR trong BCL s bng tng th tch CTR chn lp chia
cho th tch chn lp CTR (tnh bng kg/m
3
hay tn/m
3
).
V CTR c tnh khng ng nht v thnh phn khng ging nhau gia nhng ngy khc
nhau, nn xc nh khi lng ring cn tin hnh nhiu ln ly gi tr trung bnh
v tt nht l c c tp s liu ln xc nh gi tr c tn sut xut hin cao nht
theo xc sut thng k.
Phng php c tnh khi lng ring ca mt hn hp CTR bt k
Khi lng ring ca mt hn hp CTR bt k c th c c tnh da trn kt qu xc
nh khi lng ring ca tng thnh phn CTR. Cch thc tnh ton c trnh by chi
tit trong V d 2.2.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
29
V d 2.2 c tnh khi lng ring
Tnh khi lng ring ca mu CTR c thnh phn nh trnh by trong Bng 2.11, s
dng s liu khi lng ring ca tng thnh phn CTR trong Bng 2.10.
Bng 2.11 Thnh phn ca mu CTR cn xc nh khi lng ring
Thnh phn T l (%)
Thc phm 78
Giy 8
Carton 3
Nha 4
Vi 1
Cao su 1
Da 1
Rc vn 2
G 2
Tng cng 100
Bi Gii
Gi s khi lng ca mu CTR cn xc nh khi lng ring l 100 kg. Khi lng v
th tch ca tng thnh phn cng nh ca mu CTR c trnh by trong Bng 2.12.
Bng 2.12 Khi lng v th tch ca tng thnh phn cng nh ca mu CTR
Thnh phn T l % Khi lng (kg) Khi lng ring (kg/m
3
) Th tch (m
3
)
Thc phm 78 78 290 0,269
Giy 8 8 89 0,090
Carton 3 3 50 0,060
Nha 4 4 65 0,062
Vi 1 1 65 0,015
Cao su 1 1 130 0,008
Da 1 1 160 0,006
Rc vn 2 2 101 0,020
G 2 2 237 0,008
Tng cng 100 100 0,538
Khi lng ring ca mu CTR cn xc nh l
186
538 , 0
100
= = =
V
m
(kg/m
3
)
m
m ca CTR thng c biu din theo mt trong hai cch: tnh theo thnh phn
phn trm khi lng t v thnh phn phn trm khi lng kh. Trong lnh vc qun
l CTR, phng php khi lng t thng dng hn. Theo cch ny, m ca CTR c
th biu din di dng phng trnh nh sau:
100
=
w
d w
M
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
30
Trong :
- M: m (%);
- w: Khi lng ban u ca mu CTR (kg);
- d: Khi lng ca mu CTR sau khi sy kh n khi lng khng i 105
0
C (kg).
Phng php phn tch m ca CTRT
m ca CTR c th phn tch trong phng th nghim bng cch sy kh mu
105
o
C. Khi phn tch m ca CTR, lng mu s dng cng nhiu cng tt. Khi
lng mu ti thiu phi c 100 g. Trnh t phn tch m ca mu CTR nh sau:
- Sy a ng mu 105
o
C trong 1 gi, sau lm ngui trong bnh ht m 1 gi, cn
xc nh khi lng a (m
0
);
- Cho mu CTR t vo a ( sy v cn), cn khi lng a v mu CTR trc khi
sy (m
1
);
- Sy mu nhit 105
o
C cho n khi t khi lng khng i. Sau mi ln sy, lm
ngui mu trong bnh ht m 1 gi trc khi cn. Lp li qu trnh sy v cn mu cho
n khi gi tr khi lng gia cc ln cn khng lch nhau qu 5%. Khi lng ca
a v mu CTR sau khi sy l m
2
.
- m ca mu CTR (M (%)) c tnh theo cng thc sau:
100
0 1
2 1
=
m m
m m
M
- Khi phn tch m ca mu CTR cng phi th nhiu mu ly gi tr trung bnh.
Phng php c tnh m ca mt hn hp CTR bt k
m ca mt hn hp CTR bt k c th c c tnh da trn kt qu xc nh
m ca tng thnh phn CTR. V d v kt qu xc nh m ca cc thnh phn CTR t
khu dn c (khng nn) theo Tchobanoglous v cng s (1993) c trnh by trong
Bng 2.13. Cch thc tnh ton m ca hn hp CTR bt k da trn m ca tng
thnh phn CTR c trnh by chi tit trong V d 2.3.
Bng 2.13 m ca cc thnh phn c trong CTR (khng nn) t khu dn c
Loi cht thi
m (%)
Khong dao ng c trng
Thc phm 50-80 70
Giy 4-10 6
Carton 4-8 5
Nha 1-4 2
Vi 6-15 10
Cao su 1-4 2
Da 8-12 10
Rc vn 30-80 60
G 15-40 20
Thy tinh 1-4 2
Lon thic 2-4 3
Gio trnh Qun l cht thi rn th
31
Nhm 2-4 2
Cc kim loi khc 2-4 3
Bi, tro 6-12 8
Tro 6-12 6
Rc 5-20 15
Ngun: Tchobanoglous v cng s, 1993.
V d 2.3 c tnh m
Tnh m ca mu CTR c thnh phn nh trnh by trong Bng 2.11, bit m ca
tng thnh phn CTR c gi tr nh trong Bng 2.13.
Bi gii
Gi s mu CTR cn xc nh m c khi lng 100 kg. Khi lng t v kh ca
tng thnh phn cng nh ca mu CTR c trnh by trong Bng 2.14.
Bng 2.14 Khi lng t v kh ca tng thnh phn cng nh mu CTR cn xc nh m
Thnh phn T l (%) m (%) Khi lng t (kg) Khi lng kh (kg)
Thc phm 78 70 78 23,40
Giy 8 6 8 7,52
Carton 3 5 3 2,85
Nha 4 2 4 3,92
Vi 1 10 1 0,90
Cao su 1 2 1 0,98
Da 1 10 1 0,90
Rc vn 2 60 2 0,80
G 2 20 2 1,60
Tng cng 100 100 42,87
m ca mu CTR cn xc nh l
% 13 , 57 100
100
87 , 42 100
=
= M
Kh nng tch m
Kh nng tch m ca CTR l tng lng m m cht thi c th tch tr c. y l
thng s c ngha quan trng trong vic xc nh lng nc r rc sinh ra t BCL.
Phn nc d vt qu kh nng tch m ca CTR s thot ra ngoi thnh nc r rc.
Kh nng tch m thay i ty theo iu kin nn p v trng thi phn hy ca cht thi.
Kh nng tch m ca CTRT trong trng hp khng nn c th dao ng trong khong
50-60%.
Tnh dn nc (hydraulic conductivity) ca CTR nn l thng s vt l quan trng
khng ch s vn chuyn ca nc r r v kh trong BCL. H s thm thu c th biu
din theo phng trnh sau:
k Cd K = =
2
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
32
Trong :
- K = H s thm thu;
- C = Hng s v th nguyn hay h s hnh dng;
- d = Kch thc l trung bnh;
- = Khi lng ring ca nc;
- = nht ng hc ca nc;
- k = thm thu.
Thng s Cd
2
l thm thu thc, ch ph thuc vo tnh cht ca CTR, k c s phn
b kch thc l rng, b mt v xp. Gi tr thm thu c trng i vi CTR
nn trong BCL thng dao ng trong khong 10
-11
n 10
-12
m
2
theo phng thng ng
v khong 10
-10
m
2
theo phng ngang.
Qu trnh chuyn ha l hc
Nhng bin i l hc c bn c th xy ra trong qu trnh vn hnh h thng qun l
CTR bao gm (1) phn loi, (2) gim th tch c hc, (3) gim kch thc c hc. Nhng
bin i l hc khng lm chuyn pha (v d t pha rn sang pha kh) nh cc qu trnh
bin i ha hc v sinh hc.
Phn loi cht thi. Phn loi cht thi l qu trnh tch ring cc thnh phn c
CTRT, nhm chuyn cht thi t dng hn tp sang dng tng i ng nht. Qu
trnh ny cn thit thu hi nhng thnh phn c th ti sinh ti ti s dng c trong
CTRT, tch ring nhng thnh phn mang tnh nguy hi v nhng thnh phn c kh
nng thu hi nng lng.
Gim th tch c hc. Phng php nn, p thng c p dng gim th tch cht
thi. Xe thu gom thng c lp t b phn p nhm tng khi lng rc c th thu
gom trong mt chuyn. Giy, carton, nha v lon nhm, lon thic thu gom t CTRT
c ng kin gim th tch cha, chi ph x l v chi ph vn chuyn. tng thi
gian s dng BCL, CTR thng c nn trc khi ph t.
Gim kch thc c hc. Gim kch thc cht thi nhm thu c cht thi c kch
thc ng nht v nh hn so vi kch thc ban u ca chng. Cn lu rng gim
kch thc cht thi khng c ngha l th tch cht thi cng phi gim. Trong mt s
trng hp, th tch ca cht thi sau khi gim kch thc s ln hn th tch ban u ca
chng.
2.4.2 Tnh cht ha hc
Cng thc phn t ca cht thi rn
Cc nguyn t c bn trong CTRT cn phn tch bao gm C (carbon), H (Hydro), O
(Oxy), N (Nit), S (Lu hunh) v tro. Cc nguyn t thuc nhm halogen cng c
xc nh do cc dn xut ca clo thng tn ti trong thnh phn kh thi khi t rc. Kt
qu xc nh cc nguyn t c bn ny c s dng xc nh cng thc ha hc ca
thnh phn cht hu c c trong CTRT cng nh xc nh t l C/N thch hp cho qu
Gio trnh Qun l cht thi rn th
33
trnh lm phn compost. S liu v cc nguyn t c bn ca tng thnh phn cht thi
chy c c trong CTR ca khu dn c theo nghin cu Tchobanoglous v cng s
(1993) c trnh by trong Bng 2.15. Cc bc tnh ton xc nh cng thc phn t
ca mt mu CTR bt k da s liu cc nguyn t c bn c trong tng thnh phn CTR
c trnh by chi tit trong V d 2.4.
Bng 2.15 Thnh phn cc nguyn t ca cc cht chy c c trong CTR t khu dn c
Thnh phn
Phn trm khi lng kh (%)
Carbon Hydro Oxy Nit Lu hunh Tro
Cht hu c
Cht thi thc phm 48,0 6,4 37,6 2,6 0,4 5,0
Giy 43,5 6,0 44,0 0,3 0,2 6,0
Carton 44,0 5,9 44,6 0,3 0,2 5,0
Nha 60,0 7,2 22,8 - - 10,0
Vi 55,0 6,6 31,2 4,6 0,15 2,5
Cao su 78,0 10,0 - 2,0 - 10,0
Da 60,0 8,0 11,6 10,0 0,4 10,0
Rc vn 47,8 6,0 38,0 3,4 0,3 4,5
G 49,5 6,0 42,7 0,2 0,1 1,5
Cht v c
Thy tinh
(1)
0,5 0,1 0,4 < 0,1 - 98,9
Kim loi
(1)
4,5 0,6 4,3 < 0,1 - 90,5
Bi, tro, 26,3 3,0 2,0 0,5 0,2 68,0
Ngun: Tchobanoglous v cng s, 1993.
(1)
Nng lng c t lp ph, nhn hiu v nhng vt liu nh km
V d 2.4 Xc nh cng thc phn t ca mu CTR
Xc nh cng thc phn t ca mu CTR c thnh phn nh trnh by trong Bng 2.11.
Bi gii
Gi s mu CTR cn xc nh cng thc phn t c khi lng l 100 kg. Gi tr thnh
phn phn trm, m, khi lng kh cng nh thnh phn % ca cc nguyn t c bn
c trong tng thnh phn CTR c trnh by tm tt trong Bng 2.16.
Bng 2.16 Thnh phn, m, khi lng kh, thnh phn % cc nguyn t c bn
Thnh phn
T l
(%)
m
(%)
Khi lng
kh (kg)
%C %H %O %N %S %tro
Thc phm 78 70 23,40 48,0 6,4 37,6 2,6 0,4 5,0
Giy 8 6 7,52 43,5 6,0 44,0 0,3 0,2 6,0
Carton 3 5 2,85 44,0 5,9 44,6 0,3 0,2 5,0
Nha 4 2 3,92 60,0 7,2 22,8 - - 10,0
Vi 1 10 0,90 55,0 6,6 31,2 4,6 0,15 2,5
Cao su 1 2 0,98 78,0 10,0 - 2,0 - 10,0
Da 1 10 0,90 60,0 8,0 11,6 10,0 0,4 10,0
Rc vun 2 60 0,80 47,8 6,0 38,0 3,4 0,3 4,5
G 2 20 1,60 49,5 6,0 42,7 0,2 0,1 1,5
Tng cng 100 42,87
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
34
Khi lng (kh) ca cc nguyn t c bn c trong tng thnh phn cng nh ca mu
CTR c tnh ton t s liu Bng 2.16 v trnh by trong Bng 2.17.
Bng 2.17 Khi lng (kh) cc nguyn t c bn c trong tng thnh phn ca mu CTR
Thnh phn Khi lng
kh (kg)
Khi lng (kg)
C H O N S Tro
Thc phm 23,40 11,2320 1,4976 8,7984 0,6084 0,0936 1,1700
Giy 7,52 3,2712 0,4512 3,3088 0,0226 0,0150 0,4512
Carton 2,85 1,2540 0,1682 1,2711 0,0086 0,0057 0,1425
Nha 3,92 2,3520 0,2822 0,8938 - - 0,3920
Vi 0,90 0,4950 0,0594 0,2808 0,0414 0,0014 0,0225
Cao su 0,98 0,7644 0,0980 - 0,0196 - 0,0980
Da 0,90 0,5400 0,0720 0,1044 0,0900 0,0036 0,0900
Rc vun 0,80 0,3824 0,0480 0,3040 0,0272 0,0024 0,0360
G 1,60 0,7920 0,0960 0,6832 0,0032 0,0016 0,0240
Tng cng 42,87 21,0830 2,7726 15,6445 0,8209 0,1233 2,4262
- Cng thc phn t ca mu CTR trong trng hp c S: C
x
H
y
O
z
N
t
S
u
32
:
14
:
16
:
1
:
12
: : : :
S N O H C
m m m m m
u t z y x =
32
1233 , 0
:
14
8209 , 0
:
16
6445 , 15
:
1
7726 , 2
:
12
0830 , 21
: : : : = u t z y x
x : y : z : t : u = 1,757 : 2,773 : 0,978 : 0,059 : 0,004 = 439 : 693 : 245 : 15 : 1
Vy cng thc ca mu CTR kh trong trng hp c S l C
439
H
693
O
245
N
15
S
- Cng thc phn t ca mu CTR kh trong trng hp khng c S: C
x
H
y
O
z
N
t
14
:
16
:
1
:
12
: : :
N O H C
m m m m
t z y x =
14
8209 , 0
:
16
6445 , 15
:
1
7726 , 2
:
12
0830 , 21
: : : = t z y x
x : y : z : t = 1,757 : 2,773 : 0,978 : 0,059 = 30 : 47 : 17 : 1
Vy cng thc phn t ca mu CTR kh trong trng hp khng c S l C
30
H
47
O
17
N
- i vi mu CTR t, khi lng ca nguyn t H v O s khc trng hp mu CTR
kh do c s tham gia ca H
2
O (m trong CTR). Khi lng H
2
O trong mu CTR
phn tch l
m(H
2
O) = khi lng CTR t khi lng CTR kh = 100 42,87 = 57,13 kg hay
3,17 kmol (H
2
O)
Khi lng H v O do nc c trong CTR to nn l
Gio trnh Qun l cht thi rn th
35
M
H
(H
2
O) = 6,340 kg v M
O
(H
2
O) = 50,720 kg
Khi lng C, H, O, N, S trong mu CTR t ln lt l
+ m
C
= 21,0830 kg
+ m
H
=
2,7726 + 6,340 = 9,1123 kg
+ m
O
= 15,6445 + 50,720 = 66,3645 kg
+ m
N
= 0,8209 kg
+ m
S
= 0,1233 kg
Bng cch tnh tng t nh trn, cng thc phn t ca mu CTR t trong trng
hp c v khng c S ln lt l: C
439
H
2278
O
1037
N
15
S v C
30
H
154
O
70
N
Nng lng cha trong cc thnh phn cht thi rn
Nng lng v phn cht tr c trong cc thnh phn ca CTR t khu dn c theo nghin
cu ca Tchobanoglous v cng s (1993) c trnh by trong Bng 2.18. Cc gi tr
nng lng trnh by trong Bng 2.18 c th chuyn i sang nng lng tnh trn khi
lng kh theo phng trnh sau:
Trong trng hp tnh theo khi lng kh v khng k thnh phn tro, phng trnh
tnh ton tng ng nh sau:
Nng lng ca tng thnh phn cht thi cng c th c tnh ton mt cch gn ng
theo phng trnh sau (y l phng trnh c xy dng trn c s phng trnh
Dulong) (Tchobanoglous v cng s, 1993):
Trong :
- C : Carbon, % khi lng;
- H
2
: Hydro, % khi lng;
- O
2
: Oxy, % khi lng;
- S : Lu hunh, % khi lng;
- N : Nit, % khi lng;
- Btu/lb x 2,326 = KJ/kg.
Trong tha s (H
2
- 1/8 O
2
) tnh cho phn hydro phn ng vi oxy, v thnh phn ny
khng tham gia to nng lng ca cht thi.
Nng lng KJ/kg
(Tnh theo khi lng kh)
Nng lng KJ/kg
(Tnh theo khi lng t)
=
x
100
100 m (%)
Nng lng KJ/kg
(Theo khi lng kh, khng tro)
Nng lng KJ/kg
(Tnh theo khi lng t)
=
x
100
100 m (%) tro (%)
N S O H C lb Btu + + |
.
|
\
|
+ = 10 40
8
1
610 145 /
2 2
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
36
Bng 2.18 Nng lng v phn cht tr c trong CTR t khu dn c
Thnh Phn
Phn cht tr
(1)
(%) Nng lng
(2)
(KJ/kg)
Khong dao ng c trng Khong dao ng c trng
Cht hu c
Cht thi thc phm 2-8 5,0 3.489 - 6.978 4.652
Giy 4-8 6,0 11.630 - 18.608 16.747
Carton 3-6 5,0 13.956 - 17.445 16.282
Nha 6-20 10,0 27.912 - 37.216 32.564
Vi 2-4 2,5 15.119 - 18.608 17.445
Cao su 8-20 10,0 20.934 - 27.912 23.260
Da 8-20 10,0 15.119 - 19.771 17.445
Rc vn 2-6 4,5 2.326 - 18.608 6.513
G 0,6-2 1,5 17.445 - 19.771 18.608
Cht hu c khc - - - -
Cht v c
Thy tinh
96-99 98,0 116 - 233
(3)
140
Lon thic
96-99 98,0 233 - 1163
(3)
698
Nhm 90-99 96,0 - -
Kim loi khc 94-99 98,0 233 - 1163
(3)
698
Bi, tro, 60-80 70,0 2.326 - 11.630 6978
CTRT 9.304 - 13.956 11.630
(4)
Ngun: Tchobanoglous v cng s, 1993.
(1) Sau khi chy hon ton
(2) Theo thnh phn thu gom c
(3) Nng lng c t lp ph, nhn hiu v nhng vt liu nh km
(4) Gi tr nng lng trong bng ny ln hn cc gi tr tng ng trnh by Bng 4-10, ch yu do (1) lng
cht thi thc phm b gim v (2) thnh phn phn trm nha gia tng (7% thay v 4%) i vi CTR ly t khu
dn c.
Qu trnh chuyn ha ha hc
Bin i ha hc ca CTR bao hm c qu trnh chuyn pha (t pha rn sang pha lng, t
pha rn sang pha kh, ). gim th tch v thu hi cc sn phm, nhng qu trnh
chuyn ha ha hc ch yu s dng trong x l CTRT bao gm (1) t (qu trnh oxy
ha ha hc), (2) nhit phn, v (3) kh ha.
t (Oxy ha ha hc). t l phn ng ha hc gia oxy v cht hu c c trong CTR
to thnh cc hp cht b oxy ha cng vi s pht sng v ta nhit. Nu khng kh
c cp d v di iu kin phn ng l tng, qu trnh t cht hu c c trong
CTRT c th biu din theo phng trnh phn ng sau:
Cht hu c + Khng kh (d) CO
2
+ H
2
O + khng kh d + NH
3
+ SO
2
+ NO
x
+ Tro +
Nhit
Lng khng kh c cp d nhm m bo qu trnh chy xy ra hon ton. Sn phm
cui ca qu trnh t chy CTRT bao gm kh nng cha CO
2
, H
2
O, khng kh d (O
2
v N
2
) v phn khng chy cn li. Trong thc t, ngoi nhng thnh phn ny cn c
mt lng nh cc kh NH
3
, SO
2
, NO
x
v cc kh vi lng khc ty theo bn cht ca
cht thi.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
37
Nhit phn. V hu ht cc cht hu c u khng bn nhit, chng c th b ct mch
qua cc phn ng cracking nhit v ngng t trong iu kin khng c oxy, to thnh
nhng phn kh, lng v rn. Tri vi qu trnh t l qu trnh ta nhit, qu trnh nhit
phn l qu trnh thu nhit. c tnh ca 3 phn chnh to thnh t qu trnh nhit phn
CTRT nh sau: (1) dng kh sinh ra cha H
2
, CH
4
, CO, CO
2
v nhiu kh khc ty
thuc vo bn cht ca cht thi em nhit phn, (2) hc n v/hoc du dng lng iu
kin nhit phng cha cc ha cht nh acetic acid, acetone v methanol v (3) than
bao gm carbon nguyn cht cng vi nhng cht tr khc. Qu trnh nhit phn
cellulose c th biu din bng phng trnh phn ng sau:
3(C
6
H
10
O
5
) 8H
2
O + C
6
H
8
O + 2CO + 2CO
2
+ CH
4
+ H
2
+ 7C
Trong phng trnh ny, thnh phn hc n v/hoc du thu c chnh l C
6
H
8
O.
Kh ha. Qu trnh kh ha bao gm qu trnh t chy mt phn nhin liu carbon to
thnh kh nhin liu chy c giu CO, H
2
v mt s hydrocarbon no, ch yu l CH
4
.
Kh nhin liu chy c sau c t chy trong ng c t trong hoc ni hi.
Nu thit b kh ha c vn hnh iu kin p sut kh quyn s dng khng kh lm
tc nhn oxy ha, sn phm cui ca qu trnh kh ha s l (1) kh nng lng thp cha
CO
2
, CO, H
2
, CH
4
, v N
2
, (2) hc n cha C v cc cht tr sn c trong nhin liu v (3)
cht lng ngng t c ging nh du pyrolic.
2.4.3 Tnh cht sinh hc
c tnh sinh hc quan trng nht ca thnh phn cht hu c c trong CTRT l hu
ht cc thnh phn ny u c kh nng chuyn ha sinh hc to thnh kh, cht rn hu
c tr v cc cht v c. Mi v rui nhng sinh ra trong qu trnh thi ra cht hu c
(rc thc phm).
Kh nng phn hy sinh hc ca cc thnh phn cht hu c. Hm lng cht rn bay
hi (VS), xc nh bng cch nung nhit 550
o
C, thng c s dng nh gi
kh nng phn hy sinh hc ca cht hu c trong CTRT. Tuy nhin, vic s dng ch
tiu VS biu din kh nng phn hy sinh hc ca phn cht hu c c trong CTRT
khng chnh xc v mt s thnh phn cht hu c rt d bay hi nhng rt kh b phn
hy sinh hc (v d giy in bo v nhiu loi cy king). Cng c th s dng hm lng
lignin c trong cht thi xc nh t l cht hu c c kh nng phn hy sinh hc theo
phng trnh sau (Tchobanoglous v cng s, 1993):
BF = 0,83 - 0,028 LC
Trong :
- BF : phn c kh nng phn hy sinh hc biu din di dng VS;
- 0,83 : hng s thc nghim;
- 0,028 : hng s thc nghim;
- LC : hm lng lignin c trong VS tnh theo % khi lng kh.
Chng 2 Ngun pht sinh, khi lng, thnh phn v tnh cht
38
S hnh thnh mi. Mi sinh ra khi tn tr CTR trong thi gian di gia cc khu thu
gom, trung chuyn v ra BCL, nht l nhng vng kh hu nng, do kh nng phn
hy k kh nhanh cc cht hu c d b phn hy c trong CTRT. V d, trong iu
kin k kh, sulfate c th b kh thnh sulfide (S
2-
), sau sulfide kt hp vi hydro to
thnh H
2
S. Qu trnh ny c th biu din theo cc phng trnh sau:
2 CH
3
CHOHCOOH + SO
4
2-
2 CH
3
COOH + S
2-
+ H
2
O + CO
2
Lactate Sulfate Acetate Sulfide
4H
2
+ SO
4
2-
S
2-
+ 4H
2
O
S
2-
+ 2H
+
H
2
S
Ion Sulfide c th kt hp vi mui kim loi sn c, v d mui st, to thnh sulfide kim
loi:
S
2-
+ Fe
2+
FeS
Mu en ca CTR phn hy k kh BCL ch yu l do s hnh thnh cc mui
sulfide kim loi. Nu khng to thnh cc mui ny, vn mi ca BCL s tr nn
nghim trng hn.
Cc hp cht hu c cha lu hunh khi b kh s to thnh nhng hp cht c mi hi
nh methyl mercaptan v aminobutyric acid.
CH
3
SCH
2
CH
2
CH(NH
2
)COOH CH
3
SH + CH
3
CH
2
CH
2
(NH
2
)COOH
Methionine Methyl mercaptan Aminobutyric acid
Methylmercaptan c th b thy phn to thnh methyl alcohol v hydrogen sulfide:
CH
3
SH + H
2
O CH
4
OH + H
2
S
Cc qu trnh chuyn ha sinh hc
Cc qu trnh chuyn ha sinh hc phn cht hu c c trong CTRT c th p dng
gim th tch v khi lng cht thi, sn xut phn compost dng b sung cht dinh
dng cho t v sn xut kh methane. Nhng vi sinh vt ch yu tham gia qu trnh
chuyn ha sinh hc cc cht thi hu c bao gm vi khun, nm, men v antinomycetes.
Cc qu trnh ny c th c thc hin trong iu kin hiu kh hoc k kh, ty theo
lng oxy sn c. Nhng im khc bit c bn gia cc phn ng chuyn ha hiu kh
v k kh l bn cht ca cc sn phm to thnh v lng oxy thc s cn phi cung cp
thc hin qu trnh chuyn ha hiu kh. Nhng qu trnh sinh hc ng dng
chuyn ha cht hu c c trong CTRT bao gm qu trnh lm phn compst hiu kh,
qu trnh phn hy k kh v qu trnh phn hy k kh vi nng cht rn cao.
+2H
CHNG 3
QUN L CHT THI RN TH TI NGUN
3.1 LU TR CHT THI RN TI NGUN
Cc yu t quan trng cn phi xem xt i vi vic lu tr cht thi rn ti ngun bao gm (1)
loi thng cha s dng, (2) v tr t thng cha, (3) nh hng ca vic lu tr n c tnh
ca cht thi v (4) sc khe cng ng v m quan khu vc.
3.1.1 Loi thng cha
Loi v dung tch thng cha s dng ph thuc vo c tnh v loi cht thi thu gom, loi h
thng thu gom, chu k thu gom v din tch sn c t thng cha. Mt s dng thng cha
cht thi ti ngun hin ang s dng Vit Nam v cc nc trn th gii c th hin trong
Hnh 3.1 v Hnh 3.2.
(a) Thng cha cht thi rn ti h gia nh.
(b) Thng cha cht thi rn khu cng cng.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
39
(c) Thng cha cht thi rn dc ng ph.
Hnh 3.1 Cc dng thng cha cht thi rn ti ngun Vit Nam.
(b) Thng cha cht thi rn cm h gia nh
Wageningen H Lan.
(a) Thng cha cht thi rn khu k tc x
sinh vin Wageningen H Lan.
(c) Thng cha cht thi rn khu k tc x sinh vin AIT- Bangkok Thi Lan.
Chng 3 Qun l cht thi rn th ti ngun
40
(f) Thng cha cht thi rn khu siu th
Wageningen H Lan.
(g) Thng cha cht thi rn dc ng ph Paris Php.
(e) Thng cha cht thi rn khun vin Vin
Cng Ngh Chu AIT Thi Lan.
(d) Khu cha rc tp trung khun vin Vin
Cng Ngh Chu AIT Thi Lan.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
41
Hnh 3.2 Mt s dng thng cha cht thi rn ti ngun cc nc trn th gii.
3.1.2 V tr t thng cha rc
V tr t thng cha rc ph thuc vo c im ca ngun pht sinh cht thi (nh , trng
hc, cng s, khu thng mi, x nghip,), khng gian sn c v li vo v tr thu gom. Ti hu
ht cc tnh thnh nc ta, CTR c tp trung trc nh trc thi gian thu gom. Cng c
ni, mi khu ph, t dn ph hay chung c c mt im tp trung rc chung. Thng thng, v
tr v loi thng cha cht thi ti ngun phi c la chn trn c s ph hp vi yu cu s
dng ca ni pht sinh cht thi v thun tin cho cng tc thu gom.
3.1.3 nh hng ca vic lu tr n c tnh cht thi
Nhng yu t quan trng cn xem xt khi lu tr cht thi rn ti ngun l nhng nh hng ca
chnh vic lu tr cht thi n c tnh ca cht thi do (1) qu trnh phn hy sinh hc, (2) s
hp thu cht lng v (3) s nhim bn ca cc thnh phn cht thi.
Qu trnh phn hy sinh hc. Cht thi thc phm v nhng cht thi khc trong cc thng
cha ti ngun hu nh u d b phn hy sinh (thng gi l s thi ra) do s pht trin ca
vi sinh vt v nm. Nu cht thi c lu tr trong thng cha trong mt khong thi gian di,
rui s sinh si ny n v gy mi hi thi. V d, trong iu kin k kh, sulfate c the b kh
thnh sulfide (S
2-
), sau sulfide kt hp vi hydro to thnh H
2
S. Qu trnh ny c th biu
din theo cc phng trnh sau (Tchobanoglous v cng s, 1993):
2 CH
3
CHOHCOOH + SO
4
2-
2 CH
3
COOH + S
2-
+ H
2
O + CO
2
Lactate Sulfate Acetate Sulfide
4H
2
+ SO
4
2-
S
2-
+ 4H
2
O
S
2-
+ 2H
+
H
2
S
Cc hp cht hu c cha lu hunh khi b kh s to thnh nhng hp cht c mi hi nh
methyl mercaptan v aminobutyric acid.
CH
3
SCH
2
CH
2
CH(NH
2
)COOH CH
3
SH + CH
3
CH
2
CH
2
(NH
2
)COOH
Methionine Methyl mercaptan Aminobutyric acid
Methylmercaptan c th b thy phn to thnh methyl alcohol v hydrogen sulfide:
(h) Thng cha cht thi rn khu nh ngh ca vn ng vin Bangkok Thi Lan.
+2H
Chng 3 Qun l cht thi rn th ti ngun
42
CH
3
SH + H
2
O CH
4
OH + H
2
S
Hp thu cht lng. Do cc thnh phn ca CTR c m ban u khc nhau, qu trnh thit lp
li cn bng m s xy ra khi cc cht thi ny c cha chung trong cng thng cha. Khi
cha cc cht thi khc nhau trong cng thng cha, giy s hp thu nc t cht thi thc phm
v rc vn m t. Mc hp thu ty thuc vo thi gian lu tr cho n khi cht thi c
thu gom. Nu cc cht thi c lu tr ti ngun hn 1 tun trong thng cha kn, m s
phn b u cho tt c cc thnh phn c trong thng cha. Nu khng dng thng cha kn,
cht thi cng c th hp thu nc ma ri vo thng.
S nhim bn ca cc thnh phn cht thi. Yu t c bit quan trng i vi vic lu tr
cht thi ti ngun l s nhim bn cht thi. Nhng thnh phn cht thi chnh c th b nhim
bn bi mt lng nh cc cht thi nguy hi nh du xe, cht ty ra v sn, do lm gim
kh nng ti sinh vt liu. Trong khi s nhim bn ti ngun ny lm gim gi tr ca tng thnh
phn cht thi, nhiu tranh lun cho rng iu ny cng mang li li ch khi b cc cht thi
ny ra bi chn lp bi v nng ca cc cht nhim gim ng k khi cc thnh phn cht
thi c phn tn v p trong qu trnh chn lp.
3.1.4 nh hng ca vic lu tr cht thi n sc khe cng ng v m quan
Yu t lin quan n sc khe cng ng u tin l s sinh si ny n cc loi cn trng, vi
sinh vt mang mm bnh trong khu vc cha cht thi. Bin php tt nht hn ch chut b
v rui l gi v sinh khu vc mt cch hp l bng cch dng thng cha c np y kn, ra
thng cha cng nh lm v sinh khu vc cha cht thi theo nh k v chuyn cc cht thi c
kh nng phn hy sinh hc n ni thi b theo quy nh. Vn m quan khu vc thng lin
quan n s hnh thnh mi v cnh quan khng p mt do khng duy tr iu kin v sinh ph
hp. Mi c th c khng ch bng cch dng thng cha kn v duy tr chu k thu gom hp
l. Nu vn pht sinh mi, c th s dng cht kh mi nh mt gii php tm thi. duy tr
m quan khu vc, cc thng cha phi c lau chi v ra nh k.
3.2 X L CHT THI TI NGUN
Qu trnh x l cht thi c p dng (1) gim th tch, (2) thu hi vt liu c th ti s dng
c, hoc (3) thay i hnh dng vt l ca cht thi. Cc hnh thc x l cht thi ti ngun
thng c p dng bao gm (1) phn loi cht thi, (2) p, (3) phn hu c v (4) t.
Phn loi cht thi
Vic phn loi cht thi rn ti ngun l mt trong nhng phng thc hiu qu nht c th
thu hi v ti s dng vt liu t cht thi rn.
p
p, ng kin cc loi ph liu phn loi nh carton, giy, lon, l hnh thc kh thng dng
cc khu thng mi, cc nh my, x nghip, Vic s dng my p cht thi c th gim th
tch ban u ca cht thi t 20-60% nhng khi lng cht thi hon ton khng thay i. Vic
thu hi cht thi s khng th thc hin c tr khi cht thi ng kin c tho bung ra tr
li. Nu bc x l tip theo l t, cht thi p cng phi c lm vn ra trnh lm chm
qu trnh t v trnh lm tng phn vt liu khng b t chy hon ton. Tt c nhng yu t
ny phi c xem xt cn thn khi quyt nh s dng my p cht thi ti ngun pht sinh.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
43
phn hu c
Vo nhng nm 1970, ch bin phn hu c (compost) ti cc h gia nh l phng php ti
ch cht thi hu c c ng dng rng ri. y l phng php gim th tch v bin i
thnh phn vt l ca cht thi mt cch hiu qu ng thi to ra sn phm ph hu dng.
Nhiu phng php lm phn compost khc nhau c ng dng ty thuc vo khng gian sn
c v cht thi dng lm phn compost.
Sn xut compost sn nh. sn xut compost sn nh, ngi dn cn nm c mt s
phng php lm phn bng l cy, c v cc mu vn cy ci b ct xn. Bi cy, gc cy v g
cng c th lm phn compost c. Phng php n gin nht l vt liu lm phn
compost thnh ng, ti nc v o trn theo chu k cung cp m v oxy cn thit cho
vi sinh vt sng v pht trin. Trong qu trnh phn compost, cc vt liu s b phn hy di
tc dng ca vi sinh vt v nm cho n khi ch cn li mn (humus). Vt liu phn compost sau
khi n nh sinh hc c th dng lm cht b sung dinh dng cho t hoc lm vt liu che
ph.
Lp ph bi c. Nhng dng lm phn compost khc nh thi c trn cc bi c mi xn. Nu
cc mu c xn ny nh, chng c th ph thnh mt lp trn mt t. Theo thi gian, lp
c ny s c chuyn thnh phn compost. Hnh thc ny khng nhng gip lm gim lng
cht thi sinh ra ti ngun m cn cho php ti sinh dinh dng.
t
t cht thi trong vn nh cng l mt trong nhng hnh thc x l cht thi rn ti ngun.
Tuy nhin, bin php ny ch c th p dng nhng vng nng thn, nhng khu dn c tha
tht. Hin nay, cc nc, vic t cht thi sn nh b cm, nht l cc khu th. y
cng chnh l nguyn nhn lm tng ng k lng giy, carton, v rc vn trong thnh phn
cht thi rn thu gom.
CHNG 4
H THNG THU GOM
4.1 H THNG THU GOM CHT THI RN T CC NGUN PHT SINH C
KHI LNG NH
4.1.1 Hnh thc thu gom
Cc ngun pht sinh c khi lng nh bao gm h gia nh, vn phng, cng s, cc ca hng
tp ha, cc qun n, nh hng, khch sn, trng hc, nm trong khu dn c, trong c
trng nht l h gia nh. Cng c mt s nh hng, khch sn, trng hc c quy m ln (khi
lng CTR pht sinh mi ngy ln hn khi lng cha c trong 1 xe thu gom 660 L, khong
350 kg). Tuy nhin, s lng cc ngun ny khng nhiu v thng nm ri rc trong khu dn
c, nn tin cho vic t chc tuyn thu gom, cc ngun ny vn c xem l ngun pht sinh
c khi lng nh.
nc ta, khu dn c cha c quy hoch mt cch ng b, cc khu ph rt khc nhau gia
cc qun trong cng thnh ph v gia cc cm dn c trong cng mt qun. Nu nh cc
qun trung tm thng tp trung cc ng ph ln, c phn lung giao thng r rng, cc
qun khc t l ng hm s nhiu hn, c on thuc ng 1 chiu v c on l ng 2
chiu. Do , hot ng thu gom CTR t cc ngun pht sinh c khi lng nh ny cng s
khc nhau ty theo tng a bn v c im ng giao thng ca khu vc.
Mt cch tng qut, hot ng thu gom cht thi rn t cc ngun pht sinh c khi lng nh
c thc hin theo hnh thc thu gom tng nh mt (door-to-door) v ht nh ny n nh kia
trn cng mt tuyn, c th nh sau:
- Trn cc tuyn ng giao thng ln, mt xe ng, lu thng mt chiu hay hai chiu,
hnh thc thun tin nht l thu gom CTR mt bn l ng v ln lt t nh ny n nh
kia. Cng nhn thu gom s y xe thu gom rng t ni tp trung, n h gia nh (hay cng
s, qun n, nh hng, gi chung l h gia nh v y l ngun pht sinh chim t l cao
nht trong nhm ngun pht sinh c khi lng nh) u tin ca tuyn thu gom, ly CTR,
sau y xe sang h gia nh k tip v c nh th cho n khi xe y (khng th cha thm
CTR na). Sau khi thu gom y xe, cng nhn s y xe cha y CTR n im tp kt
(c th l im hn, trm p kn, trm trung chuyn, hay trm phn loi,) i, chuyn giao
CTR v ly xe rng thc hin chuyn thu gom tip theo cho n khi hon tt cng tc thu
gom ca mt ngy. Hnh thc thu gom ny c m t nh trn Hnh 4.1.
- i vi nhng tuyn ng giao thng nh hay ng hm, hnh thc thu gom thun tin
nht l ly rc hai nh i din v ln lt qua cc cp nh trn cng tuyn ng. mt
s a phng, xe thu gom c s dng l xe ti (khng phi thng 660 L hay xe y tay).
Do , xe s u mt v tr thun tin trn ng hoc chy rt chm, trong khi , cng
nhn thu gom s n trc tng h gia nh ly rc cho vo gi cn x, n khi y gi,
cng nhn mi chuyn rc ln xe vn chuyn ly gi khng tip tc thu gom rc. Cng
vic c c tip tc cho n khi xe thu gom khng th cha thm rc na. Trong trng hp
ny, cng nhn thng ly rc hai nh i din tn cng di chuyn. Hnh thc thu
gom ny c m t nh trn Hnh 4.2.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
45
Hnh 4.1 Hnh thc thu gom CTR t cc ngun pht sinh c khi lng nh: thu gom mt bn ng.
Hnh 4.2 Hnh thc thu gom CTR t cc ngun pht sinh c khi lng nh: thu gom hai bn ng.
cc khu nh dn thuc vng o, ng i dc, trn trt, khng th y xe thu gom n tng
nh, cng nhn thu gom cng phi mang cn x n tng h gia nh ly rc v chuyn xung
xe thu gom. Trong trng hp ny khng th thu gom theo tng tuyn ng nh m t
trn. Cng nhn thu gom s ly rc theo tng cm h gia nh, t trn cao xung thp sao cho
thun tin cho vic chuyn rc xung pha di.
4.1.2 Phng tin thu gom
Phng tin thu gom CTR t cc ngun pht sinh c khi lng nh, vi ng ph nh hp v
cc h gia nh b rc ring l (tng nh mt, khng tp trung ti mt im) nh nc ta,
phng tin thu gom phi t cc yu cu k thut sau y:
- Cha rc thu gom, khng gy ri vi rc v r r nc rc trong qu trnh thu gom v trn
ng vn chuyn v im tp kt;
- Xe phi c kt cu v kch c ph hp cho vic di chuyn trn cc tuyn ng nh hp v
ng c;
- Nu phi dng sc ngi y, xe phi c sc cha va phi vi kh nng y xe cha y
rc ca 1 hoc 2 cng nhn thu gom.
Cc phng tin thu gom hin ang s dng nc ta c th k n gm thng 660 L, xe y
tay, xe bagc, xe lam v xe ti (c bit thu gom x bn) (Hnh 4.3).
Trm Xe
im tp
kt
H gia
nh 1
H gia
nh 2
H gia
nh 3
H gia
nh 4
H gia
nh n
..
n tuyn tip
theo
Xe y
Xe rng
Cc h gia nh
ny nm hai
bn ca mt
tuyn ng
H gia
nh 1
H gia
nh 2
H gia
nh 3
H gia
nh 4
H gia
nh n
..
H gia
nh m
H gia
nh m
Trm Xe im tp
kt
H gia
nh 1
H gia
nh 2
H gia
nh 3
H gia
nh 4
H gia
nh n
H gia
nh 1
..
n tuyn tip
theo
Xe y
Xe rng
Cc h gia nh
ny nm cng
mt bn ng
Chng 4 H thng thu gom
46
Hnh 4.3 Cc phng tin thu gom CTR t cc ngun pht sinh c khi lng nh.
4.1.3 Phn tch tuyn thu gom, tnh ton trang thit b v nhn cng thu gom
Phn tch tuyn thu gom
thun tin cho vic tnh ton trang thit b thu gom, s vng quay xe thu gom, s nhn cng,
nhng hot ng chnh hon tt mt chuyn thu gom CTR (hay mt tuyn thu gom) c
phn thnh cc cng on nh sau:
- y xe rng t trm xe (hay ni tp trung xe thu gom);
- Ly CTR t mi h gia nh (ly rc mt bn ng) hay hai h gia nh (ly rc hai nh i
din) v y xe gia hai nh k tip hay gia hai cp nh k tip cho n ht tuyn (n khi
xe thu gom y);
- y xe y n ni tp kt (im hn, trm p kn, trm trung chuyn, trm phn loi,);
- i v chuyn giao CTR ti im tp kt;
- y xe rng n v tr ly rc u tin ca tuyn tip theo.
Cc hot ng ny c th quy i theo thi gian cn thit hon tt mt chuyn (hay mt tuyn
thu gom), bao gm:
- Thi gian ly rc l thi gian cng nhn thu gom n ly rc tt c cc h gia nh cng nh
y xe t h gia nh ny n h gia nh kia, tnh t khi bt u ly rc h gia nh th
nht cho n khi xe y rc. Thi gian ly rc c k hiu l T
ly rc
.
- Thi gian vn chuyn l thi gian cng nhn thu gom y xe rng t im tp kt rc n v
tr u tin ca tuyn thu gom v thi gian y xe cha y rc v tr cui cng ca tuyn
thu gom n im tp kt. Thi gian vn chuyn c k hiu l T
vn chuyn
.
- Thi gian ti ni tp kt rc sau khi thu gom l thi gian ch v chuyn giao rc thu gom,
c k hiu l T
tp kt
.
Xe y tay ci tin Thng 660L Xe bagc y
Xe bagc my Xe lam Xe ti (ch x bn)
Gio trnh Qun l cht thi rn th
47
Thm vo , i vi mt ngy lm vic, cng nhn thu gom cn tn thi gian y xe rng t
trm xe n v tr thu gom u tin ca tuyn thu gom th nht ca ngy lm vic (thi gian ny
c k hiu l t
1
) cng nh thi gian y xe rng sau t im tp kt rc v li trm xe, kt
thc mt ngy lm vic (thi gian ny c k hiu l t
2
). l cha k thi gian cng nhn cn
ngh gia ca, ngh n tra. Thi gian ny c xem l thi gian khng thu gom v thng c
tnh bng h s tnh n thi gian khng thu gom W. H s W c tnh khng qu 15% thi
gian ca mt ngy lm vic (8 gi/ngi lao ng/ngy v c th ln hn i vi thit b thu
gom).
Nh vy thi gian hon tt mt chuyn (hay mt tuyn) thu gom (T
chuyn
) CTR t cc ngun
pht sinh c khi lng nh c th c biu din nh sau:
T
chuyn
= T
ly rc
+ T
vn chuyn
+ T
tp kt
(4-1)
Thi gian ly rc. Nu hot ng ly rc c thc hin tun t t h gia nh ny n h gia
nh kia (i vi ly rc mt bn ng) hay t cp h gia nh ny n cp h gia nh kia
(i vi ly rc hai bn ng), vic c tnh thi gian ly rc s rt thun tin v tng i
chnh xc gia s liu tnh ton thit k v thc t vn hnh. Tnh ton ny s gp sai s rt ln
nu nh trn thc t cng nhn khng ly rc ln lt t h ny n h kia m ch ly rc
nhng h gia nh c k hp ng thu gom rc (hnh thc da beo nh thc t hin nay).
xc nh thi gian ly rc, cn kho st xc nh thi gian ly ti cha rc t h gia nh b
vo xe thu gom (T
LR-HG
) v thi gian y xe gia hai h gia nh k cn (T
LR-X
). Gi s thi
gian thc hin cc hot ng ny l nh nhau tt c cc h gia nh. Nu gi n l s h gia nh
c ly rc ca mt chuyn hay mt tuyn thu gom, thi gian ly rc s c tnh nh sau:
T
ly rc
(pht/chuyn) = n x T
LR-HG
+ (n 1) x T
LR-X
(4-2)
Thi gian vn chuyn. Thi gian vn chuyn l thi gian cn y xe thu gom rng t im
tp kt n v tr ly rc u tin ca tuyn thu gom cng vi thi gian y xe thu gom y t v
tr kt thc tuyn thu gom n im tp kt. Thi gian ny s thay i theo on ng i v vn
tc y xe (hay chy xe, nu l xe my). Thng thng on ng phi y xe ca cc tuyn s
rt khc nhau, do thun tin khi tnh ton thit k, gi thit rng on ng i v v l
bng nhau, c ly trung bnh v gii hn theo on ng xa nht m cng nhn thu gom c
th y xe rc y v im tp kt. Nu gi on ng y xe l h, vn tc y xe rc rng l
v
XR
v vn tc y xe rc y l v
X
, thi gian vn chuyn c tnh ton nh sau:
h h
T
vn chuyn
(pht/chuyn) = ----- + ----- (4-3)
v
XR
v
X
Nh vy, mun tnh ton thi gian vn chuyn, cn xc nh v tr im tp kt sau khi thu gom.
Hay ni cch khc, mng li im hn, v tr trm trung chuyn/trm phn loi/x l phi c
quy hoch trc khi tnh ton thi gian thc hin mt chuyn (hay mt tuyn thu gom). Hnh
thc v phng tin thu gom cng phi c la chn trc lm c s cho vic tnh ton s
lng trang thit b cn u t v s nhn cng cn o to. Kt qu tnh ton thit k ny ch
Thi gian ly ti cha rc
ca tt c cc h gia nh
trn tuyn thu gom
Thi gian y xe qua
cc h gia nh trn
tuyn thu gom
Thi gian y xe rng t
im tp kt n v tr ly rc
u tin ca tuyn thu gom
Thi gian y xe y t v tr
ly rc cui cng ca tuyn
thu gom n im tp kt
Chng 4 H thng thu gom
48
ph hp vi mt loi trang thit b la chn. Do , nu c s thay i trang thit b, cn phi
tnh ton li t u.
Thi gian ti ni tp kt. Thi gian ti ni tp kt gm thi gian ch v thi gian chuyn giao
rc (chuyn rc sang xe trung chuyn hoc xe vn chuyn; rc xung khu vc tp trung; xe
rc vo container,). Thi gian ny thay i ty theo phng thc hot ng ca ni tip nhn
rc. Thng thng thi gian tn nhiu nht l thi gian ch i do tp trung qu nhiu xe thu
gom v mt lc hay do xe vn chuyn n mun, Do , khi thit k v vn hnh im tp kt
rc sau thu gom, cn hn ch n mc thp nht thi gian xe thu gom phi ch rc.
Nu thay cc gi tr trong phng trnh (4-2) v (4-3) vo phng trnh (4-1), thi gian cn thit
hon tt 1 chuyn (hay 1 tuyn) thu gom CTR t cc ngun pht sinh c khi lng thp c
th c biu din nh sau:
h h
T
chuyn
= n x T
LR-HG
+ (n 1) x T
LR-X
+ ----- + ----- + T
tp kt
(4-4)
v
XR
v
X
Tnh ton thit b thu gom cn u t
Vic tnh ton trang thit b thu gom cn u t c thc hin theo cc bc sau:
Bc 1: Xc nh cc thng s ban u phc v tnh ton thit k
Cc thng s ban u phc v vic tnh ton thit k bao gm:
- Xc nh hnh thc thu gom (mt bn l ng hay hai nh i din);
- La chn nhng loi thit b thu gom d kin s dng. Vi mi loi phi thc hin tt c cc
bc tnh ton nh trnh by mc ny. Da trn s lng thit b cn u t, thi gian s
dng ( tnh khu hao), tnh ton vn u t cn cho mi loi, t so snh v chn loi thit
b va p ng yu cu k thut va c li v mt kinh t.
- Xc nh cc c tnh k thut ca xe bao gm:
(1) Dung tch xe (m
3
);
(2) Khi lng ring ca CTR trong xe (tn/m
3
) hay h s hu dng ca xe. Cch tt nht l
phi xc nh c khi lng ring ca CTR trong xe thu gom. Trong trng hp khng
xc nh c khi lng ring, c th s dng h s hu dng f. i vi xe khng p,
khng c php ch y hn ming xe, h s hu dng f = 0,80-0,95. i vi xe p, h
s hu dng s ph thuc vo mc nn p, c th dao ng trong khong 1,5-2,0 ty xe.
Khi lng ring ca CTR trong xe thu gom phi c xc nh theo cch thc trnh
by trong Chng 2.
(3) Xe c vn hnh th cng (y) hay c gii (xe my);
(4) Thi gian khu hao thng (nm).
- Xc nh thi gian ly rc ti mi ngun (v d h gia nh), thi gian y xe gia hai ngun
(hai h gia nh k cn);
- Xc nh v tr cc im tp kt CTR sau thu gom c tnh on ng vn chuyn (h);
- Xc nh vn tc y xe rng v xe cha y rc;
- Xc nh tng khi lng CTR cn phi thu gom trn a bn trong mt n v thi gian;
- Xc nh chu k thu gom (1 ln/ngy, 1 ln/tun,);
Gio trnh Qun l cht thi rn th
49
- Khi lng CTR pht sinh t mi ngun (v d khi lng CTR t mt h gia nh). Khi
lng CTR t mi h gia nh c th xc nh da trn tc pht sinh CTR tnh bng
kg/ngi.ng v s ngi/h gia nh;
- Thi gian ca mt ngy lm vic quy nh i vi cng nhn thu gom (thng tnh bng 8
gi/ngy).
Bc 2: Tnh ton s lng thit b cn u t
Tnh ton s lng thit b cn u t c tin hnh theo cc bc sau:
- S h gia nh (hay s ngun) thu gom c trong mt chuyn (h/chuyn)
- Thi gian hon tt mt chuyn (hay mt tuyn) thu gom
h h
T
chuyn
= n x T
LR-HG
+ (n 1) x T
LR-X
+ ----- + ----- + T
tp kt
v
XR
v
X
- S chuyn thu gom ca mi xe thu gom/ngy (s vng quay xe) (chuyn/ngy)
- Tng s chuyn cn thu gom ton b CTR ca khu vc trong ngy
- Tng s xe thu gom cn u t
Sc cha ca xe thu gom x Khi lng ring ca rc trong xe thu gom
S ngi/h x Tc pht sinh CTR tnh theo kg rc/ngi.ng
m
3
/chuyn x kg/m
3
Ngi/h x kg rc/ngi.ng
= h/chuyn
Thi gian thu gom/ngy
Thi gian thc hin 1 chuyn thu gom
N
d
=
8 h/ngy thi gian khng thu gom rc
Thi gian thc hin 1 chuyn thu gom
N
d
=
Tng khi lng CTR cn thu gom/ngy
Khi lng CTR thu gom/chuyn
N =
Tng khi lng CTR cn thu gom/ngy
Dung tch xe x khi lng ring CTR trong xe
N =
Tng s chuyn cn thu gom/ngy
S chuyn/xe/ngy
m =
Chng 4 H thng thu gom
50
- Tng t tnh ton tng s xe thu gom cn cho tng nm
- Tnh ton s lng xe cn u t qua tng nm.
Bc 3: So snh chi ph u t
- Vi s lng thit b cn u t tnh ton bc 2, c tnh tng vn u t, chi ph sa
cha ln v sa cha nh (nu cn);
- So snh chi ph cho tng loi thit b v la chn.
V d 4.1 Tnh s lng xe thu gom cn u t thu gom cht thi rn t h gia nh
Tnh s lng xe thu gom cn u t thu gom CTR t cc h gia nh ca Qun A, bit rng:
- Hnh thc ly rc l mt bn l ng;
- S dng thng 660 L thu gom, cng nhn thu gom phi y xe;
- Khi lng ring ca cht thi rn cha trong thng thu gom l 250 kg/m
3
- Thi gian s dng thng l 3 nm;
- Thi gian ly rc ti mt h gia nh l 0,5 pht/h;
- Thi gian di chuyn gia hai h gia nh l 0,5 pht;
- on ng phi y xe t im hn n ni ly rc l 3,5 km;
- Vn tc y xe rng l 5 km/h v xe y l 4 km/h;
- Thi gian ch v chuyn giao CTR l 6 pht/chuyn;
- Tng khi lng CTR cn thu gom trn a bn Qun nm 2004 l 258 tn/ng;
- Chu k thu gom l 1 ln/ngy;
- Mi h gia nh trong khu vc c 5 ngi;
- Tc pht sinh CTR ca mi ngi l 0,65 kg/ngi.ng;
- Thi gian lm vic ca cng nhn thu gom l 8 gi/ngy;
- H s tnh n thi gian khng lm vic l W = 0,05
Bi gii
1. Xc nh s h thu gom c trong mt chuyn
2. Thi gian hon tt mt chuyn (hay mt tuyn) thu gom
h h
T
chuyn
= n x T
LR-HG
+ (n 1) x T
LR-X
+ ----- + ----- + T
tp kt
v
XR
v
X
51 x 0,5 + (51 1) x 0,5 3,5 3,5 6
T
chuyn
= --------------------------------- + ------ + ----- + ----- = 2,52 h/chuyn
60 5 4 60
3. S chuyn thu gom ca mi xe thu gom/ngy (s vng quay xe) (chuyn/ngy)
Sc cha ca xe thu gom x Khi lng ring ca rc trong xe thu gom
S ngi/h x Tc pht sinh CTR tnh theo kg rc/ngi.ng
0,66 m
3
/chuyn x 250 kg/m
3
5 ngi/h x 0,65 kg/ngi.ng
= 51 h/chuyn
Gio trnh Qun l cht thi rn th
51
4. Tng s chuyn cn thu gom ton b CTR ca khu vc trong ngy
5. Tng s xe thu gom cn u t
Tnh tng t cho nhng nm trong tng lai, t xc nh s lng xe cn u t cho mi
nm.
Tnh ton nhn cng thu gom
S lng nhn cng thu gom cn thit s thay i ty theo ch lm vic, hnh thc qun l
thit b thu gom v hot ng ca h thng thu gom:
- Thi gian lm vic trong ngy (8 gi/ngy) v trong tun (40 gi/tun).
- S lng thit b thu gom m mi cng nhn c qun l (1 xe thu gom/cng nhn; 2 xe thu
gom/cng nhn, 3 xe thu gom/cng nhn,). Vi thit b sn c, cng nhn s khng phi
ch i chuyn rc ti ni tp kt nn c th thc hin nhiu chuyn thu gom hn, nh
s gim c s cng nhn cn thit v ngc li.
- Vi khi lng CTR cn thu gom trn mt a bn, s lng cng nhn cn hon tt cng
tc ny s thay i theo khong thi gian quy nh c php thu gom v chuyn CTR n
ni tp kt.
4.2 H THNG THU GOM CHT THI RN T CC NGUN PHT SINH TP
TRUNG
4.2.1 Hnh thc thu gom
Cc ngun pht sinh CTR tp trung l nhng ngun c khi lng CTR ln ( ln thu gom
v chuyn thng n bi chn lp bng xe vn chuyn). Nhng ngun ny thng l ch, cc nh
my nm trong khu dn c, Trong trng hp ny, xe thu gom cng chnh l xe vn chuyn.
T trm xe, xe vn chuyn s n ni cn thu gom, chuyn rc ln y xe v ch thng n bi
Thi gian thu gom/ngy
Thi gian thc hin 1 chuyn thu gom
N
d
=
8 h/ngy thi gian khng thu gom rc
Thi gian thc hin 1 chuyn thu gom
N
d
=
8 x (1 W)
T
chuyn
=
8 x (1 0,05)
2,52
= = 3 chuyn/thng.ngy
Tng khi lng CTR cn thu gom/ngy
Dung tch xe x khi lng ring CTR trong xe
N =
258 tn/ng x 10
3
kg/tn
0,66 m
3
/chuyn x 250 kg/m
3
N =
= 1564 chuyn/ngy
Tng s chuyn thu gom/ngy
S chuyn/xe/ngy
m =
1564 chuyn/ngy
3 chuyn/xe/ngy
m =
= 514 xe (thng 660 L)
Chng 4 H thng thu gom
52
chn lp hoc trm x l. Cng c trng hp, xe phi ly hai hoc ba v tr mi y xe. Tuy
nhin s lng v tr ly rc m xe phi n s rt t so vi trng hp thu gom CTR t cc
ngun pht sinh c khi lng t. Hnh thc thu gom CTR trong trng hp ny c trnh by
trong Hnh 4.4.
Hnh 4.4 Hnh thc thu gom CTR t cc ngun pht sinh tp trung.
4.2.2 Phng tin thu gom
Phng tin thu gom cc ngun pht sinh CTR tp trung l cc xe vn chuyn. i vi rc thc
phm (hay rc hn hp), phng tin s dng l xe p rc cc loi. i vi phn rc cn li (k
c x bn), phng tin vn chuyn l cc loi xe ti.
Hnh 4.5 Phng tin thu gom-vn chuyn CTR t cc ngun pht sinh tp trung hin ang s dng ti
Thnh Ph H Ch Minh.
4.2.3 Phn tch tuyn thu gom, tnh ton trang thit b v nhn cng thu gom
Phn tch tuyn thu gom
thun tin cho vic tnh ton trang thit b thu gom-vn chuyn, s vng quay xe, s nhn
cng, nhng hot ng chnh hon tt mt chuyn thu gom CTR (hay mt tuyn thu gom)
c phn thnh cc cng on nh sau:
- Vn chuyn xe rng t trm xe;
- Ly CTR ti ngun pht sinh;
- Vn chuyn xe y n im tp kt (thng l bi chn lp/trm x l);
- i v chuyn giao CTR ti im tp kt;
- Vn chuyn xe v v tr c, tip tc chuyn th hai hoc n v tr khc ly rc.
Trm Xe
n v tr tip
theo
Xe y
Xe rng
Bi chn lp/
Trm x l
Ngun pht sinh
CTR tp trung
(ch, nh my,)
Xe rng
Xe vn chuyn rc thc phm Xe vn chuyn x bn
Gio trnh Qun l cht thi rn th
53
Cc hot ng ny c th quy i theo thi gian cn thit hon tt mt chuyn (hay mt tuyn
thu gom), bao gm:
- Thi gian ly rc l chuyn rc t ngun pht sinh ln xe tnh t khi bt u cng vic ny
n khi xe y rc. Cng c trng hp xe phi ly rc hai hoc ba v tr (v d 3 ch, hay 1
ch v 1 im hn) mi y xe, khi , thi gian ly rc l thi gian cht y rc ln xe (
tt c cc v tr ly rc) v thi gian vn chuyn gia cc v tr ly rc trn cng tuyn. Thi
gian ly rc c k hiu l T
ly rc
.
- Thi gian vn chuyn l thi gian chy xe y t v tr ly rc n v tr tp kt v t v tr tp
kt tr v v tr ly rc ban u hay n v tr ly rc tip theo. Thi gian vn chuyn c k
hiu l T
vn chuyn
.
- Thi gian ti ni tp kt rc sau khi thu gom l thi gian ch v chuyn giao rc thu gom,
c k hiu l T
tp kt
.
Nh vy thi gian cn thit hon tt mt chuyn (hay mt tuyn thu gom) CTR t cc ngun
pht sinh CTR tp trung cng c tnh tng t nh trng hp thu gom CTR t cc ngun
pht sinh c khi lng t:
T
chuyn
= T
ly rc
+ T
vn chuyn
+ T
tp kt
Tnh ton thit b thu gom cn u t v nhn cng
Cc bc tnh ton s lng trang thit b v nhn cng thu gom-vn chuyn trong trng hp
ny cng tng t nh trng hp thu gom CTR t ngun pht sinh c khi lng t (v thng
n gin hn nhiu). Trong , nhng thng tin cn thu thp trc khi tnh ton bao gm:
- La chn xe thu gom-vn chuyn;
- Xc nh c tnh xe thu gom-vn chuyn: dung tch xe, khi lng ring ca CTR cha trong
xe, thi gian s dng, hnh thc chuyn rc ln xe;
- Thi gian chuyn CTR t ngun pht sinh ln y xe;
- Xc nh v tr im tp kt CTR sau thu gom-vn chuyn;
- Vn tc xe trn tuyn ng vn chuyn t ngun pht sinh n im tp kt v ngc li;
- Xc nh chu k thu gom (1 ln/ngy, 1 ln/tun,);
- Xc nh v tr cc ngun pht sinh CTR tp trung v khi lng CTR cn thu gom;
- Thi gian ca mt ngy lm vic quy nh i vi cng nhn thu gom (thng tnh bng 8
gi/ngy).
V d 4.2 Tnh s lng xe thu gom vn chuyn cht thi rn t ch
Tnh s lng xe thu gom cn u t thu gom CTR t ch A trn a bn Qun B, bit rng:
- CTR t ch c thu gom bng xe p c dung tch 16 m
3
;
- Khi lng ring ca CTR trong xe p l 500 kg/m
3
- Thi gian s dng xe l 10 nm;
- Thi gian cht y CTR ln xe 15 pht/xe;
- on ng t ch A n bi chn lp di 20 km;
- Xe thu gom c php chy vi vn tc 40 km/h;
- Thi gian ch v CTR ti bi chn lp l 12 pht/chuyn;
- Tng khi lng CTR cn thu gom ti ch A nm 2004 l 150 tn/ng;
- Chu k thu gom l 1 ln/ngy;
Chng 4 H thng thu gom
54
- Thi gian lm vic ca cng nhn thu gom l 8 gi/ngy;
- H s tnh n thi gian khng lm vic l W = 0,05.
Bi gii
1. Thi gian hon tt mt chuyn (hay mt tuyn) thu gom
h h
T
chuyn
= T
LR-CH
+ ----- + ----- + T
tp kt
v
XR
v
X
15 20 20 12
T
chuyn
= ---- + ------ + ----- + ----- = 1,45 h/chuyn
60 40 40 60
3. S chuyn thu gom ca mi xe thu gom/ngy (s vng quay xe) (chuyn/ngy)
4. Tng s chuyn cn thu gom ton b CTR ca ch trong ngy
5. Tng s xe thu gom cn u t
4.3 VCH TUYN THU GOM
4.3.1 Nguyn tc vch tuyn
Cc yu t cn xem xt khi chn tuyn ng thu gom v vn chuyn bao gm:
1. V tr, chu k, thi gian ly rc;
2. Tuyn ly rc phi bt u v kt thc gn ng giao thng chnh (dng bn a hnh
phn chia khu vc ly rc);
3. vng i ni, cao nguyn, tuyn ly rc phi bt u t trn cao xung;
4. V tr ly rc cui cng phi gn ni im tp kt nht;
5. Cc ngun pht sinh CTR tp trung phi phi c ly trc;
Thi gian thu gom/ngy
Thi gian thc hin 1 chuyn thu gom
N
d
=
8 h/ngy thi gian khng thu gom rc
Thi gian thc hin 1 chuyn thu gom
N
d
=
8 x (1 W)
T
chuyn
=
8 x (1 0,05)
1,45
= = 5 chuyn/thng.ngy
Tng khi lng CTR cn thu gom/ngy
Dung tch xe x khi lng ring CTR trong xe
N =
150 tn/ng x 10
3
kg/tn
16 m
3
/chuyn x 500 kg/m
3
N =
= 19 chuyn/ngy
Tng s chuyn thu gom/ngy
S chuyn/xe/ngy
m =
19 chuyn/ngy
5 chuyn/xe/ngy
m =
= 4 xe p
Gio trnh Qun l cht thi rn th
55
6. Nhng ngun pht sinh CTR c khi lng t phi c thu gom trong cng chuyn hoc
cng ngy ly rc;
7. khu vc d tt nghn giao thng phi t chc ly rc ngoi gi cao im.
4.3.2 Cc bc vch tuyn thu gom
Vch tuyn thu gom c thc hin theo cc bc sau:
- Bc 1: Chun b bn vi nhng thng tin cn thit v ngun pht sinh CTR
- Bc 2: Phn tch s liu v trnh by kt qu tm tt di dng bng s liu
- Bc 3: Vch tuyn s b
- Bc 4: Tnh ton cn bng, nh gi tuyn ng vch v chn phng n vch tuyn.
Bc 1
- Chun b bn ca khu vc ly rc vi nhng thng tin chnh nh sau: v tr, chu k thu
gom, s lng ngun pht sinh cn thu gom.
- Xc nh khi lng CTR cn thu gom t mi ngun pht sinh CTR tp trung. i vi khu
dn c, gi s lng CTR ca h gia nh u nh nhau, ghi li s h trong khu nh cn thu
gom.
- Xc nh s ngun pht sinh c thu gom cho mi tuyn.
Bc 2
- Lp bng s liu gm:
+ Chu k thu gom (ln/ngy hoc ln/tun)
+ S v tr ly rc
+ S chuyn (chuyn/ngy hoc chuyn/tun)
+ Tnh ring cho tng ngy trong tun
- Xc nh tn sut thu gom ca cc ngun pht sinh CTR, bt u bng ngun pht sinh c tn
sut thu gom cao nht.
- Tnh ton v phn chia sao cho khi lng CTR phi thu gom cc tuyn khc nhau trong
ngy v cc ngy khc nhau trong tun phi nh nhau (hoc gn nh bng nhau).
- T nhng thng tin trn, pht ha s b tuyn ng vn chuyn.
Bc 3
- T kt qu ca Bc 2, vch tuyn ng thu gom, bt u t trm xe, ng thu gom phi
qua tt c cc im cn ly rc trong ngy.
- Bin i ng thu gom c bn pht ha th hin c nhng v tr ly rc ph (nu
cn).
Chng 4 H thng thu gom
56
Bc 4
- Sau khi vch tuyn s b, xc nh li khi lng CTR v on ng thu gom ca mi
tuyn. Nu khi lng CTR v on ng i gia cc tuyn khc nhau lch nhau qu 15%
phi vch tuyn li.
Nh vy, vch tuyn thu gom CTR t cc h gia nh trong khu dn c, nhng thng tin sau
y cn c thu thp:
- Bn qun;
- Dn s v mt dn s;
- Tng s h gia nh;
- S h theo tng tuyn ng;
- Khi lng CTR pht sinh t mi h gia nh;
- Thi gian v chu k thu gom;
- V tr im tp kt CTR sau thu gom (im hn/trm trung chuyn);
- Phng tin thu gom.
vch tuyn thu gom CTR t cc im hn, nhng thng tin sau cn c thu thp:
- Bn qun;
- V tr cc im hn;
- Cng sut (lng CTR cn thu gom) ca tng im hn;
- Thi gian hot ng ca tng im hn;
- Chu k thu gom.
- V tr im tp kt CTR sau thu gom (bi chn lp/trm trung chuyn);
- Phng tin thu gom.
vch tuyn thu gom CTR t cc ngun pht sinh CTR tp trung (v d ch), nhng thng tin
sau y cn c thu thp:
- Bn qun;
- V tr cc ngun pht sinh CTR tp trung (v d ch);
- Lng CTR ca tng ngun pht sinh tp trung;
- Thi gian thu gom ti mi ngun pht sinh CTR tp trung;
- Chu k thu gom;
- V tr im tp kt CTR sau thu gom (bi chn lp/trm trung chuyn);
- Phng tin thu gom-vn chuyn.
CHNG 5
TRUNG CHUYN V VN CHUYN
5.1 S CN THIT CA HOT NG TRUNG CHUYN
Hot ng trung chuyn v vn chuyn cn thit khi on ng vn chuyn n trung
tm x l hoc bi chn lp (BCL) gia tng lm cho vic vn chuyn trc tip khng kinh
t, cng nh khi trung tm x l hoc BCL nm v tr rt xa v khng th vn chuyn
trc tip CTR n bng ng quc l. Trm trung chuyn c s dng khi: (1) xy
ra hin tng CTR khng ng quy nh do khong cch vn chuyn qu xa, (2) v tr
thi b qu xa tuyn ng thu gom (thng ln hn 16 km), (3) s dng xe thu gom c
dung tch nh (thng nh hn 15 m
3
), (4) khu vc phc v l khu dn c tha tht, (5)
s dng h thng thu gom kiu thng cha di ng vi thng cha tng i nh thu
gom cht thi t khu thng mi v (6) s dng h thng thu gom thy lc hoc kh nn.
on ng vn chuyn ln. Trc y, khi xe nga c s dng thu gom cht thi
rn th, thng thng cht thi thu gom c chuyn sang xe ln hn vn chuyn
n ni x l hoc chn lp. Tuy nhin, khi xe ti ra i v sn c nhin liu r tin, hot
ng trung chuyn hu nh khng tn ti na, CTRT sau khi thu gom c vn chuyn
trc tip n ni thi b. Ngy nay, khi chi ph nhn cng, vn hnh v nhin liu gia
tng v khng cn BCL gn ni thu gom, hot ng trung chuyn li tr nn thng dng.
V tr trm x l hoc BCL xa. Khi trm x l hoc BCL nhng ni khng th vn
chuyn bng ng quc l, cn xy dng trm trung chuyn (TTC). Nu cht thi c
vn chuyn bng ng ng, nn xy dng kt hp TTC v trm x l cht thi.
Nh my ti ch/trm trung chuyn. Khuynh hng qun l CTR hin nay l kt hp
gia nh my thu hi, ti ch vt liu vi TTC, ni c th thc hin nhiu hot ng nh
phn loi, ch bin compost, sn xut nhin liu t cht thi v vn chuyn. Vic s dng
mt nh my thu hi, ti ch vt liu kt hp vi TTC ln s tit kim c chi ph v c
th kt hp nhiu hot ng qun l CTR trong mt c s n gin.
Trm trung chuyn BCL. m bo an ton, nhiu nh vn hnh BCL xy dng
cc khu cha tm (gi l TTC BCL) cha cht thi t cc xe vn chuyn nh v
ring l, nh nguy c xy ra tai nn khu vc BCL gim i ng k.
5.2 CC DNG TRM TRUNG CHUYN
TTC c s dng trung chuyn cht thi rn t xe thu gom v nhng xe vn chuyn
nh sang cc xe vn chuyn ln hn. Ty theo phng thc vn hnh c th phn loi
TTC thnh 3 loi nh sau: (1) cht ti trc tip, (2) cht ti-lu tr v (3) kt hp cht ti
trc tip v cht ti thi b (Hnh 5.1). TTC cng c th c phn loi theo cng sut
(lng cht thi c th trung chuyn v vn chuyn) nh sau: loi nh (cng sut < 100
tn/ngy), loi trung bnh (cng sut khong 100 500 tn/ngy) v loi ln (> 500
tn/ngy).
Chng 5 Trung chuyn v vn chuyn
58
Hnh 5.1 S nh ngha cc loi TTC: (a) cht ti trc tip, (b) cht ti-lu tr, (c) kt hp
cht ti trc tip cht ti thi b (Tchobanoglous v cng s, 1993).
5.2.1 Trm trung chuyn cht thi trc tip
Ti TTC cht ti trc tip, cht thi t xe thu gom c chuyn sang xe vn chuyn hoc
chuyn sang thit b p cht thi vo xe vn chuyn hoc p thnh tng kin cht thi
chuyn n BCL (Hnh 5.1 a). Trong mt s trng hp, cht thi c ra b v
sau c y vo xe vn chuyn sau khi tch loi cc vt liu c th ti ch. Th
(a) Trm trung chuyn cht ti trc tip
(b) Trm trung chuyn cht ti lu tr
(c) Trm trung chuyn kt hp
Gio trnh Qun l cht thi rn th
59
tch cht thi c th lu tr tm thi b phn loi ny c gi l cng sut lu tr
khn cp ca TTC (emergency storage capacity of the station).
TTC cht ti trc tip cng sut ln, khng c thit b p rc
Trong cc TTC cht ti trc tip cng sut ln, cht thi t xe thu gom thng c
trc tip ln xe vn chuyn. thc hin c nh vy, TTC loi ny thng c xy
dng theo cu trc hai bc. B thi cht thi c nng ln cao hn c th y cht
thi t b vo xe vn chuyn, hoc xe vn chuyn c th u v tr dc di thp.
mt s TTC cht ti trc tip, cht thi t xe thu gom c th tm thi trn b thi nu
nh xe vn chuyn y hoc ang trn ng vn chuyn cht thi n ni thi b.
Sau , cht thi ny s c y vo xe vn chuyn.
Hot ng ca TTC cht ti trc tip c th tm tt nh sau: khi n TTC, tt c cc xe
thu gom c cn v xc nh v tr cht thi. Sau khi hon tt vic cht thi, cc
xe ny c cn li mt ln na v tnh l ph. Xe vn chuyn c sc cha rc ln hn.
Khi xe vn chuyn cha y cht thi v t ti trng cc i cho php, chng c
chuyn i v vn chuyn n ni thi b. Th tch v khi lng cht thi trn xe vn
chuyn phi c kim tra li trc khi ra khi TTC.
TTC cht ti trc tip cng sut ln, c thit b p rc
Trong trng hp ny, thit b p c dng p trc tip cht thi vo xe vn chuyn
hoc to thnh kin cht thi. Hot ng ca TTC cht ti trc tip c thit b p cht thi
cng tng t nh hot ng ca TTC cht ti trc tip vi xe ti thng, ch khc l
cht thi c p vo xe vn chuyn bng my p c nh.
cc TTC cht ti trc tip c thit b p cht thi thnh nhng kin cht thi ln, cht
thi t xe thu gom c trc tip ln b thi hoc trc tip vo phu ca hm p. Sau
khi phn loi cc vt liu c kh nng ti ch, cht thi c y vo my p. Kin
cht thi p c chuyn sang cc xe c toa ko mt cu (semitrailer) a ra BCL.
Vi cch to thnh kin cht thi c kch thc nh hn kch thc bn trong ca cc xe
vn chuyn c toa ko mt cu mui trn, chi ph vn chuyn c th gim n mc thp
nht.
TTC cht ti trc tip cng sut trung bnh v nh, c thit b p rc
Sau khi cn, xe thu gom i vo TTC v cht thi trc tip vo mt trong cc phu ni
lin vi my p hoc vo mt h cha cht thi hnh ch nht. Mi h c trang b b
phn y cht thi vo phu ca my p t v tr cui ca h. Nu khng c xe vn
chuyn, cht thi s c tm thi trn b thi, sau c y vo phu ca my p.
TTC cht ti trc tip cng sut nh vng nng thn
vng nng thn v ni vui chi gii tr, TTC cng sut nh c thit k sao cho cc
thng cha cht thi c trc tip vo xe thu gom vn chuyn thng n ni thi
b. Khi thit k v b tr loi TTC nh vy, iu ct yu cn xem xt l tnh n gin.
Nhng h thng c kh phc tp khng thch hp nhng ni ny. S lng thng cha
s dng ty thuc vo phm vi khu vc phc v v chu k thu gom.
Chng 5 Trung chuyn v vn chuyn
60
TTC cht ti trc tip cng sut nh bi chn lp
Ti TTC ny, nhng vt liu c kh nng ti ch s c thu hi. Sau khi phn loi,
cht thi c vn chuyn n chn lp bng cc xe chuyn dng.
5.2.2 Trm trung chuyn cht ti lu tr
Trong TTC cht ti-lu tr, cht thi c trc tip vo h cha, t h ny cht thi s
c chuyn ln xe vn chuyn bng nhiu thit b ph tr khc. S khc bit gia TTC
cht ti trc tip v TTC cht ti-lu tr l TTC cht ti lu tr c thit k c th
cha cht thi trong khong t 1 3 ngy.
TTC cht ti lu tr cng sut ln, khng c thit b p rc
Trong TTC ny, tt c cc xe thu gom n trm u c hng dn i theo mt tuyn
nht nh n trm cn. Thm vo , nhng thng tin v tn ca c s thi cht thi, c
im xe thu gom v thi gian n TTC cng c ghi li. Sau , nhn vin ca trm cn
s iu khin li xe i vo TTC v vo h cha cht thi. Khi cht thi, xe thu
gom di chuyn ra khi TTC.
Trong h cha, hai xe i c dng i cht thi v pha phu np liu pha cui ca
mi h. Hai cn trc dng gu xc c khp ni c lp t pha bn kia ca phu dng
tch loi nhng cht thi c th lm h hng xe. Cht thi ri qua phu vo xe vn
chuyn ch sn trn cn v tr thp hn. Khi t khi lng quy nh, nhn vin
vn hnh s ra hiu cho ngi li xe bit v vn chuyn xe ra khi khu vc cht ti.
TTC cht ti lu tr cng sut trung bnh, c thit b x l v thit b p rc
i vi TTC loi ny, cht thi u tin c vo h cha. T h cha, cht thi c
y vo h thng bng ti n my nghin. Sau khi nghin, kim loi c cha st c
tch ring v cht thi cn li c nn vo xe vn chuyn chuyn n v tr thi b.
5.2.3 Trm trung chuyn kt hp cht ti trc tip v cht ti thi b
mt s TTC, c hai phng php cht ti trc tip v cht ti thi b c s dng.
Thng y l nhng TTC c nhiu chc nng, hot ng thu hi vt liu cng c th kt
hp TTC loi ny.
Hot ng TTC dng ny c th m t nh sau: tt c nhng ngi chuyn ch CTR
n TTC u phi qua khu kim tra trm cn. Nhng xe thu gom ln s c cn, sau
cht thi trc tip sang xe vn chuyn, ri tr li trm cn, cn xe v tnh l ph thi
b.
i vi c dn cng nh nhng ngi vn chuyn mt lng ng k rc vn v cht
thi cng knh (t lnh, my git, l si,), khng phi l nhm thu gom dch v, n
TTC, cng u c kim tra ti trm cn, nhng khng phi cn. Ngi s dng TTC
phi tr ph ti trm cn. Nhn vin phc v y s kim tra ti lng cht thi bng
cch quan st xem cht thi ny c cha nhng vt liu c th thu hi khng. Nu c,
nhn vin s hng dn li xe cht thi khu vc ti ch vt liu trc. Nu c th d
Gio trnh Qun l cht thi rn th
61
on c lng vt liu c kh nng ti ch, li xe s c cp giy vo ca min ph.
Sau khi thi b vt liu ti ch, li xe mi tip tc thi b phn cht thi cn li ng
ni quy nh.
Nu khng c vt liu ti ch, li xe s vn chuyn thng n ni cht thi chung. Khu
vc ny tch bit vi khu vc cht ti trc tip dng cho cc xe thu gom dch v, y
c hai ming phu np liu vo xe vn chuyn. Cht thi tch ly y s c y theo
chu k vo xe vn chuyn.
5.2.4 Hot ng trung chuyn-vn chuyn ti nh my thu hi vt liu
Mt cch tng qut, hot ng trung chuyn ti nh my thu hi vt liu bao gm vic
cht ti cc vt liu phn loi, x l v phn cht thi cn li ln cc cc xe vn
chuyn chuyn n BCL. Nu cht thi cha qua x l c chuyn trc tip sang xe
vn chuyn chuyn n BCL, hot ng trung chuyn c phn loi l dng cht ti
trc tip. Tri li nu cht thi x l nh ng thnh kin c cht ln xe vn
chuyn, hot ng trung chuyn ny c xem l cht ti lu tr.
5.3 PHNG TIN V PHNG PHP VN CHUYN
Xe vn chuyn ng b, xe la v tu thy l nhng phng tin ch yu s dng
vn chuyn cht thi rn. Mt cch tng qut, cc xe vn chuyn s dng phi tha mn
nhng yu cu sau: (1) chi ph vn chuyn thp nht, (2) cht thi phi c ph kn
trong sut thi gian vn chuyn, (3) xe phi c thit k vn chuyn trn ng cao
tc, (4) khng vt qu gii hn khi lng cho php, (5) phng php tho d cht thi
phi n gin v c kh nng thc hin c lp.
5.4 NHNG YU CU THIT K TRM TRUNG CHUYN
Khi thit k TTC nhng yu t quan trng sau y cn c xem xt:
- Loi TTC;
- Cng sut TTC;
- Thit b, dng c ph tr;
- Yu cu v v sinh mi trng.
Loi TTC. Vi nhng loi TTC nh trnh by trn, khi thit k cn xc nh r hot
ng ti TTC c gm c cng tc thu hi vt liu ti ch khng. Nu c, din tch TTC
phi ln bo m c th thc hin c chc nng ny.
Cng sut TTC. Lng CTR a v TTC v sc cha ca TTC phi c nh gi mt
cch cn thn trong qu trnh quy hoch v thit k TTC. Lng cht thi a v TTC
phi c tnh ton sao cho cc xe thu gom khng phi ch i qu lu cht thi.
Do kinh ph u t thit b vn chuyn gia tng nn cn phn tch cn bng gia chi ph
TTC v chi ph hot ng vn chuyn bao gm c thit b v nhn cng. V d c th t
hiu qu kinh t hn khi tng sc cha ca TTC v hot ng vi t xe vn chuyn bng
cch tng thi gian lm vic hn l s dng TTC nh hn v mua nhiu xe vn chuyn
hn. i vi TTC cht ti-lu tr, cng sut ca TTC thay i tng ng vi th tch
CTR thu gom trong n 1 ngy. Cng sut ca TTC cng c th thay i theo loi
Chng 5 Trung chuyn v vn chuyn
62
phng tin s dng cht ti ln xe vn chuyn. Tuy vy, thng thng sc cha ca
TTC khng vt qu th tch CTR sinh ra trong 3 ngy.
Yu cu v thit b v cc dng c ph tr. Thit b v cc dng c ph tr s dng
TTC ph thuc vo chc nng ca TTC trong h thng qun l CTR. TTC cht ti trc
tip, mt s thit b cn dng y cht thi vo xe vn chuyn hoc phn b u
cht thi trn cc xe vn chuyn. Chng loi v s lng thit b, dng c yu cu thay
i theo cng sut ca trm. cc TTC cht ti-lu tr, mt hoc nhiu xe i cn thit
p vn v y cht thi vo phu np liu. Mt s dng c khc cn dng phn b
cht thi v lm ng u ti lng trn cc xe vn chuyn.
Cn l dng c khng th thiu c tt c cc TTC va v ln c th gim st hot
ng ca trm v xy dng h thng d liu cng ngh v qun l c ngha. Cn
cng cn thit khi TTC tnh l ph da trn khi lng cht thi. Trm cn cng phi
c trang b in thoi v h thng lin lc hai chiu (intercom) nhn vin iu hnh
trm cn c th lin lc vi li xe.
Yu cu v mi trng. Ti cc TTC cn lp t h thng x l kh thi. i vi cc
TTC cht ti trc tip cn phi xy dng mi che, s dng cc li chn hn ch hin
tng bay cc thnh phn cht thi nh theo gi. Hot ng ca TTC phi c gim st
cht ch, cc cht thi ri vi phi c v sinh ngay khng tch ly lu hn 2 gi.
nhng TTC ln cn xy dng h thng x l s b nc thi trc khi thi b vo h
thng thot nc ca khu vc. nhng vng xa, cn xy dng trm x l nc thi hon
chnh x l nc r rc sinh ra ti TTC.
Vn sc khe v an ton lao ng. gim nng bi trong khu vc cha CTR
TTC cht ti-lu tr, ngi ta s dng bin php phun nc trong khng gian pha trn
h cha. Cc cng nhn lm vic y phi c trang b mt n chng bi. Trong cc
TTC cht ti-lu tr, cc my i lm vic trong h cha phi c cabin kn, c trang b
my iu ha khng kh v cc thit b lc bi. hn ch tai nn, ngi dn khng
c php trc tip cht thi vo h cha cc TTC ln.
5.5 LA CHN V TR TRM TRUNG CHUYN
TTC nn c b tr (1) gn khu vc cn, (2) d dng tip cn vi tuyn ng giao
thng chnh v cc trm iu phi xe, (3) nhng ni c th hn ch n mc thp nht
nhng nh hng n cng ng dn c v mi trng do cc hot ng ca TTC, (4)
nhng ni m vic xy dng v vn hnh TTC s c hiu qu kinh t cao nht. Thm vo
, nu TTC c s dng x l CTR nh thu hi vt liu v sn xut nng lng,
nhng hot ng ny phi c nh gi v kim sot.
V tt c nhng yu t nu trn t khi c tha mn ng thi nn cn phn tch cn
nhc tnh u tin gia nhng yu t ny. Vic phn tch i vi nhng v tr khc nhau
da trn chi ph vn chuyn s c m t di y. Phng php ny c th p dng
trong nhng trng hp cn phi la chn gia mt s v tr kh thi xy dng TTC.
5.5.1 La chn v tr trm trung chuyn da trn chi ph vn chuyn
Vi nhng iu kin l tng, TTC cn t ti nhng ni c chi ph vn chuyn thp
nht. Tuy nhin, vn kh khn cho cc c quan qun l cht thi rn l chi ph vn
Gio trnh Qun l cht thi rn th
63
chuyn ngy cng tr nn t quan trng i vi vic la chn v tr thch hp xy dng
TTC.
5.5.2 La chn v tr trm trung chuyn da tn cc iu kin gii hn
Trong cc trng hp khi hai hoc nhiu TTC v BCL c s dng, vn c t ra
l v tr no s l ti u t mi TTC n mi BCL.
Gi s phi xc nh chi ph thp nht vn chuyn mt lng CTR t mt trong ba
TTC n mt trong ba BCL. S nh ngha trong trng hp ny c trnh by trong
Hnh 5.2. Gi thit rng (1) tng lng cht thi vn chuyn n BCL bng tng lng
cht thi chuyn n TTC (iu kin cn bng vt cht), (2) mi BCL ch tip nhn
mt lng cht thi xc nh (c th do ng vn chuyn n mt BCL cho trc b hn
ch) v (3) lng cht thi vn chuyn t mi TTC ln hn hoc bng 0. Cc vn ny
c th hin di dng cng thc ton hc nh sau:
1. Gi v tr TTC l i;
2. Gi v tr BCL l j;
3. Khi , Xij l lng cht thi vn chuyn t TTC i n BCL j;
4. Cij l chi ph vn chuyn cht thi t TTC i n BCL j;
5. Ri l tng lng cht thi a n TTC i;
6. Dj l tng lng cht thi c th cha BCL j;
7. Nu gi F l hm mc ch th hin tng chi ph vn chuyn l nh nht, th hm s F
c xc nh (F) bi tng cc gi tr nh trnh by di y phi l nh nht i vi
nhng iu kin gii hn:
X
11
C
11
+ X
12
C
12
+ X
21
C
21
+ X
22
C
22
+ X
23
C
23
+ X
31
C
31
+ X
32
C
32
+ X
33
C
33
= F
8. M t di dng cng thc ton hc
Theo cc gii hn sau:
i = 1 3
j = 1 - 3
Xij
0
iu kin gii hn 1 l lng cht thi vn chuyn n BCL phi bng lng cht thi
chuyn n TTC. iu kin gii hn 2 l tng lng cht thi vn chuyn t TTC n
BCL nh hn hoc bng sc cha ca BCL. iu kin gii hn 3 l khi lng cht thi
vn chuyn t TTC phi ln hn hoc bng 0.
3
1
3
1 j i
ij ij
C X F
3
1 j
i ij
R X
3
1 j
ji ij
D X
Chng 5 Trung chuyn v vn chuyn
64
T = Trm trung chuyn
D = Bi chn lp
Hnh 5.2 S xc nh v tr TTC v BCL theo cc iu kin gii hn.
Bi ton xc nh v tr thch hp ca TTC v BCL theo cc iu kin gii hn thng
c gi l bi ton vn chuyn trong lnh vc qun l cht thi rn. gii bi ton ny
c th p dng phng php ti u ha theo quy hoch tuyn tnh.
X
11
T
1
D
1
D
2
X
12
X
31
X
21
X
23
X
33
T
2
T
3 X
32
X
22
X
13
D
3
CHNG 6
TI CH CHT THI
6.1 TI CH LON NHM
So vi nhng thnh phn cht thi c kh nng ti ch nh giy, thy tinh, nha, lon
nhm l loi cht thi c ti ch thnh cng nht. iu ny c th c gii thch l do
nguyn liu sn xut giy, thy tinh v nha kh nhiu v r tin. Trong khi , qung
nhm phi c nhp t nc ngoi nn ch ph cao v tn thi gian ch i. Hn na,
cc nh my sn xut nhm nhn thy rng ngun cung cp nguyn liu trong nc thun
tin hn. Ti ch lon nhm mang li hiu qu kinh t do:
- Vic ti ch to ra ngun nguyn liu trong nc n nh;
- Nng lng cn thit sn xut 1 lon nhm t nhm ti ch t hn so vi t nhm
nguyn cht 5%;
- Lon nhm c ti ch l loi nguyn liu ng nht, c thnh phn xc nh bit
trc v hu nh khng c tp cht;
- Ti ch cho php cc nh my sn xut lon nhm cnh tranh vi cc nh my sn xut
bao b thy tinh v kim loi.
n v thu mua lon nhm u yu cu lon nhm khng b nhim bn bi t, ct v cht
thi thc phm. Lon nhm phi c p v ng thnh kin vi kch thc, khi lng
theo quy nh ca c s sn xut, khng cha nc, cht bn, cc loi lon khc hoc
nhm dng l.
6.2 TI CH GIY V CARTON
Giy l thnh phn thng chim t l kh cao trong cc thnh phn CTRT. Do , vic
thu hi v ti s dng giy s mang li nhiu li ch kinh t nh gim c lng rc
v BCL, ti s dng ngun si sn c, gim tc ng n rng do hn ch do hn ch
vic khai thc g lm giy v gim nng lng tiu th cn thit sn xut giy.
Cc nh my giy thng ti ch li cc sn phm b hng v ph liu t cc nh my sn
xut sn phm giy v ph liu c bit r thnh phn v thng giy cha in nn c th
thay th nguyn liu sn xut giy trc tip. Cc loi giy c th ti ch bao gm:
- Giy bo;
- Thng carton hng;
- Giy cht lng cao;
- Giy loi hn hp.
Giy bo. Giy bo ty mc c dng sn xut n phm mi, giy v sinh v giy
cht lng cao. Phn cn li hu nh c s dng sn xut thng carton v cc sn
phm xy dng (nh carton xp, trn nh, vch ngn,).
Thng carton. Giy carton l mt trong nhng ngun giy ph liu ring bit ti ch.
Ngun pht sinh giy carton ng k nht l t siu th v cc ca hng bn l. Thng
Chng 6 Ti ch cht thi
66
carton c p thnh kin v chuyn n c s ti ch lm vt liu cho lp y hoc lp
gia ca cc dng bao b carton.
Giy cht lng cao. Giy cht lng cao bao gm giy in, giy trng, giy mu t sch
(giy vit, bn nh my v giy t ti chnh khc), gy sch hay phn giy ph liu ct
xn t sch, giy v tranh. Cc loi giy ny c th thay th trc tip bt g hoc c th
ty mc sn xut giy v sinh hoc cc loi giy cht lng cao khc.
Giy ln hn hp. Giy ln hn hp bao gm giy bo, tp ch v nhiu loi giy khc.
Giy hn hp c dng sn xut thng carton v cc sn phm p khc.
Th trng tiu th giy ph liu chu nh hng ng k bi nn kinh t chung ca khu
vc v phn ln giy cht lng thp c s dng sn xut cc sn phm xy dng
v thng cha hng tiu dng. Cc nh my ti s dng giy ph liu yu cu giy khng
b nhim bn cc thnh phn khc nh ct, t, kim loi, thy tinh, cht thi thc
phm, Mt s c s khc bt buc phi phn loi ring giy in laser vi cc loi giy in
khc v mc in laser khng th ty sch c. Bn cnh , giy phi c p ng thnh
kin gim th tch.
6.3 TI CH NHA
Cc sn phm nha ngy cng chim lnh th trng v chng c kh nng thay th cc
sn phm ch to t kim loi, thy tinh v giy. Do c tnh nh nn chi ph vn chuyn
cc sn phm nha bao gi cng r tin hn so vi kim loi v thy tinh. Sn phm nha
a dng v hnh dng, thch hp vi cc loi thc phm t cng nh s dng trong cc
l vi ba. Cng vi s pht trin cc mt hng tiu dng bng nha, nha ph thi, c bit
l nilon ngy cng chim t trng ng k trong thnh phn CTRT.
Hu ht cc nh sn xut cc sn phm bao b nha hin nay u k hiu sn phm ca
h theo s th t t 1 n 7, c trng cho hu ht cc loi nha sn xut to iu kin
thun li cho vic phn loi v ti ch.
Bng 6.1 Phn loi, k hiu v ngun s dng nha
Vt liu K hiu Ngun s dng
Polyethylene terephathlate 1-PETE Chai nc gii kht, bao b thc phm
High-density polyethylene 2-HDPE Chai sa, bnh ng x phng, ti xch,
Vinyl/polyvinyl chloride 3-PVC Hp ng thc n trong gia nh, ng dn,
Low-density polyethylene 4-LDPE Bao b nilon, tm tri bng nha,
Polypropylene 5-PP Thng, st, hp, r,
Polystyrene 6-PS Ly, a
Cc loi nha khc 7-loi khc Tt c cc sn phm nha khc
Ngun: Tchobanoglous v cng s, 1993.
Polyethylene Terephthalate (PETE). PETE c ti ch u tin sn xut cc loi si
polyester dng trong sn xut ti ng, gi, chn v qun o ma ng. Sau ny, PETE
cn c s dng ch to thm, cc sn phm c, bng chuyn, bao b thc phm v
cc sn phm khc, nha k thut cn dng trong cng nghip sn xut t.
High density Polyethylene (HDPE). c tnh ca HDPE thay i rt nhiu ty thuc vo
sn phm cn ch to. Cc bnh sa thng c sn xut t loi nha c nng chy
Gio trnh Qun l cht thi rn th
67
thp. Trong khi , HDPE cng c nng chy cao nn cho php nha chy d dng
vo cc khun c. Tnh cht ca HDPE dng ht ph thuc rt nhiu vo nguyn liu
ban u. Do , kim sot cht lng ca nha ht ti ch, cc nh sn xut khng
trn ln nhng loi nha khc nhau hoc khng trn cng loi nha nhng khc nng
chy vi nhau. HDPE ti ch thng dng sn xut can cha bt git v thng cha
du nht. Cc loi thng cha ny thng c ba lp, trong lp gia c ch to bng
nguyn liu ti ch. HDPE ti ch cn c dng ch to cc loi khn ph, ti cha
hng ha, ng dn, thng cha nc v chi tr em.
Polyvinyl Chloride (PVC). PVE c s dng rng ri lm bao b thc phm, dy in,
cht cch in v ng nc. Mc d PVC l loi nha c cht lng cao hu nh khng
cn pha trn ph gia, hin nay rt t cc ph liu PVC c ti ch v chi ph thu gom v
phn loi kh cao. Cc sn phm t nha PVC ti ch bao gm bao b hng tiu dng,
mn ca, tm lt xe ti, thm tri phng th nghim, tm lt sn nh, l hoa, chi tr
em, ng nc,
Low-density polyethylene (LDPE). Cc bao nha c phn loi bng tay, tch cc tp
cht bn v ti ch. Tuy nhin, mt trong nhng kh khn l do mc in trang tr trn cc
bao b c khng tng thch vi mu ca ht nha ti ch. Do , gii php thch hp l
dng nha ti ch sn xut cc sn phm c mu sm.
Polyethylene (PP). PP thng c dng sn xut pin t, np thng cha, nhn hiu
ca chai l v mt phn nh sn xut bao b thc phm. Nhn v np chai PP thng
c ti ch cng vi cc sn phm t nha PE. Phn ln PP c dng ch to
nhng dng ngoi tri, hp th, tng ro. Cc nh my sn xut pin cng thu hi
PP sn xut cc pin mi.
Polystyrene (PS). Cc sn phm quen thuc ca PS bao gm bao b thc phm, a, khay
ng tht, ly ung nc, bao b ng gi sn phm, dng nh bp, hp ng yogurt,
PS ti ch c dng sn xut vn phng phm, khay thc n, cht cch in v
chi.
Cc loi nha khc. Cc nh sn xut s dng nha hn hp ti ch thnh loi ht
nha dng sn xut cc mt hng khng yu cu kht khe v c tnh nha s dng
chng hn nh bn gh ngoi sn, ch u xe, hng ro, V khng cn phn loi ring
ph liu nha nn cc nh sn xut d dng thu mua c loi ph liu ny vi chi ph
thp. Tuy nhin, cc loi ph liu PETE phi c tch ring hn hp nha ny v chng
c nhit nng cao hn cc loi nha khc.
Cc loi nha ph liu sau khi thu gom c phn loi bng tay theo mu sc v loi b
cc thnh phn nha khng t yu cu. Quy trnh cng ngh thu hi v ti ch nha
c trnh by tm tt trong Hnh 6.1. Ph liu nha c phn loi thnh tng loi nh
PE, PP, PS, , sau c lm sch bng nhiu cch ty theo loi ph liu. Sau , ph
liu c xay, bm, ra sch v phi kh. Ty theo yu cu sn phm, cc mu nha sau
khi phi kh s c trn mu v a vo my to ht to thnh ht nha nguyn liu
nha.
Nha ph
liu
Phn loi (PE, PP,...) Lm sch
Xay/bm
Ra
Thnh phm To ht Lm kh
Chng 6 Ti ch cht thi
68
Hnh 6.1 Quy trnh ti ch pha ph liu.
V mt mi trng, cc c s ti ch nha lun thi ra mi hi do nha b nu chy.
Ngoi ra, trong qu trnh to ht, nha do phi i qua mt v lc v v lc ny lun b bt
kn bi cht bn (thng hai ting phi thay mt v tit kim, cc c s ny thng tp
trung cc v ny li v t cho chy ht phn cht bn, vic t v ny to ra nhng lung
khi y bi v kh c. Bn cnh kh thi, cc c s ny thng lm tc nghn h thng
thot nc do hot ng xay ra ph liu. Do cn c bin php qun l cht ch.
Mt cch tng qut, cc c s ti ch nha yu cu nha ph liu phi c phn loi
trc theo tiu chun quy nh ca c s, khng c ln cc cht bn, nc v phi
c ng thnh kin theo kch thc v khi lng quy nh. Nu khng tha mn cc
tiu chun trn, gi thu mua ph liu s b gim.
6.4 TI CH THY TINH
Trong thnh phn CTRT ti cc h gia nh, thy tinh chim khong 0-0,4%. Trong ,
ch yu l ming chai. Cc loi chai l nguyn hu nh c ngi dn bn li cho
nhng ngi thu mua ph liu. Nhng li ch ca vic thu hi v ti ch thy tinh c th
k n bao gm ti s dng nguyn liu, tit kim nng lng, gim din tch chn lp
cn thit v trong mt s trng hp c th, lm phn compost c cht lng tt hn
(sch hn), thy tinh cn l thnh phn lm tng cht lng nhin liu sn xut t cht
thi.
Hu ht thy tinh c dng sn xut cc loi chai l thy tinh mi, mt phn nh
dng ch to bng thy tinh hoc cht cch in bng si thy tinh, vt liu lt ng
v vt liu xy dng nh gch, lt tng, lt sn nh v btng nh.
Cc c s sn xut chai thy tinh dng ming chai cng vi cc nguyn liu khc (nh
ct, soda, vi) v nhit nu chy c th c gim ng k. Do , cc c s ny
ng tr gi ming chai cao hn so vi nguyn liu th v c th tit kim c nng
lng v tng tui th ca l nu thy tinh. iu bt li khi s dng ming chai lm
nguyn liu l hu nh cc loi ming chai u b nhim bn nn gy nh hng n cht
lng v mu sc ca sn phm.
Cc nh my ch bin si thy tinh cng s dng mt phn ming chai trong quy trnh
ch bin nh do yu cu cht lng nguyn liu kht khe hn nn hu ht ming chai s
dng c thu mua t cc c s sn xut thy tinh khc.
Cc loi ph liu thy tinh khng th phn loi theo mu c dng sn xut vt liu
lt ng v cc vt liu xy dng khc. Tuy nhin, vic ti s dng ming chai sn
xut vt liu lt ng cng gp tr ngi v chi ph vn chuyn v sn xut cao. Hn na
sn phm mi ny cng khng c cht lng cao hn so vi sn phm sn xut t nguyn
liu c in.
6.5 TI CH ST V THP
Gio trnh Qun l cht thi rn th
69
St, thp thu hi t CTRT ch yu l cc dng lon thic v st ph liu. Cc lon thp
hoc bao b thp (thng gi l lon thic v c trng mt lp thic bn ngoi chng
g) c phn loi ring, p v ng thnh kin trc khi chuyn n cc c s ti ch.
Cc lon, v hp ny u tin c ct vn to iu kin cho qu trnh tch thc phm
tha v giy nhn bng qu trnh ht chn khng. Nhm v nhng kim loi mu khc
c phn loi bng phng php t tnh. Thp sau khi lm sch cc tp cht ni trn
c kh thic bng cch gia nhit trong l nung lm ha hi thic hoc bng qu
trnh ha hc s dng NaOH v tc nhn oxy ha. Thic c thu hi t dung dch bng
qu trnh in phn to thnh thic dng thi.
Thp kh thic c dng sn xut thp mi. Cc ph liu c kh thic bng
phng php gia nhit khng thch hp sn xut thic v qu trnh gia nhit lm cho
mt phn thic khuch tn vo thp v lm cho thp mi khng tinh khit.
6.6 TI CH KIM LOI MU
Nhng ph liu kim loi mu c thu hi t dng ngoi tri, dng nh bp,
thang xp, dng c, my mc, t cht thi xy dng (dy ng, mng nc, ca, ). Hu
nh ph liu kim loi mu u c ti ch nu chng c phn loi v tch cc tp
cht khc nh nha, cao su, vi,
6.7 TI CH CAO SU
Cao su c thu hi ti ch lp xe, lm nhin liu v nha ri ng. Cng nh cc
thnh phn ph liu khc, cao su sau khi phn loi cng c p thnh kin gim th
tch trc khi chuyn n c s ti ch. Quy trnh ti ch c trnh by trong Hnh 6.2.
Hnh 6.2 Quy trnh ti ch cao su ph thi.
6.8 TI CH PIN GIA DNG
Hu nh nhng ngi tiu dng u khng nhn thc rng pin gia dng l mt ngun
cht thi c hi. Vic ti ch pin gia dng rt kh v hu nh c t cng ty c cng ngh
thch hp ti ch pin gia dng. Thm vo , pin tiu (c bit l loi ng h eo tay,
pin vit ch bng,) rt kh phn loi v c th gy c do hi thy ngn. Cc loi pin
kim v carbon-km khng th ti ch c v v c cha thy ngn nn chng phi
c thi b theo quy nh i vi cht thi nguy hi. Ch c pin Ni-Cd hoc pin oxyt
thy ngn v oxt bc mi c th ti ch c.
6.9 TI CH RC THC PHM
Rc thc phm c th c phn loi sn xut phn compost hoc thu hi kh
methane. Trong thnh phn CTRT, rc thc phm thng chim t l cao nht khong
50% tr ln. Do , nu c th ti s dng ton b lng rc thi ny, cc vn nan gii
v din tch chn lp v nhng kh khn trong gii quyt cc vn mi trng ti cc
BCL s hu nh khng ng k. Hu ht cc h thng sn xut phn compost u bt u
t vic phn loi cc vt liu c kh nng ti ch, kim loi, nhng cht c hi, sau
Cao su
ph thi
Nghin Tch vi, b Trn cht ph gia
c Lu ha
Chng 6 Ti ch cht thi
70
nghin nh n kch thc thch hp v tch cc thnh phn tp cht khc (nu cn). Sn
phm ca qu trnh composting thng dng lm cht ci to t. Tuy nhin, do qu trnh
phn loi khng trit , trong thnh phn rc thc phm lm phn compost thng ln
thy tinh v nilon lm sn phm km gi tr. mt s ni, sn phm compost thng
c dng lm vt liu che ph BCL.
Methane c sn xut t rc thc phm nh qu trnh phn hy k kh trong iu kin
khng kim sot cht ch ti cc BCL hp v sinh hay trong iu kin kim sot ca cc
thit b k kh. Kh methane c a chung v l loi nhin liu sch v c th lu tr
c. Phn cht rn cn li trong cc thit b phn hy k kh ny c th dng sn xut
phn compost hoc vt liu che ph BCL.
CHNG 7
X L CHT THI RN TH
Mc ch ca x l cht thi rn l lm gim hoc loi b cc thnh phn khng mong
mun trong cht thi v tn dng ti a vt liu v nng lng sn c trong cht thi. Khi
la chn phng php x l cht thi rn cn xem xt cc yu t sau:
- Thnh phn, tnh cht cht thi rn;
- Tng lng cht thi rn cn x l;
- Kh nng thu hi sn phm v nng lng;
- Yu cu bo v mi trng.
Cc phng php c th p dng x l cht thi rn bao gm:
- Phng php c hc nh phn loi, nn, p, nghin, ct, bm,...
- Phng php sinh hc (ch bin phn compost, sn xut biogas)
- Phng php ha hc nh t.
7.1 X L C HC
7.1.1 Phn loi
Phn loi cht thi rn cn thit thu hi cc vt liu c gi tr ti ch (thu hi ti
nguyn) v to iu kin thun li cho cc qu trnh chuyn ha hoc thu hi nng lng
sinh hc. Qu trnh phn loi cht thi rn c th thc hin ti nhng khu khc nhau
trong h thng qun l CTRT nh:
- Ngay ti ngun pht sinh (h gia nh, khu thng mi, khu cng cng,...);
- Ti trm trung chuyn;
- Ti trm x l hay trm phn loi tp trung.
Cc thnh phn c th phn loi t CTRT bao gm giy, carton, ti nilon, nha, g,
kim loi, v lon hp, thy tinh,... Cc thnh phn ny c th tch loi bng phng
php th cng hay c gii. Cc thit b c kh c th s dng cho mc ch phn loi rc
bao gm:
- Qut gi. Phng php ny c s dng phn loi cc cht thi rn kh, c trng
lng khc nhau. Qut gi hot ng to lung kh, cun theo cc vt nh nh giy,
ti nilon, nh tch c cc thnh phn ny ra khi cht thi hn hp.
- Sng. Sng c dng phn loi cc thnh phn cht thi c kch thc khc nhau.
- Phn loi bng t. Thit b phn loi bng t c s dng thu hi st vn t cht
thi rn.
Chng 7 Cng ngh x l
72
7.1.2 Nn p
p (nn) rc l mt khu quan trng trong qu trnh x l cht thi rn. Hin nay, cc
phng tin vn chuyn cht thi rn u c trang b b phn p rc nhm lm tng
sc cha ca xe v hiu sut vn chuyn. Ti cc bi chn lp, rc cng c nn tng
cng sut hay ko di thi gian phc v ca bi chn lp. Cc thit b nn p c th l cc
my nn c nh v di ng hoc cc thit b nn cao p. My p c nh c s dng
cc khu dn c, khu cng nghip, khu thng mi, trm trung chuyn. My p di ng
thng i km vi xe vn chuyn v container.
7.2 CNG NGH X L K KH
7.2.1 nh ngha qu trnh phn hy k kh
Phn hy k kh l qu trnh phn hy cht hu c trong mi trng khng c oxy iu
kin mesophilic (30-40
o
C) hoc thermophilic (50-65
o
C). Sn phm ca qu trnh phn
hy k kh l kh sinh hc, c th s dng nh mt ngun nng lng v bn c n
nh, c th s dng nh ngun b sung dinh dng cho cy trng.
Qu trnh phn hy k kh c chia lm phn hy k kh kh v phn hy k kh t.
Phn hy k kh kh l qu trnh phn hy k kh m vt liu u vo c m 60 65%,
phn hy k kh t l qu trnh phn hy k kh m vt liu u vo c m 85 90%.
Qu trnh phn hy cht hu c trong iu kin k kh xy ra theo phn ng sau:
C
n
H
a
O
b
N
c
S
d
+ xH
2
O yCH
4
+ zCO
2
+ tNH
3
+ uH
2
S
Trong qu trnh phn hy k kh, s phn hy ca cht hu c xy ra qua bn giai on
nh trnh by trong Bng 7.1. C th thit k v vn hnh b phn ng phn hy k kh
theo 1 giai on hoc 2 giai on. Trong thit k hai giai on, giai on 1 gm qu trnh
thy phn v acid ha (khong 1-3 ngy). Giai on 2 gm qu trnh acetate ha v
methane ha. u v nhc im ca phn hy k kh theo 1 giai on v 2 giai on
c trnh by trong Bng 7.2.
Bng 7.1 Cc giai on phn hy cht hu c trong qu trnh k kh
Tn giai on
Giai on 1 Giai on 2 Giai on 3 Giai on 4
Thy phn Acid ha Acetate ha Methane ha
Cc cht ban u ng phc tp,
protein, cht bo
ng n gin, Amino acid,
acid hu c
acetate
Vi sinh vt Vi khun acid
ha
Vi khun
acetate ha
Vi khun
methane ha
Sn phm ng n gin, Amino acid, acid
hu c
acetate
Kh sinh ra CO
2
CO
2
, H
2
CO
2
, NH
4
, H
2
CO
2
, NH
4
Gio trnh Qun l cht thi rn th
73
Bng 7.2 u v nhc im ca phn hy k kh theo 1 giai on v 2 giai on
1 giai on 2 giai on
u im Chi ph u t thp
K thut vn hnh n gin
H thng n nh
C th ti u ha theo tng giai on
S dng thi gian lu v th tch hiu qu
Dit vi khun gy bnh tt (pH thp giai
on 1)
Nhc im Khng th ti u ha h thng
pH khng n nh
Tnh n nh ca h thng thp
Chi ph u t cao
K thut vn hnh phc tp
7.2.2 Cc yu t nh hng n qu trnh phn hy k kh
Cng nh cc qu trnh phn hy khc, qu trnh phn hy k kh b nh hng bi cc
yu t nh nhit , m, kim, nng mui, Khong ti u thch hp cho qu
trnh phn hy k kh ca cc yu t ny c trnh by trong Bng 7.3.
Bng 7.3 Cc yu t nh hng n qu trnh phn hy k kh
Cc yu t nh hng n v Khong thch hp
Nhit
0
C 30-35 v 50-55
pH - 6,6 - 8
m % > 50
Redox potential mV < -330
kim mgCaCO
3
/l > 2000
Mui g/kg TLK < 20
Ammonium g/l < 1-2,5
Hydrogen sulphide Mmol, %th tch < 3, < 1
Sulphide Mg/l < 100-400
Acid hu c Mg/l < 15000
Ty thnh phn nguyn liu u vo, m thnh phn kh methane trong hn hp kh sinh
hc s dao ng trong khong t 30 - 75%. Bng 7.4 trnh by phn trm kh methane to
thnh t qu trnh phn hy k kh theo tng loi c cht khc nhau.
Bng 7.4 Phn trm kh methane to thnh t qu trnh phn hy k kh
Loi c cht Kh CH
4
(% th tch)
Kh CO
2
(% th tch)
Kh NH
3
(% th tch)
Kh H
2
S
(% th tch)
ng 50 50 - -
Cht bo 71-75 29 - -
Protein 38-50 38 18 6
Vi hn hp kh sinh hc c nng CH
4
trong khong 35-55% th tch v nng CO
2
khong 44% th tch, c th to thnh 3,5 5,5 kwh/m
3
hn hp kh.
Chng 7 Cng ngh x l
74
7.2.3 ng dng qu trnh phn hy k kh thu hi biogas
Trong nhng nm gn y, vic p dng qu trnh phn hy k kh x l cht thi hu c
tr nn ph bin v qu trnh ny khng nhng gim c cc tc ng c hi t cht
thi ti mi trng m cn gip thu hi kh methane v sn phm phn hy s dng
nh cht b sung dinh dng cho t. Cc qu trnh phn hy k kh c p dng
trong thc t nhiu nc trn th gii c trnh by tm tt trong Bng 7.5.
Bng 7.5 Cc qu trnh phn hy k kh
Qu trnh Quc gia Hin trng M t qu trnh
Phn hy k
kh dng m
ni tip
nhau
(SEBAC)
M Th nghim SEBAC l qu trnh gm ba giai on. Trong giai on
u, cht np liu nghin c vi nc r r tun
hon t thit b phn ng ca giai on 3 trng thi
phn hy cui. Cc acid bay hi v cc sn phm ca
qu trnh ln men khc to thnh trong thit b phn ng
giai on 1 c chuyn sang thit b phn ng giai on
2 chuyn ha thnh methane.
Qu trnh
KAMPOGAS
Thuy S Cha pht
trin
KAMPOGAS l qu trnh phn hy k kh mi c p
dng x l cht thi rau qu v rc vn. Thit b
phn ng c dng tr trn t thng ng, c trang b
my khuy thy lc v c vn hnh nng cht
rn cao trong khong nhit thermophilic.
Qu trnh
DRANO
B pht
trin
DRANO c s dng chuyn ha phn cht hu c
c trong CTRSH to thnh nng lng v cc sn
phm dng humus. Qu trnh phn hy xy ra trong thit
b phn ng dng chy tng thng ng khng khay trn
c kh. Nc r r y thit b c tun hon. Thit b
DRANO c vn hnh nng cht rn cao v trong
khong nhit mesophilic.
Qu trnh
BTA
c pht
trin
BTA c pht trin ch yu x l phn cht hu c
c trong CTRSH. Qu trnh x l BTA bao gm: (1) x
l s b cht thi bng phng php c hc, nhit v
phng php ha hc; (2) phn loi cht rn c kh nng
phn hy sinh hc ha tan v khng ha tan; (3) thy
phn k kh cc cht thi rn c kh nng phn hy sinh
hc; (4) Methan ha cht rn c kh nng phn hy sinh
hc ha tan. Qu trnh methane ha xy ra nng
cht rn thp v khong nhit mesophilic (ln men
m). Sau khi tch nc, cht rn khng phn hu, vi
nng tng cng khong 35% c dng nh vt liu
compost.
Qu trnh
VALOGRA
Php pht
trin
Qu trnh VALOGRA bao gm 3 cng on: phn loi,
to kh methan v tinh ch. Thit b ln men k kh hot
ng nng cht rn cao v trong khong nhit
ln men m. Qu trnh xo trn cht hu c trong thit b
c thc hin bng cch tun hon kh sinh hc di p
sut y thit b phn hy.
Qu trnh
BIOCELL
H Lan Cha pht
trin
BIOCELL l h thng hot ng tng m x l cht
thi c phn loi ti ngun (nh rau qu thi, rc
vn,..) v cht thi nng nghip. Thit b s dng c
Gio trnh Qun l cht thi rn th
75
dng hnh tr trn, ng knh 11,25 m v chiu cao 4,5
m. Cht rn np liu c t l thnh phn 30% cht thi
hu c phn loi t CTRSH trn ln vi 70% cht rn
phn hy t m trc .
Ngun: Tchobanoglous v cng s, 1993.
KOMPOGAS. Kompogas c pht minh Thy S vo cui thp nin 80 bi Walter
Schmid. Ngun ti chnh c chnh ph Thy S cung cp, m hnh Kompogas u tin
c xy dng th nghim Rmlang, Thy S vo nm 1991. Cng ty c 20 m hnh
ang hot ng v 7 m hnh khc ang c ln k hoch xy dng (Kompogas, 2004).
Hu ht nguyn liu cho cc m hnh Kompogas t rc thi th c phn loi ti
ngun. Khi c a vo m hnh, u tin cht thi s c x l c hc loi b kim
loi v nghin nh. Sau nguyn liu c phn loi tip a vo x l nng
(thermal treatment) hay x l sinh hc. Nhng phn hu c cn li c a vo kho
trung chuyn m bo dng n nh (constant flow) cho h thng cp liu, ni to ra
hn hp ng nht (homogenous mixture) c th bm c. Sau khi qua mt h thng
trao i nhit, nguyn liu c a vo bung phn hy, mt hm plug flow nm
ngang trong iu kin nhit thermophilic v trong 15 20 ngy. Nhng vi trng gy
bnh v ht c di s c loi ra trong qu trnh ny. H thng cnh gt quay ngt qung
mt cch chm chp gip dn cht thi qua b , ng nht v tch kh trong khi bn
nho, ng thi gi li thnh phn l lng nng hn. H thng c gim st cht ch
nhm duy tr nng cht rn t 23 28% dng vt liu khng b tc nghn. Do nhu
cu ha hc ca h thng, kch thc ca b phn ng b gii hn. C th tng cng sut
h thng t 5000 n 100.000 tn/nm trong cng din tch bng cch lp t cc b phn
ng song song.
Mt my pht in s dng nhin liu Biogas thu hi m bo cung cp 100% nhu cu
cn thit cho ton b h thng m cn c th c in bn. Trong mt s trng hp,
Biogas c tinh luyn thnh gas thin nhin s dng cho cc loi phng tin hoc
ha vo mng li gas. Nhng trm nhin liu gas thin nhin Thy S cho php gas
c s dng thng xuyn trong lnh vc giao thng, ng thi u tin cho cc phng
tin ca Kompogas. Cc cht sau khi c phn loi thnh phn bn lng v Compost
rn, c 2 u c th tiu th. Sn phm compost c x l thm qua giai on k kh 3
4 tun. Tng cng thi gian cho qu trnh k kh lm compost trong h thng l 6
tun (Kompogas 2004).
DRANCO. T chc qun l cht thi hu c ca B pht trin m hnh phn hy k
kh vo nm 1984 Gent, B. M hnh c tnh cht thng mi u tin c cp
bng sng ch l qu trnh Dranco Brecht, B vi cng xut hng ngy l 20.000 tn.
V hin c 13 m hnh trn th gii s dng qu trnh Dranco.
Chng 7 Cng ngh x l
76
Hnh 7.6 S cng ngh sn xut biogas t cht thi sinh hot DRANCO.
Ngy nay qu trnh Dranco l mt phn ca qu trnh SORDISEP (phn loi, phn hy v
tch loi sau ) cht thi th v cng nghip c th ti s dng v thu hi nng
lng mc ln nht. bc phn loi kh, cc cht c th t, st v nhng kim loi
khc c thu hi. Phn rc cn li sau phn loi s c phi trn vi cc vt liu d
phn hy, theo t l 1:6, hn hp c hm lng cht kh t 15 45%.
Qu trnh phn hy Dranco din ra trong 1 giai on, h thng b ng khuy trn bng
trng lc, cht thi c a vo pha bn trn ca hm v c ly ra bn di m
khng cn phi khuy trn. H thng hot ng p sut thp v nhit thermophilic
vi thi gian lu l t 15 30 ngy. Lng Biogas c to ra nm trong khong t 100
200 m
3
/tn rc.
Bc cui cng l tch t, trong ct, x bn v nhng cht tr c thu hi. Cht rn
sau c tch nc n khong 50% v sau c hiu kh trong vng 2 tun n
nh v lm sch nguyn liu. Biogas c th c lu tr tm thi, lm sch trc khi
em bn.
BTA. Phng php BTA ban u c pht trin bi Biotechnische Abfellverwertung
GmbH v Co.KG vo nm 1986 x l cht thi rn th phn loi ti gia nh, rc nng
nghip v thng mi. Thit b dng trong cng nghip u tin c xy dng
Elsinore, an Mch nm 1990 vi nng sut 20.000 tn/nm (Nichols 2004). Nm 2004
c 22 thit b BTA hot ng v 4 ci ang c xy dng (BTA 2004). C 3 cng ty
c cp giy php cho phng php BTA, bao gm khu lin hp composting Canada
Toronto, cng ty Hitachi Zosen Tokyo v Biotec Sistemi S.r .
Phng php BTA bt u vi tin x l t c hc, nguyn liu v nc tun hon li
c khuy trn thnh bn nho trong my nghin thy lc. Cc tp cht c kch thc
v khi lng ring ln c tch ring, dung dch cht lng s gi li cc cht hu c,
tr thnh bn nho v c nng cht hu c rt cao, kch thc nh hn v d chy
hn. Bng cch , cht hu c tip xc c vi vi sinh vt d dng hn. Khi bn nho
sau c bm vo h thng lc c hc (grit removal system) l mt cyclon thy lc.
DRANCO
THIT B
PHN HY
K KH
3,150m
3
BN CHA
NC THI
THIT B PHN
LOI T TNH
THIT B
NH LNG
BM NP
LIU
MY
NGHIN
MY P
TCH NC
THIT B
TRN
SN CP
LIU
SNG
THNG QUAY
(40mm)
SNG
THNG
QUAY
MY
NGHIN
Biogaz
N NH
HIU KH
MY SNG
RUNG
(10mm)
L HI
THIT B THU
HI GAZ
MY PHT
IN
THIT B
T
<40
THIT B
LY TM
>40
Thi b
vo bi
chn lp
Cht thi vo
bi chn lp
Dung dch
Polymers
Dung dch
Polymers
>40
<40
Mng li in
Cht mn
Trm x l
nc thi
H
i
n
c
Cht thi sinh hot
Gio trnh Qun l cht thi rn th
77
Cyclon thy lc s tch nhng vt liu nh nht nh ct, nh v nhng mnh vn thy
tinh. Kt qu l mt dung dch m c v sch c th c bm vo b .
Mt vi mc ch phn hy sinh hc khc nhau c BTA a ra da theo nng sut ca
thit b v vic s dng Biogas v compost. Mt phng n cho cc n v nh v khng
tp trung l b phn ng mt giai on, tc l ln men bn trong mt b phi trn. Qu
trnh c th hin y trong Hnh 7.7.
Hnh 7.7 S cng ngh sn xut biogas t cht thi sinh hot BTA, mt giai on.
i vi nhng thit b vi cng sut ln hn 50.000 tn/nm, nhng b a giai on
c khai thc. Phng n ny cn phn chia bn thnh pha rn v pha lng bng cch s
dng mt h thng tch nc. Phn cht rn tch nc c pha vi nc sch (fresh
water) tng m v b vo b phn ng thy phn trong 4 ngy. Sau khi thy phn,
phn rn tip tc c tch nc v phn lng c bm vo b phn ng metan cng
vi cht lng t ngun tch nc. Thi gian lu trong b phn ng metan l 2 ngy.
Biogas c sinh ra trong cc thit b BTA cha 60 65% CH
4
v nc. Qu trnh c
thc hin trong iu kin mi trng ti u ca mi giai on phn hy. S qui trnh
cng ngh c th hin trong Hnh 5.27.
VALORGA. Cng ty Php Valogar International SAS c thnh lp nm 2002 do
Steinmuller Valorga Sarl, cng ty ban u c sng lp nm 1981 l mt cng ty x l
cht thi rn th. Thit b th nghim phng php Valorga c xy dng nm 1982
ti c s ca cng ty Montpelier, Php. Nm 1988, cng ty khi cng nh my u tin
trn th gii x l rc thi h gia nh bng cch tin hnh phn hy k kh vi nng
cht rn cao ti Amiens, Php. Hin nay, Valorga vn hnh 11 thit b x l hn hp
MSW, SSOW v gray waste.
Thit b
nghin thy lc
Cht thi hu c
c nh ng
sn tip nhn
Xe p ch rc
sinh hot v rc
cng nghip
Thit b
nghin trc
Tp cht thi vo bi
chn lp
Thit b
kh trng
Thit b
phn loi t tnh
St, kim loi
Khng kh
B lng trung gian
thanh trng
Xe bn ch cht
thi thc phm
Thit b
nghin thy lc 2
Cht thi hu c
c nh ng
sn tip nhn
Xe p ch rc
sinh hot
Thit b
nghin trc
Thit b
nghin thy lc 1
Thit b
tch ct
Tp cht thi
vo bi chn lp
Thit b
kh trng
Modul trm pht
in s dng biogas
Nng lng
nhit
Nng lng
in
Biogas
Thit b phn
hy k kh
Thit b nn kh
Sn hiu kh
Thit b ly tm
Tp cht thi vo bi
chn lp
B cha nc thi
Bn tun hon
B kh ni t
B lng
B cha nc sau x l
Ngun tip
nhn
Compost
B cha nc ly tm
Thit b
thanh trng
Chng 7 Cng ngh x l
78
Hnh 7.8 S cng ngh sn xut biogas t cht thi sinh hot BTA, b nhiu giai on.
Qu trnh tin x l trong phng php Valorga s dng mt my tch t ng chia
rc thnh nhng phn nh, bao gm vt liu c th ln men, giy v carton v cc cht v
c. Rc c trn vi bn c, hm lng TS t 20 35%, v a vo y ca b phn
ng, c th l thermophilic hoc mesophilic. B phn ng mt giai on l mt b ng,
khuy trn c vch ngn dn hng cho vt liu i ln v xoay vng. S khuy trn trong
b c thc hin do mt bm phun Biogas vo y ca b . Thi gian lu trong
bung ln men khong 3 tun. Vt liu sau ln men c chit ra t bn di b v c
tch nc trong iu kin nn ca trng lc. Mt phn ca cht lng chit ra c dng
pha long dung dch trong b, phn cn li c thi vo h thng thot nc. Phn
rn, vi hm lng TS khong 40 % c hiu kh khong 2 tun hon ton n nh.
Nhng vt liu tr c tch ra t compost bng mt sng quay. Biogas c s dng
cho l hi, my pht in hoc c tinh ch thnh gas thin nhin. Sn phm gas
c kh mi bng thit b lc sinh hc (biofilter) trc khi s dng (Valorga 2004).
Qu trnh Valorga khng thch hp cho vt liu ln men c nng cht rn thp v khi
cc ht nng trong hm s lng xung khi nng TS di 20% (Nichols 2004).
Linde-KCA/BRV. Linde-KCA-Dresden GmbH l cng ty con ca Linde AG Wies-
baden, thnh vin nhm u t cng nghip 9 t Euro t ti c. Cng ty Linde-KCA-
Dresden Gmbh tp trung vao cc phng php x l rc thi bng phng php sinh hc
v ha hc. Linde bt u s dng qu trnh phn hy k kh i vi rc thi th vo
nm 1980 v trin khai c hn 70 m hnh nh my x l rc thi bng phng php
sinh-ha khp ni trn th gii. Linde c 2 dng phn hy k kh: dng kh v dng t.
Nhng h thng phn hy k kh t ca Linde dng mt hoc hai giai on c th thc
hin nhit mesophilic hay thermophilic. Nhng m hnh ny p dng phng php
lm nho rc bng nc v loi b cc thnh phn khng mong mun bng song chn
rc. c trng ca h thng Linde l s tun hon khp kn gas trong thit b phn hy,
s dng cc ng ng t trung tm cung cp nhit. Nhiu m hnh thit b phn
hy k kh t cng c th kt hp phn hy bn no vt v phn hm cu, hot ng
Gio trnh Qun l cht thi rn th
79
theo nguyn l ngc dng. Trong phng php phn hy k kh kh, TS t 15 45%, s
dng dng thit b nm ngang hnh ch nht c khuy trn. Qu trnh phn hy k kh
kh c bit thch hp cho vic x l rc thi th v biogas c to ra l 100 m
3
/tn
nguyn liu. Nguyn liu rn sau phn hy c tch nc bng my ly tm v lm
thong bng qu trnh thi kh cng bc, compost hoc cc m hnh compost chuyn
su. Linde c c s chnh c, o v Thy S (Linde-KCA 2004).
Hnh 7.9 S cng ngh sn xut biogas t cht thi sinh hot VALORGA.
Hnh 7.10 S cng ngh sn xut biogas t cht thi sinh hot Linde-KCA/BRV.
X l s b
cht thi Nc cp
Thit b
phn hy k kh Sng thng quay
My
nghin
thy lc
Thnh phn lng
Thnh phn ni
(khi lng ring nh)
B thy phn v
lng trung gian
Thnh phn l lng
Cp
nhit
Tun hon v trao
i nhit
Tch nc
Nc thi
Cht thi
vo bi
chn lp
Biogas
Trm n nh
Flare t kh
Trm hng dn Bng ti np liu
Sng
thng quay
Phn loi
thng quay
Cht thi chn lp
Thu hi kim loi
Thit b
phn hy
k kh
My
trn
Bm np liu
Bm
tun
hon
My
nghin
trc
My p
bng ti
My nn kh
My thi kh
Bn cha
biogas
Nc tun
hon v my
phn loi
Trm pht in
Thit b lc sinh hc
Trm x l kh
Khu vc n nh v tinh ch
VKW
Khu vc tip nhn v s ch
DANO
Phn hy k kh
VALORGA
Nhin liu Biogas
Chng 7 Cng ngh x l
80
Hnh 7.11 S cng ngh sn xut biogas t cht thi sinh hot Linde-KCA/BRV, qu trnh
phn hy k kh t (Linde, 2004).
7.3 CNG NGH X L HIU KH
X l CTR hu c bng phng php sinh hc hiu kh l mt trong nhng ng dng ca
cng ngh sinh hc trong ti ch CTR. Phng php ny gip ti s dng CTR hu c
lm ngun nguyn liu sn xut cht b tr dinh dng cho t trng, cn gi l
compost. Qu trnh ch bin compost v compost c nh ngha nh sau (Haug, 1993):
Qu trnh ch bin compost l qu trnh phn hy sinh hc v n nh ca cht hu c
di iu kin nhit thermorphilic. Kt qu ca qu trnh phn hy sinh hc to ra
nhit, sn phm cui cng n nh, khng mang mm bnh v c ch trong vic ng dng
cho cy trng.
Cht thi sau x l s b Biogas
Thit b iu chnh
Thit b phn hy k kh plug flow
H thng tch
Thit b
kh nc
Nc tun hon
Thnh phn
cht tr
Cht thi rn
(bao b phn hy sinh hc, l /cnh cy,)
My nghin
trc
B nghin
Trng lc
Thit b thu hi gas
Cht thi lng
(bn, cht bo,)
B cha 1 - 4
L hi
Mng tip
nhn
Thanh
trng
B cha
Thanh
trng
Cht thi cn x l
theo qui nh ring
Bn no vt
hm cu, cng thot nc
Thit b ln men
Thit b ln men
B cha
in nng
Trm pht in Thu hi nhit
Bn cha bn sau phn hy
Kh nc
Hnh 7.12 S cng ngh sn xut biogas t cht thi sinh hot Linde-KCA/BRV, qu trnh phn
hy k kh kh (Linde, 2004).
Gio trnh Qun l cht thi rn th
81
Compost l sn phm ca qu trnh ch bin compost, c n nh nh humus,
khng cha cc mm bnh, khng li ko cc cn trng, c th c lu tr an ton, v
c li cho s pht trin ca cy trng.
7.3.1 ng hc qu trnh phn hy sinh hc hiu kh cht thi rn hu c
Qu trnh chuyn ha sinh hc hiu kh CTR c th biu din mt cch tng qut theo
phng trnh sau:
Vi sinh vt
Cht hu c + O
2
+ Dinh dng T bo mi + cht hu c kh phn hy
+ CO
2
+ H
2
O + NH
3
+ SO
4
2-
+ ...+ Nhit
Nu cht hu c c trong CTR c biu din di dng C
a
H
b
O
c
N
d
, s to thnh t bo
mi v sulfate khng ng k v thnh phn ca vt liu kh phn hy cn li c c
trng bi C
w
H
x
O
y
N
z
th lng oxy cn thit cho qu trnh n nh hiu kh cc cht hu
c c kh nng phn hy sinh hc ca CTRT c th c c tnh theo phng trnh
phn ng sau:
C
a
H
b
O
c
N
d
+ 0,5(ny + 2s + r c)O
2
nC
w
H
x
O
y
N
z
+ sCO
2
+ rH
2
O + (d nx) NH
3
Trong : r = 0,5[b nx 3(d nx)] v s = a nw
C
a
H
b
O
c
N
d
v C
w
H
x
O
y
N
z
biu din thnh phn phn t thc nghim ca cht hu c ban
u v sau khi kt thc qu trnh. Nu qu trnh chuyn ha xy ra hon ton, phng
trnh biu din c dng nh sau:
C
a
H
b
O
c
N
d
+ O
2
aCO
2
+ H
2
O + dNH
3
Trong nhiu trng hp, ammonia sinh ra t qu trnh oxy ha cc hp cht hu c b
tip tc oxy ha thnh nitrat (qu trnh nitrat ha). Nh vy, trong qu trnh phn hy
sinh hc hiu kh, sn phm to thnh khng c mt CH
4
. Hay ni cch khc, trong
trng hp ny, tc phn hy c xc nh da trn hm lng cht hu c cn li
theo thi gian phn hy v c biu din nh sau:
7.3.2 Cc phn ng ha sinh xy ra trong qu trnh ch bin compost
Qu trnh phn hy cht thi xy ra rt phc tp, theo nhiu giai on v sn phm trung
gian. V d qu trnh phn hy protein bao gm cc bc: protein peptides amino
acids hp cht ammonium nguyn sinh cht ca vi khun v N hoc NH
3
.
i vi carbonhydrates, qu trnh phn hy xy ra theo cc bc nh sau: carbonhydrate
ng n acid hu c CO
2
v nguyn sinh cht ca vi khun. Tht ra,
nhng chuyn ha sinh ha xy ra trong qu trnh ch bin compost vn cha c
nghin cu chi tit. Cc giai on khc nhau trong qu trnh lm compost c th phn bit
theo bin thin nhit nh sau:
4a + b 2c 3d
4
b 3d
2
-k.t
VS
t
VS
0
=
ln
Chng 7 Cng ngh x l
82
1. Pha thch nghi (latent phase) l giai on cn thit vi sinh vt thch nghi vi mi
trng mi.
2. Pha tng trng (growth phase) c trng bi s gia tng nhit do qu trnh phn
hy sinh hc n ngng nhit mesophilic.
3. Pha a nhit (thermophilic phase) l giai on nhit tng cao nht. y l giai
on n nh ha cht thi v tiu dit vi sinh vt gy bnh hiu qu nht. Phn ng
ha sinh ny c c trng cho qu trnh ch bin compost hiu kh c th biu din
nh sau:
COHNS + O
2
+ vi sinh vt hiu kh CO
2
+ NH
3
+ sn phm khc + nng lng
4. Pha trng thnh (maturation phase) l giai on gim nhit v mc mesophilic v
cui cng bng nhit mi trng. Qu trnh ln men ln th hai xy ra chm v
thch hp cho s hnh thnh cht keo mn (l qu trnh chuyn ha cc phc cht hu
c thnh cht mn) v cc cht khong (st, canxi, nit, ) v cui cng thnh mn.
Cc phn ng nitrate ha, trong ammonia (sn phm ph ca qu trnh n nh ha
cht thi) b oxy ha sinh hc to thnh nitrt (NO
2
-
) v cui cng thnh nitrate (NO
3
-
)
cng xy ra nh sau:
Nitrosomonas bacteria
NH
4
+
+ 3/2 O
2
----------------------------> NO
2
-
+ 2H
+
+ H
2
O
Nitrobactor bacteria
NO
2
-
+ O
2
---------------------------> NO
3
-
-------------------------------------------------------------------------------
NH
4
+
+ 2O
2
NO
3
-
+ 2H
+
+ H
2
O
V NH
4
+
cng c tng hp trong m t bo, phn ng c trng cho qu trnh tng
hp m t bo nh sau:
NH
4
+
+ 4CO
2
+ HCO
3
-
+ H
2
O C
5
H
7
O
2
N + 5O
2
Phng trnh phn ng nitrate ha tng hp xy ra nh sau:
22NH
4
+
+ 37O
2
+ 4CO
2
+ HCO
3
-
21NO
3
-
+ C
5
H
7
O
2
N + 20H
2
O + 42H
+
Hnh 7.13 Bin thin nhit trong qu trnh phn compost.
0
10
20
30
40
50
60
Thermophilic
Pha
thch
nghi
Pha tng trng
mesophilic
Pha trng thanh
Mesophilic Thi gian
Nhit
0
C
Gio trnh Qun l cht thi rn th
83
7.3.3 Mc ch, li ch v hn ch ca qu trnh ch bin compost
Mc ch v li ch chnh ca qu trnh lm compost bao gm:
1. n nh cht thi. Cc phn ng sinh hc xy ra trong qu trnh lm compost s
chuyn ha cc cht hu c d thi ra sang dng n nh, ch yu l cc cht v c
t gy nhim mi trng khi thi ra t hoc nc.
2. Lm mt hot tnh ca vi sinh vt gy bnh. Nhit ca cht thi sinh ra t qu trnh
phn hy sinh hc c th t khong 60
0
C, lm mt hot tnh ca vi khun gy
bnh, virus v trng giun sn nu nh nhit ny c duy tr t nht 1 ngy. Do ,
cc sn phm ca qu trnh ch bin compost c th thi b an ton trn t hoc s
dng lm cht b sung dinh dng cho t.
3. Thu hi dinh dng v ci to t. Cc cht dinh dng (N, P, K) c trong cht thi
thng dng hu c phc tp, cy trng kh hp th. Sau qu trnh ch bin
compost, cc cht ny c chuyn ha thnh cc cht v c nh NO
3
-
v PO
4
3-
thch
hp cho cy trng. S dng sn phm ca qu trnh che bien compost b sung dinh
dng cho t c kh nng lm gim s tht thot dinh dng do r r v cc cht dinh
dng v c tn ti ch yu di dng khng tan. Thm vo , lp t trng cng
c ci tin nn gip r cy pht trin tt hn.
4. Lm kh bn. Phn ngi, phn ng vt v bn cha khong 80-95% nc, do
chi ph thu gom, vn chuyn v thi b cao. Lm kh bn trong qu trnh phn
compost l phng php li dng nhit sinh ra t qu trnh phn hy sinh hc cht
hu c lm bay hi nc.
5. Tng kh nng khng bnh cho cy trng. c nhiu nghin cu trn th gii chng
minh s tng kh nng khng bnh ca cy c trng trong t bn compost. Cho
n nay, Vit Nam compost cha c ng dng rng ri trong nng nghip. Tuy
nhin cc nghin cu ng dng compost vo nng nghip cho nhng kt qu kh
quan. Vi hm lng dinh dng cao, d hp th v chng loi vi sinh vt a dng,
phn hu c khng nhng lm tng nng sut cy trng m cn gim thiu bnh trn
cy trng. So vi cc loi phn ha hc khc cy trng ch hp th c mt phn
nhng i vi compost cy trng c kh nng hp th hu ht cc cht dinh dng,
ng thi cy trng pht trin tt v c kh nng khng bnh cao.
Nhng hn ch ca qu trnh lm compost c th k n bao gm:
1. Hm lng cht dinh dng trong compost khng tha mn yu cu;
2. Do c tnh ca cht thi hu c c th thay i rt nhiu theo thi gian, kh hu v
phng php thc hin, nn tnh cht ca sn phm cng khc nhau. Bn cht vt liu
ch bin compost thng lm cho s phn b nhit trong ng phn khng ng
u, do , kh nng lm mt hot tnh ca vi sinh vt gy bnh trong sn phm
compost cng khng hon ton.
3. Qu trnh ch bin compost to mi hi, gy mt m quang,
Chng 7 Cng ngh x l
84
4. Hu ht cc nh nng vn thch s dng phn ha hc v khng qu t tin, d s
dng v tng nng sut cy trng mt cch r rng.
7.3.4 Cc yu t nh hng n qu trnh ch bin compost
Tc phn hy cht hu c trong qu trnh ch bin compost chu nh hng bi nhiu
yu t nh nhit , pH, vi sinh vt, oxy, cht hu c, m, t l C/N v cu trc cht
thi. Hnh 7.14 m t nhng yu t nh hng n qu trnh ch bin compost.
Hnh 7.14 Nhng yu t nh hng n qu trnh composting (Frank, 2000).
Nhit (Day and Shaw, 2001; Frank, 2000; Hamelers, 2000; Rynk v cng s, 1992)
Nhit l mt yu t quan trng nh hng n hot tnh ca vi sinh vt trong qu trnh
ch bin compost. Hu ht cc nghin cu u cho rng duy tr nhit thermophilic
(55-65
0
C) trong lung compost l thch hp nht, v nhit ny, qu trnh ch bin
compost vn hiu qu v mm bnh b tiu dit. Nhit tng trn ngng ny s c ch
hot ng ca vi sinh vt. Tuy nhin, nhit thp hn thermophilic, compost khng
t tiu chun v mm bnh. Nhit trong lung compost c th c iu chnh
bng nhiu cch khc nhau nh hiu chnh tc thi kh v m c lp khi phn vi
mi trng bn ngoi bng cch che ph hp l.
Vi sinh vt (Day and Shaw, 2001; Frank,2000; Hamelers, 2000; Rynk v cng s, 1992)
Ch bin compost l mt qu trnh phc tp bao gm nhiu loi vi sinh vt khc nhau. Vi
sinh vt trong qu trnh ch bin compost bao gm nm, actinomycetes v vi khun.
Nc
Dinh
dng C/N
pH
Khi lng,
Th tch
Cu trc
xp
Tr lc
Trao i kh
Nng
CO
2
/O
2
Nhit
Hot tnh VSV
Gio trnh Qun l cht thi rn th
85
Nhng loi vi sinh vt ny c sn trong cht thi hu c, c th b sung thm vi sinh vt
t cc ngun khc gip qu trnh phn hy xy ra nhanh v hiu qu hn.
pH (Day and Shaw, 2001; Rynk v cng s, 1992)
Vi sinh vt cn mt khong pH ti u hot ng. pH ti u cho qu trnh ch bin
compost khong 6,5 ti 8,0. Ty thuc vo thnh phn, tnh cht ca cht thi, pH s thay
i trong qu trnh ch bin compost. Rynk v cng s (1992) cho rng cht hu c vi
pH ban u t 5,5 ti 9,0 c th composting mt cch hiu qu.
m (Day and Shaw, 2001; Hamelers, 2000; Haug, 1993; Richard v cng s, 2002;
Rynk v cng s, 1992)
Nc ( m) l mt yu t cn thit cho hot ng ca vi sinh vt trong qu trnh ch
bin compost v nc cn thit cho qu trnh ha tan dinh dng v nguyn sinh cht ca
t bo. m thp hn 20% c th gy c ch nghim trng qu trnh sinh hc. m
qu cao s dn n r r cht dinh dng v vi sinh vt gy bnh cng nh bt li cho qu
trnh thi kh do hin tng bt kn cc khe rng khng cho khng kh i qua v to mi
trng k kh bn trong khi compost. m ti u i vi qu trnh ch bin compost
dao ng trong khong 50-60%. m thp c th c iu chnh bng cch thm
nc vo. Nu m cao, trn thm cc vt liu n c m thch hp.
m ca phn bc, bn v phn ng vt thng cao hn gi tr ti u, do cn b
sung cc cht ph gia gim m n gi tr cn thit. i vi h thng ch bin
compost vn hnh lin tc, m c th c khng ch bng cch tun hon sn phm
compost nh s sau y:
x
c
: tng khi lng t ca c cht lm phn compost np liu trong 1 ngy;
x
p
: tng khi lng t ca sn phm compost trong 1 ngy;
x
r
: tng khi lng t ca sn phm compost tun hon trong 1 ngy;
x
m
: tng khi lng t ca hn hp vt liu lm phn compost trong 1 ngy;
S
c
: hm lng cht rn ca c cht lm phn compost (%);
S
r
: hm lng cht rn ca sn phm compost v phn tun hon (%);
S
m
: hm lng cht rn ca hn hp trc khi lm phn (%);
R
w
: t l tun hon tnh theo khi lng t ca sn phm tun hon v khi lng t
ca c cht lm phn compost;
R
d
: t l tun hon tnh theo khi lng kh ca sn phm tun hon v khi lng kh
ca cht lm phn compost.
Sn phm phn
compost, x
p
, S
r
C cht hu c
t, x
c
, S
c
Hn hp
x
m
, S
m
QU TRNH
COMPOSTING
Tun hon
x
r
, S
r
Khng kh
Kh thi
Chng 7 Cng ngh x l
86
Nh vy tng khi lng (t) ca hn hp l
x
m
= x
c
+ x
r
(1)
Phn cht rn ca hn hp lm phn
S
mxm
= S
cxc
+ S
rxx
(2)
Hay
S
m
(x
c
+ x
r
) = S
cxc
+ S
rxr
(3)
T l tun hon theo khi lng t
(4)
T (4) v (3) ta c:
(5)
T l tun hon kh
(6)
Thay (6) vo (3):
(7)
V d 7.1. Tnh lng sn phm compost c m 20% phi tun hon hn hp
compost t m ti u 60%. Bit rng nguyn liu s dng l bn v tru c hm
lng cht rn ln lt l 10% v 50%, c phi trn theo t l khi lng kh l 1 : 5.
Bi gii
- m ca nguyn liu
- Hm lng cht rn ca c cht S
c
= 1 0,7 = 0,3
- Hm lng cht rn trong hn hp lm phn compost S
m
= 1 0,6 = 0,4
- Hm lng cht rn trong sn phm compost S
p
= S
r
= 1 0,2 = 0,8
- T l tun hon tnh theo khi lng t
c
r
W
x
x
R
m r
c m
W
S S
S S
R
c c
c r
d
x S
x S
R
r
m
c
m
d
S
S
S
S
R
1
1
25 , 0
4 , 0 8 , 0
3 , 0 4 , 0
m r
c m
W
S S
S S
R
Gio trnh Qun l cht thi rn th
87
- Nu s dng 6 kg c cht kh, khi lng c cht t tng ng l 6/0,3 = 20 kg.
- Khi lng sn phm compost t cn tun hon l
x
r
= 0,25 x
c
= 0,25 x 20 = 5 kg.
xp (Epstein, 1997; Hamelers, 2000; Haug, 1993, Leege v cng,1997)
xp l mt yu t quan trng trong qu trnh ch bin compost. xp ti u s thay
i ty theo loi vt liu ch bin compost. Cc ti liu nghin cu trc y cho thy,
nhiu loi vt liu c xp trong khong 35 - 60% c th ch bin compost mt cch
thnh cng. Khong ti u nht l trong khong 32 - 36%. xp thp s hn ch s vn
chuyn oxygen, nn hn ch gii phng nhit v lm tng nhit trong ng compost.
Ngc li, xp cao c th dn ti nhit trong ng compost thp, khng m bo
tiu dit mm bnh. xp c th c iu chnh bng cch s dng vt liu to cu
trc vi t l trn hp l.
Thi kh (Hamelers, 2000; Haug, 1993)
Kh mi trng xung quanh c cung cp ti ng compost vi sinh vt s dng
cho s phn hy cht hu c, cng nh lm bay hi nc v gii phng nhit. Nu kh
khng c cung cp y th c th hnh thnh nhng vng k kh trong ng
compost, gy mi hi. Lng khng kh cung cp cho khi compost c th c thc
hin bng cch:
- o trn;
- Cm ng tre;
- Thi cht thi t tng lu cha trn cao xung thp;
- Thi kh.
Qu trnh o trn cung cp kh khng theo cn bng t lng. iu kin hiu kh ch
tha mn i vi lp trn cng, cc lp bn trong hot ng trong mi trng ty tin
hoc k kh. Do , tc phn hy gim v thi gian cn thit qu trnh lm phn
hon tt b ko di.
Cp kh bng phng php thi kh t hiu qu phn hy cao nht. Tuy nhin, lu lng
kh phi c khng ch thch hp. Nu cp qu nhiu kh s dn n chi ph cao v gy
mt nhit ca khi phn, ko theo sn phm khng m bo an ton v c th cha vi sinh
vt gy bnh. Khi pH ca mi trng trng khi phn compost ln hn 7, cng vi qu
trnh thi kh s lm tht thot N
di dng NH
3
. Tri li, nu thi kh qu t, mi trng
bn trong khi phn tr nn k kh. Vn tc thi kh cho qu trnh compost thng
trong khong 5-10 m
3
kh/tn nguyn liu/gi.
Cht hu c (Frank, 2000; Hamelers, 2000)
Vn tc phn hy dao ng ty theo thnh phn, tnh cht ca cht hu c. Cht hu c
ha tan d phn hy hn cht hu c khng ha tan. Lignin v ligno - cellulosics l
nhng cht phn hy rt chm.
Chng 7 Cng ngh x l
88
Kch thc ht (Day and Shaw, 2001; Hamelers, 2000; Haug, 1993; Rynk v cng s,
1992)
Kch thc ht nh hng ln ti tc phn hy sinh hc. Qu trnh phn hy hiu kh
xy ra trn b mt ht. Ht c kch thc nh s c tng din tch b mt ln nn s tng
s tip xc vi oxy, lm tng tc phn hy. Ht qu nh s c xp thp, nh hng
n qu trnh thi kh v ko theo c ch tc phn hy. Ngc li, ht c kch thc
qu ln s lm cho khi compost c xp cao, to ra cc knh thi kh lm cho s
phn b kh khng ng u, khng c li cho qu trnh ch bin compost. Kch thc
ht ti u cho qu trnh ch bin trong khong ng knh t 3 ti 50 mm. Kch thc
ht ti u c th t c bng cch ct, nghin v sng vt liu th ban u. CTRSH v
cht thi nng nghip phi c nghin n n kch thc thch hp trc khi lm phn.
Phn bc, bn v phn ng vt thng c kch thc ht mn, thch hp cho qu trnh
phn hy sinh hc.
Dinh dng
Thng s dinh dng quan trng nht l t l carbon/nit (C/N). Phospho (P) l nguyn
t quan trng k tip. Lu hunh (S), canxi (Ca) v cc nguyn t vi lng khc cng
ng vai tr quan trng trong qu trnh trao i cht ca t bo.
Theo bo co ca Alexander (1961), khong 20 40% C ca cht thi hu c (trong cht
thi np liu) cn thit cho qu trnh ng ha thnh t bo mi, phn cn li chuyn ha
thnh CO
2
. Tuy nhin, nhng t bo ny c cha khong 50% C v 5% N theo khi
lng kh. Nh vy, nhu cu N trong nguyn liu lm phn compost chim khong 2-4%
C ban u, hay ni cch khc t l C/N vo khong 25:1.
T l C/N ca cc cht thi khc nhau c trnh by trong Bng 7.6. Tr phn nga v
l khoai ty, t l C/N ca tt c cc cht thi khc u phi c hiu chnh e t gi
tr ti u l 25:1 trc khi tin hnh ch bin compost.
Bng 7.6 T l C/N ca cc cht thi
Cht thi N (% khi lng kh) T l C/N
Phn bc 5,5-6,5 6-10
Nc tiu 15-18 0,8
Mu 10-14 3,0
Phn ng vt - 4,1
Phn b 1,7 18
Phn gia cm 6,3 15
Phn cu 3,8 -
Phn heo 3,8 -
Phn nga 2,3 25
Bn cng thi th 4-7 11
Bn cng thi phn hy 2,4 -
Bn hot tnh 5 6
C ct xn 3-6 12-15
Ch thi rau qu 2,5-4 11-12
C hn hp 2,4 19
Gio trnh Qun l cht thi rn th
89
L khoai ty 1,5 25
Tru la m 0,3-0,5 128-150
Tru yn mch 0,1 48
Mt ca 0,1 200-500
Ngun: Chongrak, 1996.
Trong thc t, vic tnh ton v hiu chnh chnh xc t s C/N ti u gp kh khn v
nhng l do sau:
1. Mt phn cc c cht C nh cellulose v lignin kh b phn hy sinh hc, ch b phn
hy sau mt khong thi gian di.
2. Mt s cht dinh dng cn thit cho vi sinh vt khng sn c.
3. Qu trnh c nh N c th xy ra di tc dng ca nhm vi khun Azotobacter, c
bit khi c mt PO
4
3-
.
4. Phn tch hm lng C kh t kt qu chnh xc.
Hm lng carbon c th xc nh theo phng trnh sau:
% C trong phng trnh ny l lng vt liu cn li sau khi nung nhit 550
o
C trong
1 gi. Do , mt s cht thi cha phn ln nha (l thnh phn b phn hy 550
o
C) s
c gi tr %C cao, nhng a phn khng c kh nng phn hy sinh hc.
Nu t l C/N ca vt liu lm compost cao hn gi tr ti u, s hn ch s pht trin
ca vi sinh vt do thiu N. Chng phi tri qua nhiu chu trnh chuyn ha, oxy ha phn
carbon d cho n khi t t l C/N thch hp. Do , thi gian cn thit cho qu trnh
lm phn compost b ko di hn v sn phm thu c cha t mn hn. Theo nhng
nghin cu ca trng i Hc California, USA (Haug, 1980), nu t l C/N ban u l
20, thi gian cn thit cho qu trnh lm compost l 12 ngy, nu t l ny dao ng
trong khong 20 50, thi gian cn thit l 14 ngy v nu t l C/N = 78, thi gian cn
thit s l 21 ngy.
t l C/N thp (nh phn bc v bn), N s tht thot di dng kh NH
3
, c bit
iu kin nhit cao, pH cao v c thi kh.
Tm li, nhng thng s quan trng iu khin qu trnh lm compost bao gm m, t
l C/N v nhit . i vi hu ht cht thi hu c c kh nng phn hy sinh hc, khi
m t 50-60% v c cp kh y , tc qu trnh trao i cht s tng. Cc vi
sinh vt hiu kh s dng cht hu c lm thc n v pht trin m t bo t ngun nit,
phospho, carbon v cc cht dinh dng khc. Do carbon hu c c s dng lm
ngun nng lng v carbon ca t bo nn nhu cu carbon ln hn nhiu so vi nit.
Nhng thng s quan trng trong qu trnh lm phn compost hiu kh c trnh by
tm tt trong Bng 7.7.
8 , 1
% 100
%
tro
C
1
0
f
t
Chng 8- Bi chn lp hp v sinh
109
Hnh 8.2 Lc kh c mi qua t hoc phn compost.
X l nc r rc. Khi khng s dng phng n tun hon v lm bay hi nc r rc,
cn phi tin hnh x l s b hoc x l hon ton trc khi thi b. Do c tnh nc r
rc thu gom c rt khc nhau nn c nhiu phng php khc nhau c p dng
x l nc r rc.
8.4 KIM SOT KH BI CHN LP
Bi chn lp cht thi rn c th c coi l mt thit b phn ng sinh ha, vi cht thi
rn v nc l nguyn liu chnh a vo bi chn lp v kh bi chn lp, nc r rc l
sn phm chnh to ra. Cht thi rn chn lp gm mt phn cht hu c c kh nng
phn hy sinh hc v cc cht v c khc. H thng kim sot kh bi chn lp c s
dng trnh vic vn chuyn khng mong mun ca kh bi chn lp vo khng kh
hoc vo cc lp t . Kh bi chn lp c th s dng sn xut nng lng hoc
c t di iu kin kim sot trnh thi cc thnh phn c hi vo khng kh.
8.4.1 Qu trnh hnh thnh kh bi chn lp
Qu trnh hnh thnh cc kh ch yu
Qu trnh hnh thnh cc kh ch yu t bi chn lp xy ra qua 5 giai on:
- Giai on 1: Giai on thch nghi;
- Giai on 2: Giai on chuyn ha;
- Giai on 3: Giai on acid ha;
- Giai on 4: Giai on ln men methane;
- Giai on 5: Giai on phn hy hon ton (maturation).
Giai on 1. Trong giai on ny, qu trnh phn hy sinh hc xy ra trong iu kin
hiu kh v mt phn khng kh b gi li trong bi chn lp. Ngun vi sinh vt hiu kh
v k kh c t lp t ph hng ngy hoc lp t ph cui cng khi ng ca bi chn
lp. Bn cnh , bn t trm x l nc thi c b ti bi chn lp v nc r rc
tun hon li bi chn lp cng l nhng ngun cung cp vi sinh vt cn thit phn
hy rc thi.
Giai on 2. Trong giai on 2, hm lng oxy trong bi chn lp gim dn v iu kin
k kh bt u hnh thnh. Khi mi trng trong bi chn lp tr nn k kh hon ton,
nitrate v sulfate, cc cht ng vai tr l cht nhn in t trong cc phn ng chuyn
ha sinh hc, thng b kh thnh kh N
2
v H
2
S.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
110
2CH
3
CHOHCOOH + SO
4
2-
2CH
3
COOH + S
2-
+ H
2
O + CO
2
Lactate Sulfate Acetate Sulfide
4H
2
+ SO
4
2-
S
2-
+ 4H
2
O
S
2-
+ 2H
+
H
2
S
S gia tng mc k kh trong mi trng bi chn lp c th kim sot c bng
cch o in th oxy ha kh ca cht thi. Qu trnh kh nitrate v sulfate xy ra in
th oxy ha kh trong khng t 50 n 100 mV. Kh CH
4
c to thnh khi in th
oxy ha kh dao ng trong khong t 150 n 300 mV. Khi in th oxy ha kh tip
tc gim, thnh phn tp hp vi sinh vt chuyn ha cc cht hu c c trong rc thnh
CH
4
v CO
2
bt u qu trnh 3 giai on nhm chuyn ha cc cht hu c phc tp
thnh cc acid hu c v cc sn phm trung gian khc nh trnh by trong giai on 3.
giai on 2, pH ca nc r rc bt u gim do s c mt ca cc acid hu c v nh
hng ca kh CO
2
sinh ra trong bi chn lp.
Giai on 3. Trong giai on ny, tc to thnh cc acid hu c tng nhanh. Bc th
nht ca qu trnh 3 giai on l thy phn cc hp cht cao phn t (nh lipids,
polysaccharides, protein, nucleic acids,) thnh cc hp cht thch hp cho vi sinh vt.
Bc th hai l qu trnh chuyn ha sinh hc cc hp cht sinh ra t giai on 1 thnh
cc hp cht trung gian c phn t lng thp hn m c trng l acetic acid, mt phn
nh acid fulvic v mt s acid hu c khc. CO
2
l kh ch yu sinh ra trong giai on 3.
Mt phn nh kh H
2
cng c hnh thnh trong giai on ny.
Giai on 4. Trong giai on methane ha, cc acid hu c hnh thnh c chuyn
ha thnh CH
4
v CO
2
.
Giai on 5. Giai on ny xy ra sau khi cc cht hu c c kh nng phn hy sinh hc
sn c c chuyn ha hon ton thnh CH
4
v CO
2
giai on 4. Khi lng m tip
tc thm vo phn cht thi mi thm vo, qu trnh chuyn ha li tip tc xy ra. Tc
sinh kh s gim ng k giai on 5 v hu ht cc cht dinh dng sn c b ra
tri theo nc r rc trong cc giai on trc v cc cht cn li hu ht l nhng cht
c kh nng phn hy chm. Kh ch yu sinh ra giai on 5 l kh CH
4
v CO
2
.
Cc giai on ny xy ra theo nhng khong thi gian khc nhau ty thuc vo s phn
b thnh phn cht hu c trong bi chn lp, vo lng cht dinh dng, m ca rc
thi, m ca khu vc chn lp v mc p rc. Nu khng m, tc sinh kh bi
chn lp s gim. S gia tng mt chn lp rc s lm gim kh nng thm t cht
thi trong bi chn lp v dn n gim tc chuyn ha sinh hc v sinh kh.
Qu trnh hnh thnh cc cht kh vi lng
Cc cht kh vi lng c trong thnh phn kh bi chn lp c hnh thnh t 2 ngun
c bn: (1) t bn thn rc thi v (2) t cc phn ng sinh hc hoc cc phn ng khc
xy ra trong bi chn lp.
Mt cch tng qut, phn ng ha hc i vi qu trnh phn hy k kh cht thi rn c
th biu din nh sau:
Chng 8- Bi chn lp hp v sinh
111
Cht hu c + H
2
O
Cht hu c + CH
4
+ CO
2
+ Cc kh khc
(Rc) b phn hy sinh hc
Lu rng phn ng i hi s c mt ca nc. Nhiu bi chn lp thiu m c tm
thy trong iu kin kh ho vi nhng t giy bo vn cn c c. Do , mc d
tng lng kh c to thnh t cht thi rn c th xc nh theo phng trnh cn bng
t lng, nhng iu kin thy vn ca a phng c nh hng ng k n tc v
khong thi gian qu trnh hnh thnh kh xy ra.
Th tch kh sinh ra t qu trnh phn hy k kh c th c tnh theo nhiu cch khc
nhau. V d, nu cc thnh phn hu c ring bit tm thp trong cht thi rn sinh hot
(loi tr plastic) c biu din bng cng thc tng qut dng CaHbOcNd, khi tng
th tch kh c th c c tnh theo phng trnh sau, gi s rng qu trnh chuyn ha
hon ton cc cht hu c c kh nng phn hy sinh hc thnh CO
2
v CH
4
.
CaHbOcNd + H
2
O CH
4
+ CO
2
+ dNH
3
Thng thng, cht hu c c trong rc thi c phn lm hai loi: (1) cc cht c kh
nng phn hy nhanh (3 thng n 5 nm) v (2) cht hu c c kh nng phn hy chm
( 50 nm). T l cht hu c c kh nng phn hy sinh hc ty thuc rt nhiu vo
hm lng lignin ca cht thi. Kh nng phn hy sinh hc ca cc cht hu c khc
nhau, trn c s hm lng lignin, c trnh by trong Bng 8.4. Di nhng iu kin
thng thng, tc phn hy c xc nh trn c s tc sinh t cc i trong
vng hai nm u, sau gim dn v ko di trong vng 25 nm hoc hn na.
Bng 8.4 Thnh phn cht hu c trong rc c kh nng phn hy sinh hc nhanh v chm
Thnh phn cht hu c
Kh nng phn hy sinh hc
Nhanh
Chm
Rc thc phm
Giy bo
Giy loi
Carton
Plastic
Vi
Cao su
Da
Rc vn
G
Cc cht hu c khc
/
/
/
/
Khng phn
/
hy sinh hc
/
/
/
/
/
Ngun: Tchobanoglous v cng s, 1993.
vi sinh vt
4
(4a - b- 2c - 3d)
8
(4a + b - 2c - 3d)
8
(4a b + 2c +3d)
Gio trnh Qun l cht thi rn th
112
Bng 8.5 Kh nng phn hy sinh hc cc cht hu c c trong rc sinh hot
Thnh phn cht
hu c
Hm lng lignin
(% VS)
Phn % c kh nng phn
hy sinh hc (%VS)
Rc thc phm 0,4 0,82
Giy bo 21,9 0,22
Giy loi 0,4 0,82
Carton (Ba) 12,9 0,47
Rc vn 4,1 0,72
Ngun: Tchobanoglous v cng s, 1993.
VS: cht rn bay hi
Phn c kh nng phn hy sinh hc = 0.83 - 0.028 LC
LC l hm lng lignin
8.4.2 Qu trnh di chuyn ca kh bi chn lp
Mc d, hu ht kh methane thot vo khng kh, c kh methane v kh CO
2
u tn ti
nng ln n 40% khong cch 400 ft (khong 120 m) t mp ca bi chn lp
khng c lp lt y. i vi nhng bi chn lp khng c h thng thu kh, khong
cch ny thay i ty theo c tnh ca vt liu che ph v cu trc t ca khu vc xung
quanh. Nu khng c thng thong mt cch hp l, kh methane c th tch t bn
di cc ta nh hoc nhng khong khng khc gn . Tri li, kh CO
2
c khi
lng ring ln hn khi lng ring ca khng kh 1,5 ln v ca kh methane 2,8 ln,
do , kh CO
2
c khuynh hng chuyn ng v pha y ca bi chn lp. l
nguyn nhn khin cho nng kh CO
2
nhng phn thp hn ca bi chn lp ngy
cng gia tng theo thi gian.
Kh chuyn ng t di ln
Kh CH
4
v CO
2
c th thot qua lp che ph i vo khng kh do qu trnh i lu v
khuch tn. Gi thit rng t kh, lng kh bay hi qua mt n v din tch b mt bi
rc trong mt n v thi gian (Flux) c xc nh nh sau:
D
4/3
(C
Atm
-
C
afill
)
N
A
= - ------------------------
L
Trong :
N
A
= flux ca A, g/cm
2
.s (lb. mol/ft
2
.ngy)
C
atm
= nng ca A b mt ca lp ph bi rc, g/cm
3
(lb.mol/ft
3
)
C
afill
= nng ca A y ca lp ph bi rc, g/cm
3
(lb.mol/ft
3
)
L = b dy ca lp ph, cm (ft)
Cc gi tr c trng i vi h s khuch tn kh methane v kh CO
2
ln lt l DCH
4
=
0,20 cm
2
/s
(=18,6 ft
2
/ngy) v DCO
2
= 0,13 cm
2
/s (12,1 ft
2
/ngy).
Kh chuyn ng t trn xung
Kh CO
2
, do khi lng ring ln, nn c th tch ly y bi chn lp. Nu lp lt y
bi chn lp l lp t, kh CO
2
c th khuch tn qua lp ny v tip tc chuyn ng
Chng 8- Bi chn lp hp v sinh
113
xung pha di cho n khi tip xc vi mch nc ngm. Kh CO
2
d dng ha tan v
phn ng vi nc to thnh acid carbonic.
CO
2
+ H
2
O H
2
CO
3
Phn ng ny l nguyn nhn lm gim pH v c th lm gia tng cng v hm lng
khong cht trong nc ngm. mt nng kh CO
2
xc nh, phn ng s tip tc cho
n khi t trng thi cn bng nh sau:
H
2
O + CO
2
CaCO
3
+ H
2
CO
3
Ca
2+
+ 2 HCO
3
-
Chuyn ng ca cc cht kh vi lng
i vi cc cht kh vi lng, lng kh bay hi qua mt n v din tch b mt bi rc
trong mt n v thi gian (Flux) c xc nh nh sau:
D
4/3
(C
iatm
-
C
is
W
i
)
N
i
= - --------------------------
L
Trong :
N
i
= Flux ca i, g/cm
2
.s
D = H s khuch tn, cm
2
/s
= xp ca t kh, cm
3
/cm
3
(ft
3
/ft
3
)
C
iatm
= Nng ca I b mt lp che ph, g/cm
2
C
is
= Nng hi bo ha ca cht I, g/cm
2
C
is
W
i
= Nng ca cht I y lp che ph, g/cm
2
L = B dy lp che ph, cm (ft)
Mt cch n gin c th tnh:
D
4/3
CisWi
Ni = ------------------
L
8.4.3 Thnh phn v tnh cht kh bi chn lp
Kh bi chn lp c to thnh t nhng thnh phn kh hin din vi lng ln (cc
kh ch yu) v nhng thnh phn kh chim lng rt nh (kh vi lng). Cc kh ch
yu c hnh thnh trong qu trnh phn hy phn cht hu c c trong cht thi rn
sinh hot. Mt s kh vi lng, mc d tn ti vi lng nh c th mang tnh c v
nguy c tc hi n sc khe cng ng cao.
Thnh Phn Cc Kh Ch Yu
Thnh phn cc kh ch yu sinh ra t bi chn lp bao gm NH
3
, CO
2
, CO, H
2
, H
2
S,
CH
4
, N
2
v O
2
. T l thnh phn cc kh ny c trnh by trong Bng 3.3. Kh methane
v kh CO
2
l cc kh chnh sinh ra t qu trnh phn hy k kh cc cht hu c c kh
nng phn hy sinh hc trong rc. Nu kh methane tn ti trong khng kh nng t
Gio trnh Qun l cht thi rn th
114
5-15% s pht n. Do hm lng oxy tn ti bn trong bi chn lp t nn khi nng
kh methane t n ngng ti hn vn c t kh nng gy n bi chn lp. Tuy nhin,
nu cc kh trong bi chn lp thot ra bn ngoi v tip xc vi khng kh, c kh nng
hnh thnh hn hp kh methane gii hn gy n. Cc kh ny cng tn ti trong nc r
rc vi nng ty thuc vo nng ca chng trong pha kh khi tip xc vi nc r
rc.
Bng 8.6 T l thnh phn cc kh ch yu sinh ra t bi chn lp
Thnh phn % (th tch kh)
CH
4
45 - 60
CO
2
40 - 60
N
2
2 5
O
2
0,1 1,0
Mercaptans, hp cht cha lu
hunh,
0 1,0
NH
3
0,1 1,0
H
2
0 0,2
CO 0 0,2
Cc kh khc 0,01 0,6
Tnh cht Gi tr
Nhit (
0
F) 100 - 120
T trng 1,02 1,06
Ngun: Tchobanoglous v cng s , 1993.
Thnh phn kh vi lng
Mt s cht kh vi lng, mc d tn ti vi khi lng nh nhng c tnh c v nguy
c gy hi n sc khe ca cng ng dn c rt cao. Cc nghin cu M v Anh cho
thy tng cng 116 hp cht hu c c th tm thy trong kh bi chn lp nh acetone,
benzene, chlorobenzene, chloroform, vinyl chloride, Nhiu cht hu c c th c
phn loi nh cc hp cht hu c bay hi. S c mt ca cc cht kh ny trong nc r
rc t bi chn lp ph thuc vo nng ca chng trong kh bi chn lp khi tip xc
nc r rc. Cn lu l s xut hin nng ng k ca cc cht hu c bay hi trong
kh bi chn lp thng i cng vi cc bi chn lp c tip nhn cc loi cht thi
cng nghip v thng mi c cha cc cht hu c bay hi. Trong cc bi chn lp mi
hn, trong cc cht thi nguy hi b cm , nng cc cht hu c bay hi trong kh
bi chn lp cc k thp. S liu thng k nng cc kh vi lng c trong cc mu kh
ly t 66 bi chn lp California c trnh by trong Bng 8.7. y l thnh phn cc
cht kh vi lng c trong kh thi t hu ht cc bi chn lp.
Chng 8- Bi chn lp hp v sinh
115
Bng 8.7 Nng ca cc cht kh vi lng trong cc mu kh ly t 66 bi chn lp
California
STT Kh vi lng
Nng (ppbV
*
)
Trung Bnh Cc i
01 Acetone 6.838 240.000
02 Benzene 2.057 39.000
03 Chlorobenzene 82 1.640
04 Chloroform 245 12.000
05 1,1-Dichloromethane 2.801 36.000
06 Dichloromethane 25.694 620.000
07 1,1-Dichloroethene 130 4.000
08 Diethylene Chloride 2.835 20.000
09 Trans 1, 2- Dichloroethane 36 850
10 2, 3-Dichloropropane 0 0
11 1,2-Dichloropropane 0 0
12 Ethylene bromide 0 0
13 Ethylene dichloride 59 2.100
14 Ethylene oxide 0 0
15 Ethylene benzene 7.334 87.500
16 Methyl ethyl ketone 3.092 130.000
17 1,1,2-Trichloroethane 0 0
18 1,1,1-Trchloroethane 615 14.500
19 Trichloroethylene 2.079 32.000
20 Toluene 34.907 280.000
21 1,1,2,2-Tetrachloroethylent 246 16.000
22 Tetrachloroethane 5.244 180.000
23 Vinyl Chloride 3.508 32.000
24 Styrenes 1.517 87.000
25 Vivyl acetate 5.663 240.000
26 Xylenes 2.651 38.000
* ppbV = phn t theo th tch
Ngun: Tchobanoglous v cng s, 1993.
8.4.4 Thu v x l kh bi chn lp
x l kh bi chn lp c th p dng cc bin php sau:
- t
- Thu Hi Sn Xut in
- Oxy ha kh methane
- Kh mi
t Sn Xut in
Kh sinh ra t cc chn lp c thu gom qua h thng ng thu kh c b tr dng
thng ng hoc nm ngang. Cc ging thu kh c b tr sao cho c th thu c kh
sinh ra trn ton b din tch chn lp. Mi ging thu kh gm c ng thu kh t trong
ng lng, gia hai ng ny l lp si, lm lp ngn cch gia rc v ng thu kh, nhm
hn ch s bt tt cc l thu kh. Chiu cao ng thu kh ng s c ni di dn theo
chiu dy lp rc c chn lp. Sau khi ph nh, ton b kh thu c t cc ng thu
kh hoc s t bng flare hoc s ti s dng chy my pht in nu cng sut.
Gio trnh Qun l cht thi rn th
116
Hnh 8.3 S cu to ging thu kh (pilot scale- BCL ng Thnh).
Lp t ph b
mt bi chn lp
Lp b tng c nh
ming ging
Mt bch PVC,
ng bm ht nc
r r
Lp cht thi rn
trong bi chn lp
Lp 4 x 6
m thn ng ging
Thn ging thu kh
Clappe ng bm ht
nc r r
Thn ging thu kh
Nt bt y ng
PVC
L thu kh
d = 22 mm
Chng 8- Bi chn lp hp v sinh
117
Hnh 8.4 S thit b t flare.
150
250
70
2300
250
250
150
950
ng dn kh, STK 34 mm
ng gi, STK 114 mm
ng CT
3
170 mm
Li chn gi, INOX; a = 0,1mm
Gn thp l CT
3
; b = 18 mm
Ca gi gia cng
trn thn ong
ng iu chnh lu
lng gi
ng hng dng
hnh cn
Van chn, ng dn
kh t ging thu
ng thp en,
168 mm
ng bm ht nc r r,
STK 49mm
Mt bch ni vi ming
ging, CT
3
168 mm
2500
3750
Gio trnh Qun l cht thi rn th
118
Oxy ha kh methane
Vi mt khi lng khng l ca kh nh knh c to ra hng ngy, oxy ho sinh hc
gin tip bi vi khun methanotrophic l mt qu trnh quan trng trong vic gim thiu
dng methane i vi kh quyn. Trong mi trng bi chn lp kh CH
4
c to thnh
khi in th oxy ha kh dao ng trong khong t 150 n 300 mV. Khi in th oxy
ha kh tip tc gim, thnh phn tp hp vi sinh vt chuyn ha cc cht hu c c
trong rc thnh CH
4
v CO
2
bt u qu trnh chuyn ha cc cht hu c phc tp thnh
cc acid hu c v cc sn phm trung gian khc. Mt khi lng rt ln ca CH
4
hin
din trong thnh phn ca kh bi chn lp vi t l 55% th tch trong lp t ph b
mt, nhng kh ny s gy ra hiu ng nh knh c bit l CH
4
c kh nng gy hiu
ng nh knh gp 30 ln so CO
2
. Nu lng kh thi ny khng c thu gom v ti s
dng chng s gp phn nh hng n s nng ln ca kh hu ton cu. Xp x mt
na CH
4
to ra c th b oxy ho bi tp hp ca vi sinh vt methane ho. Qu trnh oxy
ho sinh hc ca methane c tm thy hu nh rt kh xy i vi dng methane pht
sinh t cc m ly, trong khi i ngun CH
4
pht sinh t bi chn lp c ng gi
gim t 10-70%. Ti iu kin p sut ring phn cao, vng mt ca oxygen, khi oxy
ho CH
4
khng c th xy ra.
Tc oxy ho ca CH
4
ph thuc vo m ca t iu ny c chng minh
trong phng th nghim vi s dng t ph bi chn lp. Trong iu kin ny tc oxy
ho cao hn di iu kin m va phi so vi nhng iu kin ngp nc. V th s
khuch tn ca CH
4
v O
2
ngang qua nc c th gy ra gii hn oxi ho CH
4
trong t.
Qu trnh ny dn n oxy ho CH
4
v NH
4
cng c th b tng tc, khi nhng hp
cht ny s cnh tranh c cht i vi nhng enzym tng ng ca chng, iu ny cng
ch ra rng c hai qu trnh nitrification v denitrification s tng ln bi thm CH
4
vo
bn lng. Cho ti nay nhng tng tc gia CH
4
v chu trnh N trong t ph bi chn
lp vn cha c nghin cu y .
Nhng quan st ti hin trng chng minh rng t ph bi chn lp c hm lng
cht hu c cao c kh nng gim s pht tn CH
4
vo mi trng. iu cng c
chng minh bi nhng kt qu nghin cu t phng th nghim. Hn na kh nng oxy
ho CH
4
trong t c th tng khi thm cht hu c vo lp ph v d nh bn sinh hc.
Vi khun methanotrophic dng nh oxy ho CH
4
c hiu qu nht khi chng trong
mt tp hp nhiu vi khun. Trong iu kin ny vi khun methanotrophic c th chim
90% mt ca vi khun. Trong s phn lp nhm vi khun oxy ho methane t t ,
s hp thu v mt lng tha ca methanol, nitrite v hydroxylamin bi nhng vi sinh
vt trong cng mt tp hp cng ng th rt quan trng i vi hot tnh ca vi khun
methanotrophic.
X l mi
Cc phng php c th p dng x l mi t bi chn lp cht thi rn sinh hot bao
gm:
- Dng cht kh mi. Thc t s dng ch phm EM gim mi hi ti cc bi chn
lp v trm trung chuyn cht thi rn sinh hot cho thy gim ng k mi trong qu
trnh vn hnh bi chn lp. Theo Bnh (2003), mt cng ngh mi hin nay ang
nghin cu p dng kh mi l s dng mt s tinh du thc vt c bit phun vo
khng kh ti cc khu vc cn x l vi nng thch hp. Cc ht tinh du ny s
Chng 8- Bi chn lp hp v sinh
119
tc dng vi cc phn t gy mi to thnh cc cht mi khng c mi v khng c
hi.
- Che ph. Che ph hng ngy, che ph trung gian v che ph khi ng bi l mt gii
php khc c th hn ch s pht tn mi hi ra mi trng xung quanh. Vt liu che
ph hng ngy c th l tm nilon, giy loi sau khi nghin nh trn vi nc to
thnh dng bt nho, t c hm lng Ca thp,
- Thu kh. Mi pht sinh t bi chn lp tht ra l t thnh phn kh to thnh do qu
trnh phn hy cht hu c c trong rc chn lp. Do , thu kh x l, hn ch s
pht tn kh bi chn lp vo mi trng cng l mt trong nhng gii php cng
ngh hu hiu trong x l mi.