Cu hi: Trnh by c s l lun v ni dung c bn nguyn tc ton din ca php bin chng duy vt.

BI LM Php bin chng duy vt l hnh thc cao nht trong lch s php bin chng. Php bin chng duy vt c Mc v ngghen xy dng, sau c Lnin pht trin. Mc v ngghen gt b tnh cht duy tm, thn b, k tha nhng ht nhn hp l trong php bin chng c in c( trc tip nht l php bin chng ca Hghen). Mc v ngghen ci to li mt cch cn bn php bin chng ca Hghen, trn c s nhng thnh tu l lun, khoa hc ca nhn loi, trn c s c kt t thc tin x hi, cc ng sng lp ra php bin chng duy vt, hnh thc cao nht cao nht ca php bin chng. Php bin chng duy vt vi tnh cch l hc thuyt v mi lin h ph bin v s pht trin di hnh thc hon b nht. N bao gm mt h thng cc nguyn l, phm tr v quy lut; n ng thi l l lun nhn thc v logic hc ca ch ngha Mc, c s thng nht trong n gia tnh cch mng, tnh khoa hc, tnh thc tin, tr thnh phng php lun chung nht cho mi hot ng nhn thc v thc tin ci to t nhin, x hi ca con ngi. Php bin chng duy vt gm ba nguyn tc lun c bn: Nguyn tc ton din trong nhn thc v thc tin, nguyn tc pht trin trong nhn thc v thc tin v nguyn tc lch s - c th trong nhn thc v thc tin. Nguyn tc ton din l mt trong nhng nguyn tc phng php lun c bn, quan trng ca php bin chng duy vt, nguyn tc ton din trong nhn thc v thc tin i hi mun nhn thc c bn cht ca s vt, hin tng chng ta phi xem xt s tn ti ca n trong mi lin h qua li gia cc b phn, yu t, thuc tnh khc nhau trong tnh chnh th ca s vt, hin tng y v trong mi lin h qua li gia s vt, hin tng vi s vt hin tng khc, trnh cch xem xt phin din mt chiu. Nguyn tc ton din i hi phi

xem xt, nh gi tng mt, tng mi lin h, v phi nm c u l mi lin h ch yu, bn cht quy nh s vn ng pht trin ca s vt, hin tng; trnh ch ngha chit trung, kt hp v nguyn tc cc mi lin h; trnh sai lm ca thut ngy bin, coi ci c bn thnh ci khng c bn, khng bn cht thnh bn cht hoc ngc li, dn n nhn thc sai lch, xuyn tc bn cht s vt, hin tng. Lch s ra i ca nguyn tc ton din C s l lun ca nguyn tc ton din l nguyn l v mi lin h ph bin c Hghen (Friedrich Hgel, 1770 1831) pht hin. ng cho rng mi ci u l hin thn, l cc giai on khc nhau nhng lin h ln nhau ca nim tuyt i. Ngun gc ca s pht trin l mt qu trnh thay i t thp n cao, bng cch chuyn ha qua li gia lng v cht, do s gii quyt mu thun ni ti trong cc hnh thc c th ca nim tuyt i. Gii phng ht nhn bin chng ra khi lp v duy tm thn b ca h thng Hghen, Mc xy dng php duy vt bin chng, php bin chng ca s vt, th gii khch quan vi hai nguyn l c bn: Nguyn l v mi lin h ph bin v nguyn l v s pht trin. C s l lun ca nguyn tc ton din C s l lun ca nguyn tc ton din l ni dung nguyn l v mi lin h ph bin. Khi gii thch v s tn ti ca th gii, nhng cu hi c dt ra l : cc s vt hin tng v qu trnh khc nhau ca th gii c mi lin h qua li, tc ng nh hng ln nhau hay chng tn ti bit lp, tch ri nhau? Nu chng c mi lin h qua li th ci g quy nh nhng mi lin h ? Tr li cu hi th nht, nhng ngi theo quan im siu hnh cho rng cc s vt hin tng tn ti bit lp, tch ri nhau, ci ny tn ti bn cnh ci kia, gia chng khng c mi lin h rng buc, quy nh v chuyn ho ln nhau; nu c ch l nhng lin h c tnh ngu nhin, b ngoi. Hn ch ca quan im siu hnh l sai lm v th gii quan trit hc, dng ln 2

ranh gii gi to gia cc s vt hin tng. Hn ch ny c ngun gc bi phng php t duy siu hnh, nghin cu tch ri cc lnh vc, b phn ring r ca th gii gn vi trnh t duy khoa hc cn giai on su tp ti liu. Phng php khng c kh nng pht hin ra c ci chung, ci bn cht, quy lut ca s tn ti vn ng v pht trin ca cc s vt hin tng trong th gii. i lp vi quan im siu hnh, nhng ngi theo quan im bin chng li cho rng cc s vt hin tng, cc qu trnh khc nhau va tn ti c lp, va quy nh, tc ng qua li, chuyn ho ln nhau. Th gii nh mt chnh th thng nht trong cc s vt hin tng tn ti trong nhng mi lin h ph bin. Tr li cu hi th hai, nhng ngi theo ch ngha duy tm ( duy tm khch quan v duy tm ch quan) cho rng ci quyt nh mi lin h, s chuyn ho ln nhau gia cc s vt hin tng l mt lc lng tinh thn siu nhin hoc cm gic, thc ca con ngi. Cn quan im duy vt bin chng th khng nh c s ca nhng mi lin h ph bin l quan im ng n khoa hc v n da trn s c kt nhng thnh tu mi nht ca khoa hc t nhin th k XIX v k tha mt cch xut sc cc gi tr t tng, l lun trong t duy trit hc bin chng ca nhn loi. C bn hn, n phn nh ng n bn cht ca s tn ti ca th gii. Ni dung c bn ca nguyn l v mi lin h ph bin ca php bin chng duy vt th hin cc lun im c bn sau : - Mi s vt hin tng trong th gii hay gia cc mt, cc b phn, yu t trong cng mt s vt hin tng lun tn ti trong s quy nh, tc ng qua li, chuyn ho ln nhau. Bn cht,

tnh quy lut ca s vt hin tng ch bc l thng qua s tc ng qua li ln nhau ca chng. - Mi lin h ca cc s vt hin tng l khch quan, vn c v n bt ngun t tnh thng nht vt cht ca th gii, biu hin trong tt c cc qu trnh t nhin, x hi, t duy. S vt hin tng no cng l th thng nht ca cc mt i lp v s vt hin tng no cng tn ti trong mi lin h vi cc s vt hin tng khc. - Mi lin h ca cc s vt hin tng khng ch mang tnh khch quan m cn mang tnh ph bin. Tnh ph bin ca mi lin h th hin : Bt c s vt hin tng no trong t nhin, x hi, t duy u tn ti trong mi lin h vi cc s vt hin tng khc. Khng c s vt hin tng no nm ngoi nhng mi lin h. Cc mi lin h biu hin di cc hnh thc ring bit, a dng, phong ph tu theo iu kin nht nh. Song d di hnh thc no th chng cng ch l biu hin ca mi lin h ph bin. Mi lin h ca cc s vt hin tng trong th gii l a dng v nhiu v. C th phn chia cc mi lin h a dng thnh tng loi tu theo tnh cht phc tp hay n gin, phm vi rng hay hp, trnh nng hay su, vai tr trc tip hay gin tipm c th khi qut thnh nhng mi lin h khc nhau. Cc mi lin h ph bin ca s vt hin tng. Cc mi lin h ph bin ca s vt hin tng trong th gii c khi qut trong cc cp phm tr c bn ca php bin chng. + Mi lin h gia ci chung v ci ring + Mi lin h gia tt nhin v ngu nhin + Mi lin h gia nguyn nhn v kt qu + Mi lin h gia bn cht v hin tng + Mi lin h gia ni dung v hnh thc 4

+ Mi lin h gia kh nng v hin thc Ni dung ca nguyn tc ton din: Bt c s vt hin tng no th gii cng u tn ti trong nhng mi lin h vi cc s vt hin tng khc v cc mi lin h l v cng a dng v phong ph. V th trong nhn thc v thc tin phi qun trit nguyn tc ton din. Nguyn tc ton din t ra cc yu cu: - Khi phn tch s vt phi xem xt tt c cc mt, cc yu t, cc b phn ca chnh s vt trong mi lin h ca chng v s tc ng gia s vt vi cc s vt khc, k c nhng mi lin h trc tip v gin tip ca chng t i n tri thc chnh th v s vt. Cn trnh quan im phin din ch xt s vt, hin tng mt, hoc mt vi mi lin h vi vng i n nhng kt lun v bn cht s vt. Lnin vit : Mun thc s hiu c s vt cn nhn bao qut v nghin cu tt c cc mt, tt c cc mi lin h v quan h gin tip ca s vt . - ng thi, nguyn tc ton din i hi chng ta phi xem xt thu o v phn bit tng mi lin h, trnh cch xem xt dn tri lit k, dn n s nh ng ngang nhau nhng thuc tnh, nhng tnh quy nh khc nhau ca s vt c th hin trong nhng mi lin h khc nhau . cn phi i t tri thc nhiu mt, t nhiu mi lin h ca s vt khi qut v lm ni bt ln ci c bn nht, quan trng nht ca s vt, hin tng . - Quan im ton din cng i hi trnh ri vo sai lm ca ch ngha chit trung v thut ngu bin. Thc cht ca ch ngha chit trung l s kt hp v nguyn tc cc mi lin h, to nn mt hnh nh khng ng v s vt. Thc cht ca thut ngu bin l s nh tro c dng , bin ci khng c bn thnh ci c bn, khng bn cht thnh bn cht hoc 5

ngc li, phn nh sai lch, xuyn tc s vt, hin tng. Nguyn tc ton din i lp vi cch nhn phin din, mt chiu; i lp vi ch ngha chit trung v thut ngy bin. Mi mt s vt hin tng bao gi cng tn ti vi nhiu mi quan h khc nhau, mi giai on tn ti, pht trin khng phi lc no cng bc l ra tt c nhng mi lin h y. Cch nhn phin din, mt chiu ch nhn thy mt mt ca vn , khng th nhn thy c bn cht ca s vt hin tng nn trong x s thng xy ra sai lm, u tr; ch thy cy khng thy rng; thy bi xem voi... Cch nhn nhn phin din v kinh t t nhn ca chng ta trong nhng nm trc i mi, cho rng ch t hu l c s sn sinh ra giai cp t sn, cn phi xa b, km hm s pht trin ca c nn kinh t trong mt thi gian di, l mt kinh nghim b ch trong nghin cu nguyn tc ny. Ch ngha chit trung cng ch nhiu mt, nhiu mi lin h ca s vt hin tng nhng khng rt ra c mt bn cht, mi lin h c bn m xem xt bnh qun, kt hp v nguyn tc cc mi lin h khc nhau, to thnh mt m hn tp cc s kin, cui cng s lng tng, mt phng hng v bt lc trc chng. Thut ngy bin a ci khng c bn thnh ci c bn, ci khng bn cht tr thnh bn cht. C ch ngha chit trung v thut ngy bin u l nhng biu hin ca phng php lun sai lm trong vic xem xt cc s vt hin tng, p dng mt cch ch quan tnh linh hot ton din ph bin ca cc khi nim, khng phn nh c s vn ng pht trin trong tnh ton din ca qu trnh vt cht v s thng nht ca qu trnh . Cc yu cu c bn ca Nguyn tc ton din trong nhn thc v thc tin: Trong nhn thc, nguyn tc ton din yu cu cn phi tnh n mi kh nng vn ng, pht trin c th c ca s vt hin tng ang nghin cu, cn xem xt s vt hin tng trong mt chnh th thng nht vi tt c cc mt, cc b phn, cc yu t, cc thuc tnh, cng cc mi lin h ca chng. Lnin cho rng mun thc s hiu c s vt, cn phi nhn bao qut v nghin cu tt c cc mt, tt c cc mi lin h v quan h gin tip ca s vt , phi tnh n tng ha nhng quan h mun v ca s vt y vi s vt khc Tuy nhin, cng theo Lnin, chng ta khng th lm c iu 6

hon ton y , nhng s cn thit phi xem xt tt c mi mt s phng khng phm phi sai lm v cng nhc. S d chng ta khng lm c iu hon ton y bi trong qu trnh vn ng pht trin, s vt hin tng phi tri qua nhiu giai on tn ti, pht trin khc nhau. Trong mi giai on khng phi lc no s vt hin tng cng bc l tt c cc mi lin h bn trong v bn ngoi ca n. Hn na tt c nhng mi lin h y ch c biu hin ra trong nhng iu kin nht nh. Bn thn con ngi, nhng ch th nhn thc vi nhng phm cht v nng lc ca mnh lun b ch c bi nhng iu kin x hi lch s, khng th bao qut c ht nhng mi lin h bn trong v bn ngoi ca cc s vt hin tng. Nguyn tc ton din cn i hi nhn thc c s vt hin tng, cn xem xt n trong mi lin h vi nhu cu thc tin ca con ngi. Mi lin h gia s vt hin tng vi nhu cu ca con ngi rt a dng. mi hon cnh c th con ngi ch phn nh mt s mi lin h no ca s vt hin tng ph hp vi nhu cu nht nh ca mnh, nn nhn thc ca con ngi v s vt hin tng mang tnh tng i, khng y , trn vn. Do vy cn trnh tuyt i ha nhng tri thc c v s vt hin tng, trnh xem nhng tri thc c l chn l bt bin, tuyt i, cui cng m khng mun b sung, pht trin. Theo Lnin, php bin chng i hi phi ch n tt c cc mt ca nhng mi quan h trong s pht trin c th ca nhng mi quan h , khng c ly mt mu ch ny, mt mu ch kia. Nh vy xem xt ton din nhng khng bnh qun, dn u m c trng tm, trng im, phi tm ra v tr tng mt, tng yu t, tng mi lin h trong tng th ca chng, phi t tri thc v nhiu mt, nhiu mi lin h khi qut rt ra mi lin h ch yu nht, bn cht nht, quan trng nht chi phi s tn ti v pht trin ca chng T quan im ton din trong nhn thc ta rt ra cch nhn ng b trong hot ng thc tin. Mun ci to s vt hin tng phi p dng mt h thng cc bin php, cc phng tin khc nhau tc ng lm thay i cc mt, cc mi lin h tng ng ca s vt hin tng. Tuy nhin trong tng giai on phi nm ng khu trng tm, then cht tp trung ngun lc gii quyt. Trc y trong giai on cch mng dn tc, dn ch, trn c s phn tch

ton din bn cht x hi Vit Nam l thuc a, na phong kin, ng ch r hai mu thun c bn l mu thun gia nhn dn ta m trc ht l nng dn vi giai cp a ch, phong kin v mu thun gia dn tc ta vi quc xm lc. Trong mu thun gia dn tc ta vi quc xm lc l mu thun ch yu cn tp trung lc lng gii quyt, sau s gii quyt cc mu thun khc. Nh cuc cch mng dn tc, dn ch nhn dn di s lnh o ca ng ginh thng li trn vn. Vic thc hin cng cuc i mi chuyn nn kinh t t k hoch ha bao cp sang kinh t th trng di nh hng x hi ch ngha nc ta l mt v d sinh ng, trn c s nhn thc c hi pht trin i km vi nhiu ri ro, phc tp, ng v nh nc ta tin hnh m ca tng bc sang nn kinh t th trng, ph hp vi iu kin kinh t x hi ca t nc tng giai on; khc vi chnh sch i mi Lin X v cc nc ng u, i mi nhy vt t thi cc ny sang thi cc kia, lm cho nn kinh t, chnh tr v x hi nhiu bt n, nhiu t nn x hi pht sinh, nn kinh t b nh tr trong nhiu nm; Cng khc vi chnh sch ng ca, khng chu i mi nn kinh t theo hng th trng nh Triu Tin, Cu ba, lm cho nn kinh t chm pht trin, i sng nhn dn gp nhiu kh khn. Thc tin qu trnh i mi ca t nc chng ta trong giai on va qua chng minh tnh ng n ca nhng chnh sch . Nh vy nguyn tc ton din l mt trong nhng nguyn tt c bn, quan trng ca php bin chng duy vt. Nguyn tc ton din i hi phi xem xt nh gi tng mt tng mi lin h ca s vt, hin tng, bn cht quy nh s vn ng v pht trin ca s vt, hin tng, trch c sai lm ca ch ngha chit trung, thut ngu bin v vic p dng nguyn tc ton din ca php duy vt bin chng vo cuc sng thc tin l cn thit i vi c nhn, tp th v ton x hi. Trong giai on t nc hi nhp vo nn kinh t th gii mt cch mnh m nh hin nay, vic phn tch ton din nhng mi lin h tc ng, s nh gi ng tnh hnh v do vy s lng trc c nhng kh khn, thun li; nhng c hi cng nh nhng nguy c v s c cc bc i thch hp nhm a t nc Vit Nam pht trin, snh vai cng b bn nm chu. 8