Professional Documents
Culture Documents
Vt thng s no
i cng:
Vt thng s no l vt thng lm dch no tu v m no thng vi mi trng bn ngoi qua cc thng tch ca mng no, xng s v da u. Nguyn nhn chnh l do cc vt sc nhn va chm mnh hoc do cc tai nn giao thng, tai nn lao ng v tai nn sinh hot. Ngoi ra cn do cc vt thng ho kh nh n bn, mnh bom mn, Vit nam cn do sc vt hc. V nn s lm cho dch no tu chy ra tai hay ra mi cng c th coi l mt vt thng s no, tuy da u khng c tn thng, c trn phim Xquang ch thy 1 ng v xng n gin. Vt thng s no c nguy c nhim khun do vi khun xm nhp vo dch no tu v nhu m no gy vim mng no v p xe no khc vi chn thng s no kn, nguy c chnh l chn p no do mu t. V vy n l nguyn nhn chnh gy t vong v cc di chng nng n. Ch nh m cng sm cng tt (nht l trong 6 gi u) trnh nguy c nhim khun v x tr ng nguyn tc trnh cc bin chng. Phng tin cn thit x tr l dao in v my ht, loi trang b ny kh khn cho bnh vin tuyn c s. V vy nu khng c iu kin th chuyn bnh nhn sm ti ni c kh nng phu thut.
Nguyn c Thng Y6B7: cng n thi bc s ni tr Ngoi Vt thng xuyn: C l vo, c l ra.
L vo: Kch thc nh, thng tn gii phu bnh l phc tp, c ng hm no dp, c th c d vt v t chc no. L ra: kch thc rng hn l vo, vng thng tn no t hn l vo. t chc d vt c th bn ra ngoi vt thng.
Da u:
Rch da gn sch hoc dp nt, nham nh, bn. Kch thc: tu thuocj vo nguyn nhn, c th rt nh ch
Mng no:
Thng, rch gn, rch x hnh chn chim hoc dp nt. Din rch mng cng:
+ Bnh thng: nh hn din xng v v din no b tn thng pha di. + Trng hp m no li ra ngoi vt thng: mng no b x rng thm ra v dnh vo mp vt thng (xng v).
Nguyn c Thng Y6B7: cng n thi bc s ni tr Ngoi No tht: Nu thng tn su c th thng vi no tht gy chy mu no tht, tin lng nng. Cc hnh thi lm sng:
Vt thng s no vm s:
Nh: Ch c dch no tu chy ra hoc rch da u c mnh xng ln lm rch mng no. Ln: C th thy no li ra ngoi.
Vt thng thu no t nn s ln: thng ch c r dch no tu qua vt thng. Vt thng vo nhng vng c bit:
Vo cc xoang tnh mch (xoang tnh mch dc trn: vt thng trn ng i ca xoang tnh mch t gc trn mi pha trc n chm ngoi pha sau) d c nguy c chy mu d di, dn n t vong ( khi m cn chun b tt v gy m hi sc, phu thut vin v vt liu v xoang). Vt thng s no vng hi lu Hrophilie: chm ngoi, rt nng, t l t vong cao. Vt thng vo xoang hi trn: Thng vt thng s no vng trn trc, pha trong 2 cung lng my, cn ch n trn h mt v nhng thng tn nhn cu v sau nhn cu (v nhn cu, t mu sau nhn cu). Nguy c nhim khun ln.
Vt thng do ho kh:
Vt thng xuyn: l vo nh, l ra rng, nt. C ng hm trong no gy chy mu v tn thng no nng. Vt thng cht: ch c l vo.
Trng hp d vt ln nng c th ly d vt ngay khi m. Trng hp d vt nh:
Vit nam cn gp thm vt thng s no do sc vt hc: vt thng s no do tru hc, nga : thng n mun (3 5 ngy), c nm no, vim mng no nng, cn iu tr vim mng no n nh sau mi m. Nu m cn trit (v mng no, che kn da u nu thiu da)
Chn on:
Mt vt thng s no chn on khng kh, nu ta ngh n ngay khi gp 1 vt thng ang chy mu km theo dch no tu v cht no trng l ra ngoi. Nu ch c vt thng da u, d rng hay hp, d chy mu hay khng chy mu vn phi ngh n vt thng s no trnh b st thng tn bn trong trc khi cm mu da u. Cn xc nh vt thng s no gi th my, vt thng gn sch hay dp nt, vng no, bn cu (trn, nh chm) hay h sau.
theo (mu t..). Theo di nh trong chn thng s no kn. 2) n mun: Hi chng nhim khun. Hi chng mng no. Nu c khong tnh phi ngh ngay ti mu t ni s.
Cn lm sng:
1. Xquang s: T th: thng, nghing (phi, tri), tip tuyn. Mc ch:
+ nh gi thng tn xng s. + Tm d vt. + Xc nh hng i ca d vt, qua nh gi su ca thng tn. 2. CT scanner s: Mc ch: nh gi thng tn ton din ca hp s v nhu Hnh nh: tn thng xng, xng vn trong no, dp no v m no. mu t phi hp, d vt, kh trong s, hnh nh p xe. 3. Cc xt nghim mu, sinh ho, s lng bch cu, tc mu lng 4. Ly dch m vt thng cy lm khng sinh . 5. Chc d tu sng: Ch nh: n mun, c du hiu vim mng no. V tr: khe lin t 4 5. nh gi tnh trng vim mng no: nc no tu c, protein Nui cy vi khun lm khng sinh . Gip cho chn on l vim mng no hay p xe no.
Nguyn tc iu tr:
1. S cu: 1) Khng nn: Ra trc tip vt thng. Ra vt thng bng thuc st khun. Rc, ra khng sinh trn b mt vt thng (gy ng kinh, Thm d vt thng bng dng c cng. Bng p cht vt thng. Ly d vt (c th lm chy mu th pht do d vt x th Gt b hoc p cht no phi ra vo trong (nguy c nhim Dng thuc gim au ton thn v nguy c gy suy h hp
ang tn th tbt kn mch thay xoang tnh mch tn thng) khun v chy mu). hoc phng c mu t trong no km theo. 2) Nn: Chng shock. m bo h hp thng sut, chng suy h hp nu c. Ct tc cng rng cng tt (gim nhim khun), c th co St trng quanh mp vt thung t trong ra ngoi. Ra xung
2. iu tri thc th: Nn m sm (trong vng 24 h), coi nh cp cu tr hon, khng nh mu t trong chn thng s no kn. 1) i vi vt thng s no n sm: Nguyn tc: + M ngay cng sm cng tt. + Chun b trc m: khng sinh, SAT. + C th gy t tu sng hoc gy m. Rch rng vt thng da u, ch ct lc tit kim. Tch mng xng. Ly xng v nht l cc mnh ri, nu cn gm rng xng M rng mng no, ct lc mng no tit kim Ti vt thng ch yu ht no dp, ly mu t v d vt (x-
ng, da, tc). i vi mnh ho kh nng nu khng phi tm kim kh khn th ly b, nu kh tm th li. Bm ra vi p lc mnh (t chc no nt b y ra, t chc no lnh cn nguyn). Ht t chc no dp (ht cho ti khi no bt u c chy mu ra l c. Nu st t chc no dp: nhim khun. Nu vo no tht: cho sonde Nlaton vo bm ra nc mui sinh l lm sch no tht cho ti khi trong, lu li sonde (24 48h) theo di tnh trng no tht. Cm mu: t bng dao in, nu khng c th dng clip bc. Nu rch xoang tnh mch: C th dng ngn tay tm thi bt li cm mu tm thi. Sau ct c (thng l c thi dng) gi nhuyn p vo xoang cm mu.
ng ai c tnh trng qu cng hoc khng : Rch da vng bn cnh, ko da trt trn cn Galea ng kn vt thng) 1) n mun: Chng nhim khun (khng sinh), hi sc tt, m sau. Thay bang vt thng. Lc m ra hnh thnh ap _ xe : Ly ra d hn ( c M : th t nh n sm : V khun, ct lc t ngoi vo Khng khu kn mng no, khu da che vt thng. Vt thng xoang hi trn: No sch xoang hi trn (do xoang
khi). trong. 2) Th c bit: hi c nim mc ph nn nguy c nhim khun cao). Cm mu thnh xoang bng sp ong. V mng no. C th lp y xoang bng c. Vt thng xoang tnh mch: + Tht (xoang dc trn): 1/3 trc tht khng hi, 1/3 gia tht nng hn, 1/3 sau tht ph no. Khng c tht hi lu Hrophilie. + V: c thi dng gi nhuyn p vo xoang cm mu. Vt thng hc mt: Nu v: b nhn cu. V mng cng. Vt thng xuyn: X l ch yu ng vo quan trng hn
+ L vo nh, tnh to, khng nhim khun: Ch cn theo di: Mu t, ap xe no v cho khng sinh. + M, khong tnh: X tr ly mu t cp cu. + Mnh kim loi chui qua h mt, xoang trn, xoang sng: nn m do nguy c nhim khun. 3. Sau m : Ti vt m: Hn ch thay bng nu vt m kh. Chng nhim khun: khng sinh theo khng sinh . Chng ph no: thng kh tt, O2, Mnnitol, lasix.
mch nu m.
4. Bin chng, di chng: Nhiu hn CTSN kn do tn thng nhu m no: thng ch gp vi vt thng ln v hoc khng c x tr sm, ng. 1) Bin chng: Vim mng no. Ap xe no. Vim xng s. Lit, tht ngn. Ri lon tm thn. i sng thc vt.
2) Di chng:
Mu t trong no
Nguyn nhn: Do cc dp no gy chy mu nhu m no, thng vng bao trong, c khi n thng vi no tht gy chy mu no tht. Lm sng : Bnh nhn m ngay sau tai nn, cc triu chng v huyt ng, v h hp thng nng. Trc tin phi x tr ri lon h hp nh t ni kh qun ht m di, nu cn phi m kh qun. Chn on hnh nh:Chp ct lp vi tnh cho thy hnh nh no dp, t trng khng u, c mu t trong nhu m no, nhiu v tr khc nhau nh thi dng trn, thi dng nn, vng bao trong, vng nhn xm trung ng v. v
+ thuc cn quang thot ra ngoi mch no. + C bc tch xoang tnh mch khi xng s. 4. Mu t ngoi mng cng vng chm: Chn on khi c ng v xng nghi ng tn thng xoang tnh mch bn, i khi c phi hp mu t di lu. 5. Mu t ngoi mng cng h sau: VIII. D b st. Ngun chy mu: v xng chm, tn thng xoang tnh mch Din bin rt nhanh (ti cp) hoc bn cp vi cc du hiu iu tr:
bn, tn thng hi lu Herophilie. sm ca ri lon thn kinh thc vt trc khi c suy tri gic. 1. Ch nh m cp cu: 1) C khong tnh. 2) Xquang quy c c ng v xng vng thi dng hoc chp ct lp vi tnh thy c hnh thu knh hai mt li. 3) Nu xut hin gin ng t 1 bn v lit na ngi bn i din l giai on mun, tin lng nng. 4) Ch : Nu Glasgow > 8 im c th chuyn v tuyn trung ng, Nu glasgow 8 im, vn chuyn s nguy him, nu cn nu vn chuyn khng qu 3 gi. m ti a phng. 2. Nhng nguyn tc chnh m mu t ngoi mng cng:
+ Theo di dn lu v rt sau 24 - 48 gi + Theo di tri gic v cc du hiu thn kinh khu tr (gin ng t cng bn, lit na ngi bn i din) pht hin mu t ti pht. + Theo di cc bin chng nhim khun. 4. nh gi kt qu sau m: Da vo bng Glasgow Outcome Scale gm 5 im nh sau: + Kt qu tt : Tr li cuc sng gia nh v x hi. + Trung bnh : T ch trong cuc sng, thay i ngh khc hoc b ngh. + Kt qu xu : Sng ph thuc vo ngi khc. + i sng thc vt. + T vong.
X tr mu t di mng cng
IX. i cng: 1. Mu t di mng cng l khi mu t nm gia mng cng v mng nhn. 2. Gm 3 loi: cp tnh, bn cp v mn tnh. 3. Thng km theo dp no, ph no l cc thng tn nng v kh iu tr.
no trc tip nn no b ph, ngha l nc, ban u khoang ngoi t bo. Ph no c th l hu qu gin tip, v thm thu cc mao mch no tng thm. Ph no c th khu tr 1 thu, 1 bn cu hay ton b no: iu tr bng dung dch Mannitol. Lasix. Dexamethsone. C th dng my th lm gim ph no. 2. Mu t di mng cng bn cp xut hin t 3 21 ngy: 1) Bnh nhn ku nhc u, bun nn, ngi chm chp, l ln. 2) n khm thy ph n gai mt, lit nh na ngi, chp ng mch no c di lch. 3) Tin lng sau m tt. 3. Mu t di mng cng mn tnh: xut hin t tun l th 3 tr i sau 1 sang chn nh (c khi ngi bnh khng nh r): 1) Chy mu khng nhiu lm bt u t vng thi dng nh, hnh thnh 1 bc gm l thnh dy, c nhiu mch mu tn to, nhiu si huyt v bch cu, l tng mng hn c th
+ Tri gic xu dn (khong tnh khng r) + Chp ct lp vi tnh c hnh nh khi mu t hnh lim lan to c bn cu, gim t trng Nguyn tc m: c 1 s im khc vi m mu t ngoi mng cng: + Nn m hp s (Volet) gii to no v tin hnh x tr trit thng tn di mng cng nh ly mu t, cm mu, ht no dp. + Nu ph nh, no p tt c th ng mng no, t li mnh xng s. + Nu ph nng, no p yu, khng nn ng mng no (nu cn ch khu nh hoc nu c iu kin th to hnh no,
Chn thng s no kn
XIII. i cng: 1. Chn thng s no l nhng thng tch hp s do nhiu nguyn nhn khc nhau nh tai nn giao thng, tai nn sinh hot v tai nn lao ng. Trong hon cnh nc ta hin nay th ch yu do tai nn giao thng ng b(72%, bnh vin Vit c 2003). 2. i vi ngi thy thuc thc hnh cn phn bit 2 loi: chn thng s no v vt thng s no c hng v thi x tr ng. 3. Chn thng s no kn l chn thng s no nhiu khi khng c biu hin bn ngoi, nhiu khi da u b rch, xng s v nhng khng gy rch mng cng, khng c thng thng trc tip dch no tu v m no vi mi trng bn ngoi. 4. T l t vong cao, li nhiu di chng nng n cho gia nh v x hi. 5. Kt qu iu tr chn thng s no ph thuc phn ln vo thi x tr cp cu ban u, nht l i vi chn thng s no nng.
1. Thng tn nguyn pht: xy ra ngay ti thi im chn thng v do tc nhn chn thng gy ra.
+ t tnh mch i t v no v xoang. + V cc tnh mch ca v no (thng c dp no km theo). Tnh cht: thng lan to theo khoang di nhn, chy t t nn c thi gian cho no thch nghi nn t c triu chng thn kinh (au u, ri lon tinh thn). Nu khng m, ph no tng s
chc no.
2) Ph no: l hu qu ca nhiu loi thng tn, do nhiu c ch khc nhau. Thng tn ban u
V hng ro mu no
Chy mu
Thng tn t bo
Mun khc phc tnh trng ph nhim c t bo phi chuyn c nc tch t qu nhiu bn trong t bo a ra ngoi khong k ri vo trong cc mao mch, t o thi ra ngoi c th. i. Lm sng: Thng tn sau chn thng s no l thng tn phi hp, lm sng phc tp, chn on kh khn. Chn on ch yu da vo din bin ca triu chng qua vic theo di st bnh nhn, vi mc ch chnh l pht hin mu t trong hp s, biu hin trn lm sng l: cc du hiu thn kinh thc vt, tri gic v thn kinh khu tr. 3. Hi bnh: 1) C ch ng: u c nh: vt cng p vo u: tn thng trc tip u di ng: u p vo vt cng: tn thng i din vi ni b chn thng. bn chn thng. 2) Din bin tri gic ngay sau chn thng l quan trng nht. Chn ng no: khm hin ti tnh hon ton, qun ht din Khong tnh: sau chn thng bnh nhn tnh, sau li M ngay t u. bin tai nn. hn m: gi mu t ni s.
2) nh gi tri gic theo thang im Glasgow: Da vo 3 du hiu sau cho im: Mt: ti a 4 im. + M t nhin: 4 im + Gi m: 3 im + Cu m: 2 im. + Khng m: 1 im. Tr li: Ti a 5 im. + Tr li ng: 5 im. + Tr li ln ln: 4 im. + Khng r ni g: 3 im. + Ku rn: 2 im. + Khng ni: 1 im. Vn ng: Ti a 6 im: + Bo lm ng: 6 im. + Cu gt ng: 5 im. + Cu gt khng ng: 4 im. + Gp cng chi trn: 3 im. + Dui cng chi trn, chi di: 2 im.
+ Nc no tu, cht no chy ra: vt thng s no h. + ng v, mnh xng ln (thm khm bng gng v khun). 2) V nn s: Pht hin nhng ng v, ln qua cc du hiu trc tip v gin tip sau: S thy khi mu t di da u. Chy mu mi, bm tm h mt, nn nhiu mu: v tng trc
+ Du hiu mng no v v no: au u d di, vt v, dy da, cng gy, co cng, dui cng na ngi. + Trng hp c dp no, mu t n thun: ng kinh cc b. Cc du hiu thn kinh khu tr trn xut hin t t mi c gi tr, nu xut hin ngay th t gi tr. 8. Khm pht hin cc thng tn phi hp v cc bnh l sn c: V. Gy xng tay chn. Chn thng bng. Chn thng lng ngc. Chn thng ct sng. V xng chu Cn lm sng: 1) Loi phim: Thng (trn, chm). Nghing (phi, tri).
1. Xquang thng:
(Trng hp lm sng r, c th ch nh m ngay ti y t c s, khng cn dng phng php ny cho d khng c CT). 2) V tr chp: C du hiu thn kinh khu tr: Chp bn ng t gin, i Khng c du hiu thn kinh khu tr: da vo tc nhn gy din vi bn lit. chn thng: + u c nh: chp bn c chn thng. + u di ng: chp bn i din bn chn thng. Chp bn c ng v xng. 3) K thut: Bm thuc cn quang qua ng mch cnh chung, st ch chia i cnh trong, cnh ngoi. 4) nh gi kt qu: Hnh nh ng mch no: + Mu t ngoi mng cng, di mng cng: c vng v mch st xng s, y ng mch no gia vo trong v y ng mch no trc sang bn i din (di lch > 5mm). Hoc y ng mch no gia vo trong v khng thay i v tr ng mch no gia (mu t 2 bn).
bnh nhn c th ch c au u nh tng dn trong mt khong thi gian vi tun ti vi thng). L tng nht l mi bnh nhn sau khi b chn thng s no. Bnh nhn hn m su. Bnh nhn khng cn cc phn x. Khng t th. 4) Chng ch nh:
v ch nh chp CT s. 2. Chn on tn thng xng s: 1) Vm s: Khng c triu chng r rng trn lm sng. Chn on da vo cn lm sng: Xquang s. Khi c ng v vng thi dng, cn theo di st mu t ngoi
mng cng. 2) Nn s: ch yu da vo lm sng: V tng trc nn s: + Chy mu mi, chy nc no tu qua mi (c rch mng no cng). + Mu t phn mm di da quanh hc mt (mt eo knh rm). V tng gia nn s (xng ): + Chy mu tai, chy nc no tu qua tai (km rch mng no cng). + T mu di da vng xng chm km theo lit mt ngoi bin. 3) Chn on no dp: Dp no nh: + Bnh nhn tnh. + C du hiu thn kinh ni no dp. + Lit na ngi ngay khi ng. + Ri lon ngn ng. + ng kinh. Dp no nng: Hn m ngay sau chn thng, m ngy cng Trn CT s: nhiu, t vong. + Trong t chc no dp: c mu t nh ri rc.
2) Bnh nhn hn m: + m bo lu thng ng th: ht m di, t bnh nhn t th nm nghing trnh tt li ra sau v trnh sc m di. t ni kh qun, m kh qun, th O2, th my h tr khi cn. + m bo tun hon, duy tr lng mu ln no tt: Truyn dch nc v in gii qua ng tnh mch ngay t u. Gi huyt p mc y v trnh tt huyt p xung. Khu cm mu vt thng da u. t bnh nhn t th u cao 20, c thng (d nm nghing hay nga) gim cn tr mu v tnh mch cnh 2 bn (hn ch ph no do tr tnh mch no). Truyn Mannitol 20% vo tnh mch vi liu 1g/kg trong 20 Dng Lasix khi huyt p tt. 30 pht.
2) i vi mu t ni s:
phng chn p trc khi chuyn ln tuyn trn. ti pht. 3) i vi mu t ngoi mng cng: M hp s nu chp ct lp vi tnh hoc khoan thm d Ly mu t ngoi mng cng. Tm ngun mu chy cm mu. nu khng c chp ct lp vi tnh.
u. 4) i vi mu t di mng cng: a. Th cp tnh(< 72 h) v bn cp (72h 2 tun): Thng km dp no. Ch nh m v k thut nh vi mu t ngoi mng cng, c
1 s dim khc: + Nn m hp s (Volet) gii to no v tin hnh x tr trit thng tn di mng cng nh ly mu t, cm mu, ht no dp. + Nu ph nh, no p tt c th ng mng no, t li mnh xng s. + Nu ph nng, no p yu, khng nn ng mng no (nu cn ch khu nh hoc nu c iu kin th to hnh no, mnh xng di da bng (h chu tri) hoc gi bo qun ngn hng m. 2) K thut m: Khi chn on r trn lm sng l c mu t trong hp s: + Co nhn u. + Gy m ni kh qun. + m np s nu c phim chp CT. Nu cha c CT m phi m: Rch da vng thi dng ngay trc tai (bn ng t gin). Ct dc c thi dng bng dao in. Khoan 1 l xng s cch l tai ngoi 2 cm trn vnh tai 2cm (73% mu t ngoi mng cng y). Nu khng thy mu t th c th khoan thm 1 l s 2 (nh), l s 3 (chm-nh), l s 4 (chm) v cc l v tr i din. + Nu c mu t ngoi mng cng th sau khi khoan thng xng, c mu c ngay y l khoan. Nu ch thy mng cng