Professional Documents
Culture Documents
Bin chng chnh ca si tit niu I. i cng 1. Si tit niu l mt bnh l ngoi khoa thng gp, hay ti pht trong si niu qun chim t l 20 25% si tit niu ni chung. y l mt cp cu c tr hon (ng v gc iu tr si niu qun) v si rt d gy ra cc bin chng trong c cc bin chng dn n t vong nu khng c x tr kp thi. y l mt loi si nguy him nht trong cc loi si ng tit niu do nh hng n niu qun, chc nng thn v ton thn. 2. Si niu qun phn ln do si thn di chuyn xung (80%). Do qu trnh di chuyn, si c th ri xung bng quang v t i ra ngoi hoc c th dng li cc on hp sinh l ca niu qun nh on b thn niu qun, on niu qun bt cho ng mch chu, on niu qun trong thnh bng quang. 20% si niu qun cn li hnh thnh ti ch do cc nguyn nhn khc nhau gy cht hp niu qun: Vim nhim(lao), d dng niu qun (niu qun phnh to, tch i). 3. V v tr ca si thng gp on 1/3 di (70 75%), cn li (25 30%) gp 1/3 trn hoc 1/3 gia. 4. Si niu qun thng gy bin chng sm vi ng tit niu trn. Khi si tit niu 1 bn v chc nng thn bn i din c th b tr c th t khi xy ra bin chng. Nhng khi chc nng thn bn i din khng cn b c hoc si niu qun c 2 bn th c th dn n nhng bin chng nguy him. 5. C nhiu bin php iu tr si niu qun nhng khi c bin chng th bt buc phi tm mi cch ly si ra. II. Cu to niu qun: 1. Niu qun l ng dn nc tiu c cu to chnh: 1
x collagen lm ri lon nhu ng b thn niu qun. sn, k tu thn cha cc fibroblast, t bo n nhn, i thc bo. Cc mao mch vng tu th co tht, ng thi cc mao mch cu thn b xp li. 8 tun: nhu m thn b dn mng 1 cm. 3. Thng tn n lp c s gy cht hp niu qun. 2
1. Dch t:
gp si canxiphosphat, canxi oxalat, n hay gp si phosphat amoniaco magnesi) 2) iu kin sinh hot: Ch n nhiu canxi, phosphat, oxalat d hnh Kh hu nng, kh, hn ch lng nc tiu bi tit cng thnh si. d hnh thnh si. 3) Yu t di truyn cng c nhc ti trong 1 s bnh cnh v si cystin, si canxi 4) Nhng bnh mn tnh nm lu v bin chng ca nm lu cng d hnh thnh si. 2. Lm sng 1) C nng: Cn au si niu qun: + au qun tht lng tng cn d di ko di vi pht ti hng gi, kh ct cn au nu khng c iu tr thuc gim au. + Cn au xut hin sau khi bnh nhn i li, vn ng nhiu, lao ng nng. Cn au du i khi c ngh ngi. + V tr: Vng h tht lng, lan xung di theo ng i ca niu qun tn ht nhiu v tr khc nhau tu vo v tr 3
3. Cn lm sng: + Cng thc mu: hng cu bnh thng, bch cu tng cao, a nhn trung tnh tng cao (>75%). Tc lng mu tng: Khi c nhim khun. + Ho sinh mu: c th thy cc nguyn nhn gy ra si: Ca tng, oxalat tng. + Nu nhim khun huyt: xt nghim c vi khun trong mu. + Ure, creatinin tng cao: c suy thn cp/t cp ca suy thn mn. Xt nghim nc tiu:
mch mu trong thn. qun bn tn thng. 6) Vim nhim thnh niu qun: niu qun vim nhim lm t chc niu qun dy ln, x ho, cht hp niu qun. 7) Thng thnh niu qun: gy d nc tiu. D ra ngoi: vim ty sau phc mc. D vo trong: gy vim phc mc nc tiu. X tr: phu thut ly si, khu phc hi hay ct
on, ni tn tn niu qun. 8) Vim quanh thn. 9) Ap xe quanh thn: Hu qu nng, d li m : phu thut dn lu ap xe quanh thn hoc ct thn nu khng cn kh nng bo tn. 2. Bin chng do cht tc 1) Thn nc: bi ring. 2) Thn nc nhim khun. 3) Thn m: bi ring. 4) Suy thn cp v niu: bi ring. 5) Suy thn mn tnh c 2 bn. 6) Tng huyt p: Si niu qun vim thn cp/mn, nc b thn tng huyt p (?). iu tr : iu tr tng huyt p v ly si niu qun. B. Cc bin chng trong m:
Vim thn, vim i b thn, vim thn k I. i cng 1. Si niu qun lm cn tr lu thng, ng nc tiu, nhim khun ng tit niu c th ngc dng ln nhu m thn (m lin kt k thn ng thn gy vim cp hay mn tnh). 2. Vim i b thn cp tnh vi bnh cnh lm sng rm r nh hng n chc nng bi tit ca thn, nht l si niu qun 2 bn hay si niu qun 1 bn v si thn 1 bn. 3. Nu bnh c pht hin sm ngay t t cp tnh u tin, iu tr nguyn nhn kp thi (ly si niu qun) tn thng vim i b thn s khi, chc nng, hnh th thn c th hi phc hon ton. 4. Nu bnh ko di khng pht hin ra nguyn nhn si niu qun, sau nhiu t vim i b thn cp tnh, phn ng vim x tng ln s tr thnh vim i b thn mn
niu qun b thn. 2) i mu: i nc tiu hng hay (t gp), c th i mu vi th (< 100000 hng cu/ml nc tiu). 3) i c: nc tiu sm mu do cc t bo nim mc i b thn vim long thi theo nc tiu, do nhim khun. Mc ph thuc nhiu vo mc nhim khun, vi khun. 4) i rt, i but: khi si niu qun v tr st bng quang gy kch thch bng quang. 5) Trong cn au bnh nhn c th c nn, bng chng. 2. Ton thn: Biu hin tnh trng nhim khun nhim c rm r: St cao dao ng 38,5 - 39C m khng thnh cn Ton thn suy st nhanh, mi kh, li bn, chn n mt Nu bnh tin trin nhanh chng c th gy ure mu v ko di trong nhiu ngy. mi (au st khng dt). cao, thiu niu, v niu, ph do suy thn. 3. Thc th: 10
12
2) Khng sinh:
13
15
16
khng au do si niu qun nh, trn, c th lu thng nc tiu tng t ri li vim tc niu qun, niu qun v thn gin to dn. Cng c khi au xut hin khi rn i biu hin s pht ngc dng bng quang-niu qun. 2) i nhiu, hay i v m, t trng nc tiu thp (nu nc di ngy). 3) Cc triu chng c nng khc ca si niu qun 3. Ton thn: Ton trng vn bnh thng, c th gai st 37 38C do bi nhim (thn nc nhim khun). Nu cc trng hp thn nc 2 bn, ton trng suy sp hn: gy, da kh, ph, thiu mu, chn n, mt mi, khng mun vn ng i li v au cng tc c 2 bn tht lng. i t Tng huyt p: tng nh hoc trung bnh do thn tng tit Renin hoc do gi nc, gi mui. a phn khi loi b si niu qun th huyt p tr li bnh thng, 1 s trng hp tng cao phi ct b thn mi iu chnh c. Suy thn cp. Suy thn mn tnh c 2 bn: trng hp thn nc c 2
bn ko di. + Hi chng ure mu cao: + Hi chng thiu mu: da xanh, nim mc nht, mch nhanh. + Ph. + i t. 17
nhn t s thy, thy thuc pht hin: Thn to cng, mm cn n hi, n vo khi thn bnh nhn au tc: chm thn(+), bp bnh thn(+). C phn ng thnh bng ti ch tht lng thnh bng. i khi c nhng trng hp vim tc niu qun gim i, si di chuyn c, nc tiu lu thng c, thn li b i. III. Triu chng cn lm sng i mu i th hay vi th. Nhiu bch cu, bch cu a nhn thoi ho: nu c Ly nc tiu em cy tm vi khun (nc tiu gia 1. Xt nghim nc tiu:
nhim khun nc tiu. dng/chc ht bng quang, thng i): > 100000 vi khun /ml:nu nhim khun nc tiu. Lm khng sinh . Protein niu(+): c vim thn, b thn km theo. Hng cu bnh thng, trong nhng trng hp a hng 2. Xt nghim mu: cu do thn nc sn xut nhiu erythropoietin th hng cu mu tng, bch cu hi tng. Tc mu lng tng nh. Cc xt nghim sinh ho gii hn bnh thng nu l
si niu qun 1 bn thn bn i din b tr. Xt nghim sinh ho c nhiu bin i tu mc thn nc v suy thn: ure, creatinin tng, ri lon nc in gii Na+, K+ tng, toan ho mu, d tr kim gim, pH mu thp. IV. Chn on hnh nh: 18
trng hp si urat. Khi thn to qu c th y niu qun, si v pha i din trng vi ct sng kh nhn thy si, hoc nhm chn on si niu qun bn khng c thn to. 2. Siu m: nh gi tnh trng nhu m thn, niu qun, mc L phng tin chn on tt si niu qun ngay c si nc. urat, nhng kh pht hin si 1/3 gia v vng rut v khung chu. Phn bit vi bnh thn c nang. Thy chc nng thn bn c si b gim, mt: 3. Chp UIV: + Bng thn bn tc thng m nt hn. + i b thn gin rng. + Niu qun phnh, gin ngon ngoo. nh gi chc nng thn thn bn i din. Khi c si niu qun 1 bn thn bn i din s b tr. Trong cc trng hp ny thn bn c si ngm thuc km hay khng ngm thuc cha hn l thn mt chc nng. Cn theo di nhng phim chp chm sau 60 90 120 pht nh gi c chc nng v hnh th i b thn nc. Cc trng hp si niu qun 2 bn cng phi chp UIV chm nh gi c ng chc nng v hnh th thn. Nu 2 thn khng ngm thuc trong cc phim chp chm 120 180 pht s kh khn cho thi x tr. Chp ng v phng x vi 99mTcDTPA cho php nh gi ng chc nng thn tng bn khi UIV khng ngm thuc.
19
3. Ton thn: 39 - 40C kh iu tr. Tng huyt p: tng nh hoc trung bnh do thn tng tit Renin hoc do gi nc, gi mui. a phn khi loi b si niu qun th huyt p tr li bnh thng, 1 s trng hp tng cao phi ct b thn mi iu chnh c. 22
bn ko di. + Hi chng ure mu cao. + Hi chng thiu mu: da xanh, nim mc nht, mch nhanh. + Ph. + Trng hp nng (suy thn giai on cui khng hi phc): ting c mng tim, kh th toan huyt, xut huyt, i lng, chng bng: hn m, t vong. 4. Thc th: Khm thy thn to cng, chc, rt au t di ng (nh 1 u thn) khc vi thn nc (thn cng mm, c th di ng c). C tht lng ph n ty do thm nc tiu, m ra Phn ng thnh bng vng tht lng. Xt nghim mu: quanh thn. 5. Cn lm sng: + Hng cu gim, bch cu tng ch yu l a nhn trung tnh v lympho. + Tc lng mu cao. + Ure mu, creatinin mu bnh thng hay tng nh (do thn bn i din b tr), c th tng cao nu c suy thn. Xt nghim nc tiu: + Bch cu thoi ho nhiu, hng cu (+++) + Vi khun: E. coli hoc Proteus s lng N >10 4 /ml. Xquang h tit niu khng chun b: c vng tht lng Siu m: niu qun i b thn gin to, cha dch m, bng thn to v si niu qun. m m khng ng u, nhu m thn mng. Pht hin
23
Suy thn cp I. i cng 1. Si niu qun l 1 trong nhng nguyn nhn gy thiu niu, v niu suy thn cp sau thn. 2. Thiu niu khi lng nc tiu < 400ml/24h, v niu khi < 100ml/24h. 3. Suy thn cp sau thn do si niu qun hay gp si niu qun 2 bn (hoc si thn 1 bn, 1 bn l si niu qun). 4. Si niu qun 1 bn nu v niu thng l thn bn i din bnh l, tuy nhin si niu qun 1 bn gy v niu cng c gp trong y vn gi l v niu phn x. II. Sinh bnh hc: 1. Si gy vim tc niu qun cp tnh ng qu mc thn, trong tnh trng gin i b thn c trc, to phn x ngng bi tit ca thn. Thc cht suy thn cp do si
25
3 ngy: l m, hn m, vt v. 3. Cn lm sng: 1) Xt nghim mu: Hng cu< 3 triu, bch cu tng cao, mu lng tng cao.
26
+ Tnh trng mt nc v in gii nng + Tnh trng nhim khun sau m: nhu m thn tip tc hoi t nn chc nng thn khng hi phc. + Bi ph khi lng tun hon nhng bnh nhn vn i t, ph tng ln, sau 2 tun mi tin lng c. Kt hp chy thn nhn to trong cc trng hp ure mu Theo di cc ch s nh gi kt qu iu tr v > 30mmol/l, K > 5mEq/l, ph: 1 2ln/tun. tin lng: ure, creatinin mu, ure, creatinin nc tiu, cc thng s kim, pH mu, in gii mu, nc tiu. Cc bin php iu tr si tit niu I. Ni khoa: 1) Gim au: Atropin, papaverin. visceralgine 2) Chng nhim khun: theo khng sinh 2. iu tr thc th. 1) Nguyn tc: mc ch l gip hn si niu qun di chuyn xung bng quang ri ra ngoi. Ung nhiu nc. Truyn huyt thanh. Li tiu nh (khng dng Lasix l mt li niu mnh c 1. iu tr triu chng:
th gy v thn). 28
ca cc phng php trn. b. Phng php: M ly si + kim tra lu thng ng tit niu. M ly si + t ng thng dn lu thn khi c nguy M ct thn khi thn b hu hoi ht chc nng. M v to hnh ng niu (ct, ni).
c tc, hp ng niu.
29
2) Tn si: khng qu ln (4 5cm) bng my tn si c hc hay bp tay. Tn si bng sng xung ng thu in: in cc t trc tip vo si, lm si v thnh mnh nh v ly ra ngoi. Tn si bng sng siu m, laser lm si nh v ly ra i vi si niu o, cn y si vo bng quang bng ngoi. cc phng php tn si ly si ra l ch yu. t ng soi ln niu qun ti v tr c si. t in cc Laser st hn si. My hot ng ng thi cho dng nc chy vo lin tc ra cho cc mnh vn si ri xung. 3) Phu thut: ch nh: Si gy bin chng: nhim khun ng niu nhiu, Si trn bnh nhn b hp ng tit niu di, khng Si trn bnh nhn c bnh l ng tit niu di nh nc, m thn t c my, x c bng quang, hp niu qun. bnh u x tin lit tuyn, u bng quang, ti tha bng quang, u niu qun. 30
gp si canxiphosphat, canxi oxalat, n hay gp si phosphat amoniaco magnesi) 3) iu kin sinh hot: Ch n nhiu canxi, phosphat, oxalat d hnh Kh hu nng, kh, hn ch lng nc tiu bi tit cng thnh si. d hnh thnh si. 4) Yu t di truyn cng c nhc ti trong 1 s bnh cnh v si cystin, si canxi 3. Nguyn nhn hnh thnh si. 1) Si th pht: c hnh thnh do nguyn nhn nc tiu b tr, l hu qu ca s cht hp ca i thn hoc ch ni b thn-niu qun do bm sinh hay sau cc nhim khun (lao, giang mai). 2) Si nguyn pht: phc tp. Hay gp nht l do ri lon chuyn ho (nguyn nhn ton thn) v do vim nhim
31
amonico-magnesi. (trn thc t cc thnh phn thng cu to vi nhau to thnh si) V tr: hay gp b thn v d tn thng nn nguy him. 4. Si thn gy ra nhiu bin chng: nc, m thn, vim thn, x ho thn v c th dn n t vong. 5. Chn on ch yu da vo lm sng cn lm sng (siu m, UIV, cc xt nghim pht hin bin chng). 6. Trong nhng nm gn y c nhiu tin b trong hiu bit mi v bnh l ca si, ng thi phng php iu tr si tit niu c nhiu bin i to ln, nh c tin b trong lnh vc quang hc, siu m v laser, cc phng php iu tr ni khoa v ngoi khoa c hiu lc v y ha hn, phng php phu thut kinh in thu hp dn phm vi ch nh m thay th dn bng 1 s phng php hin i nh tn si ngoi c th, ly si thn qua da, tn si v ly si qua ng soi niu qun. II. Lm sng Mt s bnh nhn c si thn khng c biu hin lm sng m ch tnh c pht hin l si thn khi i khm 1 bnh khc. bnh nhn si thn c biu hin lm sng thng c tin s i ra si. 1. C nng: 1) Cn au qun thn: V tr:
32
3. Ton thn: 2. Khi c nhim khun: st cao, mi kh, li bn, hi th hi. 3. Khi c suy thn:ph, c trng IV. Cn lm sng: 1) Xt nghim mu: Nhm mu. Mu chy mu ng Tc lng mu: tng khi c nhim khun. Ure, creatinin tng trong trng hp c suy thn. Nng Ca mu tng trong trng hp si thn Canxi. C th thy tr hng cu, bch cu trong nc tiu. Cc tinh th, pH nc tiu. Vi khun niu: xc nh c bin chng nhim khun 1. Xt nghim:
2) Xt nghim nc tiu:
khng. 33
thai, hoc khi thn khng ngm thuc cn quang. 4. Xquang h tit niu khng chun b: Thng chp phim thng thy cc hnh nh cn quang ca si: cc mc cn quang gim dn tu thuc thnh phn ca si: si canxi phosphat> si oxalat > si phosphat amoniac magnesi Ring si uric v si xanthin khng cn quang. chn on phn bit gia si thn cn quang vi cc hnh nh vi ho khng thuc si thn nh: si mt, si tu, thoi ho ct sng, hch vi ho.. 5. UIV: Mc ch: nh gi hnh thi v chc nng thn. Chp phim chm 3 6 12h hoc chp nh git vi liu
thuc cn quang nhiu gp 2 ln thng thng. 6. CTscanner h tit niu. V. Trong trng hp kh chn on. Pht hin nhng tn thng phi hp nh u Cc bin chng ca si thn: Si thn gy tr nc tiu pha trn gy ra: 1. Nhim khun tit niu. 2. nc thn. 3. m thn. 4. p xe quanh thn 5. Suy thn: suy thn cn kh nng hi phc, suy thn khng cn kh nng hi phc. 6. Cao huyt p do nguyn nhn thn. 34
35
mu, nhim khun. thng i trng 4. Phu thut kinh in: Ch nh: + ng bi xut b tc. + Nhim khun nng. + Suy thn v niu. + e do tnh mng bnh nhn. Phng php: + M b thn ly si b di hay mt sau b thn (i vi si b thn thng thng). + M b thn trong xoang hay m rng ng rch b di vo nhu m thn (si san h/ si b thn trong xoang). + Rch nhu m thn ly si cc i thn (i vi si san h: rch nhu m thn m rng theo dc b ngoi thn) c th kt hp vi h nhit ti ch. + Ct thn bn phn ly c si i b thn v loi b nhu m bnh l. + Ct thn ton b nu thn cm. Si h tit niu I. i cng 36
khun). 3. Nguyn nhn hnh thnh si 1) Si c 2 nhm : nguyn pht v th pht Nguyn pht: ri t thn xung. Th pht: Do gen: hay gp si cystin, acid uric. Do d dng ng tit niu, ri lon chuyn ho,
2) Yu t di truyn:
ng, nhim khun. 3) a d, kh hu: Nng, nhit i (hay gp si tit niu hn vng n i). 4) Ch n: nhiu purin, oxalat, canxi. 5) nhim khun, nm bt ng lu ngy. 4. Sinh l bnh: 1) Thuyt qu mc bo ho: 2) Thuyt v yu t c ch s kt tinh 3) Thuyt v cu trc ct hu c. 4) nhim khun. 5) Thuyt hp thu cc cht sinh si. 5. din bin ca si: 1) Si nh nhn (d < 4mm) c th thot ra ngoi c qua ng tiu. 37
+ C nh i thn gin tng ng 1 nhm nhu m thn. + C nh b thn, gy tc nghn ch ni b thn niu qun i b nhu m thn gin. Nu trng hp c nhim khun rt d hoi t nhu m thn, nhim khun huyt. 2) Si niu qun: hay gp nht on 1/3 di niu qun, nu tc 2 bn nhim khun. 3) Si bng quang: II. Thng l th pht sau u x tin lit tuyn, hp niu Tin pht: gp trong th bng quang thn kinh. Chn on: nh gi tn thng gii phu, v tr, kch thc, s lng nh gi bin chng (nh gi chc nng thn, mc nh gi mc ri lon chuyn ho, nguy c o, hp bao qui u. 4) Si niu o: t gp, tr trng hp c hp niu o. 1. Mc ch: si. suy thn (UIV, sinh ho), nh gi mc nhim khun) phng v iu tr. 2. Lm sng: 1) Tin s gi : nhiu ln i ra si. 2) C nng: Cn au qun thn: + V tr: Vng tht lng, c bit khi si di chuyn gy tc. + Tnh cht: au d di vng tht lng, lan xung di theo ng i ca niu qun v lan ra b phn sinh dc ngoi 38
3. Cn lm sng: 1) Xquang h tit niu khng chun b ( thng, nghing): Nhm pht hin si tit niu c cn quang (90% cc trPht hin hch vi ho, cc vi ho tiu ho, si mt, si ng hp). tu cn quang (chp phim nghing). Hnh nh si tit niu nm trn ng i ca h tit niu, sau ct sng. 2) Chp UIV nh git: 39
din.
60 120 180 pht. 3) CTscanner h tit niu. nh gi, pht hin si nh, si khng cn quang. Pht hin u ng tit niu: u nh b thn, niu qun U cn gip.
4) Chp h tit niu ngc dng: nay t dng do d nhim khun. 5) Chp ng mch thn: nh gi s phn b ca ng mch thn, pht hin d dng (t dng). 6) Siu m: ch nh trong trng hp b tr cho Xquang hoc khi chng ch nh chp Xquang v UIV: c thai, v niu, suy thn. Cho hnh nh si cn m, hnh nh ng tit niu. 7) Xt nghim: xt nghim c bn: nhm mu, mu chy mu ng xt nghim chn on:tr hng cu, tr bch cu trong xt nghim tm bin chng:
nc tiu. + nh gi chc nng thn: ure, creatinin. + ri lon chuyn ho nc, in gii: phn tch thnh phn canxi, phospho, oxalat, pH nc tiu, nh lng hormon tuyn cn gip. + nhim khun: bch cu, mu lng. III. Chn on phn bit: 1) Tc rut 40 1. Cn au qun thn:
41
42
45
theo di
- T mu sau phc mc ln. Nc tiu, thuc cn quang ngm ra ngoi thn. 1 phn thn khng ngm thuc. Tn thng mch mu ln ca thn Phu thut. VI. Din bin v bin chng: 1) Bnh nhn bt au, bng bt chng v c trung tin, i mu nht mu dn, sm mu ri nu vng. 2) Khi mu t khng to, t chc thn ng dp, lin so v x ho. 3) Bnh nhn tnh to dn, khng st. 2. Xu hng khng n nh: 1) au khng gim, bng tip tc chng. 2) i mu tip din: mu cc, mu ti, khi mu t tht lng tng ln, nu c truyn mu hi phc kp thi v khng sinh bnh s n nh, hoc phi chuyn cp cu can thip phu thut. 3. Chn thng nng: V nt thn hay t cung thn: i ra mu d di, khi mu t vng tht lng tng nhanh bnh nhn ri vo tnh trng shock nng, cn phi hi sc v phu thut cp cu ngay. 49 1. Xu hng n nh:
50
truyn mu y : m cp cu tr hon 3 7 ngy sau chn thng. 3) Yu cu gy m hi sc - phu thut: Gy m ni kh qun. ng m sn tht lng theo kinh in, hoc ng Kim tra, nh gi ngay tn thng gip nt, v hay t
trng gia qua phc mc vo trc tip cung thn. cung thn, tu theo thng tn m thc hin cc th thut thch hp: + Ly mu t quanh thn, khu cm mu ng v thn. + Ct thn bn phn nu 1 cc thn b t ri.
51
ming so, s lng t l biu hin c tn thng niu o. Mu chy khng t ngng, k c khi bnh nhn ly tay p vo vng b tn thng. T mu nh y chu hay khng. n vng y chu au t, khng lm mu chy ra
ming so. 5) t niu o khng hon ton: Chy mu niu o: chy mu ra ming so t nhin, khng t ngng, k c khi bnh nhn ly tay p vo vng b tn thng. 54
2. Cn lm sng: 4) Xquang khung chu: c th thy cc tn thng xng vng y chu. 5) Chp niu o bng quang ngc dng: Bnh thng: niu o l mt ng ng u, gin t ngoi vo tn ti cng ca niu o sau, sau hi hp li ch cc c tht trc khi lan to vo bng quang. Ch c hnh nh thuc cn quang trn ra ngoi niu Hnh nh thuc cn quang ng y chu: Nu t o: Dp hoc t niu o khng hon ton. th c th t niu o khng hon ton, nu nhiu l t niu o hon ton. IV. Bin chng: 1. B tiu: Sau 2 4h bnh nhn cn tc vng h v v b i (bnh nhn mun i tiu m khng tiu c). Lc u l phn x t v do au, v sau c tht c bng quang niu o co li v bnh nhn b i thc s. 55
khng sinh. khoa)(?) nh gi kt qu iu tr v theo di, hoc nong niu o kim tra v theo di phng hp niu o v sau. 2. Khi bnh nhn khng i tiu c: 4) tuyn c s khng c chuyn khoa: B i, bng quang cng, khng chy mu niu o nhiu: thng bng quang v trng v nh nhng(?) tho nc tiu, c th t thng ti ch 1 3 ngy, gim au, khng sinh. Sau khi rt ng thng, chp niu o kim tra (hoc nong th).(?)
56
i din.
58
hon ton nhng cn y chu gia cn nguyn vn (17%). Loi 3: niu o sau b t ri cn y chu gia b x rch km theo rch tin lit tuyn v u niu o hnh cng b tn thng (66%) 5. T mu cn y chu v trong khung chu: 1) L nhng tn thng tng i trm trng do ng tnh mch chu qua cn y chu b t v cc mch mu trc bng quang, m ri Santorini, m ri tiu khung b dp t gy chy mu trn cn y chu tiu khung. Ngoi ra cn t mu sau phc mc, h thn, quang bng quang.(?) 2) Tumer Warwich nhn nh cc mc chy mu t mu ln: t mu khu tr trn cn y chu, t mu lan
59
chn thng biu hin tnh trng lm sng nng phc tp. III. Chn on: C ti 2/3 s trng hp v xng chu c tai bin t niu o sau c bnh cnh rt nng, do vy cn trc ht phi xc nh xem bnh nhn c shock hay khng, mc cc thng tn km theo, sau mi xc nh n thng tn t niu o sau. 1. Lm sng: 1) Bnh cnh a chn thng chung: a. Shock mt mu: Vt v, da nim mc nht, mch nhanh > 90, huyt p tt nhiu < 90/60, hng cu, huyt sc t, hematocrite gim chim t l cao (65 70%) i hi hi sc cp cu kp thi. Nguyn nhn: + V xng chu: mt 1,5 2 lt mu. + C v xng chu + chn thng cc tng trong bng. + V xng chu + di chuyn bnh nhn khng ng qui cch. b. Bng chng au, co cng thnh bng: do t mu sau phc mc hoc do tn thng tng trong phc mc, nn c th che lp cc triu chng tai bin tit niu (t niu o sau, v bng quang). 60
quang do v xng chu v v bng quang, v cc tng trong bng. Ch c t mu trc quanh ra hu mn (khng phi t Thm trc trng au c vng niu o tin lit tuyn mu hnh cnh bm) di c bng quang, c th s thy ch gy xng mu. 6) Trng hp t niu o sau km theo v bng quang th c thm cc triu chng sau: a. C nng: au vng di rn, mt cm gic bun tiu, tiu kh, tia nc tiu yu, khng rn, khng i tiu c, khi rn au lan n di rn. b. Thc th: t mt sonde bng quang (khng lu) sau bm 10 ml huyt thanh ri ht ra nu nu th tch gim nhiu: c v bng quang. Shock mt mu: trng hp v bng quang n km t c bng quang niu o, rch m o: t l t vong cao, phi c cp cu ti phng m, cm mu, tht ng mch chu trong 1/2 bn (+/-) 61
nhng kh tiu do bng quang cha nhiu mu cc. b. Thc th: vng trn cn y chu, ti cng Douglas cng au. 2. Cn lm sng: 1) Xt nghim mu: hng cu gim, hematocrite gim. trng hp c vim phc mc nc tiu do km v bng
quang: bch cu tng, bch cu a nhn trung tnh tng, ure, creatinin mu tng cao. 2) Xquang: Chp bng khng chun b: hnh nh bng chng hi, bng m do t mu sau phc mc hoc c dch trong bng ca tn thng tng trong phc mc. Chp khung chu pht hin cc th v xng chu. Pht hin cc tn thng tng trong bng. Pht hin v bng quang, mu t tiu khung quanh 3) Siu m :
bng quang, mu t trong bng quang. 4) UIV: p dng trong trng hp bnh nhn khng c shock km theo. nh gi: ng tit niu trn
62
+ Niu o tn thng, thuc trn ra ngoi hon ton: t niu o hon ton. + Thuc ng xung quanh niu o: t niu o khng hon ton Khi thy hnh nh niu o bnh thng, a ng thng vo bng quang bm 100 200 ml thuc cn quang chp bng quang nh gi tn thng ca bng quang. 9) t ng thng niu o: hin nay khng dng do y l ng tc thm khm m qung c th gy chy mu, nhim khun, chuyn t t niu o khng hon ton sang t niu o hon ton. IV. Bin chng: 3. Vim ty nc tiu vng trn cn y chu, khoang Bogros, trc bng quang s ph n, thm xung bu cng mng l bin chng nng nht do b st chn on t niu o sau hay x tr khng ng nguyn tc. bnh nhn tuy c phu thut iu tr cc tn thng khc c th ri vo tnh trng Shock khng hi phc nhim khun nng ure, creatinin mu e do tnh mng. 4. Nhim khun do p xe c vng h chu nh. 5. R niu o nc tiu ph ra tng sinh mn. 63
c rng trc, trng hp thng trc trng km theo c th khu thng v phi lm hu mn nhn to i trng xch ma. 14) Sau x tr t niu o sau v cc tn thng h tit niu phi hp. 9. X tr t niu o sau: tu thuc vo tnh trng bnh nhn, c s vt cht, kh nng ca phu thut vin. 15) Dn lu bng quang n thun: L phng php c bn. Ch nh:
+ Tnh trng bnh nhn nng. + Bc s ngoi khoa chung. Mc ch: trnh c cc bin chng nguy him t niu o sau nh ng, vim lan ty nc tiu vng y chu. 16) Dn lu bng quang + t ng thng niu o, cm mu, ly mu t, dn lu mu t iu chnh s di lch ca niu o. Mt s trng hp t niu o sau khng hon ton c th t lin ngay trn ng thng. C tc gi cn ct dy chng mu tin lit tuyn niu o(?)
64
+ Ct gn mp rch, thng bng quang, khu bng ch Vicryl s 1,2: lp ton b v lp ph thanh c. + Kim tra cc l thng khc, nht l cc l thng nh. + Ly ht mu cc. + Dn lu bng quang mt im lnh. V bng quang trong phc mc: + Bc tch phc mc, ct xn mp rch thng bng quang. + Khu bng quang lp ton b bng Vicryl vi nim mc ln vo trong. + Khu ph thanh c, khu che ph li phc mc. + Dn lu bng quang mt trc bng ng thng Petzer 18 20 Ch t ng gia ngoi phc mc, c nh thnh bng quang vi thnh bng. dn lu Retzius. 19) X tr di chng t niu o sau: p xe tng sinh mn: rch rng tng sinh mn, ct lc, Hp niu o sau:
dn lu, khng sinh. + Hp niu o mng n thun: 10%. + Hp niu o tin lit tuyn: 15 20%. + Hp niu o ton b: 60%. 65
th tin lit tuyn. vng chung quanh niu o gn ni l ni xut pht ca u ph i lnh tnh tuyn tin lit. Vng quanh niu o: di 1%. Vng trc tuyn: bao gm m v si c tip gip vi c
bng quang v c tht vn. 3. Gii phu bnh: V i th u ph i lnh tnh tuyn tin lt l mt khi hnh trn hay bu dc gm 2 hay 3 thu p st vo nhau pha trc v dnh cht v pha sau. Khi lng t 30 40g c khi ln hn 100g. U ngy cng pht trin ln vo ngoi vi, hng vo lng bng quang hay v pha trc trng, 67
1. Hi bnh: Cc triu chng lm sng c lin quan n ng tit niu: i tho ng. Bng quang thn kinh. Hp niu o. Cc phu thut c tin hnh trc : tr, ni soi.
2. Cc triu chng c nng 1) Cc triu chng do chn p. Rn lu mi i c. i kh (da vo lu lng dng tiu), tia nc tiu yu v i ngt qung thnh nhiu t. 71
nh.
ch). Cc triu chng trn ngy cng tng khi: u ph i lnh tnh tuyn tin lit ngy cng to, khi c ri lon thn kinh thc vt, khi c nhim khun. 3) Cc triu chng khi c bin chng: B i hon ton, khng hon ton(cn ng nc tiu, i r, nc tiu tro ra khi bng quang b ng kinh Nhim khun tit niu (vim bng quang,vim tin lit Ti tha bng quang, si niu qun. Suy thn: ph, protein niu. khng thoi mi khi i). din. tuyn, vim mo tinh hon).
4) Da vo bng cu hi IPSS ( international prostatic system score) gm 7 mc vi 5 mc (mi mc cho t 05 im) , tng im t 0 35: i khng ht. i nhiu ln. i ngt qung. i vi. Tia i yu. i phi rn. S ln i m. Nu tng im 0 7 im: nh, ngh ngi c th ht, T 8 22: trung bnh, c th phi iu tr thuc, 23 35 im: nng, phi can thip.
72
4. Ton thn:
ng. 5. Cc thm d cn lm sng b tr: 1) Xt nghim mu: Biu hin nhim khun: bch cu tng, bch cu da Ure, creatinin. nhn trung tnh tng. 2) Xt nghim nc tiu: vi khun niu, khng sinh . 3) nh gi lu lng dng tiu khi i tiu (nh gi kh nng co bp ca bng quang, trng lc v sc cn ca niu o) :< 10ml/s (bnh thng: 15 20ml/s) 73
+ Kch thc, v tr u. + nh gi lng nc tiu tn d. + tnh trng si, ti tha, si bng quang. + Tnh trng thn v si niu qun 2 bn. - o khi lng tuyn tin lit qua siu m: V(g/cm 3 =
W .H .L ( 25-30%) 2
6) Chp UIV: C gi tr trong trng hp chn on phc tp: u, si, ti Hnh nh: tha, d dng bm sinh. + Niu qun : gin, hnh mc cu. + Hnh khuyt ca u ph i lnh tnh tuyn tin lit. + Hnh nh thnh bng quang: u, ti tha + Hnh niu o, khi nc tiu ng y bng quang: chp lc i tiu v sau khi i tiu. 7) Soi bng quang: pht hin u bng quang/si bng quang khng cn quang. 8) Xquang h tit niu khng chun b: xem c si kt hp hay khng 9) Chp niu o ngc dng: nh gi bin dng ca h tit niu. Tm tt: Chn on xc nh u ph i tuyn tin lit da vo bng sau Triu chng Cc triu chng phng php k hiu Bng cu IPSS hi 74 im 0 35
Noroxin 400mg x 7-10 ngy c tc dng tt. 2. Trng hp thm trc trng thy tin lit tuyn bnh th-
3) Ri lon co bp ca bng quang v c tht v cc th bng quang-thn kinh (sau tn thng /vim thn kinh ngoi vi, i tho ng, chn thng ct sng). Da vo tin s, lm sng, niu ng hc. *Bin chng: nhim khun nc tiu, tro ngc nc tiuvim thn ngc dngsuy thn; si th pht ng tit niu(nht l bng quang) VII. iu tr: Da ch yu vo mc nh hng ca u ph i tin lit tuyn ti cht lng cuc sng ca bnh nhn. IPSS 0 7 im: nh, theo di, ch i (watch full waiting) IPSS 8 20 im: trung bnh( khng c triu chng khc i km, Q. R trong gii hn bnh thng): iu tr ni. IPSS 21 35 im: nng, phi can thip 1. iu tr ni: 1) ch nh: c b i nhng cha c bin chng. 2) Nguyn tc: Dng khng sinh thch hp. Chng co tht c trn. c ch 5 reductase.
3) Ni dung: 76
lit tuyn, hu hoi t chc nhu m: dng nhit 40C chm nng 15 pht mi ngy trong 15 ngy. Ch sinh hot: + Trnh ru bia v cc cht kch thch. + Lao ng hp l, nh nhng. + Trnh cc bnh nhim khun tit niu, ch cc bnh i tho ng v cc bnh tiu ho (to bn, tr) 77
78
80