Cc nh s hc cho rng khong th k 7 TCN, tc l mi sau hn 2000 nm, sau s xut hin ca nh nc Phng ng c i, nh nc Phng Ty mi ra i (C th: nh nc thnh bang

ca Hy Lp xut hin sm nht vo khong th k VIII - VI TCN trong khi nh nc Phng ng li xut hin rt sm t cui thin nin k th IV TCN). Nh nc Phng ng c i tn ti v pht trin trn c s nn kinh t t nhin, kinh t hng ho chm pht trin nn khng xut hin nhng trung tm kinh t ln Phng Ty, nn kinh t vn mang tnh cht t nhin, nhng khc vi Phng ng l kinh t cng thng nghip Phng Ty rt pht trin, nn Phng Ty sm xut hin nhng thnh th, nhng khu tp trung bun bn, trao i hng ha

Ta bt u t s xut hin ca nh nc Phng ng. Di gc vn ha, ngi phng ng sng trong vn ha duy tnh. Nu nh nh nc ra i l kt qu ca nhiu yu t trong c vn ha, th vn ha li l s kt tinh ca qu trnh con ngi sng to ra cc gi tr lm cho cuc sng tr nn tt p hn. Vn ha duy tnh phng ng c th thy qua rt nhiu hin tng ca cuc sng hng ngy ,chng hn nu phc tp th quan h trong cng ng lng x ,nh kt cu gia nh bn vng tam ai ng ng, t i ng ng, nh th h, cn n gin th bt canh, bt nc chm chung ca c gia nh, m nc tr ung chung c xm Nu nhn ra mt phm vi rng hn ra nhiu nc phng ng, ta nhn thy vn ha n bng a. va l yu t vn ha, l tp qun, l phong tc hnh thnh dn do li sng, va l biu hin ca phng thc lm kinh t, ca quan h cng ng trong nhng iu kin t nhin gn lin vi con ngi trong cc cng ng dn c. c nhiu kin v s nh hng ca yu t a l n vn ha lm hnh thnh nn phong tc tp qun nhng nhng yu t t nhin ny nh hng nh th no n s ra i ca nh nc phng ng th cn lm r hn. C th ni cc yu t kinh t, vn ha, chnh tr c quan h qua li vi nhau rt mt thit. T yu t ny, c th nhn thy yu t kia nhng kha cnh nht nh. Chng hn nh vn ha n bng a ca nhiu dn tc phng ng cho ta thy kha cnh kinh t. l cc dn tc ny thin v cc loi thc phm l sn phm ca nn kinh t trng trt. l biu hin ca iu kin t nhin phng ng ch yu gn vi vn minh nng nghip. iu lm cho con ngi l thuc vo iu kin t nhin rt nhiu v mun tn ti v pht trin, con ngi phi bit lin kt vi nhau to nn sc mnh ca cng ng khc phc s kh khn ca iu kin t nhin c th tn ti v pht trin. Do s dng cc sn phm ch yu t hot ng sn xut nng nghip trng trt nn con ngi thun tnh hn. iu ny c khng nh v mt sinh hc ch nhng sinh vt no n thc n t thc vt, loi vt s hin lnh hn thch sng theo by n, t c s cnh tranh hn so vi cc loi m thc n ca chng ly t ng vt v loi ny phi sn mi nn thng phi rn luyn k nng sn mi nn chng cng tr nn mnh m hn. iu ny nh hng rt ln n cch sng, n t chc cuc sng v quan h x hi. C th v s dng cc sn phm t nng

nghip trng trt nn con ngi c th khng c nhiu sc mnh v mt th cht nn cng t c xu hng xung t ln nhau. Nhng xu hng m rng cc quan h ra bn ngoi cng t c thc hin do nhu cu b b hp. Mt khc, trong iu kin a l phc tp ca phng ng, vic i li cng kh khn hn nn vic giao tip vi bn ngoi cng tr nn b hn ch. Khi con ngi sng trong iu kin qun c , s lin kt tr nn bn vng hn. Chnh v sc mnh v th cht hn ch m con ngi cn phi lin kt chinh phc thin nhin, chng li th d, chng li s tn cng ca cc th lc t bn ngoi. Cha ni ti yu t giai cp, s qun c ca cc c dn l mt yu t c th coi l tin quyt cho s hnh thnh nh nc phng ng. Bn cnh , ta cn thy tip cn yu t vn ha th cn quan tm n nhng cng trnh v i m con ngi to ra. Cc cng trnh ny thm ch cn c coi l k quan ca th gii trong thi k c i cn c con ngi bit n li tp trung hu nh phng ng. y l kt qu lao ng ca ngi phng ng vi sc mnh ch yu ca c bp v s khn ngoan li khng nh sc mnh ca h. C th nhn thy nhiu kha cnh ca vn rt gn gi vi s ra i ca nh nc: Th nht, phi l biu hin sc mnh ca mt cng ng ln trong qu trnh xy dng cc cng trnh quy m nh vy v rt cn mt s qun l v phi hp hot ng cht ch t mt t chc c uy tn v sc mnh; Th hai, c nhiu cng trnh mang yu t tm linh, chng t mi quan h bn cht ca con ngi vo ng ti cao m ngi i din cho quyn lc ti cao y l nhng ngi ng u cng ng do uy tn t nhin ca h (cc Kim t thp Ai cp, n ng co Campuchia, n Tamahan n ). iu ny cho ta bit v mi lin h ca cc yu t thin nhin khc nghit m con ngi cha khm ph v chinh phc c, trong mong mun chinh phc thc y con ngi c gng thc hin nhng cng vic m cho n ngy nay ngi ta vn cn cha l gii ni n c thc hin nh th no; Th ba, cc cng trnh ny c ngha gp phn t chc v bo v cuc sng, sn xut trc s khc nghit ca thin nhin v nguy c b tn cng ca cc th lc bn ngoi (Vn l trng thnh, cc cc con sng o Trung quc, ngn Hi ng Ai cp); Th t, cc cng trnh ny thng gn vi nhng khu vc a l c bit, nht l nhng dng sng hay ngn ni (hay dy ni ln) lin quan rt nhiu n hot ng sn xut hay sinh hot tn ngng ca mt cng ng. iu nay cho thy mt thc t l a hnh ct x, phc tp l mt hn ch cho s i li giao lu gia cc khu vc v c kinh t, vn ha. N dn n mt kt qu l s cnh tranh gia cc dn tc hay cng ng ngi khng nhiu, s hc hi nhau gn nh khng c nn s pht trin tr nn chm chp hn rt nhiu so vi phng Ty nn c nhng pht minh khoa hc t rt sm nhng khng c ph bin rng ri. Th nm, l cc cng trnh ny c thc hin bi s tham gia ca rt nhiu n l ca nh nc. N l t tham gia vo cc qu trnh sn xut ra ca ci vt cht v khng phi l i tng bc lt ch yu nh phng Ty. Ni chung, c th rt ra mt s nhn xt v s xut hin ca cc nh nc phng ng c i nh sau:

Trc ht, c th thy, cc nh nc phng ng ra i sm hn kh nhiu so vi cc nh nc phng Ty. Cc nh nc phng ng c s ra i sm c th c l gii l do yu cu ca vic t chc qu trnh sn xut, bo v sn xut, bo v s tn ti v pht trin ca cng ng. Th hai, thi im ca s ra i mt t chc nh nc kh xc nh chnh xc v tnh cht qu ca x hi cng sn nguyn thy ln x hi c nh nc l rt lu di. Ni cch khc th cc nh nc c qu trnh thai nghn v tr d rt lu. Bng chng l s tn ti ca cc cng x nng thn ko di rt lu m Mc c mt khng nh v phng thc sn xut ng nh hng ti t chc x hi v nh nc. iu ny c l gii bi mt cn c nh nu trn l do tnh cnh tranh khng cao, con ngi t c xung t, mu thun t xy ra hn nn t c cch mng x hi hn. Th ba, nh nc phng ng c i pht trin chm chp hn. iu ny c l gii vic tnh cht duy tnh trong cc quan h x hi lm cho con ngi tuy c gn b vi nhau bn cht hn nhng s lm cho ngi ta tr nn bo th t chu thay i v thch sng trong ha bnh. iu ny c chng minh bi quan nim ca ngi phng ng trong quan h gia con ngi vi tri, t ( Thin- a- Nhn). Ngi ta ch chu lm cch mng khi m khng cn cch no khc sau khi cam chu. Cng v l do ny m quan h giai cp trong x hi phng ng cng tr nn t gay gt hn rt nhiu so vi phng Ty m kt qu ca n l nh nc phng ng ra i gn lin vi ch n l gia trng. Hn th na, do quan h gn b, gn gi vi nhau con ngi phng ng hay v s din nn hay t che giu hoc bao che cho nhau nhng khuyt tt ca bn thn lm cho h tr nn th cu, nh hng n s pht trin chung ca x hi. Th t, cng gn vi phng Ty v phng Bc, cc nh nc cng c xu th ra i sm hn. iu ny c l gii kha cnh yu cu ca vic t chc chng chin tranh ca cc cng ng ngi. Cc dn tc pha Ty v pha Bc thng l cc dn tc du mc, gii ci nga, sn bn m thc n ca h ch yu l t chn nui v sn bn nn h c sc mnh v thng tr nn hiu chin v cng thin chin hn.Vic chng li cc th lc ngoi xm ny i hi cc dn tc ny phi lin kt vi nhau cht ch hn. Vic t chc chin u i hi nhng ngi c bn lnh, kinh nghim v c uy tn cao. iu ny mang li mt kt qu l s phc tng ca x hi i vi h gn nh l l t nhin v s phc tng va mang li s gn kt trong cng ng to nn sc mnh, va nng cao tnh trch nhim ca nhng ngi ch huy, quyn lc ca ngi ch huy d c thn thnh ha. N c coi nh l mt nguyn nhn dn n s ngi lm cch mng ca ngi phng ng. Th nm, tng kt v qu trnh xm lc cc quc gia phong kin phng ng ca cc th lc thc dn phng Ty, ngi ta thy ch c hai nh nc phong kin Nht bn v Thi lan trnh c s xm lc v ch cai tr ca ngi phng Ty. y l hai nh nc phong kin t lm cuc cch mng x hi, m ca v tip nhn vn minh phng Ty, khng thi hnh chnh sch b quan ta cng nh cc nh nc phong kin cn li. iu cho thy vic hn ch giao lu ca cc dn tc phng ng l mt trong nhng nguyn nhn dn n s chm pht trin ca khu vc ny ngay t thi k c i gn vi nhng iu kin t nhin; Th su, s chm pht trin ca cc nh nc phng ng cn c l gii qua tinh thn cc gio l tn gio phng ng m in hnh l t tng dit dc, trit tiu cc ham mun, cc

nhu cu ca con ngi c th hin trong o Pht, lm cho con ngi t thu mnh li, khng thc y s pht trin ca x hi. C quan im cho rng nhu cu ca con ngi chnh l ng lc cho s pht trin ca x hi loi ngi, gio l o Pht li i ngc li vi quan im ny. Ta thy mt iu rt r cc nh s- nhng ngi i theo o Pht thng n chay, tnh tnh ca h cng v th m tr nn nhu m, hin lnh hn. N rt gn vi thi quen trong n ung ca ngi phng ng l n lng thc l ch yu v nhu cu ca h cng tr nn b thu hp. Vic a ra nhng kt lun trn y c ngha gp phn nhn nhn li s chm pht trin v tnh cht dn ch hn ch ca cc dn tc phng ng vi nhng nguyn nhn v iu kin t nhin lin quan v c th phn no c th khc phc nhng truyn thng lc hu ca ngi Phng ng ,trong c Vit nam trong giai on hi nhp quc t hin nay. i vi s xut hin ca cc nh nc phng Ty, cch tip cn cng tng t nh trn. Theo cch tip cn ny, ta thy truyn thng ca li sng phng Ty l duy l. Truyn thng vn ha duy l l kt qu c hnh thnh t thi quen sinh hot, sn xut v chin u ca ngi phng Ty. N gn lin vi iu kin t nhin phng Ty rt khc so vi phng ng. l kh hu tng i iu ha, a hnh kh bng phng, rt t thin tai, cc dng sng th yn , m m. Khi ta thng c cm ngh v cuc sng d chu ca ngi phng Ty. Nhng hy nhn vo vn ha n bng dao da ca ngi phng Ty phn bit vi vn ha n bng a ca ngi phng ng. Thng thng ta thy con ngi phng Ty t lp t rt sm. H c th thot ly khi gia nh ngay t bt u sang tui thnh nin sng cuc sng t lp. Chnh v th m quan h theo thit ch gia nh tam i, t i ng ng thng rt him. iu ny c th c gii thch l tnh cch v kh cht mnh ca ngi phng Ty. Nhng tnh cch v kh cht mnh ny c ngun gc t u? Ta li xut pht t ngun thc n m h s dng. Vn ha n bng dao da ca h cho ta thy thc n ca h ch yu l thc phm- sn phm ca chn nui v sn bt. iu kin t nhin thun li nh nu trn lm cho nn kinh t t nhin ca ngi phng Ty ko di hn. l nn kinh t m hot ng ca con ngi ch yu l khai thc cc sn phm t nhin sn c m t phi chinh phc thin nhin, cha phi lao ng sn xut. Trong khi , iu kin a hnh bng phng t cch tr bi sng ni to cho con ngi c kh nng m rng phm vi hot ng v giao lu. iu ny ko theo cc h qu: Th nht, con ngi mang n trao i cho nhau cc yu t vn ha, kinh t, kinh nghim sn xut Biu hin c th l cc biu hin vn ha ca cc dn tc phng Ty l kh gn nhau (t kin trc, ch vit, m nhc n n ung) iu lm cho phng Ty pht trin nhanh hn do con ngi pht huy c cc gi tr m h sng to ra v thng xuyn c trao i; Th hai, vic m rng phm vi hot ng cng c nguy c dn n s xung t l rt cao. Chin tranh xy ra cng rt khc nghit v cng rt nhanh chng do tnh cht thin chin ca cc tc ngi vn rt gii sn bn v chn nui. Gia ngi i chinh phc vi ngi b chinh phc c quan h phn bit rt r rng, trong ai l k mnh ngi s chin thng v thng tr, ngi kia tr thnh n l. Nhiu khi c mt dn tc b n l ha nh ngi Hilt b ngi Xpc xm lc. Cng v l m vic p t s cai tr cn c mt lc lng mnh n p s chng i ca ngi b tr nn nh nc hnh thnh s rt nhanh chng;

Th ba, s xung t trong x hi s gip cho vic loi tr nhanh chng nhng g khng ph hp, yu ui. Tnh cht cch mng cn xut pht t ch ngi b tr khi b n p d man , tn bo qu cng s u tranh mnh m hn, t dn n ch giai cp thng tr cng cn c s thay i chnh sch cai tr cho ph hp duy tr trt t x hi nn nn dn ch phng Ty sm c hnh thnh hn; Th t, s giao lu gia cc cng ng ngi do iu kin t nhin thun li s gp phn ci to ging ni do ch qun hn nhanh chng b ph b hn. Trong hon cnh nh vy, k mnh cng c iu kin chng minh u th ca mnh so vi nhng ngi khc. Kt qu l ngun gen li cho cc th h sau cng c cht lng hn. iu ny c chng t tm vc v sc khe ca ngi phng Ty l hn hn so vi ngi phng ng mc d ngy nay c t nhiu thay i. Th nm, nhu cu ca ngi phng Ty cng cao hn so vi ngi phng ng. iu ny c c l do kh cht rt mnh ca ngi phng Ty. H va l nhng th lc hay gy chin tranh xm lc nhng h cng l nhng ngi c nhiu pht minh khoa hc p ng nhu cu ca mnh. C th ni y l mt nguyn nhn quan trng dn n s pht trin nhanh chng ca phng Ty. Cc th lc xm lc phi l cc th lc c sc mnh c kh nng chinh phc cc dn tc khc. iu ny c lch s chng minh mt cch kh y . Vi nhng phn tch trn y, ta c th i n mt s nhn xt nh sau: Th nht, cc nh nc phng Ty ra i mun hn so vi cc nh nc phng ng. Nguyn nhn ca s ra i mun ny l do phng Ty, nn kinh t t nhin ko di hn, con ngi c hng cc sn phm c sn nhiu hn do s u i ca thin nhin. S u i ny lm cho con ngi t phi u tranh vi thin nhin khc nghit, mc cnh tranh ca con ngi vi nhau phm vi rng v l do sinh tn v vy cng khng quyt lit nh phng ng; Th hai, thi k qu chuyn tip t ch cng sn nguyn thy ln x hi c giai cp nhanh hn, thi im ra i ca nh nc phng Ty c tnh xc nh hn do qua trnh thai nghn ca nh nc ngn hn nh phn tch trn; Th ba, tnh cht ca quan h giai cp trong cc nh nc phng Ty l rt gay gt m biu hin c th ca n l ch n l phng Ty c tnh cht in hnh qua s thng tr ca ch n i vi n l, trong vai tr sn xut ca ci vt cht cho x hi ch yu do ngi n l thc hin. va l kt qu ca iu kin sng, va l nguyn nhn ca s pht trin v sau phng Ty. iu ny c s khc bit so vi ch n n l gia trng phng ng vi vai tr khng ln ca n l (ch yu l phc dch trong cc gia nh quyn qu v thc hin cng vic xy dng cc cng trnh cng cng). Vic u tranh giai cp v vy m cng tr nn quyt lit hn, cc cuc cch mng x hi din ra nhiu hn m kt qu ca n l nhng ci cch x hi c tnh cht tin b sm mang li mt nn dn ch v nhanh chng tr thnh truyn thng ca phng Ty; Th t, c mt s nh nc hnh thnh t kt qu ca cc cuc chin tranh xm lc m k i xm lc do c sc mnh nn chin thng v thit lp nn nh nc p t s thng tr vi

ngi b tht bi. y cng l mt trong nhng phng thc gip cho nh nc phng Ty ra i nhanh hn. y cng l mt l do gii thch cho s hiu chin v cng rt thin chin ca ngi phng Ty v sau ny, cc nc thc dn cng l cc nc phng Ty. Trong khi cc dn tc phng ng li l nhng nn nhn ca cc quc, thc dn phng Ty. Trong chin tranh th gii, cc nc pht xt cng l cc nc c truyn thng b quyn xm lc ( La m v Gic manh). Ring nc Nht pht xt l nc rt mnh phng ng l nh nc m ca vi bn ngoi, pht trin kinh t do c s giao lu rng ri vi bn ngoi hn hn cc dn tc khc phng ng. Nhng ni dung c phn tch v so snh trn y c th cho chng ta mt cch nhn v thi i hin nay. Xu th hi nhp v m rng cc quan h vi bn ngoi s lm thay i rt nhiu li sng truyn thng ca ngi phng ng, trong c Vit nam chng ta. C hi cho chng ta tr nn nhiu hn nhng n cng l thch thc vi iu kin hin ti ca chng ta, buc chng ta phi rn luyn bn lnh tng kh nng cnh tranh, tn dng c hi. Vic Vit nam chnh thc tr thnh thnh vin ca WTO trong thi gian gn y cng chnh l kt qu nhn thc v xu th hi nhp v m rng cc quan h ra bn ngoi. Vit nam tng mt mt c hi pht trin, ng thi phi chu ch h ca thc dn phng Ty khi cc vua nh Nguyn khng chu nghe li khuyn ngh ca Nguyn Trng T trong vic m rng giao lu vi phng Ty. Kh khn thch thc vi Vit nam khi vo WTO ch nn coi l c hi cho Vit nam vn ln khng nh mnh v cha c mt Quc gia no li xin ra khi t chc ny do li ch m n mang li. Mt khc, vic gia nhp WTO s gip cho ta nht sn, loi tr nhng yu t tiu cc trong c hot ng ca b my nh nc ln cc hot ng ca x hi. Hy vng vo s pht trin ca t nc trong tng lai gn lin vi s m rng v giao lu vi th gii.