Bo Cau Hoi Sinh Dai Cuong

LY THUYET SINH HOC 1
http://giasutamviet.com
Dp may ch co nhng tr tue chuyen can
Hay co gang cho en khi nao khong con co the co gang c na

CHNG I
SINH THAI HOC

Cau 1 : Moi trng va nhan to sinh thai la g? Da tren c s anh hng cua nhiet o len i
song sinh vat, hay trnh bay quy luat gii han sinh thai va neu len y ngha cua no oi vi san
xuat nong nghiep.
Tra li :
1. Moi trng va nhan to sinh thai :
- Moi trng la ni song cua sinh vat, bao gom tat ca cac nhan to vo sinh va hu sinh
tac ong trc tiep, hoac gian tiep len s ton tai, s phat trien va sinh san cua sinh
vat. Co 4 loai moi trng pho bien : at, nc, khong kh va sinh vat.
- Nhan to sinh thai la cac nhan to vo sinh va hu sinh cua moi trng. Co 3 nhom
nhan to sinh thai
Nhan to vo sinh nh nhiet o, anh sang, o am ...
Nhan to hu sinh bao gom moi tac ong cua sinh vat khac len c the sinh vat.
Nhan to con ngi bao gom moi tac ong trc tiep hoac gian tiep cua con ngi
len c the sinh vat.
2. Anh hng cua nhiet o len i song sinh vat va quy luat gii han sinh thai :
a. Anh hng cua nhiet o len i song sinh vat :
- Moi loai sinh vat co mot gii han chu ng ve nhiet o moi trng song.
Th du : Ca ro phi nc ta chet nhiet o 5,6
0
C va 42
0
C, phat trien thuan li
nhat nhiet o 30
0
C.
Nhiet o 5,6
0
C la gii han di.
Nhiet o 42
0
C la gii han tren.
Nhiet o 30
0
C la iem cc thuan, nhiet o nay ca ro phi phat trien
manh nhat.
- T 5,6
0
C en 42
0
C goi la gii han chu ng hay gii han sinh thai ve nhiet o
cua ca ro phi Viet Nam.
b. Quy luat gii han sinh thai :
- Moi loai sinh vat co mot gii han sinh thai ac trng ve moi nhan to sinh thai.
3. Y ngha cua quy luat gii han sinh thai :
- Khi xac nh c cau vat nuoi, cay trong cho tng vung th phai can c vao ac iem
kh hau, at ai cua vung o e la chon c loai cay, con giong thch hp nhat.
- Trong viec di nhap, thuan hoa cac giong vat nuoi, cay trong cung phai can c vao
ac iem at ai, kh hau cua vung e sao cho giong c a ti co nhng ieu
Tai lieu chia se tai: wWw.SinhHoc.edu.vn


kien thuan li nhat cho s sinh trng va phat trien, t o phat huy het c tiem
nang cua giong.

Cau 2 : The nao la nhp sinh hoc? Cac nguyen nhan lam hnh thanh s hoat ong theo mua cua
sinh vat? Cho mot vai th du. Neu y ngha cua nhp sinh hoc trong i song va san xuat.
Tra li :
1. Nhp sinh hoc :
- La kha nang phan ng cua sinh vat mot cach nhp nhang vi nhng thay oi co tnh
chu ky cua cac nhan to sinh thai trong moi trng.
2. Cac nguyen nhan lam hnh thanh s hoat ong theo mua cua sinh vat :
- Moi trng song cua sinh vat tren trai at vi cac nhan to sinh thai nh anh sang,
nhiet o, o am ... eu thay oi co tnh chat chu ky (chu yeu la chu ky mua va chu
ky ngay em).
- Trong cac nhan to sinh thai th s thay oi o dai chieu sang trong ngay la nhan to
chu ao tao nen s khi ong cua nhp sinh hoc sinh vat.
Th du :
Th du 1 : Cay rung la ve mua ong vung on i.
Th du 2 : ong vat bien nhiet thng ngu ong e giam en mc thap
nhat s trao oi chat cua c the, en mua he am ap th cac hoat ong
song lai dien ra bnh thng.
Th du 3 : Cay thng ra hoa ve mua xuan.
Th du 4 : Chim va thu thng thay long trc khi mua ong ti.
v Ket luan : Nhp sinh hoc theo mua lam cho hoat ong song tch cc cua sinh vat
phu hp vi luc moi trng co ieu kien song thuan li nhat. o chnh la s
thch nghi ac biet cua sinh vat oi vi moi trng song.
3. Y ngha cua nhp sinh hoc trong i song va san xuat :
- S hieu biet cua chung ta ve c che nhp sinh hoc co the dan en nhng ng dung
trong san xuat lam tang nang xuat vat nuoi, cay trong. V du : Tao ra che o ngay
em nhan tao co the lam tang san lng trng ga len ro ret.
- Trong y hoc, nhp sinh hoc giup chung ta giai thch c nguyen nhan va e ra cach
cha tr mot so benh ngi.

Cau 3 : ong ho sinh hoc la g? Neu c che hoat ong cua ong ho sinh hoc sinh vat.
Tra li :
1. ong ho sinh hoc :
- Moi mot loai sinh vat trong qua trnh tien hoa cua mnh a dan en s hnh thanh
mot kha nang phan ng rieng oi vi o dai ngay va cng o chieu sang nhng


thi iem khac nhau trong ngay. Do o chung co kha nang o thi gian nh la ong
ho, goi la ong ho sinh hoc.
Th du : Hoa mi gi thng n vao khoang 10 gi sang, hoa da hng vao luc toi,
hoa quynh n vao luc na em.
2. C che hoat ong cua ong ho sinh hoc sinh vat :
- oi vi ong vat : C che hoat ong cua ong ho sinh hoc co lien quan en s ieu
hoa than kinh the dch : Cac te bao than kinh cam nhan anh sang t o anh hng
en tuyen noi tiet, lam tiet ra hoocmon tac ong len cng o trao oi chat.
- oi vi thc vat : Cac chc nang ieu hoa la do nhng chat ac biet tiet ra t te bao
cua mot loai mo hoac c quan rieng biet nao o.

Cau 4 : Quan the la g? S tac ong cua cac nhan to sinh thai len quan the khac vi s tac
ong len cac sinh vat rieng le nh the nao? Hay cho biet cac ieu kien va c che duy tr trang
thai can bang cua quan the?
Tra li :
1. Quan the :
- La mot nhom ca the cung loai, cung sinh song trong mot khoang khong gian nhat
nh vao mot thi iem nhat nh, co kha nang giao phoi sinh ra con cai ( loai sinh
san vo tnh hay trinh san th khong qua giao phoi). Moi quan the c ac trng bi
mot so ch tieu nh :
Mat o
T le c cai
T le cac nhom tuoi
Sc sinh san
T le t vong
Kieu tang trng
ac iem phan bo
Kha nang thch ng va chong chu vi cac nhan to sinh thai cua moi trng
Trong cac ch tieu noi tren, mat o quan the c xem la ac trng c ban nhat. o
la so lng sinh vat tren mot n v dien tch hay the tch. No co anh hng en
mc s dung nguon song trong sinh canh va sc sinh san cua quan the. Mat o quan
the cung con bieu hien tac dung cua no oi vi quan xa.
2. S tac ong cua cac nhan to sinh thai len quan the khac vi s tac ong len tng
ca the rieng le :
a. Cac nhan to sinh thai tac ong len tng ca the rieng le :
- S tac ong cua cac nhan to sinh thai len tng ca the se khac nhau tuy tng ca
the va phu thuoc vao : gii tnh, la tuoi, trang thai sc khoe, loai va tuy ni tuy
luc
b. Cac nhan to sinh thai tac ong len quan the :


- Quan the la mot tap hp cac ca the cung loai nen tuy theo phan ng cua moi ca
the oi vi cac nhan to sinh thai khac nhau ma moi quan the co nhng ac trng
rieng.
Anh hng cua cac nhan to vo sinh en quan the :
Anh hng en s phan bo cua quan the : tap hp cac nhan to vo sinh a
tao ra cac vung a ly khac nhau tren trai at nh vung lanh, vung am,
vung sa mac ... ng vi moi vung co nhng quan the phan bo ac trng.
Anh hng en s sinh trng va bien ong cua quan the : thong qua tac
ong cua s sinh san lam tang so lng ca the hoac s t vong lam giam
so lng ca the va s phat tan cac ca the trong quan the.
Anh hng en cau truc cua quan the : qua nhng tac ong lam bien oi
thanh phan c cai, cac nhom tuoi ca the trong quan the.
Trong nhieu trng hp s tac ong tong hp cua cac nhan to sinh thai
trong mot thi gian dai lam thay oi cac ac iem c ban cua quan the,
co khi huy diet quan the.
Anh hng cua cac nhan to hu sinh en quan the :
Cac nhan to hu sinh cung anh hng len s phan bo, mat o, sinh
trng va cau truc cua quan the qua cac moi quan he dinh dng va ni
.
3. ieu kien va c che duy tr trang thai can bang cua quan the :
- Moi quan the song trong mot moi trng xac nh eu co xu hng c ieu chnh
mot trang thai so lng ca the on nh goi la trang thai can bang.
- ieu kien duy tr trang thai can bang cua quan the la s on nh ve nguon thc an.
Khi nguon thc an phong phu, vt khoi mc bnh thng th so lng ca the vot len
cao, khien cho sau mot thi gian nguon thc an tr nen thieu hut, ni cung khong
u, do o co s canh tranh va nhieu ca the b chet, quan the lai c ieu chnh tr
ve mc can bang ban au.
- C che ieu chnh duy tr trang thai can bang cua quan the la s thong nhat moi
tng quan gia t le sinh san va t le t vong cua quan the.

Cau 5 : Dien the la g? Nguyen nhan nao dan en s dien the? Phan biet dien the nguyen sinh
vi dien the th sinh. Y ngha cua viec nghien cu dien the. Mo ta mot loai dien the.
Tra li :
1. Khai niem dien the :
- Dien the sinh thai la mot qua trnh bien oi tuan t cua quan xa qua nhieu giai oan
khac nhau, t dang khi au qua cac dang trung gian va cuoi cung thng dan en
mot quan xa tng oi on nh.


Th du : Canh ong hoang canh ong co trang co ram trang cay bui
trang cay go ln rng tha rng na kn rng kn rung la rng kn
na rung la rng thng xanh.
2. Nguyen nhan dan en s dien the :
- Do tac ong cua ngoai canh len quan xa. (V du : S thay oi ot ngot cua cac ieu
kien a chat, kh hau.)
- Do tac ong cua quan xa len ngoai canh, lam bien oi manh me ieu kien ngoai
canh.
- Do hoat ong vo y thc (ot, chat, pha rng ) hoac co y thc (khai thac rng, lap
song, ho ) cua con ngi.
3. Phan biet dien the nguyen sinh vi dien the th sinh :
Dien the nguyen sinh Dien the th sinh
- Xuat phat t moi trng trong trn
(ao mi hnh thanh, at mi boi
ven song).
- Xu hng : T quan xa tien phong
cac quan xa trung gian quan
xa nh cc.
- Xuat phat t moi trng song von
a co mot quan xa sinh vat tng
oi on nh.
- Xu hng : Co the xay ra theo 2
hng la phuc hoi lai quan xa on
nh ban au hoac tiep tuc b huy
hoai e tr thanh trang co hay oi
troc.
4. Y ngha cua viec nghien cu dien the :
a. Y ngha l luan :
- Giup ta nam c qui luat phat trien cua quan xa, phat hien c cac quan xa
a ton tai trc o va d oan c cac quan xa tiep theo.
b. Y ngha thc tien :
- Tren c s hieu biet ve dien the, ta co the xay dng c nhng qui hoach dai
han ve nong, lam, ng nghiep, nham khai thac va bao ve nguon tai nguyen
thien nhien mot cach hp l. Mat khac, co the chu ong ieu khien s phat trien
cua dien the theo hng co li cho con ngi bang cac bien phap : cai tao at,
cham soc va phong tr sau benh, xay dng cac cong trnh thuy li ...
5. Mo ta mot loai dien the sinh thai :
v Th du : Dien the t quan xa sinh vat ao ho, sau o ho c lap dan, chuyen qua
quan xa sinh vat am lay, tiep en la quan xa cay bui va sau cung la quan xa
rng :
- Giai oan au la quan xa sinh vat ho gom nhng quan the thc vat song troi noi
trong nc nh beo, luc bnh ... hoac song chm trong nc nh cac loai rong nc
ngot ... Va nhng ong vat song cung nhng cay nay nh au trung an bun, cac loai
ong vat noi, tom, ca, oc, rua ...


- Khi ao ho c lap dan th cac thc vat co re cam trong bun nh sen, sung ... xuat
hien, ieu kien nay chuan b cho nhng quan the thc vat thuy sinh moc nho len
khoi mat nc nh co sen, lau say ... cac ong vat tng ng nh ech, nhai, chim,
co, trung at ...
- Sau o nc can dan, mun ay day va lap ay ho th cac cay bui, cay gai, roi cay
dai moc thanh rng la thap. Cac ong vat tng ng nh sau bo, giun de, cac ke,
ran moi, chim, thu nho
- Giai oan cuoi cua qua trnh dien the khi at can la rng cay cao, to vi nhng cay
hai la mam chiem u the, cac ong vat tng ng nh chon, cao, soc, tho hu, nai
... xuat hien ngay cang nhieu.

Cau 6 : Hien tng khong che sinh hoc la g? Cho v du minh hoa. Neu y ngha sinh hoc va
thc tien cua hien tng o.
Tra li :
1. Hien tng khong che sinh hoc :
- Trong quan xa sinh vat, hien tng so lng ca the cua mot quan the b so lng ca
the cua mot quan the khac km ham goi la hien tng khong che sinh hoc.
Th du : Ve mua xuan, sau bo phat trien manh do gap ieu kien thuan li (kh
hau am ap, cay coi xanh ti ) khien so lng chim sau tang theo. Khi so lng
chim sau tang qua nhieu, sau bo b chim tieu diet manh me hn nen so lng
sau bo b giam i nhanh chong. Nh vay : so lng sau bo phu thuoc vao so
lng chim sau.
2. Y ngha cua hien tng khong che sinh hoc :
a. Y ngha sinh hoc :
- Hien tng khong che sinh hoc phan anh qui luat ve s phu thuoc so lng gia
cac loai co moi quan he oi ch trong quan xa. Tren c s o lam cho so lng
ca the cua moi quan the dao ong trong the can bang, am bao cho s ton tai
cua cac loai trong quan xa, t o tao nen trang thai can bang sinh hoc trong
quan xa.
b. Y ngha thc tien :
- Hien tng khong che sinh hoc la c s khoa hoc cho bien phap au tranh sinh
hoc, nham chu ong kiem soat so lng ca the cua moi loai theo hng co li
cho con ngi.
Th du :
Dung bo rua e tieu diet rep hai cam.
Dung ong mat o e tieu diet sau uc than lua.



Cau 7 : Quan xa sinh vat la g? Neu cac tnh chat c ban cua quan xa. Phan biet quan xa vi
quan the.
Tra li :
1. Khai niem quan xa sinh vat :
- Quan xa sinh vat la mot tap hp cac quan the sinh vat khac loai c hnh thanh
trong mot qua trnh lch s, cung song trong mot sinh canh, gan bo vi nhau thanh
mot the thong nhat nh cac moi quan he sinh thai.
Th du : Quan xa Ho Tay (Ha Noi) gom cac quan the : rong, tom, cua, ca, ca
cuong, sam cam ... cay coi bao quanh.
2. Cac tnh chat c ban cua quan xa :
- Quan the u the : Mot quan xa eu co mot vai quan the u the, o la nhng quan
the co vai tro quan trong trong quan xa do so lng, o ln hoac do tnh chat hoat
ong cua no.
Th du : quan xa ong co, ong vat an co la nhng quan the u the.
- Quan the ac trng : Trong so cac quan the u the co mot quan the tieu bieu nhat
cho quan xa goi la quan the ac trng.
Th du : quan xa sinh vat oi (Vnh Phu), quan the cay co la quan the ac
trng.
- o a dang : Phan anh so lng quan the co trong quan xa. Trong ieu kien moi
trng thuan li th trong quan xa co nhieu quan the khac nhau cung ton tai o
a dang cao. Ngc lai ni co ieu kien song khac nghiet, ch co mot so t quan
the thch nghi c mi ton tai o a dang thap.
Th du : Quan xa rng nhiet i co o a dang cao, quan xa hoang mac co o a
dang thap.
- S phan tang : Trong quan xa thng the hien cau truc phan tang thang ng nham
tang cng kha nang s dung cac nguon song trong quan xa, lam giam mc o canh
tranh gia cac ca the va gia cac quan the vi nhau.
Th du : Quan xa rng nhiet i gom 5 tang : 3 tang cay go ln, 1 tang cay bui
thap, 1 tang co va dng x.
3. Phan biet quan xa vi quan the :
Quan the Quan xa
- Tap hp cac ca the cung loai song
trong cung mot sinh canh.

- n v cau truc la ca the.
- Moi quan he chu yeu gia cac n v
cau truc cua quan the la quan he sinh
san va di truyen.
- Tap hp cac quan the cua cac loai
khac nhau song trong cung mot sinh
canh.
- n v cau truc la quan the.
- Moi quan he chu yeu gia cac n v
cau truc cua quan xa la quan he dinh
dng.


- o a dang thap.
- Khong co cau truc phan tang thang
ng trong khong gian.
- Khong co hien tng khong che sinh
hoc.
- Chiem 1 mac xch trong chuoi thc
an.
- o a dang cao.
- Co cau truc phan tang thang ng
trong khong gian.
- Co hien tng khong che sinh hoc.

- Bao gom 1 en nhieu chuoi thc an
va la bo phan chu yeu cua he sinh
thai.

Cau 8 : Tai sao noi quan xa la mot the thong nhat? S thong nhat o co giong vi s thong
nhat cua c the sinh vat khong?
Tra li :
1. Quan xa la mot the thong nhat :
- Cac quan the trong quan xa lien he mat thiet vi nhau bang moi quan he sinh thai
khac loai : Quan he ho tr, quan he cong sinh, quan he hp tac, quan he hoi sinh,
quan he oi ch, quan he canh tranh, quan he gia ong vat an tht va con moi,
quan he k sinh, quan he c che cam nhiem.
- Thong qua cac moi quan he sinh thai, hnh thanh chuoi va li thc an trong quan
xa.
Chuoi thc an : La mot day nhieu loai sinh vat co moi quan he dinh dng vi
nhau. Moi loai la mot mat xch, va la sinh vat tieu thu mat xch pha trc, va
la sinh vat b mat xch pha sau tieu thu. Moi chuoi thc an thng gom 3 loai
sinh vat :
Sinh vat san xuat.
Sinh vat tieu thu bac 1, bac 2, bac 3 ...
Sinh vat phan huy.
Li thc an : Moi loai trong quan xa thng la mat xch cua nhieu chuoi thc
an. Cac chuoi thc an co nhieu mat xch chung tao thanh li thc an.
v S hnh thanh chuoi va li thc an phan anh moi lien he khang kht gia cac
quan the trong quan xa ve mat quan he dinh dng.
- Cac sinh vat song trong quan xa thng xuyen chu tac ong cua ngoai canh (thong
qua cac nhan to sinh thai). Do o khi co s thay oi cua ngoai canh, tac ong en
mot mat xch thc an nao o se lam thay oi chuoi va li thc an, t o lam cho
quan xa b bien oi :
Neu ieu kien ngoai canh thay oi khong ln lam th quan xa co kha nang t
ieu chnh bang hien tng khong che sinh hoc.
Neu ieu kien ngoai canh thay oi ln dan en dien the sinh thai.
2. S thong nhat cua quan xa khac vi s thong nhat cua c the :


- C the la mot the thong nhat : Cac bo phan trong mot c the co moi quan he chat
che, ho tr lan nhau e cung thc hien cac chc nang song cua mot c the.
- Quan xa la mot the thong nhat, song s thong nhat gia cac quan the trong quan xa
c am bao bi cac moi quan he sinh thai khac loai, trong o co nhng dang quan
he nh : Quan he canh tranh, quan he gia ong vat an tht va con moi, quan he k
sinh vat chu. Nhng dang quan he nay khong bieu hien trong mot c the.
v Mat khac khi tach di quan the ra khoi quan xa th quan the o van co kha nang
ton tai c.

Cau 9 : Phat bieu noi dung cua cac qui luat sinh thai c ban. Cho v du minh hoa.
Tra li :
1. Qui luat gii han sinh thai :
- Moi loai co mot gii han sinh thai ac trng ve moi nhan to sinh thai.
Th du : Gii han sinh thai ve nhiet o cua ca ro phi Viet Nam 5,6
0
C 42
0
C.
Trong o : ca ro phi chet nhiet o 5,6
0
C (gii han di) va 42
0
C (gii han
tren), phat trien thuan li nhat nhiet o 30
0
C (iem cc thuan).
2. Qui luat tac ong tong hp cua cac nhan to sinh thai :
- S tac ong cua cac nhan to sinh thai tao nen tac ong tong hp len c the sinh vat.
Th du : Moi cay lua song trong cung mot tha ruong eu chu tac ong cung mot
luc cua nhieu nhan to sinh thai : nc, anh sang, nhiet o, at, gio, s cham soc cua
con ngi ... Neu c cham soc tot, c cung cap ay u cac chat dinh dng th
kha nang chong chu cua cay oi vi nhng bien ong cua cac nhan to sinh thai
khac bao gi cung tot hn.
3. Qui luat tac ong khong ong eu cua nhan to sinh thai len chc phan song cua c
the sinh vat :
- Cac nhan to sinh thai tac ong khong ong eu len mot chc phan song cua c the.
Th du : oi vi chc phan ho hap cua sinh vat th nhan to khong kh la quan trong
nhat.
- Moi nhan to sinh thai tac ong khong giong nhau len cac chc phan song khac
nhau.
Th du : Anh sang can thiet hn cho chc phan quang hp cua la cay so vi chc
phan dan truyen, nang cua than hay chc phan hut chat dinh dng cua re.
- Moi nhan to sinh thai tac ong khong giong nhau len cung 1 chc phan song qua
cac giai oan song khac nhau.
Th du : Canxi can thiet cho ong vat con non hn so vi luc trng thanh va a gia.
4. Qui luat tac ong qua lai gia sinh vat va moi trng :
- Moi trng tac ong thng xuyen len c the sinh vat, lam cho sinh vat khong
ngng bien oi, ngc lai hoat ong cua sinh vat cung lam bien oi moi trng.


Th du : Giun at song trong moi trng at, thng xuyen chu anh hng cua cac
nhan to sinh thai : at, nc, nhiet o, o am, khong kh ... Thong qua hoat ong
trao oi chat vi moi trng ma chung ton tai va phat trien. Ngc lai chnh hoat
ong song cua giun at a gop phan cai tao moi trng at : lam cho at them ti
xop, thoang kh, tang lng chat mun.

Cau 10 : Trnh bay khai niem chuoi thc an. Cho v du minh hoa. Tai sao s tch luy sinh khoi
gia cac bac dinh dng trong mot chuoi thc an lai tuan theo qui luat hnh thap? Phat bieu noi
dung cua qui luat o. Neu cac loai hnh thap c s dung e the hien moi tng quan sinh
thai gia cac bac dinh dng.
Tra li :
1. Khai niem chuoi thc an :
- Chuoi thc an la mot day gom nhieu loai sinh vat co quan he dinh dng vi nhau,
trong o moi loai la mot mat xch thc an. Mat xch thc an nay tieu thu mat xch
thc an pha trc no va lai b mat xch thc an pha sau no tieu thu.
- Mot chuoi thc an thng gom 3 thanh phan :
Sinh vat san xuat : La nhng sinh vat t dng (thc vat xanh, tao) co kha nang
tong hp chat hu c t chat vo c.
Sinh vat tieu thu : La nhng sinh vat d dng an sinh vat san xuat hoac nhng
sinh vat d dng khac. Chung c phan chia thanh sinh vat tieu thu bac 1, bac
2, bac 3 ...
Sinh vat phan giai : La nhng vi khuan d dng, nam co kha nang phan giai
chat hu c thanh chat vo c.
Th du : Chuoi thc an n gian canh ong lua :
giai) phan (SV 2) bac thu tieu (SV 1) bac thu tieu (SV xuat) san (SV
vat sinh Vi o mat Ong than uc Sau lua Cay

2. Noi dung qui luat hnh thap sinh thai :
- Sinh vat mat li nao cang xa v tr cua sinh vat san xuat th co sinh khoi trung bnh
cang nho.
3. Giai thch :
- Trong mot chuoi thc an, khi i t bac dinh dng thap en bac dinh dng cao, s
tch luy sinh khoi ngay cang nho dan theo qui luat hnh thap. S d nh vay la v :
He so s dung co li cua thc an trong c the bao gi cung nho hn 100% rat
nhieu.
Khong phai tat ca cac sinh vat mot bac dinh dng di eu b sinh vat bac
dinh dng tren tieu thu. Co ngha la sinh khoi cua sinh vat lam thc an ln hn
nhieu lan sinh khoi cua sinh vat tieu thu.


4. Cac loai hnh thap c s dung e the hien moi tng quan sinh thai gia cac bac
dinh dng la :
a. Hnh thap sinh thai ve so lng ca the : So lng ca the cua sinh vat thuoc mot
mat xch nho hn so lng ca the cua sinh vat thuoc mat xch trc no.
b. Hnh thap sinh thai ve sinh khoi : Sinh khoi cua sinh vat san xuat ln hn sinh
khoi cua sinh vat tieu thu bac 1, sinh khoi cua sinh vat tieu thu bac 1 ln hn sinh
khoi cua sinh vat tieu thu bac 2 ... va c the, cho en sinh vat thuoc mat xch cang
ve sau, co sinh khoi cang nho.
c. Hnh thap sinh thai ve nang lng :
v Th du :
Nang lng sinh vat san xuat la 2,5.10
3
Kcalo, th :
Nang lng sinh vat tieu thu bac 1 la 25 Kcalo (ch s dung c 1% nang
lng toan phan cua sinh vat sang xuat).
Nang lng sinh vat tieu thu bac 2 la 2,5 Kcalo (ch s dung c 10% nang
lng toan phan cua sinh vat tieu thu bac1).
V.v
Nh vay : Nang lng c chuyen hoa qua moi bac dinh dng trong chuoi thc an
t sinh vat san xuat en cac sinh vat tieu thu bac 1, bac 2, bac 3 ... nho dan.

Cau 11 : Li thc an la g? Li thc an the hien nhng quan he sinh hoc g gia cac sinh vat
trong quan xa sinh vat va s chuyen hoa nang lng trong he sinh thai.
Tra li :
1. Li thc an :
- La mot he thong tat ca cac chuoi thc an cua mot quan xa sinh vat. Moi chuoi thc
an la mot day gom nhieu mat xch, moi mat xch ai dien cho mot loai, ma loai nay
va la sinh vat tieu thu mat xch trc va la sinh vat b mat xch pha sau tieu thu.
Th du :
De Ho
Co Tho Cao Vi sinh vat phan giai
Ga Meo rng
2. Li thc an the hien nhng quan he sinh hoc gia cac sinh vat trong quan xa sinh
vat nh :
a. Quan he ho tr, gom :
Quan he cong sinh : eu co li va can thiet cho s ton tai cua hai loai song
chung vi nhau ve dinh dng va ni . V du : tao lam cong sinh vi nam thanh
a y.
Quan he hp tac : Cung co li cho ca hai ben nhng khong nhat thiet can cho s
ton tai cua chung. V du : nhan bien va co lam to tap oan.
b. Quan he oi ch, gom :


Quan he canh tranh. V du : cay trong canh tranh vi co dai ve chat dinh dng,
ve ni .
Quan he oi nghch gia ong vat an tht va con moi. V du : cao bat ga an tht.
Quan he sinh vat k sinh sinh vat chu. V du : day t hong song bam vao cay
chu, an mo hoac thc an a c tieu hoa cua cay chu.
Quan he c che cam nhiem. V du : tao giap tiet ra chat o lam chet ong vat,
thc vat tren mat ao ho.
3. Li thc an the hien v tr cua loai sinh vat trong quan xa nh :
- ng bac dinh dng nao, v du sinh vat t dng hay sinh vat tieu thu bac 1, bac
2, bac 3 ... hoac la sinh vat phan huy ...
4. Li thc an the hien s chuyen hoa nang lng trong he sinh thai :
- Vi dong nang lng i t mat xch au tien la sinh vat san xuat qua cac mat xch
trung gian la sinh vat tieu thu bac 1, bac 2, bac 3 ... en mat xch cuoi cung la sinh
vat phan huy.

Cau 12 : Cac hnh thc quan he khac loai va s tac ong cua no trong quan xa sinh vat va
trong dien the sinh thai.
Tra li :
v Cac hnh thc quan he khac loai : Chu yeu la quan he dinh dng va ni .
1. Quan he ho tr, gom co :
a. Quan he cong sinh : V du : khi ieu kien song khong thuan li, tao lam cong
sinh vi nam thanh a y, ca hai eu co li ve dinh dng va ni :
- Nam cung cap CO
2
, H
2
O cho tao ...
- Tao nh quang hp cung cap lai cho nam chat hu c.
b. Quan he hp tac : Cung co li cho ca hai ben nhng khong nhat thiet can cho
s ton tai cua chung. V du : nhan bien va co lam to tap oan.
c. Quan he hoi sinh : Ch co li cho mot ben. V du : sau bo song nh trong to
kien moi.
2. Quan he oi ch, bao gom :
a. Quan he canh tranh : V du : cay trong canh tranh vi co dai ve chat dinh
dng, ve ni .
b. Quan he oi ch gia ong vat an tht va con moi : V du : cao bat ga an tht.
c. Quan he sinh vat k sinh sinh vat chu : V du : day t hong song bam vao cay
chu, an mo hoac thc an a c tieu thu cua cay chu.
d. Quan he c che cam nhiem : V du : tao giap tiet ra chat o lam chet ong
vat, thc vat tren mat ao ho.
v Tac ong cua quan he khac loai :
1. Trong quan xa sinh vat :


- Cac quan the sinh vat khac loai cung song trong mot sinh canh, nh cac moi lien
he sinh thai, tao thanh mot quan xa thong nhat.
- Chuoi thc an : la mot day gom nhieu loai sinh vat co quan he dinh dng vi
nhau, moi loai la mot mat xch, va la sinh vat tieu thu mat xch pha trc va
la sinh vat b mat xch pha sau tieu thu.
- Li thc an : la cac chuoi thc an co nhieu mat xch chung quanh tao thanh.
Th du : Mot chuoi thc an nh sau :
Thc vat xanh chau chau tac ke ai bang vi khuan, nam
(co, lua ...)
sinh vat san xuat sinh vat tieu thu bac 1, 2, 3 sinh vat phan giai
2. Trong dien the sinh thai :
- Dien the sinh thai la qua trnh bien oi tuan t cua quan xa qua cac giai oan
khac nhau, t dang khi au, dan dan tien ti mot quan xa on nh.
- Quan he khac loai bieu th ro ret trong dien the sinh thai, khac nhau t quan xa
ban au roi en cac quan xa ke tiep va en quan xa cuoi cung.
- Quan he khac loai c coi la ong lc trong dien the sinh thai : khi nhan to
sinh thai cua moi trng thay oi th loai nao thch nghi c, au tranh sinh ton
c th loai ay ton tai, loai nao khong thch nghi c th b ao thai, quan xa
sinh vat nay c thay the bang quan xa sinh vat khac.

Cau 13 : He sinh thai la g? Cac yeu to cau thanh cua he sinh thai va vai tro cua chung trong
s chuyen hoa nang lng cua he sinh thai.
Tra li :
1. He sinh thai :
- La mot he thong hoan chnh, tng oi on nh bao gom quan xa sinh vat va khu
vc song cua quan xa (sinh canh).
2. Cac yeu to cau thanh he sinh thai : bao gom :
- Cac chat vo c nh C, N, CO
2
, H
2
O ... cac chat hu c nh protit, lipit, gluxit, cac
chat mun va che o kh hau.
- Sinh vat san xuat : con goi la sinh vat cung cap, co kha nang tong hp chat hu c
t chat vo c nh cay xanh, mot so tao.
- Sinh vat tieu thu : gom nhng sinh vat d dng an thc vat hoac an nhng sinh vat
d dng khac.
- Sinh vat phan giai : la nhng vi khuan d dng va nam co kha nang phan giai chat
hu c thanh chat vo c.
3. Vai tro cua cac yeu to cau thanh he sinh thai trong s chuyen hoa nang lng cua
he sinh thai :
- Sinh vat san xuat : gom cac thc vat co diep luc a s dung nang lng anh sang
mat tri cung vi cac chat dinh dng t kh quyen va at (CO
2
, H
2
O ...) thc hien


quang hp e tong hp cac chat hu c. Nh vay, nang lng cua anh sang mat tri
a chuyen sang nang lng hoa hoc.
- Sinh vat tieu thu : s dung sinh vat san xuat lam thc an (ong vat an thc vat) a
chuyen nang lng cua dang thc vat sang dang nang lng dang ong vat.
- Khi thc vat va ong vat chet se c cac sinh vat phan giai lam chuyen nang
lng t dang thc vat, ong vat sang nang lng sinh vat phan giai. S chuyen
hoa nang lng t mat xch nay sang mat xch khac b hao hut rat ln do s phan
tan nhiet va do ho hap cua sinh vat.

Cau 14 : Sinh quyen la g? Phan tch tac ong cua con ngi oi vi sinh quyen.
Tra li :
1. Khai niem ve sinh quyen :
- Sinh quyen la lp vat chat bao quanh Trai at co dien ra cac hoat ong song cua
sinh gii, bao gom tat ca cac he sinh thai tren can (thach quyen va kh quyen) va
di nc (thuy quyen).
2. Tac ong cua con ngi oi vi sinh quyen :
- Mat tch cc : Cai bien moi trng theo hng phuc vu li ch cua con ngi : xay
dng cac cong trnh thuy li nham ti tieu nc, cai tao at phen, man; ap ap
ngan song e khai thac nguon thuy nang tao ra dong ien; trong rng ven bien e
ngan can gio bao, cat ...
- Mat tieu cc : Hoat ong cua con ngi lam cho sinh quyen ngay cang xau i, tang
nhanh toc o can kiet cac nguon tai nguyen thien nhien, gay nen s mat can bang
sinh thai nghiem trong, ac biet la lam o nhiem moi trng song cua con ngi va
sinh vat, nh nan chat pha rng ba bai e lam ray, lay cui ...

Cau 15 : O nhiem moi trng la g? Neu cac nhan to gay o nhiem moi trng va hau qua cua
no oi vi i song con ngi va vi kinh te quoc dan. Cac bien phap chong o nhiem moi
trng.
Tra li :
1. O nhiem moi trng :
- La s bien oi khong mong muon tnh chat vat l, hoa hoc, sinh hoc khong kh,
at, nc cua moi trng song, gay tac ong nguy hai tc thi hoac trong tng lai
en sc khoe va i song con ngi, lam anh hng en qua trnh san xuat, en cac
tai san van hoa va lam ton that nguon tai nguyen d tr cua con ngi.
2. Cac nhan to gay o nhiem moi trng :
- Cac kh thai do san xuat cong nghiep : CO, SO
2
, CO
2
, NO
2
, cac loai hyro carbua.
- Thuoc tr sau.
- Thuoc diet co.


- Cac chat oc hoa hoc do san xuat cong nghiep, giao thong van tai, khai thac quang
mo ...
- Cac chat phong xa, nhiet o, tieng on, bui.
3. Hau qua cua o nhiem moi trng oi vi i song con ngi va oi vi nen kinh te
quoc dan :
- oi vi i song con ngi : lam giam sc khoe gay ra nhieu benh tat nh ung th,
quai thai dan en t vong.
- oi vi nen kinh te quoc dan :
Cac thuoc tr sau va chat oc hoa hoc phat tan theo nc va khong kh, tch
luy khi di chuyen theo chuoi thc an t thc vat sang ong vat an thc vat
roi sang ong vat an tht, a tan pha nhieu tai nguyen sinh vat tren can, di
nc.
Cac chat gay o nhiem moi trng con pha huy cac cong trnh van hoa lch
s.
4. Cac bien phap chong o nhiem moi trng song :
- Cac bien phap hoa cong nghe : San xuat theo chu k khep kn; kh va loc cac chat
thai cong nghiep (nc thai, kh thai va cac phe pham khac ...); nghien cu s dung
cac nguon nguyen lieu mi khong gay o nhiem moi trng ...
- Cac bien phap sinh k thuat : Dung vi sinh vat e x l, loc cac chat thai cong
nghiep; ay manh cac bien phap au tranh sinh hoc gia cac loai trong chan nuoi
va trong trot (han che dung cac che pham hoa hoc); trong rng bao quanh cac c s
cong nghiep, o th; xay dng cac vung lien hp kinh te rng san ban, ong co
san ban, ho nuoi anh bat ca; xay dng cac khu rng quoc gia; qui hoach nuoi
trong va khai thac hp l nguon tai nguyen ong, thc vat.



CHNG II
SINH HOC TE BAO

Cau 16 : Mo ta nhan con (hach nhan) cua te bao ve v tr, hnh dang, so lng, thanh phan hoa
hoc, nguon goc va chc nang. Dien bien cua nhan con trong qua trnh phan bao?
Tra li :
1. Mo ta nhan con :
- Nhan con nam trong nhan te bao, thng co hnh cau.
- Thanh phan hoa hoc chu yeu la ARN va protit.
- Co mot vai nhan con trong mot te bao.
- Nguon goc : nhan con c tao ra eo th cap cua mot so nhiem sac the t ADN.
- Chc nang : nhan con la ni tong hp cac phan t ARN riboxom e tong hp
riboxom.
2. Dien bien cua nhan con trong qua trnh phan bao :
- Nhan con c tao ra trong k trung gian, luc ma nhiem sac the trang thai thao
xoan, ADN co the tach ri 2 mach, 1 oan mach goc cua ADN lam khuon tong hp
ARN riboxom.
- en khi phan bao, do nhiem sac the tr lai trang thai thao xoan, va ADN tong hp
ARN riboxom nen nhan con lai xuat hien tr lai vao k cuoi.

Cau 17 : The nao la hien tng tiep hp nhiem sac the khong co trao oi cheo va hien tng
tiep hp nhiem sac the co trao oi cheo. Hay phan biet hai hien tng nay.
Tra li :
1. Khai niem ve moi hien tng :
v Hien tng tiep hp nhiem sac the khong co trao oi cheo :
- k trc 1 cua giam phan, sau khi moi nhiem sac the n t nhan oi thanh 1
nhiem sac the kep, a xay ra hien tng hai cromatit khac nguon trong moi cap
nhiem sac the ong dang kep tiep hp vi nhau theo chieu doc cua si nhiem
sac, tao thanh 1 the thong nhat tam thi. Sau o, chung lai tach ri nhau, tao
nen hien tng tiep hp nhiem sac the khong co trao oi cheo
v Hien tng tiep hp nhiem sac the co trao oi cheo :
- Cac nhiem sac the sau khi tiep hp, luc tach ri nhau, oi khi xay ra hien tng
tai mot so iem do tiep hp qua chat, dan en s t oan va trao oi cheo oan
nhiem sac the tng ng trong moi cap nhiem sac the ong dang, tao nen hien
tng tiep hp nhiem sac the co trao oi cheo.
2. Phan biet hai hien tng :


Hien tng tiep hp nhiem sac the khong
co trao oi cheo
Hien tng tiep hp nhiem sac the co
trao oi cheo
La hien tng chu yeu trong phan
bao giam nhiem.
Cau truc cua nhiem sac the khong
thay oi trong giam phan.
Nguyen nhan : Do cac gen khong
alen tren moi nhiem sac the lien ket
hoan toan.

Y ngha : Lam giam so loai giao t,
t o tao nen s on nh ve ac
iem di truyen cua loai.
La hien tng th yeu trong phan
bao giam nhiem.
Cau truc cua nhiem sac the b thay
oi trong giam phan.
Nguyen nhan : Do cac gen khong
alen tren moi nhiem sac the lien ket
gen khong hoan toan hoan v
gen.
Y ngha : Lam tang so loai giao t,
t o tao nen s a dang ve kieu
gen va kieu hnh moi loai sinh vat.

Cau 18 : Trnh bay cau tao va chc nang cua mang sinh chat, te bao chat va nhan cua te bao
c the a bao.
Tra li :
1. Mang sinh chat :
a. Cau tao :
- Co o day khoang 60 120 A
0
, gom 2 thanh phan hoa hoc la lipit va protein
xep xen ke vi nhau. Tren mang sinh chat co nhieu lo nho co the cho cac chat
di chuyen qua lai mang.
- te bao thc vat, ben ngoai mang sinh chat con co lp mang xenlulo cng tao
ra tnh cng chac tng oi cho c the thc vat.
b. Chc nang : Mang sinh chat co cac chc nang c ban sau :
- Giup s trao oi chat gia te bao chat va moi trng ngoai nh cac khe h tren
mang va tnh tham chon loc cua mang.
- Bao ve khoi sinh chat va cac bao quan ben trong te bao.
- Tham gia vao qua trnh phan bao.
2. Te bao chat :
a. Cau tao :
- La mot chat dch keo trong suot nam gia mang sinh chat va mang cua nhan,
c phan chia thanh 2 lp : lp ngoai chat gan mang sinh chat va lp noi chat
gan nhan.
- te bao thc vat con non cung nh trong cac te bao ong vat, te bao chat cha
ay khoang cua te bao. Rieng te bao thc vat luc trng thanh, trong te bao
xuat hien mot so khong bao ln cha nc va chat hoa tan.
b. Chc nang :


- Te bao chat c xem la trung tam dien ra cac hoat ong song cua te bao do co
nhieu bao quan thc hien cac chc nang khac nhau cua te bao va c the.
3. Nhan te bao : La mot khoi co ac co dang cau hay bau duc thng nam gia te bao.
Nhan gom 3 thanh phan : mang nhan, nhan con va chat nhiem sac.
a. Mang nhan :
- La lp mang kep vi thanh phan hoa hoc giong vi mang sinh chat. Tren mang
nhan cung co nhng khe h tao ieu kien cho mot so chat di chuyen qua lai.
- Mang nhan co chc nang giup cho s trao oi chat gia te bao chat va nhan.
b. Nhan con :
- Co cau truc dang hat thng co so lng t 1 en 2 trong moi te bao. Nhan con
co thanh phan c ban la ADN, ARN va protein. Khi te bao bc vao phan chia
th nhan con bien mat.
- Nhan con la ni tong hp ARN riboxom (rARN) giup cho viec hnh thanh
riboxom cua te bao chat.

Cau 19 : Giai thch cau tao va chc nang cua cac bao quan c the a bao.
Tra li :
1. Ti the :
a. Cau tao :
- La nhng the co kch thc thay oi t 0,2 0,5 micromet vi hnh dang khac
nhau : hnh si, hnh que, hnh hat ...
- Ti the c bao boc bi mang oi, mang trong cua ti the co nhng ranh an sau
vao ben trong ti the hnh thanh nhng vach ngan khong hoan toan. Ben trong
mang cha ay chat dch cua ti the.
- Tren be mat cua mang va dch ti the co cha he thong men tham gia vao qua
trnh oxi hoa. Trong dch ti the con co mot so phan t ADN, ARN.
b. Chc nang :
- Ti the co vai tro quan trong trong hoat ong ho hap cua te bao, la ni xay ra s
oxi hoa cac chat, nh he thong cac men cha trong ti the. Phan ln nang lng
tao ra t qua trnh nay c tch luy lai di dang ATP (Aenozin triphotphat)
e dung vao cac hoat ong song cua te bao.
2. The Gongi :
- La tap hp cac tui nho va det xep chong len nhau.
- The Gongi la ni tap trung cac san pham bai tiet cua te bao cung nh cac chat oc
hay cac chat ba e a ra khoi te bao.
3. Trung the :
- Ch ton tai te bao ong vat (tr te bao than kinh) va te bao thc vat bac thap,
khong co te bao thc vat bac cao. La mot the dang cau nam gan nhan. Co thanh
phan chu yeu la lipit va protein.


- Trung the co vai tro trong qua trnh phan bao. Khi te bao bc vao phan chia, trung
the tach oi thanh 2 trung t di chuyen ve 2 cc cua te bao. T 2 trung t sau o co
mot thoi vo sac hnh thanh.
4. Riboxom :
- Moi riboxom c tap hp t hai the hnh quat. Hai hat nay lien ket lai vi nhau luc
riboxom tong hp protein. Thanh phan chu yeu cua riboxom la protein va rARN.
- Trong te bao riboxom thng ton tai di 2 dang : mot so riboxom bam tren li
noi chat va mot so riboxom lien ket tao chuoi polixom trong te bao chat.
- Riboxom co chc nang la ni xay ra qua trnh tong hp protein cua te bao.
5. Li noi chat :
- La mot he thong ong va tui phan nhanh thong vi nhau noi t mang sinh chat en
mang nhan, co thanh phan chu yeu la lipit va protein.
- Co hai loai li noi chat la : li noi chat co hat (tren li co nhieu hat riboxom
bam vao) va li noi chat khong co hat (khong co cac hat riboxom bam vao).
- Li noi chat co cac chc nang :
Tham gia van chuyen cac chat trong te bao va ra khoi te bao.
Giup hoan thien cau truc cua phan t protein va van chuyen protein sau khi
c tong hp t riboxom.
6. Lap the :
- Ch co te bao thc vat, bao gom luc lap, sac lap va bot lap. Co cau tao dang hnh
cau c mang kep bao boc va ben trong co cha chat nen.
- Chc nang cua cac thanh phan cua lap the :
Luc lap : co cha chat diep luc, tao mau xanh cho la cay va co vai tro quan
trong trong qua trnh quang hp cua cay.
Sac lap : tao mau cho hoa, qua, hat.
Boc lap : khong co mau va la c quan d tr tinh bot cua te bao.
7. Lizoxom (the hoa tan) :
- Co cau tao dang tui, c bao boc bi lp mang, ben trong co cha cac men thuy
phan.
- Co chc nang tieu hoa noi bao, tieu huy cac vat chat la va cac chat oc xam nhap
vao te bao.

Cau 20 : Chng minh te bao la n v cau tao va chc nang c ban cua s song.
Tra li :
1. Te bao la n v cau tao cua s song :
- Ngoai tr mot so dang sinh vat nh virut, the thc khuan co cau tao c the la dang
te bao cha hoan chnh, con hau het cac dang sinh vat con lai eu co cau truc c
the da tren c s cua te bao.


- mot so sinh vat bac thap nh vi khuan, ong vat nguyen sinh, tao n bao, th c
the ch c cau tao t mot te bao.
- cac loai sinh vat, tuy co khac nhau ve hnh dang, kch thc, phng thc dinh
dng nhng eu co cau truc cua 1 te bao ien hnh giong nhau vi cac thanh phan
nh mang te bao, te bao chat cung cac bao quan va nhan.
2. Te bao la n v chc nang c ban cua s song : Cac hoat ong ac trng c ban cua
s song nh trao oi chat, sinh trng, sinh san, cam ng, di truyen eu xay ra te bao
cua c the.
a. Te bao la n v trao oi chat :
- cac c the n bao, cac hoat ong trao oi chat gia c the vi moi trng
eu c thc hien qua mang te bao. Cac phan ng sinh hoa cua 2 qua trnh
ong hoa va d hoa eu c tien hanh tai cac bao quan nh ho hap xay ra ti
the, tong hp protein xay ra riboxom ...
- C the a bao tuy do nhieu te bao hp lai va phan hoa thanh cac bo phan, cac
c quan chuyen trach cac chc nang khac nhau nhng tat ca eu da tren ket
qua hoat ong trao oi chat cua te bao. Th du ti the van la ni cung cap nang
lng cho c the hoat ong, the Gongi ong vai tro bai tiet, riboxom tong hp
protein cho te bao va c the.
b. Te bao la n v sinh trng va sinh san :
- S phan chia te bao la c s cua qua trnh sinh trng va sinh san cua c the
song.
- Tren cac c the a bao, s nguyen phan cua te bao la c s cua s ln len cua
toan c the. Ngoai ra c che nguyen phan con giup tai tao va phuc hoi cac mo,
c quan cua c the b ton thng.
- Phan chia te bao con la c che giup duy tr kha nang sinh san cua c the va loai.
cac loai sinh san vo tnh, thong qua c che nguyen phan giup tao ra c the
mi t mot hay mot nhom te bao sinh dng.
cac loai sinh san hu tnh, c the mi c hnh thanh t s ket hp gia
cac c che nguyen phan, giam phan va thu tinh.
c. Te bao la n v cam ng cua c the :
- C the co kha nang phan ng trc nhng thay oi cua moi trng song, qua o
c the tao ra nhng bien oi e thch nghi vi moi trng. Cac hoat ong mang
tnh cam ng cua c the eu da tren c s hoat ong cua te bao. Gen tren ADN
trong te bao ieu khien tong hp protein e hnh thanh cac hoocmon va enzim,
va ieu hoa va xuc tac cac qua trnh trao oi chat cua c the.
d. Te bao la n v di truyen cua c the :
- Thong tin di truyen cua c the c lu tr trong ADN cua nhiem sac the nhan
te bao, mot so ADN c bao quan trong mot so bao quan cua te bao chat.


- Thong tin di truyen c truyen at qua cac the he te bao khac nhau va qua cac
the he c the khac nhau thong qua s ket hp gia cac c che nhan oi, phan li,
tai to hp cua ADN trong nguyen phan, giam phan va thu tinh. Cac hoat ong
tren eu dien ra trong te bao.
- Cac tnh trang cua c the c bieu hien thong qua s tng tac gia protein vi
moi trng. Protein c ieu khien tong hp bi gen tren ADN thong qua cac
c che sao ma, giai ma dien ra trong te bao.

Cau 21 : So sanh cau tao te bao ong vat va te bao thc vat. Qua o nhan xet y ngha cua s
giong va khac nhau gia 2 loai te bao tren.
Tra li :
1. So sanh te bao ong vat va te bao thc vat :
a. Nhng iem giong nhau gia te bao ong vat va te bao thc vat :
Cau truc te bao ong vat va thc vat eu gom co mang, te bao chat va nhan vi cac
thanh phan va chc nang tng t nh :
- Mang sinh chat : eu c cau tao bi thanh phan c ban la lipit va protein.
Tren mang sinh chat eu co cac lo nho giup cho s trao oi chat gia te bao vi
moi trng ngoai.
- Te bao chat : eu la chat dch mang cac bao quan am nhiem cac chc nang
giong nhau te bao thc vat va te bao ong vat nh :
Ti the : cung cap nguon nang lng cho cac hoat ong te bao nh hoat ong
oxi hoa thng xuyen xay ra trong ti the.
The Gongi : am nhiem chc nang bai tiet cho te bao va c the.
Riboxom : ni xay ra tong hp protein cho te bao va c the.
The hoa tan : tham gia vao chc nang bao ve te bao va c the.
Li noi chat : tham gia vao qua trnh van chuyen protein va cac chat khac
cho te bao.
- Nhan te bao : eu co cac thanh phan :
Mang nhan : giup trao oi chat gia nhan vi te bao chat, tham gia vao qua
trnh phan chia te bao.
Nhan con : tham gia chc nang tong hp riboxom cua te bao.
Chat nhiem sac : hnh thanh nhiem sac the co vai tro quan trong trong s
sinh san va di truyen cua te bao.
b. Nhng iem khac nhau gia te bao ong vat va te bao thc vat :
Te bao ong vat Te bao thc vat
Khong co lp mang xenlulo.

Khong co lap the.
Co lp mang xenlulo tao ra tnh
cng chac cho te bao.
Co lap the la c quan d tr bao


Tr te bao than kinh, moi te bao
ong vat con lai eu co cha trung
the.
Te bao chat gan nh chiem ay
khoang te bao ong vat, te bao
ong vat co khong bao t phat trien.
gom 3 thanh phan la luc lap, sac lap
va bot lap.
Te bao thc vat bac cao khong co
cha trung the.

Te bao thc vat trng thanh co
khong bao ln phat trien nhieu,
trong khong bao co cha nc va
chat hoa tan.
2. Nhan xet y ngha cua s giong nhau va khac nhau gia te bao ong vat va te bao
thc vat :
a. Y ngha cua nhng iem giong nhau : Nhng iem giong nhau ve cau tao va chc
nang gia te bao ong vat va te bao thc vat la c s cua nhng ket luan sau ay :
- Te bao la n v cau truc cua moi c the song.
- Te bao la n v chc nang cua moi c the song.
- Thc vat va ong vat co cung mot nguon goc chung trong qua trnh tien hoa.
b. Y ngha cua nhng iem khac nhau :
- Tuy cau truc va chc nang gia te bao ong vat va te bao thc vat ve c ban
giong nhau, nhng mot so cau tao ve bao quan khac nhau gia thc vat va ong
vat c hnh thanh e phu hp vi phng thc song khac nhau.
Th du : Thc vat co phng thc song thng co nh va khong t bat moi nen
co nhng cau truc phu hp nh : co mang xenlulo cng e t bao ve, co luc lap
e quang hp, co bot lap e d tr tinh bot, co khong bao ln e d tr nc ...
- T nhng iem khac nhau gia te bao ong vat va te bao thc vat chng to rang
ong vat va thc vat tuy phat sinh t mot nguon chung nhng a tien hoa theo 2
hng khac nhau : hng t dng thc vat va hng d dng ong vat.

Cau 22 : Trnh bay cau tao va chc nang cua nhiem sac the.
Tra li :
1. Cau tao cua nhiem sac the :
Nhiem sac the la nhng cau truc nam trong nhan te bao, co kha nang nhuom mau ac
trng bang thuoc nhuom kiem tnh.
a. Hnh thai cua nhiem sac the :
- Nhiem sac the c nhn thay ro nhat ky gia cua qua trnh phan bao, luc nay
cac nhiem sac the ang trang thai co xoan cc ai va co dang ac trng.
- trang thai co xoan cc ai, nhiem sac the co the co nhieu hnh dang khac
nhau : hnh hat, hnh que hay hnh ch V, chieu dai t 0,2 50 micromet, ng
knh t 0,2 2 micromet.


b. Cau tao cua nhiem sac the :
v Cau tao hien vi :
- Moi nhiem sac the thng gom co 2 canh nam hai ben. Gia hai canh co mot
eo that lai goi la eo s cap. Tai eo s cap co tam ong. Tam ong la trung tam
van ong, la iem trt cua nhiem sac the tren day thoi vo sac giup nhiem sac
the phan li ve cac cc cua te bao trong qua trnh phan bao.
- mot so nhiem sac the, tren mot canh con co eo th hai, goi la eo th cap. Co
ngi cho rang, eo th cap la ni tong hp rARN, trc khi i ra te bao chat e
gop phan tao ra riboxom, chung tam thi tch tu eo nay va tao thanh nhan con.
v Cau tao sieu hien vi :
- Nhiem sac the c cau tao t chat nhiem sac vi chu yeu gom 2 thanh phan la
axit eoxiribonucleic va mot loai protein co ten la hixton.
- n v c ban cau tao nhiem sac the la chuoi nucleoxom. Moi nucleoxom la
mot khoi dang cau, ben trong cha 8 phan t hixton, ben ngoai c quan quanh
bi 1 oan ADN cha khoang 140 cap nucleotit. Gia 2 nucleoxom ke tiep la
mot oan ADN noi dai 15 en 100 cap nucleotit va mot phan t hixton.
- To hp ADN vi hixton trong chuoi nucleoxom tao thanh si c ban co ng
knh khoang 100 A
0
. Si c ban xoan lai mot lan na tao nen si nhiem sac co
ng knh 250 A
0
, si nhiem sac tiep tuc xoan hnh thanh cau truc cromatit co
ng knh khoang 7000 A
0
.
2. Chc nang cua nhiem sac the :
Nhiem sac the co 2 chc nang c ban sau :
- Nhiem sac the cha ADN mang gen nen c xem la ni bao quan thong tin di
truyen.
- Nhiem sac the co kha nang truyen thong tin di truyen qua cac the he :
Thong qua cac c che nhan oi, phan li va to hp nhiem sac the trong nguyen
phan, giam phan va thu tinh, thong tin di truyen cua nhiem sac the c truyen
t te bao nay sang te bao khac va t c the nay sang c the khac cua loai.
ADN tren nhiem sac the con thc hien sao ma tong hp ARN, thong qua o
ieu khien giai ma tong hp protein. Protein c tong hp se tng tac vi moi
trng bieu hien thanh tnh trang cua c the.

Cau 23 : Giai thch nhng ac iem ve cau tao va hoat ong cua nhiem sac the phu hp vi
chc nang cua no.
Tra li :
Nhiem sac the co 2 chc nang : va bao quan thong tin di truyen, va truyen at thong tin
di truyen qua cac the he khac nhau.
1. Cac ac iem phu hp vi chc nang bao quan thong tin di truyen cua nhiem sac
the :


- Nhiem sac the cha ADN, ADN mang thong tin di truyen. Tr mot phan nho cac
tnh trang di truyen do gen nam tren ADN trong te bao chat, phan ln cac tnh trang
cua c the c qui nh bi cac gen nam tren ADN cua nhiem sac the.
- Thong tin di truyen cua gen tren ADN c ac trng bi trnh t cac bo ba
nucleotit ke tiep nhau cua mach polinucleotit, moi bo ba ieu khien tong hp 1 axit
amin, moi gen cau truc qui nh cau truc cua moi loai phan t protein c tong
hp, t o qui nh loai tnh trang ac trng cua c the.
- Nhng bien oi ve so lng va cau truc cua nhiem sac the va cua gen tren nhiem
sac the eu dan en nhng bien oi cac tnh trang di truyen.
2. Cac ac iem phu hp vi chc nang truyen at thong tin di truyen cua nhiem sac
the :
a. cap o te bao :
- Nhiem sac the co kha nang t nhan oi da tren c s t nhan oi cua ADN
trong no. Qua trnh nay xay ra ky trung gian, gia hai lan phan bao, luc nhiem
sac the trang thai duoi cc ai.
- nhng loai sinh san hu tnh giao phoi, s t nhan oi cua tng nhiem sac the
ket hp vi s phan li chung trong phat sinh giao t cung vi s to hp cua cac
cap nhiem sac the tng ong trong qua trnh thu tinh la c che cua s truyen
at thong tin di truyen cap o te bao.
- nhng loai sinh san vo tnh va sinh san sinh dng, s nhan oi cua cac nhiem
sac the ket hp vi s phan li ong eu cua chung trong nguyen phan la c che
cua s truyen at thong tin di truyen cap o te bao.
b. cap o phan t :
Gen tren nhiem sac the co hoat ong sao ma, thong qua qua trnh nay ARN do gen
tong hp vao te bao chat tong hp protein, protein c tong hp tng tac vi moi
trng bieu hien thanh tnh trang cua c the.

Cau 24 : Tnh ac trng va tnh on nh cua bo nhiem sac the. Trnh bay c che cua tnh ac
trng va tnh on nh cua bo nhiem sac the.
Tra li :
1. Tnh ac trng cua nhiem sac the :
Bo nhiem sac the trong te bao cua moi loai sinh vat c ac trng bi so lng, hnh
dang va cau truc.
a. Ve so lng :
moi loai sinh vat, so lng cua bo nhiem sac the trong te bao co tnh ac trng.
Th du : Ngi : 2n = 46 Ruoi giam : 2n = 8
au Ha Lan : 2n = 14 Ga : 2n = 78
Ln : 2n = 38
b. Ve hnh dang :


Trong te bao cua moi loai sinh vat, cac nhiem sac the xep theo tng cap, hau het la
nhng cap tng ong. Hnh dang cua cac cap nhiem sac the trong te bao moi loai
cung mang tnh ac trng.
Th du : ruoi giam, trong te bao sinh dng co 4 cap nhiem sac the gom 3 cap
nhiem sac the thng (2 cap co hnh ch V, 1 cap co hnh hat) va 1 cap nhiem sac
the gii tnh ( ca the cai co 2 chiec hnh que, ca the c co 1 chiec hnh que va 1
chiec hnh moc).
c. Ve cau truc :
Cau truc cua nhiem sac the the hien thanh phan, so lng va trat t cua cac gen
tren nhiem sac the trong te bao cua moi loai cung mang tnh ac trng.
2. Tnh ac trng cua bo nhiem sac the :
Bo nhiem sac the trong te bao cua moi loai sinh vat c on nh ve so lng, hnh
dang va cau truc qua cac the he te bao cua cung mot c the va qua cac the he c the
khac nhau cua loai.
3. C che cua tnh ac trng va on nh cua bo nhiem sac the :
a. cac loai sinh san vo tnh :
S nhan oi ket hp vi phan li ong eu cua nhiem sac the ve 2 cc cua te bao
trong qua trnh nguyen phan la c che giup bo nhiem sac ac trng cua loai c
duy tr on nh qua cac the he te bao va the he c the.
b. cac loai sinh san hu tnh :
Bo nhiem sac the ac trng cua loai c duy tr on nh qua cac the he nh s ket
hp gia 3 c che : nguyen phan, giam phan va thu tinh.
- Qua giam phan : bo nhiem sac the phan li dan en hnh thanh cac giao t n
boi.
- Trong thu tinh : s ket hp gia cac giao t khac gii cung loai dan en tai to
hp nhiem sac the va hnh thanh bo nhiem sac the 2n trong cac hp t.
- Qua nguyen phan : hp t phat trien thanh c the trng thanh. Trong nguyen
phan co s ket hp gia nhan oi va phan li nhiem sac the sac ve 2 cc te bao
giup cho bo nhiem sac the 2n c duy tr on nh t the he te bao nay sang the
he te bao khac cua c the.

Cau 25 : Nhng ac tnh chng to nhiem sac the la c s vat chat cua hien tng di truyen. Do
au ma nhiem sac the cha c phan t ADN dai hn rat nhieu so vi no?
Tra li :
1. Nhng ac tnh chng to nhiem sac the la c s vat chat cua hien tng di truyen :
a. Nhng ac tnh ve cau truc :
Nhiem sac the gom 2 thanh phan hoa hoc tng ng nhau la protein va ADN.
Phan t ADN tao nen phan loi lom cua nhiem sac the. Tren phan t ADN cha gen
mang thong tin di truyen di dang trnh t cac bo ba nucleotit tren mach


polinucleotit, t o qui nh trnh t cac axit amin cua phan t protein, hnh thanh
tnh trang cua c the.
Do cau truc nh vay, nen nhiem sac the c xem co chc nang cha ng va bao
quan thong tin di truyen.
b. Nhng ac iem hoat ong sinh hoc :
Nhiem sac the co vai tro truyen at thong tin di truyen qua cac the he te bao va the
he c the khac nhau thong qua s ket hp gia cac c che nhan oi, phan li va tai to
hp cua nhiem sac the trong nguyen phan, giam phan va thu tinh.
- Trong nguyen phan : c che nhan oi ket hp vi phan li ong eu cua nhiem
sac the ve 2 cc cua te bao giup cho s giong nhau ve thong tin di truyen qua
cac the he te bao cua cung mot c the.
- Trong giam phan : c che nhan oi mot lan ket hp 2 lan phan li cua nhiem sac
the dan en tao ra cac giao t n boi.
- Trong thu tinh : c che tai to hp gia 2 bo nhiem sac the n boi cua 2 giao t
khac gii cung loai giup tai tao bo nhiem sac the lng boi ac trng cua loai.
Tao ra s on nh ve thong tin di truyen qua cac the he c the cua loai.
2. Nhiem sac the cha ng phan t ADN dai hn no :
Do cau truc xoan ac biet cua nhiem sac the :
- n v cau tao cua nhiem sac the la cac nucleoxom lien ket thanh chuoi. Moi
nucleoxom co cau truc dang khoi cau gom 8 phan t hixton lien ket nhau. Cac
nucleoxom c quan va noi nhau bi cac oan phan t ADN hnh thanh si c ban
co ng knh khoang 100 A
0
.
- Si c ban xoan lai hnh thanh si nhiem sac the co ng knh khoang 250 A
0
.
- Si nhiem sac tiep tuc xoan va lay them chat nen protein hnh thanh cau truc
cromatit, co ng knh khoang 7000 A
0
.

Cau 26 : Trnh bay c che cua qua trnh nguyen phan.
Tra li :
Nguyen phan la hnh thc phan bao xay ra hau het cac te bao trong c the, ngoai tr cac
te bao sinh duc vung chn (te bao sinh giao t).
C che cua nguyen phan dien bien qua 5 ky : ky trung gian, ky trc, ky gia, ky sau va ky
cuoi. Trong o ky trung gian c xem la giai oan chuan b, cac ky con lai c xem la
giai oan phan bao chnh thc.
1. Ky trung gian :
- Trung the t nhan oi tao 2 trung t di chuyen dan ve hai cc cua te bao.
- Nhiem sac the dang si manh. Moi nhiem sac the t nhan oi thanh mot nhiem
sac the kep gom 2 cromatit giong het nhau, nh nhau tam ong.
- Mang nhan va nhan con bat au tan dan.
2. Ky trc (con goi la ky au) :


- Hai trung t a nam 2 cc cua te bao, mot thoi vo sac bat au hnh thanh gia hai
trung t lan dan vao gia.
- Cac nhiem sac the kep bat au co xoan lai va hien ro dan.
- Mang nhan va nhan con bien mat hoan toan.
3. Ky gia :
- Thoi vo sac tr nen hoan chnh.
- Bo nhiem sac the 2n kep trong te bao co xoan toi a, co hnh dang ac trng chuyen
ve xep dan eu 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.
4. Ky sau :
- Moi nhiem sac the kep trong bo nhiem sac the kep 2n cua te bao t tach ra tam
ong thanh 2 nhiem sac the n. Cac nhiem sac the n tao ra phan li ong eu
tren thoi vo sac ve 2 cc cua te bao.
- Do hien tng nhan oi nhiem sac the ky trung gian ket hp vi phan li cua
nhiem sac the ky sau dan en vao giai oan nay moi cc cua te bao co bo
nhiem sac the 2n, trang thai n.
5. Ky cuoi :
- Thoi vo sac tan dan va bien mat.
- Bo nhiem sac the n, 2n trong te bao con thao xoan, tr ve dang si manh.
- Mang nhan va nhan con hnh thanh tr lai.
- Te bao chat phan chia va hnh thanh vach ngan chia te bao me thanh 2 te bao con.
Moi te bao con co bo nhiem sac the lng boi (2n) giong het bo nhiem sac the
trong te bao me luc au.

Cau 27 : Trnh bay c che cua qua trnh giam phan.
Tra li :
Giam phan la hnh thc phan bao xay ra te bao sinh giao t (te bao sinh duc vung chn
cua ong dan sinh duc).
C che cua qua trnh giam phan dien bien qua 2 lan phan bao. Trong moi lan phan bao eu
gom co giai oan chuan b (ky trung gian) va giai oan phan bao chnh thc (ky trc, ky
gia, ky sau va ky cuoi).
1. Lan phan bao I :
a. Ky trung gian I :
- Trung the t nhan oi thanh 2 trung t di chuyen dan ve 2 cc te bao.
- Bo nhiem sac the 2n trong te bao dang si manh. Moi nhiem sac the t nhan
oi thanh mot nhiem sac the kep gom 2 cromatit giong het nhau dnh nhau
tam ong.
- Mang nhan va nhan con bat au tan dan.
b. Ky trc I :


- Hai trung t a nam 2 cc cua te bao va mot thoi vo sac bat au xuat hien
gia hai trung t lan dan vao gia.
- Cac nhiem sac the bat au co xoan lai va hien ro dan. Trong giai oan nay xay
ra hien tng tiep hp nhiem sac the : hai nhiem sac the kep trong tng cap
tng ong tiep xuc nhau v tr tng ng nao o roi tach ri ra. oi luc t
hien tng tiep hp nay dan en trao oi cheo nhiem sac the lam hoan v gen
tren cap nhiem sac the tng ong.
c. Ky gia I :
- Thoi vo sac a hnh thanh hoan chnh.
- Cac nhiem sac the kep co xoan cc ai, co hnh dang ac trng va chuyen ve
xep 2 hang (theo tng cap tng ong) tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.
d. Ky sau I :
- Cac nhiem sac the kep khong tach tam ong. Moi nhiem sac the kep trong tng
cap tng ong phan li ve mot cc te bao.
- Tai moi cc te bao, t hien tng phan li nay, co bo nhiem sac the n boi (n)
trang thai kep.
e. Ky cuoi I :
- Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao con gi nguyen trang thai co xoan
cc ai.
- Te bao chat phan chia va hnh thanh vach ngan chia te bao me thanh 2 te bao
con. Moi te bao con co bo nhiem sac the n boi, trang thai kep.
2. Lan phan bao II :
a. Ky trung gian II :
- Trung the nhan oi thanh 2 trung t va di chuyen ve 2 cc te bao.
- Mang nhan va nhan con tan dan.
- Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao van co xoan cc ai (giong ky cuoi
I).
b. Ky trc II :
- Thoi vo sac bat au hnh thanh gia 2 trung t nam 2 cc cua te bao.
- Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao van co xoan cc ai (giong ky cuoi I
va ky trung gian II).
c. Ky gia II :
- Thoi vo sac hnh thanh hoan chnh.
- Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao chuyen ve xep 1 hang tren mat
phang xch ao cua thoi vo sac.


d. Ky sau II :
- Tam ong tach ra, bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao hnh thanh 2n
nhiem sac the n phan li ve 2 cc te bao.
- Do hien tng nhan oi 1 lan ( ky trung gian I) ket hp vi 2 lan phan li cua
nhiem sac the ( ky sau I va ky sau II) nen luc nay moi cc cua te bao co bo
nhiem sac the n boi (n), trang thai n.
e. Ky cuoi II :
- Te bao chat phan chia va hnh thanh vach ngan chia moi te bao me thanh 2 te
bao con.
- Bo nhiem sac the n boi, trang thai n trong moi te bao con thao xoan, tao
dang si manh.
- Ket qua qua 2 lan phan chia cua giam phan, moi te bao me lng boi hnh thanh
4 te bao con, moi te bao con co bo nhiem sac the n boi, giam mot na so vi
te bao me.

Cau 28 : S lien quan gia nguyen phan va giam phan trong qua trnh phat sinh giao t ong
vat?
Tra li :
v S lien qua gia nguyen phan va giam phan trong qua trnh phat sinh giao t
ong vat :
- vung sinh san : Te bao sinh duc s khai (2n) nguyen phan nhieu lan lien tiep lam
tang so lng te bao sinh duc s khai.
- vung sinh trng : Cac te bao sinh duc s khai bien oi thanh cac te bao sinh duc
chn (2n).
- vung chn : Cac te bao sinh duc chn giam phan e cho ra giao t (n).

Cau 29 : So sanh nguyen phan va giam phan.
Tra li :
1. Nhng iem giong nhau :
- eu dien bien qua cac ky tng t : ky trung gian, ky trc, ky gia, ky sau va ky
cuoi.
- Nhiem sac the xay ra nhng bien oi mang tnh chu ky tng t nhau nh : t nhan
oi, ong xoan, xep tren mat phang xch ao cua thoi vo sac, phan li ve cac cc cua
te bao, thao xoan.
- S bien oi cac thanh phan khac cua te bao nh : mang nhan, nhan con, trung the,
thoi vo sac, te bao chat, vach ngan te bao tng t nhau.


- eu la nhng c che co tac dung gop phan tao ra s on nh cua bo nhiem sac the
qua cac the he cua loai.
2. Nhng iem khac nhau :
Nguyen phan Giam phan
Xay ra hau het cac te bao cua c
the, tr cac te bao sinh giao t (te
bao sinh duc vung chn).
Ch co 1 lan phan bao.
Ch co 1 lan nhiem sac the tap trung
tren mat phang xch ao cua thoi vo
sac va phan li ve 2 cc cua te bao.
Vao ky trc : khong xay ra tiep
hp va trao oi cheo nhiem sac the.

Vao ky gia : bo nhiem sac the 2n
trong te bao xep 1 hang tren mat

Vao ky sau : co hien tng tach tam
ong, nhiem sac the phan li ve cc
te bao cua trang thai n, hnh
thanh moi cc te bao bo nhiem
sac the n, lng boi.
Vao ky cuoi : bo nhiem sac the
trong te bao con duoi ra dang si
manh.
Ket qua : 1 te bao me (2n) tao ra 2
te bao con eu co 2n nhiem sac the.
Xay ra cac te bao sinh giao t.

Xay ra 2 lan phan bao.
Co 2 lan nhiem sac the tap trung
Vao ky trc I : xay ra tiep hp va
oi luc dan en trao oi cheo gia 2
cromatit trong tng cap nhiem sac
the kep tng ong.
Vao ky gia I : bo nhiem sac the
kep 2n trong te bao xep thanh 2
hang tren mat phang xch ao cua
thoi vo sac.
Vao ky sau I : khong co hien tng
tach tam ong, nhiem sac the phan
li ve cc te bao trang thai kep,
hnh thanh moi cc te bao bo
nhiem sac the kep, n boi.
Vao ky cuoi I : bo nhiem sac the
trong te bao con van co xoan cc
ai.
Ket qua : 1 te bao me (2n) tao ra 4
te bao con eu co cha n nhiem sac
the.

Cau 30 : Trnh bay bien oi va hoat ong cua nhiem sac the trong nguyen phan va trong giam
phan. So sanh 2 qua trnh bien oi va hoat ong o cua nhiem sac the.
Tra li :
1. Bien oi va hoat ong cua nhiem sac the trong nguyen phan va trong giam phan :
a. Trong nguyen phan : Dien bien qua cac ky :
v Ky trung gian :
- Cac nhiem sac the dang si manh.


- Moi nhiem sac the eu t nhan oi thanh mot nhiem sac the kep, gom 2
cromatit giong het nhau, dnh nhau tam ong.
v Ky trc :
Cac nhiem sac the kep trong te bao bat au co xoan lai va hien ro dan.
v Ky gia :
Bo nhiem sac the 2n kep trong te bao co xoan cc ai, co hnh dang ac trng
va chuyen ve xep dan eu 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.
v Ky sau :
- Moi nhiem sac the 2n kep trong bo nhiem sac the kep 2n cua te bao tach ra
tam ong thanh 2 nhiem sac the n va phan li ong eu tren thoi vo sac ve 2
cc cua te bao.
- Hnh thanh moi cc cua te bao bo nhiem sac the lng boi, trang thai n.
v Ky cuoi :
Cac nhiem sac the n trong bo lng boi cua te bao con duoi ra dang si manh.
b. Trong giam phan : Nhiem sac the bien oi va hoat ong qua 2 lan phan bao :
v Lan phan bao I :
- Ky trung gian I :
Cac nhiem sac the co dang si manh.
Moi nhiem sac the eu t nhan oi thanh mot nhiem sac the kep, gom 2
cromatit giong het, dnh nhau tam ong.
- Ky trc I :
Cac nhiem sac the kep bat au co xoan lai va hien ro dan.
Xay ra tiep hp nhiem sac the : hai nhiem sac the trong tng cap tng ong
tiep xuc nhau roi tach ri ra.
oi luc hien tng tiep hp dan en trao oi cheo nhiem sac the lam hoan
v gen tren cap nhiem sac the tng ong.
- Ky gia I :
Cac nhiem sac the kep co xoan cc ai, co hnh dang ac trng va chuyen ve
xep thanh 2 hang (theo tng cap tng ong) tren mat phang xch ao cua thoi
vo sac.
- Ky sau I :
Moi nhiem sac the kep trong tng cap tng ong khong tach tam ong ma
phan li nguyen ven ve 1 cc te bao, hnh thanh moi cc te bao bo nhiem sac
the n boi, trang thai kep.
- Ky cuoi I :
Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao con gi nguyen trang thai co xoan
cc ai.
v Lan phan bao II :
- Ky trung gian II va ky trc II :


Bo nhiem sac the trong te bao giong ky cuoi I.
- Ky gia II :
Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao xep 1 hang tren mat phang xch ao
cua thoi vo sac.
- Ky sau II :
Tam ong tach ra, bo nhiem sac the kep n boi trong te bao hnh thanh 2n
nhiem sac the n phan li ve 2 cc cua te bao.
Moi cc cua te bao co n nhiem sac the trang thai n.
- Ky cuoi II :
Bo nhiem sac the n boi, trang thai n trong te bao con thao xoan, duoi ra tao
dang si manh.
2. So sanh bien oi va hoat ong cua nhiem sac the trong nguyen phan va trong giam
phan :
a. Nhng iem giong nhau :
- Nhiem sac the eu hoat ong trai qua cac ky tng t : ky trung gian, ky trc,
ky gia, ky sau va ky cuoi.
- Nhiem sac the eu co cac bien oi mang tnh chu ky giong nhau nh : t nhan
oi, co xoan, xep tren map phang xch ao cua thoi vo sac, phan li ve 2 cc te
bao, thao xoan.
b. Nhng iem khac nhau :
Trong nguyen phan Trong giam phan
Dien bien qua 1 lan phan bao.
Ch co 1 lan nhiem sac the tap trung
Ky trc : khong xay ra tiep hp va
trao oi cheo nhiem sac the.

Ky gia : bo nhiem sac the kep, 2n
trong te bao xep 1 hang tren mat
Ky sau : co hien tng tach tam
ong, nhiem sac the phan li ve cc
te bao trang thai n, hnh thanh
moi cc te bao bo nhiem sac the
n, lng boi.
Ky cuoi : bo nhiem sac the trong te
bao con duoi ra tao dang si manh.
Dien bien qua 2 lan phan bao.
Co 2 lan nhiem sac the tap trung
Ky trc I : xay ra tiep hp va oi
luc dan en trao oi cheo gia 2
cromatit trong tng cap nhiem sac
the kep tng ong.
Ky gia I : bo nhiem sac the kep, 2n
trong te bao xep thanh 2 hang tren
mat phang xch ao cua thoi vo sac.
Ky sau I : khong co hien tng tach
tam ong, nhiem sac the phan li ve
cc te bao trang thai kep, hnh
thanh moi cc cua te bao bo
nhiem sac the kep, n boi.
Ky cuoi I : bo nhiem sac the trong
te bao con van co xoan cc ai.


Cau 31 : Khai niem ve nhiem sac the kep. C che hnh thanh va hoat ong cua nhiem sac the
kep cac te bao bnh thng trong nguyen phan va trong giam phan.
Tra li :
1. Khai niem va c che hnh thanh nhiem sac the kep :
a. Nhiem sac the kep :
- La nhiem sac the gom 2 cromatit giong het nhau dnh nhau tam ong, mang
tnh chat mot nguon goc hoac t bo hoac t me hoat ong nh mot the thong
nhat.
b. C che hnh thanh nhiem sac the kep :
- Nhiem sac the kep c hnh thanh t s nhan oi cua nhiem sac the ma c s
la s nhan oi cua ADN trong nhiem sac the. Qua trnh nay xay ra vao giai oan
chuan b gia hai lan phan bao luc nhiem sac the va ADN trang thai thao xoan
toi a.
2. Hoat ong cua nhiem sac the kep cac te bao bnh thng trong nguyen phan va
trong giam phan :
a. Trong nguyen phan :
- Ky trung gian : nhiem sac the kep hnh thanh do s nhan oi cua nhiem sac the.
- Ky trc : cac nhiem sac the kep bat au co xoan lai.
- Ky gia : cac nhiem sac the kep co xoan cc ai va xep 1 hang tren mat phang
xch ao cua thoi vo sac.
- Ky sau : nhiem sac the kep tach tam ong thanh cac nhiem sac the n phan li
ve cac cc te bao, trang thai kep cua nhiem sac the khong con na.
b. Trong giam phan :
v Lan phan bao I :
- Ky trung gian I : nhiem sac the kep hnh thanh do s nhan oi cua nhiem sac
the.
- Ky trc I : cac nhiem sac the kep bat au co xoan lai va xay ra tiep hp, oi
luc dan en trao oi cheo gia 2 nhiem sac the kep trong cung cap tng ong.
- Ky gia I : cac nhiem sac the kep co xoan cc ai va xep 1 hang tren mat phang
xch ao cua thoi vo sac.
- Ky sau I : moi nhiem sac the kep trong tng cap tng ong khong tach tam
ong va phan li ve mot cc cua te bao.
- Ky cuoi I : cac nhiem sac the kep trong te bao gi nguyen trang thai co xoan
cc ai.
v Lan phan bao II :
- Ky gia II : cac nhiem sac the kep xep 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi
vo sac.


- Ky sau II : nhiem sac the kep tach tam ong thanh cac nhiem sac the n phan
li ve 2 cc te bao, trang thai kep cua nhiem sac the khong con na.

Cau 32 : Khai niem va c che hnh thanh cap nhiem sac the tng ong trong cac te bao bnh
thng. Phan biet nhiem sac the kep va nhiem sac the tng ong.
Tra li :
1. Nhiem sac the tng ong va c che hnh thanh :
a. Nhiem sac the tng ong :
- Trong te bao sinh dng cua moi loai sinh vat, nhiem sac the sap xep thanh cap
va thng la cap tng ong.
- Cap nhiem sac the tng ong gom 2 nhiem sac the giong het nhau ve hnh
dang va kch thc, mang tnh chat 2 nguon goc : mot chiec co nguon goc t me
va mot chiec co nguon goc t bo. Cap nhiem sac the tng ong co the trang
thai n nhng co the cung trang thai kep neu xay ra s nhan oi nhiem sac
the.
b. C che hnh thanh cap nhiem sac the tng ong :
Nhng te bao bnh thng cha cap nhiem sac the tng ong la hp t, cac te bao sinh
dng va cac te bao sinh duc s khai.
v Trong cac te bao hp t :
Cac nhiem sac the tng ong c hnh thanh t s ket hp gia cac c che : s
phan li nhiem sac the trong giam phan va s to hp cua chung trong thu tinh :
Trong giam phan : s phan li nhiem sac the cua cac cap nhiem sac the tng
ong dan en tao ra bo nhiem sac the n boi vi tng chiec rieng le trong cac
giao t.
Trong thu tinh : s ket hp gia cac giao t c va giao t cai cung loai dan en
hnh thanh bo nhiem sac the lng boi trong hp t tai tao tr lai cac cap nhiem
sac the tng tng ong.
v Trong cac te bao sinh duc s khai va cac te bao sinh dng :
Cac cap nhiem sac the tng ong c tai tao trong cac te bao con thong qua
s ket hp gia nhan oi nhiem sac the vi phan li nhiem sac the trong qua trnh
nguyen phan.
2. Phan biet nhiem sac the kep va nhiem sac the tng ong :
Nhiem sac the kep Nhiem sac the tng ong
Mang tnh chat 1 nguon goc, hoac t
bo hoac t me.

Gom 2 cromatit giong het nhau dnh
nhau tam ong, hoat ong nh
Cap nhiem sac the tng ong mang
tnh chat 2 nguon goc : mot chiec co
nguon t bo va mot goc t me.
Gom 2 nhiem sac the giong het
nhau ve hnh thai va kch thc, co


mot the thong nhat.

c tao ra t c che nhan oi
nhiem sac the vao ky trung gian cua
phan bao.

cac te bao bnh thng co the tm
thay te bao lng boi va te bao
n boi.
the hoat ong oc lap trong qua
trnh phan li va to hp giam phan
va thu tinh.
c tao ra t c che phan li nhiem
sac the trong giam phan va to hp
nhiem sac the trong thu tinh (oi vi
hp t); hoac t c che nhan oi ket
hp vi phan li nhiem sac the trong
nguyen phan (oi vi te bao sinh
dng va te bao sinh duc s khai).
cac te bao bnh thng, ch co the
tm thay trong te bao lng boi.

Cau 33 : Chng minh trong nguyen phan, nhiem sac the ong va thao xoan co tnh chu ky; qua
o giup cho s ke tuc vat chat di truyen qua cac the he.
Tra li :
1. Chu ky xoan cua nhiem sac the trong nguyen phan :
Trong nguyen phan s ong xoan va thao xoan cua nhiem sac the dien ra nh sau :
- Ky trung gian : nhiem sac the thao xoan cc ai, dang si manh, kho quan sat va
xay ra nhan oi nhiem sac the.
- Ky trc : cac nhiem sac the bat au ong xoan.
- Ky gia : cac nhiem sac the ong xoan cc ai, co hnh dang ac trng, co the quan
sat c de dang.
- Ky sau : cac nhiem sac the n phan li ve cc cua te bao va bat au thao xoan.
- Ky cuoi : cac nhiem sac the tiep tuc thao xoan va thao xoan cc ai, tr thanh si
manh vao cuoi ky cuoi.
Qua trnh noi tren cho thay :
Ky trung gian : nhiem sac the thao xoan cc ai.
T ky trc en ky gia : nhiem sac the co xu the ong xoan va ong xoan cc
ai ky gia.
T ky sau en ky cuoi : nhiem sac the co xu the thao xoan va thao xoan cc ai
ky cuoi.
Qua trnh ong va thao xoan noi tren dien ra mang tnh chu ky, goi la chu ky xoan cua
nhiem sac the.
2. S ong va thao xoan cua nhiem sac the giup ke tuc vat chat di truyen qua cac the
he :


- Ky trung gian : nhiem sac the thao xoan cc ai tao ieu kien cho phan loi cua
nhiem sac the la phan t ADN nhan oi, qua o lam c s cho s nhan oi cua
nhiem sac the.
- T ky trc en ky gia : nhiem sac the ong xoan va ong xoan cc ai ky gia
tao ieu kien cho nhiem sac the xep tren mat phang xch ao cua thoi vo sac va
phan li chnh xac, on nh ve cc cua te bao ky sau.
- T ky sau en ky cuoi : nhiem sac the thao xoan va thao xoan cc ai cuoi ky
cuoi, tao ieu kien e nhiem sac the nhan oi t nguyen phan tiep theo cua cac
te bao.

Cau 34 : Giao t la g? Trnh bay qua trnh phat sinh giao t ong vat. So sanh giao t c va
giao t cai.
Tra li :
1. Giao t :
- Giao t la te bao sinh duc co cha bo nhiem sac the n boi (n) c hnh thanh t
qua trnh giam phan cua te bao sinh giao t (2n) co kha nang thu tinh tao ra hp t.
- Co 2 loai giao t : giao t c con c goi la tinh trung va giao t cai con c goi
la trng.
Th du :
Ngi : 2n = 46 giao t : n = 23
Ruoi giam : 2n = 8 giao t : n = 4
Ln : 2n = 38 giao t : n = 19
Ga : 2n = 78 giao t : n = 39
2. Qua trnh phat sinh giao t ong vat :
ong vat, giao t c tao thanh tinh hoan (oi vi ca the c) hoac buong trng
(oi vi ca the cai). Ve cau tao, tinh hoan va buong trng c tap hp t nhieu ong
dan sinh duc, moi ong dan sinh duc c chia thanh 3 vung : vung sinh san, vung sinh
trng va vung chn.
a. Tai vung sinh san :
Cac te bao sinh duc s khai c hoac cai (eu co 2n nhiem sac the) nguyen phan
nhieu lan lien tiep lam tang so lng te bao sinh duc s khai c hoac cai (2n).
b. Tai vung sinh trng :
Sau qua trnh nguyen phan vung sinh san, nhieu te bao sinh duc s khai tao ra va
c chuyen vao vung sinh trng. Tai ay, cac te bao sinh duc s khai hoac cai
ngng sinh san, tiep tuc tch luy chat dinh dng va tr thanh te bao sinh giao t
c hoac cai (eu co 2n nhiem sac the). Trong cung mot loai, te bao sinh giao t cai
ln hn te bao sinh giao t c do phai tch luy nhieu chat dinh dng hn, chuan b
nuon dng phoi giai oan au neu xay ra qua trnh thu tinh.
c. Tai vung chn :


- Cac te bao sinh giao t c hoac cai va vung chn, thc hien giam phan qua 2
lan phan bao. Ket qua moi te bao sinh giao t tao 4 te bao con, eu co cha n
nhiem sac the.
- ca the c, ca 4 te bao con noi tren eu tr thanh 4 giao t c va eu co kch
thc bang nhau.
- ca the cai, trong 4 te bao con noi tren th co 1 te bao co kch thc ln tr
thanh trng, co kha nang thu tinh, 3 te bao con lai co kch thc nho hn tr
thanh the nh hng, khong co kha nang thu tinh va sau o b tieu bien i.
3. So sanh giao t c va giao t cai :
- eu c hnh thanh t qua trnh giam phan cua cac te bao sinh giao t vung
chn cua ong dan sinh duc.
- eu cha bo nhiem sac the n boi (n).
- eu co kha nang thu tinh e tao ra hp t.
- Giao t c c tao ra t te bao sinh tinh trong tinh hoan, con giao t cai c
tao ra t te bao sinh trng trong buong trng.
- Giao t cai co kch thc ln hn giao t c cung loai do giao t cai tch luy
nhieu chat dinh dng hn e chuan b nuoi dng phoi giai oan au, neu
xay ra qua trnh thu tinh.
- Thi gian song cua giao t cai dai hn so vi thi gian song cua giao t c
cung loai.
- So lng giao t c phat sinh nhieu hn so lng giao t cai phat sinh trong
cung 1 loai. Mot te bao sinh tinh giam phan tao 4 tinh trung, trong khi mot te
bao sinh trng giam phan ch tao ra 1 trng.
- Nhiem sac the gii tnh trong giao t c va trong giao t cai co the khac nhau.

Cau 35 : Y ngha cua nguyen phan, giam phan va thu tinh. Lien quan gia nguyen phan, giam
phan va thu tinh trong qua trnh truyen thong tin di truyen sinh vat.
Tra li :
1. Y ngha cua nguyen phan, giam phan va thu tinh :
a. Y ngha cua nguyen phan :
- S nhan oi ket hp vi s phan li ong eu cua nhiem sac the trong nguyen
phan la c che tao ra s on nh bo nhiem sac the ac trng cua loai, gop phan
tao ra s on nh ve thong tin di truyen qua cac the he.
loai sinh san vo tnh : nguyen phan tao ra s on nh cua bo nhiem sac the
qua cac the he c the cua loai.
loai sinh san hu tnh : nguyen phan tao ra s on nh cua bo nhiem sac
the qua cac the he c the te bao cua cung mot c the.


- Nguyen phan lam tang so lng te bao t mot hp t ban au, tao ieu kien cho
s phan hoa e hnh thanh c the mi va giup cho s sinh trng cua c the.
- Nguyen phan con giup cho s tai sinh cac mo, c quan cua c the khi b ton
thng.
b. Y ngha cua giam phan :
- Giam phan la c che tao ra bo nhiem sac the n boi trong giao t, c che nay
ket hp vi c che to hp nhiem sac the trong thu tinh se tai tao bo nhiem sac
the cua loai trong cac hp t.
- S phan li oc lap va to hp t do cua cac nhiem sac the trong giam phan, s
tiep hp dan en trao oi cheo cua tng cap nhiem sac the kep tng ong va
ky trc I cua giam phan gop phan tao ra s a dang giao t, lam xuat hien
nhieu bien d to hp sinh vat, co nhieu y ngha trong tien hoa va chon giong.
c. Y ngha cua thu tinh :
- La c che tao ra hp t va tai tao bo nhiem sac the lng boi cua loai, tao ieu
kien hnh thanh c the mi.
- S to hp ngau nhien cua cac loai giao t trong thu tinh co the lam tang bien d
to hp the he sau.
2. Lien quan gia nguyen phan, giam phan va thu tinh trong viec truyen thong tin di
truyen sinh vat :
- Nh nguyen phan, cac the he te bao khac nhau cung mot c the van cha ng
thong tin di truyen ac trng cua loai.
- Nh giam phan, t te bao sinh giao t a tao ra cac giao t mang bo nhiem sac the
n boi.
- Qua thu tinh, cac giao t c va cai ket hp tao ra hp t cha bo nhiem sac the ac
trng cua loai.
- cac loai sinh san hu tnh, s ket hp gia 3 qua trnh nguyen phan, giam phan va
thu tinh la c che va tao ra s on nh va lam phong phu, a dang thong tin di
truyen sinh vat.

Cau 36 : Phan tch chc nang cua cac thanh phan te bao tham gia vao qua trnh phan bao.
Tra li :
1. Chc nang cua mang te bao :
Trong qua trnh phan bao, giai oan cuoi cung (ky cuoi), sau khi te bao chat phan
chia th mang te bao cung bien oi e phan chia te bao me thanh 2 te bao con.
- te bao ong vat : mang te bao co that lai gia e chia te bao me thanh 2 te bao
con.
- te bao thc vat : mang te bao me tao ra vach ngan chia oi te bao me thanh 2 te
bao con.
2. Chc nang cua te bao chat va cac bao quan :


a. Te bao chat :
- T ky trc cua qua trnh phan bao, protein cua te bao chat bat au ong tu e
tao thanh cac tia cua thoi vo sac. en ky gia, thoi vo sac hnh thanh hoan chnh
tao ieu kien e cac nhiem sac the phan li ve 2 cc cua te bao. en ky cuoi,
cac tia thoi vo sac hoa tan tr lai vao te bao chat.
- Trong phan bao, te bao chat phan chia ngau nhien cho cac te bao con.
b. Bao quan :
Cac bao quan c tang len e phan chia cho cac te bao con. Trong o, trung the co
vai tro quan trong. Vao giai oan chuan b (ky trung gian), trung the nhan oi thanh
2 trung t di chuyen ve 2 cc cua te bao, tao ieu kien e thoi vo sac hnh thanh va
lan dan vao gia.
3. Chc nang cua nhan :
a. Mang nhan va nhan con :
- Mang nhan va nhan con bien mat hoan toan ky trc, giup cho cac nhiem sac
the co the hoat ong bien oi va phan li ve cc te bao.
- Mang nhan va nhan con hnh thanh tr lai vao ky cuoi gop phan tai tao cau truc
ac trng cua te bao.
b. Nhiem sac the :
Nhiem sac the co nhng hoat ong mang tnh chu ky nh nhan oi, ong xoan, xep
tren mat phang xch ao cua thoi vo sac, phan li ve cc te bao, thao xoan. Nh
nhng hoat ong nay cua nhiem sac the giup thong tin di truyen cua loai c on
nh qua cac the he.

Cau 37 : ac iem ve hnh thai, cau tao va chc nang cua cac te bao con c hnh thanh sau
nguyen phan; sau lan phan bao I va lan phan bao II cua giam phan.
Tra li :
1. ac iem ve hnh thai, cau tao va chc nang cua cac te bao con sau nguyen phan :
a. Ve hnh thai :
Cac te bao con c tao ra rat giong nhau va giong vi te bao me ve mat hnh thai.
b. Ve cau tao :
v Mang te bao :
Cac te bao con co thanh phan, cau tao cua mang te bao rat giong nhau va giong vi
te bao me.
v Te bao chat va bao quan :
S phan chia te bao chat va bao quan t te bao me cho 2 te bao con xay ra khong
ong eu tuyet oi. V vay te bao chat va bao quan cac te bao con va te bao me
giong nhau mot cach tng oi.
v Nhan te bao :


- Mang nhan va nhan con cac te bao con co thanh phan cau tao giong het nhau
va giong vi te bao me ban au.
- Trong phan bao, qua trnh nhan oi va phan li nhiem sac the ve 2 cc te bao
xay ra ong eu, chnh xac. V vay bo nhiem sac the trong cac te bao con rat
giong nhau va giong vi te bao me ve hnh thai, so lng va cau tao.
c. Ve chc nang :
Cac te bao con co hoat ong va chc nang giong nhau va giong vi te bao me nh
trao oi chat, sinh trng, sinh san, di truyen.
2. ac iem ve hnh thai, cau tao va chc nang cua cac te bao con tao ra qua giam
phan :
a. Sau lan phan bao I :
ac iem te bao sinh tinh te bao sinh trng
Ve hnh
thai
Hai te bao con giong nhau ve
hnh dang va kch thc.
Hai te bao con co kch thc
khong bang nhau : mot co
kch thc ln va mot co kch
thc nho.
Ve cau
tao
cau tao mang te bao, cac bao
quan va nhan. Lng te bao
chat 2 te bao con tng oi
eu nhau.

Hai te bao con eu co cha
bo nhiem sac the n boi,
trang thai kep va co xoan cc
ai.
cau tao mang te bao, cac bao
quan no cha. Te bao con co
kch thc ln co lng te
bao chat nhieu hn te bao
con co kch thc nho.
Hai te bao con eu co bo
nhiem sac the n boi, trang
thai kep va co xoan cc ai.
Ve chc
nang
Hai te bao con tiep tuc i vao
lan phan bao th hai.
Hai te bao con tiep tuc i vao
lan phan bao th hai.
b. Sau lan phan bao II :
ac iem te bao sinh tinh te bao sinh trng
Ve hnh
thai
Moi te bao tiep tuc tao ra 2 te
bao con giong nhau ve hnh
thai va kch thc.
Moi te bao tiep tuc tao ra 2
te bao con co kch thc bang
nhau hoac khong bang nhau.
Ve cau
tao
Cac te bao con giong nhau ve
cau truc mang te bao, lng
bao chat, cau truc bao quan
va nhan.

Cac te bao con giong nhau ve
cau truc mang te bao, cau
truc bao quan no co va nhan.
Te bao ln co lng bao chat
nhieu, 3 te bao nho co lng


Moi te bao con eu co bo
thai n, duoi ra.
bao chat t.
Moi te bao con eu co bo
thai n, duoi ra.
Ve chc
nang
Cac te bao con eu phan hoa
thanh tinh trung va eu co
kha nang thu tinh tao hp t.
Ch co te bao co kch thc
ln phan hoa thanh trng co
kha nang thu tinh tao hp t.
3 te bao co kch thc nho
phan hoa thanh the nh
hng khong co kha nang thu
tinh va b tieu bien.



CHNG III
SINH HOC PHAN T

Cau 38 : Cau tao va chc nang cua ADN.
Tra li :
1. Cau tao cua ADN :
a. Cau tao hoa hoc :
- ADN (phan t axit eoxiribonucleic) co ac iem ai phan t vi kch thc va
khoi lng ln va c cau tao theo nguyen tac a phan, bao gom nhieu n
phan hp lai la cac nucleotit.
- Moi mot nucleotit co khoi lng trung bnh la 300 n v cacbon va kch thc
trung bnh la 3,4 A
0
. Moi nucleotit bao gom 3 thanh phan lien ket lai la :
Mot phan t ng eoxiribo (cong thc cau tao la C
5
H
10
O
4
).
Mot phan t axit photphoric (H
3
PO
4
).
Mot trong 4 loai baz nitric la : aenin (ky hieu A), guanin (G), xitozin (X),
timin (T).
- Trong ADN co 4 loai nucleotit c goi theo ten cua baz nitric cha trong
nucleotit. Tren thc te hai loai nucleotit A va G co kch thc ln hn 2 loai
nucleotit T va X.
- Cac nucleotit lien ket lai vi nhau bang lien ket hoa tr gia cac axit photphoric
cua nucleotit nay vi ng cua nucleotit ke tiep hnh thanh chuoi polinucleotit.
Moi phan t ADN gom 2 chuoi polinucleotit.
- Bon loai nucleotit la A, T, G, X sap xep vi thanh phan, so lng va trat t khac
nhau tao cho ADN sinh vat va co tnh ac thu va va co tnh a dang.
Tnh ac thu (hay tnh ac trng) cua ADN : the hien moi loai phan t
ADN co thanh phan, so lng va trat t xac nh.
Tnh a dang cua ADN : cac nucleotit sap xep vi thanh phan, so lng va
trat t khac nhau tao ra rat nhieu loai ADN khac nhau c the sinh vat.
Tnh a dang va tnh ac thu cua ADN la c s tao ra tnh a dang va tnh ac thu
cac loai sinh vat.
b. Cau tao khong gian cua ADN :
Mo hnh cau truc khong gian cua phan t ADN a c Oatxn va Cric xay dng
vao nam 1953.
- ADN la mot chuoi xoan kep, gom 2 mach polinucleotit xoan eu quanh mot truc
theo chieu t trai sang phai nh mot cai thang day xoan, vi hai tay thang la cac


phan t ng va axit photphoric xep xen ke nhau, con moi bac thang la 1 cap
baz nitric.
- Cac nucleotit nam tren 2 mach polinucleotit cua ADN lien ket nhau, moi
nucleotit ln (A hoac G) tren mach polinucleotit nay c bu bang mot
nucleotit be (T hoac X) hay ngc lai. Do ac iem cau truc, A ch lien ket T
bang hai lien ket hidro va G ch lien ket X bang 3 lien ket hidro.
- Cau truc xoan neu tren cua phan t ADN tao cho ng knh cua phan t ADN
luon la 20 A
0
va phan t ADN co nhieu vong xoan, moi vong xoan cha 10 cap
nucleotit vi chieu dai trung bnh la 34 A
0
.
- Da tren nguyen tac bo sung, neu biet trnh t sap xep cua cac nucleotit trong
mach n nay co the suy ra trnh t sap xep cua cac nucleotit cua mach n con
lai.
- Cung theo nguyen tac bo sung, trong phan t ADN co :
A = T, G = XA + G = T + X
T so gia ham lng
X G
T A
+
+
cua ADN luon la 1 hang so khac nhau ac trng
cho tng loai.
2. Chc nang cua ADN :
ADN co 2 chc nang : va lu gi va bao quan thong tin di truyen va truyen thong tin
di truyen qua cac the he.
a. ADN lu gi va bao quan thong tin di truyen :
- Thong tin di truyen tc thong tin ve cau truc cua cac phan t protein c ma
hoa trong ADN di dang trnh t cac bo ba nuleotit ke tiep nhau, trnh t nay
qui nh trnh t sap xep cua cac axit amin trong phan t protein c tong hp.
- Moi oan cua phan t ADN mang thong tin qui nh cau truc cua mot loai
protein c goi la gen cau truc. Bnh thng, mot gen cau truc cha khoang t
600 en 1500 cap nucleotit.
b. ADN truyen thong tin di truyen qua cac the he :
- ADN co kha nang t nhan oi va phan li. S nhan oi va phan li cua ADN ket
hp vi nhan oi va phan li cua nhiem sac the trong phan bao la c che giup s
truyen thong tin di truyen t te bao nay sang te bao khac, t the he c the nay
sang the he c the khac.
- ADN con co kha nang sao ma tong hp ARN va qua o ieu khien giai ma tong
hp protein. Protein c tong hp tng tac vi moi trng the hien tnh trang
cua c the.

Cau 39 : Y ngha sinh hoc cua nguyen tac bo sung.


Tra li :
- Nguyen tac bo sung am bao cho phan t ADN va co tnh on nh e thc hien chc
nang bao quan thong tin di truyen, va de dang tach ri 2 mach n e thc hien cac
chc nang t sao va sao ma trong qua trnh truyen at thong tin di truyen.
- Nguyen tac bo sung am bao cho phan t ADN co kha nang t sao chep chnh xac e
tao ra cac phan t ADN mi giong het no, t o am bao cho s on nh ADN ac
trng cua loai qua cac the he te bao trong c the va qua cac the he ke tiep nhau.
- Nguyen tac bo sung am bao cho s truyen at thong tin di truyen t ADN m-ARN
trong qua trnh tong hp m-ARN.
- Nguyen tac bo sung am bao cho s xac nh ung v tr cac axit amin tren chuoi
polypeptit trong qua trnh giai ma tong hp protein. Nh o thong tin di truyen a c
truyen at chnh xac t ADN protein.

Cau 40 : S the hien tnh ac trng va on nh cua ADN va c che cua no. Nhng yeu to lam
tnh ac trng va tnh on nh cua ADN mang tnh chat tng oi.
Tra li :
1. S the hien cua tnh ac trng va tnh on nh cua ADN :
a. Tnh ac trng cua ADN :
ADN trong te bao cua moi loai sinh vat the hien :
- Thanh phan, so lng va trat t sap xep cua cac cap nucleotit tren 2 mach
polinucleotit cua ADN.
- Ham lng ADN trong nhan moi te bao.
- T le ham lng baz nitric
X G
T A
+
+

b. Tnh on nh cua ADN :
ADN ac trng cua moi loai c the hien on nh qua cac the he te bao cua c the va
qua cac the he c the cua loai.
2. C che cua tnh ac trng va tnh on nh cua ADN :
ADN ac trng cua loai c on nh thong qua s ket hp gia cac c che nhan oi va
phan li trong nguyen phan, phan li trong giam phan va tai to hp trong thu tinh.
- cac loai sinh san vo tnh : c che nhan oi ket hp vi phan li cua ADN trong
nguyen phan giup ADN on nh qua cac the he te bao va c the.
- cac loai sinh san hu tnh :
Nhan oi ket hp vi phan li ADN trong nguyen phan giup on nh ADN qua
cac the he te bao.
Phan li ADN trong giam phan ket hp tai to hp chung trong thu tinh giup ADN
on nh qua cac the he c the.
3. Yeu to lam cho ADN ac trng va on nh tng oi :


- S tiep hp dan en trao oi cheo gia cac cromatit trong tng cap nhiem sac the
kep tng ong co the dan en cau truc cua nhiem sac the va ADN thay oi.
- Cac tac nhan gay ot bien ly hoa (phong xa, nhiet o, bc xa ...), hoa hoc (cac loai
hoa chat) thng xuyen tac ong va lam thay oi cau truc cua ADN.

Cau 41 : Trnh bay nhng iem hp ly trong cau truc cua ADN e no co the thc hien c
chc nang.
Tra li :
ADN co 2 chc nang va bao quan thong tin di truyen va truyen thong tin di truyen qua
cac the he. e thc hien c hai chc nang neu tren, phan t ADN co nhng iem hp ly
trong cau tao cua no nh sau :
1. e thc hien chc nang bao quan thong tin di truyen :
- ADN c cau tao bi 2 mach polinucleotit xep xoan theo chu ky va song song, tao
ieu kien e cac gen phan bo on nh tren phan t ADN.
- So lng nucleotit trong phan t ADN nhieu tao ra so lng gen trong ADN ln.
Cac nucleotit sap xep vi thanh phan, so lng va trat t khac nhau hnh thanh tnh
a dang ve thong tin di truyen cua sinh vat.
- Gia 2 mach polinucleotit co lien ket hyro bo sung theo tng cap A T, G X
dan en t le ham lng
X G
T A
+
+
ac trng rieng cho tng loai, hnh thanh tnh ac
trng ve thong tin di truyen cua ADN.
- Gia cac nucleotit nam tren cung 1 mach polinucleotit co cac lien ket hoa tr. ay
la loai lien ket ben giup cho mach polinucleotit on nh va qua o tao ra tnh ben
vng tng oi cho phan t ADN. Muon pha v cac lien ket nay oi hoi phai co tac
nhan gay ot bien co cng o va lieu lng manh.
2. e thc hien chc nang truyen thong tin di truyen :
- Gia cac nucleotit tren 2 mach polinucleotit cua phan t ADN co cac lien ket hyro
la loai lien ket yeu. ac tnh nay giup cho 2 mach cua ADN co the tach ri ra di
tac dung cua enzim polimeraza e thc hien nhan oi lam c s cho s nhan oi
nhiem sac the e truyen thong tin di truyen qua cac the he. S thao xoan con giup
gen tren ADN sao ma, qua o ieu khien giai ma tong hp protein bieu hien tnh
trang cua c the.
- Tuy nhien vao nhng giai oan ma ADN cha tien hanh nhan oi, sao ma, th vi so
lng lien ket hyro nhieu cung u tao lc lien ket 2 mach polinucleotit tao tnh on
nh tng oi cho ADN.

Cau 42 : Gen la g? V sao gen c xem la c s di truyen cap o phan t.


Tra li :
1. Khai niem ve gen :
- Gen la mot oan cua ADN cha thong tin qui nh cau tao cua mot protein nao o.
Thong tin di truyen c ac trng bi trnh t cac bo ba nucleotit ke tiep nhau tren
mach cua gen, moi bo ba ma hoa mot axit amin cua phan t protein. V vay, trnh t
cac bo ba trong mach gen qui nh trnh t cac axit amin cua phan t protein tng
ng c tong hp.
- Moi mot gen co so lng trung bnh la 1200 en 3000 nucleotit.
- Gen con c xem la ban ma sao goc co kha nang sao ma va ieu khien qua trnh
giai ma.
2. Gen c xem la c s vat chat cua hien tng di truyen :
- Gen la cau truc mang thong tin di truyen. Vi 4 loai nucleotit sap xep theo thanh
phan, so lng va trat t khac nhau tao cho thong tin di truyen tren gen va co tnh
a dang va co tnh ac trng dan en ac iem di truyen cua sinh vat cung va a
dang va ac trng.
- Gen co kha nang t nhan oi. S nhan oi cua gen ket hp vi phan li giup cho
thong tin di truyen cua gen c on nh t the he te bao nay sang the he te bao
khac.
- S phan li cua gen trong giam phan ket hp vi s to hp cua gen trong trong thu
tinh gop phan tao ra s on nh thong tin di truyen cua gen t the he c the nay sang
the he c the khac.
- Gen con co kha nang sao ma va qua o ieu khien giai ma tong hp protein.
Protein c tong hp tng tac vi moi trng bieu hien tnh trang cua c the.
- Gen co the b bien oi di tac dung cua cac tac nhan gay ot bien ben ngoai va
ben trong c the. Nhng bien oi xay ra tren gen eu c di truyen sang the he
sau dan en tao ra tnh a dang sinh vat.
- Do nhng ac iem ve cau truc va hoat ong tren ay ma gen c xem la c s di
truyen cap o phan t.

Cau 43 : V sao ch co 4 loai nucleotit lai tao ra c nhieu loai gen khac nhau? Phan biet gen
ve cau tao va chc nang.
Tra li :
1. Bon loai nucleotit tao ra nhieu loai gen khac nhau :
- Thong tin di truyen cua gen trong ADN c ac trng bi thanh phan, so lng va
trat t cac bo ba nucleotit ke tiep nhau trong mach. Vi bon loai nucleotit la
aenin, timin, guanin, xitozin sap xep ngau nhien co kha nang hnh thanh 4
3
= 64 bo
ba. 64 bo ba nay lai to hp vi nhau theo thanh phan, so lng va trat t khac nhau,
tao ra rat nhieu loai gen khac nhau c the sinh vat.
2. Phan biet gen ve cau tao va chc nang :


a. Phan biet gen ve cau tao :
Hai gen giong nhau co thanh phan, so lng va trat t sap xep cac nucleotit giong
nhau.
V vay ve mat cau tao e phan biet cac gen, ta can c tren thanh phan, so lng va
trat t sap xep cac nucleotit cua gen o.
b. Phan biet gen ve chc nang :
Ve chc nang va hoat ong di truyen cua gen trong te bao, co the phan biet cac loai
gen sau ay :
v Gen cau truc :
La loai gen mang thong tin qui nh cau truc cua phan t protein, trc tiep sao
ma va ieu khien giai ma tong hp protein.
v Gen khi ong :
La loai gen ieu khien hoat ong cua mot so gen san xuat nao o. Gen nay
khong trc tiep qui nh cau truc cua phan t protein, nhng co tac dung kch
thch hoat ong tong hp protein cua gen san xuat.
v Gen ieu hoa :
La loai gen nhan tn hieu t moi trng noi bao, t o kch thch hoac c che
hoat ong cua gen khi ong. Loai gen nay cung khong trc tiep qui nh cau
truc cua phan t protein.
v Gen trong nhan :
Loai gen nay nam tren nhiem sac the trong nhan cua te bao. Gen trong nhan
phan li va to hp trong phan bao theo nhng c che chat che, v vay chung qui
nh kieu hnh con lai theo nhng qui luat nghiem ngat.
Co 2 loai gen trong nhan :
- Gen tren nhiem sac the thng : co vai tro qui nh nhng tnh trang thng.
Loai gen nay phan bo ong eu gia cac ca the c va cac ca the cai trong
loai.
- Gen tren nhiem sac the gii tnh : qui nh nhng tnh trang thng co lien
ket gii tnh. Loai gen nay phan bo khong ong eu gia cac ca the c va
cai trong loai.
v Gen ngoai nhan :
Con goi la gen trong te bao chat. Loai gen nay phan bo trong mot so bao quan
cua te bao chat va khong nam tren nhiem sac the.
Gen trong te bao chat qui nh kieu hnh con lai phat trien giong me v hp t
sau thu tinh phat trien chu yeu trong te bao chat cua trng, te bao chat cua tinh
trung nho, khong ang ke.

Cau 44 : Trnh bay ly thuyet ve s bieu hien cua gen ve cau truc va kieu hnh.


Tra li :
1. S bieu hien cua gen ve cau truc :
- Gen la mot oan cua phan t ADN c cau tao t cac n phan la cac nucleotit.
- Moi nucleotit co kch thc trung bnh 3,4 A
0
va khoi lng trung bnh 300 n v
cacbon, c cau tao t 3 thanh phan :
Mot phan t ng eoxiribo (C
5
H
10
O
4
).
3
PO
4
).
Mot trong 4 loai baz nitric la aenin (ky hieu A), timin (T), guanin (G) va
xitozin (X).
- Ten cua moi nucleotit c xac nh bang ten cua loai baz nitric cha trong
nucleotit o.
- Cac nucleotit lien ket vi nhau tao thanh mach polinucleotit bang cac lien ket hoa
tr hnh thanh gia axit photphoric cua nucleotit nay vi ng cua nucleotit ke
tiep. Moi gen gom 2 mach polinucleotit vi tong so nucleotit bnh thng trong
khoang t 1200 en 3000.
- Hai mach polinucleotit cua gen xoan song song theo chieu t trai sang phai tao
thanh nhieu vong xoan. Moi vong xoan co cha 10 cap nucleotit vi chieu dai trung
bnh la 30 A
0
. ng knh cua gen luon on nh bang 20 A
0
.
- Gia cac nucleotit nam tren 2 mach polinucleotit co cac lien ket hyro theo nguyen
tac bo sung : A tren mach nay lien ket vi T tren mach kia bang 2 lien ket hyro va
G tren mach nay lien ket vi X tren mach kia bang 3 lien ket hyro.
- Gen cha thong tin di truyen ac trng bang trnh t cac bo ba nucleotit ke tiep
nhau, moi bo ba ieu khien tong hp 1 axit amin cua phan t protein.
2. S bieu hien cua gen ve kieu hnh :
- Gen sao ma tong hp ARN, qua o ieu khien giai ma tong hp protein. Protein
hnh thanh tng tac vi moi trng bieu hien tnh trang cua c the.
- Mot gen co the qui nh mot tnh trang. Tnh trang do gen qui nh co the la tnh
trang troi hoan toan hay troi khong hoan toan hoac cung co the la tnh trang lan.
- Mot gen co the qui nh nhieu tnh trang khac nhau goi o la tnh a hieu cua gen.
- Nhieu gen co the cung tng tac qui nh mot tnh trang theo kieu tng tac bo tr,
tac ong at che hay tac ong tch luy.
- Gen nam tren nhiem sac the thng qui nh tnh trang thng, gen nay phan bo
ong eu gia cac ca the c va ca the cai trong loai. V vay tnh trang c bieu
hien ong eu 2 gii trong loai.
- Gen nam tren nhiem sac the gii tnh qui nh tnh trang thng lien ket gii tnh.
Gen nay phan bo khong ong eu gia cac ca the c va ca the cai trong loai dan
en tnh trang bieu hien khong ong eu gia 2 gii trong loai.
Gen nam tren nhiem sac the gii tnh X : co hien tng di truyen cheo, ket qua
lai thuan va lai nghch khac nhau.


Gen nam tren nhiem sac the gii tnh Y : co hien tng di truyen thang, tnh
trang ch bieu hien cac ca the mang oi nhiem sac the gii tnh XY.
- Gen nam trong te bao chat qui nh tnh trang cua con lai theo me v hp t phat
trien chu yeu trong te bao chat cua trng, te bao chat cua tinh trung nho, khong
ang ke.
- Khi gen b bien oi do cac tac nhan gay ot bien dan en phan t protein c ieu
khien tong hp thay oi va do o tnh trang do gen qui nh cung b thay oi.
Neu gen b ot bien troi, kieu hnh bieu hien ngay i cua ca the b ot bien.
Neu gen b ot bien lan, kieu hnh khong bieu hien neu the d hp, nhng qua
giao phoi trong quan the, gen ot bien co the bieu hien kieu hnh the he sau
neu trang thai ong hp.

Cau 45 : Trnh bay cau tao cua ARN. ac iem va chc nang cua cac loai ARN trong te bao.
Tra li :
1. Cau tao cua ARN :
- Phan t ARN (axit ribonucleic) co cau tao a phan, c tap hp t nhieu n phan
la cac ribonucleotit.
- Moi mot ribonucleotit co khoi lng va kch thc trung bnh lan lt la 300 n v
cacbon va 3,4 A
0
vi 3 thanh phan cau tao la :
Mot phan t ng ribo (co cong thc cau tao la C
5
H
10
O
5
).
3
PO
4
).
Mot trong 4 loai baz nitric la : aenin (A), uraxin (U), guanin (G) va xitozin
(X).
- Cac ribonucleotit ch phan biet nhau thanh phan baz nitric. V vay ten goi cua
ribonucleotit c xac nh bang ten cua loai baz nitric co trong ribonucleotit o.
- Phan t ARN gom mot mach poliribonucleotit do cac ribonucleotit lien ket lai vi
nhau bang lien ket hoa tr hnh thanh gia phan t axit photphoric cua ribonucleotit
nay vi phan t ng cua ribonucleotit ke tiep.
- Bon loai ribonucleotit A, U, G, X sap xep vi thanh phan, so lng va trat t khac
nhau hnh thanh nen tnh ac trng va tnh a dang cua ARN.
2. ac iem va chc nang cua cac loai ARN trong te bao :
Can c tren chc nang, ngi ta phan biet 3 loai ARN :
a. ARN thong tin (mARN) :
- Chiem khoang 5 10% lng ARN trong te bao.
- Co cau tao 1 mach thang khong cuon c xem la ban ma sao do c sao chep
t thong tin di truyen cua 1 oan gen tren phan t ADN.
- Chc nang cua mARN la lam nhiem vu truyen at thong tin ve cau truc cua
phan t protein c tong hp t ADN en riboxom cua te bao chat.
b. ARN riboxom (rARN) :


- Chiem khoang 70 80% lng ARN trong te bao, cung co cau truc mot mach
poliribonucleotit va co chc nang tham gia vao cau tao cua riboxom trong te
baopolinucleotit.
c. ARN van chuyen (tARN) :
- Chiem khoang 10 20% lng ARN trong te bao.
- ARN van chuyen cung co cau tao 1 mach poliribonucleotit nhng cuon lai
mot au. Trong mach, co mot so oan cac cap baz nitric lien ket vi nhau theo
nguyen tac bo sung (A vi U va G vi X). S cuon mot au cua tARN cung vi
lien ket hyro bo sung a hnh thanh mot so thuy tron tren tARN, mot trong cac
thuy tron mang bo ba oi ma gom 3 ribonucleotit ac hieu vi axit amin ma
tARN phai van chuyen. au t do cua tARN co v tr gan axit amin ac hieu.
- tARN co chc nang van chuyen axit amin t moi trng te bao chat vao
riboxom e tong hp protein.

Cau 46 : So sanh ADN vi ARN ve cau tao, chc nang va hoat ong cua chung trong te bao.
Tra li :
a. Ve cau tao :
- eu c cau tao theo nguyen tac a phan, do nhieu n phan hp lai.
- Moi n phan eu gom 3 thanh phan la ng co 5 cacbon, axit photphoric va mot
baz nitric.
- Gia cac n phan nam tren cung mot mach eu co cac lien ket gia ng vi axit
photphoric.
- Co 3 loai baz nitric giong nhau la A, G, X.
b. Ve chc nang va hoat ong :
- eu c tong hp tren khuon mau cua phan t ADN.
- eu tham gia vao qua trnh sinh tong hp protein e qui nh tnh trang cho c the.
iem
phan biet
ADN ARN
Gom 2 mach polinucleotit
xoan song song
Ch gom mot mach
poliribonucleotit thang (nh
mARN) hay cuon mot au
(nh tARN)


Ve cau
tao
Co cac lien ket hyro theo
nguyen tac bo sung gia cac
nucleotit tren 2 mach
polinucleotit.
ng cau tao la ng
eoxiribo (C
5
H
10
O
4
).
Baz nitric co timin (T) ma
khong co uraxin (U).
Kch thc va khoi lng ln
hn ARN tng ng.
Co lien ket bo sung mot so
oan trong phan t tARN;
mARN va rARN th khong co
lien ket bo sung.
ng cau tao la ng ribo
(C
5
H
10
O
5
).
Baz nitric co uraxin (U) ma
khong co timin (T).
Kch thc va khoi lng nho
nho hn ADN tng ng.
Ve chc
nang va
hoat ong
c tong hp va hoat ong
trong nhan te bao (tr cac
ADN dang vong trong te bao
chat).
ieu khien qua trnh tong
hp protein thong qua c che
sao ma.
Co kha nang t sao.

S thay oi trong thanh phan
cau tao dan en ot bien, lam
bien oi tnh trang cua c the.
c tong hp trong nhan
sau o di chuyen ra te bao
chat hoat ong.

Trc tiep tong hp protein
thong qua c che giai ma.

Khong co kha nang t sao
(tr ARN mot so virut).
Sau qua trnh hoat ong,
ARN b phan huy tra lai
nguyen lieu cho nhan tong
hp ARN mi ma khong gay
roi loan te bao va c the.

Cau 47 : Trnh bay qua trnh t nhan oi cua ADN. V sao t nhan oi cua ADN con c goi
la t sao? Y ngha cua t nhan oi ADN.
Tra li :
1. T nhan oi ADN :
- Xay ra trong nhan cua te bao, ngoai tr cac ADN dang vong xay ra trong mot so
bao quan cua te bao chat.
- Nhan oi ADN tien hanh vao ky trung gian gia 2 lan phan bao, luc ADN va nhiem
sac the trang thai duoi.
- Dien bien cua qua trnh xay ra nh sau :
Enzim ADN polimeraza tac dung len mot au cua phan t ADN va tach dan
cac lien ket hyro gia 2 mach polinucleotit.


ong thi vi hien tng tren, cac nucleotit cua moi trng noi bao lan lt vao
tiep xuc va lien ket vi cac nucleotit tren 2 mach polinucleotit goc theo ung
nguyen tac bo sung :
A mach goc lien ket vi T moi trng bang 2 lien ket hyro.
T mach goc lien ket vi A moi trng bang 2 lien ket hyro.
G mach goc lien ket vi X moi trng bang 3 lien ket hyro.
X mach goc lien ket vi G moi trng bang 3 lien ket hyro.
Dien bien xay ra tren suot chieu dai cua phan t ADN me. Ket qua co 2 phan t
ADN con c tao thanh giong het nhau va giong vi phan t ADN me. Trong
moi phan t ADN con co 1 mach polinucleotit c nhan t ADN me va 1 mach
con lai c hnh thanh t cac nucleotit cua moi trng. Co mot na nguyen
lieu di truyen cua ADN me c gi lai trong ADN con, nen qua trnh c goi
la t nhan oi ban bao toan.
2. Nhan oi ADN con c goi la t sao :
Qua nhan oi, thong tin di truyen cua ADN me di dang trat t cac bo ba nucleotit
nam tren 2 mach polinucleotit c sao chep nguyen ven thanh 2 mach n cua ADN
con nh nguyen tac bo sung. V vay t nhan oi ADN con c goi la t sao.
3. Y ngha cua t nhan oi ADN :
- Nhan oi ADN lam cho thong tin di truyen cua ADN nhan len tao c s cho s nhan
oi cua nhiem sac the.
- Nhan oi ADN va nhiem sac the ket hp vi c che phan li cua chung trong nguyen
phan giup tao ra s on nh cua ADN va nhiem sac the qua cac the he te bao.
- Nhan oi ADN va nhiem sac the cung s phan li cua chung trong giam phan ket
hp vi s tai to hp cua ADN va nhiem sac the trong thu tinh, tao ra s on nh
cua ADN va nhiem sac the qua cac the he c the cua loai.

Cau 48 : Trnh bay qua trnh tong hp ARN cua ADN. V sao tong hp ARN con c goi la
sao ma? Y ngha cua tong hp ARN.
Tra li :
1. Qua trnh tong hp ARN :
- Xay ra da tren khuon mau cua ADN tren nhiem sac the trong nhan te bao, ngoai
tr oi vi cac ADN dang vong th xay ra trong 1 so bao quan cua te bao chat.
- Tong hp ARN tien hanh vao luc ADN duoi ra nham chuan b cho qua trnh tong
hp protein trong te bao.
- Dien bien qua trnh xay ra nh sau :
Enzim ARN polimeraza tac dung len mot hay mot so oan cua ADN tng
ng vi mot hay mot so gen va tach cac lien ket hyro gia 2 mach
polinucleotit cua gen.


Cung luc o, cac ribonucleotit t do cua moi trng noi bao lan lt vao tiep
xuc vi cac nucleotit nam tren 1 mach polinucleotit cua gen (goi la mach goc)
theo ung nguyen tac bo sung :
A mach goc vi U cua moi trng.
T mach goc vi A cua moi trng.
G mach goc vi X cua moi trng.
X mach goc vi G cua moi trng.
Dien bien xay ra tren suot chieu dai mach polinucleotit cua gen dan en ket
qua cac ribonucleotit sau khi tiep xuc vi mach goc, t lien ket lai vi nhau
bang cac lien ket hoa tr, tr thanh phan t ARN va ri ADN, di chuyen ra
ngoai, 2 mach cua gen xoan lai nh luc au.
2. Tong hp ARN con c goi la sao ma :
Qua tong hp ARN, thong tin di truyen ve cau tao cua phan t protein c ma hoa
trong mach goc cua gen di dang trat t cac bo ba nucleotit se sao chep thanh trat t
cac bo ba ribonucleotit tren phan t ARN nh nguyen tac bo sung. V vay qua trnh
tong hp ARN con c goi la qua trnh sao ma.
3. Y ngha cua tong hp ARN :
Qua tong hp ARN, cac phan t ARN c hnh thanh se di chuyen ra te bao chat tham
gia vao tong hp protein. Protein tao ra tng tac vi moi trng bieu hien thanh tnh
trang cua c the. Nh vay s tong hp ARN gop phan truyen at va bieu hien thong tin
di truyen sinh vat.

Cau 49 : So sanh qua trnh nhan oi va sao ma cua ADN.
Tra li :
- eu xay ra chu yeu trong nhan te bao (tr oi vi cac ADN trong te bao chat), thc
hien da tren khuon mau cua ADN, luc ADN trang thai duoi va nhiem sac the
dang si manh.
- eu xay ra tac dung cua enzim polimeraza cat t cac lien ket hyro tren phan t
ADN.
- eu co hien tng cac nguyen lieu t do cua moi trng noi bao vao tiep xuc vi
cac nucleotit tren mach polinucleotit cua phan t ADN theo nguyen tac bo sung.
- Cac nguyen lieu sau khi tong hp eu lien ket lai vi nhau bang lien ket hoa tr e
tao thanh mach.
Nhan oi ADN Sao ma
- Muc ch : chuan b cho qua trnh
phan bao.
- Muc ch : chuan b cho qua trnh
tong hp protein.


- Men xuc tac la ADN polimeraza.
- Nguyen lieu la cac nucleotit t do
cua moi trng.
- Xay ra tren suot toan bo chieu dai
cua phan t ADN me.

- Ca 2 mach cua ADN eu lam mach
goc.
- Aenin cua mach goc lien ket vi
Timin cua moi trng.
- Mach polinucleotit cua moi trng
sau khi tong hp lien ket vi mach
goc bang lien ket hyro theo
nguyen tac bo sung.
- ADN nhan oi 1 lan tong hp 2
ADN con.
- Nhan oi ADN co tac dung truyen
thong tin di truyen qua cac the he.
- Men xuc tac la ARN polimeraza.
- Nguyen lieu la cac ribonucleotit t
do cua moi trng.
- Ch xay ra tren mot hay mot so oan
cua phan t ADN me tng ng vi
1 hay mot so gen.
- Ch co 1 mach cua ADN lam mach
goc.
- Aenin cua mach goc tiep xuc vi
uraxin cua moi trng.
- Mach poliribonucleotit cua moi
trng sau khi tong hp khong lien
ket vi mach polinucleotit goc.

- Gen cua ADN sao ma 1 lan tong
hp 1 ARN.
- Sao ma co tac dung chuan b tong
hp protein nham bieu hien tnh
trang cua c the.

Cau 50 : Giai thch cau tao va chc nang cua protein.
Tra li :
1. Cau tao cua protein :
a. Cau tao hoa hoc :
- Protein la nhng phan t co kch thc va khoi lng ln, c cau truc theo
nguyen tac a phan, do nhieu n phan la cac axit amin lien ket lai.
- Moi axit amin co khoi lng trung bnh la 110 n v cacbon, gom 3 thanh phan
hoa hoc la :
Mot nhom amin ( NH
2
).
Mot nhom cacboxil ( COOH).
Mot nhom goc ( R).
Cong thc chung cua axit amin la :

NH
2

R C



COOH
Cac loai axit amin ch khac nhau nhom goc.
- Cac axit amin lien ket vi nhau bang lien ket peptit hnh thanh chuoi Polipeptit.
Lien ket peptit c hnh thanh theo nguyen tac : nhom amin cua axit amin nay lien
ket vi nhom cacboxil cua axit amin ke tiep va giai phong ra moi trng 1 phan t
nc. So phan t nc giai phong ra moi trng luon luon bang vi so lien ket
peptit hnh thanh trong qua trnh tong hp phan t protein.
- Phan t protein co the gom 1 hay nhieu chuoi polipeptit lien ket lai vi nhau.
- Hien nay, ngi ta a phat hien co 20 loai axit amin trong c the sinh vat. Vi 20
loai axit amin a biet lien ket nhau vi thanh phan, so lng va trat t khac nhau,
tao cho protein va co tnh a dang, va co tnh ac trng.
Tnh a dang cua protein : vi thanh phan, so lng va trat t khac nhau cua 20
loai axit amin a hnh thanh rat nhieu loai protein khac nhau c the sinh vat.
Trong cac c the ong, thc vat, ngi ta c tnh co khoang 10
14
en 10
15
loai
protein.
Tnh ac trng cua protein : moi loai protein c ac trng bi thanh phan, so
lng va trat t xac nh cua cac axit amin.
b. Cau tao khong gian :
Protein co cau truc 4 bac c ban :
- Protein bac 1 : cau tao 1 chuoi polipeptit vi trnh t xac nh cac axit amin.
- Protein bac 2 : cau tao 1 chuoi polipeptit co dang xoan.
- Protein bac 3 : cau tao 1 chuoi polipeptit dang xoan cuoc hnh khoi cau ac
trng.
- Protein bac 4 : cau tao t 2 hay nhieu chuoi polipeptit bac 3 lien ket lai.
2. Chc nang cua protein :
Protein am nhiem nhieu chc nang quan trong trong te bao va c the :
- Protein tham gia cau tao cac thanh phan cua te bao nh : mang te bao, chat nguyen
sinh, cac bao quan, nhan ...
- Protein tham gia cau tao nen cac enzim, ong vai tro xuc tac cac phan ng sinh hoa
trong te bao.
- Protein tham gia cau tao nen hoomon, ong vai tro ieu hoa cac qua trnh trao oi
chat trong te bao va c the.
- Protein tao ra khang the, thc hien chc nang bao ve c the chong lai s xam nhap
cua cac tac nhan gay benh.
- Protein con la nguon d tr cung cap nang lng cho cac hoat ong cua te bao va
c the.
- Ve mat di truyen :
Protein tham gia cau tao nen vat chat di truyen la nhiem sac the, nhiem sac the
c cau tao t cac si c ban vi 2 thanh phan protein va ADN. Trong qua


trnh xoan cuon, si c ban lay them chat nen la protein e hnh thanh si
nhiem sac the va cau truc cromatit.
Protein tham gia cau tao nen cac men xuc tac cac c che di truyen cap o
phan t nh : men ADN polimeraza xuc tac cho ADN nhan oi, hay men ARN
polimeraza xuc tac cho ADN sao ma.

Cau 51 : So sanh ADN vi protein ve cau tao va chc nang cua chung trong te bao.
Tra li :
a. Ve cau tao :
- eu la nhng phan t co kch thc va khoi lng ln trong te bao.
- eu co cau truc a phan, tc do nhieu n phan lien ket lai vi nhau.
- Moi n phan eu c cau tao t 3 thanh phan hoa hoc khac nhau.
- Gia cac n phan eu xuat hien cac lien ket hoa hoc e tao thanh chuoi.
- eu c tong hp trong te bao da tren s qui nh cua khuon mau ADN.
- eu co tnh a dang va tnh ac trng do thanh phan, so lng va trat t cua cac
n phan qui nh.
b. Ve chc nang :
- ADN va protein eu co chc nang tham gia cau tao nen cau truc di truyen la
nhiem sac the va co vai tro trong qua trnh truyen at thong tin di truyen qua cac
the he.
- eu la c s vat chat chu yeu cua s song.

ADN Protein
Ve cau
tao
- Gom 2 mach polinucleotit
xoan song song theo chieu t
trai sang phai.

- n phan la nucleotit vi 3
thanh phan : ng eoxiribo,
axit photphoric va baz nitric.

- Lien ket gia cac n phan
tren cung mot mach la lien ket
hoa tr noi gia ng cua n
phan nay vi axit cua n
- Co cau truc gom mot mach
polipeptit (oi vi protein bac
1, 2, 3) hoac gom 2 hay nhieu
mach polipeptit (oi vi
protein bac 4).
- n phan la axit amin vi 3
thanh phan : nhom cacboxil (
COOH), nhom amin ( NH
2
)
va nhom goc.
peptit noi gia nhom amin cua
n phan nay vi nhom


phan ke tiep.
- c trc tiep tong hp t
ADN me trong nhan te bao
(tr oi vi ADN dang vong).
- Co kch thc va khoi lng
ln hn phan t protein tng
ng.
cacboxil cua n phan ke tiep.
riboxom trong te bao chat.

nho hn phan t ADN tng
ng.
Ve
chc
nang
- ieu khien qua trnh truyen
thong tin di truyen thong qua
c che sao ma va ieu khien
giai ma.
- Cha thong tin di truyen la trat
t cac bo ba nucleotit qui nh
trat t cua cac axit amin cua
phan t protein c tong hp.
- Trc tiep bieu hien tnh trang
cua c the thong qua tng tac
vi moi trng.

- Tham gia vao thanh phan cac
enzim c ban xuc tac cho cac
co che di truyen cua ADN nh
ADN polimeraza xuc tac
ADN nhan oi, ARN
polimeraza xuc tac ADN sao
ma.

Cau 52 : So sanh ARN vi protein ve cau tao va chc nang.
Tra li :
a. Ve cau tao :
- ARN va protein eu la nhng phan t co kch thc va khoi lng ln trong te
bao.
- eu co cau truc a phan tc do nhieu n phan lien ket lai vi nhau.
- Moi n phan eu c cau truc t 3 thanh phan hoa hoc khac nhau.
- eu co cac lien ket hoa hoc gia cac n phan e tao thanh mach.
- eu co cau truc mot mach (ngoai tr cac phan t protein bac 4).
- eu c tong hp trong te bao da tren s qui nh cua khuon mau ADN.
- eu co tnh a dang va tnh ac trng do thanh phan, so lng va trat t cua cac
n phan qui nh.
b. Ve chc nang :
- eu la c s vat chat chu yeu cua s song.
- eu co chc nang trong s truyen at thong tin di truyen qua cac the he.

ARN Protein


Ve cau
tao
- Ch luon co cau truc 1 mach
poliribonucleotit .
- n phan la ribonucleotit vi
3 thanh phan : ng ribo, axit
photphoric, va baz nitric.

- Lien ket gia cac n phan la
lien ket hoa tr noi gia ng
cua n phan nay vi axit cua
n phan ke tiep.

- c trc tiep tong hp t gen
tren ADN trong nhan te bao
(ngoai tr oi vi cac ADN
dang vong).
ln hn chuoi polipeptit tng
ng trong phan t protein.
- Protein bac 4 co cau truc gom
nhieu mach polipeptit.
- n phan la axit amin vi 3
thanh phan : nhom cacboxil (
COOH), nhom amin ( NH
2
)
va nhom goc.
peptit noi gia nhom amin cua
n phan nay vi nhom
cacboxil cua n phan ke tiep.
riboxom trong te bao chat.

- Chuoi polipeptit trong phan t
protein co kch thc va khoi
lng nho hn phan t protein
tng ng.
Ve
chc
nang
- Truyen thong tin di truyen ve
cau truc protein t ADN en
riboxom cua te bao chat.
- Trc tiep tong hp protein
thong qua c che giai ma.
- Bieu hien tnh trang cua c the
thong qua c che tng tac vi
moi trng.
- Tham gia cau tao men ARN
polimeraza xuc tac cho ADN
sao ma tong hp ARN.

Cau 53 : Khai niem ve nhiem sac the, axit nucleic va gen. Moi quan he gia 3 loai cau truc
tren c bieu hien nh the nao trong cac c che di truyen.
Tra li :
1. Khai niem :
a. Nhiem sac the :
La nhng cau truc nam trong nhan te bao, co kha nang nhuom mau ac trng bang
thuoc nhuom mau kiem tnh. Nhiem sac the ton tai trong te bao thanh tng cap,
c xem la c s vat chat cua hien tng di truyen cap o te bao, co nhng bien
oi hnh thai va hoat ong mang tnh chu ky trong qua trnh phan bao.
b. Axit nucleic :


La nhng ai phan t, co cau truc theo nguyen tac a phan, gom nhieu n phan la
cac nucleotit hp lai. Axit nucleic c xem la c s vat chat cua hien tng di
truyen cap o te bao.
Co 2 loai axit nucleic la : axit eoxiribonucleic (ADN) va axit ribonucleic (ARN).
c. Gen :
- Gen la mot oan cua ADN cha thong tin qui nh cau tao cua mot loai protein
nao o. Thong tin di truyen cua gen c ac trng bi trnh t cua cac bo ba
nucleotit ke tiep nhau tren mach polinucleotit cua gen, moi bo ba ma hoa mot
axit amin cua phan t protein. V vay, trnh t cac bo ba trong mach gen qui
nh trnh t cac axit amin cua phan t protein tng ng c tong hp.
- Moi gen bnh thng co so lng trung bnh t 1200 en 3000 nucleotit.
- Gen con c xem la ban ma goc, co kha nang sao ma va ieu khien qua trnh
giai ma.
2. Lien quan gia nhiem sac the, axit nucleic va gen trong cac c che di truyen :
- ky trung gian, giai oan chuan b gia 2 lan phan bao, s duoi mach va nhan oi
cua ADN va gen la c s cho s nhan oi cua nhiem sac the.
- Trong qua trnh giam phan, vao ky trc cua lan phan bao th nhat, nhiem sac the
tiep hp va trao oi cheo tao ieu kien e cac gen tren ADN cua nhiem sac the
cung cap tng ong trao oi cheo dan en hoan v gen.
- Trong giam phan, s phan li oc lap va to hp t do cua cac nhiem sac the tao ieu
kien cho gen nam tren ADN cua nhiem sac cung phan li oc lap va to hp t do.
- Trong thu tinh, s tai to hp gia cac nhiem sac the trong cac giao t tao ieu kien
cho gen va ADN trong nhiem sac the tai to hp gop phan tao ra tnh on nh ve
thong tin di truyen qua cac the he.
- Thong qua qua trnh sao ma, gen tren ADN tao ra ARN va qua o ieu khien giai
ma tong hp protein. Protein c tao ra lien ket vi ADN hnh thanh nen cau truc
nhiem sac the.

Cau 54 : Giai thch tnh a dang va tnh ac trng cua ADN, ARN va protein. Moi lien quan va
y ngha cua tnh a dang va tnh ac trng cua ADN, ARN va protein trong di truyen sinh
vat.
Tra li :
1. Tnh a dang va tnh ac trng cua ADN, ARN va protein :
Tnh a dang va tnh ac trng cua ADN, ARN va protein c qui nh bi thanh
phan, so lng va trat t sap xep cua cac n phan cau tao nen chung.
a. Tnh a dang cua ADN, ARN va protein :
- Vi 4 loai nucleotit sap xep theo thanh phan, so lng va trat t khac nhau tao
ra rat nhieu loai ADN trong c the sinh vat.


- Vi 4 loai ribonucleotit sap xep theo thanh phan, so lng va trat t khac nhau
tao ra rat nhieu loai ARN trong c the sinh vat.
- Vi 20 loai axit amin sap xep theo thanh phan, so lng va trat t khac nhau tao
ra rat nhieu loai protein trong c the sinh vat.
b. Tnh a dang cua ADN, ARN va protein :
- Moi mot loai ADN c ac trng bi thanh phan, so lng va trat t xac nh
cua cac nucleotit.
- Moi mot loai ARN c ac trng bi thanh phan, so lng va trat t xac nh
cua cac ribonucleotit.
- Moi mot loai protein c ac trng bi thanh phan, so lng va trat t xac nh
cua cac axit amin.
2. Moi lien quan va y ngha cua tnh a dang va tnh ac trng cua ADN, ARN va
protein :
a. Moi lien quan cua tnh a dang va tnh ac trng cua ADN, ARN va protein :
Trong te bao cua c the sinh vat, thong qua c che sao ma, tnh a dang va tnh ac
trng cua ADN qui nh tnh a dang va tnh ac trng cua ARN. Sau o, thong qua
c che giai ma, se hnh thanh tnh a dang va tnh ac trng cua protein c tong
hp.
b. Y ngha cua tnh a dang va tnh ac trng cua ADN, ARN va protein trong di
truyen :
- Tnh ac trng cua ADN, ARN va protein la c s tao nen s on nh ve thong
tin di truyen moi loai sinh vat.
- Tnh a dang cua ADN, ARN va cua protein la c s tao nen s phong phu ve
thong tin di truyen sinh gii, rat co y ngha trong qua trnh tien hoa cua sinh
gii.

Cau 55 : Trnh bay qua trnh tong hp protein va c che ieu hoa sinh tong hp protein trong
te bao. Tai sao lai goi qua trnh tong hp protein la qua trnh giai ma?
Tra li :
1. Qua trnh tong hp protein trong te bao :
Bao gom 2 giai oan chu yeu sau :
a. Giai oan sao ma :
Da tren khuon mau cua gen tren ADN, di s xuc tac cua men ARN
polimeraza va s tham gia cua cac ribonucleotit t do cua moi trng, ARN c
tong hp. Sau o, cac phan t ARN ri khoi nhan di chuyen ra te bao chat ch chuan
b cho giai ma tong hp protein.
b. Giai oan giai ma :
Giai oan nay gom 3 bc chnh :
v Hoat hoa axit amin :


Cac axit amin t do co trong te bao chat c hoat hoa nh gan vi hp chat
giau nang lng aenozintriphotphat (ATP) di tac dung cua mot so loai
enzim. Sau o, nh mot loai men ac hieu khac, axit amin a c hoat hoa lai
lien ket vi tARN tng ng e tao nen phc hp axit amin tARN (aa
tARN).
v Tong hp chuoi polipeptit :
- au tien, mARN tiep xuc vi riboxom v tr ma m au. Tiep o, tARN
mang axit amin m au tien vao riboxom, oi ma cua no khp vi ma m
au cua mARN theo nguyen tac bo sung. Sau khi xay ra khp ma, axit amin
m au c gan vao riboxom.
- Riboxom tiep tuc chuyen dch sang bo ba th nhat cua mARN, tARN m au
ri khi riboxom, phc he aa
1
tARN i vao, oi ma cua no khp vi ma
cua axit amin th nhat cua mARN theo nguyen tac bo sung, va axit amin th
nhat lai c at vao riboxom. Enzim xuc tac tao thanh lien ket peptit gia
axit amin m au va axit amin th nhat.
- Riboxom tiep tuc chuyen dch sang bo ba th hai cua mARN, tARN cua ma
th nhat ri riboxom, phc he aa
2
tARN lai tien vao riboxom, oi ma cua
no khp ma cua axit amin th hai tren mARN theo nguyen tac bo sung, lien
ket peptit lai c hnh thanh gia aa
1
va aa
2
. Riboxom tiep tuc dch chuyen.
Va c the qua trnh dien bien suot chieu dai cua phan t mARN cho en
trc ma cuoi cung.
- Tai ma cuoi cung cua mARN, riboxom chuyen dch va ri khoi mARN
nhng phc he aa tARN khong i vao na va chuoi polipeptit c giai
phong.
v Hnh thanh cau truc protein hoan chnh :
Di tac dung cua enzim ac hieu, axit amin m au b tach khoi chuoi
polipeptit va c tong hp. Sau o, chuoi polipeptit tiep tuc hnh thanh cau
truc bac cao hn e tao thanh protein hoan chnh.
2. ieu hoa sinh tong hp protein trong te bao :
Nam 1965, hai nha khoa hoc Phap la Jacop va Mono phat hien c che ieu hoa tong
hp protein loai trc khuan ng ruot E.Coli. C che nay c giai thch nh sau :
- Tren phan t ADN, cac gen san xuat co lien quan ve chc nang tap trung thanh
cum, ieu khien cum gen san xuat co gen khi ong va c che hoac kch thch hoat
ong cua gen khi ong la mot gen ieu hoa.
- Khi te bao khong vao qua trnh tong hp protein, gen ieu hoa tong hp mot loai
protein c che. Protein nay ket hp vi gen khi ong lam gen khi ong b km
ham va khong kch thch hoat ong cua gen san xuat.
- Vao thi iem te bao i vao tong hp protein, trong moi trng noi bao xuat hien
chat cam ng va lam protein c che b bien dang khong con kha nang c che gen


khi ong. Luc nay gen khi ong khong con b km ham se kch thch cac gen san
xuat tien hanh sao ma va ieu khien tong hp protein.
3. Qua trnh tong hp protein la qua trnh giai ma :
- Thong tin di truyen ve cau truc cua phan t protein c ma hoa trong gen di
dang trnh t sap xep cac bo ba ma hoa nucleotit a c dch ma thanh trnh t sap
xep cac axit amin trong phan t protein. V vay qua trnh tren c goi la qua trnh
giai ma.

Cau 56 : Ma di truyen la g? Neu ac iem cua ma di truyen. Phan biet bo ba ma hoa vi ma
hoa bo ba.
Tra li :
1. Ma di truyen :
- Thong tin di truyen c ghi tren ADN di dang ma bo ba gom 3 nucleotit ke tiep
nhau. Moi bo ba ma hoa, ma hoa cho mot loai axit amin. Ngi ta goi cac bo ba ma
hoa o la ma di truyen.
2. ac iem cua ma di truyen :
- Ma di truyen c oc theo 1 chieu tren phan t ARNm (5 3)
- Ma di truyen c oc lien tuc, khong goi len nhau.
- Ma di truyen mang tnh ac hieu : Moi loai bo ba ma hoa ch ma hoa cho 1 loai axit
amin.
- Ma di truyen mang tnh thai hoa : o la trng hp 1 so axit amin co the ong thi
do mot so bo ba ma hoa (V du : Alanin co the c ma hoa bi 4 bo ba khac nhau).
- Ma di truyen co tnh pho bien : tat ca cac loai sinh vat, thong tin di truyen eu
c ma hoa theo nguyen tac chung la ma bo ba.
3. Phan biet bo ba ma hoa va ma hoa bo ba :
- Bo ba ma hoa : La to hp gom 3 nucleotit ng ke tiep nhau tao thanh mot n v
ma di truyen.
- Ma hoa bo ba : Moi axit amin trong phan t protein c ma hoa tren ADN bang ba
nucleotit ng ke tiep nhau. Ngi ta goi o la s ma hoa theo nguyen tac ma hoa
bo ba.

Cau 57 : Neu chc nang cua cac bo phan trong te bao tham gia vao chc nang tong hp
protein. Giai thch moi lien quan gia 3 c che : t sao ADN, sao ma va giai ma trong qua
trnh truyen at thong tin di truyen.
Tra li :
1. Chc nang cua cac bo phan trong qua trnh tong hp protein :
a. ADN :


Cha gen mang thong tin ve cau tao cua phan t protein. Gen tren ADN ieu khien
qua trnh tong hp protein thong qua sao ma tong hp ARN.
b. ARN :
c sao ma t gen tren ADN sau o ri ADN ra te bao chat. Co 3 loai ARN eu
co vai tro trong tong hp protein.
v mARN : la ban ma sao, trc tiep truyen thong tin ve cau tao cua phan t protein
t gen tren ADN en riboxom cua te bao chat.
v tARN : lien ket vi axit amin thanh phc he axit amin tARN. tARN ong vai
tro van chuyen axit amin t moi trng te bao chat en riboxom e giai ma.
v rARN : tham gia vao cau tao cua riboxom, nh vay rARN cung co vai tro gian
tiep trong tong hp protein.
c. Axit amin :
La nguon nguyen lieu cho qua trnh tong hp protein.
d. Riboxom :
La ni xay ra tong hp protein. Riboxom trt qua mARN e tiep nhan thong tin ve
trnh t cac axit amin gan vao chuoi polipeptit.
e. ATP (aenozintriphotphat) :
Cung cap nang lng e hoat hoa axit amin, va giup hnh thanh lien ket peptit gia
cac axit amin e hnh thanh chuoi polipeptit.
f. Enzim :
Xuc tac cho axit amin hoat hoa lien ket vi tARN tao thanh phc he axit amin
tARN.
g. He thong li noi chat cua te bao :
Tham gia van chuyen protein sau qua trnh tong hp.
2. Lien quan gia 3 c che : t sao ADN, sao ma va giai ma trong qua trnh truyen
at thong tin di truyen :
a. T sao ADN :
Vi s xuc tac, hoat hoa cua enzim va ATP cung s tham gia cua nguon nguyen
lieu la cac nucleotit t do cua moi trng, ADN thc hien t sao tao ra nhieu ADN
mi giong het nhau va giong vi ADN goc. Qua o, thong tin di truyen c nhan
len chnh xac e truyen cho cac te bao con cung vi s sinh trng cua c the.
b. C che sao ma :
Vi s xuc tac, hoat hoa cua enzim va nang lng cung s tham gia cua nguon
nguyen lieu la cac ribonucleotit t do cua moi trng, gen tren ADN thc hien sao
ma. Qua o thong tin di truyen ve cau tao cua phan t protein c ma hoa trong
mach goc cua gen di dang trnh t cac bo ba nucleotit se sao chep sang phan t
mARN di dang trnh t cac bo ba ribonucleotit. Phan t mARN sau khi c tong
hp di chuyen ra te bao chat, en riboxom e truyen at thong tin di truyen.
c. C che giai ma :


Vi s xuc tac, hoat hoa cua enzim va nang lng cung s tham gia cua nguon
nguyen lieu la cac axit amin t do cua moi trng cung vi cac yeu to khac, thong
tin di truyen c giai ma di dang trnh t cac axit amin trong chuoi polipeptit
cua phan t protein c tong hp.
Protein c tong hp sau o tng tac vi moi trng bieu hien thanh tnh trang
cua c the. Do so gen trong te bao rat nhieu dan en protein c ieu khien tong
hp rat a dang va bieu hien thanh cac tnh trang a dang tren c the sinh vat.

Cau 58 : So sanh qua trnh t sao ADN va qua trnh giai ma.
Tra li :
1. Nhng iem giong nhau gia 2 qua trnh :
- eu xay ra trong te bao di s xuc tac cua men va s hoat hoa cua nang lng.
- eu xay ra vi s qui nh cua thong tin di truyen cha trong phan t ADN.
- eu co s tham gia cua cac nguyen lieu cua moi trng noi bao.
- eu co s tiep xuc gia cac nucleotit hay gia cac ribonucleotit theo nguyen tac bo
sung.
- Cac nguyen lieu sau khi c tong hp eu co cac lien ket hoa hoc noi lai vi nhau
tao thanh mach.
- eu co vai tro trong qua trnh truyen at va bieu hien thong tin di truyen sinh vat.
2. Nhng iem khac nhau gia 2 qua trnh :
T sao ADN
Giai ma
Xay ra trong nhan te bao (ngoai tr
oi vi cac phan t ADN dang vong
trong te bao chat).
Nguyen lieu s dung la cac
nucleotit t do cua moi trng noi
bao.
Qua trnh xay ra theo suot chieu doc
cua 2 mach polinucleotit cua phan
t ADN me.
Cac nucleotit cua moi trng tiep
xuc va lien ket vi cac nucleotit
tren 2 mach polinucleotit goc theo
ung nguyen tac bo sung (A T, G
X).
Moi nucleotit goc tong hp 1
nucleotit cua moi trng.
Xay ra riboxom cua te bao chat.

Nguyen lieu s dung la cac axit
amin cua moi trng noi bao.

Qua trnh xay ra lan lt theo chieu
dai cua mach poliribonucleotit cua
phan t mARN.
Cac ribonucleotit tren cac bo ba oi
macua cac tARN khp ma vi cac
ribonucleotit cua cac bo ba ma sao
cua mARN theo nguyen tac bo sung
(A U, G X).
Moi bo ba ma sao ma hoa 1 axit
amin (ngoai tr bo ba cuoi cung).


Tat ca cac nguyen lieu c tong
hp eu tham gia vao san pham tao
ra (ADN).
Cac nguyen lieu c tong hp lien
ket tao mach bang lien ket hoa tr.
Mach polinucleotit c tong hp t
nguyen lieu cua moi trng xoan
vi mach polinucleotit goc tao phan
t ADN mi.
Axit amin m au c giai ma
khong tham gia vao thanh phan
phan t protein c tong hp.
Cac nguyen lieu c tong hp lien
ket tao mach bang lien ket peptit.
Mach polipeptit c tong hp tach
khoi mARN va riboxom, tiep tuc
hoan chnh e hnh thanh phan t
protein.

Cau 59 : So sanh qua trnh sao ma va qua trnh giai ma.
Tra li :
1. Nhng iem giong nhau gia 2 qua trnh :
- eu xay ra trong te bao di s xuc tac cua men va s hoat hoa cua nang lng.
- eu xay ra vi s qui nh cua thong tin di truyen cha trong phan t ADN.
- eu co s tham gia cua cac nguyen lieu trong moi trng noi bao.
- eu co s tiep xuc gia ribonucleotit vi nucleotit hoac vi ribonucleotit theo
nguyen tac bo sung.
- Cac nguyen lieu sau khi c tong hp eu co cac lien ket hoa hoc noi lai vi nhau
tao thanh mach.
- San pham tao thanh eu ri khoi mach mang thong tin tong hp.
- eu co vai tro trong qua trnh truyen at va bieu hien tnh trang cua c the.
2. Nhng iem khac nhau gia 2 qua trnh :
Sao ma
Giai ma
Xay ra tren mot mach cua gen tren
ADN trong nhan te bao (ngoai tr
oi vi cac phan t ADN dang vong
trong te bao chat).
Nguyen lieu s dung la cac
ribonucleotit t do cua moi trng
noi bao.
La qua trnh tong hp ARN.
Qua trnh xay ra theo chieu doc cua
1 mach polinucleotit cua gen.

Cac ribonucleotit t do cua moi
trng tiep xuc vi cac nucleotit
Xay ra riboxom cua te bao chat.

Nguyen lieu s dung la cac axit
amin t do cua moi trng noi bao.

La qua trnh tong hp protein.
Qua trnh xay ra theo chieu doc cua
mach poliribonucleotit cua phan t
mARN.
Cac ribonucleotit tren cac bo ba oi
ma cua cac tARN khp ma vi cac


tren mach goc cua gen.

Moi nucleotit mach goc tong hp 1
ribonucleotit t moi trng.

Gia cac ribonucleotit c tong
hp lien ket tao thanh mach bang
lien ket hoa tr.
Cac nguyen lieu ribonucleotit c
tong hp eu tham gia vao phan t
ARN.
ribonucleotit cua cac bo ba ma sao
cua mARN.
Moi bo ba ma sao cua mARN ma
hoa 1 axit amin (ngoai tr bo ba
cuoi cung).
Gia cac axit amin c tong hp
lien ket tao thanh mach bang lien
ket peptit.
Trong cac axit amin c tong hp
th axit amin m au khong tham gia
vao phan t protein.

Cau 60 : Neu ro moi lien he gia ADN va protein trong cau truc va c che di truyen.
Tra li :
1. Lien he gia ADN va protein trong cac cau truc di truyen :
v Trong cau truc cua nhiem sac the :
- ADN ke t hp vi mot loai protein la hixton theo t le tng ng tao thanh
nucleoprotein hnh thanh cau truc si nhiem sac.
- Si nhiem sac tiep tuc xoan, lay them chat nen protein hnh thanh cau truc
cromatit cua nhiem sac the.
v Trong cau truc ADN :
Protein lien ket vi cac vong xoan cua ADN e on nh va ieu hoa hoat tnh cua
ADN.
2. Lien ket gia ADN va protein trong cac c che di truyen :
a. Thong qua cac c che di truyen cap o phan t, ADN ieu khien tong hp
protein :
- Moi bo ba nucleotit tren mach cua gen tren ADN ieu khien tong hp 1 axit
amin cua phan t protein. Trnh t sap xep cua bo ba nucleotit tren mach goc
cua gen qui nh trnh t sap xep cua cac axit amin cua phan t protein c
tong hp.
- Gen tren ADN sao ma tong hp ARN, ARN tao ra trc tiep giai ma tong hp
protein.
- Nhng bien oi xay ra trong thanh phan, so lng va trat t cua cac nucleotit
tren mach gen cua ADN lam bien oi phan t mARN va do o dan en cau truc
cua phan t protein c tong hp se thay oi.
b. Protein tac ong len cac c che di truyen cua ADN :
- Protein do gen ieu hoa ieu khien tong hp co tac dung c che gen khi ong.


- Mot so loai protein do cac gen san xuat ieu khien tong hp tham gia vao thanh
phan cua cac enzim xuc tac len cac c che di truyen cap o phan t. Th du :
Enzim ADN polimeraza xuc tac c che t sao cua cac phan t ADN.
Enzim ARN polimeraza xuc tac c che sao ma cua ADN.
Mot so enzim ac hieu xuc tac c che giai ma.

Cau 61 : Nguyen tac bo sung the hien nh the nao trong cac cau truc va c che di truyen.
Tra li :
1. Nguyen tac bo sung the hien trong cac cau truc di truyen :
a. Trong cau truc cua phan t ADN :
Trong phan t ADN nguyen tac bo sung the hien trong lien ket hyro gia cac
nucleotit nam tren 2 mach polinucleotit. e am bao ng knh cua phan t ADN
luon on nh va duy tr cau truc xoan cua ADN, mot nucleotit ln (A hoac G) c
bu bang mot nucleotit be (T hoac X) va do ac iem cua cac baz nitric dan en A
tren mach nay lien ket vi T tren mach con lai bang 2 lien ket hyro va G tren
mach nay lien ket vi X tren mach con lai bang 3 lien ket hyro.
b. Trong cau truc cua phan t tARN :
Phan t tARN cau truc 1 mach polinucleotit cuon lai 1 au, qua trnh cuon nay dan
en hnh thanh mot so thuy tron va mot trong cac thuy tron noi tren mang bo ba oi
ma co vai tro trong qua trnh tong hp protein. e on nh cau truc cac thuy tron
tren, tai mot so v tr cua oan mach tARN gan cac thuy tron xuat hien cac lien ket
hyro gia cac ribonucleotit theo nguyen tac bo sung : A lien ket vi U bang 2 lien
ket hyro va G lien ket vi X bang 3 lien ket hyro.
2. Nguyen tac bo sung the hien trong cac c che di truyen :
a. Trong c che t sao ADN :
Trong giai oan chuan b gia 2 lan phan bao, ADN tien hanh t sao chuan b cho
nhiem sac the nhan oi.
Di tac dung cua enzim ADN polimeraza, hai mach polinucleotit cua phan t
ADN b tach cac lien ket hyro. Khi ay cac nucleotit cua moi trng lan lt vao
lien ket vi cac nucleotit cua 2 mach ADN goc theo ung nguyen tac bo sung :
- A mach goc vi T moi trng.
- T mach goc vi A moi trng.
- X mach goc vi G moi trng.
- G mach goc vi X moi trng.
Ket qua : 2 phan t ADN giong het nhau va giong vi ADN me luc au c tong hp.
b. Trong c che sao ma :
Xay ra tren khuon mau cua 1 mach polinucleotit cua gen tren ADN nham chuan b
cho qua trnh tong hp protein cua te bao.


Sau khi hai mach cua gen b tach lien ket hyro di tac dung cua enzim ARN
polimeraza, cac ribonucleotit cua moi trng lan lt tiep xuc vi cac nucleotit tren
mach goc cua gen theo nguyen tac bo sung :
- A mach goc vi U moi trng.
- T mach goc vi A moi trng.
- X mach goc vi G moi trng.
- G mach goc vi X moi trng.
Ket qua : Cac ribonucleotit sau khi c tong hp lien ket vi nhau bang lien ket hoa tr,
tr thanh phan t ARN di chuyen ra te bao chat e tong hp protein.
c. Trong c che giai ma :
Di tac dung cua enzim ac hieu va hoat hoa cua nang lng ATP, phan t tARN
lien ket vi axit amin hoat hoa di chuyen vao riboxom. Khi ay cac bo ba
ribonucleotit oi ma cua tARN khp ma vi bo ba ma sao cua mARN theo ung
nguyen tac bo sung : A vi U va G vi X. Moi lan khp ma, chuoi polipeptit
riboxom lien ket c mot axit amin.
Ket qua : Qua trnh xay ra suot chieu dai cua mARN dan en protein c tong hp.

Cau 62 : Giai thch moi lien quan va chi tiet cac c che di truyen cap o phan t theo s o :
ADN ARN protein tnh trang.
Tra li :
1. Moi lien quan gia ADN, ARN, protein, tnh trang :
Moi lien quan gia ADN, ARN, protein va tnh trang cua c the theo s o tren c
giai thch nh sau :
- ADN cha thong tin di truyen va thong tin di truyen nay c truyen at cho cac te
bao con thong qua c che t sao. Va nh c che nay, thong tin di truyen cua loai
cha trong ADN c on nh t the he te bao nay sang the he te bao khac.
- Thong tin di truyen trong ADN con c truyen at va bieu hien thanh tnh trang
cua c the thong qua s ket hp gia cac c che sau :
ADN sao ma tong hp ARN.
ARN trc tiep giai ma tong hp protein.
Protein c tong hp se thong qua tng tac vi moi trng bieu hien thanh
tnh trang c the.
2. Cac c che di truyen qua moi quan he tren :
a. Thong qua c che t sao, thong tin di truyen c on nh t the he te bao nay
sang the he te bao khac : Trnh bay c che t sao (t nhan oi) ADN.
b. Qua trnh truyen at va bieu hien tnh trang cua c the :
Thong qua s ket hp gia cac c che : sao ma tong hp ARN, giai ma tong hp
protein va tng tac gia protein vi moi trng bieu hien tnh trang.
ADN sao ma tong hp ARN : Trnh bay c che sao ma.


ARN c tong hp trc tiep giai ma tong hp protein : Trnh bay c che giai
ma trong qua trnh sinh tong hp protein.
Protein sau khi c tong hp se thong qua tng tac vi moi trng e bieu
hien tnh trang cua c the.

Cau 63 : Neu khai niem va v tr cua moi loai bo ba : ma goc, ma sao va oi ma trong te bao.
Moi quan he gia cac bo ba noi tren. Giai thch v sao sinh vat, ma di truyen phai la ma bo
ba.
Tra li :
1. Khai niem va v tr cua moi loai bo ba :
a. Bo ba ma goc :
- La bo ba nucleotit nam tren mach polinucleotit cua phan t ADN. Cac bo ba ma
goc sap xep theo mot trnh t xac nh, trat t nay qui nh trat t cac axit amin
trong phan t protein, do moi bo ba ma goc ieu khien tong hp 1 axit amin.
- V tr cua bo ba ma goc nam tren ADN co chu yeu trong nhiem sac the cua nhan
te bao, mot so phan t ADN cha bo ba ma goc nam trong mot so bao quan cua
te bao nh ti the, lap the ...
b. Bo ba ma sao :
- La bo ba ribonucleotit nam tren phan t mARN, moi bo ba ma hoa 1 axit amin
tng ng. Trat t cac bo ba ma sao cua phan t mARN c sao chep va c
qui nh t trat t cac bo ba ma goc cua gen tng ng tren ADN.
- Bo ba ma sao tren mARN co trong nhan te bao, trong te bao chat va trong mot
so bao quan nh ti the, lap the ...
c. Bo ba oi ma :
- La bo ba ribonucleotit nam mot au cua phan t tARN. Bo ba oi ma trc tiep
khp ma vi bo ba ma sao tren mARN va no qui nh loai axit amin tng ng
lien ket vao au con lai cua tARN trong qua trnh giai ma.
- Bo ba oi ma nam tren tARN co trong nhan te bao, trong te bao chat va trong
thanh phan cau truc cua riboxom.
2. Moi quan he gia bo ba ma goc, bo ba ma sao va bo ba oi ma :
Trong qua trnh truyen at thong tin di truyen, thong tin di truyen ve cau truc cua phan
t protein c qui nh bi trat t cac bo ba ma goc se sao chep thanh trat t cac bo ba
ma sao tren mARN qua c che sao ma. Trat t cac bo ba ma sao sau o trc tiep giai
ma va tong hp trat t cac axit amin cua protein sau khi a xay ra khp ma vi cac bo
ba oi ma theo nguyen tac bo sung.
3. sinh vat, ma di truyen phai la ma bo ba :
Phan t ADN c cau tao bang 4 loai nucleotit khac nhau la A, T, G, X con trong
thanh phan cua protein c the sinh vat co en 20 loai axit amin khac nhau.


- Neu ma di truyen la ma bo 1, tc moi loai nucleotit ma hoa 1 loai axit amin th 4
loai nucleotit ch ma hoa 4 loai axit amin khac nhau ma thoi.
- Neu ma di truyen la ma bo 2, tc 2 nucleotit ma hoa 1 axit amin th vi 4 loai
nucleotit hnh thanh 4
2
= 16 kieu bo 2 tc cung ch ma hoa 16 loai axit amin khac
nhau ma thoi.
- Neu ma di truyen la ma bo 3 th 4 loai nucleotit hnh thanh 4
3
= 64 kieu bo ba.
Tren thc te co loai bo ba khong trc tiep ma hoa cac axit amin va co loai axit amin lai
c ma hoa bi vai kieu bo ba khac. Do vay so kieu bo ba phai nhieu hn 20 mi co
kha nang ma hoa u 20 loai axit amin. V vay ma di truyen ch co the la ma bo ba.

Cau 64 : Trnh bay vai tro cua te bao chat trong cac hoat ong di truyen.
Tra li :
1. Vai tro cua te bao chat oi vi cac hoat ong di truyen qua nhan (di truyen qua
nhiem sac the) :
a. oi vi cac hoat ong di truyen cap o phan t :
v Te bao chat cung cap nguon nguyen lieu va nang lng cho cac hoat ong cua
ADN :
- Cung cap nguyen lieu e tong hp nucleotit hay ribonucleotit dung vao qua
trnh t sao va sao ma cua ADN.
- Cung cap protein e cau truc thanh cac men polimeraza xuc tac cho ADN t
sao, sao ma.
- Cung cap axit amin, men va nang lng ATP e thc hien qua trnh giai ma.
v La ni xay ra qua trnh tong hp protein.
b. oi vi cac hoat ong di truyen cap o te bao :
- Te bao chat cung cap protein e hnh thanh thoi vo sac tao ieu kien thuan li
cho s phan li cua nhiem sac the ve hai cc cua te bao trong qua trnh phan bao.
- La ni xay ra cac hoat ong cua nhiem sac the nh tiep hp, xep tren thoi vo
sac, phan li ...
- Gop phan vao viec hoan thanh qua trnh phan bao thong qua viec phan chia te
bao chat t te bao me cho cac te bao con.
2. Vai tro cua te bao chat oi vi cac hoat ong di truyen ngoai nhan :
- Te bao chat cha mot so bao quan nh lap the, ti the. Trong cac bao quan nay co
cha cac phan t ADN dang vong.
- ADN dang vong khong nam trong nhiem sac the va khong ton tai theo cap nh
ADN trong nhiem sac the. Lng ADN dang vong t hn nhieu so vi lng ADN
tren nhiem sac the trong nhan.
- Gen tren ADN dang vong cung co kha nang nhan oi, sao ma va ieu khien giai
ma tong hp protein, qua o qui nh tnh trang cua c the. Gen tren ADN qui nh


cac tnh trang cua con phat trien giong me do hp t phat trien chu yeu trong te bao
chat cua trng, te bao chat cua tinh trung nho, khong ang ke.
- Gen tren ADN dang vong di truyen khong theo nhng qui luat nghiem ngat do qua
trnh phan chia chung t te bao me cho cac te bao con trong phan bao dien ra bat
ky, khong chnh xac tuyet oi.
- Gen tren ADN dang vong co the b ot bien tao ra nhng kieu hnh khong bnh
thng va nhng ot bien o cung di truyen cho the he sau.

Cau 65 : Vai tro cua enzim trong s trao oi chat va nang lng.
Tra li :
- Enzim l nhng cht xc tc sinh hc cho cc phn ng tng hp v phn gii cc cht xy
ra lin tc trong t bo.
- V bn cht, enzim l nhng phn t prtin. Trong t bo sng ca c th cha rt nhiu
loi enzim khc nhau v mi loi tham gia mt phn ng nht nh. Ngoi prtin, mt s
enzim cn c thm mt phn t hu c nh gi l cenzim cha vitamin. Cenzim c vai
tr lm cu ni gia enzim v cht tham gia phn ng. Cenzim cn c th l cc ion kim
loi nh Mg
++
, Fe
++
, Zn
++
, Cu
++
,...
- Cc cht tham gia phn ng, chu tc dng ca enzim gi l c cht.
- C ch hot ng ca enzim: thot u, enzim lin kt vi c cht to thnh mt hp
cht trung gian gi l enzim c cht. Cui phn ng, hp cht s cho phn hu
cho sn phm ca phn ng v gii phng enzim nguyn vn. Enzim c gii phng li
c th xc tc phn ng trn c cht mi.
- c tnh ca enzim la` y mnh tc phn ng, c hot tnh cao v c tnh chuyn ho
cao.



CHNG IV
CAC QUY LUAT DI TRUYEN

Cau 66 : Giai thch va neu th du ve cac khai niem : cap tnh trang tng phan, alen va cap
alen, kieu gen, kieu hnh, the ong hp va the d hp.
Tra li :
1. Cap tnh trang tng phan :
- La hai trang thai khac nhau cua cung mot tnh trang nhng bieu hien trai ngc
nhau.
Th du : au Ha Lan, mau hat vang va mau hat xanh la hai trang thai khac nhau
cua cung mot tnh trang ve mau sac; than cao va than thap la hai trang thai khac
nhau cua tnh trang chieu cao than v.v...
2. Alen va cap alen :
a. Alen : Alen la moi trang thai khac nhau cua cung mot gen.
Th du : Alen A vi alen a; alen B vi alen b.
v Trong thc te, oi luc hai thuat ng gen va alen c s dung vi y
ngha giong nhau.
b. Cap alen : Cap alen la hai alen giong nhau hay khac nhau thuoc cung mot gen tren
mot cap nhiem sac the tng ong trong te bao lng boi.
Th du : AA, Aa, aa hay BB, Bb, bb ...
3. Kieu gen :
- Kieu gen la tap hp toan bo cac gen trong te bao cua c the sinh vat. Trong thc te,
khi noi en kieu gen cua mot te bao hay mot c the, ngi ta ch xet en mot vai
cap alen nao o lien quan en cac cap tnh trang ang c nghien cu.
Th du : Te bao co kieu gen AABB hoac AaBB hoac AaBb.
4. Kieu hnh :
- Kieu hnh la tap hp toan bo cac tnh trang va ac tnh cua c the. Trong thc te,
khi noi en kieu hnh cua c the, ngi ta ch xet en mot vai tnh trang nao o
ang c nghien cu.
Th du : Ruoi giam co kieu hnh than xam, cach dai hay than en, canh ngan; au
Ha Lan co kieu hnh hat vang, vo hat trn hay hat xanh, vo hat nhan ...
5. The ong hp va the d hp :
a. The ong hp : The ong hp la the (te bao hoac c the) mang 2 alen giong nhau
thuoc cung mot gen.
b. The d hp : The d hp la the mang 2 alen khac nhau thuoc cung mot gen
Th du : Aa, Bb


Cau 67 : The nao la hien tng hoan v gen va hien tng ot bien chuyen oan nhiem sac
the? Hai hien tng tren co nhng iem giong va khac nhau the nao?
Tra li :
1. Khai niem hien tng hoan v gen va hien tng ot bien chuyen oan nhiem sac
the :
a. Hoan v gen :
- La hien tng cac gen lien ket khong hoan toan tren mot nhiem sac the dan en
trao oi cac oan gen tng ng gia 2 cromatit trong cung mot cap nhiem sac the
kep tng ong vao ky trc cua lan phan bao th nhat trong giam phan.
b. ot bien chuyen oan nhiem sac the :
- La hien tng mot oan cua nhiem sac the b t ra va gan vao mot v tr khac
cua nhiem sac the; hoac mot oan cua nhiem sac the nay b t va chuyen sang gan
nhiem sac the khac thuoc cung cap hay khac cap nhiem sac the tng ong.
- Hien tng xay ra do cac tac nhan gay ot bien cua moi trng ben ngoai hay ben
trong c the.
2. So sanh 2 hien tng :
a. Giong nhau : Hai hien tng eu co the dan en lam thay oi phan bo gen tren
nhiem sac the.
Hoan v gen Chuyen oan nhiem sac the
- Xay ra gia 2 nhiem sac the trong
cung mot cap tng ong.

- Hai oan trao oi cha gen tng
ng vi nhau.
- Tao kieu hnh bnh thng.
- Nguyen nhan do tiep hp va trao
oi cheo gia 2 cromatit trong
cung mot cap nhiem sac the kep
tng ong ky trc cua lan
phan bao th nhat trong giam
phan.
- Tao nhieu bien d to hp, co y
ngha oi vi tien hoa va chon
giong.
- Xay ra tren mot nhiem sac the
hoac gia hai nhiem sac the cung
cap hay khac cap tng ong.
- Chuyen oan khong cha gen
tng ng vi nhau.
- Tao kieu hnh khong bnh thng.
- Nguyen nhan do cac tac nhan gay
ot bien cua moi trng ben ngoai
hay ben trong c the.

- Chuyen oan ln thng gay chet
hay lam mat kha nang sinh san
cua c the. Chuyen oan nho c
ng dung trong tao giong san xuat.



Cau 68 :Trnh bay nhng cong hien cua Menen cho di truyen hoc. Ben canh o, nhng han
che cua Menen a c di truyen hoc hien ai bo sung nh the nao?
Tra li :
1. Nhng cong hien cua Menen cho di truyen hoc :
- Meen a e ra 2 phng phap nghien cu di truyen va ve sau a c ng dung
rong rai la phng phap phan phan tch di truyen giong lai va phng phap lai phan
tch. Noi dung cua cac phng phap nh sau :
v Phng phap phan tch di truyen giong lai. Phng phap nghien cu nay co
cac noi dung c ban sau :
Chon oi tng th nghiem : thng Menen chon nghien cu tren cay
au Ha Lan do tnh chat t thu phan nghiem ngat cua no.
Kiem tra, chon loc e co c dong thuan chung trc khi em lai giong.
Trong noi dung nay, Menen ket hp s dung phng phap lai phan tch.
Phan tch cac ac iem di truyen phc tap c the sinh vat thanh tng
cap tnh trang rieng le. Tien hanh lai t n gian en phc tap. Luc au
la th nghiem lai 1 tnh, roi chuyen dan en lai 2 tnh, 3 tnh v.v...
Moi mot th nghiem lap i lap lai nhieu lan tren nhieu oi tng khac
nhau nham kiem tra cac ket qua thu c.
Rut ra nh luat : dung thong ke toan hoc rut ra cac nh luat mang tnh
chat nh lng.
v Phng phap lai phan tch : La phep lai nham kiem tra kieu gen cua mot c
the mang tnh troi la thuan chung hay khong. Cach lam la cho c the can
kiem tra lai vi c the mang tnh lan. Sau o da vao kieu hnh con lai e
ket luan.
Neu con lai ong tnh, chng to c the ang kiem tra la thuan chung.
Neu con lai phan tnh, chng to c the ang kiem tra la khong thuan
chung.
q S o lai minh hoa :
P : AA (thuan chung) aa
GP : A a
F
1
: 100% Aa (F
1
ong tnh)
P : Aa (khong thuan chung) aa
GP : A, a a
F
1
: 50% Aa : 50% aa (F
1
phan tnh)
- Tren c s thc nghiem, Menen a phat hien 3 nh luat di truyen sinh vat. Noi
dung cua moi nh luat nh sau :
v nh luat ong tnh (con goi la nh luat tnh troi) : Khi lai 2 ca the bo me
thuan chung khac nhau ve 1 cap tnh trang tng phan th cac ca the lai F
1

ong tnh, mang tnh trang 1 ben cua bo hoac me, la tnh trang troi.


v nh luat phan tnh (con goi la nh luat phan li) : Khi lai 1 cap bo me thuan
chung khac nhau ve 1 cap tnh trang tng phan th the he F
2
co hien tng
phan tnh theo t le trung bnh 3 troi : 1 lan.
v nh luat phan li oc lap : Khi lai 1 cap bo me thuan chung khac nhau ve 2
hay nhieu cap tnh trang tng phan th s di truyen cua cap tnh trang nay
khong phu thuoc vao s di truyen cua cap tnh trang kia.
2. Bo sung cua di truyen hoc hien ai cho cac han che cua Menen : Tuy co nhng
cong hien quan trong trong lnh vc di truyen hoc. Song, chu yeu do trnh o phat trien
cua khoa hoc ng thi, Menen cung co nhng han che nhat nh va nhng han che
o a c di truyen hoc hien ai bo sung nh sau :
Cac han che cua Menen Bo sung cua di truyen hoc hien ai
Ch phat hien hien tng gen
troi at hoan toan gen lan alen
vi no.
Con co hien tng gen troi at
khong hoan toan gen lan goi la
hien tng di truyen trung gian.
Ch mi e cap en moi gen
nam tren mot nhiem sac the qui
nh mot tnh trang.
Nhieu gen con phan bo tren mot
nhiem sac the di truyen theo qui
luat lien ket gen hoan toan va
qui luat hoan v gen.
Mot gen co the qui nh nhieu
tnh trang cho c the goi la tnh
a hieu cua gen.
Nhieu gen khong alen co the
tng tac qui nh mot tnh trang
cho c the theo qui luat tng tac
gen.
Ch nghien cu gen qui nh tnh
trang nam tren nhiem sac the
thng trong nhan te bao.
Gen con nam tren nhiem sac the
gii tnh va theo qui tac di
truyen co lien ket vi gii tnh.
Gen khong ch nam tren nhiem
sac the trong nhan te bao ma
con nam trong mot so bao quan
(ADN dang vong). Cac gen nay
qui nh s phat trien tnh trang
con theo dong me, goi la qui luat
di truyen qua te bao chat.

Cau 69 : V sao tan so hoan v khong vt qua 50%?


Tra li :
- Tan so hoan v c xac nh bang tong t le phan tram so loai giao t tao ra do
hoan v.
- Xet mot te bao sinh giao t co kieu gen
ab
AB
, khi giam phan co trao oi cheo se
phat sinh 4 loai giao t la AB, ab, Ab va aB. Hai loai giao t hoan v Ab va aB. Neu
tan so trao oi cheo la toi a th t le cua 2 loai giao t hoan v tren la % 50
4
2
.
- Tuy nhien do hien tng trao oi cheo oi luc mi xay ra va khong phai te bao sinh
duc nao giam phan cung co trao oi cheo, nen tren thc te, tan so hoan v gen
thng nho hn 50%.

Cau 1 : Phng phap xac nh tan so hoan v gen sau ay :
% 100 =
tch phan lai trong c thu the ca so Tong
me bo giong hnh kieu co the ca So
v hoan so Tan
Tra li :
% 100 =
me bo giong hnh kieu co the ca So
v hoan so Tan
v ung trong trng hp moi gen troi nam tren tng nhiem sac the cua mot cap nhiem
sac the tng ong.
Th du :
ab
ab
:
ab
AB
:
ab
aB
:
ab
Ab
: F
ab
ab

aB
Ab
: P
1

Trng hp nay, cac ca the co kieu gen
ab
AB
va
ab
ab
F
1
mang kieu hnh giong vi bo
me la ket qua cua hien tng hoan v gen, con ca the co kieu hnh khac bo me (mang
cac kieu gen
ab
Ab
va
ab
aB
) lai khong phai la ket qua cua hien tng hoan v gen.
Trng hp nay ung vi cong thc tren.
v Khong ung trong trng hp 2 gen troi cung nam tren mot nhiem sac the, con 2 alen
lan kia nam tren nhiem sac the tng ong con lai.
Th du :
ab
aB
:
ab
Ab
:
ab
ab
:
ab
AB
: F
ab
ab

ab
AB
: P
1

Ca the co kieu hnh khac bo me
ab
Ab
va
ab
aB
do ket hp gia giao t co hoan v gen Ab
hoac aB vi giao t bnh thng ab.
Trng hp nay khong ung vi cong thc tren.


q Lu y : Neu : % 100 =
me bo khac hnh kieu co the ca So
v hoan so Tan th tra
li ngc lai.

Cau 70 : Cac phep lai dung trong nghien cu di truyen va y ngha cua cac phep lai o?
Tra li :
Co 2 phep lai thng dung trong nghien cu di truyen la :
1. Phep lai thuan nghch :
a. Khai niem :
- Lai thuan nghch la phep lai c tien hanh theo 2 hng khac nhau : hng th
nhat dang nay c dung lam bo th hng th hai no c dung lam me.
Th du :
Lai thuan : Me (AA) Bo (aa)
Lai nghch : Me (aa) Bo (AA)
b. Y ngha :
- Dung phep lai thuan nghch e xac nh tnh trang do gen nam tren nhiem sac the
thng qui nh khi ket qua phep lai thuan nghch la nh nhau.
- Moocgan a phat hien ra qui luat di truyen lien ket gii tnh nh phan tch ket qua
phep lai thuan nghch ve tnh trang mau mat ruoi giam : ket qua phep lai thuan
nghch khac nhau, tnh trang mat trang ch co ruoi c F
1
gen qui nh mau
mat nam tren nhiem sac the gii tnh X, khong co alen tng ng tren nhiem sac
the Y.
- Coren va Bo a phat hien ra qui luat di truyen qua te bao chat nh phan tch ket
qua phep lai thuan nghch ve tnh trang mau sac hoa loa ken : ket qua phep lai
thuan nghch khac nhau, con lai luon bieu hien tnh trang cua me gen qui nh
tnh trang nam trong cac bao quan te bao chat cua hp t do me truyen cho.
- Moocgan a phat hien ra hien tng di truyen lien ket chu anh hng cua gii tnh
khi ket qua lai lai thuan nghch ruoi giam c va cai khac nhau.
2. Phep lai phan tch :
a. Khai niem :
- Lai phan tch la phep lai gia ca the mang tnh trang troi cha biet kieu gen vi ca
the mang tnh trang lan tng ng nham muc ch phan tch kieu gen cua ca the
mang tnh trang troi.
Th du :
P : au Ha Lan hat vang (troi) au Ha Lan hat xanh (lan)
Neu ket qua lai la 100% au hat vang kieu gen cua au hat vang P la
AA.
SL : P : AA aa
GP : A a


F
1
: 100% Aa (Hat vang)
Neu ket qua lai la 50% au hat vang : 50% au hat xanh kieu gen cua
au hat vang P la Aa.
SL : P : Aa aa
GP : A, a a
F
1
: 50% Aa : 50% aa
(Hat vang) (Hat xanh)
b. Y ngha :
- Xac nh kieu gen cua c the mang tnh trang troi la ong hp t hay d hp t.
- Xac nh tnh trang do 1 gen qui nh hay do nhieu gen tng tac vi nhau cung qui
nh.
- Xac nh cac gen phan li oc lap, lien ket gen hoan toan hay hoan v gen; tnh tan
so hoan v gen.

Cau 71 : Ban o di truyen la g? The nao la mot n v ban o, mot n v Moocgan? Neu y
ngha l luan va thc tien cua ban o di truyen.
Tra li :
1. Ban o di truyen :
- La s o sap xep v tr tng oi cua cac gen trong nhom lien ket tren nhiem sac
the.
- Ban o di truyen c xac nh cho tng cap nhiem sac the tng ong. Cac nhom
gen lien ket c anh so theo th t cua nhiem sac the trong bo nhiem sac the 2n
cua loai. Tren ban o di truyen phai ghi nhom gen lien ket, ten (hoac k hieu) cua
tng gen, khoang cach gia cac gen tnh bang n v ban o.
2. n v ban o, n v Moocgan :
- n v ban o la 1% hoan v gen.
- n v ban o co the c bieu th bang n v Moocgan. Trong o :
v Mot n v Moocgan bang 100% hoan v gen.
v 1% hoan v gen bang 1 centimoocgan (cM).
10% hoan v gen bang 1 deximoocgan (dM).
3. Y ngha cua ban o di truyen :
Viec nghien cu bo nhiem sac the 2n cua moi loai va tien en thanh lap ban o di truyen
co y ngha to ln ve l luan va thc tien.
L luan :
- Ban o di truyen giup ta hieu c cau truc di truyen cua moi loai cap o te bao
va cap o phan t.
- Tren c s phan tch, oi chieu va so sanh ban o di truyen cua cac loai e tm ra
moi quan he di truyen gia chung trong he thong tien hoa chung cua sinh gii.
Thc tien :


- Da vao ban o di truyen cho phep ta d oan trc c tnh chat di truyen cua
cac gen qui nh cac tnh trang sinh vat.
- Trong cong tac chon giong va y hoc : Da vao ban o di truyen ngi ta co the
nhanh chong chon c oi giao phoi phu hp nhat, tranh mo mam lai th nhieu
lan, ton nhieu thi gian. Mat khac, viec nam vng v tr cua tng gen tren ban o di
truyen cho phep tien hanh thay the cac gen xau, khiem khuyet bang cac gen tot,
lanh manh, t o m ra hng nghien cu tao giong mi mc o phan t va trien
vong cha tr mot so benh di truyen ngi.

Cau 72 : Khai niem ve nhiem sac the gii tnh. C che xac nh gii tnh sinh vat. Y ngha
thc tien cua viec nghien cu di truyen gii tnh.
Tra li :
1. Khai niem ve nhiem sac the gii tnh :
- La cap nhiem sac the ac biet dung e xac nh gii tnh sinh vat. Tren nhiem sac
the gii tnh mang cac gen quy nh cac tnh trang gii tnh va mot so gen quy nh
cac tnh trang thng kem theo (tao nen hien tng di truyen lien ket vi gii tnh).
Trong te bao 2n th nhiem sac the gii tnh co t 1 en 2 chiec.
- Cac kieu nhiem sac the gii tnh sinh vat :
Kieu XX va kieu XY :
Hau het cac loai : Ngi, thu, ruoi giam ... ca the c (XY), ca the
cai (XX).
Mot so loai chim : Chim, bm, bo sat ... ca the c (XX), ca the cai
(XY).
Kieu XX va kieu XO :
Cac loai : Rep, chau chau, bo xt ... ca the c (XO), ca the cai (XX)
Bo nhay : ca the c (XX), ca the cai (XO).
2. C che xac nh gii tnh sinh vat :
- Ngi, thu, ruoi giam :
P : Ca the c XY Ca the cai XX
G
p
: X = Y = 50% X = 100%
Con : XX = 50% ca the cai.
XY : 50% ca the c.
- Chim, bm, bo sat :
P : Ca the c XX Ca the cai XY
G
p
: X = 100% X = Y = 50%
Con : XX = 50% ca the c
XY = 50% ca the cai
- Chau chau, bo xt, rep :
P : Ca the c XO Ca the cai XO


G
p
: X = 100% X = 100%
Con : XX = 50% ca the cai
XO = 50% ca the c
- bo nhay :
P : Ca the c XX Ca the cai XO
G
p
: X = 100% X = O = 50%
Con : XX = 50% ca the c
XO = 50% ca the cai
3. Y ngha thc tien cua viec nghien cu di truyen gii tnh :
- Tnh trang gii tnh c hnh thanh dan trong qua trnh phat trien ca the va co the
chu anh hng cua nhieu yeu to moi trng trong va ngoai c the.
Th du :
v Tac ong cua hoocmon vao giai oan sm cua hp t co the lam thay oi
kieu hnh c hay cai cua ca the.
v Hoan canh thu tinh, ieu kien song cua hp t va cua ca the bo me co the
lam thay oi t le c, cai i con.
Do o, nam c c che xac nh va cac yeu to anh hng en qua trnh phan hoa
gii tnh, ta co the chu ong ieu chnh t le c, cai cua i con nham em lai hieu
qua kinh te cao.
Th du :
v tam dau, dung tac nhan phong xa lam chet nhan cua te bao trng va cho
thu tinh bang 2 tinh trung X tao ra hp t XX phat trien thanh tam c cho
nang suat t cao hn tam cai.
- e ra phng phap co the sinh con trai, con gai theo y muon.
- Giai thch c nguyen nhan va e xuat phng phap phat hien 1 so benh ngi
do s roi loan c che phan li va to hp cua cap nhiem sac the gii tnh tao ra cac
hoi chng : Tecn (XO), Claifent (XXY) ...

Cau 73 : Nhng iem giong nhau va khac nhau gia nhiem sac the thng va nhiem sac the
gii tnh.
Tra li :
1. Giong nhau :
- eu c cau tao t cac chat nh : ADN va protein.
- eu co hnh dang va kch thc ac trng cho tng loai.
- eu co kha nang tai sinh, phan li, to hp trong nguyen phan, giam phan, thu tinh.
- eu co cha gen qui nh tnh trang thng.
- Cac gen tren moi nhiem sac the eu tao thanh nhom gen lien ket va di truyen theo
qui luat lien ket gen hoan toan hoac hoan v gen.
- eu co the b ot bien lam thay oi cau truc ve so lng nhiem sac the.


2. Khac nhau :
Nhiem sac the thng
Nhiem sac the gii tnh
Co nhieu cap va giong nhau ca
the c va ca the cai trong moi loai.
Moi cap gom 2 nhiem sac the ong
dang (giong nhau ve hnh dang va
kch thc).

Mang cac gen qui nh cac tnh
trang thng.

Phan ln cac gen phan bo tren
nhiem sac thng.
Cac gen tao thanh tng cap alen
tng ng.
Co 1 cap (oi khi ch 1 chiec) va
khac nhau ca the c va ca the cai
trong moi loai.
Ch ca the thuoc gii ong giao t
mi mang cap nhiem sac the gii
tnh ong dang (XX), con ca the
thuoc gii d giao t th mang 1
nhiem sac the (X) va 1 nhiem sac
the (Y), oi khi ch la 1 nhiem sac
the (X).
Th du :
Ngi, thu, ruoi giam : con cai
(XX), con c (XY).
Chim, bm va mot so loai ca :
con c (XX), con cai (XY).
Chau chau, bo xt con c XO.
Bo nhay : con cai XO.
Mang cac gen qui nh cac tnh
trang gii tnh va 1 so gen qui nh
tnh trang thng.
Mot so t gen phan bo tren nhiem
sac the gii tnh.
Cac gen co the ch co tren X ma
khong co alen tng ng tren Y
hoac ngc lai.

Cau 74 : So sanh qui luat lien ket gen va qui luat hoan v gen.
Tra li :
- eu la qui luat nghien cu s di truyen cua nhieu cap tnh trang.
- Moi tnh trang do mot gen qui nh.
- Nhieu gen cung nam tren mot nhiem sac the trong nhan cua te bao, dan en cac
tnh trang di truyen phu thuoc vao nhau.
- Co hien tng gen troi at gen lan.


- Neu P thuan chung va mang cac cap tnh trang tng phan, F
1
eu ong tnh va F
2

eu co hien tng phan tnh.
- eu c Moocgan phat hien lan au tien tren oi tng ruoi giam.
Qui luat lien ket gen Qui luat hoan v gen
Cac gen lien ket hoan toan tren 1
nhiem sac the, cung phan li va cung
to hp vi nhau.

Cac loai giao t tao ra luon co t le
ngang nhau (oi vi c the d hp).

Lai gia cac c the d hp n cap gen
lien ket hoan toan th con lai co 4 to
hp, 2 kieu hnh vi t le 3 : 1 hoac
3 kieu hnh vi t le 1 : 2 : 1.

Lai phan tch c the d hp cac cap
gen lien ket hoan toan tao con lai co
2 kieu hnh vi t le ngang nhau.

Lam han che xuat hien bien d to
hp. Duy tr c s on nh ve mat
di truyen cua loai.
La hien tng pho bien.
Cac gen lien ket khong hoan toan
tren nhiem sac the. Vao ky trc I
cua giam phan, xay trao oi cheo va
hoan v gen gia 2 nhiem sac the
kep cung cap tng ong.
Cac loai giao t co t le khong
ngang nhau, tr khi tan so hoan v
gen bang 50 % (oi vi c the d
hp).
Lai gia cac c the d hp n cap gen
lien ket khong hoan toan th con lai
co nhieu to hp, nhieu kieu gen,
kieu hnh va t le kieu hnh phu
thuoc tan so hoan v gen.
Lai phan tch c the d hp cac cap
gen lien ket khong hoan toan tao
con lai co nhieu kieu hnh vi t le
khong ngang nhau.
Lam tang xuat hien bien d to hp
va lam tang tnh a dang ve kieu
gen va kieu hnh cua loai.
oi luc mi xay ra.

Cau 75 : So sanh nh luat phan li oc lap va qui luat lien ket gen hoan toan.
Tra li :
- Gen nam tren nhiem sac the trong nhan te bao.
- Neu P thuan chung va khac nhau ve cac cap tnh trang tng phan th F
1
ong tnh
va F
2
phan tnh.


nh luat phan li oc lap Qui luat lien ket gen hoan toan
Cac cap tnh trang di truyen oc lap
vi nhau.
Moi gen nam tren mot nhiem sac
the.
Cac gen phan li oc lap va to hp t
do trong giam phan tao giao t, va
trong thu tinh xay ra s to hp ngau
nhien gia cac gen tren cac nhiem
sac the trong giao t.
Neu F
1
cha n cap gen d hp lai vi
nhau th :
F
1
tao 2
n
loai giao t co t le ngang
nhau.
F
2
co 4
n
to hp, 3
n
kieu gen, 2
n
kieu
hnh va t le.

F
1
cha n cap gen d hp lai phan
tch tao t le kieu hnh bang (1 : 1)
n
.

Lam tang xuat hien bien d to hp
va tao s a dang sinh vat.
Cac cap tnh trang di truyen co s
phu thuoc vao nhau.
Nhieu gen cung nam tren 1 nhiem
sac the.
Cac gen lien ket hoan toan tren 1
nhiem sac the, cung phan li va cung
to hp trong phan bao va trong thu
tinh.

F
1
nhau th :
F
1
tao 2 loai giao t co t le ngang
nhau.
F
2
co 4 to hp, 3 hoac 4 kieu gen, 2
kieu hnh vi t le 3 : 1 hoac 3 kieu
hnh vi t le 1 : 2 : 1.
F
1
cha n cap gen d hp lien ket
hoan toan lai phan tch tao t le kieu
hnh bang 1 : 1.
Lam han che xuat hien bien d to
hp.

Cau 76 : So sanh nh luat phan li oc lap va qui luat hoan v gen.
Tra li :
- Gen nam tren nhiem sac the trong nhan te bao.
- Neu P thuan chung va khac nhau ve cac cap tnh trang tng phan th F
1
ong tnh
va F
2
phan tnh.
- Khi tan so hoan v gen bang 50% th ca 2 qui luat eu tao ket qua lai giong nhau.
- eu lam tang xuat hien bien d to hp, tao ra s phong phu, a dang cho sinh vat.


nh luat phan li oc lap Qui luat hoan v gen
Cac cap tnh trang di truyen oc lap
vi nhau.
the.
Cac gen phan li oc lap va to hp t
do trong giam phan tao giao t, va
trong thu tinh xay ra s to hp ngau
nhien gia cac gen tren cac nhiem
sac the trong giao t.
Neu F
1
nhau th :
F
1
tao 2
n
nhau.
F
2
co 3
n
kieu gen, t le kieu gen
bang (1 : 2 : 3)
n
va t le kieu hnh
bang (3 : 1)
n
(vi cac tnh troi hoan
toan).
F
1
tch con lai co 2
n
kieu hnh vi t le
ngang nhau.
Cac cap tnh trang di truyen co s
phu thuoc vao nhau.
Nhieu gen cung nam tren 1 nhiem
sac the.
Cac gen lien ket khong hoan toan
va xay ra trao oi cheo dan en
hoan v gen ky trc I cua giam
phan.

Neu F
1
nhau th :
F
1
tao 2
n
nhau.
F
2
co nhieu hn 3
n
kieu gen, t le
kieu gen va t le kieu hnh thay oi
theo tan so hoan v gen.

F
1
tch con lai co nhieu kieu hnh vi t
le khong bang nhau.

Cau 77 : So sanh qui luat tng tac gen va nh luat phan li oc lap cua cac cap tnh trang.
Tra li :
- Moi gen nam tren mot nhiem sac the.
- Cac gen phan li oc lap va to hp t do trong giam phan.
- Neu P thuan chung va mang cac cap gen tng phan th F
1
ong tnh va F
2
phan
tnh.
F
1
tao 2
n
loai giao t ngang nhau ve t le.
F
2
tao ra 4
n
to hp, 3
n
kieu gen.
- Neu F
1
cha n cap gen d hp lai phan tch th con lai co 2
n
to hp.
- eu tao ra nhieu bien d to hp.


Qui luat tng tac gen nh luat phan li oc lap
Nhieu gen tng tac qui nh mot
tnh trang.
Khong co hien tng gen troi at gen
lan alen vi no.
F
1
nhau, F
2
co t le kieu hnh bang,
hoac la bien dang cua trien khai
bieu thc (3 : 1)
n
.
Bien d to hp co the tao kieu hnh
khac hoan toan bo, me.
F
1
tch, con lai co t le kieu hnh hoac
bang, hoac la bien dang cua trien
khai bieu thc (1 : 1)
n
.
Moi gen qui nh mot tnh trang.

Co hien tng gen troi at gen lan
alen vi no.
F
1
nhau va vi cac tnh troi hoan toan
th F
2
co t le kieu hnh bang vi t
le cua trien khai bieu thc (3 : 1)
n
.
Bien d to hp la s sap xep lai cac
tnh trang co san bo, me.
F
1
tch, con lai co t le kieu hnh bang t
le cua trien khai bieu thc (1 : 1)
n
.

Cau 78 : So sanh qui luat tng tac gen vi qui luat lien ket gen.
Tra li :
- Gen qui nh tnh trang eu nam tren nhiem sac the, trong nhan te bao.
- P thuan chung ve cac cap tnh trang, F
1
co hien tng ong tnh va F
2
co hien tng
phan tnh.
Qui luat tng tac gen nh luat phan li oc lap
Nhieu gen khong alen cung tng
tac qui nh mot tnh trang.
Khong co hien tng troi at lan gia
2 alen thuoc cung 1 gen, nhng co
hien tng gen nay at gen khac
khong alen vi no trong kieu tng
tac at che.
the phan li oc lap va to hp t do
trong giam phan va trong thu tinh.

F
1
Moi gen qui nh mot tnh trang.

Co hien tng troi at gen lan gia 2
alen thuoc cung mot gen.

Nhieu gen lien ket hoan toan tren
mot nhiem sac the, cung phan li,
cung to hp trong giam phan va
trong thu tinh.
F
1


nhau :
F
1
tao 2
n
loai giao t ngang nhau ve
t le.
F
2
tao 4
n
to hp, 3
n
kieu gen, t le
kieu gen bang (1 : 2 : 1)
n
, va neu
tnh troi hoan toan se cho 2
n
kieu
hnh, vi t le kieu hnh bang hoac
la bien dang cua t le (3 : 1)
n
.
Lam tang xuat hien bien d to hp.
F
1
tch, t le kieu hnh con lai hoac
bang hoac la bien dang cua trien
khai bieu thc (1 : 1)
n
.
nhau :
F
1
tao 2 loai giao t co t le ngang
nhau.
F
2
tao 4 to hp, 3 hoac 4 kieu gen, 2
kieu hnh vi t le 3 : 1 hoac 3 kieu
hnh vi t le 1 : 2 : 1.

Lam han che bien d to hp.
F
1
tch, t le kieu hnh cua con lai bang
1 : 1.

Cau 79 : Phan biet gen alen va gen khong alen. Chung co the tac ong qua lai vi nhau nh
the nao trong viec hnh thanh cac tnh trang sinh vat. Cho v du minh hoa.
Tra li :
1. Phan biet gen alen va gen khong alen :
a. Gen alen :
- Alen la cac trang thai ton tai khac nhau cua cung 1 gen.
Th du : Gen qui nh tnh trang mau hat au Ha Lan co 2 alen : Alen A qui
nh hat vang, alen a qui nh hat luc.
- Thong thng 1 gen co 2 alen, tuy nhien cung co trng hp 1 gen co nhieu
alen.
Th du : Gen I qui nh tnh trang nhom mau Ngi co 3 alen : I
A
, I
B
, I
O
.
- Mot cap alen co the la ong hp t troi AA, ong hp t lan aa, d hp t Aa.
- Trong te bao 2n, cap gen alen nam cung 1 v tr tng ng vi nhau tren 1 cap
nhiem sac the ong dang (cung 1 locut).
- Thong thng, tong so nucleotit cua cac gen alen bang nhau.
- Trng hp xay ra ot bien gen th c sau moi lan ot bien lai xuat hien mot
alen mi.
b. Gen khong alen :
- La cac trang thai ton tai khac nhau cua cac gen khac nhau.
Th du : au Ha Lan, gen qui nh mau hat co 2 alen A, a; gen qui nh hnh
dang hat co 2 alen B, b. Ta co cac cap gen khong alen la A va B, A va b, a va B,
a va b.
- Trong te bao 2n, cac gen khong alen co the co v tr nh sau :


Nam v tr khong tng ng (khong cung 1 locut) tren 1 cap nhiem sac the
ong dang.
Nam tren 2 nhiem sac the cua 2 cap ong dang khac nhau.
Nam tren cung 1 nhiem sac the.
2. S tac ong qua lai cua gen alen va gen khong alen trong viec qui nh tnh trang :
a. Gen alen :
v Cac gen alen tac ong qua lai vi nhau cung qui nh 1 tnh trang :
AA : Qui nh tnh trang troi (au Ha Lan hat vang).
aa : Qui nh tnh trang lan (au Ha Lan hat luc).
Aa : Qui nh tnh trang troi (khi co hien tng troi hoan toan) hoac tnh
trang trung gian (khi co hien tng troi khong hoan toan).
Th du : au Ha Lan hat vang : Aa; Hoa phan mau hong : Aa.
Gen troi khong lan at hoan toan gen lan.
Th du : X
D
X
d
qui nh kieu hnh meo cai tam the.
Hien tng ong troi.
Th du : Gen I qui nh nhom mau ngi co alen I
A
ong troi vi I
B
so vi
I
O
.
Gen nam tren nhiem sac the thng qui nh tnh trang thng.
Th du : ruoi giam gen qui nh mau than nam tren nhiem sac the thng.
Gen nam tren nhiem sac the gii tnh qui nh tnh trang gii tnh hoac tnh
trang thng lien ket vi gii tnh.
Th du : Ngi gen qui nh benh mu mau nam tren nhiem sac the gii
tnh X.
v Mot cap gen alen co the qui nh nhieu tnh trang, tao nen tnh a hieu cua
gen :
Th du : Ruoi giam :
- Gen qui nh tnh trang canh dai, ong thi qui nh tnh trang ot than dai
va long mem.
- Gen qui nh tnh trang canh ngan ong thi qui nh tnh trang ot than
ngan, long cng.
b. Gen khong alen :
- Cac gen khong alen tren cung 1 nhiem sac the tao thanh 1 nhom gen lien ket
qui nh 1 nhom tnh trang lien ket hoan toan.
Th du : Kieu gen
ab
AB
ruoi giam cai c qui nh nhom tnh trang lien ket
hoan toan : Than xam canh dai.
- Cac gen khong alen tren cung 1 cap nhiem sac the tng ong co the xay ra
hoan v gen qui nh 1 nhom tnh trang lien ket khong hoan toan.


Th du : Kieu gen
ab
AB
ruoi giam cai qui nh nhom tnh trang lien ket khong
hoan toan than xam canh dai.
- Cac gen khong alen nam tren cac cap nhiem sac the ong dang khac nhau.
Qui nh cac tnh trang phan li oc lap.
Th du : Kieu gen AaBb au Ha Lan qui nh cac tnh trang phan li oc lap
vi nhau la hat vang va hat trn.
Tac ong qua lai vi nhau e cung qui nh 1 tnh trang theo kieu tng tac
bo tr, at che, cong gop.
Th du :
Tng tac bo tr :
A - B - : Bap cao
:
aabb
aaB
bb A
Bap thap
Tng tac at che :
:

aabb
bb A
B A
Ga long trang
aaB - : Ga long mau
Tng tac cong gop :
:

aaB
bb A
B A
Hoa mau o (nhat am)
aabb : Hoa mau trang
- Gen nam tren X, khong co alen tng ng tren Y va ngc lai.
Th du : X
a
Y : Ruoi giam c mat trang; XY
A
: Nam gii dnh ngon tay so 2 va
3.

Cau 80 : Lai mot cap tnh trang.
Tra li :
I. Khai niem ve lai mot cap tnh trang :
- La lai cap bo me thuan chung khac nhau ve 1 cap tnh trang tng phan.
II. nh luat 1 va 2 cua Menen :
1. nh luat 1 :
a. Th nghiem : (au Ha Lan)
P : au hat vang TC au hat xanh thuan chung


F
1
: 100% au hat vang.
b. nh luat 1 : (nh luat ong tnh, nh luat tnh troi)
Khi lai 2 ca the bo me thuan chung khac nhau ve 1 cap tnh trang tng phan th
cac ca the lai F
1
ong tnh mang tnh trang 1 ben cua bo hoac me la tnh trang
troi.
2. nh luat 2 :
a. Th nghiem :
P : au hat vang TC au hat xanh thuan chung
F
1
: 100% au hat vang.
F
2
: 3/4 au hat vang
1/4 au hat xanh
b. nh luat 2 : (nh luat phan tnh, nh luat phan li)
Khi lai 1 cap bo me thuan chung khac nhau ve 1 cap tnh trang tng phan th
the he lai F
2
co hien tng phan tnh theo t le trung bnh 3 troi 1 lan.
3. Giai thch nh luat 1 va nh luat 2 theo thuyet nhiem sac the (Thuyet te bao
hoc) :
- Quy nh gen : goi gen (alen) A qui nh tnh trang hat vang (tnh trang troi hoan
toan); a qui nh tnh trang hat xanh (tnh trang lan).
- Trong te bao cay hat vang thuan chung co cap nhiem sac the tng ong mang
cap gen AA.
- Trong te bao cay hat xanh thuan chung co cap nhiem sac the tng ong mang
cap gen aa.
v S o lai :
P
TC
: AA aa
G
P
: A a
F
1
: Aa (100% hat vang)
F
1
F
1
: Aa Aa
GF
1
: A, a A, a
F
2
: Bang to hp

A A
A AA Aa
A Aa Aa
Ket qua :
Kieu gen Kieu hnh

Aa
AA
2
1
3/4 vang


aa 1 1/4 xanh
4. ieu kien nghiem ung nh luat 1 va 2 cua Menen :
- The he bo me em lai phai thuan chung.
- Tnh trang troi phai troi hoan toan.
- Thong ke tren so lng ln ca the.
5. Y ngha cua nh luat 1 va 2 :
v Y ngha cua nh luat 1 :
- Xac nh tnh trang troi.
- ng dung trong lai phan tch.
v Y ngha cua nh luat 2 :
- Giai thch s xuat hien tnh trang lan.
- Giai thch s a dang sinh vat.
v Lai phan tch : La lai gia ca the mang tnh trang troi va ca the mang tnh trang
lan e kiem tra kieu gen ca the mang tnh trang troi.
Neu F
B
ong tnh th ca the mang tnh trang troi the ong hp, ngc lai neu
F
B
phan tnh theo t le 1 : 1 th ca the mang tnh trang troi the d hp.
III. Tnh troi khong hoan toan :
1. Th nghiem : (Hoa Da Lan)
P : hoa mau o TC (AA) hoa mau trang thuan chung (AA)
F
1
: 100% hoa mau hong (AA)
F
2
: 1/4 hoa mau o (AA)
2/4 hoa mau hong (AA)
1/4 hoa mau trang (AA)
2. Ket luan : Troi khong hoan toan la hien tng di truyen trong o cac ca the lai F
1

bieu hien tnh trang trung gian gia bo va me.

Cau 81 : Lai hai hay nhieu cap tnh trang.
Tra li :
I. Khai niem :
- La lai cap bo me thuan chung khac nhau ve hai hay nhieu cap tnh trang tng
phan.
II. nh luat 3 cua Menen :
1. Th nghiem : (au Ha Lan)
P
TC
: au hat vang, vo trn au hat xanh, vo nhan
F
1
: 100% au hat vang, vo trn.
F
2
:


'
nhan xanh, cay

trn xanh, cay 103
nhan vang, cay 104
trn vang, cay 316
cay
32
555
2. Nhan xet :
v F
1
: ong tnh (hat vang, vo trn)
- Hat vang la tnh trang troi hoan toan, hat xanh la tnh trang lan.
- Vo trn la tnh trang troi hoan toan, vo nhan la tnh trang lan.
v F
2
: xuat hien 4 loai kieu hnh
- T le kieu hnh : 9 : 3 : 3 : 1
- Co 2 loai kieu hnh mi (vang nhan, xanh trn). Goi la bien d to hp.
v Xet rieng tng cap tnh trang :
-
1
3
135
420
32 103
104 316

+
+
Xanh
Vang

-
1
3
136
419
32 104
103 316

+
+
Nhan
Trn

Moi cap tnh trang nghiem ung nh luat phan tnh; hai cap tnh trang di
truyen khong phu thuoc vao nhau.
3. nh luat 3 cua Menen : (nh luat phan li oc lap)
Khi lai cap bo me thuan chung khac nhau ve 2 hay nhieu cap tnh trang tng
phan th s di truyen cua cap tnh trang nay khong phu thuoc vao s di truyen cua
cap tnh trang kia.
4. Giai thch theo thuyet nhiem sac the :
- Quy nh gen : Hat vang (gen A), hat xanh (gen a); vo trn (gen B), vo nhan
(gen b).
- Hai cap gen qui nh 2 cap tnh trang nam tren 2 cap nhiem sac the ong dang
khac nhau.
v S o lai :
P
TC
: AABB aabb
G
P
: AB ab
F
1
: AaBb (100% hat vang, vo trn)
F
1
F
1
: AaBb AaBb
GF
1
: AB; Ab; AB; Ab;
aB; ab aB; ab
F
2
: Bang to hp

AB Ab aB ab


AB AABB AABb AaBB AaBb
Ab AABb AAbb AaBb Aabb
aB AaBB AaBb aaBB aaBb
ab AaBb Aabb aaBb aabb
Ket qua :
Kieu gen Kieu hnh

AaBb
AaBB
AABb
AABB
4
2
2
1
9/16 vang, trn

Aabb
AAbb
2
1
3/16 vang, nhan

aaBb
aaBB
2
1
3/16 xanh, trn
aabb 1 1/16 xanh, nhan
5. ieu kien nghiem ung nh luat :
- Bo me em lai phai thuan chung.
- Thong ke tren so lng ln ca the.
- Tnh trang troi phai troi hoan toan.
- 1 gen quy nh 1 tnh trang.
- Cac cap gen quy nh cac cap tnh trang tng phan nam tren cac cap nhiem sac
the tng ong khac nhau.
6. Y ngha :
- Giai thch s a dang va phong phu sinh vat nh bien d to hp.
- Bien d to hp co y ngha trong tien hoa va chon giong.
III. Cong thc tong quat :
So cap gen
d hp
So loai giao
t
So loai kieu
hnh
T le kieu
hnh
So loai kieu
gen
T le kieu
gen
1
2
3
...
N
2
2
2
2
3

...
2
n

2
2
2

2
3
...
2
n

3 : 1
(3 :1)
2

(3 : 1)
3
...
(3 : 1)
n

3
3
2

3
3
...
3
n
1 : 2 : 1
(1 : 2 : 1)
2

(1 : 2 : 1)
3
...
(1 : 2 : 1)
n

Cau 82 : Lien ket gen.


Tra li :
I. Th nghiem cua Moocgan : (Ruoi giam)
P
TC
: mnh xam, canh dai mnh en, canh ngan
F
1
: 100% ruoi mnh xam, canh dai
v Lai phan tch F
1
:
F
1
F
B
:
1/2 mnh xam, canh dai
1/2 mnh en, canh ngan
II. Giai thch :
1. T ket qua th nghiem :
P
TC
: khac nhau ve 2 cap tnh trang tng phan.
F
1
: ong tnh mnh xam (B) la tnh trang troi hoan toan, mnh en (b) la tnh
trang lan; canh dai (V) la tnh trang troi hoan toan, canh ngan (v) la tnh trang
lan.
Kieu gen F
1
: BbVv
F
2
: xuat hien t le 1 : 1 (2 to hp)
Ma ruoi cai mnh en, canh ngan (bbvv) ch cho 1 loai giao t bv ruoi
c mnh xam, canh dai (BbVv) d hp t 2 cap gen cho ra 2 loai giao t
(giong lai 1 tnh) co hien tng lien ket gen.
P co kieu hnh mnh xam, canh dai gen B lien ket gen V;
gen b lien ket gen v.
2. C s te bao hoc :
v Gen B va V nam tren 1 nhiem sac the
v Gen b va v nam tren 1 nhiem sac the
v S o lai :
P
TC
:
BV
BV

bv
bv

(xam, dai) (en, ngan)
G
P
: BV bv
F
1
:
bv
BV
(100% xam, dai)
F
1
F
1
:
bv
BV

bv
BV

GF
1
: BV; bv bv
F
B
:
bv
BV
2
1
1/2 mnh xam, canh dai


bv
bv
2
1
1/2 mnh en, canh ngan
III. Ket luan :
- Tren moi nhiem sac the co nhieu gen, v tr cac gen tren nhiem sac the goi la locut.
- Cac gen tren nhiem sac the phan ly cung nhau trong qua trnh phan bao va tao
nhom gen lien ket.
- So nhom gen lien ket bang vi so nhiem sac the n boi.
- Han che s xuat hien bien d to hp va am bao s di truyen ben vng cua cac
nhom tnh trang.
- ng dung trong chon giong, ngi ta chon cac tnh trang tot di truyen lien ket vi
nhau.

Cau 83 : Hoan v gen.
Tra li :
I. Th nghiem cua Moocgan : (Ruoi giam)
P
TC
F
1
: 100% ruoi mnh xam, canh dai
v Lai phan tch F
1
:
P
B
F
B
:
0,41 mnh xam, canh dai
0,41 mnh en, canh ngan
0,09 mnh xam, canh ngan
0,09 mnh en, canh da
II. Giai thch :
1. Da vao ket qua th nghiem :
P
B
ruoi c mnh en, canh ngan
,
_
bv
bv
ch cho ra 1 loai giao t (bv)
Ma F
B
cho 4 loai kieu hnh ruoi cai mnh xam, canh dai phai cho ra 4 loai giao
t : BV : bv : Bv : bV vi t le : 0,41 : 0,41 : 0,09 : 0,09.
Ruoi cai mnh xam, canh dai cho them 2 loai giao t (Bv, bV) chng to gen B va V
cung nh b va v lien ket khong hoan toan, co s oi v tr gia gen B va b tao nen
hoan v gen.
2. C s te bao hoc : (Thuyet nhiem sac the)
v Do trong giam phan co s trao oi cheo gia cac cromatit k au giam
phan 1.
v S o lai :
P
B


bv
BV

bv
bv

G
B
: BV (0,41); bv (0,41)
Bv (0,09); bV (0,09)
F
B
: Bang to hp

Bv
0,41 BV
0,41
bv
BV

0,41 bv
0,41
bv
bv

0,09 Bv
0,09
bv
Bv

0,09 bV
0,09
bv
bV

Ket qua : 0,41
bv
BV
0,41 mnh xam, canh dai
0,41
bv
bv
0,41 mnh en, canh ngan
0,09
bv
Bv
0,09 mnh xam, canh ngan
0,09
bv
bV
0,09 mnh en, canh dai.
3. Lu y :
- Trao oi cheo xay ra gia 2 trong 4 cromatit nen :
T le cac loai giao t lien ket bang nhau (BV = bv = 0,41)
T le cac loai giao t hoan v bang nhau (Bv = bV = 0,09)
- Tan so hoan v la t le % so giao t mang gen hoan v tren tong so giao t (0,09
+ 0,09 = 0,18)
- Hoan v gen phu thuoc vao gii tnh :
Xay ra giao t cai (ruoi giam)
Xay ra giao t c (tam)
Xay ra giao t cai va c (au, ngi).
III. Ket luan :
- Cac gen cung nam trong cap nhiem sac the co the trao oi cho cho nhau do s trao
oi cheo gia cac cromatit tao nen hoan v gen.
- Tan so hoan v gen :
Khong vt qua 50 %


Cac gen cang xa nhau th tan hoan v cang ln.
- Y ngha : Hoan v gen co y ngha ln trong tien hoa va chon giong v :
Tang cng s xuat hien cua bien d to hp.
Tao ieu kien e cac gen quy tren cac nhiem sac the khac nhau co the to hp
lai trong cac nhom gen lien ket.

Cau 84 : S tac ong qua lai gia cac gen.
Tra li :
I. Tac ong cua nhieu gen len 1 tnh trang :
1. Tac ong bo tr :
a. Khai niem : Tac ong bo tr la kieu tac ong qua lai gia 2 hay nhieu gen
thuoc nhng locut khac nhau (0 alen) lam xuat hien 1 tnh trang mi.
b. Th nghiem : Lai 2 th b thuan chung
P
TC
: b qua tron b qua tron
F
1
: 100% b qua det (giao phan vi nhau)
F
2
:
9/16 qua det
6/16 qua tron
1/16 qua dai
c. Giai thch :
F
2
co 16 to hp F
1
cho ra 4 loai giao t co t le bang nhau F
1
co kieu gen
d hp 2 cap gen (phan li oc lap) nhieu gen qui nh 1 tnh trang.
Quy nh gen : AaBb
T le : 9 : 6 : 1 la bien dang cua 9 : 3 : 3 : 1 khi oi chieu vi ket qua F
2
th ta
co:

dai qua
tron qua
det qua
aabb
aaB
bb A
B A
1
_
_
6
_ _ 9

v Vay :
- 2 gen khong alen : A va B tac ong bo tr quy nh b qua det.
- 2 gen A va B tac ong rieng re quy nh b qua tron.
- 2 gen a va b tac ong bo tr va quy nh b qua dai.
v S o lai :
P
TC
: AAbb aaBB
G
P
: Ab aB
F
1
: AaBb (100% qua det)
F
1
F
1
: AaBb AaBb


GF
1
: AB; Ab; aB; ab AB; Ab; aB; ab
F
2
: Co ket qua :

dai qua
tron qua
det qua
aabb
aaB
bb A
B A
1
_
_
6
_ _ 9

2. Tac ong cong gop :
a. Khai niem : Tac ong cong gop la kieu tac ong cua nhieu gen trong o moi
gen ong gop 1 phan nh nhau trong s phat trien cua tnh trang.
b. Th nghiem : (Lai 2 th lua m thuan chung)
P
TC
: lua m hat o lua m hat trang
F
1
: 100% lua m hat o (tap giao)
F
2
:
15/16 hat o (am nhat khac nhau)
1/16 hat trang
c. Giai thch :
- F
2
xuat hien 16 to hp F
1
cho ra 4 loai giao t t le bang nhau F
1
d
hp t ve 2 cap gen (Phan ly oc lap).
- ay tnh trang mau hat do nhieu gen quy nh (2 cap gen qui nh)
- Quy nh gen : Kieu gen F
1
: AaBb
- T le F
3
: 15 : 1 la bien dang cua 9 : 3 : 3 : 1 nen khi oi chieu vi ket qua ta
thay :
trang hat
o hat

) ( 1
) ( 3
) _ ( 3
_) _ ( 9
aabb
aaBb
bb A
B A

v Vay : Kieu gen gom cac gen lan th quy nh hat trang; kieu gen co gen troi
th quy nh hat o; mau o co am nhat khac nhau la do so gen troi co tac
ong cong gop :
o nhat Kieu gen co 1 gen troi
o am Kieu gen co 2 gen troi
o am hn Kieu gen co 3 gen troi
o nhat Kieu gen co 4 gen troi
II. Mot gen quy nh nhieu tnh trang :
1. Hien tng :
- au Ha Lan khi lai Menen thay rang :
C hoa mau tm th hat nau


C hoa mau trang th hat mau nhat
- ruoi giam : Moocgan thay rang : ruoi canh ngan, mnh ngan, i song ngan.
2. Giai thch :
Nhng tnh trang tren xuat hien cung 1 luc la do cung 1 cap gen quy nh.
III. Ket luan chung :
- Kieu gen cua 1 ca the khong phai la to hp gen tac ong rieng le ma gia gen va
tnh trang, kieu gen va kieu hnh co moi quan he phc tap va chu anh hng cua
moi trng.
- Y ngha : tng tac gen lam xuat hien nhng tnh trang mi lam sinh vat a dang va
phong phu, la nguon nguyen lieu cho tien hoa va chon giong.

Cau 85 : Di truyen lien ket vi gii tnh.
Tra li :
I. Khai niem :
- Di truyen lien ket vi gii tnh la s di truyen cua cac tnh trang co gen quy nh nam
tren nhiem sac the gii tnh.
II. Gen tren nhiem sac the X :
1. Th nghiem : (Moocgan lai ruoi giam mat o vi ruoi giam mat trang)
a. Phep lai thuan :
P : mat o mat trang
F
1
: ong loat mat o
F
2
:
3/4 ruoi mat o
1/4 ruoi mat trang (toan )
b. Phep lai nghch :
P : mat trang mat o
F
1
:
1/2 mat o
1/2 mat trang
F
2
:
1/4 mat o
1/4 mat trang
1/4 mat o
1/4 mat trang
2. Giai thch :
- F
1
cua phep lai thuan : 100% mat o mat o la tnh trang troi hoan hoan so
vi mat trang.


- Quy nh gen : A quy nh tnh trang mat o, a quy nh tnh trang mat trang.
- Ket qua : phep lai thuan va nghch khac nhau gen quy nh tnh trang mau
mat tren nhiem sac the gii tnh.
- Gia s gen quy nh mau mat nam tren nhiem sac the Y, se di truyen cho gii
tnh mang nhiem sac the Y (con ), ieu nay trai vi gia thuyet (th nghiem)
gen quy nh tnh trang mau mat nam tren nhiem sac the X (khong co alen
tren Y).
v Vay :
mat o : X
A
X
A
; X
A
X
a

mat trang : X
a
X
a

mat o : X
A
Y
mat trang : X
a
Y
3. S o lai :
a. Phep lai thuan :
v P : mat o X
A
X
A
mat trang X
a
Y
F
1
: 100% mat o (X
A
X
a
; X
A
Y)
F
1
F
1
: X
A
X
a
X
A
Y
GF
1
: X
A
; X
a
X
A
; Y
F
2
:
c) ruoi (toan trang mat 1 : o mat 3
Y X
Y X
X X
X X
a
A
a A
A A
1
1
1
1

b. Phep lai nghch :
v P : mat trang X
a
X
a
mat o X
A
Y
F
1
:
Y X
X X
a
a A
1 mat o : 1 mat trang
F
1
F
1
: X
A
X
a
X
a
Y
GF
1
: X
A
; X
a
X
a
; Y
v F
2
:
Y X
Y X
X X
X X
a
A
a a
a A
1
1
1
1



1/4 mat o : 1/ 4 mat trang : 1/4 mat o : 1/4 mat trang
4. Ket luan : (gen tren nhiem sac the X, khong co alen tren Y)
- Ket qua phep lai thuan nghch khac nhau.
- Tuan theo quy luat di truyen cheo.
- ngi cac tnh trang : mau kho ong, mu mau do gen lan tren nhiem sac the X
quy nh.
III. Gen tren nhiem sac the Y :
- a so cac loai : nhiem sac the Y khong mang gen.
- 1 so loai : nhiem sac the Y tuan theo quy luat di truyen thang (di truyen cho cung
gii tnh)
- V du : ngi tnh trang tum long tren tai; dnh ngon 2, 3 do gen tren nhiem sac
the Y quy nh nen ch co Nam.
IV. Y ngha :
Trong chan nuoi nghien cu di truyen lien ket vi gii tnh e phan biet con c va con
cai giai oan con non ma co che o nuoi dng phu hp.



CHNG V
BIEN D

Cau 86 :
1. Dang ot bien nao xay ra tren nhiem sac the so 21 ngi gay benh ung th mau?
2. Dang ot bien nao ruoi giam lam mat loi thanh mat det?
3. Dang ot bien nao c ng dung e chuyen nhom gen t c the nay sang c the khac?
4. Hoi chng ao ngi do ot bien nhiem sac the loai g?
5. Ke ten cac benh di truyen khac ngi do cac ot bien cung dang vi ot bien gay hoi
chng ao va neu ac iem cua cac benh o.
Tra li :
1. ot bien mat oan au mut cua nhiem sac the so 21 gay benh ung th mau.
2. ruoi giam ot bien lap oan 16 A tren nhiem sac the X lam cho mat loi thanh mat
det.
3. ot bien chuyen oan nhiem sac the c ng dung e chuyen nhom gen t c the
nay sang c the khac.
4. Hoi chng ao ngi do ot bien b boi the oi nhiem sac the 21. Ngi b benh
ao tha 1 nhiem sac the so 21.
5. Cac benh di truyen khac ngi co dang ot bien cung dang vi ot bien gay hoi
chng ao la :
- Hoi chng 3 X (XXX) : n, buong trng va da con khong phat trien, thng roi
loan kinh nguyet, kho co con.
- Hoi chng Tcn (XO) : n lun, co ngan, khong co kinh nguyet, vu khong phat
trien, am ao hep, da con nho, tr tue cham phat trien.
- Hoi chng Claiphent (XXY) : nam, mu mau, than cao, chan tay dai, tinh hoan
nho, si an, vo sinh.
- YO : nam, b chet ngay sau khi thu tinh.

Cau 87 : Neu khai quat ve khai niem va phan loai cua moi loai bien d theo di truyen hoc hien
ai.
Tra li :
Hai loai bien d theo di truyen hoc hien ai la bien d khong di truyen va bien d di truyen.
- Bien d khong di truyen con goi la thng bien.
- Bien d di truyen bao gom ot bien va bien d to hp.
1. Bien d di truyen hay thng bien :


- Thng bien la nhng bien oi kieu hnh cua mot kieu gen, phat sinh trong qua
trnh phat trien ca the di anh hng cua moi trng.
2. Bien d di truyen :
a. ot bien :
v Khai niem : ot bien la nhng bien oi trong vat chat di truyen, xay ra
cap o phan t (ADN) hay cap o te bao (nhiem sac the).
v Phan loai : Bao gom ot bien gen va ot bien nhiem sac the.
ot bien gen : La nhng bien oi trong cau truc gen, bao gom mat cap
nucleotit, them cap nucleotit, thay cap nucleotit va ao cap nucleotit.
ot bien nhiem sac the : La nhng bien oi xay ra nhiem sac the bao
gom :
- ot bien cau truc nhiem sac the vi 4 dang : mat oan nhiem sac
the, lap oan nhiem sac the, ao oan nhiem sac the va chuyen
oan nhiem sac the.
- ot bien so lng nhiem sac the vi 2 dang la ot bien tao the d
boi va ot bien tao the a boi.
b. Bien d to hp : La nhng bien oi do s sap xep lai vat chat di truyen cua bo
me the he con thong qua con ng sinh san lam xuat hien the he con nhng
tnh trang von co hoac cha tng co bo, me.

Cau 88 : Khai niem ve ot bien gen. Giai thch nguyen nhan, c che phat sinh va c che bieu
hien cua ot bien gen.
Tra li :
1. Khai niem ve ot bien gen :
- t bin gen l nhng bin i trong cu trc ca gen, lin quan ti mt hoc mt s
cp nucltit, xy ra ti mt im no ca phn t ADN.
- Thng gp cc dng mt, thm, thay th, o v tr mt cp nucltit.
2. Nguyen nhan, c che phat sinh va c che bieu hien cua ot bien gen :
a. Nguyen nhan va c che phat sinh ot bien gen :
- t bin gen pht sinh do cc tc nhn t bin l ho trong ngoi cnh hoc gy
ri lon trong qu trnh sinh l, ho sinh ca t bo gy nn nhng sai st trong qu
trnh t nhn i ca ADN, hoc lm t phn t ADN, hoc ni on b t vo
ADN v tr mi.
- t bin gen khng ch ph thuc vo loi tc nhn, cng , liu lng ca tc
nhn m cn tu thuc c im cu trc ca gen. C nhng gen bn vng, t b t
bin. C nhng gen d t bin, sinh ra nhiu alen.
- S bin i ca 1 nucltit no thot u xy ra trn mt mch ca ADN di
dng tin t bin. Lc ny enzim sa cha c th sa sai lm cho tin t bin tr
li dng ban u. Nu sai st khng c sa cha th qua ln t sao tip theo
nucltit lp sai s lin kt vi nucltit b sung vi n lm pht sinh t bin gen.


b. C che bieu hien cua ot bien gen :
- t bin gen khi pht sinh s c "ti bn" qua c ch t nhn i ca ADN.
- Nu t bin pht sinh trong gim phn, n s xy ra mt t bo sinh dc no
(t bin giao t), qua th tinh i vo hp t. Nu la` t bin tri, n s biu
hin trn kiu hnh ca c th mang t bin . Nu la` t bin ln, n s i
vo hp t trong cp gen d hp v b gen tri tng ng t i. Qua giao phi, t
bin ln tip tc tn ti trong qun th trng thi d hp v khng biu hin. Nu
gp t hp ng hp th n mi biu hin thnh kiu hnh.
- Khi t bin xy ra trong nguyn phn, n s pht sinh trong mt t bo sinh dng
(t bin xma) ri c nhn ln trong mt m, c th biu hin mt phn c
th, to nn th khm. V d trn mt cy hoa giy c nhng cnh hoa trng xen vi
nhng cnh hoa . t bin xma c th c nhn ln bng sinh sn sinh dng
nhng khng th di truyn qua sinh sn hu tnh.
- Nu t bin xy ra nhng ln nguyn phn u tin ca hp t, trong giai on 2
8 t bo (t bin tin phi) th n s i vo qu trnh hnh thnh giao t v truyn
qua th h sau bng sinh sn hu tnh.

Cau 89 : Trnh bay hau qua va y ngha cua ot bien gen. Phan biet ot bien va the ot bien.
Tra li :
1. Hau qua cua ot bien gen :
- Bin i trong dy nucltit ca gen cu trc s dn ti s bin i trong cu trc ca
ARN thng tin v cui cng l s bin i trong cu trc ca prtin tng ng.
- t bin thay th hay o v tr mt cp nucltit ch nh hng ti mt axit amin trong
chui plipeptit. t bin mt hoc thm mt cp nucltit s lm thay i cc b ba
m ho trn ADN t im xy ra t bin cho n cui gen v do lm thay i cu
to ca chui plipeptit t im c nucltit b mt hoc thm.
- t bin gen cu trc biu hin thnh mt bin i t ngt gin on v mt hoc mt
s tnh trng no , trn mt hoc mt s t c th no .
- t bin gen gy ri lon trong qu trnh sinh tng hp prtin, c bit la` t bin
cc gen quy nh cu trc cc enzim, cho nn a s t bin gen thng c hi cho c
th. Tuy nhin, c nhng t bin gen l trung tnh (khng c hi, cng khng c li),
mt s t trng hp l c li.
2. Y ngha cua ot bien gen :
ot bien gen c xem la nguon nguyen lieu chu yeu cua tien hoa v :
- Tuy a so ot bien gen co hai cho ban than sinh vat, nhng ot bien lam tang s sai
khac gia cac ca the, tao nhieu kieu gen, kieu hnh mi, cung cap nguyen lieu cho
qua trnh chon loc t nhien, co y ngha oi vi tien hoa sinh gii.
- Trong cac loai ot bien, ot bien gen c xem la nguon nguyen lieu chu yeu v so
vi ot bien nhiem sac the th ot bien gen pho bien hn, t anh hng nghiem
trong en sc song va s sinh san cua c the.
3. Phan biet ot bien va the ot bien :
a. ot bien :


t bin l nhng bin i trong vt cht di truyn, xy ra cp phn t (ADN)
hoc cp t bo (NST).
b. The ot bien :
Th t bin l nhng c th mang t bin biu hin trn kiu hnh ca c th.

Cau 90 : Hay phan tch e chng minh rang ot bien gen tuy phan ln la co hai oi vi c the
nhng lai la nguon nguyen lieu chu yeu cua qua trnh tien hoa.
Tra li :
- Phan ln ot bien gen co hai cho c the v no pha v s hai hoa trong kieu gen, trong
noi bo c the, gia c the vi moi trng, a hnh thanh qua chon loc t nhien lau i.
- Trong moi trng quen thuoc, the ot bien thng to ra co sc song kem hoac kem
thch nghi so vi dang goc. Nhng at vao ieu kien mi, no co the to ra thch nghi hn.
Nh vay, khi moi trng thay oi, the ot bien co the thay oi gia tr thch nghi cua no.
Th du : Trong moi trng khong co DDT th dang ruoi co ot bien khang DDT sinh
trng cham hn dang bnh thng, nhng khi phun DDT th ot bien nay lai co li cho
ruoi.
- Phan ln alen ot bien la alen lan, xuat hien mot giao t nao o, ben canh gen troi
nen khong bieu hien kieu hnh. Trai qua giao phoi, alen lan nhan len thanh ong hp
va bieu hien kieu hnh.
- Gia tr ot bien co the thay oi tuy to hp gen : mot ot bien nam trong to hp nay la
co hai nhng at trong s tng tac vi cac gen trong mot to hp khac no co the tr nen
co li.
- Nh giao phoi, ot bien gen phat tan trong quan the tao ra vo so bien d to hp. ot
bien la nguon nguyen lieu s cap, bien d to hp la nguon nguyen lieu th cap, ca hai
tao nen von gen cua quan the.
- ac biet ot bien gen pho bien hn ot bien NST, t anh hng nghiem trong en sc
song va s sinh san cua c the. Cac noi cac loai phan biet nhau thng khong phai
bang mot vai ot bien ln ma bang s tch luy nhieu ot bien nho.
- Tien hoa khong ch s dung cac ot bien mi xuat hien, ma con huy ong kho d tr
cac gen ot bien a phat sinh t lau nhng tiem an trang thai d hp.

Cau 91 : The nao la ot bien cau truc nhiem sac the? Trnh bay c che va hau qua.
Tra li :
1. ot bien cau truc nhiem sac the :
- La nhng bien oi ve cau truc cua nhiem sac the.
- Loai ot bien nay bao gom 4 dang la : mat oan, lap oan, ao oan va chuyen
oan nhiem sac the.
2. C che va hau qua :


C ch pht sinh t bin cu trc NST l cc tc nhn gy t bin trong ngoi cnh hoc
t bo lm cho NST b t gy hoc nh hng ti qu trnh t nhn i ca NST, trao
i cho ca cc crmatit. C nhng dng sau y :
v Mt on:
on b mt c th nm u mt mt cnh ca NST hoc khong gia u mt v tm
ng. t bin mt on lm gim s lng gen trn NST. t bin mt on thng gy
cht hoc lm gim sc sng. ngi, NST 21 b mt on s gy ung th mu. ng v
rui gim hin tng mt on nh khng lm gim sc sng k c th ng hp, v vy
ngi ta vn dng hin tng mt on loi ra khi NST nhng gen khng mong
mun.
v Lp on :
Mt on no ca NST c th c lp li mt ln hay nhiu ln, s lp on lm tng
s lng gen cng loi. t bin lp on c th do on NST b t c ni xen vo
NST tng ng hoc do NST tip hp khng bnh thng, do trao i cho khng u
gia cc crmatit. t bin lp on lm gim cng biu hin ca tnh trng. rui
gim, lp on 2 ln trn NST X lm cho mt li thnh mt dt, lp on 3 ln lm cho mt
cng dt. C trng hp lp on lm tng cng biu hin ca tnh trng. i mch
c t bin lp on lm tng hot tnh ca Emzim amilaza, rt c ngha trong cng
nghip sn xut bia.
v o on :
Mt on NST b t ri quay ngc li 180
o
v gn vo ch b t lm thay i trt t
phn b gen trn NST. on b o ngc c th cha hoc khng cha tm ng , c th
o on trong, o on ngoi, o on trn cnh b hoc cnh ln ca NST. t bin
o on thng t nh hng ti sc sng ca c th v vt cht di truyn khng b mt i,
gp phn tng cng s khai thc gia cc NST tng ng trong cc ni thuc cng mt
loi.
v Chuyn on:
Hin tng chuyn on c th din ra trong cng mt NST hoc gia 2 NST khng tng
ng. Mt on NST ny b t ra v gn vo mt NST khc hoc c hai NST khc cp
cng t mt on no ri trao i on b t vi nhau. Nh vy c th thy c hai
kiu chuyn on l chuyn on khng tng h v chuyn on tng h. S chuyn
on lm phn b li cc gen trong phm vi mt cp NST hay gia cc NST khc nhau to
ra nhm gen lin kt mi. t bin chuyn on ln thng gy cht hoc mt kh nng
sinh sn. Tuy vy, trong thin nhin hin tng chuyn on nh kh ph bin cc loi
chui, u, la...Ngi ta chuyn nhng nhm gen mong mun t NST ca loi ny
sang NST ca loi khc.

Cau 92 : Trnh bay nhng ly thuyet ve ot bien so lng nhiem sac the.
Tra li :
1. Khai niem :
S bin i s lng NST c th xy ra mt hay mt s cp NST, to nn th d bi,
hoc ton b cc cp NST, hnh thnh th a bi. C ch pht sinh t bin s lng
NST l cc tc nhn gy t bin trong ngoi cnh hoc trong t bo nh hng ti s
khng phn li ca cp NST k sau ca qu trnh phn bo.


2. Nguyen nhan :
Mot cap NST khong phan li k sau cua giam phan tao ra 2 loai giao t : giao t (n
+ 1) va giao t (n 1) :
Giao t (n 1) thu tinh vi giao t n se tao ra the 1 nhiem (2n 1).
Giao t (n + 1) thu tinh vi giao t n se tao ra the 3 nhiem (2n + 1).
Giao t (n 1) thu tinh vi giao t cung loai tao ra the khuyet nhiem (2n 2).
Giao t (n + 1) thu tinh vi giao t cung loai tao ra the a nhiem (2n + 2).
3. Phan loai : The d boi va the a boi.
a. The d boi :
- Trong th d bi, t bo sinh dng ng l cha 2 NST mi cp tng ng th
li cha 3 NST (th 3 nhim) hoc nhiu NST (th a nhim), hoc ch cha 1 NST
(th 1 nhim) hoc thiu hn NST (th khuyt nhim).
Th du : Trong qua trnh phat sinh giao t, mot cap NST nao o khong phan li se
tao ra mot giao t mang 2 NST va mot giao t khong nhiem. Giao t mang 2
NST thu tinh vi mot giao t mang 1 NST se tao nen hp t ba nhiem. ot bien
ba nhiem NST 21 cua ngi gay hoi chng ao : co ngan, gay rong va det,
khe mat xech, long mi ngan va tha, li dai va day, ngon tay ngan, c the phat
trien cham, si an, thng vo sinh. Nhng nghien cu tren the gii cho biet t le
tre b hoi chng ao tang len cung vi tuoi ngi me v khi te bao b lao hoa th
s phan li NST de b roi loan. Do o, phu n khong nen sinh e khi tuoi a
ngoai 35.
- Th d bi NST gii tnh ca ngi gy nhng hu qu nghim trng :
Do cap XX khong phan li tao ra 2 loai giao t : giao t XX va giao t O thu tinh
vi giao t X hoac Y.

XXX (hi chng 3X): n, bung trng v d con khng pht trin, thng ri
lon kinh nguyt kh c con.
OX (hi chng Tcn): n, ln, c ngn, khng c kinh nguyt, v khng pht
trin, m o hp, d con nh, tr tu chm pht trin.
XXY (hi chng Claiphent): nam, m mu, thn cao, chn tay di, tinh hon
nh, si n, v sinh.
OY: Khng thy ngi, c l hp t b cht ngay sau khi th tinh.
thc vt cng thng gp th d bi, c bit chi C v chi La. V d c
c dc, 12 th ba nhim 12 NST cho 12 dng qu khc nhau v hnh dng
v kch thc.
- Y ngha cua the d boi :


Tuy ot bien d boi the gay nguy hai cho c the sinh vat nhng lai gop phan
tao ra s sai khac ve nhiem sac the trong loai va lam tang tnh a dang cua
loai.
Trong thc te san xuat, nhng dang d boi c tm thay vat nuoi va cay
trong, giup con ngi chon loc nhng dang hiem, la.
b. The a boi :
- Trong th a bi, b NST ca t bo sinh dng l mt bi s ca b n bi, ln
hn 2n. Ngi ta phn bit cc th a bi chn (4n, 6n,...) vi cc th a bi l (3n,
5n,...).
- C ch pht sinh th a bi chn l cc NST t nhn i nhng thoi v sc
khng hnh thnh, tt c cc cp NST khng phn li, kt qu l b NST trong t bo
tng ln gp i. S khng phn li NST trong nguyn phn ca t bo 2n to ra t
bo 4n. loi giao phi, nu hin tng ny xy ra ln nguyn phn u tin ca
hp t th s to thnh th t bi; nu hin tng ny xy ra nh sinh trng ca
mt cnh cy th s to nn cnh t bi trn cy lng bi.
S khng phn li NST trong gim phn to ra giao t 2n (khng gim nhim). S
th tinh gia giao t 2n v giao t n to ra hp t 3n, hnh thnh th tam bi.
T bo a bi c lng ADN tng gp bi nn qu trnh sinh tng hp cc cht hu
c din ra mnh m. V vy c th a bi c t bo to, c quan sinh dng to, pht
trin kho, chng chu tt.
Cc th a bi l hu nh khng c kh nng sinh giao t bnh thng. Nhng
ging cy n qu khng ht thng l th a bi l.
Th a bi kh ph bin thc vt. ng vt, nht l cc ng vt giao phi,
thng t gp th a bi v trong trng hp ny c ch xc nh xc nh gii tnh
b ri lon, nh hng ti qu trnh sinh sn.
- Y ngha cua the a boi :
The a boi c tao t ot bien gop phan tao ra s sai khac ln ve cau truc
di truyen gia cac ca the trong loai, tao ra s phan hoa thanh phan kieu gen
cua quan the, la nguon nguyen lieu cho qua trnh phat sinh loai mi, co y
ngha oi vi qua trnh tien hoa.
The a boi con c s dung lam nguyen lieu e trong san xuat, ngi ta
chon loc ra cac giong cay trong co kha nang chong chu tot, co nang suat
cao. Trong thc te, nhieu dang cay trong quan trong hien nay nh lua m,
khoai tay, da hau, rau muong, nho ... la nhng the a boi.

Cau 93 : Neu cac c che sinh hoc xay ra oi vi 1 cap nhiem sac the ong dang.
Tra li :
1. C che nhan oi cua nhiem sac the :
S nhan oi cua nhiem sac the da tren s nhan oi cua ADN ky trung gian cua phan
bao nguyen nhiem va ky trc 1 cua phan bao giam nhiem. Ket qua la moi nhiem sac
the n thanh mot nhiem sac the kep.


2. C che tiep hp va trao oi cheo nhiem sac the :
ky trc 1 cua giam phan xay ra hien tng tiep hp va trao oi cheo gia 2
Cromatit khac nguon trong 1 cap nhiem sac the ong dang kep. Ket qua tao ra nhieu
kieu giao t khac nhau.
3. C che phan ly cua nhiem sac the trong phan bao :
Trong nguyen phan :
S phan li ong eu cua cac nhiem sac the n ve hai te bao con. Ket qua tao ra
cac te bao con 2n.
Trong giam phan :
- S phan li cua cac nhiem sac the kep trong lan phan bao 1. Ket qua tao ra te
bao con co bo nhiem sac the n kep.
- S phan li cua cac nhiem sac the n trong lan phan bao 2. Ket qua tao ra te
bao con co bo nhiem sac the n n.
4. C che to hp cua nhiem sac the trong thu tinh :
S phoi hp ngau nhien cua cac giao t c va cai co bo nhiem sac the n se khoi phuc
lai bo nhiem sac the 2n cua loai tao ra s on nh ve mat di truyen the he sau.
5. C che ot bien the d boi :
Do tac ong cua cac tac nhan gay ot bien lam cho 1 cap nhiem sac the nhan oi
nhng khong phan li trong giam phan. Ket qua hnh thanh giao t (n + 1), (n 1). Cac
giao t nay ket hp vi giao t bnh thng cho hp t d boi (2n + 1), (2n 1) gay ra
hau qua tai hai.
6. C che ot bien cau truc nhiem sac the :
Do tac ong cua cac tac nhan gay ot bien lam bien oi cau truc cua cap nhiem sac the
tao nen cac ot bien cau truc nh : mat oan, ao oan, lap oan, chuyen oan, gay
hau qua tai hai cho ngi va ong vat.

Cau 94 : Trnh bay c che hnh thanh cac dang te bao n, 2n va 3n t dang te bao 2n.
Tra li :
1. S hnh thanh dang te bao n : o la s phan bao giam nhiem gom hai lan phan chi te
bao.
v Lan phan chia th nhat :
- Nhiem sac the a nhan oi thanh the kep.
- ky trc : Cac nhiem sac the xoan va co ngan. Tiep o la s tiep hp cua cac
cromatit khac nguon goc trong cap NST tng ong, co the co s trao oi oan
gia cac nhiem sac the kep trong cap tng ong. Mang nhan cu bien mat. Bat
au hnh thanh thoi day t vo sac.
- Ky gia : Thoi day t vo sac a hnh thanh xong, cac nhiem sac the kep tap
trung mat phang xch ao cua thoi day t vo sac thanh tng cap tng ong.


- Ky sau : Moi the kep phan li ve moi cc cua te bao tao thanh bo nhiem sac the
n boi the kep.
- Ky cuoi : Bo nhiem sac the n boi the kep noi tren moi cc gi nguyen
hnh dang ky sau.
v Lan phan bao th hai :
Co hien tng tam ong tach oi, moi nhiem sac the n phan li ve moi cc te bao
tao ra giao t n boi n the n.
2. S hnh thanh dang te bao 2n :
q o la s phan bao nguyen phan :
- Nhiem sac the a nhan oi thanh the kep.
- Nhiem sac the thay oi hnh thai qua cac ky phan bao.
- Ky trc : Nhiem sac the xoan lai, thoi day t vo sac bat au c hnh thanh,
cuoi ky trc mang nhan cu bien mat.
- Ky gia : Thoi day t vo sac a hnh thanh xong, cac nhiem sac the kep dan eu
tren mat phang xch ao cua thoi day t vo sac. Nhiem sac the xoan cc ai va
co hnh dang ac trng.
- Ky sau : Tam ong tach oi, moi nhiem sac the n phan li ong eu ve moi
cc cua te bao.
- Ky cuoi : Cac nhiem sac the n dan cc ai, chung to hp vi nhau thanh bo
nhiem sac the lng boi mi, mang nhan mi hnh thanh, te bao chat phan chia
te bao ra 2 te bao con 2n.
q Dang te bao 2n con c hnh thanh t s tai to hp gia bo nhiem sac the n
trong cac tinh trung va trng.
q Do roi loan giam phan tao giao t 2n.
3. S hnh thanh dang te bao 3n :
Te bao sinh duc 2n giam phan khong bnh thng, cac nhiem sac the khong phan li tao
ra giao t cha toan bo so lng nhiem sac the cua mot bo nhiem sac the 2n. Giao t
nay thu tinh vi giao t bnh thng (co n nhiem sac the) tao ra hp t 3n. o la dang
tam boi the.

Cau 95 : So gen trong mot te bao co 2n NST co bang so tnh trang cua c the hay khong? Tai
sao?
Tra li :
1. So gen trong te bao 2n khong the bang vi so tnh trang cua c the.
2. Giai thch :
- Co the xay ra hien tng 1 gen qui nh nhieu tnh trang (tnh a hieu cua gen).
- Co the xay ra hien tng nhieu gen qui nh 1 tnh trang (hien tng tng tac gen).
- Khong phai moi loai gen eu qui nh tnh trang (v du nh gen ieu hoa, gen khi
ong).


- S bieu hien cua gen thanh tnh trang con phu thuoc vao ieu kien moi trng v
the khong phai luc nao tnh trang cung c hnh thanh.
- Cac gen lan khi ton tai trong cap gen d hp t khong c bien hnh thanh kieu
hnh (do b gen troi lan at).

Cau 96 : Cho 2 c the P thuan chung co bo nhiem sac the 2n lai vi nhau, thu c F
1
ong
loat co kieu gen AAaa. Hay giai thch c che va viet s o lai minh hoa cho qua trnh hnh
thanh hp t F
1
noi tren. Neu ac iem cua cac c the F
1
.
Tra li :
1. C che va s o lai tao thanh F
1
:
a. C che :
P co bo nhiem sac the 2n. ay ch e cap en mot cap nhiem sac the tng ong
mang mot cap gen. Vi ieu kien a neu, cho thay :
Mot c the P thuan chung co cap nhiem sac the mang cap gen AA.
C the P thuan chung con lai co cap nhiem sac the mang cap gen aa.
F
1
co kieu gen AAaa F
1
tha 2 nhiem sac the cap tng ong a cho.
C che cua qua trnh tao F
1
nh sau :
Trong giam phan tao giao t :
- Te bao sinh giao t cua cay P thuan chung AA co oi nhiem sac the a cho
khong phan ly dan en tao ra 2 loai giao t : giao t cha ca cap nhiem sac
the mang AA va giao t khong cha nhiem sac the nao cua cap tren.
- Te bao sinh giao t cua cay P thuan chung aa co oi nhiem sac the a cho
khong phan ly dan en tao ra 2 loai giao t : giao t cha ca cap nhiem sac
the mang aa va giao t khong cha nhiem sac the nao cua cap tren.
Trong thu tinh :
Giao t mang AA ket hp vi giao t mang aa tao hp t F
1
mang 4 nhiem sac
the lien quan vi cap a cho vi kieu gen AAaa.
b. S o lai :
P : AA aa
ot bien ot bien

GP : O AA aa O

F
1
: AAaa
2. ac iem cua F
1
:
a. Trng hp 1 :
Neu cac cap nhiem sac the con lai cua F
1
eu dien bien tng t nh cap nhiem sac
the a c e cap th F
1
la the ot bien t boi. ac iem cua the nay la trong te
bao co ham lng ADN tang boi dan en qua trnh tong hp cac chat hu c dien ra


manh me. V the F
1
co te bao to, c quan sinh dng ln, sinh trng keo dai, phat
trien manh, kha nang chong chu tot va cho nang suat cao.
b. Trng hp 2 :
Neu hien tng ot bien ch xay ra cap nhiem sac the a e cap, cac cap nhiem
sac the con lai eu bnh thng th F
1
thuoc the d boi 2n + 2.
F
1
phat trien thng d dang, thieu can oi. ong vat thng b roi loan sinh san,
co the vo sinh va thng chet sm.

Cau 97 : Cho th du e giai thch c che hnh thanh kieu nhiem sac the gii tnh XO trong te
bao cac c the bnh thng va khong bnh thng.
Tra li :
1. Th du va c che :
a. Kieu nhiem sac the XO trong te bao bnh thng :
Th du :
- chau chau, te bao gii c bnh thng mang mot nhiem sac the gii tnh X
(ky hieu XO), gii cai mang 2 nhiem sac the X (ky hieu XX).
- Ngc lai, loai bo nhay, te bao gii c mang XX, gii cai mang XO.
C che :
- chau chau :
Hp t mang XO c tao t s ket hp gia trng bnh thng mang nhiem sac
the gii tnh X va tinh trung bnh thng khong mang nhiem sac the gii tnh
(tinh trung O).
P : Cai XX c XO
GP : X X, O

F
1
: XO
- bo nhay :
Hp t mang XO c tao t s ket hp gia trng bnh thng khong mang
nhiem sac the gii tnh (trng O) va tinh trung mang nhiem sac the gii tnh X.
P : Cai XO c XX
GP : X,O X

F
1
: XO
b. Kieu XO trong te bao khong bnh thng :
Th du : ngi, ngi n b ot bien d boi nhiem sac the gii tnh, te bao thieu
1 nhiem sac the X, ky hieu la XO.
C che : Do s khong phan ly cua oi nhiem sac the gii tnh trong giam phan. Hp
t mang XO c tao ra t mot trong 2 trng hp sau :


- Trng hp 1 :
Hp t XO tao t trng d boi khong cha nhiem sac the gii tnh (trng O, do
oi XX cua te bao sinh giao t cua me khong phan ly). Ket hp vi tinh trung
bnh thng mang X cua bo.
P : Me XX Bo XO
GP : XX, O X, Y

F
1
: XO
- Trng hp 2 :
Hp t XO c tao t tinh trung d boi khong cha nhiem sac the gii tnh (do
oi nhiem sac the XY trong te bao sinh giao t cua bo khong phan ly) ket hp
vi trng bnh thng mang X cua me.
P : Me XX Bo XO
GP : X O, XY

F
1
: XO
2. ac iem c the :
a. Chau chau c hoac bo nhay cai mang XO :
La nhng c the bnh thng.
b. Ngi n mang XO :
La the d boi phat trien thanh hoi chng Tcn co ac iem : lun, co ngan, khong co
kinh nguyet, tuyen vu khong phat trien, am ao hep, da con nho, tr tue cham phat
trien.

Cau 98 : Neu khai niem va c che phat sinh bien d to hp. Y ngha cua bien d to hp trong
tien hoa va chon giong.
Tra li :
1. Khai niem va c che phat sinh bien d to hp :
a. Khai niem :
Bien d to hp la nhng bien oi phat sinh do s sap xep lai vat chat di truyen cua
bo me the he con thong qua qua trnh sinh san, lam xuat hien nhng tnh trang
von co hoac cha tng co bo me.
b. C che phat sinh :
S sap xep lai vat chat di truyen lam phat sinh bien d to hp thong qua cac c che
sau :
- S phan ly oc lap va to hp t do cua cac nhiem sac the dan en s phan ly
oc lap va to hp t do cua cac gen tren nhiem sac the trong giam phan, ket hp
vi s to hp ngau nhien cua cac giao t trong thu tinh.


- S trao oi cheo cua cac cap nhiem sac the kep tng ong vao ky trc cua lan
phan bao th nhat trong giam phan dan en hoan v gen.
- S tng tac gia cac gen khong alen dan en lam xuat hien kieu hnh mi khac
vi bo me.
2. Y ngha cua bien d to hp :
Bien d to hp co y ngha quan trong oi vi tien hoa sinh gii va trong chon giong.
a. Trong tien hoa :
Bien d to hp lam tang tnh a dang cua sinh gii, tao ra nguon bien d thng
xuyen va phong phu trong t nhien, cung cap nguyen lieu cho chon loc t nhien,
thuc ay s tien hoa cua sinh gii.
b. Trong chon giong vat nuoi va cay trong :
Bien d to hp tao ra nhieu kieu gen, nhieu kieu hnh, cung cap nguyen lieu cho con
ngi chon loc va duy tr nhng kieu gen tot.
ng dung bien d to hp va bang phng phap lai hu tnh, con ngi gom gop
nhng kieu gen tot va nhng tnh trang mong muon vao mot c the, loai bo nhng
kieu gen xau va nhng tnh trang khong mong muon, nham ap ng nhu cau phc
tap va a dang trong cuoc song.

Cau 99 : mot loai, t mot cap nhiem sac the tng ong mang 1 cap alen bnh thng thay
xuat hien c the ma trong te bao cha 3 nhiem sac the mang 3 alen Aaaa. Hay lap cac s o
minh hoa c che hnh thanh kieu gen tren trong 2 trng hp : Hien tng tren phat sinh t cap
nhiem sac the thng, hien tng tren phat sinh t cap nhiem sac the gii tnh. Cho 2 th du
ngi va neu ac iem c the phu hp vi 2 hien tng tren.
Tra li :
1. S o minh hoa c che :
Hien tng tren xay ra ch tren mot cap nhiem sac the tng ong. ay la dang ot
bien d boi the va the ot bien la dang 2n + 1 (the 3 nhiem) phat sinh t hp t hnh
thanh do s ket hp gia giao t d boi n + 1 (mang ca cap nhiem sac the dang tren) vi
giao t bnh thng n (mang 1 chiec nhiem sac the dang noi tren).
a. Neu hien tng phat sinh t cap nhiem sac the thng :

- S o 1 :
P : AA aa
Bnh thng ot bien

GP : A aa O

F
1
: Aaa


- S o 2 :
P : Aa aa
Bnh thng ot bien

GP : a A aa O

F
1
: Aaa

- S o 3 :
P : Aa aa
ot bien Bnh thng

GP : O Aa a

F
1
: Aaa

- S o 4 :
P : Aa Aa
ot bien Bnh thng

GP : O Aa a

F
1
: Aaa
b. Neu hien tng phat sinh t cap nhiem sac the gii tnh :
The ot bien mang kieu gen X
A
X
a
X
a

- S o 1 :
P : X
A
X
a
X
a
Y
ot bien Bnh thng

GP : O X
A
X
a
X
a
Y

F
1
: X
A
X
a
X
a

- S o 2 :
P : X
a
X
a
X
A
Y
ot bien Bnh thng


GP : O X
a
X
a
X
A
Y

F
1
: X
A
X
a
X
a

2. Hai th du ngi va ac iem :
a. Phat sinh t cap nhiem sac the thng :
- Th du : ngi co 3 chiec nhiem sac the th 21, bieu hien kieu hnh hoi chng
ao.
- ac iem : Ngi co hoi chng ao co co ngan, gay rong va det, khe mat xech,
long mi ngan va tha, li day va dai, ngon tay ngan, c the cham phat trien, si
an, thng vo sinh.
b. Phat sinh t cap nhiem sac the gii tnh :
- Th du : ngi n mang 3 nhiem sac the X (dang XXX).
- ac iem : The 3X co buong trng va da con khong phat trien, thng roi loan
kinh nguyet, kho co con.

Cau 100 : So sanh ot bien gen va ot bien nhiem sac the.
Tra li :
- eu la nhng bien oi xay ra tren cau truc, vat chat di truyen (ADN hoac nhiem
sac the).
- eu phat sinh t cac tac nhan cua moi trng ngoai (cac yeu to ly, hoa hoc) hay
moi trng trong c the (roi loan trao oi chat noi bao).
- eu co kha nang di truyen cho the he sau.
- Xay ra mang tnh chat rieng le, khong nh hng.
- Phan ln co hai, mot so t co li hay trung tnh oi vi ban than sinh vat.
- eu la nguon nguyen lieu cua qua trnh tien hoa va chon giong.
ot bien gen ot bien nhiem sac the
Lam bien oi cau truc cua gen, lien
quan en mot hay mot so cap
nucleotit.
Co 4 dang thng gap : mat cap,
them cap, thay cap va ao cap
nucleotit.

Lam bien oi cau truc hay so lng
nhiem sac the.

Gom ot bien cau truc nhiem sac
the (mat oan, lap oan, ao oan
va chuyen oan) va ot bien so
lng nhiem sac the (a boi the va
d boi the).


Do roi loan trong qua trnh t sao
cua ADN, t gay ADN hoac noi
oan t vao v tr tr mi cua ADN.

Lam gian oan mot hay mot so tnh
trang nao o.
Neu la ot bien lan th khong bieu
hien khi trang thai cap gen d hp.
Mang tnh chat pho bien va t lam
chet sinh vat nen c xem la
nguon nguyen lieu chu yeu cua tien
hoa va chon giong.
Do roi loan trong nhan oi nhiem
sac the, trao oi cheo cromatit,
nhiem sac the t gay (gay ot bien
cau truc nhiem sac the), hoac do c
che phan ly khong bnh thng cua
nhiem sac the trong phan bao (gay
ot bien so lng nhiem sac the).
Lam thay oi kieu hnh cua mot bo
phan hay toan bo c the.
Bieu hien ngay kieu hnh cua c
the b ot bien.
Thng gay hau qua ln, de lam
chet sinh vat . Mot so dang c
ng dung trong chon giong (lap
oan, ao oan, chuyen oan, ot
bien a boi the).

Cau 101 : So sanh ot bien cau truc nhiem sac the va ot bien so lng nhiem sac the.
Tra li :
- eu la nhng bien oi xay ra tren nhiem sac the trong nhan te bao.
- eu phat sinh t cac tac nhan cua moi trng ngoai (cac yeu to ly, hoa hoc) hay
moi trng trong c the (roi loan trao oi chat noi bao).
- Mang tnh chat rieng le va eu di truyen cho the he sau.
- eu tao cac kieu hnh khong bnh thng va phan ln co hai cho ban than sinh vat.
ot bien cau truc NST ot bien so lng NST
Lam thay oi cau truc nhiem sac
the.
Thng gap 4 dang : mat oan, lap
oan, ao oan va chuyen oan
nhiem sac the.
Phat sinh do cac tac nhan ot bien
a lam cho nhiem sac the b t gay
hoac anh hng en qua trnh t
nhan oi cua nhiem sac the, trao oi
cheo gia cac cromatit.
Lam thay oi so lng nhiem sac
the.
Co hai dang la ot bien d boi the
va ot bien a boi the.

Phat sinh do hien tng phan ly
khong bnh thng cua cac cap
nhiem sac the trong qua trnh phan
bao.



Gay benh va lam giam sc song cua
sinh vat. Mot so ot bien ao oan,
chuyen oan nho va lap oan lam
tang s sai khac trong loai va c
ng dung trong san xuat va tao
giong.
Lam giam sc song va co the gay
chet sinh vat. Rieng ot bien a boi
xay ra thc vat co the dan en cac
c quan cua thc vat to ln, sinh
trng, phat trien manh, c ng
dung trong san xuat e tang san
lng.

Cau 102 : So sanh ot bien a boi the va ot bien d boi the.
Tra li :
1. Giong nhau :
- eu phat sinh t nhan to moi trng ben ngoai va ben trong c the dan en s phan
ly khong bnh thng cua NST.
- Xay ra tren nhiem sac the, trong nhan te bao va eu dan en lam bien oi so lng
nhiem sac the.
- eu tao ra nhng kieu hnh khong bnh thng va eu di truyen cho the he sau.
- eu co the xay ra trong qua trnh phat sinh giao t.
- eu co the anh hng en sc song cua sinh vat, ac biet la oi vi ong vat.
2. Khac nhau :
ot bien d boi the ot bien a boi the
Trong qua trnh giam phan, co hnh
thanh thoi vo sac nhng co mot hay
mot so cap nhiem sac the khong
phan ly, tao giao t d boi.

Tao ra the co bo nhiem sac the
trong te bao tha hay thieu mot hay
mot so chiec.
Tm thay ca ong vat, thc vat va
con ngi.

ong vat di boi the co kieu hnh
khong bnh thng, thieu can oi, b
giam sc song, roi loan sinh duc va
co the b chet sm.
Trong nguyen phan hay trong giam
phan khong hnh thanh thoi vo sac
dan en toan bo nhiem sac the
khong phan ly, tao te bao hay giao
t a boi.
Tao ra the co bo nhiem sac the
trong te bao la boi so cua n va ln
hn 2n (3n, 4n, 5n ...).
Thng ch tm thay thc vat va
mot so ong vat bac thap. Khong
thay ong vat bac cao, do hp t
a chet ngay sau khi tao thanh.
Thc vat a boi the co kieu hnh cac
c quan sinh dng (re, than, la) ln
khac thng. c ng dung trong
san xuat e lam tang san lng cay
trong.


Cau 103 : Trnh bay moi quan he gia kieu gen, moi trng va kieu hnh. Cho biet thng bien
la g? Nguyen nhan phat sinh, ac iem va y ngha cua thng bien? So sanh thng bien va
ot bien. The nao la mc phan ng? Nhng ac iem va ng dung cua mc phan ng? Bien d
di truyen va bien d khong di truyen la g?
Tra li :
1. Moi quan he gia kieu gen, moi trng va kieu hnh :
- Kiu hnh ca mt c th khng ch ph thuc vo kiu gen m cn ph thuc iu
kin mi trng.
- Hoa lin hnh c ging hoa v ging hoa trng: Khi lai ging hoa thun chng
vi ging hoa trng thun chng, cy lai F
1
u c hoa . n F
2
c s phn tnh: 3/4
s cy c hoa , 1/4 s cy hoa trng. Nh vy mu sc hoa c qui nh bi 1 cp
gen, trong mu l tnh trng tri.
- Khi em cy thuc ging hoa thun chng trng 35
o
C th n ra hoa trng. Th h
sau ca cy hoa trng ny trng 20
o
C li cho hoa . Nh vy mu hoa cn ph thuc
nhit mi trng. Trong trng hp trn, nhit ch mi nh hng ti s biu
hin mu sc ch cha lm bin i gen qui nh mu hoa. Ging hoa thun chng
cho 2 kiu hnh khc nhau tu theo nhit mi trng. Trong khi ging hoa
trng thun chng trng 35
o
C hay 20
o
C u ch ra hoa mu trng. V d trn cho
php kt lun :
B m khng truyn t cho con nhng tnh trng hnh thnh sn m di truyn
mt kiu gen.
Kiu gen qui nh kh nng phn ng ca c th trc mi trng.
Kiu hnh l kt qu s tng tc gia kiu gen vi mi trng c th.
2. Thng bien :
a. Khai niem :
Thng bien la nhng bien oi kieu hnh cua cung mot kieu gen, phat sinh trong
qua trnh phat trien cua ca the di anh hng cua moi trng.
Th du : Cy rau mc mc trn cn ch c mt loi l hnh mi mc. Khi mc di
nc n c thm mt loi l hnh bn di. Mc di nc su hn, n ch c loi l
hnh bn di m thi. Mt s loi th (th, chn, co) x lnh, v ma ng c b
lng dy mu trng ln vi tuyt, v ma h lng tha hn v chuyn sang mu vng
hoc xm.
b. Nguyen nhan phat sinh :
Kha nang phan ng cua kieu gen trc s thay oi cua oi cua moi trng.
c. ac iem :
- Bien oi ong loat.
- Theo hng xac nh, tng ng vi moi trng.
- Khong lam bien oi kieu gen nen khong di truyen.
d. Y ngha :
Giup cho sinh vat co phan ng linh hoat, thch nghi vi s bien oi cua moi trng.


3. So sanh thng bien va ot bien :
- eu co the dan en s thay oi kieu hnh cua c the.
- eu co lien quan en tac ong cua moi trng song.
iem phan
biet
Thng bien ot bien
Tac ong

Phat sinh

Nguyen nhan

ac iem

Y ngha
Bien oi kieu hnh khong
lam bien oi kieu di truyen.

Ch xay ra trong qua trnh
song cua ca the. Khong di
truyen.

Do tac ong trc tiep cua
moi trng song.

Xuat hien ong loat, theo
hng xac nh trc cung
mot ieu kien cua moi
trng.

Khong di truyen.

Giup ca the phan ng thch
nghi vi s thay oi cua
moi trng.
Do khong di truyen nen t
co y ngha oi vi qua trnh
tien hoa.
Bien oi xay ra trong cau
truc vat chat di truyen va
dan en lam thay oi ca
kieu hnh c the.

Co the phat sinh trong qua
trnh song cua ca the hay
bam sinh do yeu to di
truyen.

Moi trng ngoai : cac yeu
to ly, hoa hoc (nhiet o,
phong xa, hoa chat ).
Moi trng trong : roi loan
trao oi chat noi bao.

Xuat hien ot ngot, rieng
le, khong xac nh. Cung
mot tac nhan co the gay ra
cac dang ot bien khac
nhau moi ca the.
Di truyen.

Phan ln co hai cho sinh
vat, mot t co li hay trung
tnh.
Di truyen c nen la
nguyen lieu cua qua trnh
tien hoa.
4. Mc phan ng :
a. Khai niem :


Mc phan ng la gii han thng bien cua kieu gen trc s bien oi cua moi
trng.
b. ac iem :
- Moi gen co mot mc phan ng rieng.
- Kieu gen qui nh mc phan ng, ieu kien moi trng qui nh kieu hnh cu the
nam trong mc phan ng.
c. ng dung :
- Giong (kieu gen) qui nh gii han nang suat.
- Ky thuat (moi trng) qui nh nang suat cu the.
- Nang suat (kieu hnh) do tac ong qua lai gia giong va ky thuat.
- Tuy ieu kien tng ni, tng giai oan ta nhan manh vai tro cua giong hay ky
thuat.
5. Bien d di truyen va bien d khong di truyen :
- Bien d di truyen :
La nhng bien oi trong gen, trong nhiem sac the hay trong to hp gen, to hp
nhiem sac the va di truyen cho i sau.
Bao gom : Bien d to hp, ot bien gen, ot bien NST.
- Bien d khong di truyen :
La bien d do anh hng cua moi trng, lam bien oi kieu hnh cua mot kieu
gen (Thng bien).

Cau 104 : So sanh thng bien va bien d to hp.
Tra li :
1. iem giong nhau :
- eu la nhng bien d khong lam thay oi cau truc va so lng nhiem sac the.
- eu la nhng bien d ma kieu gen tng tac vi ieu kien song bieu hien ra kieu
hnh.
- eu lam bien oi kieu hnh.
2. iem khac nhau :
Thng bien Bien d to hp
Ch co kieu hnh bien oi, kieu gen
khong b bien oi.
Khong di truyen c.
Thng bien phat sinh trong suot
qua trnh phat trien cua ca the.

Thng bien chu anh hng trc
tiep cua ieu kien song.
Kieu gen b bien oi dan en s
bien oi kieu hnh.
Co the di truyen c.
Bien d to hp phat sinh nh qua
trnh giam phan ket hp vi qua
trnh thu tinh.
Bien d to hp chu anh hng gian
tiep cua ieu kien song qua qua


Thng bien xuat hien ong loat
trong cung mot ca the, theo mot
hng nhat nh do anh hng cua
ieu kien song.
Thng bien co li giup cho sinh vat
thnh nghi vi ieu kien song.
Thng bien khong la nguyen lieu
cua qua trnh chon loc t nhien va
chon giong.
trnh sinh san.
Bien d to hp xuat hien ngau
nhien, rieng le, khong theo mot
hng nhat nh.

Bien d to hp co li, co hai hoac
trung tnh.
Bien d to hp la nguon nguyen lieu
cung cap cho qua trnh chon loc t
nhien va chon giong.

Cau 105 : So sanh bien d to hp va bien d ot bien.
Tra li :
1. iem giong nhau :
- eu la nhng bien d lien quan en c s vat chat di truyen.
- eu la nhng bien d di truyen.
- eu co the xuat hien nhng kieu hnh mi cha co bo me hoac to tien.
2. iem khac nhau :
Bien d to hp Bien d ot bien
Nguyen nhan : Do qua trnh giao
phoi.

C che : Xay ra do s phan li oc
lap, to hp t do cua cac nhiem sac
the trong giam phan va thu tinh, do
hoan v gen, do tng tac gen.
To hp lai vat chat di truyen von co
cua bo me va to tien.
Bieu hien cua bien d la s sap xep
lai cac tnh trang von a co bo
me, to tien hoac xuat hien tnh trang
mi.
La nguon bien d thng xuyen va
vo tan sinh vat, tang tnh a dang
cho sinh gii, tao ra nguon nguyen
lieu quan trong cho qua trnh tien
hoa va chon giong.
Nguyen nhan : Xay ra do s thay
oi moi trng trong c the hoac do
cac tac nhan l hoa cua moi trng
ngoai c the.
C che : Do s roi loan trong qua
trnh phan bao, tai sinh nhiem sac
the lam thay oi cau truc, so lng
cua vat chat di truyen.
Lam bien oi vat chat di truyen.

Bieu hien cua bien d la s xuat
hien tnh trang mi mot cach ot
ngot, ngau nhien va khong nh
hng.
Xuat hien khi ieu kien moi trng
thay oi, la nguon nguyen lieu chu
yeu cho qua trnh tien hoa va chon
giong.




CHNG VI
DI TRUYEN HOC NG DUNG

Cau 106 : Khai niem ve ky thuat di truyen. Cac khau chnh trong ky thuat cay gen va nhng
ng dung quan trong cua ky thuat di truyen.
Tra li :
1. Khai niem ve ky thuat di truyen :
a. Khai niem :
- Ky thuat di truyen : La thao tac thc hien tren vat lieu di truyen da vao s hieu
biet ve cau truc hoa hoc cua cac axit nucleic va di truyen vi sinh vat..
- Ky thuat cay gen : La chuyen 1 oan ADN t te bao cho sang te bao nhan bang
cach dung Plasmit lam the truyen.
b. ac iem cua Plasmit :
- La nhng cau truc nam trong te bao te bao chat cua vi khuan.
- La ADN dang vong gom 8.000 en 20.000 cap Nucleotit.
- ADN cua Plasmit co kha nang t sao, giai ma, t nhan oi oc lap vi ADN
NST.
2. Cac khau chnh trong ky thuat cay gen : K thut cy gen c 3 khu ch yu :
- Tch ADN nhim sc th ca t bo cho v tch plasmit ra khi t bo.
- Ct v ni ADN ca t bo cho vo ADN plasmit nhng im xc nh, to nn
ADN ti t hp. Thao tc ct tch on ADN c thc hin nh enzim ct
(restrictaza). Cc phn t enzim ny nhn ra v ct t ADN nhng nucltit xc
nh nh ngi ta c th tch cc gen m ho nhng prtin nht nh. Vic ct t
ADN vng ca plasmit cng c thc hin do enzim ct cn vic ghp on ADN
ca t bo cho vo ADN plasmit th do enzim ni (ligaza) m nhim.
- Chuyn ADN ti t hp vo t bo nhn, to iu kin cho gen ghp c biu
hin. Plasmit mang ADN ti t hp c chuyn vo t bo nhn bng nhiu phng
php khc nhau. Vo t bo nhn, n t nhn i, c truyn qua cc th h t bo sau
qua c ch phn bo v tng hp loi prtin m ho trong on ADN c ghp.
v T bo nhn c dng ph bin l vi khun ng rut E.Coli. T bo E.Coli sau 30
pht li t nhn i. Sau 12 gi, 1 t bo ban u s sinh ra 16 triu t bo, qua cc
plasmit trong chng cng c nhn ln rt nhanh v sn xut ra mt lng ln cc
cht tng ng vi cc gen ghp vo plasmit.
v Trong k thut cy gen ngi ta cn dng th thc khun lm th truyn. N gn on
ADN ca t bo cho vo ADN ca n v trong khi xm nhp vo t bo nhn n s
em theo c on ADN ny vo .
3. ng dung cua ky thuat di truyen :


- Tao ra cac chung vi khuan co kha nang san xuat khoi lng ln cac san pham sinh
hoc : cac axit amin, cac protein, cac hoocmon, cac khang the, vitamin ...
Th du : Cay gen qui nh Insulin vao vi khuan Ecoly e tong hp nen Insulin cha
benh tieu ng.
- Giup chuyen gen cua nhng sinh vat khac nhau.
Th du : Chuyen gen khang thuoc diet co t cay thuoc la sang cay bong, cay au
tng.

Cau 107 : Trnh bay phng phap gay ot bien nhan tao bang cac tac nhan vat ly va tac nhan
hoa hoc. Neu 1 so thanh tu cua viec ap dung phng phap gay ot bien nhan tao trong chon
giong.
Tra li :
1. Gay ot bien bang cac tac nhan vat ly :
a. Tia phong xa :
v ac iem :
- Bao gom : tia X, tia gamma, tia beta, chum ntron.
- Co mc nang lng ln va co kha nang xuyen sau.
v C che :
Khi cac tia phong xa xuyen qua mo song se gay kch thch va ion hoa cac
nguyen t trong phan t ADN lam bien oi cau truc ADN, tao ot bien gen hoac
ot bien nhiem sac the.
v Phng phap :
Chieu xa vi lieu lng, cng o va phai len hat, nh sinh trng, hat phan,
bau nhuy.
b. Tia t ngoai :
v ac iem :
- Co trong quang pho anh sang mat tri, bc song t 1000 en 4000 A
0
.
- Nang lng thap.
- Khong co kha nang xuyen sau.
- ADN hap thu nhieu nhat bc song 2570 A
0
.
v C che :
Khi cac tia t ngoai xuyen qua mo song se gay kch thch cac nguyen t trong
phan t ADN lam bien oi cau truc ADN tao ot bien gen hoac ot bien nhiem
sac the.
v Phng phap :
X ly oi vi cac bao t, hat phan, vi sinh vat.
c. Soc nhiet :
Khi nhiet o tang giam 1 cach ot ngot lam c che noi can bang khong kp khi
ong gay chan thng bo may di truyen va tao ot bien.


2. Gay ot bien bang cac tac nhan hoa hoc :
v C che :
- Tao ot bien gen : mot so chat 5BU, EMS khi ngam vao TB no se lam mat
hoac thay the cac nucleotit tao ot bien gen.
Th du : 5 brom uraxin (5BU) la mot chat hoa hoc va co the thay T lien ket
vi A, va co the thay X lien ket vi G nen no gay ra ot bien thay the cap
nucleotit A T bang cap G X. Trong qua trnh t nhan oi ADN, neu T b thay
bang 5BU th se sinh ra ot bien thay the cap A T bang cap G X theo s o
sau : A T A 5BU 5BU G G X ; EMS (etylmetal sunfonat)
thay G bang T hoac X, hau qua la cap G X b thay bang cap T A hoac X
G.
- Tao the a boi : mot so hoa chat nh cosixin, etylen ngam vao TB can tr hnh
thanh thoi vo sac, cac NST nhan oi nhng khong phan ly nen tao the a boi.
v Phng phap :
- Thc vat : ngam hat vao dung dch hoa chat hay quan bong co tam hoa chat
vao nh sinh trng hay tiem hoa chat vao bau nhuy.
- ong vat : dung hoa chat tac ong len tinh hoan hay buong trng.
3. Mot so thanh tu gay ot bien nhan tao trong chon giong :
v Trong vi sinh vat : Dung cac tac nhan gay ot bien roi chon loc
X ly bao t, nam lam tang hoat tnh Penicilin 200 lan, tao ra cac vi sinh vat phong
benh cho ngi va gia suc.
v Trong chon giong cay trong :
Chon ca the ot bien co li e nhan giong. Thanh tu : tao giong lua MT
1
; tao tao
ma hong; ngo DT
6
chn sm, nang suat cao, tang protein, giam tinh bot; tao ra ca
the thu hoach la, than, qua; rau muong 4n nang suat tang gap oi ...
v Chon giong ong vat :
Ch ap dung han che cho ong vat bac thap, t s dung cho ong vat bac cao v co
c quan sinh san nam sau trong c the va de b chet khi x ly cac tac nhan hoa hoc.

Cau 108 : The nao la t thu phan va giao phoi can huyet? Vai tro cua t thu phan va giao phoi
can huyet. Hien tng thoai hoa giong la g? Nguyen nhan xay ra hien tng thoai hoa giong.
Tra li :
1. T thu phan va giao phoi can huyet :
a. nh ngha :
- T thu phan thc vat la s ket hp gia giao t c va giao t cai cua cung
hoa lng tnh hay cua nhng hoa n tnh cung 1 cay.
- Giao phoi can huyet ong vat la s giao phoi gia nhng c the cung bo me
hay gia bo me vi con cai.


b. Vai tro cua t thu phan va giao phoi can huyet :
- e tao ra cac dong thuan chung.
- e cung co nhng tnh trang mong muon.
- e phat hien va loai bo cac gen qui nh tnh trang xau.
2. Hien tng thoai hoa giong :
a. Hien tng :
Khi t thu phan bat buoc thc vat va giao phoi can huyet ong vat qua nhieu
the he th con chau co sc song giam dan, sinh trng va phat trien cham, boc lo
tnh trang xau, chong chu yeu, sinh san giam, nang suat thap, cay de b chet, xuat
hien quai thai.
Th du : Ngo la cay giao phan, neu t thu phan bat buoc qua nhieu the he th chieu
cao cay thap dan, nang suat giam.
b. Nguyen nhan :
Neu t thu phan va giao phoi can huyet qua nhieu the he th t le d hp t giam
dan, t le ong hp t tang len lien tuc tao ieu kien cho cac gen lan co hai bieu
hien.

Cau 109 : Trnh bay nhng ly thuyet ve cac phng phap lai.
Tra li :
I. Lai khac dong u the lai :
1. Lai khac dong :
Cho giao phoi gia 2 ca the thuoc 2 dong thuan chung co kieu gen khac nhau.
2. Hien tng u the lai :
a. Hien tng :
Khi lai khac dong th cac c the lai F
1
co sc song hn bo me, sinh trng va phat
trien nhanh, chong chu tot, nang suat cao.
b. Tnh chat :
- u the lai bieu hien ro nhat F
1
, sau o giam dan.
- u the lai bieu hien ro nhat lai khac dong, ngoai ra con co lai khac th, lai
khac loai.
c. Nguyen nhan :
v Gia thuyet ve trang thai d hp t : AABBCC aabbcc AaBbCc.
F
1
gom cac cap gen d hp nen cac gen lan co hai khong c bieu hien.
v Gia thuyet ve s tac ong cong gop cua cac gen troi co li : AAbbCC
aaBBcc AaBbCc
F
1
co nhieu gen troi hn bo me nen bieu hien tnh trang tot hn.
v Gia thuyet sieu troi : AA < Aa > aa


Do s tng tac gia 2 alen khac nhau cua cung 1 cap tao kieu hnh thch nghi
hn.
3. Phng phap tao u the lai :
v Lai khac dong n : A B C : Giao phoi gia 2 ca the thuoc 2 dong thuan
chung khac nhau.
v Lai khac dong kep :
H G C
G E D
C B A

: Giao phoi gia cac ca the lai cua cac dong thuan.
v Lai khac th : To hp 2 hay nhieu th co nguon gen khac nhau.
II. Lai kinh te va lai cai tien giong :
1. Lai kinh te :
Muc ch : s dung u the lai cua con lai F
1
.
Cach tien hanh : cho giao phoi cap bo me thuoc 2 giong thuan chung roi dung F
1
lam
san pham. nc ta, pho bien la giao phoi gia con cai giong trong nc va con c
cao san thuan chung ngoai nhap.
Th du : Ln lai kinh te gia Mong Cai va ai Bach can nang 1 ta sau 10 thang tuoi,
t le tht nac tren 40%.
2. Lai cai tien giong :
Muc ch : dung giong cao san cai tao giong nang suat thap.
Cach tien hanh : dung con c tot giong ngoai nhap giao phoi vi con cai tot nhat giong
a phng, qua nhieu the he cho en khi at yeu cau.
Luc au lam tang t le the d hp sau o lam tang t le the ong hp theo dong.
Th du : Lai cai tien lam giong ln nc ta tang tam voc va tang t le nac.
III. Lai khac th va viec tao giong mi :
S dung u the lai tao ra giong mi
Cach tien hanh : lai gia 2 th hay lai tong hp nhieu th co nguon gen khac nhau. Phai
ket hp lai tao va chon qua nhieu the he en khi at yeu cau.
Th du : Lai th lua X
1
nang suat cao, khong co gen khang ray, gao trung bnh vi th
lua CN
2
nang suat trung bnh, khang ray, gao ngon c th lua VX 83 nang suat cao,
khang ray, gao ngon.
IV. Lai xa :
1. Khai niem : La lai cap bo me thuoc 2 loai, chi, ho khac nhau.
Th du : Lai nga cai (2n = 64 NST) va la c (2n = 64 NST) tao nen con la (63
NST) bat thu.
2. Hien tng bat thu :
a. Hien tng : La hien tng con lai cua lai xa khong sinh san.


b. Nguyen nhan : Do trong te bao cua c the lai xa mang bo NST khac nhau cua 2
loai bo me nen khong tng ong, gay roi loan ky au qua trnh giam phan
khong tao giao t.
c. Cach khac phuc : Gay a boi hoa te bao c the lai xa lam bo NST tang t 2n len
4n. Luc o moi NST co NST tng ong va giam phan bnh thng.
d. V du : Lai cai bap co bo NST 2n = 18 NST vi cai cu (2n = 18 NST) tao cai lai co
bo NST : 18 NST bat thu. Neu tao dang 4n = 36 NST sinh san c.
3. ng dung lai xa :
v Trong chon giong thc vat :
- Lai xa va a boi hoa tao cac giong lua m, khoai tay cho nang suat cao.
- Lai gia cac giong cay dai chong chu tot vi cay trong co nang suat cao.
v Trong chon giong ong vat :
- Lai xa e tao cac giong mi tam, ca.
- ong vat bac cao th kho ap dung do c quan sinh san nam sau va de gay roi
loan NST gii tnh.
V. Lai te bao :
1. Khai niem : Lai te bao sinh dng la phng phap dung hp 2 te bao tran khac loai
tao ra te bao cha bo NST cua 2 te bao goc.
2. Cac khau chnh :
- Tach te bao tran thuoc 2 loai khac nhau d nh a lai.
- Tron lan 2 dong te bao tran thuoc 2 loai trong moi trng dinh dng nhan tao co
bo sung them cac virut Xene a lam giam hoat tnh, tac ong nh mot chat ket
dnh hoac dung keo hu c polietylen glycol hay xung ien cao ap.
- Dung cac moi trng chon loc tao c nhng dong te bao lai phat trien bnh
thng. Dung cac hoocmon phu hp, ngi ta kch thch te bao lai phat trien thanh
cay lai.
3. ng dung va trien vong :
a. ng dung :
- a tao c cay lai t hai loai thuoc la, cay lai gia khoai tay va ca chua.
- a tao c te bao lai t hai loai ong vat khac nhau, nhng cac te bao lai
ong vat nay khong co kha nang sinh san va khong song c.
b. Trien vong :
Bang ky thuat lai te bao, trong tng lai co the tao ra nhng c the lai co nguon
goc gen rat khac xa nhau ma bang lai hu tnh khong the thc hien c, co the
tao ra nhng the kham mang ac tnh cua nhng loai khac nhau, ngay ca gia
ong vat va thc vat.

Cau 110 : Trnh bay nhng ly thuyet ve cac phng phap chon loc.


Tra li :
I. Chon loc hang loat :
1. Cach tien hanh : Da vao kieu hnh chon ra nhom ca the phu hp vi muc tieu e
lam giong.
Cay trong : Hat cua nhng cay a chon c tron chung vi nhau e lam giong.
Vat nuoi : Nhng ca the u tieu chuan c chon ra e nhan giong.
2. Pham vi ng dung :
Cay t thu phan : Chon loc mot lan.
Cay giao phan : Chon loc nhieu lan.
oi vi ong vat : Chon loc nhieu lan.
3. u, khuyet iem :
n gian, de lam, t ton kem, co the ap dung rong rai, khong het hp chon loc kieu
hnh vi kiem tra kieu gen.
Thng ap dung vi tnh trang co he so di truyen cao.
II. Chon loc ca the :
1. Cach tien hanh : Chon nhng ca the tot nhat, phu hp vi muc tieu. Moi ca the a
chon c nhan len thanh 1 dong. So sanh gia cac dong. Chon ra dong tot nhat e
lam giong.
2. Pham vi ng dung :
Cay t thu phan : Chon loc mot lan.
Cay giao phan : Chon loc nhieu lan.
Vat nuoi : Chon c giong thong qua i sau hoac qua ch em ruot hoac qua cac
ch tieu di truyen te bao, di truyen sinh hoa, di truyen mien dch.
3. u, khuyet iem :
- oi hoi cong phu, theo doi chat che, kho ap dung rong rai.
- Ket hp anh gia da vao kieu hnh va kiem tra kieu gen.
- Thng ap dung vi tnh trang co he so di truyen thap.

Cau 111 : Trnh bay cac phng phap nghien cu di truyen ngi va ng dung trong y hoc.
Tai sao trong nghien cu di truyen ngi lai phai s dung nhng phng phap khac vi
phng phap nghien cu di truyen ong vat.
Tra li :
1. Cac phng phap nghien cu di truyen ngi :
a. Phng phap pha he :
v Noi dung : Nghien cu s di truyen cua 1 tnh trang nhat nh tren nhng ngi
trong 1 dong ho qua nhieu the he (tnh trang c nghien cu co the la 1 tnh
trang bnh thng, 1 d tat hoac 1 benh di truyen ...)


v Muc ch : Xac nh xem gen qui nh tnh trang la troi hay lan, nam tren nhiem
sac the thng hay nhiem sac the gii tnh, tnh trang do 1 gen hay nhieu gen chi
phoi, di truyen theo nhng qui luat nao.
v Ket qua : Nh phng phap pha he, ngi ta a xac nh c :
Cac tnh trang mat nau, toc xoan, moi day, long mi dai la troi so vi mat
xanh, toc thang, moi mong, long mi ngan. Cac gen qui nh cac tnh trang
tren eu nam tren nhiem sac the thng.
Cac tat xng chi ngan, nhieu ngon, ngon tay ngan di truyen theo gen ot
bien troi; bach tang, iec di truyen, cam iec bam sinh c di truyen bi
gen ot bien lan.
Cac benh mu mau, mau kho ong la do cac gen lan nam tren nhiem sac the
gii tnh X qui nh; tat dnh ngon la do gen nam tren nhiem sac the gii tnh
Y qui nh.
Bc au xac nh c kha nang di truyen cua mot so nang khieu : toan
hoc, am nhac, hoi hoa.
b. Phng phap nghien cu tre ong sinh :
v Phan biet ong sinh :
ong sinh cung trng : 1 trng c thu tinh qua nguyen phan tao 2 hay
nhieu hp t, moi hp t phat trien thanh 1 c the nen cac c the co cung
kieu gen, cung gii tnh.
ong sinh khac trng : 2 hay nhieu trng thu tinh, moi hp t phat trien
thanh 1 c the nen cac c the se khac kieu gen, cung hoac khac gii tnh.
v Noi dung : Nuoi dng nhng tre ong sinh cung trng trong cung ieu kien
moi trng hoac nhng moi trng khac nhau.
v Muc ch : e xem anh hng cua moi trng len kieu gen ong nhat.
v Ket qua : Xac nh c 2 nhom tnh trang :
Tnh trang co he so di truyen cao (Chu yeu do kieu gen qui nh) : Chieu
cao, mau mat, dang toc, b benh giong nhau ...
Tnh trang chu yeu do moi trng qui nh : Khoi lng, tam l, tanh tnh,
tuoi tho, nang khieu ...
c. Phng phap nghien cu te bao :
v Phng phap : Nghien cu bo nhiem sac the, cau truc hien vi cua cac nhiem
sac the trong te bao, e thong qua o phat hien nhng bieu hien bnh thng
hoac khong bnh thng cua nhiem sac the.
v Muc ch : So sanh so lng va cau truc bo nhiem sac the nhng ngi b
benh di truyen vi nhng ngi bnh thng.
v Ket qua : Xac nh c nguyen nhan cua 1 so benh di truyen la do ot bien
nhiem sac the :
Mat oan nhiem sac the 21 gay ung th mau.


3 nhiem nhiem sac the 21 gay hoi chng ao.
3 nhiem nhiem sac the 13 en 15 gay sc moi, chet yeu.
2. ng dung trong y hoc :
v Hieu c nguyen nhan cua 1 so benh tat di truyen do ot bien gen hoac ot bien
nhiem sac the.
v D oan c kha nang xuat hien cua cac benh tat di truyen.
v Co bien phap ngan nga va han che cac benh tat di truyen :
Han che s dung cac tac nhan gay ot bien.
Cam ket hon gan.
Sinh e co ke hoach.
v Tm cach cha mot so benh tat di truyen :
Tiem chat sinh t huyet cha benh mau kho ong.
Tiem Insulin cha benh tieu ng.
3. Trong nghien cu di truyen ngi phai s dung nhng phng phap khac vi
phng phap nghien cu di truyen ong vat v :
v Ve mat sinh hoc : Ngi sinh san cham, so lng con t, i song keo dai. Bo nhiem
sac the co so lng kha nhieu (2n = 46), kch thc nho, t sai khac ve hnh dang va
kch thc.
v Ve mat xa hoi : Khong the ap dung phng phap lai giong mot cach chu ong va
phng phap gay ot bien bang cac tac nhan l hoa.



CHNG VII
NGUYEN NHAN VA C CHE TIEN HOA

Cau 112 : V sao con sinh ra ch giong bo me tren nhng net ln, nhng lai khac bo me va
khac nhau ve nhieu iem chi tiet?
Tra li :
1. Con sinh ra giong bo me v tha hng vat chat di truyen cua bo me :
cap o te bao, vat chat di truyen chnh la nhiem sac the.
cap o phan t, vat chat di truyen chnh la ADN.
T bo nhiem sac the 2n giam phan cho giao t n. Cac giao t c va giao t cai tai to
hp trong thu tinh hnh thanh hp t mang bo nhiem sac the 2n ac trng cua loai.
Tren cac nhiem sac the o cha phan t ADN. ADN mang gen. Phan t ADN (trong o
co gen) cung c tai sinh (t nhan oi), phan li (giam nhiem) va tai to hp (thu tinh).
Nh vay, phan t ADN (gen) a c truyen t bo me qua cac con, bao am cho con
giong bo me tren nhng net ln.
2. Con sinh ra khac bo me va khac nhau nhieu chi tiet do :
- Trong qua trnh giam phan, co s hoan v gen va s phan li oc lap va to hp t do
cua cac gen tao ra vo so kieu giao t. Cac kieu giao t nay lai ket hp vi nhau mot
cach ngau nhien tao ra nhieu kieu to hp giao t, t o hnh thanh nhieu kieu gen
va kieu hnh. Them vao o lai do co tng tac gen, lam xuat hien them cac kieu
hnh mi.
- Do anh hng cua moi trng, qua trnh phan bao b roi loan, nhiem sac the va
ADN hoat ong khong bnh thng, gay nen ot bien nhiem sac the va ot bien
gen.
Hai loai bien d to hp va bien d ot bien nay lam cho con sinh ra khac bo me va
khac nhau ve nhieu chi tiet.

Cau 113 : Giai thch c s vat chat chu yeu cua s song va nhng dau hieu ac trng cua s
song. Ket luan ve ban chat s song?
Tra li :
I. C s vat chat chu yeu cua s song :
1. Thanh phan nguyen to :
Trong c the song co khoang hn 60 nguyen to, bao gom : C, H, O, N (96%); S,
P, Na, K (3%); Ca, Mg, Fe, Cu, Mn, Zn
cap o phan t, vat chat vo c va c the song co tnh thong nhat.
2. Thanh phan hp chat :


v Trong c the song, cac nguyen to hp vi nhau tao nen cac hp chat :
Vo c : H
2
O, muoi khoang
Hu c : Saccarit, lipit, protein, axit nucleic.
v cap o phan t chat hu c co cau tao phc tap hn.
3. Protein va axit nucleic la vat chat chu yeu cua c the song :
a. Vai tro cua protein va axit nucleic :
v Protein :
- La thanh phan chu yeu cua chat nguyen sinh.
- Thanh phan cau tao cua enzim, co vai tro xuc tac.
- Thanh phan cau tao nen hoomon, co vai tro ieu hoa.
v Axit nucleic :
- Co vai tro trong di truyen va sinh san.
b. Tnh chat cua protein va axit nucleic :
- Protein va axit nucleic eu la cac ai phan t, co kch thc va khoi lng
ln.
- Protein va axit nucleic eu co cau truc a phan nen mang tnh a dang va
ac thu.
4. Tom lai : S khac nhau gia vat chat hu va vo c the hien t cap o phan t. Cang
len cap o to chc cao hn th s phc tap, a dang va ac thu bieu hien cang ro.
II. Nhng dau hieu ac trng cua s song :
1. Nhng dau hieu c the song ma oi khi cung co gii vo sinh : Trao oi chat,
sinh trng, cam ng va van ong.
2. Nhng dau hieu ch co c the song la Trao oi chat theo phng thc ong hoa va
d hoa nen t oi mi va sinh san.
3. Nhng dau hieu lien quan en Axit nucleic :
Kha nang t sao chep, co vai tro trong di truyen va sinh san.
Kha nang t ieu chnh, am bao cau truc, tnh chat va thanh phan.
Kha nang tch luy thong tin di truyen, la c s cho qua trnh tien hoa.
III. Ket luan ve ban chat cua s song (Quan niem hien ai ve ban chat cua s song) :
Cac c the song ton tai tren be mat trai at la 1 he m co c s vat chat chu yeu la
Protein va Axit nucleic, co kha nang t oi mi, t sao chep, t ieu chnh va tch luy
thong tin di truyen.

Cau 114 : Trnh bay nhng tien hoa cua cac hp chat Cacbon dan en viec hnh thanh s song
tren Trai at.


Tra li :
v Quan niem hien ai ve s phat sinh s song : La qua trnh tien hoa cua cac hp chat
cua C dan ti s hoan thanh he tng tac gia cac ai phan t hay axit nucleic co kha
nang t nhan oi, t oi mi. Qua trnh nay gom 2 giai oan chnh :
I. Tien hoa hoa hoc :
1. La giai oan bien oi cac chat vo c thanh cac chat hu c t n gian en phc
tap.
- Kh quyen nguyen thuy cha cac chat kh nh CH
4
, NH
3
, C
2
N
2
, CO, hi nc ...
Do tac dung cua nhieu nguon nang lng se hoan thanh cac hp chat hu c n
gian gom 2 nguyen to C, H (Cacbua hiro) en hp chat 3 nguyen to C, H, O
(Saccarit, lipit), roi en hp chat 4 nguyen to C, H, O, N (Axit amin, nucleotit).
- T cac axit amin hnh thanh cac protein, t cac nucleotit hnh thanh cac axit
nucleic.
- Cac hp chat hu c phc tap va nang dan theo ma hoa vao trong nc bien.
2. Thc nghiem chng minh :
- Dung tia la ien phong qua hon hp CH
4
, NH
3
, CO
2
, hi nc thu c 1 so
axit amin.
- un nong 150 180
0
C hon hp cac axit amin se tao thanh cac mach
polypeptit.
II. Tien hoa tien sinh hoc :
1. S tao thanh cac coaxecva :
- Cac chat hu c hoa tan trong nc tao dung dch keo roi ngng tu thanh nhng
giot nho goi la Coaxecva.
- Cac Coaxecva co kha nang hap thu cac chat hu c trong dung dch nen oi
mi, ln len va phan chia.
2. S hnh thanh lp mang :
- Lp mang bao quanh coaxecva va phan biet vi moi trng, cau tao bi protein
va lipit.
- Qua mang coaxecva trao oi chat co chon loc vi moi trng.
3. S xuat hien cac enzim :
Cac enzim xuc tac cho qua trnh tong hp va phan huy chat hu c dien ra nhanh
hn.
4. S xuat hien c che sao chep :
Mot so coaxecva co kha nang sinh san va di truyen cac ac iem cua chung.
v Qua chon loc t nhien ch co coaxecva cua protein va axit nucleic se phat trien thanh
cac c the sinh vat nh co kha nang t nhan oi, t trao oi.

Cau 115 : Trnh bay ve ai co sinh va cac ac iem phat trien sinh gii trong ai nay.


Tra li :
v ai Co sinh bat au cach ay hn 570 trieu nam va keo dai 340 trieu nam. ac iem
chung cua ai nay la xuat hien hau het cac ai dien cua sinh vat. Rieng ong vat con
thieu chim va ong vat co vu; thc vat con thieu cay hat kn. ai co sinh chia lam 5
k:
K Cambri : S song tap trung di bien, nhng a phong phu hn, xuat hien
nhieu loai tao va vi khuan. a hnh thanh u cac nganh sinh vat khong xng song.
Tom ba la phat trien manh.
K Xilua : Cach ay khoang 490 trieu nam. Cuoi k co mot thi k tao nui manh,
lam noi len mot ai luc ln, xuat hien thc vat can au tien co re tho s goi la
quyet tran. ong vat co bo cap, tom, oc anh vu, xuat hien ca giap ai dien au tien
cua ong vat co xng song.
K evon : Cach ay khoang 370 trieu nam. K nay co nhng ac iem : kh hau
kho, co ma ln, xen ke vi han han keo dai. Trong hoan canh ay, thc vat di c
len can hang loat, xuat hien nhng cay quyet au tien. Thc vat can lam xuat hien
oxi t do trong khong kh, tao ieu kien cho s ra i cua ong vat can, xuat hien
ca giap, ca phoi, ca vay chan, sau o xuat hien cac dang lng c au cng.
K Than a : Bat au cach ay chng 325 trieu nam. Kh hau nong am, co nhieu
am lay ln. Thc vat can phat trien manh hnh thanh rng quyet khong lo. T
lng c xuat hien cac dang bo sat. Sau bo xuat hien va phat trien manh.
K Pecmi : Luc a c nang len. Mot so ni co kh hau kho lanh, xuat hien cay
hat tran. Bo sat phat trien, nhom bo sat rang thu co rang phan hoa lam tien e cho
s xuat hien ong vat co vu sau naynucleotit
v ac iem quan trong cua ai co sinh la s chuyen bien t i song di nc len can.
C the sinh vat co cau tao phc tap va hoan thien hn, thch nghi vi i song can.

Cau 116 : ieu kien va y ngha cua s di c cua thc vat va ong vat t bien len at lien ai
Co sinh.
Tra li :
1. ieu kien cua s di c len can cua thc vat, ong vat ai Co sinh :
- S chuyen i song cua thc vat va ong vat t nc len at lien gan vi cac bien
oi ve a hnh, kh hau. Trong o, cac yeu to sau ay co tac dung manh me :
Do s phan bo lai ai luc, ai dng : bien co xu hng ngay cang thu hep, ai
luc m rong, xuat hien nhieu day nui ln.
Kh hau tr nen kho va hanh hn. Ma xen ke han han keo dai, rat nhieu ni b
kho can.
- Trong nhng ieu kien o, s xuat hien cac ac iem thch nghi vi moi trng kho
la yeu to co y ngha sinh ton cua sinh vat va trong qua trnh au tranh sinh ton,
hng thch nghi can la hng c chon loc t nhieu gi lai.


2. Y ngha cua s di c len can cua thc vat va ong vat :
- Thc vat len can vi nhng phng thc sinh san va thch nghi ngay cang hoan
thien a lam cho chung phat trien ngay cang phong phu, a dang. Quang hp cua
cay xanh ngay cang manh me tao ra san lng chat hu c va ham lng oxi khong
kh ngay cang nhieu. ay la ieu kien quan trong e at lien xuat hien va phat
trien ong vat d dng.
- ong vat d dng xuat hien can va phat trien ngay cang a dang, phong phu va
on nh.
- He thc vat, ong vat phong phu, on nh va gop phan vao viec ieu hoa kh hau
va can bang sinh thai tren qua at, va la nguon thc an cho cac ong vat ln; ac
biet, tao ieu kien cho au tranh sinh ton cua vn ngi trong qua trnh phat sinh
loai ngi.

Cau 117 : Chng minh rang s tien hoa cua sinh gii gan lien vi i song t di nc
chuyen len can.
Tra li :
S tien hoa cua sinh gii gan lien vi s chuyen t i song di nc len can.
1. ai co sinh :
- T au k Xilua thuoc ai Co sinh tr ve trc, sinh vat tap trung di nc.
- Cuoi k Xilua tao nhieu nui, xuat hien thc vat can, nhng than, la con tho s.
- k evon co thi k kho han keo dai, thc vat di c len can, hang loat, xuat hien
quyet co re, than co mach dan va bieu b co kh khong.
- S quang hp cua thc vat a giai phong oxi t do tao ieu kien cho s ra i cua
ong vat can (ca phoi va ca vay chan). Hai nhom ca noi tren va ho hap bang
phoi, va ho hap bang mang. Ca vay chan co oi vay phat trien, chang nhng bi
loi trong nc ma con co the bo len can.
- Cuoi k evon t ca vay chan xuat hien lng c au cng, co oi vay ngc a bien
thanh chi co 5 ngon.
- K than a : vao cuoi k, kh hau nong am chuyen sang kho can, xuat hien dng x
co hat (thu tinh khong can nc).
Mot so lng c thch nghi vi i song tren can a bien thanh bo sat (co vay sng
chong thoat hi nc, tim a hoan thien hn, trng a co vo boc, thch nghi vi ieu
kien kho). Xuat hien sau bo (gian, chuon chuon, cao cao).
- K Pecmi : s hnh thanh cac day nui ln dan ti hnh thanh cac i kh hau, trong
o co nhng vung kho han : quyet hiem dan, cac cay hat tran xuat hien.
Tom lai, s kien quan trong nhat trong ai co sinh la s chuyen bien t i song
di nc len i song can, s xuat hien ong vat, thc vat manh. i song tren
can phc tap hn dan en s hoan thien hn ve to chc va phng thc sinh san.
2. ai Trung sinh :


- K Tam iep : ai luc chiem u the co nhieu vung kho, thc vat hat tran phat trien
manh va ong vai tro chu yeu. Ca xng xuat hien, bo sat phan hoa.
ong vat co vu au tien xuat hien t bo sat rang thu, co le mi la thu e trng
tng t nh thu mo vt.
- K Giura : Nhng ai dien au tien cua chim xuat hien, con gi nhng ac iem cua
bo sat.
- K Phan trang : Khong kh kho, nang gat, dan en s xuat hien cua cay hat kn, xuat
hien thu e con.
3. ai Tan sinh : ong vat co bo mat giong ngay nay.
- K th 3 : Cay hat kn phat trien manh. Kh hau lanh ot ngot lam cho bo sat chet
hang loat, nhng cho cho chim va ong vat co vu thch nghi hn vi kh hau lanh
va co hnh thc sinh san hoan thien hn.
- K th 4 : Vn t i song tren cay chuyen dan sang i song di at, anh dau
s phat sinh loai ngi.

Cau 118 : Hay khai quat s phat trien cua sinh vat cung vi cac ac iem bien oi cua vo qua
at qua cac ai a chat. Neu ac iem quan trong cua sinh gii trong ai Co sinh, ai Trung
sinh va ai Tan sinh.
Tra li :
1. ac iem, phat trien sinh vat va cac bien oi cua vo qua at :
a. ai Thai co :
- Vo qua at cha on nh, xay ra qua trnh tao nui, phun la d doi co vet tch
cua than ch, a voi.
- Thc vat co vi khuan, tao dang si.
- ong vat co ong vat nguyen sinh, ai dien cua ruot khoang.
- S song tap trung di bien.
b. ai nguyen sinh :
- Co qua trnh tao nui, phan bo lai ai luc, ai dng va hnh thanh sinh quyen.
- S song van bien : thc vat co tao n bao, vi khuan. ong vat co ong vat
nguyen sinh, bot bien, ruot khoang, giun, than mem.
c. ai co sinh :
K Cambri :
- Co phan bo lai ai luc, ai dng, nui la hoat ong manh tao nhieu CO
2
.
- Thc vat co tao nau bien. Vi khuan, tao xanh bat au xam nhap at lien.
- ong vat van bien, co hau het cac nganh ong vat khong xng song (en
chan khp).
K Xilua :
- au k at b lun, cuoi k xuat hien mot ai luc ln.
- Thc vat a bao can au tien la quyet tran, co nam.


- Di bien xuat hien ong vat co xng song au tien la ca giap. Tren can
xuat hien ong vat au tien la nhen.
K evon :
- Xuat hien nhieu day nui. Luc a kho va ven bien am.
- Thc vat chuyen len can hang loat. Quyet thay the quyet tran.
- ong vat co ca giap, ca phoi, ca vay chan. Cuoi k co lng c au cng.
K Than a :
- au k nong va am. Cuoi k kho, can, xuat hien nhieu am lay.
- Co nhieu rng quyet khong lo va xuat hien dng x co hat.
- ong vat : xuat hien bo sat au tien e trng. Sau bo phat trien.
K Pecmi :
- Luc a nang cao, nui ln xuat hien. Kh hau kho.
- Thc vat co quyet hiem dan. Cay hat tran xuat hien.
- ong vat co bo sat phat trien manh. Bo sat rang thu phan hoa.
d. ai Trung sinh :
K Tam iep :
- ai luc chiem u the. Kh hau kho.
- Cay hat tran phat trien u the.
- ong vat co ca xng, bo sat phan hoa. Xuat hien thu e trng.
K Giura :
- Bien m rong, kh hau am.
- Cay hat tran tiep tuc phat trien. Cay co hat a dang.
- Bo sat khong lo chiem u the. Xuat hien chim au tien.
K phan trang :
- Bien thu hep, kh hau kho, nang gat.
- Cay hat kn xuat hien va phat trien.
- Bo sat va chim phat trien. Xuat hien thu co nhau.
e. ai Tan sinh :
K Th ba :
- au k am, gia k kho, cuoi k lanh ot ngot.
- Cay hat kn phat trien.
- Sau bo phat trien. Chim, thu phat trien, bo sat khong lo b tieu diet.
K Th t :
- Lanh ot ngot do co nhieu bang ha.
- He thc vat on nh.
- He ong vat on nh. Xuat hien loai ngi.
2. ac iem quan trong cua sinh gii :
a. ai Co sinh :


ac iem quan trong ai Co sinh la viec chuyen t i song di nc len can.
Sinh vat co cau tao phc tap, hoan thien e thch nghi vi i song can.
b. ai Trung sinh :
La s phat trien manh cua hat tran va nhat la bo sat.
c. ai Tan sinh :
La s phat trien cua hat kn, sau bo, chim va thu. ac biet la qua trnh phat sinh
loai ngi.

Cau 119 : Giai thch ly do xuat hien quyet thc vat, dng x co hat, cay hat tran lng c cng
va bo sat. Nhan xet chung ve cac yeu to chi phoi qua trnh xuat hien cac dang sinh vat mi
trong ai Co sinh. V sao quyet khong lo b diet vong?
Tra li :
1. Giai thch nguyen nhan xuat hien :
a. Cua quyet thc vat :
- Cuoi k Xilua, co tao nui manh dan en xuat hien ai luc ln va lam kh hau tr
nen kho hn. Trong ieu kien o, cay quyet tran cha co la nhng co re tho s
giup c the lay c nc trong moi trng can. ay la thc vat a bao au tien
can.
- Sang k evon, nhieu day nui ln xuat hien, ai luc Bac hnh thanh nhng sa
mac ln, co nhng tran ma xen ke han han keo dai. Trong ieu kien o oi hoi
e ton tai, he thong mach dan va hut nc cua cay phai hoan thien hn. o la ly
do dan en xuat hien quyet thc vat au tien co re, than co mach dan, bieu b
co lo kh.
b. Nguyen nhan xuat hien cua dng x co hat :
en cuoi k Than a, bien cang rut nhieu, kh hau cang kho, dan en hnh thanh
dng x co hat. S hnh thanh hat am bao cho dng x co the phat tan c ca
nhng ni kho rao, s thu tinh khong le thuoc hoan toan vao nc, phoi c bao ve
trong hat co chat d tr nen kha nang ton tai va phat trien tot hn cac loai thc vat
trc o.
c. Nguyen nhan xuat hien cay hat tran :
Sang k Pecmi, luc a tiep tuc nang cao, kh hau kho ro ret, xuat hien cay hat tran
au tien, co kha nang thu tinh khong can nc va thch ng vi kh hau kho.
d. Nguyen nhan xuat hien lng c au cng va bo sat :
- Cung gan lien vi s xuat hien cua cac day nui, ai luc va s thu hep cua bien.
Vao cuoi k evon, t ca vay chan a xuat hien lng c au cng va song
c nc va song c can.
- Sang k Than a, kh hau cang kho hn, mot so nhom lng c au cng thch
nghi han vi i song can tr thanh bo sat au tien e trng co vo cng, da co


vay sng chu c kh hau kho, tim va phoi hoan thien hn, thch ng vi viec
lay oxi va thc hien trao oi chat trong i song can.
2. Nhan xet chung ve yeu to chi phoi qua trnh xuat hien cac dang sinh vat mi trong
ai Co sinh :
- ac iem a hnh, kh hau trong ai Co sinh dien ra theo chieu hng chung la s
thu hep dan cua bien, s m rong cua ai luc vahnh thanh nhieu day nui ln. Cac
yeu to nay lam cho kh hau ngay cang tr nen kho hn.
- Trong cac ieu kien tren, cang ve sau, ch co nhng loai thc vat va ong vat nao
co c cac cau truc va c che sinh ly thch ng c vi moi trng can mi co
nhieu u the trong au tranh sinh ton va o cung la ly do giai thch qua trnh xam
nhap manh me cua thc vat, ong vat t nc len moi trng can trong ai Co sinh.
3. Ly do diet vong cua quyet khong lo :
Do k Pecmi, luc a tiep tuc nang cao, kh hau cang kho va lanh, nhieu day nui ln
noi len lam cho ieu kien song cua quyet tr nen kho khan va khac nghiet hn, nhng
rng quyet khong lo hnh thanh k Than a trc o b thu hep dan va quyet b tieu
diet.

Cau 120 : Giai thch ly do phat trien cay hat tran va cay hat kn. Giai thch ly do phat trien va
diet vong cua bo sat khong lo.
Tra li :
1. Ly do phat trien cua cay hat tran va cay hat kn :
- Vao k Tam iep, a the tng oi yen tnh, ai luc chiem u the va kh hau kho,
cay hat tran nh cac ac iem thch ng vi kh hau kho va moi trng can nh
phoi co hat bao ve, thu tinh xay ra khong le thuoc vao nc nen chiem u the va
thay the quyet thc vat.
- Sang k Giura, bien tien vao luc a, kh hau am hn, cay hat tran tiep tuc phat trien
manh, co nhng cay rat to nh Sequoia.
- k Phan trang, bien thu hep, kh hau kho, may mu trc kia tan i, nang gat, cay
hat kn xuat hien va nh co phng thc bao ve hat tot hn, sinh san hoan thien hn
nen phat trien manh.
2. Ly do phat trien va diet vong cua bo sat khong lo :
- ky Giura : cay co hat a dang (hat tran) trong rng, tr thanh nguon thc an
phong phu cho ong vat, nh vay bo sat khong lo chiem u the tuyet oi.
- Sang k Phan trang, cay hat kn xuat hien, phat trien manh tao ieu kien cho bo sat
tiep tuc thong tr.
- Vao cuoi k Th ba thuoc ai Tan sinh, kh hau lanh ot ngot dan en rng b thu
hep. Ca 2 yeu to tren dan en bo sat khong lo b tieu diet nhanh chong.



Cau 121 : Trnh bay quan niem cua Lamac, acuyn va di truyen hoc hien ai ve vai tro cua
ngoai canh oi vi sinh vat.
Tra li :
v Quan niem ve vai tro cua ngoai canh :
1. Lamac : ieu kien ngoai canh khong ong nhat va thng xuyen thay oi, tac dung
trc tiep len sinh vat lam cho loai bien oi dan da va lien tuc. Nhng bien oi nho cua
sinh vat c tch luy thanh nhng bien oi ln. Nhng bien oi do ngoai canh gay ra
hay do thay oi tap quan hoat ong cua ong vat eu di truyen c.
2. acuyn : Tac dung trc tiep cua ngoai canh hay tap quan hoat ong cua ong vat gay
ra nhng bien d xac nh, chi phoi hang loat ca the song.
- Ngoai canh tac dung gian tiep thong qua nhieu he the qua qua trnh sinh san, gay ra
nhng bien d khong xac nh.
- Ngoai canh la nguyen nhan ben ngoai, tao ieu kien thuc ay qua trnh tien hoa
cua sinh gii.
3. Di truyen hoc hien ai :
- Ngoai canh la nguon vat chat va nang lng can thiet cho s ton tai cua sinh vat.
- Ngoai canh co the gay ra thng bien sinh vat.
- Ngoai canh ong thi cung la tac nhan gay ra ot bien.
- Vai tro quan trong nhat cua ngoai canh oi vi s tien hoa cua sinh gii chnh la
qua trnh chon loc dien ra di tac dung cua cac yeu to cua no.

Cau 122 : Khai niem ve bien d, chon loc nhan tao va chon loc t nhien theo acuyn.
Tra li :
1. Khai niem ve bien d :
- Theo acuyn con goi la bien d ca the. o la nhng ac iem sai khac gia cac ca
the cung loai, c phat sinh trong qua trnh sinh san.
- Tac dung trc tiep cua ieu kien ngoai canh hay cua tap quan hoat ong ch lam
xuat hien nhng bien oi ong loat theo cung mot hng xac nh, t co y ngha oi
vi s tien hoa va chon giong.
- Bien d xuat hien tng ca the rieng le theo nhng hng khong xac nh mi la
nguon nguyen lieu cua qua trnh chon loc, mi co y ngha oi vi tien hoa va chon
giong.
2. Chon loc nhan tao :
- Trong mot quan the vat nuoi hoac cay trong luon phat sinh cac bien d. Nhng ca
the mang bien d co li c con ngi gi lai cho sinh san. Nhng ca the mang
bien d khong co li b con ngi loai bo, han che sinh san.
- Nh vay, chon loc nhan tao bao gom hai mat song song va ao thai nhng bien d
khong co li, va tch luy nhng bien d co li phu hp vi muc ch cua con ngi.


- Nhu cau cua con ngi khac nhau nen a chon loc vat nuoi, cay trong theo nhng
hng khac nhau. Trong moi hng, con ngi a i sau khai thac ac iem co li
vat nuoi, cay trong, gia lai nhng dang noi bat nhat, loai bo i nhng dang trung
gian.
- Ket qua la t mot dang ban au a phan li tnh chat cho nhieu dang khac nhau,
khac xa dang to tien ban au. Qua trnh phan li nay a giai thch tnh a dang cua
vat nuoi, cay trong.
3. Chon loc t nhien :
- Sinh vat chu s chi phoi cua vo so cac ieu kien song phc tap khac nhau va luon
phat sinh cac bien d. V vay, chung chu tac dung cua chon loc t nhien e au
tranh chong lai nhng ieu kien song khong co li.
- Nhng ca the nao mang bien d co li cho ban than sinh vat th song sot nhieu hn,
phat trien u the, sinh san nhieu, con chau ngay mot ong. Nhng ca the nao mang
bien d khong co li hay t co li th t co kha nang ton tai, t c sinh san nen con
chau hiem dan. Ket qua cua qua trnh chon loc t nhien la ch nhng sinh vat nao
thch nghi vi ieu kien song mi song sot va phat trien.
- acuyn a ra mot th du ien hnh ve tac dung cua chon loc t nhien oi vi sau
bo quan ao Maer. o, gio manh nen nhng sau bo nao khong co canh to
khoe chong c gio manh th eu b cuon xuong bien. Trong ieu kien o, nhng
sau bo khong co canh hoac canh tieu giam, ch co the bo hoac bay la la tren mat
at th ton tai. Ket qua la trong so 550 loai canh cng quan ao Maer th co 200
loai khong bay c.
- Tnh bien d va tnh di truyen chu tac ong cua chon loc t nhien la nhan to chnh
hnh thanh cac ac iem thch nghi cua sinh vat.
- Di tac dung cua chon loc t nhien, tren quy mo ln, thi gian lch s dai, qua
trnh phan li tnh trang a dan en hnh thanh nhieu loai mi t mot loai ban au.
- Bang thuyet chon loc t nhien, acuyn a giai thch c s hnh thanh ac iem
thch nghi cua sinh vat va cung a chng minh rang toan bo sinh gii ngay nay la
ket qua cua qua trnh tien hoa t mot nguon goc chung. Tuy nhien, do han che cua
khoa hoc ng thi nen acuyn cha hieu ro c ban chat cua nguyen nhan phat
sinh bien d va c che di truyen cac bien d.

Cau 123 : Trnh bay noi dung thuyet tien hoa co ien.
Tra li :
1. Thuyet tien hoa cua Lamac :
T the k XVII tr ve trc, ngi ta a quan niem thng e a sang tao ra toan bo
sinh gii cung mot lan, nhng ac iem thch nghi hp ly t au en gi khong co g
thay oi.


J.B.Lamac, nha t nhien hoc ngi Phap (1744 1829) la ngi au tien xay dng hoc
thuyet co he thong ve s tien hoa cua sinh gii. Lacmac :
- Ngoai canh khong ong nhat va thng xuyen thay oi la nguyen nhan lam cho cac
loai bien oi. T nhng bien oi nho c tch luy qua thi gian a tao nen nhng
bien oi sau sac tren c the sinh vat.
- Tien hoa khong ch la s bien oi ma la s phat trien co tnh ke tha lch s, to chc
c the c bien oi t n gian en phc tap.
- Lamac cho rang, nhng bien oi tren c the sinh vat la do tac dung cua ngoai canh
hoac do tap quan hoat ong cua ong vat va eu c di truyen, tch luy qua cac
the he. Do han che cua khoa hoc ng thi nen Lamac cha phan biet c bien d
di truyen va bien d khong di truyen.
- Lamac cung cha giai thch c cac ac iem thch nghi cua sinh vat mot cach
ung an. Ong cho rang, ngoai canh thay oi cham nen sinh vat kp thch nghi va co
kha nang phan ng phu hp vi s thay oi ieu kien moi trng, moi ca the eu
nhat loat phan ng giong nhau trc ieu kien mi cua ngoai canh.
v anh gia nhng cong hien va han che cua Lamac ve hoc thuyet tren :
Cong hien :
- Lamac la ngi au tien xay dng mot hoc thuyet co he thong ve s tien
hoa cua sinh gii.
- a neu c vai tro cua ngoai canh trong s tien hoa sinh gii; ong thi a
co mot so quan niem ung an ve s tien hoa sinh vat nh cho rang tien hoa
la s phat trien mang tnh ke tha lch s; s phc tap hoa c the la dau hieu
cua s tien hoa...
Han che :
Do nhng han che cua trnh o khoa hoc ng thi, Lamac a cha thanh cong
trong mot so quan iem sau :
- Cha phan biet c bien d di truyen va bien d khong di truyen. Theo quan
niem cua di truyen hoc hien ai, thng bien la nhng bien oi do ngoai
canh, khong di truyen.
- Lamac cha thanh cong trong viec giai thch cac ac iem hp ly tren c the
sinh vat. Quan niem moi sinh vat eu thch nghi kp thi va khong co loai b
ao thai la khong ung vi cac tai lieu co sinh hoc : a co 25 van loai thc
vat va 7,5 trieu loai ong vat b diet vong do khong thch ng trc s thay
oi cua hoan canh song.
- Quan niem moi sinh vat eu co phan ng nhat loat giong nhau trc ieu
kien ngoai canh khong ung vi quan niem ngay nay ve tnh vo hng cua
bien d va tnh a hnh cua quan the.


- Cha giai thch c chieu hng tien hoa t n gian en phc tap. Lamac
buoc phai gia thuyet rang sinh vat von co khuynh hng khong ngng vn
len t hoan thien.
2. Hoc thuyet tien hoa cua acuyn :
a. S.R.acuyn (1809 1882) : Nha t nhien hoc ngi Anh, a at nen mong vng
chac cho hoc thuyet tien hoa.
- Ong la ngi au tien a ra khai niem bien d ca the (goi tat la bien d) e ch
nhng ac iem sai khac gia cac ca the trong loai qua qua trnh sinh san.
- Ong cho rang tac dung trc tiep cua ngoai canh hay cua tap quan hoat ong cua
ong vat ch gay nen nhng bien oi ong loat theo cung 1 hng xac nh, t co
y ngha oi vi tien hoa va chon giong. Bien d xuat hien trong qua trnh sinh
san tng ca the rieng le theo nhng hng khong xac nh mi la nguon
nguyen lieu cua tien hoa va chon giong.
b. Chon loc nhan tao :
- Vat nuoi va cay trong xuat hien nhng bien d. Nhng ca the nao mang bien d
co li cho ngi th c gi lai e nhan giong, nhng ca the nao mang bien d
khong co li cho ngi th b loai bo, han che sinh san. o la mot qua trnh bao
gom 2 mat song song va ao thai nhng bien d khong co li, va tch luy
nhng bien d co li phu hp vi nhu cau cua con ngi.
- Chon loc nhan tao la nhan to chnh e giai thch vat nuoi, cay trong thch nghi
cao o vi mot nhu cau xac nh cua con ngi.
- Chon loc nhan tao co the c tien hanh theo nhieu hng khac nhau, moi
hng, con ngi i sau khai thac mot ac iem co li cho mnh, gi lai nhng
dang noi bat nhat, loai bo nhng dang trung gian, ket qua la dan en s phan ly
tnh trang, giai thch nhieu giong vat nuoi hay cay trong thuoc pham vi cua moi
loai eu co nguon goc t mot hoac vai dang to tien hoang dai ban au.
c. Chon loc t nhien :
- Tac nhan gay ra chon loc t nhien la nhng ieu kien kh hau, at ai, thc an,
ke thu ...
- Nhng ca the nao mang bien d co li cho ban than chung th song sot, phat
trien u the, sinh san nhieu, con chau ngay mot ong. Trai lai, nhng ca the
mang nhng bien d co hai cho chung th t co kha nang ton tai, phat trien, con
chau hiem dan.
- Th du ien hnh : quan ao Maer co gio thng xuyen thoi manh lam cho
sau bo khong co canh to khoe chong c vi gio th eu b thoi cuon xuong
bien. Trong ieu kien o th sau bo khong co canh hoac canh tieu giam bay la la
tren mat at la nhng bien d co li, giup cho chung ton tai.
- Vay chon loc t nhien a tac ong qua cac ac tnh bien d, di truyen la nhan to
chnh hnh thanh cac ac iem thch nghi cua sinh vat.


- Vi qui mo rong ln, thi gian lch s lau dai, di tac dung cua chon loc t
nhien a dan ti qua trnh phan li tnh trang, hnh thanh nhieu loai mi t mot
loai ban au.
v Tom lai, thuyet chon loc t nhien cua acuyn giai thch kha thanh cong ve s
hnh thanh cac ac iem thch nghi cua sinh vat va cung a chng minh rang
toan bo sinh gii ngay nay la ket qua cua mot qua trnh tien hoa t mot nguon
goc chung.

Cau 124 : Ngay nay, ngi ta a hoan chnh quan niem cua acuyn ve chon loc t nhien nh
the nao.
Tra li :
1. Quan niem cua acuyn ve chon loc t nhien :
Quan niem ve chon loc t nhien cua acuyn co the tom tat bang cac noi dung c ban
sau :
- C s cua chon loc t nhien la bien d. acuyn la ngi au tien dung khai niem
bien d ca the e ch s phat sinh nhng ac iem sai khac gia cac ca the cung loai
trong qua trnh sinh san, goi tat la bien d. Bien d xuat hien trong qua trnh sinh san
tng ca the rieng le va theo nhng hng khong xac nh, la nguon nguyen lieu
cua chon giong va tien hoa.
- Chon loc t nhien tac ong thong qua ac tnh bien d va di truyen a la nhan to
chnh trong qua trnh hnh thanh cac ac iem thch nghi tren c the sinh vat.
- Loai mi c hnh thanh dan dan qua nhieu dang trung gian, di tac dung cua
chon loc t nhien theo con ng phan ly tnh trang. T o giai thch c toan bo
sinh gii ngay nay la ket qua cua qua trnh tien hoa t mot nguon goc chung.
2. Nhng bo sung cua khoa hoc ngay nay a hoan chnh nhng quan niem cua acuyn
ve chon loc t nhien :
a. Do han che cua khoa hoc ng thi nen acuyn cha hieu ro c s vat chat va
c che cua hien tng bien d va di truyen :
- Ngay nay khoa hoc a xac nhan vat chat cua di truyen la nhiem sac the ma
trong o cha cac gen.
- Bien d c phan biet : bien d lam thay oi vat chat di truyen nh cac ot bien
cau truc nhiem sac the, ot bien the d boi, ot bien the a boi, ot bien gen va
bien d to hp; bien d khong lien quan en kieu gen la thng bien.
- Ch nhng bien d lam thay oi vat chat di truyen, qua giao t vao hp t mi co
the di truyen c qua cac the he khac nhau cua loai, con thng bien khong co
kha nang di truyen.
- Nguyen nhan gay nen nhng ot bien la cac tac nhan cua moi trng trong va
ngoai c the, u lieu lng va cng o. Nguyen nhan gay nen nhng bien d to


hp la s phan ly oc lap hay trao oi cheo cua cac gen trong giam phan, ket
hp vi s tai to hp cua cac gen o trong thu tinh.
- Nhng bien d lam thay oi vat chat di truyen a c tai ban, phan ly va to hp
qua cac c che nguyen phan, giam phan va thu tinh e hnh thanh hp t mi
cua loai mang vat chat di truyen a c oi mi. Do o, co the noi nhng bien
d lam thay oi vat chat di truyen la nguyen lieu phuc vu cho cac qua trnh chon
loc t nhien.
b. e giai thch qua trnh chon loc t nhien, khoa hoc ngay nay a bo sung bang
cac quan iem hien ai :
- Thch nghi kieu hnh la do thng bien qui nh.
- Thch nghi kieu gen la ket qua cua mot qua trnh lch s, chu s chi phoi cua 3
nhan to chu yeu : qua trnh ot bien, qua trnh giao phoi va qua trnh chon loc t
nhien.
ot bien t nhien co the c coi la nguyen lieu cua qua trnh tien hoa,
trong o ang ke la cac ot bien gen. V tnh pho bien cua no nen c coi
la nguon nguyen lieu chu yeu cua tien hoa.
Cac the ot bien thng cohai v no pha v moi quan he hai hoa gia cac
thanh phan trong kieu gen, gia kieu gen vi moi trng quen thuoc cu.
Nhng, nhng ot bien o c at vao moi trng song mi, co the no tao
ra s hai hoa mi thch nghi hn va tr thanh co li, tr thanh nhng ac
iem mi co y ngha tien hoa.
Qua trnh giao phoi a lam cho cac bien d noi tren c tai ban va nhan
rong qua cac the he trong quan the hoac tao ra vo so cac bien d to hp. V
vay, co the noi cac ot bien la nguon nguyen lieu s cap con bien d to hp
la nguon nguyen lieu th cap cua chon loc t nhien.
Ngoai qua qua trnh giao phoi con tao ra nhng to hp gen tot, do o qua
trnh giao phoi con giup cho viec s dung nguon d tr cua cac gen ot bien
c tm an trong trang thai d hp.
Qua trnh chon loc t nhien khong ch tac ong oi vi tng gen rieng le ma
oi vi toan bo kieu gen, khong ch tac ong oi vi ca the rieng le ma oi
vi ca quan the. Chon loc t nhien la nhan to qui nh chieu hng va nhp
ieu bien oi thanh phan kieu gen cua quan the, la nhan to nh hng qua
trnh tien hoa.
c. Khoa hoc ngay nay cho rang hnh thanh loai mi la mot qua trnh hnh thanh
lch s, cai bien thanh phan kieu gen cua quan the ban au theo hng nghi, tao
ra kieu gen mi, cach li sinh san vi quan the goc :
Ngay nay khoa hoc a giai thch s hnh thanh loai bang cac phng thc chu yeu
sau :


- Hnh thanh loai bang con ng a ly : trong nhng ieu kien a ly khac nhau,
chon loc t nhien a tch luy cac ot bien va bien d to hp theo nhng hng
khac nhau, dan dan tao thanh noi a ly roi ti cac loai mi. ieu kien a ly
khong phai la nguyen nhan trc tiep gay ra nhng ot bien tng ng tren c
the sinh vat ma la nhan to chon loc nhng kieu gen thch nghi.
- Hnh thanh loai bang con ng sinh thai : cac quan the cua loai c chon loc
theo hng thch nghi vi nhng ieu kien sinh thai khac nhau, hnh thanh cac
noi sinh thai roi en loai mi.
- Hnh thanh loai bang con ng lai xa va a boi hoa : bo nhiem sac the cua cac
loai khac nhau con lai khong tng ong nen gay tr ngai cho viec phat sinh
giao t. Ngi ta a gay ot bien a boi t 2n thanh 4n lam cho giam phan xay
ra de dang; t o hnh thanh c loai mi co bo nhiem sac the 4n mang 2
nguon goc cua cac loai khac nhau.
v Tom lai, loai mi khong xuat hien vi 1 ot bien ma thng la co s tch luy
mot to hp nhieu ot bien, loai mi khong ch xuat hien vi mot ca the duy nhat
ma la mot quan the hay mot nhom quan the ton tai, phat trien nh mot khau
trong he sinh thai, ng vng qua thi gian di tac dung cua chon loc t nhien.

Cau 125 : So sanh thuyet Lamac, thuyet acuyn va thuyet tien hoa hien ai ve cac mat : cac
nhan to tien hoa, s hnh thanh cac ac iem thch nghi, qua trnh hnh thanh loai mi va chieu
hng tien hoa cua sinh gii.
Tra li :

Ch tieu
so sanh
Thuyet Lamac Thuyet acuyn
Thuyet tien hoa hien
ai
Cac
nhan to
tien hoa
S thay oi cua
ngoai canh.
Tap quan hoat
ong (oi vi
ong vat).
Bien d, di
truyen va chon
loc t nhien.
ot bien, giao
phoi, chon loc t
nhien va s cach
li.
S hnh
thanh
cac ac
iem
thch
nghi
S tch luy cac
bien oi ca the
di anh hng
cua ngoai canh
hay do tap quan
hoat ong (oi
vi ong vat).

La ket qua cua
chon loc t
nhien da tren
tnh bien d va
tnh di truyen
trong hoan canh
song khong
ngng thay oi.
Thch nghi kieu
hnh c bieu
hien bang
thng bien, do
tac ong trc
tiep cua moi
trng song.



Ngoai canh thay
oi cham nen
sinh vat thch
nghi kp thi va
khong co loai b
ao thai.
Chon loc t
nhien va ao
thai bien d
khong co li,
va tch luy bien
d co li cho sinh
vat. ao thai la
hng chu yeu.
Thch nghi kieu
gen bieu hien
bang ot bien va
bien d to hp,
do tac ong cua
3 nhan to : ot
bien, giao phoi
va chon loc t
nhien.
ot bien va bien
d to hp lam
tang tnh a hnh
cua quan the,
giup quan the
tang kha nang
thch nghi.
Qua
trnh
hnh
thanh
loai mi
Di tac dung
cua ngoai canh,
loai c hnh
thanh dan dan
trai qua nhieu
dang trung gian.
Loai mi c
hnh thanh dan
qua nhieu dang
trung gian bang
con ng phan
li tnh trang t
mot to tien ban
au di tac
dung cua chon
loc t nhien.
La qua trnh
bien oi thanh
phan kieu gen
cua quan the,
theo hng thch
nghi, tao kieu
gen mi theo
hng cach li
sinh san vi
quan the goc.
Loai c hnh
thanh bang con
ng a ly,
con ng sinh
thai va con
ng lai xa
kem a boi hoa.
Chieu
hng
tien hoa
Nang cao dan to
chc c the t
n gian en
phc tap.
Sinh gii ngay
cang a dang, to
chc ngay cang
phc tap, thch
nghi ngay cang
hp ly.
Giong quan
niem acuyn.


Cau 126 : So sanh chon loc t nhien va chon loc nhan tao theo quan niem cua acuyn.
Tra li :
- eu phat sinh t tac nhan cua cac ieu kien song.
- eu da tren c s cua tnh bien d va tnh di truyen : tnh bien d cung cap cac
nguyen lieu cho qua trnh chon loc, tnh di truyen giup tch luy cac bien d co li a
c chon loc cho the he sau.
- eu dien ra 2 mat song song : va ao thai cac bien d co hai hoac khong co li,
va tch luy cac bien d co li.
- eu dan en s phan ly tnh trang t dang to tien ban au, tao ra nhieu dang sinh
vat, lam phong phu, a dang sinh gii.
- eu la ong lc chu yeu cua s tien hoa.
iem
phan biet
Chon loc t nhien Chon loc nhan tao
Tac nhan
Do t nhien tien hanh tren
toan bo sinh vat trong sinh
gii.
Do con ngi tien hanh tren
oi tng vat nuoi va cay
trong.
ong lc
La au tranh sinh ton trong
moi c the song.
Nhu cau th hieu nhieu mat
cua con ngi.
Thi gian
Co t khi s song xuat hien. Co t khi con ngi biet chan
nuoi va trong trot.
Ket qua
Gi lai cac bien d co li cho
sinh vat.
Tao nhieu loai mi.
Tac dung cham nhng toan
dien, sau sac.
Gia lai cac bien d co li
cho con ngi.
Tao nhieu th mi, noi mi
trong pham vi mot loai.
Tac dung nhanh nhng phien
dien.
Vai tro
ong lc chu yeu cua s tien
hoa sinh gii.
ong lc chu yeu cua s tien
hoa vat nuoi, cay trong.

Cau 127 : Trnh bay ve cac thuyet tien hoa hien ai.
Tra li :
1. S hnh thanh thuyet tien hoa hien ai :
- Sinh hoc ng trc mot thi k khung hoang ve l luan : Cac ac tnh thu c
trong i ca the di anh hng cua moi trng va cua tap quan hoat ong co di


truyen c khong? Trong qua trnh tien hoa th ngoai canh hay la tnh di truyen
cua c the co vai tro quan trong hn?
- Khi khoa hoc phat hien c tnh on nh cua bo nhiem sac the a quan niem rang
tnh di truyen oc lap vi ngoai canh. Khi nghien cu tnh vo hng cua ot bien a
co lap bien d vi ngoai canh. Khi nghien cu tac dung cua chon loc oi vi dong
thuan a phu nh tnh sang tao cua chon loc t nhien ...
- Khoa hoc hien ai a phan biet c bien d di truyen vi bien d khong di truyen,
hieu ro nguyen nhan phat sinh bien d, c che di truyen cac bien d ... o la nhng
c s e hnh thanh nen thuyet tien hoa hien ai.
2. Thuyet tien hoa tong hp :
Ngay nay, ngi ta a phan biet tien hoa nho vi tien hoa ln :
a. Tien hoa nho goi la tien hoa vi mo : La qua trnh bien oi thanh phan kieu gen
cua quan the, bao gom s phat sinh cac ot bien, s phat tan cac ot bien qua giao
phoi, s chon loc cac ot bien co li, s cach li sinh san gia quan the a bien oi
vi quan the goc, ket qua la hnh thanh loai mi.
Qua trnh tien hoa nho dien ra trong mot pham vi hep, thi gian lch s tng oi
ngan, co the nghien cu bang thc nghiem.
b. Tien hoa ln goi la tien hoa v mo : La qua trnh hnh thanh cac nhom phan loai
tren loai nh chi, ho, bo, lp, nganh.
Qua trnh nay dien ra trong mot pham vi rong ln hn, trong mot thi gian lch s
dai hn.
Thi gian qua, khoa hoc a tap trung nghien cu nhng van e cua tien hoa nho a thu
c nhng thanh tu ang ke ve sinh hoc phan t, ve di truyen hoc quan the ... v vay,
tien hoa nho a tr thanh trung tam cua thuyet tien hoa hien ai.
Trc ay, ngi ta cho rang tien hoa ln la he qua cua cac tien hoa nho. Nhng gan
ay, ngi ta nhan thay tien hoa ln cung co nhng net rieng cua no, v vay, ngi ta
ang bat au tap trung nghien cu nhng van e cua tien hoa ln.
3. Thuyet tien hoa bang cac ot bien trung tnh :
- M. Kimura (1971) da vao nhng nghien cu ve nhng bien oi trong cau truc cua
cac phan t protein a e ra quan niem a so cac ot bien gen la trung tnh.
- Thuyet tien hoa bang cac ot bien trung tnh, ngha la s tien hoa dien ra bang s
cung co ngau nhien nhng ot bien trung tnh, khong lien quan ti tac dung cua
chon loc neu tren.
- Loai ot bien trung tnh nay a c di truyen hoc xac nhan. S a dang cua cac
phan t protein co lien quan ti s cung co cac ot bien trung tnh mot cach ngau
nhien, kho co the giai thch bang tac dung cua choc loc t nhien. S a hnh c
can bang trong quan the la mot chng minh cho qua trnh cung co nhng ot bien
ngau nhien trung tnh.


- Thuyet tien hoa bang cac ot bien trung tnh a bo sung thuyet tien hoa bang con
ng chon loc t nhien ao thai cac ot bien co hai.

Cau 128 : So sanh tien hoa nho va tien hoa ln trong thuyet tien hoa tong hp.
Tra li :
1. iem giong nhau :
eu giai thch qua trnh hnh thanh cac n v phan loai sinh vat thong qua qua trnh
bien oi thanh phan kieu gen cua quan the goc di tac ong cua cac nhan to : ot
bien, giao phoi, chon loc t nhien va s cach ly.
iem
phan biet
Tien hoa nho Tien hoa ln
Noi dung
Giai thch qua trnh hnh
thanh loai mi.
Giai thch qua trnh hnh
thanh cac nhom phan loai
tren loai nh chi, ho, bo, lp,
nganh.
Pham vi
Pham vi phan bo tng oi
hep.
Pham vi phan bo rong ln.
Thi gian
Thi gian lch s tng oi
ngan.
Thi gian lch s lau dai.
V tr va
mc o
nghien
cu
c nghien cu trc va
phat trien nhanh. ang chiem
mot v tr quan trong trong
thuyet tien hoc hien ai.
Ch mi c nghien cu
trong thi gian gan ay.

Cau 129 : Neu cac chieu hng tien hoa cua sinh gii. V sao ngay nay van ton tai nhng
nhom sinh vat co to chc thap ben canh nhng nhom sinh vat co to chc cao?
Tra li :
1. Cac chieu hng tien hoa cua sinh gii :
a. Ngay cang a dang, phong phu :
- T mot so t dang nguyen thuy ban au, sinh gii a tien hoa theo hai hng
ln, tao thanh gii thc vat co khoang 50 van loai va gii ong vat co khoang
1,5 trieu loai.
- Moi gii o lai tiep tuc phan nhanh thanh nhieu lp. Moi lp phan hoa thanh
nhieu bo. Moi bo tao ra nhieu ho. Moi ho cho nhieu chi. Moi chi hnh thanh nen


nhieu loai. Ngoai ra con co nhng n v di loai nh giong (noi hay th) ...
Moi giong la mot tap hp nhieu ca the.
- C s khoa hoc e giai thch s a dang, phong phu o la a xuat hien nhieu
kieu ot bien khac nhau. o la nguon nguyen lieu s cap cua chon loc t nhien.
- Qua trnh giao phoi a hnh thanh nen nhieu bien d to hp. o la nguon nguyen
lieu th cap cua choc loc t nhien a gop phan lam cho loai them a dang,
phong phu.
- Qua trnh chon loc t nhien a tao ra s phan hoa sinh san cua nhng kieu gen
khac nhau trong quan the. Chon loc t nhien theo nhieu hng khac nhau a
hnh thanh nen nhng dang sinh vat khac nhau, moi dang thch nghi vi mot
ieu kien song nhat nh.
- Cac c che cach li a lam cho cac nhom ca the phan hoa tch luy cac ot bien
theo cac hng khac nhau, lam cho kieu gen sai khac nhau ngay cang nhieu va
cuoi cung la dan en hnh thanh cac loai mi.
b. To chc ngay cang cao :
- To chc c the t dang cha co cau tao te bao en n bao, roi a bao.
- C the a bao ngay nay cang co s phan hoa ve cau tao va chuyen hoa ve chc
nang.
- Nhng loai xuat hien sau cung co cau tao c the phc tap va hoan thien nhat
(thu, cay hat kn).
- T mot so gen ban au, ot bien a tao ra nhieu alen khac nhau lam cho kieu
gen ngay cang them phc tap. Nhng bien oi nho dan dan tap trung thanh
nhng bien oi ln, dan dan tao ra cau truc c the ngay mot hoan thien, ngay
mot phc tap. To chc mi thay the to chc cu co cau truc ngay mot cao hn.
c. Thch nghi ngay cang hp ly : (La hng c ban nhat)
- Nhng dang ra i sau thch nghi hn thay the cho nhng dang trc kem thch
nghi.
- Trong lch s tien hoa a co 25 van loai thc vat, 7,5 trieu loai ong vat b diet
vong v khong thch nghi vi hoan canh song mi.
- ieu kien song luon thay oi, tac ong vao sinh vat lam xuat hien nhng bien d
mi. Chon loc t nhien a phat huy tac dung gi lai nhng sinh vat mang bien d
mi thch nghi, chung ton tai va sinh san cho con chau ngay mot ong, mat khac
cung ao thai nhng sinh vat mang bien d khong thch nghi, hoac kem thch
nghi, khong c sinh san, con chau ngay mot hiem dan.
- S hnh thanh moi ac iem thch nghi tren c the sinh vat la ket qua cua mot
qua trnh lch s, chu s chi phoi cua 3 nhan to chu yeu : qua trnh ot bien, qua
trnh giao phoi va qua trnh chon loc t nhien.


- Moi ac iem thch nghi la ket qua cua mot qua trnh chon loc t nhien trong
hoan canh nhat nh. Hoan canh song thay oi co the lam cho mot ac iem von
co li tr thanh co hai va c thay the bang mot ac iem thch nghi mi.
- Ngay trong mot hoan canh song on nh, cac ot bien va bien d to hp van
khong ngng xuat hien, chon loc t nhien van khong ngng tac ong. V vay,
nhng sinh vat hnh thanh sau mang nhng ac iem thch nghi hp ly hn
nhng sinh vat co t trc.
2. Ngay nay van ton tai nhng sinh vat co to chc thap :
Ben canh nhng loai sinh vat tien hoa co to chc ngay mot cao nh a neu tren th
van con ton tai song song nhng sinh vat co to chc thap la do nhng nguyen nhan sau :
- Trong ieu kien xac nh van ton tai nhng sinh vat gi nguyen to chc nguyen
thuy, co the coi nh nhng hoa thach song.
- Trong ieu kien song on nh, loai co the co to chc n gian i nh nhng loai k
sinh ...

Cau 130 : Trnh bay thuyet tien hoa bang cac ot bien trung tnh cua Kimura. Thuyet nay co g
khac so vi thuyet tien hoa tong hp va thuyet tien hoa acuyn?
Tra li :
1. Thuyet tien hoa bang cac ot bien trung tnh :
a. C s :
- Kimura da tren nghien cu ve nhng bien oi trong cau truc cac phan t
protein, a e xuat quan niem cho rang ai a so cac ot bien mc phan t la
cac ot bien trung tnh.
- Thc nghiem : khi phan tch 59 mau hemoglobin ngi, trong o co s thay
the 1 axit amin nao o, ngi ta thay co en 43 mau ot bien khong gay anh
hng g ro ret ve mat sinh ly oi vi c the, t ra la the d hp.
b. Noi dung :
Theo thuyet tien hoa cua Kimura :
- S tien hoa dien ra bang s cung so ngau nhien cac ot bien trung tnh, khong
lien quan g en tac ong cua chon loc t nhien.
- Loai ot bien trung tnh ngay nay a c di truyen hoc phan t xac nhan. S a
dang trong cau truc cua phan t protein co lien quan vi s cung co cac ot bien
trung tnh mot cach ngau nhien, kho co the giai thch bang cac tac dung cua
chon loc t nhien.
- S a hnh can bang trong quan the, v du ty le cac nhom mau A, B, AB, O trong
quan the ngi la mot chng minh cho qua trnh cung co ngau nhien cac ot
bien trung tnh.
Thuyet Kimura mang tnh chat bo sung cho thuyet tien hoa cua acuyn bang con
ng chon loc t nhien, ao thai cac ot bien co hai.


2. Khac nhau gia thuyet Kimura, thuyet tien hoa tong hp va thuyet tien hoa cua
acuyn :
a. Thuyet tien hoa Kimura :
Cho rang tien hoa dien ra bang s cung co ngau nhien cac ot bien trung tnh,
khong lien quan en chon loc t nhien va la nguyen ly c ban cua s tien hoa cap
o phan t.
b. Thuyet tien hoa tong hp :
Giai thch qua trnh hnh thanh loai va cac n v phan loai tren loai (chi, ho, bo,
lp, nganh) thong qua s lam bien oi thanh phan kieu gen cua quan the di tac
dung cua 4 nhan to la phat sinh ot bien, phat tan ot bien va bien d to hp qua
giao phoi, s chon loc cac ot bien co li va cach ly sinh san gia quan the a bien
oi vi quan the goc.
c. Thuyet tien hoa cua acuyn :
Giai thch qua trnh hnh thanh cac ac iem thch nghi va loai mi bang con ng
phan ly tnh trang t mot to tien ban au thong qua tac ong cua chon loc t nhien
vi c s la tnh bien d va tnh di truyen.

Cau 131 : So sanh quan niem cua acuyn va quan niem tien hoa hien ai ve chon loc t
nhien.
Tra li :

iem
so sanh
Quan niem acuyn Quan niem hien ai
oi
tng
cua
CLTN
Moi ca the trong t nhien. Co 3 mc o tac dung :
Mc o ca the.
Mc o di ca the (nhiem sac
the, giao t ...).
Mc o tren ca the (quan the,
quan xa ...).
Nguyen
lieu cua
CLTN
Bien d ca the thong qua qua
trnh sinh san.
Bien oi di tac dung cua
ngoai canh hay tap quan hoat
ong.
ot bien la nguon nguyen lieu
s cap.
Bien d to hp la nguon
nguyen lieu th cap.
Thc
chat
cua
CLTN
Qua trnh gom 2 mat song song
: va ao thai cac bien d
khong co li, va tch luy cac
bien d co li cho sinh vat.
Qua trnh gom 2 mat song
song : va loai bo nhng ot
bien va nhng kieu gen khong
co li, va tch luy lai nhng


Tao ra s phan hoa kha nang
song sot gia cac ca the trong
loai.
ot bien va kieu gen co li,
tiep tuc c sinh san trong
quan the.
Tao ra s phan hoa kha nang
sinh san gia cac ca the trong
quan the.
Ket
qua
CLTN
S song sot cua nhng dang
thch nghi nhat.
S phat trien va sinh san u
the cua nhng kieu gen thch
nghi.
Vai tro
cua
CLTN
La nguyen nhan hnh thanh
cac ac iem thch nghi, dan
en hnh thanh loai mi, tao ra
s phong phu a dang trong
sinh gii, co y ngha oi vi
tien hoa.
La nhan to tien hoa c ban.
Chon loc t nhien quy nh
chieu hng bien oi thanh
phan kieu gen cua quan the va
nh hng qua trnh tien hoa.

Cau 132 : Giai thch qua trnh hnh thanh cac ac iem thch nghi cua sinh vat theo quan niem
cua Lamac, cua acuyn va cua thuyet tien hoa hien ai.
Tra li :
1. Quan niem cua Lamac :
- Ngoai canh khong ong nhat va thng xuyen thay oi lam cho sinh vat bien oi
dan dan va lien tuc t nho tch luy dan thanh nhng bien oi ln.
- Nhng bien oi phat sinh do ngoai canh va do tap quan hoat ong ( ong vat) c
di truyen va tch luy lai tr thanh cac ac iem thch nghi cua sinh vat.
- Cac ca the cung loai co nhng phan ng giong nhau trc cung tac ong cua moi
trng va do ngoai canh thay oi cham chap nen moi sinh vat eu thch nghi kp
thi, khong co s ao thai do kem thch nghi.
2. Quan niem cua acuyn :
- Thch nghi la ket qua cua qua trnh chon loc t nhien da tren c s cua tnh bien d
va tnh di truyen, thong qua con ng ao thai cac bien d co hai va tch luy cac
bien d co li.
Th du : S hnh thanh mau xanh luc tren c the cua sau an la.
To tien cua cac loai sau an la trc ay co the song nhieu moi trng khac
nhau, an nhieu loai thc an khac nhau. Do hoan canh ve sau thay oi, sau buoc
chuyen sang an la. Tren nen la mau xanh nhng con sau nao mang bien d mau
sac gan hoac trung vi mau la, t b chim phat hien nen co ieu kien song sot,
tiep tuc sinh san va truyen ac iem mau sac ay cho con chau. Trai lai nhng ca
the mang mau sac cang tng phan vi mau la cang de b chim phat hien va


tieu diet. Ket qua, ngay nay nhng loai sau an la ch co mau xanh luc tren c
the.
- Bien d phat sinh theo hng khong xac nh va trong hai hng cua qua trnh chon
loc t nhien th hng ao thai cac bien d khong co li la hng chu yeu.
3. Quan niem cua thuyet tien hoa hien ai :
v Theo quan niem hien ai, thch nghi sinh vat bao gom thch nghi kieu hnh va
thch nghi kieu gen :
- Thch nghi kieu hnh (con goi la thch nghi sinh thai) : La nhng thng bien phat
sinh trong qua trnh phat trien cua ca the, do tac ong trc tiep cua cac yeu to trong
moi trng.
Th du : S thay oi hnh dang la cay rau ma theo moi trng : la moc trong khong
kh co hnh mui mac, la noi tren mat nc co hnh ban tron nho, la ngap trong nc
co dang dai lua manh.
- Thch nghi kieu gen (con goi la thch nghi lch s) : La s hnh thanh nhng kieu
gen quy nh nhng tnh trang va tnh chat ac trng cho tng loai, tng noi trong
loai di tac ong cua 3 nhan to chu yeu la : qua trnh ot bien, qua trnh giao phoi
va qua trnh chon loc t nhien.
Th du : Mot so dang thch nghi kieu gen ong vat nh :
Mau sac bao hieu va hnh dang t ve cua sau bo : nhng loai co mau sac
sac s thng i kem yeu to gay kho chu hay nguy hiem cho loai khac nh
bo xt, ong vo ve ... Nhng to hp gen ot bien tao ra mau co li cho
nhng loai nay v chim de phat hien, khong tan cong nham.
Mot so loai sau bo hnh thanh c kieu gen quy nh hnh dang rat giong
moi trng chung song, giup de lan tranh ke thu : nh bo que co hnh dang
giong cai que, bo la co canh giong chiec la cay ...
cac quan the giao phoi rat a hnh ve kieu gen va kieu hnh do o chung
co tiem nang thch nghi rat cao khi ieu kien song thay oi.
Th du :
ruoi giam, qua thc nghiem a chng minh kha nang khang thuoc
DDT cua chung co lien quan vi nhng ot bien hoac to hp ot bien a
phat sinh trc o trong quan the.
Gen khang DDT la gen ot bien lan. Trong ieu kien bnh thng, the
ot bien mang gen nay phat trien kem. Trong moi trng co DDT th
nhng the nay to ra co u the, chung phat trien c trong ieu kien mi
va sinh san ngay cang ong. Lieu lng DDT trong moi trng cang tang
th ap lc chon loc cang manh, kieu gen co sc e khang cao cang nhanh
chong thay the cac kieu gen co sc e khang kem. Ngc lai, khi ngng
x ly DDT th ty le ruoi giam khang DDT cung giam dan.


Giai thch : Trong moi trng co DDT th nhng the ot bien to ra co u
the hn do o chiem t le ngay cang cao. Gia s tnh khang DDT la do 4
gen lan a, b, c, d tac ong bo sung th kieu gen aaBBCCDD co sc chu
ng kem thua aabbCCDD, aabbccDD va sc e khang cao nhat thuoc
ve kieu gen aabbccdd. Lieu lng DDT cang tang nhanh th ap lc chon
loc cang manh, kieu gen co sc e khang cao hn cang nhanh chong thay
the cac kieu gen co sc e khang kem thua. Khi ngng x l DDT th t le
dang khang DDT trong quan the giam dan v trong moi trng khong co
DDT chung sinh trng, phat trien cham hn dang bnh thng.

Cau 133 : Giai thch qua trnh hnh thanh cac nhom phan loai sinh vat bang s o phan ly tnh
trang va bang quan iem tien hoa hien ai.
Tra li :
1. S o phan ly tnh trang giai thch s hnh thanh cac nhom phan loai sinh vat :
S o phan ly tnh trang cho thay t mot loai A ban au di tac dung cua cac ieu
kien song, a phat sinh nhieu bien d khac nhau. Trong so o, ch co hng bien d nao
co y ngha thch nghi mi c chon loc t nhien gi lai, nhng bien d khong phu hp
b ao thai i.
C the, trai qua rat nhieu the he, t mot loai A ban au, a hnh thanh 19 loai mi khac
nhau va khac vi loai A ban au.
Tng nhom loai mi c hnh thanh co chung mot nguon goc hp thanh 1 chi.
Nhieu chi co chung nguon goc hp thanh 1 ho.
Nhieu ho co chung nguon goc hp thanh 1 bo.
Nhieu bo co chung nguon goc hp thanh 1 lp ...
Ngoai nhng dang sinh vat c tao ra, ngay nay van co the ton tai nhng dang nguyen
thuy. Co the xem o la nhng dang hoa thach song.
2. Theo quan iem tien hoa hien ai :
- Loai va cac nhom phan loai tren loai c hnh thanh t qua trnh bien oi kieu gen
cua quan the, qua qua trnh lch s lau dai va pham vi rong ln, di tac dung cua 4
nhan to la ot bien, giao phoi, chon loc t nhien va s cach li.
- Di tac dung cua ot bien thanh phan kieu gen cua quan the thng xuyen b bien
oi. Nhng bien oi o c nhan len thong qua qua trnh giao phoi trong quan the,
cac gen ot bien co ieu kien gap g, sap xep va to hp lai tao ra nhieu bien d to
hp.
- Choc loc t nhien tac dung gi lai nhng ot bien va bien d to hp co y ngha thch
nghi, nhng ot bien va bien d to hp khong co li cho ca the va quan the b ao
thai i. C the qua thi gian lau dai, chon loc t nhien tac dung theo nhieu hng
khac nhau dan en kieu gen cua quan the ngay cang phan hoa.


- S phan hoa thanh phan kieu gen cua quan the c tang cng va nhanh hn
thong qua c che cach ly, dan en s xuat hien loai mi.
- Tng t qua trnh hnh thanh loai mi, cac nhom phan loai tren loai cung hnh
thanh thong qua tac ong cua 4 nhan to tren nhng vi quy mo rong ln va thi gian
lch s keo dai.

Cau 134 : Quan the giao phoi la g? V sao trong mot quan the giao phoi, tan so tng oi cua
cac alen moi gen co khuynh hng duy tr khong oi t the he nay sang the he khac? Neu y
ngha cua nh luat Haci Vanbec.
Tra li :
1. Quan the giao phoi :
- Quan the giao phoi la mot nhom ca the cung loai, trai qua nhieu the he a cung
chung song trong mot khoang khong gian xac nh, trong o cac ca the giao phoi t
do vi nhau va c cach li mc o nhat nh vi cac quan the lan can cung thuoc
loai o.
- Quan the la n v to chc c s, la n v sinh san cua loai trong t nhien. Moi
quan the co thanh phan kieu gen ac trng va on nh. Qua trnh tien hoa nho dien
ra tren c s s bien oi thanh phan kieu gen cua quan the.
2. Tan so tng oi cua cac alen moi gen co khuynh hng on nh :
Nha toan hoc ngi Anh G.N. Haci va bac s ngi c V. Vanbec a phat hien ra
quy luat phan bo cac kieu gen va kieu hnh trong quan the giao phoi, sau nay goi la
nh luat Haci Vanbec.
Theo nh luat nay, trong nhng ieu kien nhat nh th trong long mot quan the giao
phoi, tan so tng oi cua cac alen moi gen co khuynh hng duy tr khong oi t the
he nay sang the he khac.
Th du mot gen co hai alen la A va a. S to hp cua cac gen o a cho 3 kieu gen trong
quan the : AA, Aa va aa.
T le cac kieu gen o P la :
0,25AA + 0,50Aa + 0,25aa = 1
Kieu gen AA ch cho mot loai giao t A, kieu gen aa ch cho mot loai giao t a, kieu
gen Aa cho 2 loai giao t bang nhau A va a.
Trong tong so cac giao t sinh ra t the he xuat phat co t le giao t mang gen A hay t
le giao t mang gen a eu bang 50 , 0
2
50 , 0
25 , 0 +
Tan so tng oi on nh cua gen A so vi gen a the he xuat phat la
50 , 0
50 , 0
a
A
, co
ngha la giao t c hay giao t cai mang gen A chiem t le 50%, mang gen a chiem t
le 50%.


S tai to hp t do cua cac loai giao t nay cho the he sau vi thanh phan kieu gen nh
sau :

0,5 A 0,5 a
0,5 A 0,25 AA 0,25 Aa
0,5 a 0,25 Aa 0,25 aa
T le kieu gen : 0,25 AA + 0,50 Aa + 0,25 aa = 1.
Nh vay, tan so tng oi cua cac alen the he tiep theo the he xuat phat van la
50 , 0
50 , 0
a
A
.
Trong cac the he tiep sau, tan so o van khong thay oi.
Tan so tng oi cua cac alen trong mot gen nao o la ac trng cho tng quan the.
Th du : Tan so tng oi
20 , 0
80 , 0
a
A
th t le phan bo kieu gen la 0,64 AA + 0,32Aa +
0,04 aa = 1. Trong trng hp nay, tan so tng oi
a
A
van c on nh la
20 , 0
80 , 0
.
3. Y ngha cua nh luat Haci Vanbec :
- nh luat Haci Vanbec giai thch trong thien nhien co nhng quan the c duy
tr on nh qua thi gian dai.
- T t le cac loai kieu hnh co the suy ra t le cac kieu gen va tan so tng oi cua
cac alen. Ngc lai, t tan so tng oi cua cac alen a biet, co the d oan t le
cac loai kieu gen va kieu hnh trong quan the.
- Trong thc te cac kieu gen AA, Aa, aa co sc song va gia tr thch nghi khac nhau,
qua trnh ot bien va qua trnh chon loc khong ngng xay ra lam cho tan so tng
oi cua cac alen b bien oi. Do o, nh luat Haci Vanbec ch co tac dung han
che.

Cau 135 : Thanh phan kieu gen cua quan the co the b bien oi do nhng nhan to chu yeu
nao?
Tra li :
Thanh phan kieu gen cua quan the co the b bien oi do nhng nhan to chu yeu sau
ay :
1. Qua trnh ot bien :
- Qua trnh ot bien gay ra nhng bien d di truyen theo hng tang cng hay giam
bt, gay ra nhng sai khac nho hoac nhng bien oi ln ve kieu hnh cua c the.
- oi vi tng gen rieng le th tan so ot bien t nhien trung bnh la 10
-6
en 10
-4
.
nhng gen de b ot bien th tan so co the la 10
-2
. Trong c the sinh vat co rat nhieu


gen, nen tan so ot bien khong phai la nho. Th du ruoi giam co 5.000 gen th t le
giao t mang gen ot bien trong quan the co ti 25%.
- Phan ln cac ot bien t nhien la co hai cho sinh vat, v no pha v moi hai hoa gia
cac gen trong kieu gen, gia c the sinh vat vi moi trng a c chon loc t
nhien hnh thanh lau i.
- The ot bien thng lam cho sinh vat co sc song yeu, kem thch nghi trong ieu
kien song cu. Nhng ieu kien song mi, ot bien co the tao ra sc song manh
hn, thch nghi hn.
- Phan ln cac ot bien gen xay ra oi vi gen lan. ot bien gen lan ton tai trang
thai d hp b gen troi at nen kieu hnh ot bien cha co ieu kien xuat hien. Nhng
trai qua mot qua trnh phan li va tai to hp lien tiep qua nhieu the he, cac gen lan
ot bien co the gap nhau va ton tai trang thai ong hp, bieu hien thanh kieu
hnh.
- Gia tr thch nghi cua mot ot bien co the thay the tuy to hp gen. Mot ot bien nam
mot to hp gen nay co the co hai, nhng no tng tac vi cac gen khac trong mot
to hp gen mi co the lai tr nen co li.
- ot bien gen c xem la nguon nguyen lieu chu yeu cua qua trnh tien hoa, v so
vi ot bien nhiem sac the th chung pho bien hn, t anh hng nghiem trong en
sc song va s sinh san cua c the sinh vat.
- S khac nhau gia cac noi, hay cac loai khong phai la khac nhau mot so ot bien
ln ma la s tch luy cua nhieu ot bien nho.
2. Qua trnh giao phoi :
- Qua trnh giao phoi lam cho ot bien c nhan rong trong quan the, tao ra nhieu
bien d to hp.
- So cap gen d hp trong quan the giao phoi rat ln, la nguon bien d phong phu.
Neu nh ot bien la nguon nguyen lieu s cap th bien d to hp la nguon nguyen
lieu th cap cua chon loc t nhien.
- Qua trnh giao phoi con lam trung hoa tnh co hai cua ot bien, tao ra nhng to hp
gen thch hp.
- S bien oi khong ch la xuat hien cac ot bien mi ma con qua giao phoi a huy
ong nguon d tr cac gen ot bien a phat sinh t lau, nhng van tiem an trang
thai d hp.
3. Qua trnh chon loc t nhien :
- Thuyet tien hoa hien ai a lam sang to nguyen nhan gay bien d va c che di
truyen bien d, do o a hoan chnh quan niem ve chon loc t nhien cua acuyn.
- C the thch nghi c vi ieu kien song, nhng khong sinh san c va se vo
ngha oi vi tien hoa. V vay, mat chu yeu cua chon loc t nhien phai la s phan
hoa kha nang sinh san cua nhng kieu gen khac nhau trong quan the.


- Chon loc t nhien a tac ong vao sinh vat di ba cap o : cap o di ca the
(phan t, nhiem sac the, giao t), cap o ca the va cap o tren ca the (quan the,
quan xa ...), quan trong nhat la chon loc cap o ca the va quan the.
- Chon loc t nhien tac ong tren kieu hnh cua ca the qua nhieu the he dan ti he
qua la chon loc cua gen.
- Trong t nhien, loai phan bo thanh nhng quan the cach li nhau bi nhng khoang
thieu ieu kien thuan li. Trong mot quan the co s canh tranh gia cac ca the vi
nhau. Gia cac quan the cung co s canh tranh vi nhau. Cac quan the co von gen
thch nghi hn se thay the cho nhng quan the kem thch nghi.
- Chon loc quan the hnh thanh nhng ac iem thch nghi tng quan gia cac ca
the, bao am s ton tai phat trien cua nhng quan the thch nghi nhat, quy nh s
phan bo cua chung trong thien nhien. Chon loc ca the lam tang t le nhng ca the
thch nghi nhat trong noi bo quan the. Chon loc ca the va chon loc quan the song
song dien ra.
- Tom lai, chon loc t nhien khong ch tac ong oi vi tng gen rieng le ma oi vi
toan bo kieu gen, khong ch tac ong oi vi tng ca the rieng le ma oi vi ca
quan the. Chon loc t nhien la nhan to quy nh chieu hng va nhp ieu bien oi
thanh phan kieu gen cua quan the, la nhan to nh hng qua trnh tien hoa.
4. Cac c che cach li :
Chon loc t nhien theo chieu hng khac nhau dan en s phan li tnh trang. C che
cach li a thuc ay s phan li tnh trang. S cach li ngan nga giao phoi t do nen a
cung co, tang cng s phan hoa kieu gen trong quan the goc.
a. Cach li a ly :
- Cac quan the sinh vat can b phan cach nhau vi s xuat hien cua cac vat
chng ngai a ly nh nui, bien, song. Cac quan the sinh vat nc b cach li
bi cac day at lien. Nhng loai t di ong hoac khong co kha nang di ong de
chu anh hng cua dang cach li nay.
b. Cach li sinh thai :
- Gia cac nhom ca the trong quan the hoac gia cac quan the trong loai co s
phan hoa, thch ng vi nhng ieu kien sinh thai khac nhau trong cung mot khu
vc a ly, do o gia chung co s cach li tng oi.
c. Cach li sinh san :
- Do ac iem c quan sinh duc hoac tap tnh hoat ong sinh duc khac nhau ma
cac ca the thuoc cac nhom, cac quan the khac nhau khong giao phoi vi nhau.
d. Cach li di truyen :
- Do sai khac trong bo nhiem sac the, trong kieu gen ma s thu tinh khong co ket
qua hoac hp t khong co kha nang song hoac con lai song nhng khong co kha
nang sinh san.


v Cach li a ly la ieu kien e cac nhom ca the tch luy ot bien theo cac hng khac
nhau, lam cho kieu gen sai khac ngay cang nhieu. Cach li a ly va cach li sinh thai
keo dai se dan ti cach li sinh san va cach li di truyen, anh dau s xuat hien loai
mi.

Cau 136 : Nguon goc chung va chieu hng tien hoa cua sinh gii. S phan li tnh trang va s
hnh thanh cac nhom phan loai sinh vat co the c giai thch nh the nao?
Tra li :
1. Nguon goc chung va chieu hng tien hoa cua sinh gii :
a. Nguon goc chung cua sinh gii :
- T mot to tien ban au a phan li tnh trang thanh nhieu nhanh, moi nhanh lai
tiep tuc phan li. S phan li c tiep tuc nh the cho en khi hnh thanh nhieu loai
mi.
- Tng nhom loai mi co chung mot goc lam thanh mot chi.
- Nhieu chi co chung mot goc lam thanh mot ho.
- Nhieu ho co chung mot goc lam thanh mot bo.
- Nhieu bo co chung mot goc lam thanh mot lp.
- Ngoai nhng nhom phan loai noi tren, ngay nay van co the ton tai dang nguyen
thuy con song sot, co the xem o la hoa thach song.
b. Chieu hng tien hoa cua sinh gii :
T mot nguon goc chung, di tac dung cua cac nhan to tien hoa, ac biet la di
tac dung cua chon loc t nhien, theo con ng phan li tnh trang, sinh gii a tien
hoa theo nhng chieu hng sau ay :
v Sinh gii ngay cang a dang phong phu :
T mot so t dang nguyen thuy, sinh gii a tien hoa theo 2 hng ln : gii thc
vat hien co khoang 50 van loai, gii ong vat co khoang 1,5 trieu loai.
v Sinh gii co to chc ngay cang cao :
To chc c the t dang cha co cau tao te bao en n bao roi a bao. C the a
bao ngay cang phan hoa ve cau truc, chuyen hoa ve chc nang. Nhng loai xuat
hien sau cung nh loai ngi hay cay hat kn co to chc c the phc tap hay
hoan hao nhat.
v Sinh gii thch nghi ngay cang hp ly :
Nhng dang sinh vat xuat hien sau thch nghi hn vi ieu kien song tot hn,
thay the cho nhng dang trc kem thch nghi vi ieu kien song mi. Trong
lch s tien hoa a co 25 van loai thc vat, 7,5 trieu loai ong vat b diet vong v
khong thch nghi c vi ieu kien song a thay oi.
Trong ba chieu hng tien hoa noi tren th thch nghi la hng c ban nhat. V vay,
trong ieu kien xac nh, nhng sinh vat duy tr to chc nguyen thuy (cac hoa thach
song) hoac n gian (nhom k sinh) van ton tai va phat trien. S tien hoa cua moi


nhom sinh gii a dien ra theo nhng con ng cu the khac nhau vi nhng nhp
ieu khong giong nhau.
2. Giai thch s phan li tnh trang va s hnh thanh cac nhom phan loai sinh vat :
n v phan loai la loai nen co the giai thch s phan li tnh trang va s hnh thanh cac
nhom phan loai sinh vat bang cac phng thc chu yeu hnh thanh loai mi :
a. Hnh thanh loai bang con ng a ly :
- Do nhng chng ngai vat a ngan cach cac vung lanh tho nen cac quan the
trong loai b cach li nhau.
- Chon loc t nhien a tch luy cac ot bien va bien d to hp theo nhng hng
khac nhau, dan dan tao thanh noi a ly roi tien ti cac loai mi.
- Phng thc hnh thanh loai bang cach li a l la nhan to tao ieu kien cho s
phan hoa trong loai, la nhan to chon loc nhng kieu gen thch nghi.
b. Hnh thanh loai bang con ng sinh thai :
Trong mot khu phan bo a ly, cac quan the cua loai c chon loc theo hng thch
nghi vi nhng ieu kien sinh thai khac nhau nen a hnh thanh cac noi sinh thai roi
en loai mi.
c. Hnh thanh loai bang con ng lai xa va a boi hoa :
Te bao cua c the c hnh thanh t lai xa co cha cac bo nhiem sac the n boi
cua cac loai khac nhau nen khong tng ong, gay tr ngai cho giam phan, do o
cac the nay thng bat thu, khong sinh san c.
Ngi ta a a boi hoa t dang 2n hnh thanh dang 4n. Luc nay, bo nhiem sac the
cha hai bo nhiem sac the 2n cua 2 loai khac nhau co the giam phan c cho giao
t 2n. Cac giao t o thu tinh vi nhau hnh thanh nen loai mi 4n.

Cau 137 : Giai thch 3 chieu hng tien hoa cua sinh gii bang moi quan he gia bien d, di
truyen va chon loc t nhien theo quan iem cua sinh hoc hien ai.
Tra li :
Theo quan iem cua sinh hoc hien ai th :
- Bien d co y ngha oi vi 3 chieu hng tien hoa cua sinh gii la cac ot bien va bien
d to hp.
- Di truyen a sao chep lai cac vat chat di truyen, c hnh thanh trong ot bien va bien
d to hp e truyen qua cac the he khac nhau cua loai.
- Chon loc t nhien khong ch tac ong oi vi tng gen rieng le ma la oi vi toan bo
kieu gen, khong ch tac ong oi vi tng ca the rieng le ma la oi vi ca quan the.
Chon loc t nhien la nhan to quy nh chieu hng va nhp ieu bien oi thanh phan
kieu gen cua quan the, la nhan to nh hng cua qua trnh tien hoa.
Moi quan he gia bien d, di truyen va chon loc t nhien a giai thch ba chieu hng
tien hoa cua sinh gii nh sau :
1. Sinh gii ngay cang a dang phong phu :


- Cac ot bien va bien d to hp a tao ra nhieu kieu gen khac nhau, tao ra s a
dang, phong phu. Ch nhng kieu gen mang y ngha co li, giup cho sinh vat thch
nghi vi ieu kien song th mi c chon loc t nhien gia lai cho sinh san, con
chau ngay mot ong, con nhng kieu gen khong co li, kemthch nghi th b chon
loc t nhien ao thai.
- ieu kien song luon thay oi, cac ot bien mi lai xay ra ket hp vi bien d to hp,
ot bien c lan tran tao ra nhieu kieu gen mi hn na. Nhng bien oi ln ve
kieu gen la c s hnh thanh nen nhieu quan the mi, dan en s hnh thanh nhieu
loai mi. T mot loai ban au, nh s phan li tnh trang trong chon loc t nhien lai
tao ra nhieu loai mi.
- Chon loc t nhien a tac ong vao quan the, vao cac loai, a ao thai i khong biet
bao nhieu quan the, nhieu loai kem thch nghi vi ieu kien song mi a thay oi,
gi lai nhng quan the, nhng loai mi thch nghi hn.
- Ket qua cua qua trnh tien hoa lau dai o, t khi s song bat au hnh thanh tren
Trai at, en nay a tao thanh 2 gii : gii thc vat khoang 50 van loai, gii ong
vat co khoang 1,5 trieu loai.
2. Sinh gii co to chc ngay cang cao :
- Nhng bien d co kha nang di truyen a tao ra nhieu kieu gen khac nhau. Cac kieu
gen khac nhau o a c chon loc t nhien tac ong hnh thanh nen nhieu dang
sinh vat khac nhau.
- au tien la t nhng to chc c the cha co cau tao te bao en c the co cau tao
n bao, roi a bao ...
- C the a bao co kieu gen ngay cang phc tap, hnh thanh nen nhng te bao co cau
truc va chc nang khac nhau. S khac nhau o a tao ra cac bo phan c the vi
nhng chc nang chuyen hoa khac nhau. T o tao ra c the co cau truc cao hn.
- Loai sau sinh ra co cau truc c the phc tap, cao hn loai trc, v kieu gen a dang
hn, c chon loc theo hng thch nghi hn.
- Trai qua mot qua trnh tien hoa lau dai cua lch s a tao ra nhng loai co to chc
c the phc tap, hoan hao nhat nh loai ngi trong gii ong vat, cay co hoa hat
kn trong gii thc vat ...
3. Sinh gii thch nghi ngay cang hp ly :
- S hnh thanh ac iem thch nghi ve kieu gen mi lien quan en cac bien d di
truyen, o la ket qua cua mot qua trnh lch s, chu s chi phoi cua 3 nhan to chu
yeu : qua trnh ot bien, qua trnh giao phoi va qua trnh chon loc t nhien.
- Chnh qua trnh ot bien tao ra nhieu kieu gen khac nhau, qua trnh giao phoi mot
mat tao ra cac bien d to hp, mat khac con lam cho cac ot bien c nhan len tran
lan trong quan the, trong loai.
- Neu quan the khong co von gen a dang, phong phu th khi hoan canh song thay oi
a lam cho sinh vat b tieu diet hang loat. Chnh s a dang, phong phu ve kieu gen


a giup cho chon loc t nhien ao thai i nhng dang kem thch nghi hay khong con
thch nghi na, gi lai nhng kieu gen, nhng dang sinh vat thch nghi vi ieu kien
song a thay oi.
- Tuy nhien, moi mot kieu gen ch co gia tr thch nghi vi mot ieu kien song nhat
nh, khi ieu kien song thay oi, lai hnh thanh nhng bien d mi. Nhng bien d
nay lai chu s tac ong cua chon loc t nhien. Do o, ac iem thch nghi ch co y
ngha hp ly tng oi.
Tom lai, moi quan he gia bien d, di truyen va chon loc t nhien a tao ra s hai hoa
gia 3 chieu hng tien hoa cua sinh gii. Moi mot chieu hng tien hoa cua sinh gii
va la nguyen nhan, va la he qua cua chieu hng tien hoa khac. S hai hoa o a
giup cho sinh gii ngay mot tien hoa cao hn.

Cau 138 : Khai niem ve loai. Tai sao noi loai la n v to chc co tnh toan ven? Cac tieu
chuan phan biet cac loai than thuoc.
Tra li :
1. Khai niem ve loai :
cac loai giao phoi, loai la mot nhom quan the co nhng tnh trang chung ve hnh thai
sinh ly, co khu phan bo xac nh, trong o cac ca the co kha nang giao phoi vi nhau va
c cach ly sinh san vi nhng quan the thuoc cac loai khac.
2. Loai la n v to chc co tnh toan ven :
nhng loai giao phoi, to chc loai co tnh t nhien, toan ven hn nhng sinh vat
sinh san vo tnh, sinh san n tnh hay t phoi v :
- Dau hieu quan trong nhat e phan biet cac loai khac nhau la s cach li sinh san
trong ieu kien t nhien. Do s cach li sinh san a lam cho moi loai giao phoi la
mot to chc t nhien, co tnh toan ven.
- cac loai sinh vat sinh san vo tnh, sinh san n tnh hay t phoi th gia cac ca the
khong co quan he rang buoc ve mat sinh san nen kho xac nh ranh gii gia cac
loai than thuoc.
3. Tieu chuan phan biet gia hai loai than thuoc :
Co 4 tieu chuan la tieu chuan hnh thai, tieu chuan a ly sinh thai, tieu chuan sinh ly
hoa sinh va tieu chuan di truyen.
a. Tieu chuan hnh thai :
Cac ca the cung loai co chung mot he tnh trang hnh thai giong nhau. Gia chung
co the co nhng khac biet nho tnh trang nay hay tnh trang khac vi nhng dang
trung gian chuyen tiep. Trai lai gia hai loai khac nhau co s gian oan ve tnh
trang, ngha la s t quang ve tnh trang hnh thai nao o. Th du, sao en mo
vang, sao en mo trang va sao nau la 3 loai khac nhau, hay rau den gai va rau den
cm (than khong co gai) la 2 loai khac nhau.
b. Tieu chuan a ly sinh thai :


- Hai loai khac nhau chiem hai khu phan bo rieng biet. Th du loai voi chau Phi
song Nam Phi, Nam A Rap, Maagaxca co tran do, tai to, au voi co mot num
tht, rang ham co nep men hnh qua tram. Loai voi An o phan bo An o,
Malaixia, Trung Quoc, ong Dng co tran lom, tai nho, au voi co 2 num tht,
rang ham co nep men hnh bau duc.
- Co khi hai loai phan bo cung mot khu vc a ly nhng lai thch ng vi ieu
kien sinh thai khong giong nhau. Th du loai mao lng song bai co am co
choi nach, la vn dai bo tren mat at vi loai mao lng song b mng, b
ao, co lo hnh bau duc, t rang ca.
c. Tieu chuan sinh ly hoa sinh :
Protein tng ng cac loai khac nhau phan biet nhau mot so ac tnh. Th du,
protein trong te bao bieu b, hong cau, trng cua loai ech ho mien Nam Lien Xo
(cu) chu nhiet cao hn protein cua loai ech co mien Bac Lien Xo (cu) ti 3 4
0
C.
Trnh t axit amin trong mot oan cua phan t insulin thuoc 3 loai nh sau :
- Bo : ... xistein alanin xerin valin ...
- Ln : ... xistein treonin xerin Izolxin ...
- Nga : ... xistein treonin glixin Izolxin ...
d. Tieu chuan di truyen :
Hai loai co s khac nhau ve hnh thai, so lng nhiem sac the va cach phan bo gen
tren nhiem sac the. V vay gia hai loai co s cach ly sinh san, cach li di truyen,
bieu hien nhieu mc o nh :
- Cac ca the khac loai thng khong giao phoi c vi nhau : ngong thng
khong giao phoi c vi vt ...
- Co the giao phoi c vi nhau nhng khong thu tinh nh tinh trung ngong vao
am ao cua vt b chet ...
- Co the co thu tinh nhng hp t khong phat trien hoac hp t phat trien thanh
con lai nhng con lai chet non, nh : trng nhai thu tinh bang tinh trung coc
nhng hp t khong phat trien, hoac cu giao phoi vi de tao c hp t nhng
hp t chet ngay ...
- Co the tao c con lai nhng con lai khong co kha nang sinh san : th du la
giao phoi vi nga sinh ra con lai la con la, nhng bat thu ...
Tuy theo moi nhom sinh vat ma tieu chuan chu yeu co s khac nhau. Trong nhieu
trng hp phai phoi hp nhieu tieu chuan mi phan biet c hai loai than thuoc
mot cach chnh xac.

Cau 139 : Giai thch va minh hoa cho c che hnh thanh loai bang the song nh boi. So vi cac
phng thc hnh thanh loai khac th phng thc tren co nhng ac iem g?
Tra li :
1. Hnh thanh loai bang the song nh boi :


- ay la phng thc hnh thanh loai thong qua ket hp gia lai xa va gay a boi con
lai xa. ay la phng thc pho bien thc vat, rat t gap ong vat v ong vat,
c che cach li sinh san gia 2 loai rat phc tap, nhat la nhom co he than kinh phat
trien, a boi thng gay ra nhng roi loan ve sinh san va gii tnh.
- Bnh thng, te bao cua c the con lai khac loai cha 2 bo nhiem sac the n boi
cua 2 loai bo me, khong tng ong. Do vay, gay tr ngai cho qua trnh phat sinh
giao t, v khong tao c s tiep hp va trao oi cheo bnh thng cua cac cap
nhiem sac the kep tng ong. V vay, con lai xa ch co the sinh san sinh dng ma
khong sinh san hu tnh c.
- Neu gay a boi con lai xa t 2n thanh 4n, dan en te bao con lai xa cha hai bo
nhiem sac the lng boi cua 2 loai bo me (goi la the song nh boi), cac nhiem sac
the trong te bao luc nay xep theo cap tng ong nen con lai co the sinh san hu
tnh bnh thng.
Th du : Loai co chan nuoi Spartina co 120 nhiem sac the a c xac nh la ket
qua lai t nhien gia loai co goc chau Au co 50 nhiem sac the vi mot loai co goc
My nhap vao Anh co 70 nhiem sac the.
2. ac iem cua phng thc hnh thanh loai bang the song nh boi :
So vi hai phng thc hnh thanh loai khac la hnh thanh loai bang con ng a ly va
hnh thanh loai bang con ng sinh thai th hnh thanh loai bang the song nh boi co
nhng ac iem khac biet :
- Hnh thanh loai bang con ng a ly va con ng sinh thai co the xay ra ong
vat va thc vat. Con phng thc hnh thanh loai bang the song nh boi chu yeu xay
ra thc vat.
- Hnh thanh loai theo con ng a ly va con ng sinh thai cho ket qua cham
chap vi thi gian lau dai, trai qua nhieu dang trung gian. Con hnh thanh loai bang
the song nh boi cho ket qua nhanh chong, do tac ong a boi hoa lam bien oi
nhanh va mc o ln bo nhiem sac the cua con lai va tat nhien dan en cac ac
iem hnh thai, sinh l, sinh hoa, sinh san ... cung thay oi han so vi dang bo me.

Cau 140 : Trnh bay ba phng thc pho bien trong qua trnh hnh thanh loai mi.
Tra li :
1. Hnh thanh loai con ng a ly :
- Loai co xu hng phan bo rong chiem lnh cac vung a ly khac nhau. Cung co the
khu phan bo cua loai b cac chng ngai vat chia cat nh song, nui
- Trong nhng ieu kien song khac nhau o, chon loc t nhien a tch luy cac ot
bien va bien d to hp theo nhng hng khac nhau, dan dan a tao ra nhng noi
a ly roi tien ti thanh cac loai mi.
- Loai mi c hnh thanh bang con ng a ly xay ra ca thc vat va ong vat.


- a ly khong phai la nguyen nhan trc tiep gay ra nhng bien oi tng ng tren c
the sinh vat ma la nhan to choc loc nhng kieu gen thch nghi. Nh vay, a ly la
nhan to tao ieu kien phan hoa loai.
- Th du loai chim se ngo phan bo rong, a tao ra 3 noi chnh : noi chau Au, noi
Trung Quoc va noi An o. Tiep giap gia chau Au va An o hay tiep giap gia An
o va Trung Quoc co dang lai t nhien. Nhng tai vung thng lu song Amua th
noi chim se chau Au va noi chim se Trung Quoc song song ton tai ma khong co
dang lai. Co the o la mot chng minh chuyen giai oan t noi a ly sang loai mi.
2. Hnh thanh loai bang con ng sinh thai :
- Hnh thanh loai bang con ng sinh thai thng gap thc vat va ong vat t di
ong nh than mem ...
- Trong cung mot khu phan bo a ly, cac quan the cua loai a c chon loc theo
hng thch nghi vi nhng ieu kien sinh thai khac nhau, a hnh thanh nen cac
noi sinh thai roi ti s hnh thanh loai mi.
- Th du cac loai thc vat song bai boi song Vonga rat t sai khac ve hnh thai so
vi cac quan the tng ng song pha trong b song nay. Tuy nhien, chung van
khac nhau ve ac tnh sinh thai. V phai thch nghi vi mua lu nen thc vat bai boi
song co chu ky sinh trng muon hn, ra hoa ket hat trc khi lu ve. Do khac nhau
vay, nen cac noi sinh thai bai boi khong giao phoi vi cac noi tng ng pha
trong b song.
3. Hnh thanh loai bang con ng lai xa va a boi hoa :
- Lai xa va a boi hoa la con ng hnh thanh loai mi, thay pho bien thc vat, rat
t gap ong vat, v ong vat c che cach li sinh san gia 2 loai khac nhau rat
phc tap. ac biet nhng nhom ong vat co he than kinh phat trien th s a boi
hoa thng gay nen nhng roi loan ve gii tnh.
- Te bao cua c the lai khac loai cha bo nhiem sac the n boi cua 2 loai. Do 2 bo
nhiem sac the n boi nay khong tng ong nen khong xay ra s tiep hp va trao
oi cheo gia cac cap nhiem sac the k au cua giam phan I, gay tri ngai cho
viec phat sinh giao t. Do o, c the lai ch co the sinh san sinh dng ma khong
sinh san hu tnh.
- Neu a boi hoa t 2n thanh 4n th s giam phan lai tien hanh c cho giao t 2n.
S tai to hp gia cac giao t o cho hp t 4n cha ca 2 bo nhiem sac the 2n cua
ca 2 loai bo me, c goi la the song nh boi.
- Th du loai co Spartina co 120 nhiem sac the la ket qua lai cua loai co goc chau Au
co 50 nhiem sac the vi loai co goc chau M co 70 nhiem sac the.
Tom lai loai mi khong xuat hien vi mot ot bien ma thng la s tch luy mot to hp
nhieu ot bien. Loai mi khong xuat hien vi mot ca the duy nhat ma la hnh thanh mot
quan the hay mot nhom quan the ton tai, phat trien di tac dung cua chon loc t nhien.


Loai mi c hnh thanh la mot qua trnh lch s, cai bien thanh phan kieu gen cua quan
the ban au theo hng thch nghi, tao ra kieu gen mi, cach li sinh san vi quan the goc.

Cau 141 : Khai niem ve phan ly tnh trang. So sanh gia phan ly tnh trang trong chon loc t
nhien va trong chon loc nhan tao.
Tra li :
1. Khai niem ve phan ly tnh trang :
Phan ly tnh trang la hien tng t mot dang ban au, phat sinh ra nhieu bien d, dan
dan tao ra nhieu dang sinh vat mi khac nhau va khac xa vi dang ban au.
2. So sanh phan ly tnh trang trong chon loc t nhien va trong chon loc nhan tao :
a. Giong nhau :
- eu phat sinh t cac tac nhan cua ieu kien song.
- eu phan ly theo chieu hng tao nhieu dang sinh vat mi.
- eu co hien tng phat sinh bien d, tch luy bien d co li, ao thai bien d
khong co li.
- eu dan en s phong phu a dang cua sinh vat.
- eu tao ra s tien hoa.
b. Khac nhau :
Phan ly tnh trang trong CLTN Phan ly tnh trang trong CLNT
Qui mo
Quy mo ln. Xay ra tren toan
bo sinh vat trong t nhien.
Quy mo nho. Xay ra tren oi
tng vat nuoi va cay trong.
Thi gian
Thi gian lch s dai. Phat
sinh do chon loc t nhien ke
t khi s song xuat hien.
Thi gian lch s ngan. Phat
sinh do chon loc nhan tao ke
t qua trnh chan nuoi trong
trot cua con ngi.
Ket qua
Tao nhieu loai mi. Tao nhieu th, noi mi trong
pham vi mot loai.
Vai tro
Tao ra s tien hoa sinh gii. Tao ra s tien hoa cua vat
nuoi, cay trong.

Cau 142 : V sao noi quan the giao phoi la kho d tr bien d vo cung phong phu?
Tra li :
v Quan the giao phoi la kho bien d phong phu :
- Trong quan the giao phoi luon luon xay ra qua trnh giao phoi ngau nhien.
- Giao phoi lam cho ot bien phat tan trong quan the tao vo so bien d to hp. Thong
qua giao phoi nhng ot bien a c xuat hien trc o c to hp, sap xep lai
va nhan len trong quan the.


- Giao phoi lam trung hoa tnh co hai cua ot bien va gop phan tao ra cac to hp gen
thch nghi.
- nh luat Menen a chng minh neu P co n cap gen d hp th so loai giao t cua P
la 2
n
. Cac loai giao t nay ket hp tao 3
n
kieu gen va 2
n
kieu hnh (neu gen troi
hoan toan). Bnh thng, trong quan the, so n rat ln nen moi quan the giao phoi
c xem la kho bien d vo cung phong phu.
- Ngoai ra, trong quan the qua trnh giao phoi thng xuyen xay ra. Do vay, so loai
kieu gen, kieu hnh cua quan the cang c tch luy qua nhieu the he, cung cap
nguon nguyen lieu phong phu cho chon loc t nhien.

Cau 143 : Hay chng minh con ngi cung tuan theo cac quy luat di truyen va bien d nh
cac sinh vat khac, nhng tai sao ngi ta khong the ap dung hoan toan cac phng phap
nghien cu di truyen, bien d sinh vat vao con ngi.
Tra li :
1. Con ngi cung tuan theo cac quy luat di truyen va bien d nh cac sinh vat khac:
a. Bang nghien cu nhng ngi cua mot dong ho qua pha he, ngi ta nhan thay
con ngi cung tuan theo cac quy luat di truyen :
- Ngi ta nhan biet ngi cung co nhng tnh troi nh da en, toc quan, moi
day, long mi dai, mui cong va nhng tnh lan tng phan nh da trang, toc
thang, moi mong, long mi ngan, mui thang ...
- Nh vay, cac nh luat di truyen cua Menen ung vi mot so tnh trang cua con
ngi. Th du s di truyen cua cac nhom mau, s di truyen cua mau mat oc lap
vi hnh dang cua toc ...
- Ngi ta cung a nhan biet chieu cao cua c the ngi chu s chi phoi cua quy
luat tac ong qua lai gia cac gen theo kieu tac ong cong gop.
- Mot so tnh trang cua ngi cung tuan theo quy luat di truyen lien ket, ngi ta
thay s hoan v gen ve mot so tnh trang xay ra ca nam gii va n gii.
Nam gii co cap nhiem sac the gii tnh XY, n gii co cap nhiem sac the gii
tnh XX. T le phan li gii tnh ngi cung nh ong vat khac, tren quy mo
ln co t le xap x 1 : 1.
- Cac benh di truyen ngi nh mu mau, mau kho ong ... la cac benh do gen
lan tren nhiem sac the gii tnh X gay ra. Cac benh di truyen o cung giong nh
s di truyen mau mat trang ruoi giam va eu chu s chi phoi cua quy luat di
truyen lien ket gii tnh ...
b. Con ngi cung tuan theo cac quy luat bien d nh cac sinh vat khac :
- ngi cung chu s tac ong cua thng bien. Th du ngi song ong bang
th hong cau co so lng bnh thng, nhng nhng ngi song tren nui cao,
khong kh loang, thieu oxi hn th so lng hong cau a tang len.


- ngi cung chu s tac ong cua cac nh luat phan li oc lap, hoan v gen va
tac ong qua lai gia cac gen nh a trnh bay tren, nen cung xuat hien cac
bien d to hp nh cac sinh vat khac.
- Con ngi cung chu s tac ong cua cac tac nhan gay ot bien moi trng
ngoai va moi trng trong c the, u lieu lng va cng o, cung co the lam
thay oi cau truc hay so lng vat chat di truyen.
- Th du ot bien cau truc mat mot oan nhiem sac the th 21 ngi gay nen
benh ung th mau. Tng t nh vay cac ot bien mat oan nhiem sac the cac
sinh vat khac thng gay chet hoac lam giam sc song.
- ot bien the d boi ngi va cac sinh vat thng gay nen nhng hau qua tai
hai nh hnh dang c the khong can oi khac vi bnh thng ... C che giai
thch hnh thanh the d boi ngi va cac sinh vat khac giong nhau.
- ot bien gen la loai hnh hay gap nhat ngi va cac sinh vat khac. Co the ot
bien gen lan thanh gen troi, nh ot bien gen lan Hb
s
thanh Hb
S
, c bieu hien
thanh ngi hieu mau do benh hong cau hnh li liem gay ra, kieu gen la
Hb
S
Hb
S
, nhng ngi nay chet trc khi ti tuoi trng thanh, con kieu gen d
hp Hb
S
Hb
s
bieu hien thanh ngi thieu mau nhe do hong cau hnh li liem
gay ra.
- ot bien gen troi tr thanh gen lan, trang thai d hp kieu hnh khong bnh
thng cha c bieu hien ra ben ngoai, phai trai qua mot qua trnh tai sinh,
phan li va tai to hp lien tiep qua nhieu the he lam cho gen lan ot bien tran lan
trong quan the, chung co the to hp gap nhau thanh ong hp lan cac gen ot
bien, luc nay kieu hnh ot bien mi co kha nang xuat hien. Hien tng nay xay
ra ngi va cac sinh vat khac eu bieu hien nh nhau.
2. Khong the ap dung hoan toan cac phng phap nghien cu di truyen, bien d sinh
vat vao con ngi :
- ac iem con ngi la e t, sinh san cham, so lng nhiem sac the kha nhieu, kch
thc lai nho, t co sai khac ve hnh dang va kch thc, he than kinh nhay cam, nen
khong the lai tao va gay ot bien mot cach nhan tao ...
- Cac phng phap nghien cu di truyen va bien d sinh vat de dang hn, v cac
phep lai th nghiem co the tien hanh tren quy mo ln, con ngi co the chu ong
gay nhng ot bien nhan tao ...
- Tuy nhien, bang phng phap nghien cu pha he (nghien cu s di truyen mot so
tnh trang tren nhng ngi thuoc cung mot dong ho, qua nhieu the he), nghien cu
cac tre ong sinh cung trng va khac trng (nuoi dng trong cac ieu kien nh
nhau hay khac nhau e theo doi s bieu hien tnh trang ...), nghien cu te bao (bang
cach nhuom mau va quan sat di knh hien vi ), ngi ta nhan thay cau truc va c
che di truyen cac vat chat mang thong tin di truyen va cac sinh vat tng t nh
nhau.


v Ket luan : Con ngi cung tuan theo cac quy luat di truyen va bien d nh cac sinh vat
khac, tuy nhien khong the ap dung hoan toan vao phng phap nghien cu di truyen va
bien d sinh vat vao con ngi.

Cau 144 : Nhng c s ly thuyet ve s phat sinh loai ngi.
Tra li :
1. Bng chng v ngun gc ng vt ca loi ngi :
- Th thc cu to chung u chia lm 3 phn: u, mnh, t chi. Cc c quan bn trong
v s sp xp ca ngi va` ng vt tng t ng vt, c lng mao, v nui con
bng sa, b rng phn ha.
- Bng chng v cc c quan thoi ha ngi l cc c quan chnh ng vt.
- Bng chng v phi sinh hc: cc giai on pht trin ca phi ngi lp li mt cch
ngn gn s pht trin ca phi ng vt t thp n cao.
- Bng chng v hin tng lai ging.
- Bng chng v di truyn hc
2. im ging v khc nhau gia ngi v vn ngi :
a. im ging nhau :
- Trong cc loi th th vn dng ngi (gi tt l vn ngi) ging ngi hn c.
Ngy nay c mt loi vn ngi c b l vn v ba loi vn ngi c ln la`
i i, grila (kh t) v tinh tinh. Trong s 4 loi vn ngi ni trn, tinh tinh
c quan h h hng gn vi ngi nht. Vn ngi rt ging ngi v hnh dng
v kch thc, khng c ui, c th ng trn 2 chn sau, c 12 13 i xng
sn, 5 6 t sng cng, 32 rng (ch khc l k rng ca vn ngi th h m
rng ngi th xp st nhau), vn ngi cng c 4 nhm mu nh ngi, kch
thc v hnh dng tinh trng, cu to ca nhau thai ging nhau, chu k kinh
nguyt 30 ngy, thi gian c mang 270 275 ngy, cai sa, ging nhau v cu to
b no, v kh nng hot ng thn kinh.
b. im khc nhau :
- Vn ngi i lom khom, tay vn cn phi t xung mt t, do ct sng cong
hnh cung (tuy bt cong so vi th), lng ngc hp b ngang, xng chu hp.
Tay di hn chn, gt chn khng ko di ra sau, ngn chn di, ngn ci i din
vi cc ngn khc.
- Ngi c dng ng thng, nn ct sng cong hnh ch S, khi chy nhy c th t
b chn ng. Lng ngc hp theo chiu trc sau, xng chu rng, nht l
ph n, tay ngn hn chn, gt chn ko di ra pha sau, ngn chn ngn, ngn ci
khng p vo cc ngn khc. Tay ngi c gii phng khi chc nng di chuyn,
chuyn ho vi chc nng cm nm cng c nn ngn ci ln v rt linh hot.
- Ngun thc n ch yu ca vn ngi l thc vt. B rng th, rng nanh pht
trin, xng hm to, gc quai hm ln. Trong lch s, ngi chuyn sang n c
thc n ng vt, t n sng sang bit nu chn thc n. Do b rng bt th, rng
nanh t pht trin, xng hm bt to, gc quai hm b.
- No vn ngi cn b, t np nhn (no tinh tinh: 460g, 600cm
3
, 392cm
2
), thu
trn t pht trin, mt di v ln hn hp s. No ngi to hn nhiu, c nhiu khc


cun v np nhn (1000 2000g, 1400 1600 cm
3
, 1250cm
2
), s ln hn mt, thu
trn no ngi rng gp 2 ln vn, do trn ngi khng cn g trn hc mt.
- Xng hm ca vn ngi khng c li cm. Do ting ni pht trin, ngi c li
cm, no ngi c vng c ng ni, vng hiu ting ni (cha c ng vt). S
hnh thnh h thng tn hiu th 2 (ting ni, ch vit) v kh nng t duy tru
tng l s sai khc v cht lng trong hot ng thn kinh ca ngi so vi vn
ngi.
v Nhng im khc nhau ni trn chng t vn ngi ngy nay khng phi l t
tin ca ngi. Vn ngi ngy nay v ngi l 2 nhnh pht sinh t mt gc
chung l cc vn ngi ho thch va` tin ho theo 2 hng khc nhau.
3. Cc giai on chnh pht sinh loi ngi : C 4 giai on c bn
a. Cc dng vn ngi ho thch :
Dng vn ngi ho thch c nht l Parapitec sng gia k Th ba, cch y
khong 30 triu nm. T Parapitec pht sinh ra vn, i i ngy nay v
ripitec tuyt dit. Mt nhnh con chu ca ripitec dn ti grila v tinh tinh.
Mt nhnh khc dn ti loi ngi, qua mt dng trung gian tuyt dit l
xtrapitec sng cui k Th ba, cch y hn 5 triu nm.
b. Ngi ti c (cn gi l ngi vn) :
Pitcantrp sng cch y khong 80 vn 1 triu nm. Tip theo Pitcantrp l dng
ngi ti c Xinantrp sng cch y 50 70 vn nm, ch to c dng bng
, bit gi la, bit sn th v dng tht th lm thc n chnh.
- Ngi c Nanectan :
mt s c th c li cm chng t ting ni kh pht trin nhng h trao
i kin ch yu vn bng iu b. Cng c ca ngi Nanectan kh phong ph,
c ghe` o cng phu, bit dng la thng tho, sng thnh tng a`n ch yu trong
cc hang , che thn bng tm da th, bc u bit phn cng lao ng.
- Ngi hin i Crmanhn :
Ngi Crmanhn sng cch y 3 5 vn nm, cao, to, trn rng v thng, khng
cn g trn hc mt. Hm di c li cm r, chng t ting ni pht trin. H c
hnh dng ging ht chng ta ngy nay, ch khc l rng h to kho v mn nhiu hn
do n nhiu thc n rn v cha ch bin. H ch to v s dng nhiu cng c lao
ng tinh xo, c mm mng quan nim tn gio.
Ngi Crmanhn chuyn t giai on tin ho sinh hc (trong cc nhn t
sinh hc ng vai tr ch yu) sang giai on tin ho x hi (trong cc nhn t x
hi vai tr ch yu). Cc nh khoa hc xp ngi Crmanhn vi ngi ngy nay vo
mt loi l ngi mi (Neanthropus) hay ngi khn ngoan (Homosapiens).
4. Cc nhn t chi phi qu trnh pht sinh loi ngi :
a. Lao ng - c im c bn phn bit ngi vi ng vt :
Bit ch to v s dng cng c lao ng theo nhng mc ch nht nh m bo s
sinh tn pht trin, t v, lm ch thin nhin la` im c bn phn bit ngi vi ng
vt. Bng cng c lao ng con ngi tc ng vo t nhin, ci to hon cnh. Lao
ng, hiu nh mt hot ng ch to cng c, lm cho ngi thot khi trnh ng
vt.


b. Cc s kin quan trng trong qu trnh pht sinh loi ngi : C 4 s kin quan
trng :
- Bn tay tr thnh c quan ch to cng c lao ng v l sn phm hon thin do
lao ng.
- S pht trin ting ni c m tit.
- S pht trin b no v hnh thnh thc, t duy. Nh c tr khn, t tin loi
ngi pht trin vt ln tt c cc ng vt khc. y la` im cn bn phn
bit ngi vi ng vt.
- S hnh thnh i sng vn ho lm cho loi ngi thot khi i sng by a`n
chuyn sang i sng x hi.
5. Vai tr ca cc nhn t sinh hc v cc nhn t x hi :
- Cc nhn t sinh hc ng vai tr ch o trong giai on vn ngi ho thch.
Nhng bin i trn c th cc dng vn ngi ho thch l kt qu s tch lu cc
t bin v bin d t hp di tc dng ca CLTN.
- T giai on ngi ti c tr i, vai tr ch o thuc v cc nhn t x hi. Cc nhn
t ny chi phi s hnh thnh nhiu c im trn c th ngi khc vi ng vt.
Lao ng c mc ch quyt nh hng tin ho ca h ngi.
- Ngy nay, tt c cc qui lut sinh hc c trng cho ng vt c v vn pht huy tc
dng i vi c th con ngi nhng x hi loi ngi pht trin di tc dng ch o
ca cc qui lut x hi. Con ngi thch nghi vi mi trng khng phi ch yu bng
nhng bin i hnh thi, sinh l trn c th, bng s phn ho v chuyn ho cc c
quan nh ng vt m bng lao ng sn xut, ci to hon cnh. ng lc qu trnh
pht trin x hi loi ngi l vic ci tin cng c lao ng, pht trin lc lng sn
xut, ci to quan h sn xut.
- V loi ngi c kh nng thch nghi vi mi iu kin sinh thi a dng, khng ph
thuc vo iu kin t nhin v cch li a l cho nn v mt sinh hc loi ngi s
khng bin i thnh mt loi no khc nhng x hi loi ngi vn khng ngng pht
trin.


Bo Cau Hoi Sinh Dai Cuong

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bo Cau Hoi Sinh Dai Cuong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LY THUYET SINH HOC 1

nhan xanh, cay

You might also like