BIN I KH HU VIT NAM

GS.TSKH. Nguyn c Ng

1. M u Vit Nam c kh hu nhit i gi ma ca mt bn o nm ra pha ng Nam i lc u - , tip gip vi Bin ng v Thi Bnh Dng. Kh hu Vit Nam chu s chi phi ca hon lu gi ma Chu - khu vc gi ma ni bt nht trn ton cu cng vi nhng sc thi ring ca khu vc gi ma ng Nam . l: 1- Chu nh hng mnh m ca vng bin nhit i v xch o Thi Bnh Dng c trong ma ng v ma h. 2- Va c mi lin h cht ch vi gi ma Nam , nht l trong ma h, va chu nh hng mnh m ca gi ma ng Bc , nht l trong ma ng. 3- Va chu tc ng ca hon lu cc i v n i ca bn cu Bc, va c mi lin kt cht ch vi hon lu nhit i v cn nhit i ca bn cu Nam. Vi c im v v tr a l v a hnh (b bin di v nhiu vng t thp ven bin) cng mi quan h cht ch vi hon lu kh quyn khu vc nh nu trn, Vit Nam chu tc ng mnh m ca BKH ton cu. Nhng biu hin v BKH, trc ht l s tng ln ca nhit , mc nc bin, cc yu t v hin tng thi tit cc oan nh ma ln, l lt, hn hn, nng nng, rt hi v.v trong khong 100 nm qua Vit Nam phn nh nh hng ca BKH ton cu. Trong bi cnh BKH ton cu, tnh hnh v c im v t nhin v v pht trin kinh t, x hi hin nay v trong khong vi chc nm sp ti, Vit Nam c nh gi l mt trong nhng nc chu nh hng nng n ca BKH. V vy, nghin cu BKH Vit Nam trong bi cnh bin i ton cu v nh gi nhng tc ng ca BKH i vi kinh t, x hi v mi trng lm c s cho vic xy dng chin lc v cc gii php ng ph l rt cp thit, nhm gp phn bo m pht trin bn vng. 2. Tnh hnh bin i kh hu Vit Nam. 2.1. Thc trng 2.1.1. Nhit Trong khong 70 nm qua, nhit trung bnh nm tng ln 0,7 oC, trung bnh 0,1oC/1 thp k (0,07 - 0,15oC). Nhit trung bnh 4 thp k gn y (1961 - 2000) cao hn 3 thp k trc (1931 - 1960). Nhit trung bnh nm ca thp k 1991 - 2000 H Ni cao hn trung bnh nhiu nm (1961 - 1990) 0,7oC. Nhit trung bnh nm ca thp k 1991 - 2000 c 3 ni l H Ni, Nng v TP. H Ch Minh, u cao hn trung bnh nm ca thp k 1931 - 1940 vi tr s ln lt l 0,8oC, 0,4oC v 0,7oC.
1

Nm 2007, nhit trung bnh nm c 3 ni trn u cao hn trung bnh ca cc thp k nu ln lt l 0,8 - 1,3oC v 0,4 - 0,5oC. Nhit trung bnh thng 1 v thng 7 3 ni ni trn cng c xu th tng t, tng 0,5 - 1,1oC i vi thng 1 v 0,5 - 0,8oC i vi thng 7. Nm 2007, nhit trung bnh nm c 3 ni u cao hn trung bnh ca cc thp k nu ln lt l 0,8 1,3oC v 0,4 - 0,5oC ng ch l ngay trong thng 4/2007, c t nng nng ko di lm nhit ln trn 39oC mt s ni, ring Ty Hiu (Ngh An) ti 42 - 43oC. Bng 1: Nhit trung bnh nm ( T N), nhit trung bnh thng I ( T I) v nhit trung bnh thng VII ( T VII) trong cc thp k gn y (oC)
TN Thp k H Ni Nng 25,4 25,5 25,8 26,0 25,8 25,8 25,8 26,2 Tn Sn Nht 27,0 26,9 27,0 27,2 27,3 27,4 27,6 28,0 H Ni TI Nng 21,1 21,4 21,5 21,6 21,4 21,3 21,7 21,3 Tn Sn Nht 25,8 25,8 25,8 25,6 25,9 25,9 26,3 27,3 H Ni T VII Nng 28,7 28,9 29,2 29,5 29,5 29,1 29,2 29,4 Tn Sn Nht 26,8 26,8 27,2 27,4 27,4 27,4 27,4 27,7

1931 1940 1941 1950 1951 1960 1961 1970 1971 1980 1981 1990 1991 2000 2007

23,3 23,6 23,5 23,5 23,4 23,6 24,1 24,6

15,9 17,5 16,5 16,3 16,0 16,4 17,0 16,9

28,6 28,8 28,8 29,2 29,0 29,3 29,4 30,4

2.1.2. Lng ma Lng ma bin i khng nht qun, c ni tng, ni gim, trong H Ni v TP. H Ch Minh c xu th gim trong 2 thp k gn y, trong khi Nng li tng. cc tnh Nam Trung B, lng ma c xu th gim, tnh trng kh hn tng ln. Lng ma ln nht trong 24 gi cng tng ln trong nhng thp k gn y. Bng 2: Lng ma trung bnh nm trong cc thp k gn y (mm) Thp k 1911 - 1920 1921 - 1930 1931 - 1940 H Ni 1521 1789 1691 1919 Nng Tn Sn Nht 1829 2063 1924
2

1941 - 1950 1951 - 1960 1961 - 1970 1971 - 1980 1981 - 1990

1845 1622 1557 1788 1697

2223 1970 2095 2019 1962

1926 1805 2005 1828 1813

bi t r h n h i n mv x u t h Nh i k h n g k h n n u t t r u n g b h n m t r m h n i n
26.5 27.0 26.5

bin t r h n h iu n m v x u t h Nh it k h n g k h n t r u n g b h n m t r m n n g n

25.5

T(0C)

24.5

T(0C)

y = 0.0056x + 23.388

26.0 25.5 25.0 24.5

23.5

y = 0.0038x + 25.565

22.5

nm

nm

bin t r nhiu n m v x u t h Nhit k hng k h nh t r ung b n m t r m t sn nht nh n

29.0 28.5 28.0

T(0C)

27.5 27.0 26.5 26.0 25.5

y = 0.0104x + 26.789

nm

Hnh 1: Bin trnh nhiu nm v xu th nhit khng kh trung bnh nm ti mt s trm kh tng

bin t r h n h iu n mv x u t h Nh i k h n g k h n t t r u n g b h t h n g I t r m h n i n
21 .5 20.5 1 9.5 1 8.5 25.0 24.0 23.0

bi t r h n h i n m v x u t h Nh i k h n g k h n n u t t r u n g b h t h n g i t r m n g n n

T(0C)

1 7.5 1 6.5 1 5.5 1 4.5 1 3.5 1 2.5

T(0C)

22.0 21 .0 20.0

y = 0.0022x + 16.525

1 9.0 1 8.0

y = 0.0068x + 21.162

nm

nm

bi t r nhi n m v xu t h Nhi k hng k h n nh u t t r ung b t h ng i t r m t s nht nh n n

28.5 27.5 26.5 25.5 24.5 23.5

T(0C)

y = 0.0095x + 25.541

3
nm

Hnh 2: Bin trnh nhiu nm v xu th nhit khng kh trung bnh thng I ti mt s trm kh tng
bin t r h n h iu n mv x u t h Nh it k h n g k h n t r u n g b h t h n g VII t r m h n i n
31 .0 31 .0

bin t r h n h iu n m v x u t h Nh it k h n g k h n t r u n g b h t h n g VII t r m n g n n

30.0

30.0

T(0C)

29.0

T(0C)

29.0

28.0

y = 0.0091x + 28.62

28.0

y = 0.0054x + 28.919

27.0

27.0

nm

nm

bi t r nhi n m v xu t h Nhi k hng kh n nh u t t r ung b t h ng Vii t r m t sn nht nh n

29.0

28.0

T(0C)

27.0

y = 0.0136x + 26.675
26.0

25.0

nm

Hnh 3: Bin trnh nhiu nm v xu th nhit khng kh trung bnh thng VII ti mt s trm kh tng

bin t r nh i n m v xu t h l ng m a n m t r m h n i nh u
3000
4000

bi t r nh i n m v xu t h l ng m a n m n nh u t r m n ng

2500

3500 3000

R(mm)

2000

R(mm) y = 0.3391x + 1644.8

2500 2000 1 500

1 500

1 000

1 000 500

500

y = 1.0261x + 1930.7

nm

nm

bi t r nhi n m v xu t hl ng m a n m t r m n nh u t sn nht n
3000 2500

R(mm)

2000 1 500 1 000 500

y = 2.1373x + 1831.8

4
nm

Hnh 4: Bin trnh nhiu nm v xu th lng ma nm ti mt s trm kh tng 2.1.3. Bo Hot ng ca bo trn Bin ng c xu th gim trong 4 thp k qua (1961 - 2000). Bo nh hng n Vit Nam gim r rt trong thp k 1991 - 2000. Nm 2007, c 4 cn bo b, nh hng trc tip n nc ta, t hn trung bnh nhim nm 3 cn. Tuy nhin, s cn bo mnh c chiu hng gia tng. Ma hot ng ca bo ko di hn v cui nm v s bo nh hng n cc tnh pha Nam nhiu hn. 2.1.4. Cc hin tng thi tit, kh hu khc Tn s hot ng ca khng kh lnh Bc B c xu th gim r rt trong 3 thp k qua, t 288 t trong thp k 1971 -1980, 287 t trong thp k 1981 - 1990, xung cn 249 t trong thp k 1991 - 2000. S ngy ma phn gim i r rt. Th d: H ni, trung bnh mi nm c 29,7 ngy ma phn trong thp k 1961 - 1970, gim xung cn 14,5 ngy/nm trong thp k 1991 - 2000. Bng 3: Tn s ca mt s loi hnh thi tit trong cc thp k gn y: Thp k 1961 - 1970 1971 - 1980 1981 - 1990 1991 - 2000 Fron lnh Xoy thun Xoy thun nhit qua Bc nhit i Bin i nh hng B ng Vit Nam 268 288 287 249 114 113 109 103 74 77 76 68 S ngy ma phn trung bnh nm H Ni 29,7 35,8 28,7 14,5

Hin tng ENSO (El Nino v La Nina) nh hng n nc ta mnh m hn trong thp k 1991 - 2000 so vi trc (trong thi k 1950 - 2000, mi thp k c 3 t El Nino, trong cc thp k 1951 - 1960, 1961 - 1970, 1971 - 1980, mi thp k c 1 t mnh, ring 2 thp k 1981 - 1990 v 1991 - 2000 c 2 t mnh/1 thp k v u l mnh nht th k). Mc nc bin trung bnh quan trc c trong khong 50 nm qua cc trm Ca ng v Hn Du cho thy, trung bnh mi thp k tng ln 2,5 - 3,0cm. 2.1.5. Mt s hin tng thi tit cc oan
5

V rt m rt hi Cng vi xu th tng ln ca nhit , s ngy rt m, rt hi gim i r rt trong thp k 1991 2000, trong s ngy rt hi ch t di mt na s trung bnh ca 4 thp k (1961 2000) (Bng 4). Tuy nhin, vn xy ra mt s t rt m, rt hi ko di vi cng mnh, in hnh l t rt m, rt hi ko di 38 ngy t 14 thng 1 n 20 thng 2/2008 c tnh d thng v cc oan, t mc k lc trong chui s liu quan trc nhiu nm, gy thit hi ln cho ngi, gia sc v sn xut nng nghip cc tnh min ni pha Bc. Bng 4: S ngy rt m, rt hi trung bnh ti H Ni (thi k 1961 - 2000)
Rt m (Ttb ngy < 15oC) 26,6 29,7 29,8 20,4 26,6 36 Thi gian ko di nht ca mt t (ngy) 26 25 16 16 20,8 29 (21/1- 18/2/2008) Rt hi (Ttb ngy < 13oC) 11,7 13,5 17,0 7,3 12,4 25 Thi gian ko di nht ca mt t rt hi (ngy) 16 14 10 10 12,5 15 (22/1 - 5/2/2008)

Thp k 1961 - 1970 1971 - 1980 1981 - 1990 1991 - 2000 Trung bnh Nm 2008

Nhn xt:

123a)

S ngy rt m, rt hi gim r rt trong thp k 1991 - 2000; Thi gian rt m, rt hi ko di cng gim trong 2 thp k 1981-1990 v 19912000; Nm 2008, t rt m, rt hi xy ra vo cui thng 1, u thng 2 v d thng: Thi gian rt m ko di thuc loi k lc (29 ngy) (xp sau cc nm 1989, 1985 vi s ngy l 31 v 30). S ngy rt hi ko di cng thuc loi k lc (15 ngy), xp sau cc nm 1984 (17 ngy) v 1968 (16 ngy); S ngy rt m, rt hi u vt xa tr s trung bnh thi k 1961 2000; Nhit thp nht H Ni trong t rt ny l 6,7oC (ngy 2/2/2008) Sapa: 1,6oC (14/2/2008), Lng Sn: 3,5oC, Cao Bng: 4,5oC. V nng nng

b)

c)

S ngy nng nng tng ln nhiu ni trong thp k 1991 2000, r rt nht l cc tnh pha Nam, ph hp vi xu th tng nhit . Nhng t nng nng ko di nht v s ngy nng nng nhiu nht trong nm cc vng hu ht vo nhng nm c Elnino. Tri li, nhng nm c t s ngy nng nng thng ri vo nhng nm c
6

Lanina hoc khng c hin tng ENSO. Nm 2007, nng nng xut hin ngay t thng 2. Tt Nguyn n (17/2/2007) nng k lc, nhiu ni c nhit trn 35oC (Ca Ro, Ngh An 36,6oC) l mt hin tng c tnh cc oan v d thng. Thng 4/2007 xy ra nhiu t nng nng din rng, gn nh trong c nc, sm hn so vi bnh thng. Ring Bc B v Bc Trung B, nhit cao nht trong t nng nng ny ph bin 38 - 40oC, c ni 42 - 43oC (Ty Hiu, Ngh An) (bng 5).

Bng 5: S ngy nng nng (Tx > 35oC) trung bnh nm (thi k 1975 - 2000)
Thi k
1975 1980 1981 1990 1991 2000 TB nm Nm nhiu nht Nm t nht t di nht

Vng Ty Bc
4,2 5,5 6,6 5,6 16 (1992)(1)

Vng ni Bc B
8,2 9,4 5,5 7,6 20 (1977)

ng bng Bc Trung Nam Trung du B Trung B Bc B

10,3 16,3 12,8 13,6 35 (1983) (1) 44,3 41,3 36,2 40,0 66 (1977) 17 (1994) 19,7 16,4 22,2 19,4 46 (1976) (1)

Nam B

Ty Nguyn

2,5 3,5 11,7 6,3 53 (1998) (1) 0 (1975(1), 1977, 1978, 1984)

0,3 0,0 4,4 1,0 2 (1998) (1) 0 (nhiu nm)

2 0 4 (1999, 2000) (1977, 1978) (1977, 1978) (2) 8 (20 27/5/1987) (1) 8 (17 24/8/1990)

0 (1975) (2)

22 (1 15 (na cui 14 (1 15 (8 10 (tun gia -22/6/1993) thng /1998) (1) (1) 14/7/1983) 22/6/1993) thng 5/1998) (1) (1) (1)

Ghi ch:

(1) Nm El Nino (2) Nm La Nina

Nhn xt:

12-

S ngy nng nng trung bnh nm nhiu nht Bc Trung B, tip n Nam Trung B, ng bng, trung du Bc B. t nht l Ty Nguyn; S ngy nng nng trung bnh nm cc vng Ty Bc, Nam Trung B, Nam B v Ty Nguyn tng ln trong hai thp k cui th k 20. cc vng cn li c xu hng gim i , r rt nht Bc Trung B;

3-

Nhng nm nhiu ngy nng nng nht hu ht cc vng ri vo nhng nm El Nino; Nhng nm t ngy nng nng nht, thng l nhng nm La Nina hoc khng ENSO; Nhng t nng nng ko di nht phn ln cc vng trng vi nhng nm El Nino. Nhng vng c s ngy nng nng trung bnh nhiu nht cng l nhng vng c t nng nng ko di nht; Nm 2007, nng nng xut hin ngay t thng 2/2007. Tt Nguyn n (17/2/2007) nng k lc, nhiu ni nhit trn 35oC (Ca Ro, Ngh An 36,6oC). Thng 4/2007, xy ra nhiu t nng nng din rng. Bc B v Bc Trung B, nhit cao nht ph bin 38 - 40oC, trong c ni 42 - 43oC (Ty Hiu, Ngh An). V ma ln tri ma

4-

5-

Trong khong 50 nm qua, nht l trong 2 thp k cui th k 20, nhiu t ma ln tri ma c tnh cht d thng xy ra mt s ni, ng ch nht l nhng t ma ln xy ra vo thng 11 (u ma kh Bc B). l cc t vo thng 11 nm 1984 v thng 11 nm 1996 vng ng bng Bc B, Ha Bnh v mt s ni Bc Trung B, vi lng ma ngy ln nht t trn 100mm n trn 300mm (bng 6). c bit l t ma cc ln, tri ma, xy ra trong cc ngy 30 - 31 thng 10 v ngy 1 thng 11 nm 2008 va qua. Bng 6: Nhng t ma ln tri ma vi lng ma ngy ln nht mt s a im (mm)
Trm H Ni H ng Hng Yn Hi Dng Ha Bnh Bc Giang Hip Ha Lng Sn Bc Hng Kim Bi Kim Cng t thng 11/1984 394,9 281,6 240,4 238,7 124,8 71,0 140,5 379,5 238,3 320,8 192,7 t thng 11/1996 145,3 205,0 321,8 125,6 143,7 65,8 114,9 130,9 176,6 t thng 10 -11/2008 (T 19h ngy 30/10/2008 n 1h ngy 1/11/2008) 408 572 158 129 136 186 -

Trong t ma cui thng 10 u thng 11 nm 2008, lng ma ngy (24 gi) ln nht ti H Ni, H ng khng nhng vt k lc v lng ma ngy ln nht trong
8

thng 10 v thng 11 (trc y) m cn vt k lc v lng ma ngy ln nht trong c nm th hin s hi t m rt ln c vn ti t bin v lc a trong i gi ng nhit i, s tc ng ca khng kh lnh lm tng tnh bt n nh v tim lng m c gii phng gy ra ma cc ln. 2.2. Tnh hnh pht thi kh nh knh Vit nam Nm 1990, Vit Nam pht thi 21,4 triu tn CO 2 (khng k cc kh nh knh khc). Theo UNDP (2007), nm 2004, pht thi 98,6 triu tn CO2, tng gn 5 ln, bnh qun u ngi 1,2 tn mt nm (trung bnh ca th gii l 4,5 tn/nm, Singapo 12,4 tn, Malaixia 7,5 tn, Thi Lan 4,2 tn, Trung Quc 3,8 tn, Innxia 1,7 tn, Philippin 1,0 tn, Myanma 0,2 tn, Lo 0,2 tn). Nh vy, pht thi cc kh CO 2 ca Vit Nam tng kh nhanh trong 15 nm qua, song vn mc rt thp so vi trung bnh ton cu v nhiu nc trong khu vc. Tng hp kt qu kim k kh nh knh cc nm 1994, 1998 v 2000 theo cc lnh vc c trnh by trong cc bng 7, 8, 9. 2.2.1. Tng hp kt qu kim k quc gia kh nh knh nm 1994 Vi 5 ngun pht thi: nng lng, cc qu trnh cng nghip, lm nghip v chuyn i s dng t, nng nghip, cht thi, lng pht thi kh nh knh tnh ra CO 2 tng ng ca nm 1994 l 103,8393 triu tn, trong , nhiu nht l ca ngnh nng nghip, tip n l nng lng v t nht l ca lnh vc cht thi. Bng 7: Tng hp kt qu kim k kh nh knh nm 1994
Lnh vc pht thi Nng lng Cc qu trnh cng nghip Lm nghip v chuyn i s dng t Nng nghip Cht thi Tng cng Lng pht thi CO2 tng ng (triu tn) 25,63709 3,80719 19,38 52,45 2,56502 103,8393 T trng (%) 24,7 3,7 18,7 50,5 2,4 100

Ngun: Thng bo u tin ca Vit Nam cho Cng c Khung ca Lin Hip Quc v BKH (B Ti nguyn v Mi trng, 2003)

2.2.2.

Kt qu kim k kh nh knh nm 1998

V pht thi kh nh knh, 1998 c coi l nm tiu biu ca na cui thp k 1990. Theo Vn phng Cng c quc t ca B Ti nguyn v Mi trng, tng lng pht thi kh nh knh nm 1998 l 120,8 triu tn CO2 tng ng (bng 8). Bng 8: Lng pht thi kh nh knh trong cc lnh vc ch yu nm 1998
Lnh vc Lng pht thi CO2 tng T trng (%) 9

ng (triu tn) Nng lng Cc qu trnh cng nghip Nng nghip Lm nghip v chuyn i s dng t Cht thi Tng cng 43,2 5,6 57,3 12,1 2,6 120,8 36 5 47 10 2 100

Ngun: Thng bo u tin ca Vit Nam cho Cng c Khung ca Lin Hip Quc v BKH v Vn phng Cng c Quc t (B Ti nguyn v Mi trng, 2003)

Pht thi ln nht l t lnh vc nng nghip (47%) v t nht l t lnh vc cht thi (2%). So vi nm 1994, t trng pht thi t lnh vc nng nghip gim i 3,5%, cn t lnh vc nng lng tng ln 11,3%. ng lu l, nh tch cc trng rng, lng pht thi trong lnh vc lm nghip v chuyn i s dng t t 19,38 triu tn nm 1994 gim xung 12,1 triu tn nm 1998. 3.1.1 Kt qu kim k kh nh knh nm 2000 Bng 9: Lng pht thi kh nh knh nm 2000
Lnh vc Nng lng Nng nghip Lm nghip v chuyn i s dng t Tng cng Lng pht thi CO2 tng ng (triu tn) 50,4 65,0 15,1 130,5 Mc tng so vi nm 1998 (%) 16,7 13,4 24,8 12,9

Ngun: BC k thut ti Hi tho d n "Vit Nam, chun b thng bo quc gia ln th hai cho Cng c Khung ca LHQ v BKH (B Ti nguyn v Mi trng, thng 9/2008)

3.1.2 D tnh lng pht thi kh nh knh trong nhng nm 2010, 2020, 2030 Cn c vo s liu sn xut v tiu th nng lng ca Vit Nam trong cc nm t 1994 n 2005, chin lc pht trin ngnh nng lng (in, du kh, than) c Chnh ph ph duyt v nhu cu nng lng (kch bn c s) trong cc giai on t 2010 n nm 2030, d tnh lng phi thi kh nh knh trong lnh vc nng lng cho cc nm 2010, 2020, 2030 c trnh by trong cc bng di y: Bng 10: D tnh lng phi thi kh nh knh trong lnh vc nng lng (triu tn CO2 tng ng)
Nm 2010 2020 Lng pht thi 110,4 (trong giao thng vn ti 31,5) 224,5 (trong giao thng vn ti 60,6) Mc tng so vi nm 2000 (%) 119,0 (~ 2,2 ln) 345,4 (~ 4,5 ln) 10

2030

387,4 (trong giao thng vn ti 103,7)

668,3 (~ 7,7 ln)

Bng 11: D tnh lng pht thi kh nh knh trong lnh vc nng, lm nghip v chuyn i s dng t (triu tn CO2 tng ng)
Nm 2010 2020 2030 Nng nghip Lm nghip v chuyn i s dng t Nng nghip Lm nghip v chuyn i s dng t Nng nghip Lm nghip v chuyn i s dng t Lnh vc Lng pht thi 65,8 -9,7 69,5 -20,1 73,6 -27,9 Mc tng, gim so vi nm 2000 (%) 1,2 -164,0 6,9 -233,1 13,2 -284,8

Bng 12: D tnh tng lng pht thi kh nh knh trong lnh vc nng lng, nng, lm nghip v chuyn i s dng t (triu tn CO2 tng ng)
Nm 2010 2020 2030 Lng pht thi 166,5 273,9 432,9 Mc tng so vi nm 2000 (%) 27,6 109,9 231,7

Nh vy, n nm 2020, pht thi kh nh knh trong lnh vc nng lng tng khong 4,5 ln so vi nm 2000. Tng lng pht thi kh nh knh t cc lnh vc nng lng (bao gm c giao thng, vn ti), nng nghip, lm nghip v chuyn i s dng t vo nm 2020 l khong 274 triu tn CO2 tng ng, tng hn 2 ln so vi nm 2000.

11