Professional Documents
Culture Documents
v cch
2
mt khong ln nht.
Li gii:
D thy
2
1
/ /
, do vy, khong cch t
1
v cch A
mt khong ln nht."
Theo bi ton trn, ta xc nh hnh chiu H ca A trn
2
, d c H(0; 0; 2).
v
hp vi
1
mt gc ln nht.
Phn tch:
Xc nh gc gia
1
.
Khi (
1 1 2
, (P)) MAH , ( ; ) = MAK (l
gc khng i)
Ta c:
MH MK
sin , sin = v MK MH
MK MA
nn
sin sin
( v hm sin
ng bin trong
0; v
2
1
1
]
khng i)
M
H
A
Suy ra :
max = khi H K
hay MK (P)
MK
uuuur
l vc t php tuyn ca (P), hay ta c th
thy mt phng
1 2
( ; ) (P)
vc t php tuyn ca (P) l
1 2 2
; , n u u u
1 1
] ]
r ur uur uur
Vy (P) hon ton c xc nh.
Nhn xt:
1. ng thng
2
trn (P).
Tuy nhin khi mt phng (P) d dng xc nh hn.
2. V ta bit gc gia (
1
;(P)) = (
'
1
;(P)) nu
'
1 1
/ / bi ton c th thay gi thit
1 2
,
cho nhau. Khi , ta ly mt im A thuc
2
hoc cha
1
th gc
gia
1
ct
2
: mt phng cha
1
v hp vi
2
mt gc nh nht chnh l mt
phng cha 2 ng thng
1 2
,
.
Nu
1 2
,
cho nhau: Mt phng cha
2
v hp vi
1
mt gc nh nht chnh l mt
phng qua
2
v song song
1
.
V d 2: Cho hai ng thng
1
x+1 y+3 z- 2
: = =
3 -2 -1
v
2
x- 2 y+1 z-1
: = =
2 3 -5
v hp vi
1
mt gc ln nht.
Li gii
D thy
1 2
,
cho nhau. Ta ly im A(2; -1; 1)
2
8x - 7y - z - 22 = 0
Ch :
1. Vi li gii v d ny, khi ta p dng kt qu bi ton trn th khng nht thit phi xc
nh
'
1
song trnh by li gii c th mt bi ton khi xut hin c lp ta phi ch ra y
c s nh bi ton trn th phi vit phng trnh
'
1
.
2. Vi bi ton ny, khi ging dy cc thy c gio c th t ra rt nhiu bi ton c th
t hai ng thng ct nhau hoc cho nhau.
Bi ton 4:
Cho ng thng v mt phng (P) ct nhau. Xc nh mt phng (Q) cha v hp vi
(P) mt gc nh nht.
Phn tch:
V
( ) (Q) (P) P A
theo mt giao
tuyn. Vn theo tng u tin, ta xc nh gc gia
(P) v (Q) v so snh vi gc khng i trong bi ton
ny l gc gia v (P).
Li gii:
Gi
A (P)
; M l im bt k trn . Gi s (Q)
xc nh c
(Q) (P) = d
.
Gi H, K tng ng l hnh chiu ca M trn (P) v d
d
A
M
H
K
HK d gc gia hai mt phng (P) v (Q) l
= MAH
( khng i).Ta c:
MH MH
sin , sin =
MA MK
v MA MK
sin sin
. V hm sin ng bin trn
0;
2
1
1
]
nn
(khng i).
min khi K A
, hay d . Suy ra, mt phng (Q) ct (P) theo mt giao tuyn vung
gc vi th gc
l gc nh nht.
Gi vc t php tuyn ca (P) l
n
r
v vc t ch phng ca l
u
r
th (Q) c vc t php tuyn
l [[u, n],u]
uur ur r r
Q
n . Vy mt phng (Q) hon ton xc inh l mt phng qua mt im ca v
c vc t php tuyn
Q
n
uur
V d: Cho ng thng
x- 3 y z-1
: = =
2 -1 3
v mt phng (P) : x + y + z = 0
Vit phng trnh mt phng (Q) cha v hp vi (P) mt gc nh nht.
Li gii:
____________________________________________________________________________
Nguyn Ngc Minh - T Ton - THPT s 3 Thnh ph Lo Cai
Dnh cho cc bn chun b thi vo i hc
p dng bi ton trn, ta gi vtcp ca
l u
r
(2; -1;3), vc t php tuyn ca (P) l
P
n
uur
(1; 1;1)
th giao tuyn d ca (P) v (Q) c vc t ch phng l
d P
u =[u; n ]
uur r uur
= ( -4; 1; 3)
Vc t php tuyn ca mt phng (Q) l
Q d
n = [u , u]
uur uur r
= (6; 18; 2)
3x + 9y + z - 10 = 0
Nhn xt:
1. Giao tuyn ca 2 mt phng l mt trong nhng bi ton vit phng trnh ng
thng rt c bn: ng thng qua giao im, nm trong mt phng v vung gc vi ng
thng cho trc. Tuy nhin khi c nng ln mt bc nh bi ton ny c tch hp nhiu
kin thc hn, i hi hc sinh hiu su hn cc vn bit.
2. Mt phng qua v hp vi (P) mt gc ln nht c tn ti hay khng? D thy l
bi ton quen thuc: " mt phng qua v vung gc vi (P) " ( gc ln nht bng 90
o
).
3. Vi nm trong mt phng (P) hay song song vi (P) th mt phng (Q) cha v
hp vi (P) mt gc nh nht l 0
0
, v gc ln nht l 90
0
4. Vi bi ton gc trn, ta c th a ra nhiu bi tp cng ni dung cho hc sinh lm t
mt ng thng v 1 mt phng ct nhau.
Phn II: Bi ton vit phng trnh ng thng
Bi ton 5:
Cho mt phng (P), im A thuc (P) v im B khng thuc (P). Tm ng thng
nm trong (P), qua A v cch B mt khong ln nht, nh nht.
Phn tch:
Vn tng t bi ton hi khong cch t B ti
, ta xc nh khong cch t B ti v so snh vi
khong cch khng i. Trong bi ton ny c 2
khong cch khng i l d(B,(P)) v BA.
Li gii:
Gi H, K tng ng l hnh chiu ca B trn (P) v
A, tc l khong cch t B ti
ng thng ln nht khi qua A v vung gc vi AB.
Mt khc BK BH khng i
minBK = BH khi K
9
7
;
9
11
;
9
1
AH
,
_
9
2
;
9
11
;
9
26
Vy ng thng cn tm c phng trnh :
2
1 z
11
y
26
3 x
+
V d 2: Cho ng thng
'
t z
t y
t x
2
1
2
:
v hai im A(2; -1; 1), B(0; 1;2).
Vit phng trnh ng thng d qua A, vung gc vi v cch B mt khong ln
nht, nh nht.
Phn tch:
Mt phng (P) chnh l mt phng qua A v vung gc vi . Khi bi ton tr v bi
ton 5. p dng bi ton trn, ta c li gii.
Li gii.
Gi (P) l mt phng qua A v vung gc vi (P) c phng trnh:
2 (x -2) - (y + 1) + (z-1) = 0 2x - y + z -6 = 0.
Gi H, K ln lt l hnh chiu ca B trn (P) v , ta c d(B,d) = BK
1, BK BA max BK = AB K
A hay d qua A
v vung gc vi AB
C
AB
(-2; 2; 1) v vc t php tuyn ca (P) l n (2;
-1; 1)
d c vc t ch phng ] n ; AB [ u = ( 3; 4; -2)
ng thng d cch B mt khong ln nht l ng
thng qua A v c vc t ch phng u ( 3; 4; -2).
d
B
H
A
K
Phng trinh d l :
2
1 z
4
1 y
3
2 x
2, BK BH (khng i)
minBK = BH khi K
c phng trnh:
'
t z
t y
t x
2
1
2
____________________________________________________________________________
Nguyn Ngc Minh - T Ton - THPT s 3 Thnh ph Lo Cai
Dnh cho cc bn chun b thi vo i hc
H =
1
(P) nn ta H tha mn h:
'
'
+
+
6 / 17
6 / 1
3 / 5
6 / 5
0 6 z y x 2
t 2 z
t 1 y
t 2 x
z
y
x
t
H
,
_
6
17
;
6
1
;
3
5
AH
,
_
6
11
;
6
7
;
3
1
chn vc t ch phng ca d l
d
u
(2; -14;
-11)
ng thng d cch B mt khong nh nht c phng trnh:
11
1 z
14
1 y
3
2 x
V d 3:
Cho A(1; 4; 2) , B(-1;2;4) v ng thng d c phng trnh
'
+
t z
t y
t x
2
2
1
.
Trong cc ng thng qua A v ct d, vit phng trnh ng thng cch B mt khong
ln nht, nh nht.
Phn tch:
Mt phng (P) trong v d ny l mt phng qua d v A. Nh vy v d c xy dng t bi
ton trn v cch xc nh mt phng qua 1 im v 1 ng thng.
Li gii:
ng thng d qua M(1; -2; 0) v c vc t ch phng u (-1; 1; 2) ;
MA
(0; 6; 2)
Gi (P) l mt phng qua A v d
c vc t ch phng
u = ] n ; AB [
P
= (-4; 16; 12)
Chn
1
u (-1;4;3) l vc t ch phng ca (
1
u khng cng phng u )
ng thng ct d v tha mn bi ton c phng trnh :
3
2 z
4
4 y
1
1 x
Xc nh H :
Gi
1
l ng thng qua B v vung gc vi (P).
1
c phng trnh:
'
+
+
t z
t y
t x
3 4
2
5 1
H =
1
(P) nn ta H tha mn h:
'
+
+
+
0 7 z 3 y x 5
t 3 4 z
t 2 y
t 5 1 x
H
,
_
35
146
;
35
68
;
7
5
AH
,
_
35
76
;
35
72
;
35
60
____________________________________________________________________________
Nguyn Ngc Minh - T Ton - THPT s 3 Thnh ph Lo Cai
Dnh cho cc bn chun b thi vo i hc
Chn vc t ch phng ca l
2
u (15; 18; -19) (
2
u khng cng phng u )
ng thng ct d v tha mn bi ton c phng trnh :
19
2 z
18
4 y
15
1 x
Bi ton 6:
Cho mt phng (P), im A thuc (P) v ng thng d ct (P). Xc nh ng thng
nm trong (P), i qua A v hp vi d mt gc ln nht, nh nht.
Phn tch:
T cch xc nh gc gia hai ng thng trong
khng gian l gc gia hai ng thng cng i qua 1
im ta xc inh d' qua A v song song vi d. Khi
(d, ) = (d', ). Vy phi xc nh gc gia d' v
, sau lin h vi gc khng i l gc gia d' v
(P).
Li gii:
Gi d' l ng thng qua A v song song vi d , ta
c (d, ) = (d', ) v (d,(P)) = (d',(P))
d'
d
H
A
Gi M l im bt k trn d', H v K tng ng l hnh chiu ca M trn (P) v
gc gia d' v l
MAK, gc gia d' v (P) l
MAH
1, Ta lun c: sin
MA
MK
, sin
MA
H M
v MK MH
sin
sin
min
u =
d P P
[[u , n ], n ]
uur uur uur
. Vy l ng thng hon ton xc nh qua A v c vc t ch
phng
u .
2,
90
0
max
=90
0
khi vung gc vi d'
Vc t ch phng ca l:
u =
d P
[u , n ]
uur uur
. Vy l ng thng hon ton xc nh.
V d:
Cho ng thng d :
3
2 z
1
y
2
1 x
vc t ch phng ca l:
u =[u, n]
r r
= (4; -8; 0). Chn
1
u =(1;-2;0 ) l vc t ch phng ca .
Ta c phng trnh :
'
1
2 2
z
t y
t x
2, hp vi d mt gc nh nht khi song song vi hnh chiu ca d trn (P)
vc t ch phng ca l:
2
u = 1 [u , n]
r r
= (2; -1; 5). Vy phng trnh l:
5
1 z
1
2 y
2
x
Ch :
____________________________________________________________________________
Nguyn Ngc Minh - T Ton - THPT s 3 Thnh ph Lo Cai
Dnh cho cc bn chun b thi vo i hc
Nu d//(P) hoc d nm trong (P) th ng thng nm trong (P), i qua A v hp vi d
mt gc ln nht l 90
0
, gc nh nht l 0
0
.
Bi ton 7:
Cho mt phng (P) v im A thuc (P). ng thng d ct (P) ti mt im khc A.
Xc nh ng thng nm trong (P), i qua A sao cho khong cch gia v d l ln
nht.
Phn tch:
T khong cch gia hai ng thng l khong
cch gia ng thng v mt phng cha ng
thng cn li v song song vi ng ng thng
mt
phng cha v d' song song d
K
hay (Q) nhn
BK
lm vc t php tuyn.
Hoc gi I l hnh chiu ca A trn d AI // BK
AI
l vc t php tuyn ca mt phng
(Q) (Q) hon ton xc nh l giao tuyn ca (Q) v (P) hon ton xc nh.
V d :
Cho mt phng (P) : 2x + y - z +1 = 0 v ng thng d :
1
z
2
1 y
3
3 x
. im
A(0;2;3) nm trong (P). Vit phng trnh ng thng i qua A sao cho khong cch gia d
v l ln nht.
Li gii: Theo kt qu bi ton trn:
Gi B = d (P), d xc nh c B(-3; 3; -2) A ( hoc thay ta A v phng trnh
d Ad).
(P) c vc t php tuyn
P
n (2; 1;-1).
Gi I l hnh chiu ca A trn d I
,
_
7
6
;
7
5
;
7
3
I A
,
_
7
27
;
7
9
;
7
3
Chn vc t php tuyn ca (Q) l Q
n
(1; -3;9). V l giao tuyn ca (Q) v (P) nn
vc t ch phng ca l: u = p
Q
[n , n ]
r uur
=(-12; 19; 7)
Nhn xt:
1, Tt c 7 bi ton trn c th gii bng phng php gii tch, tm gi tr ln nht, nh
nht t cng thc tnh khong cch, gc...Phng php th rt r rng nhung tnh ton li rt
phc tp. Con ng s dng yu t hnh hc khng gian nh trn lm cho bi ton tr nn d
dng v th v hn.
____________________________________________________________________________
Nguyn Ngc Minh - T Ton - THPT s 3 Thnh ph Lo Cai
Dnh cho cc bn chun b thi vo i hc
2. T cc bi ton gc khng nhng ta c th cho cc bi ton c th m cn nhiu
iu ta c th tp cho hc sinh c ci nhn a chiu ca mt bi ton hoc sng to cc bi ton
khc t vic thay th cc gi thit tng ng.
Phn III: Cc bi ton v im
Ta bit bi ton rt c bn sau trong mt phng:
"Cho ng thng v hai im A,B. Tm trn im M sao cho MA+MB t gi
tr nh nht."
Li gii bi ton c chia 2 trng hp:
TH1: A, B khc pha
M = AB . Ta d dng chng minh c v xc nh
c M.
TH2: A, B cng phia
Gi A
1
l im i xng A qua M = A
1
B . Ta
d dng chng minh c v xc nh c M.
Tuy nhin cu hi t ra l ti sao ta a n vic ly i xng. Cu tr li l d hiu vi
hu ht hc sinh l vic ta tm 1 im A
1
thay th vai tr ca A ( M : MA
1
= MA),
nhng A
1
v B khc pha, tr v bi ton ta bit trng hp 1.Nhng vic m rng
tng cho nhng bi ton khc trong khng gian khng phi hc sinh no cng thc hin
c.
Nu m rng bi ton ny sang khng gian, thay ng thng bi mt phng (P) th
bi ton tng t, khng h gy kh khn ngay c vi hc sinh trung bnh. Nhng nu m rng
trong khng gian m vn l ng thng th bi ton s tr nn kh khn hn trong mt phng.
Ta s xem xt vn ny di 2 gc nhn sau y
Bi ton 8:
Cho ng thng v hai im A, B. Tm trn im M sao cho MA + MB l nh nht.
Cch 1:
Phn tch
Ta bt u tng t vic quy v mt phng. Nu
trong khng gian th khng c khi nim 2 im cng
pha hay khc phia vi ng thng
Nu xc nh (P) l mt phng cha A v , ta s tm
ttrong (P) mt im thay th B, ng nhin phi khc
pha A Bi ton a c v nh trong mt
phng
M
A
I
B
H
K
Li gii
Gi (P) l mt phng cha A v ; I l im trong mt phng (P) sao cho IH ;
IH = BH v I khc pha vi A so vi ng thng . Khi , ta d dng chng minh c
M = AI
Tht vy: Gi M' l im bt k thuc MB = MI v M'B = M'I
Ta c: M'A + M'B = M'A + M'I AI m AI = MA + MI = MA + MB
M'A + M'B MA + MB
M c xc nh nh trn tha mn bi ton : MA + MB nh nht.
Tuy nhin vi cch gii trn kh khn trong vic tm ta im I khi thc hnh
____________________________________________________________________________
Nguyn Ngc Minh - T Ton - THPT s 3 Thnh ph Lo Cai
Dnh cho cc bn chun b thi vo i hc
Ta ch : Gi K l hnh chiu ca A trn AK // IH ta c:
BH
AK
IH
AK
MH
MA
MH .
BH
AK
MA
M chia AH theo t s k =
BH
AK
T a ta n bi ton : Xc nh hnh chiu K, H ca A, B trn v im M chia AH theo
t s k =
BH
AK
'
+
t z
t y
t x
4
1
2 1
v A(1; 0 ;-1) , B(2; 1;1)
1. Tm trn im M sao cho
MA MB +
uuur uuur
l nh nht
2. Tm trn im I sao cho 2IA
2
+ 3IB
2
l nh nht
3. Tm trn im N sao cho NA+ NB l nh nht
4. Tm trn im K sao cho
A K KB
Li gii:
1. Ta c:
MA MB +
uuur uuur
= 2
MJ
uuur
vi J l trung im ca AB
MA MB +
uuur uuur
nh nht MJ nh
nht JM hay M l hnh chiu ca J trn .
Hoc ta c th xc nh M( 1+ 2t; 1-t; t ) ( 2 ; 1 ; 1 ) MA t t t +
uuur
(1 2 ; ;1 ) MB t t t
uuur
(1 4 ; 2 1 ; 2 ) MA MB t t t +
uuur uuur
( ) ( )
2 2
2
1 4 2 1 4 MA MB t t t + + +
uuur uuur
=
2
24 12 2 t t +
Xt hm s f(t) =
2
24 12 2 t t + . C f'(t) = 48t - 12
1
'( ) 0
4
f t t <>
D c :
1
min ( ) .....
4
f t f
_
,
MA MB +
uuur uuur
nh nht
1
4
t M
3 3 1
; ;
2 4 4
_
,
2. ( ) 1 2 ; 1 ; I I t t t > +
IA
2
= 4t
2
+ (1- t )
2
+( t+1)
2
= 6 t
2
+ 2.
IB
2
= (2t -1)
2
+ t
2
+( t -1)
2
= 6 t
2
- 6t
+ 2.
2IA
2
+ 3IB
2
= 12t
2
+ 4+ 18t
2
- 18t
+ 6 = 30t
2
- 18t
+ 10
Bng cch xt hm g(t) = 30t
2
- 18t
+ 10 g'(t) = 60t - 18 g' (t) = 0
3
10
t
____________________________________________________________________________
Nguyn Ngc Minh - T Ton - THPT s 3 Thnh ph Lo Cai
Dnh cho cc bn chun b thi vo i hc
D c: im
8 7 3
; ;
5 10 10
I
_
,
tha mn bi ton.
( Nhng vn n gin, c bn trong khun kh bi vit c b qua vic chng minh )
3. Tm N sao cho NA + NB nh nht
N N( 1+2t; 1- t; t)
NA + NB
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
2 2
4 1 1 2 1 1 t t t t t t + + + + + +
2 2
6 2 6 6 2 t t t + + +
2
2
1 1
6 2 6
2 2
t t
_
+ + +
,
Chn
( )
1 1
6 ; 2 6 ( );
2 2
u t v t
_
,
r r
6 3
;
2 2
u v
_
+
,
r r
6 9
6
4 2
NA NB u v u v + + + +
r r r r
Du "=" xy ra
u
r
v
v
r
cng hng
6 2 1
1 2
1 1 3
6
2 2
t
t t t
t
<> <>
_
,
NA + NB nh nht khi
5 2 1
; ;
3 3 3
N
_
,
.
Ch :
1. T bi ton trn ta c th xt bi ton :
Tm GTNN ca hm s: f(x)
2 2
6 2 6 6 2 min ( ) 6 x x x f x + + + >
2. Gii phng trnh
2 2
6 2 6 6 2 6 x x x + + +
a n nghim
1
2
x
4. |KA-KB| ln nht :Hon ton tng t phn (3)
2 2
| KA KB| | 6t 2 6t 6t 2 | + +
=
2
2
1 1
6t 2 6 t
2 2
_
+ +
,
chn vc t ( )
1 1
u 6t; 2 ; v 6 t t;
2
2
_ _
, ,
ur ur
6 1 3 1
u v ; u v 2
2 2 2
2
_
> +
,
ur ur ur ur
, t bt ng thc vc t
| u| | v| u v
uur uur ur ur
Ta c
| KA KB| | u| | v| u v 2
uur uur ur ur
, du = xy ra khi hai vc t u ; v
ur ur
cng hng
6t 2 t
2
1 1 1
t 6 t
2 2 2
<>
_
,
t=1 K(3;0;1) tho mn bi ton.
Cch 2: (Phn 3) Theo kt qu bi ton trn
____________________________________________________________________________
Nguyn Ngc Minh - T Ton - THPT s 3 Thnh ph Lo Cai
Dnh cho cc bn chun b thi vo i hc
Gi H v I tng ng l hnh chiu ca A v B trn ta d dng xc nh c
1 1
I 2; ;
2 2
_
,
;
H(1;1;0) ;
1
AH 2 ; BI
2
AH
KH KI
BI
>
uuur uur
KH 2KI >
uuur uur
; Theo cng thc to im chia ta
cng xc nh c
5 2 1
K ; ;
3 3 3
_
,
Nhn xt:
1. Cch gii ny con ng kh t nhin v i t mt phng sang, tuy nhin v l lun
tng i di dng mc d l l lun chung cho cc bi ton tng t, v mt tnh ton cng kh
nhiu (Tnh to hai hnh chiu ca A, B, tnh di cc on thng AH, BI, tnh to im
chia, khi hai hnh chiu c to khng nguyn th tnh ton kh nng n so vi cch gii trc
2. Cch gii trc ngn gn hn, m rng c sang nhiu bi ton nh bi ton tm
GTNN v bi ton gii phng trnh hay bt phng trnh.
Nn trong qu trnh gii thiu ta thng phi gii thiu cch gii c nhiu u im sau khi gii
thiu cch gii bng con ng t nhin song li kh phc tp trong tnh ton.
Bi ton 9:
Cho cc im A, B, C v mt phng (P) cc s thc
, ,
cho trc sao cho
0 ++
. Tm im M trn mt phng (P) sao cho
MA MB MC + +
uuuur uuuur uuuur
t gi tr nh
nht.
Li gii:
Xc nh I sao cho IA IB IC 0 + +
uur uur uur ur
d dng xc nh c im I, khi
MA MB MC MI + + ++
uuuur uuuur uuuur
(1) do
MA MB MC + +
uuuur uuuur uuuur
t gi tr nh nht khi v ch khi
MI nh nht M l hnh chiu ca I trn (P)
Ch : Trong (1) ta s dng cng thc thu gn vc t, im I chnh l tm t c ca h 3 im
A, B, C ng vi b 3 s
, ,
.
Ta cng c th m rng cho h n imA
1
, A
2
, A
3
,A
n
. ng vi b n s thc i
.
T bi ton trn ta c th ra v s bi ton c th p dng.
V d :
Trong khng gian cho cc im A(-1;2;3), B(2;3;-2), C(0;-2;-1), D(1;0;1) v mt phng
(P) c phng trnh : x - y + 2z -1= 0.
Tm im M trn (P) sao cho
2MA 3MB 2MC 3MD + +
uuuur uuuur uuuur uuuur
nh nht.
Li gii: Gi I(x;y;z) l im sao cho 2IA 3IB 2IC 3ID 0 + +
uur uur uuur uur ur
2 2x 6 3x 2x 3 3x 0
4 2y 9 3y 4 2y 3y 0
6 2z 6 3z 2 2z 3 3z 0
+ +
+
'
+ + +