Phuong Phap Hoc Tap Sieu Toc Bobbi Deporter & Mike Hernaki - Smith.N Studio

Smith Nguyen Studio.
Phng ph|p hc tp siu tc

Bobbi DePorter & Mike Hernaki

PHNG PHP HC TP SIU TC

Khi dy nng lc tim n trong bn
Nguyn Th Yn, Hin Thu dch
Nh xut bn Tri Thc Cng ty Sch Alpha
Tc gi: Bobbi DePorter & Mike Hernaki Dch gi: Nguyn Th Yn, Hin Thu Nh xut bn: Tri Thc Nm xut bn: Qu I/2007 Kh sch: 15 x 23cm, in 1000 bn ----------------------------------------------|nh m|y (TVE): Duyhoa83, Annsuri, Alex_r, Linh12a4, Nhoclienxo Bin tp: Annsuri Ngy hon thnh: 02/2009 Trnh by bn ebook ny: kaufmannh2 www.e-thuvien.com

MC LC
LI TA LI GII THIU 1. NGHIN CU LI PHNG PHP HC TP
1.1. IU K DIU CA SUPERCAMP 1.2. CON NG DN TI S THNH CNG 1.3. NGUYN TC 80/20 1.4. PHNG PHP HC TP SIU TC
11 12 14
17 19 22 23
2. KH NNG V HN CA TR TU
2.1. VI NT V B NO NGI 2.2. MI PHN CA B NO U M NHIM CC CHC NNG RING 2.3. THI GIAN V MC PHT TRIN TR TU 2.4. NO PHI, NO TRI
28
31 33 34 40
3. SC MNH CA WIFIM IU NY C NGHA G I VI MNH 45

3.1. TO NIM SAY M WIIFM HC TP TO LN 3.2. WIIFM V HC TP SIU TC 3.3. S BIU DNG 3.4. NG L RA PHI L TH 5 47 50 52 53

4. TO KHUNG CNH HC TP: MI TRNG HC TP NG N 57
4.1. KHUNG CNH NH B XUNG QUANH BN SNG TO RA KHNG GIAN 60 4.2. M NHC YU T NG VAI TR C BN I VI HC TP SIU TC 63 4.3. DU HIU TCH CC 65 4.4. MI TRNG LM VIC NH B TRONG MI TRNG RNG LN BAO LA CHUNG 67 4.5. CNG C LI KIN THC (THI GIAN NGH GII LAO) 73
LM VIC
5. GI THI CHIN THNG: BN S LM G NU BIT MNH KHNG TH THT BI? 76

5.1. T KHUYN KHCH MNH MT TRNG THI TM L CA THI TIN CY 81 5.2. SINH L HC C NH HNG NH TH NO? 86
6. KHM PH PHNG PHP HC CA BN
90
6.1. CHN PHNG THC HC: NHN, NGHE, HAY NG LC? 93 6.2. BN X L THNG TIN BNG CCH NO? 101 6.3. NHNG NGI T DUY THEO PHNG THC C TH LIN TC 109 6.4. NHNG NGI T DUY THEO PHNG THC C TH NGU NHIN 110 6.5. NHNG NGI T DUY THEO PHNG THC TRU TNG NGU NHIN 112 6.6. NHNG NGI T DUY THEO PHNG PHP TRU TNG LIN TC 114 6.7. LP K HOCH K NGH THEO PHNG PHP T DUY KHC NHAU 116 6

6.8. CN BNG HOT NG CA B NO 117
7. K THUT GHI CHP CNG NGH CAO

7.1. TI SAO PHI HC CCH GHI CHP 7.2. PHNG PHP PHC HA TRUYN THNG 7.3. NGHIN CU HOT NG CA B NO 7.4. LP BN T DUY 7.5. PHNG PHP LP BN T DUY 7.6. MT S IU NH KHC 7.7. PHNG THC GHI CHP TM 7.8. PHNG PHP S DNG GHI CHP TM 7.9. THC HNH BIN N THNH PHNG PHP A THCH CA BN 7.10. NHNG MO NH KHI GHI CHP 7.11. HY C GNG 7.12. TC DNG CA BN T DUY 7.13. TC DNG CA PHNG PHP GHI CHP TM
121
122 123 124 127 129 131 133 134 137 138 141 142 143
8. VIT VI LNG T TIN

8.1. TP HP 8.2. VIT NHANH 8.3. DIN T CH KHNG K CHUYN 8.4. MT NGI BT U VIT PH V S B TC 8.5. CC BC TRONG MT QU TRNH VIT HON CHNH 8.6. NHNG MO NH C MT BI VIT TRN TRU 8.7. NHNG MO NH KHI CM THY B TC
145
148 152 156 160 161 166 167
9. HY LM VIC VI TR NH DIU K CA BN!

7
170

9.1. PHN BIT GIA TR NH V HI C 9.2. NHNG G TA GHI NH TT NHT 9.3. S LIN TNG 9.4. S LIN H 9.5. H THNG CHT 9.6. PHNG PHP NH V 9.7. T VIT TT V NHNG CU MANG TNH SNG TO 9.8. NHNG MO NH! 173 175 177 179 181 188 192 192
10. NGHIN CU KH NNG C HIU
196
10.1. PHT TRIN KH NNG C NNG SUT! 197 10.2. PHNG PHP C NNG SUT RT TH V V D C! CC SINH VIN CA SUPERCAMP, HY TIN TI GINH LY 198 10.3. LM TIU TAN IU HUYN HOC 202 10.4. NHNG MO NH - SN SNG VO TRNG THI 204 10.5. LNH HI NHNG G C 213 10.6. NNG CAO TM NHN NGOI BIN 219 10.7. K THUT LT SANG TRANG 222 10.8. SIU QUT (HYPERSCAN) NNG TC CA MT 223 10.9. MI PHT MI NGY KT HP TT C VI NHAU 224 10.10. MI MT ? 226 10.11. KIM TRA LN CUI 226
11. T DUY LOGIC V SNG TO

11.1. THNG TIN: NGUYN LIU TH CHO S THAY I 11.2. XEM XT CC QU TRNH GII QUYT VN 11.3. T NN MNG 8
236
239 240 242

11.4. CM GIC TH NO KHI SNG TRONG CM GIC CA BN? 245 11.5. THC HNH T DUY THEO KT LUN LOGIC 246 11.6. NHNG THAY I CA H BIN HO, HAY NHNG NC THANG THAY I 247 11.7. NG NO 250 11.8. NG NO V TNG LAI 251 11.9. V LN PHA NO PHI CA BN 254 11.10. HNG DN TP V 254 11.11. NHNG MO NH TRONG T DUY SNG TO 255
12. TO BC TIN B VT BC TRONG HC TP 260

12.1. S DNG CC K NNG 12.2. NHNG MO NH 265 266
10

LI TA
Mt cun sch qu gi xut hin ng lc v{ hn hn mi cun sch vit v k nng hc tp khc... D bn la tui no, c nhiu hay t kinh nghim th }y vn l mt cun sch v cng hu ch v c th mang li nim vui cho tt c mi ngi! - Chungliang Al Huang Tc gi cun Embrace Tiger, Return to Mountain Cun sch trnh by r rng cc bi luyn tp, cc mo nh v cc chin thut thnh cng, gip bn tr th{nh ngi ng u trong lp hc - ngi chin thng trong cuc sng. - Tin s Thomas Armstrong Tc gi cun In Their Own Way Vi nhng kt qu khng th tin c khi p dng ti cc trng cng lp danh ting, cun s|ch Phng ph|p hc tp siu tc n{y qu l mt cun sch cn phi c. Chng ta ang sng trong mt th gii y cnh tranh v chnh nhng k nng nu ra trong cun sch ny s gip chng ta, d la tui no, tm ra c li th cnh tranh c th thnh cng trong cuc sng. - Patrick Foley Ch tch Hng chuyn pht nhanh DHL Worldwide Express -
11

LI GII THIU
~ bao gi bn cm thy chn nn v vic hc hnh qu vt v v cc nhc cha? Phng ph|p hc tp siu tc s l mt cu cnh gip bn thy phn chn, vui ti v{ say m cng vic hc tp. Cun sch khng ch b ch i vi hc sinh, sinh vin, m cn ph hp vi ngi hc mi la tui. Vi nhng mo nh, nhng gi v nhng k thut c bit, sch gip bn tit kim thi gian, tng cng kh nng lnh hi v ghi nh, ng thi bin vic hc hnh thnh mt qu trnh th v, hp dn v b ch. c sch s khin bn thay i quan im v cch nhn nhn v chnh bn thn mnh v v vic hc tp. Bn s pht hin ra kh nng hc tp tim t{ng trong mnh, ri s thy vic hc tht d dng v hng th. S|ch c trnh by mt c|ch c bit, bn tri l nhng trang kn ch nh nhng cun sch khc, cn bn phi l nhng hnh v, s , k hiu, v.v u v cui mi chng u c nhng trang c bit. u chng nu tm tt nhng li ch bn s c c khi c ni dung v cui chng l{ phn kim tra gip bn kim nghim xem ~ hc c nhng g. C mt s ni dung c tc gi nhc li nhiu ln di hnh thc khc nhau. Cc k thut a ra rt ph hp vi phng thc lm vic ca no b, gip bn hc vi kt qu tt nht. Nhng k thut n{y ~ c th nghim, |nh gi| trong nhiu nm v{ rt c hiu qu trong thc t. Bn h~y c vi tm

Li ni u hn ci m, gt sang bn nhng ngh nh: cun s|ch n{y nh th no v ni v iu g. Cng khng nn vic bn ~ hc nhanh n mc no v hc c nhng g. Hy lm cho chnh bn phi ngc nhin v kh nng ca mnh. V hy vui vi mi bc i trn con ng hc tp ca bn. Chc cc bn thnh cng!
13

1. NGHIN CU LI PHNG PHP HC TP
Khi cn ngi gh nh{ trng, ti l mt hc tr thng minh v xut sc, nhng vic hc i vi ti khng bao gi l nim ham thch. Tuy nhin, gi }y ti li thy am m hc tp, v khng bao gi cm thy vt v, gian trun nh ti ~ cm thy trc . - Rosemary Bove, Ch tch hip hi Bova, thnh vin ban c vn qun l New York, Thnh ph New York Cm hng hc tp ~ gip ti vt ra khi nhng hn ch ca bn thn. Gi }y, ti hiu c rng, ti c kh nng hc tt c mi iu! C th ni khng mt cht cng iu l, kh nng hiu bit ca ti ~ tng ln gp 10 ln. - D.C.Cordova, Vin nghin cu San Diego, California Nhng a tr nh ti ~ n}ng cao c trnh , v{ iu quan trng hn, chng ~ n}ng cao nhn thc v gi tr bn thn v ng c hc tp ca chng. - Tin s James Powell Canton, Ohio Hy th hnh dung v mt trng thng mi c chng trnh ging dy hiu qu n mc hc sinh ca trng ~ thu c nhng kt qu |ng khch l ch sau 6 tun hc v cho rng, trng ~ cung cp cho h nhiu l l s kin hn 4 nm hc trng chuyn nghip; mt trng m nhng nh kinh doanh khng nhng c hc v l thuyt thc hin nhng hp ng ln, cch thc cm thy t tin v{ th{nh cng hn trong cuc sng,

Nghin cu li phng ph|p hc tp m{ cn c c s ham m hc tp; mt trng gip ngi hc hon thin bn th}n v{ nui dng tm hn h. ~ c mt trng nh th - Trng thng mi Burklyn m ti l ngi ng thnh lp vo cui nhng nm 1970. Trng l mt l}u {i tr|ng l ta lc bn sn i Vermont rp bng cy xanh mt. Burklyn dy nhng mn hc bnh thng nh marketing, {m ph|n, k ton bng nhng phng ph|p khng bnh thng. Trong khi tt c c|c trng thng mi ni ting khc li ko s cng tc ca mt i ng c|c nh{ qun l chuyn ngnh chuyn nghip, th trng Burklyn li mi cc nh doanh nghip ~ tng tri trn thng trng ti ging dy. Chng ti ~ bt u t gi thit rng, mt nh doanh nghip cn hiu thu |o tt c nhng g lin quan n kinh doanh, ch khng ch hiu su mt lnh vc c th n{o . Do vy chng ti dy ton b nhng kinh nghim, ch khng ch {o s}u hoc nhc li t{i liu. Chng ti cng ch trng a nhng kinh nghim hc tp v{o i sng thc hn l{ n thun chng l nhng l thuyt sung. Bt lun l{ chng ta c tuyn chn v{o trng hc hay n thun l ch l nhng hc sinh ca trng i, th iu c ngha nht i vi chng ta l phi hc c phng ph|p hc. V l , tun u tin trong chng trnh ging dy 6 tun, trng ~ dy nhng k nng nh: ghi chp, nh v{ c tc , ng thi to mi trng an to{n v{ tin tng gia gio vin v hc sinh. Kt hp ba yu t ny, cng vi s tp trung cao ca b no, hc sinh c th hc hiu qu hn v{ b li cun vo mt khi lng ti 15

Phng ph|p hc tp siu tc liu k thut khng l |ng kinh ngc. Trng cng lun to c nim vui, s t tin cho nhng ngi hc sut i. Burklyn - Trng Thng mi nng cao th cht v{ nui dng tm hn hc sinh trong qu| trnh {o to tri thc. Hu ht cc hc sinh ca trng u nh rng, nhng kinh nghim m h c c trng cp 2 hoc tiu hc chng thm thp g so vi nhng g h t c }y. L{ hc sinh ca trng, h ~ c nhng khm ph quan trng v bn thn, v nhn ra rng, ln u tin h cm thy thch hc, thm ch ngay c nhng ngi ~ tng 12 nm, 16 nm hay 20 nm cm ght vic hc cng c c nhng cm gi|c nh th. Nhng kinh nghim tch ly c trng cng l{m thay i cuc sng h. Mt s sinh vin tt nghip trng Burklyn ~ t b cng vic c thu nhp cao v c mi trng lm vic rng ln tham gia vo cng vic ging dy trng. Mt s cng c nhng hng i thay i trong hot ng kinh doanh, i t hng thng / bi sang thng / thng. Chng ti c nghe ngy cng nhiu nhng cu bnh lun nh: Nhng a tr nh ti qu quyt rng, chng s vo hc , v{ Nu chng c c nim ham thch hc tp nh th, chng s c tt c. Ti nhn thy, iu quan trng l phi to c nim ham thch hc cho cc hc sinh ngay t nhng nm u tin. Bi vy, cng vi cc cng s t{i nng v{ t}m huyt, ti ~ bt u pht trin Supercamp v{o u nhng nm 1980. Cng chnh ti Supercamp, cc nguyn tc v{ phng ph|p hc tp siu tc c hnh thnh.
16

Nghin cu li phng ph|p hc tp
1.1. iu k diu ca Supercamp

Ma thu nm 1981, Eric Jensen, Greg Simmons v{ ti bt u m phng nhng g c hc Burklyn trong kha hc u tin dnh cho thanh thiu nin. Chng trnh n{y c trin khai Kirkwood Meadows, California - mt d~y ni p cnh h Tahoe. Chng ti bt u chng trnh bng cuc ni chuyn vi gn 200 bc ph huynh v nhng iu cn thit nht cho con tr ca h. Sau , chng ti x}y dng kha hc 10 ngy kt ni vic to dng s t tin, k nng hc tp v k nng giao tip trong mi trng vui v. Supercamp kt ni vic xy dng nim tin, kh nng hc tp v k nng giao tip trong mt mi trng vui v. Ma h nm 1982, nhm hc sinh u tin ca chng ti gm 64 thnh vin thanh thiu nin ~ ti tri, hu ht vi th|i min cng, nghi ng v thiu ho hng cng tc. Ngay chnh con trai ti cng t ra nghi ng khi n ni vi ti: M, }y cha phi l ngi trng tt nht. Ti khng th hnh dung ni n s ngh v ti nh th no nu iu n ni l{ ng s tht. Ngay c nhng cng s ca ti v{ ti u t e s v chng trnh ging dy n{y, nhng cm gi|c nhanh chng qua mau. Chng ti bt u nhn thy c mt s bc t ph| |ng kinh ngc, chng t mt iu l{ chng ti ang i ng hng. Cui cng, n ~ th{nh cng hn nhng g chng ti mong i v tr thnh mt s kin c du n trong i sng ca nhiu thanh thiu nin tham gia hc ti tri. 17

Phng ph|p hc tp siu tc Lc ny, hng nghn thanh thiu nin v c cc em di 13 tui cng l{ hc sinh ca Supercamp. Nhiu ngi trong s h tip tc theo cc kha hc chuyn nghip v{ ~ t c s thnh cng trong tt c c|c lnh vc. Trong cc bc th gi cho chng ti, mt s lng |ng mng hc vin ~ tm thy thnh cng thc s trong nhng thng ngy theo hc ti tri. Cc tri c t chc trn khp nc M v trn ton th gii, nh Singapore v Moscow. S trng th{nh ~ th hin ngay trong mi li ni ca bn tr. Ti sao vy? Bi v chng ~ thc s lm vic. Nhng hc vin khi n trng vn t ra min cng v e s th nay ~ b c nhng cm gi|c v{ nhn thy chng ~ tri qua nhng ngy qu gi nht trong cuc i. Song nhng kt qu cn mang tnh l thuyt. Hc vin c nhng bc nhy vt |ng k, nhng hc vin tng im GPA trung bnh t 1,8 n 4,0; cn cc nam hc vin hu nh ~ t c im s m mnh mong mun. Supercamp ~ t|c ng n cuc sng ca hng nghn hc vin v nhng ngi thn ca h. Nhng n}ng mc thnh tch khng phi l lnh vc duy nht m cc hc vin t c. Ph huynh ca mt hc sinh ~ vit: Supercamp l mt trong nhng iu tt nht m{ ti ~ l{m cho con trai ti. Hm qua, n mang v nh phiu thnh tch hc tp m n gi{nh c im 9. N cng hc c rng, loi A khng l yu t quan trng nht, m s thch th hc tp v{ ng c thc y t hc cng quan trng khng km. 18

Nghin cu li phng ph|p hc tp Con trai ti khng bao gi phi chu mt p lc no. Trn thc t, n ~ coi Supercamp l{ ng c ln nht ca n.
1.2. Con ng dn ti s thnh cng

Supercamp, chng trnh ging dy l s phi hp chnh xc gia 3 yu t: k nng l thuyt, kt qu rn luyn th lc v k nng cuc sng. Chng trnh ging dy c s l trit hc c bn. Chng ti tin tng rng, t c hiu qu, vic hc phi l nim vui. Hc l mt cng vic sut i m{ con ngi phi m nhim mt cch vui v v{ th{nh cng. iu quan trng l phi tr thnh mt con ngi ton din c v tr tu, th cht v tnh cm ring t. Lng t trng cao l thnh phn quan trng gip ngi hc cm thy hnh phc v khe mnh. chng minh cho trit l n{y, chng ti ~ c bit quan tm n vic to mi trng tt c cc hc sinh u cm thy quan trng, an ton v thun tin. iu ny bt u t mi trng rn luyn th cht c t im bi nhng cy xanh, kt hp vi trang tr ngh thut v m nhc. Phng hc phi c cm nhn l{ ni l tng t chc hc. Mi trng tnh cm cng rt quan trng. Theo chng trnh ca chng ti, ngi gio vin l nhng chuyn gia trong vic xy dng mi quan h ha hp v sau khi h ~ thit lp c mi quan h tnh cm an ton, h s a ra cho hc sinh nhng thch thc m{ qua h tm thy thnh cng ca mnh. chnh l{ qu| trnh truyn li kinh nghim cho hc sinh. 19

Phng ph|p hc tp siu tc Mt trong nhng iu m cc bc ph huynh than phin vi chng ti v{o nm 1981 l{ con ca h ~ ho{n th{nh ht cc kha hc ht trng n{y n trng kh|c m{ khng c n mt li hng dn v phng ph|p hc. Bn th hnh dung, nu bn th a tr v{o mt b bi m{ khng dy cho n nhng bi hc v phng ph|p bi. N c th sng st, nhng l{ cha m, liu bn c dm th lm vic khng? Cc bc ph huynh ~ kh|m ph| ra mt iu, khi h cho con ci ca h theo hc c|c trng cng ging nh y n xung b bi. Mt s c kh nng hc cch si c|nh v{ th{nh cng, nhng cng c mt s s b cht chm. Do vy, trng thng mi, chng ti ~ dy cho cc hc sinh k nng hc tp nh: Ghi chp, nh, c tc , vit v{ t duy s|ng to. Nhng trc tin, chng ti phi lm mt s bc ph b nhng cm gic nghi ng, bi v mt s tr n tri vn cm thy mnh b trng hc e do. H thm ch cn cho rng, mnh khng c kh nng hc. Chng ti phi to ra mt s bc thay i nhanh chng cho chng (nhng thay i trong khun kh chng trnh ging dy), v thc hin iu ny vi nhng thch thc v mt th cht c s dng nh mt t|c nh}n kch thch to bc t ph trong qu trnh hc. Chng trnh ging dy Supercamp l s kt hp gia cc thnh phn c pht trin t mt trit l l vic hc c th vui v v phi vui v.
20

Nghin cu li phng ph|p hc tp Mt trong nhng bc rn luyn v th cht l kha hc leo dy. Hc sinh phi leo ln mt c}y cao, i b trn mt si dy ko cng cao khong 12m, nhy mnh t mt b nh trn nh ct cao bt chic d, ri ri t nh chic thang xung cnh tay ca th{nh vin trong i ang ch sn. }y tht s l nhng ngy kinh ho{ng i vi hc sinh. Nhiu ngi trong s h ~ c suy ngh l{ h ~ khng th vt qua c mn hc . Tuy nhin, tt c cc em u th{nh cng v{ th{nh tch m{ c|c em t c c thng bo trc tip n lp hc, ni c|c em thy mnh c th t c nhng th{nh cng nh va ri. Chng ti nhn thy nhng bc t ph trong qu trnh hc ca h{ng trm em hc sinh mi ma h nh p dng hot ng ny. (Nu bn ngc nhin, th c th gii thch cho bn thy rng, tt c nhng hot ng n{y c thc hin bng phng ph|p thn trng v an ton, bi v tnh hung c{ng kh khn bao nhiu th s nguy him cng t i by nhiu). Rn luyn th lc c p dng nh mt t|c nh}n kch thch t c nhng t ph trong hc tp - mt s thay i cch nhn nhn v qu trnh hc. Mt bi hc rn luyn kh|c l{ i b vi cng ln - mt mn th thao cc nhc, v mn m thng mt chic bng, hc sinh phi dng tay m thng mt chic bng dy 1 inch. Nhng hot ng n{y c p dng ph v t tng ti khng th l{m lun tim n trong mi con ngi. Chng ti cng nhn thy, cuc sng ring t thun ha c mi quan h khng kht vi nhng th{nh cng trong trng hc, trong 21

Phng ph|p hc tp siu tc cng ng v trong s nghip. Nhng hc sinh t c s hi ha gia tnh cm v k nng giao tip th s c c s chnh trc trong tnh cm v xy dng c nhng mi quan h tha |ng. S kt ni gia 3 thnh phn lin kt ny (k nng l thuyt, rn luyn th lc v k nng sng) l s pha trn nhng nt khc nhau trong cuc sng ca hng nghn hc sinh trong nhiu nm qua. Mi chng trnh u cha ng mt s pha trn mi, mi chng trnh l mt kinh nghim duy nht. Bi hc a dng l nhng g rt ring ca mi c nhn tham gia hc tp.
1.3. Nguyn tc 80/20

Trong sut nhng nm Supercamp hot ng (di s hng dn ca ti v chng ti, anh Joe Chapon), chng ti ~ c nghe nhng cu ni ca cc bc ph huynh i th nh: Gi| nh c c hi n hc Supercamp khi mnh cn b, th chc chn Supercamp s gip mnh rt nhiu trong cuc sng ng{y hm nay. Chnh v th, ti ~ ny sinh ra vit cun s|ch nay gip ch cho mi ngi. Cun sch ny gip ch cho nhng ngi sut i hc. N cng cn thit cho nhng ngi ~ ra trng v cn phi hc gp phc v cho cng vic mi, nhng ngi ~ ra trng nhiu nm nhng cn thit phi hc go mt vn hoc cng ngh mi nm vng cng vic, v cho c nhng ngi ~ nm chc cng vic, nhng mun hc chuyn sang cng vic khc kh hn.
22

Nghin cu li phng ph|p hc tp Cun sch cung cp cho bn 20% lng thng tin t Supercamp m c th em li 80% s khc bit trong phng php hc ca bn. 20% quan trng ny bao hm nhng lnh vc v kh nng sau: Chp nhn th|i tch cc To ng c Kh|m ph| phng ph|p hc ca bn To lp mt mi trng hc hon thin c tc Ghi chp hiu qu Cc k thut vit c bn T duy s|ng to Pht trin kh nng nh tuyt vi Bn s tm c nhng im quan trng nht, nhng thng tin c ch nht, nhng k thut hc hiu qu nht trong cun sch ny.
1.4. Phng php hc tp siu tc

Nhm sng lp Supercamp c gi l{ din {n hc tp. Phng hng ca chng ti l hc tp siu tc - mt tp hp c|c phng ph|p v{ nguyn l hc tp ~ c chng minh l mang li hiu qu trong vic hc v trong kinh doanh cho tt c mi ngi thuc mi la tui. Phng ph|p hc tp siu tc c bt u t nghin cu ca tin s Georgi Lozanov, mt nh gio dc ngi Bungari, ngi ~ 23

Phng ph|p hc tp siu tc th nghim nhng ci m ng gi l{ gi hc hoc gi cho tr. ng cho rng, s gi c th nh hng n kt qu trng thi hc tp, v tt c nhng chi tit n l cng s em n mt s gi tch cc hoc tiu cc n{o . Mt s phng ph|p ng s dng a ra nhng gi tch cc nh: hc sinh cm thy thoi mi, s dng nhc nn trong lp hc, tng s tham gia ca c nhn, s dng p phch qung c|o gi s cao thng, ng thi phi cng c thng tin, v phi c gi|o vin hng dn c {o to chuyn nghip v ngh thut ging dy theo phng ph|p gi . Mt thut ng kh|c c s dng thay cho gi hc l{ hc tng cng. Hc tng cng c nh ngha l{ to kh nng cho hc sinh hc vi mt tc n tng m khng cn phi gng sc. Thut ng ny l nhm cc yu t m{ trong phng php hc truyn thng nhn chung khng xut hin nhiu nh: tr vui, tr chi, m{u sc, t duy tch cc, th lc ph hp, v tnh cm lnh mnh. Nhng yu t ny gn kt vi nhau to thnh kinh nghim hc tp c hiu qu. Phng ph|p hc tp siu tccng nu ra nhng kha cnh quan trng ca lp trnh ngn ng thn kinh (NLP), nghin cu v cch b no t chc thng tin, ng thi kho st k lng mi quan h gia ngn ng v{ h{nh ng c th c s dng to s ha hp gia hc sinh v gio vin. Cc nh gio dc c kin thc hiu bit v lp trnh ngn ng thn kinh s bit cch s dng ngn ng tch cc thc y nhng hot ng tch cc - mt yu t quan trng khuyn khch b no hot ng mt cch hiu qu nht. H cng c th x|c nh phong cch tt nht ca mi c th 24

Nghin cu li phng ph|p hc tp v{ hnh th{nh im cht trong nhng thi im t tin v thnh cng. Phng ph|p hc tp siu tc ~ kt hp gi hc, c|c k thut hc tng cng, lp trnh ngn ng thn kinh vi l thuyt,nim tin v{ phng ph|p ca chng ta. N bao gm cc khi nim c bn ca nhiu l thuyt v chin lc hc tp kh|c nh: Thuyt no tri/phi Thuyt b no tam v nht th Phng thc c a chung hn (hnh nh, m thanh, ng lc) Thuyt v kh nng hiu bit phc tp Gio dc chnh th lun Hc da trn kinh nghim Hc da trn php n d M phng/ hi kin nhau Nu tt c cc kha hc ny lm bn cng thng th hy gim bt i. im ny s c cp chi tit nhng chng sau. Supercamp, cc hc sinh vit nhng li bnh lun ca mnh gi cho gio vin vo gia ngy v vit |nh gi| v{o cui mi ngy. Vic rt kinh nghim v phng ph|p ging dy s c thc hin ngay ti lp, v chng ti mun m bo chc chn tip cn c tng hc sinh. Nhng kt qu kho s|t c gi cho cc hc sinh v cha m c|c em sau 3 n 6 thng theo hc chng trnh, nhm gip chng ti nghin cu nhng kt qu lu di.
25

Phng ph|p hc tp siu tc Jeannette Vos-Groenendal, mt gio vin ca Supercamp ~ vit lun n tin s v nhng kt qu m Supercamp ~ t c. Cn c vo nhng d liu thu nhp c trong sut nhng nm 19831989, b cho rng, chng trnh hc ca Supercamp l{ rt thnh cng v{ nn xem l{ m hnh hc tp. Nghin cu ca b cng ch ra rng, nhng sinh vin theo hc chng trnh Supercamp c ch s GPA bng 1,9 hoc thp hn s tng ch s GPA ln trung bnh ch sau 10 ngy hc. l{ tnh c mc im ca nhng hc sinh ~ t c loi A, mc im khng th tng c na. Theo b{, chng trnh ~ tm c mt phng ph|p tip cn nhng kh nng kh|c nhau ca cc hc sinh. V{ b{ d kin vn dng phng ph|p n{y giam t l hc sinh b hc na chng c|c trng hc trn to{n nc M. Tuy nhin, iu ti mun cp }y l{ hu ht cc hc sinh ca Supercamp khng c vn g nghim trng. Chng l nhng a tr ngoan, kh| khun php. Chng ~ tin b kh nhiu, pht trin c k nng hc tp v nng cao thnh tch ton din ca chng. im quan trng nht cn nh by gi l nhng ti liu trong cun s|ch n{y ~ c th nghim v chng minh l c hiu qu trong hn 10 nm qua. N t mang tnh l thuyt. N l nhng ti liu ~ c nghin cu nhiu ln phc v cho mi ngi thuc mi la tui. Nhng g tt nht ~ c cht lc vo trang sch n{y. Khi c cun sch, bn s khng ch tr thnh mt ngi tt hn, m{ cn cm thy t tin hn, ham hc hn v{ h{o hng hn. 26

Nghin cu li phng ph|p hc tp Bn c th s dng nhiu nguyn tc ca Phng php hc tp siu tc t c ti mc trnh khc, mt cng vic khc hoc ch n thun l lm tt hn cng vic hin ti ca bn. iu quan trng nht }y l{ bn lun cm thy vui v trong sut qu~ng ng ca bn. Hy tip tc nghin cu nhng kinh nghim hc tp |ng tin cy m bn cha bao gi c tip cn!
27

2. KH NNG V HN CA TR TU
Bn c bit: - B no ca bn c kh nng ging nh n~o ca nh bc hc Albert Einstein? - Bn c thng xuyn dng nhng bng chng khoa hc t nhin gii thch v b no ca con ngi hay khng? Mi ngi sinh ra u mang bn cht hiu k t nhin v{ u c to ha ban cho tt c nhng cng c cn thit tha mn s hiu k . ~ bao gi bn xem mt a tr kh|m ph| chi cha? Trc tin, n ngm chi v{o ming xem v nh n{o. Sau , n lc chi, gi ln, t t a vng quanh ngi xem tng cnh chi. Tip n, n a chi ln lng tai nghe, nm xung t, ri li nht ln tho ri tng mnh v xem xt tng b phn mt. Qu trnh kh|m ph| n{y c gi l{ hc tng th (global learning). Hc tng th c coi l mt phng ph|p c hiu qu i vi tr t lc cn b n 6 hoc 7 tui. Tr tu ca tr tui ny ging nh bt bin, chng hp thu s kin, c|c c tnh t nhin, v s phc tp ca ngn ng mt cch vui v v thoi mi. Thm v{o , c|c yu t phn hi tch cc v s thc y ca mi trng cng gip chng to c nhng iu kin hc tp l tng. Chng ta h~y ch n nhng mc hc ban u trong cuc sng ca mt a tr bnh thng, khe mnh. Kh nng ca a tr nay rt ging kh nng hi nh ca bn. n 1 tui bn tp i - mt

Kh nng v hn ca tr tu qu trnh phc tp c v mt t nhin v h thn kinh m khng th dy nu khng c s m phng. Trong qu trnh tp i, c th rt nhiu ln bn b ng hoc b va mnh, nhng khng bao gi cm thy tht bi khi b trt chn. Ti sao vy? Ti chc chn rng, khi ln ln, bn c th b hc mt th g sau khi tht bi ch mt hai ln. Nhng ti sao bn li rt c gng khi bn tp i? Cu tr li l{: Bn cha c kh|i nim tht bi. Thm v{o , cha m lun bn cnh ng vin bn. Mi thnh cng ca bn u lm cha m vui lng v thm ch cn ca ngi hn c nhng g m bn t c. Bn ~ thc hin c nhng th{nh cng |ng k trong nhng nm u i nh kh nng phi thng ca tr tu: 1 tui: bn hc i. 2 tui: bn bt u hc giao tip bng ngn ng. 5 tui: bn hiu c 90% cc t ngi ln s dng thng ngy. 6 tui: bn hc c. Khong 2 tui, bn bt u phi hc giao tip bng ngn ng mt k nng bn phi hc khng c s tr gip ca sch ng php, lp hc hay s st hch no. Trn thc t, cng nh tt c mi ngi kh|c, n 5 tui, bn ~ hc c khong 90% cc t s dng thng xuyn trong cuc sng hng ngy. Nu bn ln ln trong mt gia nh nhiu ngn ng, bn c th thng tho c ngn ng .
29

Phng ph|p hc tp siu tc n 6 hoc 7 tui, bn phi hc c mt nhim v hc tht kh khn nht m{ con ngi phi m nhim. Bn hc k nng ny nh kh nng k diu ca b no. C th s c mt ngy, khi bn hc lp 1 hoc lp 2, ang ngi trong lp c gio hi: Bn no c th tr li c cu hi n{y?. Bn gi tay, bt dy khi ch ngi, si ni ch c gio gi tn. Vi v t nhin bn a ra c}u tr li, ri ngay sau nghe thy mt s bn kh|c ci v ting c gi|o ni: Sai ri, em . C rt ngc nhin v em!. Bn cm thy xu h trc bn b v{ c gi|o, ngi c uy quyn nht trong cuc i bn lc by gi. S t tin ca bn b lung lay, v mm sng ca s thiu t tin bt u hnh thnh trong bn. i vi nhiu ngi, chnh l{ im khi u khin h c nhng nhn thc tiu cc v bn thn. T , vic hc tr thnh mt vic vt. S thiu t tin ln dn ln v h bt u gp ngy cng nhiu nguy c. Nm 1982, Jack Canfield, mt chuyn gia nghin cu v lng t trng ca con ngi ~ a ra mt kt qu nghin cu c thc hin trn mt trm a tr tnh nguyn. Cng vic ca nh nghin cu l ghi li s lng nhng li nhn xt tch cc v nhng li nhn xt tiu cc m a tr nhn c trong mt ngy. Canfield nhn thy rng, trung bnh mi a tr nhn c 460 li nhn xt tiu cc hay ch trch, trong khi s li nhn xt tch cc hoc ng h ch l 75, bng 1/6 so vi nhng nhn xt tiu cc. 30

Kh nng v hn ca tr tu Nhng phn hi tiu cc thng xuyn din ra s tr nn rt nguy him i vi tr. Sau v{i nm hc trng, bn tr c th s ngng hc v{ v tnh gi gn kinh nghim hc ca mnh li. n cui cp tiu hc, t hc ~ gi cho nhiu hc sinh cm gi|c cng thng v b p buc. Cng trong khong tui m s ngng hc xy ra, trng hc truyn thng li chuyn t phng ph|p hc tng th t chnh th lun v vui v sang phng ph|p hc cng nhc, theo tuyn v{ c nh hng bng ngn ng. C gio buc hc sinh phi ngi 1 ting ng h, theo hng li v{ ng ging bi. Nhng tr chi v{ hot ng tp th, nhng tng ngh thut a sc mu, mi quan h thn thoi mi v tt c nhng tr chi lng bng ca tha thi hc sinh tiu hc ~ kt thc. pht trin, qu trnh gio dc phi thay i t hc tng th tha ban u ca tr sang mt h thng phn ln ph thuc v{o n~o tr|i. S mt cn bngn{y s khin cho mt s hc sinh cm thy khng c hng th hc v cm thy vic hc l khng c gi tr. Trc khi nghin cu s}u hn, chng ta h~y tm hiu mt cht v b no v nghin cu xem lm th n{o hc t duy bng c b n~o nhng vn cm thy d dng v hng th.
2.1. Vi nt v b no ngi
B n~o ngi l mt khi cht nguyn sinh phc tp nht trong th gii vn vt. N c bit n nh mt c quan ph|t trin cao, c th t hc tp. C th khe mnh v{ mi trng thun li s 31

Phng ph|p hc tp siu tc gip cho hot ng ca b no c th duy tr tt trong vng hn 100 nm. B no ta c ba phn c bn: Phn cung (stem) hay cn gi l n~o lo{i b s|t; H thng limbic hay n~o ca ng vt c v; V no. Nh nghin cu, tin s Paul MacLean gi gn ba phn ny th{nh b no ba ngi mt th, bi v mi b phn ca b no pht trin trong cc khong thi gian khc nhau trong qu trnh tin ha ca c th chng ta, mi phn cng c cu trc thn kinh v chc nng nhim v khc nhau. Giai on pht trin u tin l{ n~o b s|t. giai on ny no ca ta cng ging nh n~o ca tt c cc loi b st, b phn tr tu thp nht ca lo{i ngi. B phn ny hot ng nh mt dy thn kinh vn ng cm gic - nhn bit hin thc t nhin thng qua 5 gic quan. H{nh vi c iu khin bi phn n~o b s|t mang bn nng sinh tn, }y l{ xu hng ca tt c cc loi. Phn no ny quan t}m n thc n, ch , sinh sn v bo v lnh th. Khi ta cm thy nguy him, phn n~o b s|t s thc y ta chng chi v{ u tranh hoc chy trn khi nguy him, }y l{ s phn ng chin u hoc tho chy. Trong sut giai on pht trin u tin ca lo{i ngi, phn ng ny rt cn thit. Tuy nhin, nu phn no ny chi phi th chng ta khng th t duy mc cao hn. Xung quanh phn no b st l mt h thng limbic phc tp khng l hay cn gi l{ n~o ca ng vt c v. }y l{ giai on pht trin cao hn rt nhiu trong thi k tin ha ca con ngi v l mt phn m{ con ngi ging vi tt c c|c lo{i ng vt c v khc. 32

Kh nng v hn ca tr tu H thng limbic nm ngay trung tm ca b no chng ta. N c chc nng th hin tnh cm v nhn thc khi th hin cm gic, khoi cm, tr nh v kh nng hc tp. N cng kim sot nhp sinh hc ca con ngi nh cn bun ng, i, kh|t, huyt p, nhp tim, dc vng, nhit , h thng chuyn ha v min dch ca c th. H thng limbic l phn n~o iu khin tnh cm ca con ngi ng thi cng kim sot tt c cc chc nng kh|c ca c th. iu n{y ~ gii thch ti sao tnh cm c th nh hng trc tip ti sc khe con ngi. H thng limbic l bng iu khin trung ng, l{ c quan nhp thng tin t th gic, thnh gic v trong mt s trng hp t v gic v khu gi|c. Sau , h thng ny s phn pht thng tin ti b phn t duy ca b n~o, l{ v no. V n~o bao trm xung quanh nh v cnh ca h thng limbic, chim 80% tng b no ca con ngi. Phn no ny l trung tm tr tu con ngi. N chn lc nhng thng bo nhn c thng qua nhn, nghe, v cc gic quan khc ca c th.
2.2. Mi phn ca b no u m nhim cc chc nng ring

Ngo{i ra, qu| trnh t duy ca v no cn c: tranh lun, t duy, a ra quyt nh, hnh vi c mc ch, ngn ng, kim sot dy
33

Phng ph|p hc tp siu tc thn kinh ch ng v nhng ngha khng th hin ra bng li ni. V n~o l{ ni hi t tt c cc kh nng tr tu cao gip phn bit con ngi vi c|c lo{i ng vt khc. Tin s t}m l Howard Gardnerd ~ x|c nh mt s kh nng c bit v tr tu hoc phng thc nhn bit c th c pht trin trong con ngi. Trong s c kh nng ngn ng, ton hc, trc gic/khng gian, ng lc/mu lc, m nhc, kh nng hiu bit gia cc c nhn vi nhau v hiu bit ni tm ca con ngi. C l, s pht trin cao nht ca tr tu, ng thi cng l{ dng t duy s|ng to ln nht l trc gic. Trc gic l kh nng tip nhn hoc lnh hi thng tin khng c sn ti 5 c quan cm gic. Kh nng n{y c bit sc bn tr t 4 n 6 tui. Song, chng thng b cc bc cha m ngn cn do h cho l{ nhng hnh vi phi l. Mi ngi thng s kh nng trc gic bi h cho rng, chnh kh nng n{y s ngn cn t duy l tr. Tuy nhin, kh nng trc gic da trn t duy l tr l{ khng th c kh nng trc gic nu khng c t duy l tr.
2.3. Thi gian v mc pht trin tr tu

Tt c kh nng tr tu cao hn gm c trc gi|c ~ tn ti trong b no ngay t khi mi sinh, v cho n khi 7 tui, nhng kh nng n{y khng c bc l nu khng c khuyn khch thch hp.
34

Kh nng v hn ca tr tu khuyn khch ng n nhng kh nng tr tu ny, cn phi |p ng nhng iu kin sau: Nhng cu trc thn kinh thp hn phi c pht trin thch |ng nhm cho php nng lng chuyn ti mc cao hn. a tr phi cm thy an ton v tnh cm cng nh v th xc. Cn phi c mt m hnh khuyn khch thch hp.
Hy nghin cu cc mc thi gian pht trin tr tu di }y: Kh nng ngn ng cha c bc l khi a tr cn nm trong bng m. Tr khng th t dy cho mnh ngn ng bn a. Nu ngi m c kh nng ni ngn ng , th b{ cng khng ngn cn c con mnh hc ni. Trn thc t, nu a tr c t vo mt mi trng ngn ng trong bt k thi gian no t khi sinh cho n 7 tui, th kh nng nhn bit ngn ng ca n s c hnh thnh. Trong khong thi gian t khi ch{o i cho n 1 tui, chc nng ca dy thn kinh cm gic tr bt u pht trin. Chc nng n{y c hon thin thng qua s tip xc trc tip ca tr vi mi trng xung quanh, vi ngi m v vi nhng vt trong th gii tr th. Khi a tr a mt th g v{o ming, ri gi ln |nh s|ng, ri p mnh vo vt kh|c, c ngha l{ n ang nghin cu v vt di mt cch thc duy nht, l{ thng qua cm gic.
35

Phng ph|p hc tp siu tc Khi trn 1 hoc 2 tui, chc nng ca dy thn kinh b no pht trin kh| , tr chuyn sang mt giai on pht trin tip theo, cc mt xch thn kinh tng trng rt ln, h thng tnh cm - nhn thc cng ph|t trin nhanh chng, hnh vi ca tr thay i ch qua mt m. H{nh vi mi thng xuyn c xem nh mt s thay i nhanh chng t bin v{ thng lm cc bc cha m lo s. Nhng chng ta cn phi lu rng, vic a tr tri qua giai on pht trin tnh cm ny l ht sc cn thit t c mc t duy cao hn. giai on ny, cng vi s pht trin v mt tnh cm, a tr cng chun b cho mc pht trin tr tu cao hn thng qua vic chi. Bt chc, k chuyn v mt s hot ng vui chi gi{u tr tng tng khc l nhng cch thc m tr pht trin kh nng nhn bit biu tng v cc n ng sau biu tng. n 4 tui, dy thn kinh cm gic v cu trc thn kinh nhn thc tnh cm ~ ph|t trin c 80%. Lc n{y, a tr mi c nng lng chuyn ti cc ch t duy cao hn. B}y gi l thi im cc kh nng tr tu khc bt u pht trin. Nu c khuyn khch ng n nhng kh nng n{y s c pht trin mnh. Nu a tr cm thy b e da hoc khng c mt m hnh hng dn no th nhng kh nng tr tu ny rt cuc s ngng pht trin ngay t khi a tr ln 7 tui. i vi nhng a tr c khuyn khch thch hp, nhiu qu trnh t duy cao hn c th bc l v pht trin mnh khng my kh khn. nhng a tr ny, dy thn kinh phn n~o b s|t ~ pht trin, nhn thc c rng, ch h{nh ng khi gp nguy 36

Kh nng v hn ca tr tu him. H thng limbic cng ph|t trin cao v tip tc kim sot tm l an ton v tnh cm lnh mnh. Khi a tr c tnh cm lnh mnh, n s t do hot ng nhng mc cao hn ca cu trc v no. V n~o ngi c cu to t 12 n 15 t t bo thn kinh, gi l cc neuron. Cc t bo ny c kh nng tip xc vi nhau hoc tip xc vi cc t bo khc bng cch rung cc nhnh c cu to hnh cy. Mi neuron c kh nng tip xc vi cc neuron vng ln cn ngha l{ c|c t bo trong b n~o ngi c kh nng tip xc vi nhau nhiu hn so vi cc nguyn t trong v tr! S tip xc n{y cng x|c nh kh nng hc tp nghin cu ca con ngi. cc mt ni gia cc nhnh hnh cy ny c mt cht gi l myelin. C th gii thch rng, myelin l mt prtin bo do b no tit ra nhm bao ph cc khp ni gia cc nhnh cy khi b no nghin cu thng tin mi. Cn rt nhiu nng lng hnh thnh cc khc ni u tin. Sau qu| trnh hnh th{nh n{y s tr nn d d{ng hn bi cht myelin to thnh mt cht bao ph d{y hn. Dn dn qu trnh ny c lp i lp li, khp ni s c cung cp myelin v c kh nng hot ng d d{ng, ng thi cc khp ni kh|c cng ang c hnh thnh. Qu trnh to myelin ~ gii thch ti sao vic a c|c d liu trong 45 pht mi tit hc lp khng mang li hiu qu. Theo Joseph Pearce, mt tc gi tm c quc t ng thi l nh nghin
37

Phng ph|p hc tp siu tc cu qu trnh hc tp, mt a tr trung bnh ch nh c khong 3% nhng thng tin c dy trn lp. t c kh nng ghi nh cao, mi hc sinh phi c nim say m i vi mn hc. Supercamp, d liu c dy cc lp hc bn tr, vi cng ln. c bit, chng ti nhn thy mt hc sinh t c bc t ph trong nhng tit hc bui chiu. l{ thi im m{ chng ~ tch t myelin gn nhng thng tin thnh mt phn trong cu trc b no ca chng. ~ bao gi con ca bn ngh bn c i c li mt cu chuyn n yu thch cha? Nhng ch sau khi c c t pht, n ~ ch|n ngy v sn sng chuyn sang cu chuyn mi. Bi v trong qu| trnh c i c li, a tr ~ b li cun bi cc lin kt mang tnh biu tng v n d trong cu chuyn. Cc kt ni neuron c kch hot, cc myelin bt u hnh thnh. Khi cc kt ni neuron c cung cp myelin, a tr s khng cn c mt cu chuyn c th trong nhiu thi gian na, m ch cn mt cht thi gian l{ . Sau khi c|c myelin c cung cp , a tr rt him khi phi c li cu chuyn na. Nu sau nhiu nm, c}u chuyn khng c c li, cc myelin bt u tan. Bn c th gi l{ c|ch b no t lm sch. Nh khoa hc chuyn nghin cu v b no, tin s Marian Diamond ~ d{nh 30 nm thc hin mt lot cc th nghim v b n~o. B{ ~ a ra kt lun: bt k tui no t khi sinh ra n khi cht, con ngi c th tng kh nng tr tu nh s khuyn 38

Kh nng v hn ca tr tu khch ca mi trng. Nghin cu v cuc sng ~ ch ra rng, khi b no phi bn tm mt vn g th c}u ngn ng c xa hoc l s dng hoc l vt b li l mt li khuyn c gi tr. B n~o c{ng quan t}m n cc hot ng tr tu v lin kt vi mi trng th cng c nhiu nhng kt ni gia cc t bo. Bn c th nhn thy rng, kh nng ca bn l v hn (Nghin cu lin quan n mi trng hc ca Diamond s c cp chi tit chng 4). Bng s nhc i nhc li, cc t bo thn kinh s kt ni vi nhau v c cung cp myelin d dng nh li thng tin. Nu khng nhc li thng xuyn, cc myelin s bt u tan ra. S DNG N... HAY VT B N
39

2.4. No phi, no tri

B no 3 phn ca bn cng c chia thnh bn cu no phi v bn cu no tri. Ngy nay, hai bn cu n~o n{y thng c gi l no phi v no tri. Nhng th nghim v hai bn cu n~o ~ ch ra rng, mi bn cu c mt ch t duy ring, m bo nhng k nng nht nh, mc d chng c s lin kt v{ trao i cho vi nhau. Qu| trnh t duy ca no tri mang tnh logic, lin tc, c nh hng v l tr. Phn n~o n{y c t chc kh cht ch v c kh nng gii thch c nhng vn mang tnh tng trng v{ tru tng. N cng phi m nhim cc nhim v nh: din t bng li ni, vit, c, lin kt thnh gic, xp t cc chi tit v s kin, ng m v biu tng ho. Ch t duy ca no phi mang tnh ngu nhin, khng theo trt t, mang tnh trc gic v thuc v chnh th lun. Cc ch ny rt ph hp vi c|c phng thc nhn bit khng thuc li ni nh: cm gic v tnh cm, cc nhn thc cn c vo xc gic, nhn thc v khng gian, hnh th v m hnh, nhn thc v m nhc, ngh thut, nhy cm mu, sng to v hnh dung. C hai bn cu n~o u quan trng nh nhau. Nhng ngi s dng hai bn cu no cn bng nhau th c xu hng gii quyt cn
40

Kh nng v hn ca tr tu bng mi vn trong cuc sng. H s hc d d{ng hn, v h bit la chn ch cn thit nht m nhim vic hc. Do hu ht cc giao tip u c th hin di dng vit hoc li ni, nn chc nng giao tip l{ c trng ca n~o tr|i. C|c lnh vc nh gi|o dc, thng mi v khoa hc cng c xu hng thin v no tri nhiu hn.Trn thc t, nu bn l{ ngi hot ng thuc c|c lnh vc i hi no tri lm vic nhiu hn m{ trong cuc sng khng c gng tham gia nhng hot ng cn n no phi, th chnh s mt cn bng ny s l nguyn nhn khin bn b stress, ng thi th cht v tm hn ca bn tr nn ngho nn. cn bng hai bn cu no, cn phi c cc hot ng nh }m nhc v thm m trong qu| trnh hc, ng thi bn phi tch cc t iu chnh. Nhng iu gip bn c c xc cm tch cc, iu khin cho b no ca bn lm vic hiu qu hn. Xc cm tch cc s em li kh nng cho b n~o, em n cho bn nhng thnh cng, gip bn c lng t trng cao, ri t li c c nhng cm xc tch cc - 1 chu k y sinh lc gip bn vn cao hn. (Bn c nhn thy rng, nhng ngi rt thnh cng trong cuc sng dng nh u c nim say m thng thc 1 loi hnh ngh thut n{o ?). Bt lun l chng ta ni n h thng limbic hay v n~o, n no phi hay n~o tr|i, th cng phi khng nh rng, khng c mt b phn no ca b no c th hot ng ring l mt c|ch y v sng to nh c trng vn c ca n, b phn ny ch c th hot ng c khi cc b phn khc ca b no kch thch v ng
41

Phng ph|p hc tp siu tc h. chnh l{ nhng g chng ti cp n khi ni v to{n b n~o hoc hc ton din. Trong qu trnh sng, tt c chng ta u c kt lun v b no ca chng ta v v kh nng ca b no. C th nhng g m bn th hin trng hc khin bn kt lun rng , b no ca bn khng c tt nh b no ca cc hc sinh c sc hc kh. C th bn cng ~ tng kt lun rng, bn c th hc tt mn ny, nhng hc ti mn kia. Hoc cng c th bn ~ chp nhn rng, c nhng iu m bn khng c kh nng hc bi v no ca bn ~ khng d{nh cho chng. Tht |ng tic, tt c nhng kt lun n{y u khng ng . Tt c chng ta u c nhng chc nng thn kinh ging nhau, mc d c nhng chc nng kh|c nhau v tr tu v mc thnh cng trong cuc sng. Chc nng sinh l ca b no ca bn cng rt ging vi ca bt k 1 ngi no khc, thm ch ca c cc nh t tng nh Einstein v{ Da Vinci. iu n{y c ngha l{ bn s c nhng hi tuyt vi. Nu bn bit v 1 ngi m{ c|ch c x ca ngi khin bn khm phc, hoc thnh cng ca ngi l{ iu m bn lun ao c t ti, bn c th coi ngi l{ mt mu hnh ca mnh. Bn c th th{nh cng nh ngi bng cch hc theo anh ta. Cc nh khoa hc nghin cu v hnh vi ca con ngi gi l{ s noi gng. Mt tm gng in hnh phi k n l lc s ngi Anh Roger Bannister, ngi u tin chy mt dm trong cha n 4 pht. Mt b|c s ~ tranh lun gay gt rng, nu mt ngi chy vi tc
42

Kh nng v hn ca tr tu nhanh nh th, tim ca anh ta s v tung v hot ng qu sc. Hin nhin, Roger Bannister khng th o|n trc c kt qu n{y. Anh ~ chy nhanh hn bt c ai trong lch s. Tri qua nhiu thp k vi hng nghn vn ng vin in kinh c {o to chnh quy, Roger Bannister l{ ngi u tin lp c k lc , lm sng st th gii vi thi gian 3 pht 59,4 giy. Thm ch ngay c khi k lc n{y c cng nhn th nhiu ngi vn cho rng, ch l mt s may mn m{ siu nh}n Bannister t c v khng ai trn th gii ny c th lp li c k lc . Tuy nhin, ch sau 1 thng, vn ng vin ngi c John Landy ~ ph| v c k lc n{y. Sau , nhiu ngi ~ chy 1 dm m cha mt ti 4 pht. Ti sao li xy ra iu ny? C th gii thch nh sau: C nhng siu nhn l nhng tm gng, sau mi ngi c th noi theo nhng tm gng thc hin th{nh cng iu m h mong mun thc hin. Bn c nhng kh nng tim tng ging nh nhng ngi khc. iu khc l ch, bn s s dng tr tu ca bn nh th no. Bn s tr li c iu khi c cun sch ny. Nhng g ngi ny c th lm th nhng ngi khc cng c kh nng l{m. Anthony Robbins - nh chin lc, nh{ vn, nh{ hng bin ni ting th gii ~ gip h{ng trm nghn ngi thot khi 43

Phng ph|p hc tp siu tc nhng suy ngh hn ch v bn thn v m ra cho h nhng kh nng to ln. Mc ch ca Tony l{ a ra nhng tm gng thng xuyn t c th{nh cng. ng ~ kh|m ph| ra nim tin ca h v pht hin c nhng chin lc gip h thnh cng. Sau , ng ~ truyn t li nim tin v chin lc ny cho mi ngi. Mt trong nhng hot ng m Tony dy cc hc sinh ca mnh l{ i trn la. ng ~ hng dn cc hc sinh i trn mt thm than hng rc vi bn chn trn. Tony ~ s dng nhng khi nim v lp trnh ngn ng thn kinh, gip h thc hin c k cng kh c th tng tng. Lp trnh ngn ng thn kinh - mt nghin cu v kh nng nh hng ca ngn ng li ni v ngn ng khng c th hin bng li ni n h thng thn kinh ca con ngi ~ c John Grinder v Richard Bandler pht trin thm. Mt trong nhng tm gng m{ Tony yu thch l{ Stu Mittleman. Anh ~ ph| k lc th gii vi vic chy 1,000 dm ch trong 11 ng{y. Stu ~ l{ tm gng cho nhng ngi n v Nam M nhng ngi ~ chy c 75 dm trong mt ngy. Vic tm c mt ngi n{o ~ t c thnh cng m bn mong mun gip bn tit kim khng ch nng lng, m cn rt nhiu thi gian. Bn mun g trong cuc sng ca mnh? Chng ngi vt no bn mun vt qua? Hy tm mt ai ~ thnh cng mc tiu m bn mong mun v hc li nhng thnh cng ca h, bn s t c nhng th{nh cng .
44

3. SC MNH CA WIFIM IU NY C NGHA G I VI MNH
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s: Hc c ng c thc y bn th}n t c nhng mc tiu bn mong mun. Tng bc to s hng th nghin cu mt vn n{o . Khm ph nhng iu m vic hc tp tch cc s mang li. Nng cao cht lng cuc sng.
Trong cuc sng, trc khi lm bt k mt iu g, bn u c hoc v tnh t hi iu n{y c ngha g i vi mnh nh? T nhng cng vic ht sc n gin h{ng ng{y cho n nhng quyt nh c th thay i ln lao cuc sng ca bn, tt c u phi ha hn mang li mt cht li ch cho bn thn, nu khng bn s khng c ng c thc hin cng vic . V nh, v{o bui sng th 7, khi ng dy, bn thng hay n o vi suy ngh liu mnh c nn n cu lc b sc khe khng nh?. Qu| trnh n o thng din ra nh sau: V{o mt ng{y p tri nh th ny, mnh nn nh ng thm mt ting na, hay dy, trang im ri i chi. Th 7 l ngy duy nht trong tun mnh c th ng, nhng cng l{ ng{y duy nht mnh c th i }u . C rt nhiu iu mnh mun lm trong ngy hm nay, nu mnh bt u ngy hm nay bng mt cuc i chi, mnh s cm thy nng ng v khe khon hn. OK, mnh s dy.

Phng ph|p hc tp siu tc Nu bn vng dy khi ging lc , c ngha l{ bn ~ tm thy c mt li ch n{o v{ mun m bo c li ch cho mnh. Nhng cng c khi, thay v vng dy ngay khi ging khi , bn li tip tc nm u tranh vi chnh mnh. Nhng, i chi s mt hai gi ng h, m mnh ch thm mt ting na, chic ging ny sao m d chu th. Thi, mnh s ng tip. Trong trng hp ny, bn ~ x|c nh c li ch ca hnh ng khc hp dn hn. Cho d iu c em li cho bn cm gic g, c tt hn cho bn hay khng, th bn vn mun la chn. Bn cng c th b qua trnh u tranh vi chnh mnh khi bn quyt nh thay i h{nh ng, l{ i n trng c v cho mt ngi bn, tham d cuc hp, trng rau, bi tr li nh ca hoc lm bt c mt iu g m bn cm thy c li hn l{ nguy c, hoc c li nhiu hn khi l{m nhng vic khc. Tt c nhng g bn l{m u ha hn mang li li ch cho bn thn, nu khng bn s khng c ng c l{m iu . Th hnh dung, bn va c mi lm vic ti mt quc gia khc. Khi bn t hi: iu n{y c ngha g i vi mnh? l{ bn ang c}n nhc v mc lng, c hi thng tin, chi ph nh , thi tit, t l ti phm, cht lng vng t mi, ni l{m vic c cch 46

Sc mnh ca WIFIM iu n{y c ngha g i vi mnh xa nh{ ngi thn ca bn hay khng, c|c ni vui chi gii tr c ph hp vi bn hay khng, v cn nhc n hng lot cc yu t khc na. Chng ti gi ng c m{ bn c c lm mt iu n{o l{ WIIFM (c pht m l wiiffum), mt t cu to t ch ci u ca cc t Whats in it for me? (iu n{y c ngha g i vi mnh?). V khi bn cn nhc n bt k iu g, chuyn n mt quc gia mi hay hc mt k nng mi, bn s khng c ng c thc hin nu WIIFM khng nng k vi nhng n lc v nguy c lin quan n iu , hoc thp hn nhng li ch m bn c khi lm cng vic khc. i khi WIIFM th hin rt r trong u bn, nhng cng c khi bn phi tm kim n, hoc thm ch l pht minh ra n.
3.1. To nim say m WIIFM hc tp to ln

Trong nhiu trng hp vic tm thy WIIFM ng ngha vi to nim m say i vi nhng g m bn ang hc nh s lin kt hc vi th gii thc. iu n{y c bit ng trong c|c tnh hung hc chnh thc. Bt lun l{ lp hc ban m, mt bui cinema cui tun hay mt kha hc trung hc, bn u phi tm c mt phng ph|p to cho vic hc tr nn ngha hn trong cuc sng ca mnh. Hy t hi: Mnh s p dng nhng iu ang hc n{y nh th no trong cuc sng h{ng ng{y? Bn c th d dng to c nim say m i vi nhiu mn hc, nhng li kh c mt nim say m trong mt s mn hc 47

Phng ph|p hc tp siu tc khc, v th bn lun mun tm mt iu g kh|c li cun hn. Tuy nhin, cc mn hc s cung cp cho bn nhiu thng tin, gip bn tin b trong s nghip, hoc giao tip tt hn, hoc c th n gip bn l{m c|ch n{o to c nim say m? iu ny ph thuc vo nhng thay i trong cuc sng, nn mi ngi s c nhng phng ph|p kh|c nhau. Nguyn nh}n khin ti hc ting Ty Ban Nha mang li rt nhiu kt qu cho ti, v nguyn nhn khin bn hc cng s mang li nhiu kt qu tt cho bn. Chng ta tip tc n vi mt s v d khc. V d: bn mun hc trng i hc, bn cn phi hon thin mt s kha hc gip bn c iu kin tham d v{o chng trnh m{ bn mun tham gia. }y s l mt tnh hung kh khn, khng ch bi cc kha hc kh i bn thn bn, m cn bi n thng khng lin quan g n nhng iu bn mun hc. Gi s bn mun tham gia vo mt chng trnh {o to v quy hoch. Ngi ta yu cu bn phi tham d kha hc v thng k mt mn hc khng my thch th. Lm th n{o c c nim say m mn hc ? X|c nh chnh xc quyn li c nhn, bn s c c nim say m hc tp khi tham d kha hc ny. Vic hiu bit v b mn thng k s gip bn c kh nng nhn bit v{ ph}n tch c|c xu hng trong cng vic, gip bn c nhng hiu bit thu |o hn v nhng b|o c|o |nh gi t l phn trm. }y cng l{ mt cch nng cao kh nng c| nh}n. Nu bn l mt ngi hm m mt mn th thao mang tnh c| nh}n cao nh bng chy hoc bng |, kha hc thng k c th nng cao thm nim say m i vi cc mn th thao . 48

Sc mnh ca WIFIM iu n{y c ngha g i vi mnh To c nim say m thc cht cng l{ mt phn thng cho bn. Nim say m vi nhng lnh vc ny s nhen nhm nim say m trong lnh vc khc. Vic kh|m ph| lnh vc ny s gip bn |p ng c nhng nhu cu ca c| nh}n, ng thi khin bn tm hiu s}u hn, mt chui c|c h{nh ng c nh th c tip tc. Tng t nh vy, kha hc v hi dng hc c th thi thc bn tm hiu v phng ph|p nui c| nc mn, t bn hc ln c bnh dng kh di nc, tip n l tm hiu v k thut chp nh di nc. C th, th gii di nc l mt kha hc khng bao gi kt thc i vi bn. Vn ln nht }y l{ bn s khng c thi gian theo ui chng. Hc tch cc c th lm cho bn cm thy mt mi, nhng thc cht n li tip thm ngh lc cho bn. Ging nh mn chy b hoc bi, i khi bn bt mnh phi thc hin, nhng khi bt tay vo thc hin ri, bn s thu c ngy cng nhiu nng lng hn. By gi, trc khi c tip, bn hy gii lao v{i pht v{ ngh cch lm th n{o to c nim say m hc tp nhng k nng hc m bn s c c trong cun s|ch n{y. Sau phi tr li vi trang ni dung v{ nhn v{o tiu mi chng, bn s gn nhng g bn c c vi thc t nh th no? S gn kt gip bn t c nhng k nng hc tp no? (Nn nh rng, cu tr li ca bn ch mang tnh c nhn, n c th khng ging vi nhng cu tr li ca c|c c gi khc v cuc sng ca bn l ca duy nht mt mnh bn m thi).
49

3.2. WIIFM v hc tp siu tc

ng c thi thc bn c cun sch ny l g? Cun sch ny li cun bn bi n cp n vic nng cao vai tr ca bn vi t c|ch l{ mt ngi sut i hc, v trch nhim ca bn i vi cht lng cuc sng. N gip bn hc c nhng g c th hc t nhng tnh hung v s dng nhng iu hc c em li li ch cho bn thn v cho nhng ngi m bn yu qu, ng thi i ph mt cch c hiu qu trc nhng vn quan trng. Cun s|ch cng vit v hc tch cc trong s so snh vi hc th ng. L mt ngi c trch nhim trong cuc sng, bn s bt s vic phi xy ra ch khng ch i n khi chng t xy ra. Hc tch cc l hc gn vi thc t, hc trong cuc sng hng ngy. ng c bn mun tr thnh mt ngi hc tch cc l g? Ngi hc tch cc s c c trnh cao hn, s c c hi thng tin nhanh hn, kim c nhiu tin hn, v{ nhn chung s cm thy yu thch cuc sng hn. Nu bn l{ ngi ang i tm kim kin thc, nhng kinh nghim v nhng bi hc trong cuc sng s t ng m ra trc mt bn. Tr tu ca bn rng m tip thu v hp th kin thc, sau li hi h tip tc tm kim. Tr tu s bc l t th gii ni tm v bt u i v{o th gii rng ln hn. Nim say m ca bn l{ khai th|c c tt c c|c con ng mi, nhn vo tng ng ngch ln khut trong v{ vt qua tt c cc con ng quanh co g gh trong vic tm kim tri thc.
50

Sc mnh ca WIFIM iu n{y c ngha g i vi mnh Cng c nhiu kin thc, bn cng c nhiu la chn khi phi i mt vi nhng tnh hung th thch. Cng c nhiu la chn, bn cng c nhiu kh nng c| nh}n. l nhng g m cun sch n{y cp n. Quyn lc c nhn l kh nng thm kn m bn c th nhn thy trong mt nhng ngi c trch nhim vi cuc sng, thy nhng ngi a ra nhng quyt nh mt cch t tin, bi v h c kh nng thu thp nhng thng tin cn thit a ra nhng quyt nh ng n cho bn thn h. Cun sch ny s a ra cho bn nhng phng ph|p ~ c chng minh l c hiu qu, gip bn tr thnh mt ngi hc tuyt vi. Mi c gi u c WIIFM kh|c nhau khi c cun sch. l{ nhng li ch vt tri hn hn thi gian v{ nng lng h ~ tiu tn nhng yu t cn thit tr thnh mt ngi c kh nng hc siu tc. Bn phi cam kt n nhn nhng phng ph|p v bi tp trong cun s|ch n{y, sau thc hnh vi mc ch bin chng thnh mt phn trong cuc sng. Cho d mc tiu c th ca h l{ g i na, th WIIFM trong cun s|ch n{y cng u l{ bi v n rt qu gi| i vi bn.
51

3.3. S biu dng

Khi bn t hi: iu n{y c ngha g i vi mnh nh? th chc chn ~ c mt s biu dng trong c}u tr li. Ti sao vy? Nhiu ln, khi nhn vo nhng mc tiu cn hon thnh trong tng lai, bn u c cm gic, mc tiu qu| ln, ln t c cuc sng ca bn. Bn ngh ,tht v i nu mnh c th thc hin c mc tiu . Nhng sau khi ~ t c mc tiu, bn li khng cm thy n to ln na. N li vo qu kh, v bn s qun i s tha mn ca chnh mnh v cng vic ~ l{m v{ chuyn sang mt d n mi m khng h nhn bit c iu c bit mnh ~ lm. Khi bn hon thnh mt nhim v th vic biu dng cho k cng l{ mt vic lm rt quan trng. N mang li cho bn cm gic v thnh qu lao ng, v s hon thnh v t tin, ng thi xy dng ng c cho mc tiu sp ti. Biu dng s l mt vic lm cn thit thc y ng c tip theo. Trc khi bt u mt d n, hy quyt nh hnh thc biu dng khi bn kt thc d |n , trong c c nhng phn thng nho nh khi bn hon thnh tng khu trong qu trnh thc hin. Bn c th quyt nh i n ti cng vi bn b sau khi c v{ th}u tm c nhng phng ph|p trong mt chng ca cun sch ny, hoc t thng cho mnh mt k ngh cui tun xa nh sau khi nghin cu ht ton b cun sch.
52

Sc mnh ca WIFIM iu n{y c ngha g i vi mnh mt c quan cng tc vi Supercamp, chng ti lun lun thc hin cng tc biu dng. Mi khi chng ti t c ch tiu tuyn dng, chng ti u t chc mt ba tic nh mi cc nhn vin trong c quan, v{ t chc ba tic h{ng nm k nim cho mt ma h vi nhiu chng trnh th{nh cng. Chng ti cng c gng c c nhng bui nh th thng xuyn hn. Chng ti, anh Joe, v{ ti ~ c mt l biu dng |ng nh sau khi chng ti xay dng thnh cng mt chng Bear Valley, Caliornia. Trn ng tr v nh{, chng ti ~ dng li cng vin quc gia Yosemite v m chai Dom Perignon. Chng ti ngi trong mt khung cnh p tuyt vi vi nhng th|c nc xung t ngn ni hng v, nh}m nhi chai s}m-panh v hi tng v mt ma h thnh cng. Kh c th tng tng ni lc chng ti vui nh th no. Ngy hm sau, chng ti tip tc ln ng tr v nh{, trong ngi cm thy nh c tip thm ngh lc vt qua nhng thch thc tip theo. L biu dng s |nh du mi giai on c bit trong qung ng hng ti mc tiu, n em n cho bn nim vui tt nh khi giai on c bn thc hin thnh cng.
3.4. ng l ra phi l th
iu sau }y c hay xy ra i vi bn khng: Bn ang ngi d mt cuc hp hoc ngi nghe ging, nhng li nhn chm chm ra ca s v{ bn tai nh vng vng mt ging ni: |ng l ra mnh khng nn ngi }y tt hn l{ mnh l{m mt iu g kh|c. 53

Phng ph|p hc tp siu tc Chng ta thng hay c cm gi|c nh vy, v{ thng hay mong mun lm mt iu g khc hoc mt ni n{o m{ khng phi l{ ni chng ta ang . ~ bao gi bn c nhng suy ngh tng t nh th cha? Khi bn ang hc trng tiu hc, bn ngh: }y khng phi l ch ca mnh, m phi l{ trng trung hc c s, ri khi bn ang hc trng ph thng c s bn li ngh: Trng trung hc ph thng mi l ch d{nh cho mnh. Rt nhiu ngi nh li l{ ~ c nhng suy ngh nh th. Khi h hc n trung hc ph thng, h nhn thy rng, hc sinh nm th nht ca trng trung hc khng phi l ch ca h, m phi l hc sinh nm cui. n khi l hc sinh nm cui, h li ngh |ng l ra h phi vo hc trng cao ng. Ri khi bc vo cuc sng, h tic nui hi tng li nhng ngy thng trng cao ng v{ ngh rng, trng hc mi thc s l{ ni em li cho h nim vui. Nu bn cng ging nh nhng ngi ny, bn s sng mt cuc sng vi suy ngh l{ mi vic |ng l ra khng din ra nh th. iu ny nh hng nh th n{o i vi bn? Bn phi tr gi bng cht lng cuc sng ca chnh mnh. Bn tiu tn rt nhiu thi gian khi khng tp trung vo nhim v trc mt. ang d hp, nhng li m tng v mt cuc i c}u c| hay chi gn, lc bn s cm thy mnh c li, bi trc mt bn l mt khi lng cng vic khng l cn phi hon thnh. Ging ni trong u lun ko bn khi cuc sng hin ti l ging ni ca c|i ti. Nhng s khng thoi mi v khng thun tin cng c gi| tr nht nh. Mt mt, n bt tr c ca bn phi hot ng. Mt khc n m rng s hiu bit v kinh nghim ca bn. 54

Sc mnh ca WIFIM iu n{y c ngha g i vi mnh |ng l ra phi l th - th|i nh hng n s nghip ca bn Khi bn phi tham d mt cuc hp bun t, bn h~y ngh v nhng iu |ng gi| m{ bn s nhn c nu nh bn thc s tp trung, say m v tch cc tham gia tho lun. Bn c th s ngc nhin v kt qu t c. Tng t nh vy, khi bn ang chi gn v{ tham gia v{o c|c hot ng vui chi gii tr khc, nn vui chi thoi m|i, ng bao gi ngh v khi lng cng vic trn b{n ang ch bn. Nu bn vn cm thy |ng l ra khng phi nh th, bn hy th t ni n l{ th y!. Bn hy t tin ni tht to. Hy lm nhng cng vic nh ra b|t a, dt ch i do, lau chi bn gh. Sng trong nhng pht gi}y nh th, bn s nhn thy gi tr trong cng vic ca mnh ang l{m. H~y c gng lm vic mt cch hiu qu v hon thin, nhng kin thc t i s gip bn lm vic tt hn trc. Nu bn c th hc c cch xy dng mt tnh hung tht nht hoc hc mt cch chi tit c ngha l{ bn ~ hc c cch a mnh v{o mt phm vi tri thc l tng cho vic hc - nhn nhng chi tit nh, cm thy tch cc v cam kt tr th{nh ngi hc tt nht. Th|i tch cc m bn xy dng c khng my kh khn trong i sng ca bn, t nhng vn n gin nh c|c bui hp cho n nhng vn ln nh nhng d n phc tp. Hn na, bn s tn hng thi gian rnh ri ca mnh mt cch hiu qu hn.
55

Phng ph|p hc tp siu tc No by gi, trc khi bt u nghin cu tip phn cn li ca cun sch, bn h~y ni: }y chnh l{ iu mnh cn! Mnh s tip thu tt c nhng g mnh c c trong tng trang sch. Mnh s lm tt c cc bi tp quan trng. Mnh s dnh 100% thi gian v cng sc tr thnh mt ngi hc siu tc. Khi mnh c xong v hp th c ht nhng li ch m cun s|ch n{y em li, mnh s t chc mt l biu dng |nh du s kin n{y. Ti bit, ti bit H~y |nh du vo trng nu bn hiu khi nim: o o o o o Ti bit hc tch cc c ngha l{ g v{ ti sao ti mun tr thnh mt ngi hc tch cc. Ti nm c phng ph|p to nim say m trong c|c tnh hung hc tp ca mnh. Ti bit c|ch a mi vn tr nn cn thit i vi ti. Ti bit ng c ca mnh khi c cun sch ny. ............................................................................................................. Sau khi c xong cun sch, ti s k nim s kin ny di hnh thc:........................................................................................................
56

4. TO KHUNG CNH HC TP: MI TRNG HC TP NG N
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s: Thit lp c mt bu khng kh thoi mi v vui v. S dng m nhc gip bn cm thy vui v, minh mn v sn sng tp trung. Sng to v chn cc loi nhc khc nhau. S dng nhng vt dng ni bt chc bn phi c th|i tch cc. T|c ng vi mi trng tr th{nh ngi hc tt hn.
Lm vic trong mt mi trng c sp xp mt cch hp l, bn s cm thy d pht trin v{ duy tr th|i tp trung hn. V{ th|i tp trung s gip bn thnh cng. Khi dn dng sn khu cho mt v kch hay mt bui biu din m nhc, nhm dn dng c bit ch n tng chi tit nh. nh sng, m thanh, mu sc v hnh thc sn khu lm nn mt b cc ring, gip chuyn nhng thng ip ph hp n khn gi. i vi ngi hc siu tc, nhng yu t v mi trng cng ging nh phc trang trn sn khu m cc din vin s dng. Cch thc sp xp c, loi m nhc s dng, nh sng v nhng gio c trc quan treo trn tng v bng tin, tt c u cn thit to nn mt mi trng hc tp ti u. Nu c to dng ph hp, mi trng hc tp s tr thnh mt cng c c gi tr trong vic xy dng v{ duy tr th|i tch

Phng ph|p hc tp siu tc cc. Nh chng ti s cp n chng 5, th|i tch cc l mt ti sn v gi| i vi qu trnh hc tp. Kim so|t c mi trng, bn ~ bc u kim sot thnh cng qu trnh hc tp. Nu phi nu r nguyn nhn ti sao cc chng trnh ca chng ti li th{nh cng n nh vy trong vic gip mi ngi tr thnh mt ngi hc tt hn, ti s ni rng, chnh l{ bi v, chng ti ~ c gng to c mt mi trng tuyt ho v c th x|c cng nh tinh thn cho hc sinh. To mt mi trng ti u c v th cht ln tinh thn cho hc sinh Hy kim tra: o o o o o o o o o Cc trang thit b v cch sp xp. nh sng. m nhc. Gio c trc quan: p phch qung co, tranh nh v bng tin. |p ng nhu cu cho hc sinh. Nhit . Cy ci xung quanh. S thun tin. Hnh thc chung.
Trc khi bt u mt kha hc c nhn vin ca chng ti ~ i ti tng lp hc v chuyn lp ra mt a im m cc hc sinh cm thy thoi mi, cm thy c khuyn khch v{ gip . 58

To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n Chng ti a h vo mt khung cnh c y cy xanh v ting nhc, v khi cn thit, chng ti iu chnh nhit v{ tng cng |nh s|ng. Ngo{i ra, chng ti cn lt m gh hc sinh cm thy m |i hn, lau chi ca s, trang tr tng lp hc bng nhng bc tranh p mt v nhng biu ng ng vin tch cc. Ng{y khai trng, hc sinh nh b cun vo mt mi trng hp dn thoi mi v sng sa, mi ngi u c i trng ca h ng n. H lp tc ha mnh vo nhng tr chi vi i, bt u kha hc vi cm gic thn thit. H cm thy thoi mi v hnh phc trong nhng ng{y u tin c bit quan trng ny. Dn dn, sau mt vi ngy, thng qua cc bi tp giao tip v cc hot ng khc, h s bit v cc bn kh|c trong i. Chng ti to cho h cm gic thoi mi khi sinh hot trong nhm. Trong mt mi trng an ton ny, h s ci m ni rng phm vi thoi mi ca mnh v th lm nhng iu mi m - chnh l{ mt trng th|i l tng gip hc tp t kt qu tt. Ch khi no hc sinh ca chng ti ch ti vic to mt trng thi tr tu nh vy, chng ti mi gii thiu cho h cc k nng hc tp gip h hc tt hn trong trng. Bn c th d dng to mt mi trng l tng cho mnh nh v cng s. Di }y l{ phng ph|p to mi trng l tng .
59

4.1. Khung cnh nh b xung quanh bn sng to ra khng gian lm vic

Chng ta hy bt u vi khng gian lm vic, nghin cu v hc tp ca c nhn. Bn c th bin khng gian ny thnh mt mi trng ti u, bi v ch c bn mi sp xp c nhng chi tit theo cch ph hp vi bn. Trong chng 6, bn s nghin cu v cch thc thu nhn, lnh hi v x l thng tin theo cch ring l{ phng ph|p hc ca bn. Mt kha cnh khc cn phi ni ti l nh hng ca nh sng m nhc v bi tr phng hc i vi bn. Nhng yu t s to mt bu khng kh d chu v thoi mi, bi v ch trong trng th|i tp trung thoi m|i bn mi tp trung cao v mi c kh nng hc d dng nht. S cng thng v mt mi s chch hng cung cp mu, v lm chch hng ch ca bn. Bn s to c mt trng thi tr tu l tng cho vic hc tp khi bn mun m rng khng gian thoi mi ca mnh v th lm nhng iu mi. Hy bt u t mi trng gia nh bn. N s t|c ng ti ni l{m vic/trng hc, v cng ng. Gia nh l{ ni l tng bn bt u thc hin cng vic to khng gian ca mnh, bi }y bn c th t do thay i v lm vic ty thch. Cm gic thn thit ~ gip bn xy dng phm vi an to{n vt ra ngo{i khng gian gia nh. Sau khi th{nh cng trong vic xy dng mi trng hc tp ton din nh, bn c 60

To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n th p dng nhng g c ch cho bn nh{ i vi cng vic cng s v khng gian lm vic kh|c bn ngo{i gia nh. Tt hn ht, bn cn phi c mt khng gian ring bit ngay trong gia nh mnh. l{ c|ch tt nht gip bn khng b sao lng. Nu bn khng c phng ring, hy tm mt gc yn tnh, c th l mt phn ca ga-ra ni khng c my xe c i qua, cng c th l mt tng xp, mt phng trn tum nh, hoc thm ch l mt kho cha c sau nh. Hy sng to v vn dng tr tng tng ca bn tm mt a im hc tp tt hn. Sau khi ~ tm c mt khng gian cho ring mnh, bn c th lm vic ca mnh. Mt s ngi thch mi trng lm vic chnh thc, trong khi nhiu ngi khc li thch t do thoi mi trong mt phm vi khng c nh. Hy nghin cu c|c t th gip bn d tp trung v{ l{m c mt khi lng cng vic ln m khng cm thy mt mi. Bn ngi trn gh i din vi bc tng, nm vi t th thoi m trn sn nh, hay ngi chic bn bp trc ca s? C th bn thch c khng gian c nh v khng gian t do thoi mi, thch ngi trn gh c v nghin cu, sau chuyn sang b{n vit. Tip n, chng ta h~y xem xt n yu t nh sng. Tt nhin, khng gian phi s|ng bn khng cn phi cng mt ra nhn, nhng vn c nhng im khc bit cn phi b{n n. Nhiu ngi thch mt cn phng c |nh s|ng thng nht, trong khi nhng ngi khc li thch nh sng ch tp trung vo ch h lm vic. Mt s li thch kt hp nh sng. Do nh sng c th l mt d n
61

Phng ph|p hc tp siu tc t tin, nn bn c th gi tng ca mnh khi cng s, lp hc v nh nhng ngi bn trc khi u t cho mnh. H~y ngh v c|c t th m bn c th d tp trung Mt s ngi thch t th ngay ngn, mi trng lm vic c nh: o o o o Bn. Bn gh. Mt ni c bit. Mt khng gian lm vic trt t.
Mt s ngi khc li thch mt khng gian t do, thoi mi: o o o o Bn bp. Gh. S dng mt s a im khc. Tt c mi ch m h c th nhn thy.
Sau }y l{ mt s chi tit quan trng xem xt mi trng t nhin ca bn: Bng tin, ni bn c th t nhng gio c trc trc quan thc y qu| trnh t duy. Gi sch v ti liu tham kho. Mt h thng bt gi ghi li nhng tng ny ra trong u bn m c th vn dng c sau , v d s ghi chp hoc {i ghi }m.
62

To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n Thi gian biu h{ng ng{y sp xp thi gian. Nhng khu hiu mang ni dung tch cc, hp dn. Hai chi tit sau cng c ngha c bit quan trng i vi mt mi trng hc tp ti u, |ng chng ta lu t}m.
4.2. m nhc yu t ng vai tr c bn i vi hc tp siu tc

L do khin chng ti khng nh, m nhc l yu t quan trng i vi mi trng hc tp gip ngi hc c kh nng hc tp siu tc: n ph hp v{ t|c ng n c|c ng n c|c iu kin v sinh l ca con ngi. Trong sut mt ngy lm vic tr c mt mi, mch v huyt p ca ta c chiu hng tng ln. C|c sng n~o s tng tc , c|c c r~ ri. Sau khi ngh ngi th gi~n, mch v huyt p gim xung, c|c c linh hot hn. Trong iu kin bnh thng, ta kh c th tp trung khi ang t th ho{n to{n th gi~n, v{ cng kh c th th gi~n khi ang tp trung cao . Tin s Georgi Lozanov, tc gi ca nhng phng ph|p hc tp tng cng c vn dng ca Supercamp, ~ tm ra mt cch thc gn lao ng tr c tch cc vi tm sinh l thoi m|i hc tp t c hiu qu cao hn. Sau nhiu th nghim vi cc hc sinh, ng nhn thy rng m nhc l yu t quan trng, Th gi~n nghe mt bn nhc gip tr c lanh li v kh nng tp trung cao.
63

Phng ph|p hc tp siu tc Loi nhc m Lozanov nhn thy l c hiu qu nht l nhc Baroc nh nhc ca Bach, Handel, Pachelbel v Vivaldi. Cc nh son nhc n{y ~ s dng nhng nhp iu c bit, trng khp nhp hot ng ca b no. Nhc Baroc c 60 nhp/ pht, trng vi nhp p trung bnh ca tim chng ta. Nhiu nhc s ng i v cng ngc nhin khng hiu lm sao m nhng nhc s ca 300 nm v trc ~ c kh nng son nhng bn nhc vi chnh xc v ton hc cao n nh vy. C th bn cng ~ bit, nh hng ca nhc Baroc khng ch dng li con ngi, m thc nghim cho thy, cy ci cng c cnh l xum xu, b r lan rng khi nghe nhc Baroc, thm ch chng cn nghing hn v pha nhc nh hng v pha mt tri n |nh nng. Tng t, khi |nh mt bn nhc rock chi tai, nhng cy ny s qut li v cht. Ngi ta cng cho rng, m nhc |nh thc c kh nng sng to thuc v trc gic ca no tri. Do vy, nhng d liu c a v{o b no ha nhp vo c qu trnh. No phi ca bn c xu hng xao lng trong sut cc cuc hp, bi ging, thng xuyn m tng v nhn ra xa khi cn phi tp trung. Chi nhc l mt phng ph|p hiu qu chim lnh c no phi khi cn tp trung vo cc hot ng ca no tri. Nhng khu hiu c ni dung tch cc treo trn tng s thc tnh kh nng tim n ca bn.
64

To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n H~y l{m bt k iu g bn c th lm, v bt k iu g bn m ti. Trong s to bo c cm hng, c quyn lc v c sc li cun k diu. -Goethe Supercamp, chng ti s dng m nhc mt cch c hiu qu cho cc hot ng v mc ch kh|c nhau. Chng ti s dng n lp nn mt cch thc cng nh ph hp vi cch thc . V d, khi cc hc sinh ang tp trung vo mn hc, mt iu nhc Baroc ni ln nh nh ngoi sn. Trong cc bui ngh gii lao, chng ti bt to iu nhc vui v, lc quan, bi v c|c iu nhc ny khuyn khch cc hot ng th cht nh nhy, lc ngi. iu gip chng ti to c mt phng ph|p lc quan, vui v v tch cc. Do vy, vi pht gii lao c th gip cc hc sinh tp trung hn khi h vo lp hc. Ti khuyn khch bn nghe nhc Baroc khi lm vic, nghin cu v sng to. Nu c th, bn c th kim mt b stereo hoc mt chic radio nh t trong khng gian lm vic ca mnh.
4.3. Du hiu tch cc

Ni n nhng du hiu tch cc l{ ni n nhng tc nhn kch thch p ngay vo mt bn, gi nhc bn rng, bn c kh nng vt tri. Di }y l{ mt s iu bn c th s dng trong cng vic ca mnh. tng bt u c vn dng nh nhng trch dn v khu hiu sng ng 65

Phng ph|p hc tp siu tc Cu ni ca Goethe di }y ~ c treo trn tng c quan ti trong nhiu nm: H~y l{m bt k iu g bn c th lm, v bt k iu g bn m ti. Trong s to bo c cm hng, c quyn lc v c sc li cun k diu. Bn c th tm tng bt u trong c|c cun s tay ghi chp nhng on trch dn, trn bo ch v nhng ti liu khc. Chng 5, chng ti ~ lit k mt s li trch dn m bn c th vn dng chng lm khu hiu v treo chng mt ni n{o trong khng gian ca mnh. Chng nhn v trao gii thng cho nhng g bn va t c Vn bng, gii thng, cp cho nhng thnh tu th thao t c, v tt c cc gii thng kh|c u l nhng du n gi nhc rng, bn l mt tm gng ho{n ho t{i nng. Thi im t nh cao Thi im t nh cao l thi im bn t c mt iu g c bit, bao gm c s vui sng khi bn t c iu . Chng ti thng gp cc bc nh th hin thi im trong chuyn mc th thao ca cc t b|o, l{ gi}y pht chin thng m cc nh nhip nh chp c. Tm nh chp bn giy pht th hin mt cch ha thin thnh cng trong cng vic m bn ang m nhim. Tuy nhin, bn cng c th ti to cm gic ny bng nhng trang vit hoc bng mt vt lu nim nhn dp ny. Nhiu nh{ vn ~ gi ghm cn thn trang ba ca mi cun sch c xut bn. Nhng ch doanh nghip nh thng gi v treo 66

To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n nhng ng la u tin m h kim c trong s nghip kinh doanh ca mnh. Nhn xt, qu tng v phiu |nh gi| ca bn b v{ ng nghip Trong th gii bn b ny, nu c mt ai d{nh thi gian cho bn bit h |nh gi| v bn nh th no th bn phi hiu rng, h rt quan t}m n bn. Nhng li nhn xt v nhng mn qu ca h s gip bn hiu c mnh v hiu c ngi khc. Ti c quen mt nh{ vn. B{ ct gi rt cn thn tm thip m b nhn c t ngi ch gi ca mnh. Trn tm thip c ghi gi n nhng ngi bit chinh phc nh cao v{ dng ch gi n vi tt c nim yu thng v{ ngng m. i vi nh{ vn n{y, tm thip ~ gi cho b k nim v nhng gi}y pht t c th{nh cng, b{ lun vui sng v hoi nim v n. Mi ngi cn c nhng |nh gi| tch cc trong mi trng lm vic ca ring h, bi chnh nhng |nh gi| n{y ~ gip cho h lun gi c th|i t tin khi cng vic kh khn, khin h cm thy c coi trng v khch l hn. iu ny rt quan trng i vi lng t trng ca h.
4.4. Mi trng lm vic nh b trong mi trng rng ln bao la chung

Ni n mi trng nh b l{ ni n phm vi nh b ca bn v do bn c quyn kim sot. Nu bn l{m cho mi trng nh 67

Phng ph|p hc tp siu tc b ca mnh thnh mt ni bn cm thy an ton, thun tin v c qu trng th chnh l{ im khi u vng chc nht cho bn bc vo th gii bao la. Dn dn, bn s c kh nng m rng phm vi an ton v m rng tm nh hng ca mnh vo mi trng rng ln. Bn t kim sot v nhng g xy ra trong mi trng rng ln nhng c th quyt nh mc lin h vi th gii bn ngoi. Nghin cu nhng con chut trong phng th nghim ca mnh, tin s Marian Diamond nhn thy, cng nh con chut sng trong mi trng phong ph s c kh nng hc tt hn (mi trng phong ph m{ b{ cp }y l{ mi trng m chut c chm sc tt v c th tham gia vo nhng tr chi khuyn khch kh nng t duy ca n). mi la tui, t khi sinh ra cho n lc v gi, nhng con chut sng trong mi trng phong ph n{y u gii quyt mi tnh hung tt hn nhng con chut sng trong mi trng ngho nn. Nu Diamond nghin cu v con ngi th b{ cng tm thy hin tng tng t. Tuy nhin, l do khin b thc hin nhng th nghim ny trn chut l bi v b mun nghin cu v nh hng ca mi trng n gii phu sinh l b no. B nhn thy rng, bng nhng t|c ng ca mi trng, b c kh nng thay i cu trc b n~o! c bit, vi s t|c ng ca mi trng, nhng t bo v no s ln hn. Bng vic vn dng nhng thay i ca mi trng, b{ ~ tm ra mi lin h gia nhng nh hng ca s thay i vi nhng hnh vi tt. Khi thay i chi khong 2 ln trong mt tun, kt qu ~ c nhn thy r
68

To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n rt, s thay i khng khin bn chut bun ch|n m{ chnh n ~ khuyn khch chng ti nhng thch thc mi. Hai nh khoa hc kh|c cng ~ thc hin nhng th nghim, trong mt s con chut c th xem nhng con chut c sng trong mi trng phong ph chi mt chung khc. H nhn thy rng, ch c s quan st th ng thi th cha . Nhng con chut ch quan st thi khng pht trin c kh nng hc tp v km hiu k hn nhng con chut t chi chi. hc tp v gii quyt vn tt hn, th chng phi c tip xc vi mi trng. Nhng iu trn }y c ngha g i vi bn? Ngi ta nhn thy rng, xt v sinh l v ha hc, b no ca ngi v chut c nhiu im tng ng, ( l{ mt trong nhng nguyn nhn loi chut hay c s dng trong hu ht cc nghin cu). Nhng th nghim trn ~ chng c gi thit cho rng, cng tip xc nhiu vi mi trng, bn cng thnh tho trong vic i ph vi cc tnh hung v cng d dng tip nhn nhng thng tin mi. Ti sao vy? Bi v, mi khi tip xc vi mt tc nhn kch thch mi trong mi trng, bn ~ hnh th{nh c mt khi lng kin thc ca ring mnh, gip bn c thm thng tin s dng khi phi tip cn vi tnh hung tip theo. Bn c nhiu c hi tip xc vi mi trng v c th hp th nhng sc thi mun mu mun v ca th gii xung quanh. Bn cng c th hc mt iu g sau mi ln tip xc, t vic cuc t trong vn cho ti vic i ti lp hc bui ti. Hy ra khi
69

Phng ph|p hc tp siu tc nh, bn s thy mnh nng ng hn. H~y th nm ly nhng c hi v{ l{m mt iu g mi m hn! Chng ti mun a ra mt v d n gin, khi bn nh bin mt gc trong th gii ring ca bn l khong sn sau nh thnh mt vn c}y, ni m{ v{o bui sng ma h, bn c th ngi c bo hoc c th hnh din mi bn b n thng thc c ph. Bn cn phi quan t}m n nhng g? Trc tin, bn hy tm kim tng thng qua sch bo, tp ch v lc tm trong th vin mt s cun sch v l{m vn. Sau , bn c th lit k mt lot cy v cc vt liu kh|c cho khu vn ca bn v{ trao i vi nhng ngi c kinh nghim trong lnh vc ny. Sau khi hc c nhng iu cn thit, bn th kin quyt mua nhng vt liu v mang chng v nh. Bn hy nghim cu, chnh sa bin khong sn thnh mt ni tuyt vi nh bn ~ tng tng. Tip n, bn li nghin cu v mi trng vt l, v cc sinh vt sng trn Tr|i t. Hy tn dng nhng c hi khi n n, hoc to c hi khi n cha n. iu s gip bn m rng c phm vi an ton v nng cao tm hiu bit. Dn dn, bn tch ly c ngy cng nhiu kin thc trong lnh vc . Nhng iu c bn nht l tt c nhng kin thc n{y u c th s dng trong cc tnh hung khc. Tip xc vi mi trng cng c ngha l{ bit nm ly nhng c hi khi chng n v bit to c hi khi chng cha n. Nu bn c mi i chi du thuyn hoc hc lt vn, h~y quan t}m c 70

To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n bit n li mi . H~y nh rng, tham gia tch cc vo cc hot ng s tt hn l{ ch th ng quan s|t. (ng nhin, i ra ngo{i xem cn tt hn l{ ngi nh). Nu bn ngi xem nhng ngi thn tung nhng qu cu la ln khng kh v ngh mnh cng c gng l{m c iu th h~y th lm! Nu bn mun nghin cu thm mt iu g m{ bit c rng, s c mt bui tho lun v vn , h~y c gng thu xp tham gia bui tho lun. Hy tn dng nhng c hi khi n n, hoc to ra c hi khi n cha n. iu s gip bn m rng c phm vi an ton v nng cao tm hiu bit. Cui cng, tip xc vi mi trng c ngha l{ nm c nhng i thay. Tht n gin v an ton khi lun trong trng thi giam mnh, nhng bt khi trng th|i v{ hng ti mt iu g mi m, ta phi mt mt khong thi gian di. Chnh qung thi gian kh khn a nhng iu thay i vo cuc sng, chng hn nh nhn mt cng vic mi, s m rng phm vi an ton v phm vi kin thc ca bn. N s m ra trc mt bn nhng iu mi m trong mi trng. Nhng pht hin ca tin s Diamond v nhng con chut c kh nng hc tt hn trong mi trng phong ph, thm ch khi tui ca chng ~ gi{, cng gip ch rt nhiu cho bn. C ngha l{, bt k tui no, t tr ti gi, bn cng c th hc tr thnh mt ngi tt hn. Nu bn lun m l{m c mt iu g, hy c gng l{m c iu ! Bn s cm thy tha mn khi hon th{nh c iu , ng thi bn cng s nm c phng php hc tp siu tc. 71

Phng ph|p hc tp siu tc Mi trng cng gip bn sm hi phc sc khe Muffy Davis l mt vn ng vin trt tuyt ni ting, ng thi l thnh vin ca i pht trin b mn trt tuyt ca M. C lun lun thc c kh nng ca mnh v dc. Thng 2/1989, trong mt ln tp luyn trn sn tp Mount Baldy ti thung lng Mt tri (Sun Valley) Idaho, thc v bn thn ca c ~ tan v. Muffy chao o mt vt d{i, ri xung vi tc c 35 dm/gi v }m v{o c}y. Tai nn n{y ~ khin c b bi lit phn th}n di. Trong ba th|ng ri iu tr, cn phng trong bnh vin ni Muffy nm ~ tr thnh mt mi trng khuyn khch c dn ht sc lc cha lnh vt thng. Xung quanh c l{ tt c cc vt dng khch l gip c bt u hi phc: nh ca gia nh v{ bn b, hoa, th chi, nhng biu ng c bn b in trn m|y tinh nh Muffy i, chng ti yu bn v{ chc bn mau hi phc nhanh. Muffy cng bin cn phng trong bnh vin th{nh ni chun b chin dch theo hc ph thng c s. V tip theo nhng ngy bnh vin, c ~ theo hc ph thng trung hc, c bu lm lp trng v tt nghip ph thng trung hc vi GPA l 3,39. Mc d vn ngi trn xe ln, nhng hin nay Muffy ~ quay li vi th thao. Nhng thit b c bit ~ gip c chi tennis v{ lt vn, c cn thc nh tip tc chi mn th thao trt tuyt. Hin nay, Muffy l sinh vin ca trng i hc Stanford. C c k hoch theo hc ng{nh dc v tp trung nghin cu s kt hp gia tinh thn v th x|c gip mnh phc hi nhanh. C vn dnh 72

To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n ht sc lc to ra mi trng mang tnh khch l cho chnh mnh. Mc d c|c b|c s iu tr cho Muffy khng d|m m bo bt c iu g, nhng Muffy vn tin rng, c c th i tr li. V nu ai ~ tng bit Muffy th c th tin rng iu l{ c th.
4.5. Cng c li kin thc (thi gian ngh gii lao)

Supercamp, nhng bui ngh gii lao l mt yu cu bt buc i vi mi bui hc. N quan trng n ni, nhiu khi chng ti t cho hc sinh t quyt nh thi im ngh. Nu c mt hc sinh n{o gi tay v{ ngh c ngh th chng ti quyt nh c lp ngh gii lao lun. C rt nhiu l do chng ti quyt nh nh th. }y, ti ch cp n mt s l do. Th nht, trong bt k mt bui hc no, bn s nh rt tt nhng thng tin m bn c hc trong tit u tin v tit cui cng. Do vy, nu bn c ngh gii lao trong vi pht, bn s nh nhiu thng tin hn. Nu nhng bui ngh gii lao ngn ng vai tr tin quyt. Th hai, khi u c ca bn mt mi, cn phi thay i trng th|i t duy, bi vy, vi pht ngh gii lao s em li sc sng mi cho cc t bo no, gip bn c th tip xc vi nhng cng thng tip theo. Gi ngh gii lao cng l{ thi gian bn cng c li kin thc tip thu v{ lu gi nhng kin thc trong tr c ca bn. Nu bn ang l{m vic mt cch tch cc v{ ang tip xc vi mt th gii rng ln th ngh gii lao c ngha l{ quay li vi phm vi m bn cm thy d chu trong khng gian c nhn ca bn, hay mi 73

Phng ph|p hc tp siu tc trng nh. Trong khng gian n{y, bn c th ngh ngi, gii tr, tip thu nhng g bn kh|m ph| c trong th gii rng ln. Nu bn ang l{m vic nh hoc cng s th ngh gii lao c ngha l{ ng dy lm mt iu g trong mt thi gian ngn. Thay bn nhc ang nghe sang mt bn nhc nhanh v vui v, sau tp mt v{i ng tc th dc nhp iu trong 10 pht. Bn cng c th i do, chy ln, xung bc cu thang trong vi pht, ngi trn c v ngm m}y, chi a vi ch hoc lm bt c iu g thay i trng th|i t duy v{ th xc ca bn trong mt thi gian ngn. Phng ph|p hc tp siu tc l s t|c ng ln nhau gia lm vic v{ chi, gia s khuyn khch bn trong v bn ngoi, gia thi gian s dng trong phm vi an ton ca bn v thi gian s dng bn ngoi khng gian rng ln. Bt k bn nh hay cng s, th vin hay mt ni n{o , cn phi nhn thc c rng, bn c rt nhiu c hi tip xc vi mi trng, iu quan trng l bn s chn c hi tip xc no. Kim so|t mi trng nh th n{o ng ngha vi vic bn s hc nh th no. Ti bit, ti bit H~y in vo ch trng nu bn hiu khi nim : o o Ti ~ tm c mt ch trong nh{ mnh to ra mt khng gian lm vic v sng to. Ti bit chn trang b v nh sng cn thit gip mnh t duy tt nht.
74

To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n o o Ti bit rng, m nhc c th gip ti tp trung trong sut bui hc. Ti bit 4 du hiu tch cc c th s dng trong khng gian lm vic tip thm sc sng cho tr c: 1. ______________________________________________ 2. ______________________________________________ 3. ______________________________________________ 4. ______________________________________________ Ti bit ti s tr thnh mt ngi hc tt hn nu ti tip xc mang tnh xy dng vi mi trng. Ti bit rng ti cn phi ngh gii lao tip thu c nhiu kin thc nht trong cc bui hc, c trong khng gian c| nh}n v{ mi trng bn ngoi.
o o
75

5. GI THI CHIN THNG: BN S LM G NU BIT MNH KHNG TH THT BI?
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s: Hiu c F l ch ci vit tt ca t Feedback (phn hi) nhiu hn Failure (tht bi). Lc chn phn ng ca mnh v t khuyn khch to c ng c cao. Vt qua c nhng tr ngi bng c|ch a ra cho mnh nhng thng ip tch cc. Kim so|t c tm trng bng cch kim sot cch th hin nt mt v{ c th.
ngh chin thng s gip bn tr th{nh ngi chin thng. iu l gii ti sao bit cch gi th|i chin thng l rt quan trng. Trong chng n{y, bn s hc c phng ph|p chuyn t nhng iu tng nh tiu cc thnh tch cc v bin nhng ci hn ch thnh nhng c hi. Khi bt tay vo hc tp, iu g c gi tr nht i vi bn? Tr tu? Gen di truyn? Hay s gio dc? Tt c nhng iu trn u gi mt vai tr nht nh trong kh nng hc tp ca bn. Song, c mt iu nh hng n qu trnh hc tp ca bn nhiu hn tt c cc yu t trn cng li. chnh l{ th|i chin thng.

Gi thi chin thng Nu bn k vng bn thn mnh, c lng t trng cao v nim tin chin thng th bn s thnh cng, s t c nhng kt qu cao. Ngi xa c c}u: C|i g ngh n, n s n v{ Henry Ford b sung thm: Bn lun ng khi quyt nh c th l{m c iu g v{ khng l{m c vic g. H~y ngh mnh l{ ngi chin thng bn s ch gi th|i tin cy, mi th s thay i ngay tc khc. Kh nng s bin thnh trin vng hoc hn ch s tr th{nh c hi. Bn hy nh li nhng g chng ta ~ ni v b no chng 2, tnh cm tch cc s l{ con ng dn ti thnh cng ca bn. Bn s c gng thc hin nu bit mnh khng th tht bi? Bt u cng vic kinh doanh? Thay i s nghip? Vit sch? Hay quay tr li trng hc? Ti mun bn dng hc }y v{ ngh ti 4 vic bn mun thc hin trong cuc sng. No, hy dng c. Song iu g ngn cn bn thc hin nhng vic ? Nhiu khi, chnh l{ s s hi: s tht bi, s b t chi, s b bc ra khi phm vi an to{n vo mt vng mi y nguy c th|ch thc. S s hi chnh l ro cn v hnh gi bn trong mt th gii ring khng c nhng th thch, mo him, nim vui, iu k diu v s khen ngi. Hay ni cch khc, ni s s ngn bn khai thc v khm ph kh nng v hn ca mnh. Hy gi th|i tin cy, mi th s thay i ngay tc khc
77

Phng ph|p hc tp siu tc Bn s lm g nu bit mnh khng th tht bi? 1. ______________________________________________ 2. ______________________________________________ 3. ______________________________________________
Khi bt tay vo lm bt k vic g, bn khng ch l{ ngi c quyn quyt nh m cn l{ ngi ton quyn quyt nh nhng g xy n vi bn. Ngay t khi cn b, vi bn cht hiu k t nhin bn ~ mun tha mn tt c mi th trong cuc sng, mun nm ly nhng thi c t c nhng thnh cng, nim vui, nng lng v nh ho quang rc r. Khi cn l mt a tr b xu mi ch bit b, bn ~ quan s|t nhng ngi ln i v{ quyt nh s c lm theo. Dn dn, bn ~ pht trin c nhng k nng cn thit hc i. u tin, bn hc cch nhm ngi dy, sau hc cch gi thng bng trn i chn nh xu; tip n bn tp vn i men hoc b m dt. Khi bn hc nhng k nng n{y, rt nhiu ln bn lng ngng v b ng au. Nhng c bao gi bn dng li v{ ngh: Mnh ngh l{ mnh khng th i c. Mnh s ch b trong sut phn i cn li. Tt nhin l khng! Bn ~ c gng tng ng{y v{ ~ c c nhng thay i trong phng ph|p hc i n mt ngy bn c th t i c mt v{i bc. T nhng bc i u tin ny, bn chp chng i khp mi ni, m{ trong b no b t hnh phc ca mnh, bn lun gi c mt nim rng mnh i c l l ng nhin. 78

Gi thi chin thng Failure = Feedback (tht bi = thnh cng) Thy c iu quan trng trong qu trnh tp i cng l{ c|ch bn nhn thc c nhng tht bi. N khng phi l{ iu g ln hay khng khip khin bn cm thy mnh ti t hoc ngu dt, ngn cn bn theo ui mc tiu ca mnh. Khi b ng, bn khng bao gi c ngh: Tht l{ |ng xu h! Mnh hy vng l m khng nhn thy!, m{ thay v{o , mi tht bi nh l{ b{n p bn thnh cng. chnh l{ nhng thng tin phn hi cn thit gip bn thay i li phng ph|p. Ch khi bn hc c mi th t mi ln tht bi, bn mi sa cha c nhng li ca mnh v{ t c thnh cng cui cng. Bn cnh s nht nht, s hi, bn l mt ngi lun kht khao mt cuc sng y . Thnh cng Nim vui Nng lng nh ho quang rc r Bn c th i khp ni tm kim thnh cng ging nh c|ch bn t c mc tiu tp i. Trn thc t, nu khng phi l v vn nhng thng ip mang tnh tiu cc tn cng bn hng ngy, th bn c th i ht cuc i mi hiu c rng, mnh c th lm bt c iu g khi ~ quyt nh m khng cn n nhng kh khn.
79

Phng ph|p hc tp siu tc Khi hc i, bn nhn c s c v nhit tnh ca ngi ln, hoc nu khng c s c v, th t nht cng khng ai ni vi bn rng h~y qun n i, d th n{o m{y cng khng i c }u. Tuy nhin, sau ny trong cuc sng, nhng li nhn xt v nhng thng tin phn hi khng tch cc s dn n ti tp. Hu ht, nhng ngi a ra nhng nhn xt n{y u khng ch , m h ch c nh tt l c gip bn gim bt cng thng. C th, c mt ng{y n{o , bn t trng tr v nh trong tm trng bc dc, kh chu bi bn ~ nm trt bng khi chi bng r. Khi m bn an i: Con yu, ng qu lo lng, c phi ai chi bng r cng gii }u!. l{ mt li nhn xt v hi, nhng mang n rng, con ng lng ph thi gian bi v con khng gii mn bng r. Nhng iu tng nh n gin chnh l{ nguyn nh}n dn n th|i tiu cc. Khong 12, 13 tui, bn nhn thc rt r rng, c rt nhiu vic bn khng c kh nng l{m. Bn khng phi l ngi din thuyt trc |m ng, khng phi l{ ca s, khng phi l ngh s Thc t, bn khng bit chc chn mnh l ai, bi v bn khng t tin thnh cng trong bt k lnh vc no. Bn ~ nhng tht bi tr thnh mt chu trnh tiu cc ko bn xung v bn rt ht nng lng ca bn. Ch khi hc c mi iu t mi ln tht bi, bn mi c th ti thnh cng cui cng ca mnh. Tht bi = Thng tin phn hi S thnh cng
80

Gi thi chin thng Trong qu trnh hc tp thnh tho mt mn hc hoc mt k nng n{o , t chi bng r cho ti lp trnh my tnh hay li my bay, bn cng u c nhng giai on lng ngng, bi v bn cha nm vng c nhng yu t quan trng cn thit. Cng c khi s lng ngng l{ du hiu th hin ti khng th l{m c vic n{y, v{ sau c th ng l{ bn khng th l{m c. Nhng i khi s lng ngng cng c th ch n thun l mt thng tin phn hi mang ngha mi. Tt c nhng g bn lm l hc t nhng thng tin n{y, sau tin hnh nhng thay i ph hp trong phng ph|p ca bn. l{ nhng phng ph|p ht sc n gin c th gip bn. Tht bi duy nht trong cuc sng ca bn l khng c gng. By gi, hy ngh n bn vic bn mun thc hin nh ~ vit u chng. C vic no bn c th gii quyt d d{ng cha?
5.1. T khuyn khch mnh mt trng thi tm l ca thi tin cy

Chng ta hy nh li nghin cu ca Jack Canfield, trong ng ~ thng k rng, hng ngy chng ta nhn c nhng nhn xt tiu cc nhiu gp 6 ln nhn xt tch cc. Nu con s n{y l{ ngc li th cuc sng ca bn s ra sao? Tt nhin, trong cuc sng khng phi lc no bn c v s nhng li khen. Trc tin, bn phi t khen mnh trc. Trn con ng tin ti thnh cng, ti mt cuc sng tha mn, bn phi t ng vin, t a ra nhng phn hi tch cc v treo gii cho 81

Phng ph|p hc tp siu tc mi th{nh cng mnh t c. Tm li, bn phi c trch nhim vi tt c nhng g ~ tri qua trong cuc sng ca mnh. iu g bn ~ quyt nh l mnh khng c kh nng thc hin sau khi ~ th lm mt hoc hai ln? S thnh tho i hi phi c luyn tp v{ n i n li. Tht bi duy nht trong cuc sng l{ khng c tham gia. Bn hy hnh dung mnh va n d mt bui tic. Bn n sm v cm thy khng kh km vui. Ging nh hu ht cc bui tic, bui tic ny c th l vui hoc bun t. Nn nh rng, bn l ngi quyt nh khng kh ca bui tic v nhng g cn thit |p ng nhng mong i ca bn. Trong bt k tnh hung n{o, chng ta cng c th tng tng ra mt s vin cnh c th. ~ bao gi iu sau }y xy ra vi bn cha? Bn i qua mt ngi ng nghip trong h{nh lang c quan mm ci v{ ch{o, nhng ngi bc i thng m khng nhn ra bn. Bn c th a ra h{ng trm tnh hung c th gii thch cho vic ny. C 2 kh nng c th: Anh ta nht nh ang gin mnh v mt s l do n{o nn mi pht l mnh nh vy hoc: C y chc chn ang mi ngh v mt d n m{ c ang nghin cu nn mi i thng m khng nghe thy mnh cho v khng nhn thy mnh. Cng c nhng l gii dn n nhng ngh tht sch, tiu cc trong tm tr ca bn, song cng c nhng l gii em n nhng 82

Gi thi chin thng ngh tch cc hoc chung chung. Khi bn c nhng ngh tch cc, n s nh hng n cch nhn ca bn v chnh mnh cng nh v mi quan h ca bn vi ngi . Nhng nu bn chn vin cnh tch cc, tm trng ca bn s gip bn c c s thnh cng v mi quan h ha hp. iu ny cng ng trong trng hp bn mong i. Khi bn mong ch nhng iu tt, bn lun dn ht tm sc bin nhng mong ch th{nh hin thc. Nu bn khng bit mong ch, tm hn bn tht ngho nn bit bao. Khi nhng yu t m bn khng th kim so|t c nh thi tit, lm pht, li sut v s thch c nhng thay i, bn nn i i li li mt ni n{o cho tht thoi m|i u c. Ti sao bn khng hnh thnh mt ngh tch cc khi bn c quyn la chn? Ch khi no bn hnh dung trong u v nhng iu tch cc, bn mi c th bin nhng hnh dung th{nh hin thc. Mc d khng phi lc no bn cng kim so|t c hon cnh nhng bn hon ton c th kim so|t c t|c ng ca mnh i vi chng. Nu bn mun i s}u v{o c|c tnh hung v c ngh: Tri i, iu ny chc chn l s rt bun ch|n. Ti rt bun, bn c th ni: Chnh ti ~ l{m cho mnh bun. Nhng t|c ng v cch t nh s lm cho bn vui ln, cng c th lm cho bn nht ch. Hiu c iu ny c th gip bn thay i th|i . Khi ~ thy c tc dng ca nhng li t nh i vi mnh, hy th hnh
83

Phng ph|p hc tp siu tc dung ra nhng thay i khi bn bt u t nh bng nhng li khch l. Trong bt k tnh hung no, bn cng c th hnh dung c mt s vin cnh c th ngh tiu cc, bc nhc - ngh tch cc, khuyn khch Ti sao bn khng chn iu tt hn? Nu bn khng tin rng li ni c th l{m thay i nhiu iu, hy th nghim nh sau: C 5 ngy, bn li ngh v mt iu g tch cc m bn c th ni vi mt ngi. V d, nu ng nghip hoc hc sinh rt r, nht nh|t, h~y ngh ra 5 iu m bn thc s thch c y, mi ngy ni vi c y mt iu. i vi mt hc sinh mi 7 tui, thiu s t tin khi trng, h~y tm ra 5 iu m cu ta ~ l{m tt v khen ngi v iu . Khi ngi bn i ca bn c mt cht t ti, hy ni mt iu g tht c bit khuyn khch mi khi c y bt u mt cng vic. Sau 5 ng{y, h~y n s i kh|c trong th|i ca ngi . Nu bn c kh nng thay i ch vi mt li nhn xt nh trong mt ngy, hy tnh xem bn s thay i c nhng g nu bn thng xuyn a ra cho mnh nhng gi v nhng thng tin phn hi tch cc. Di }y l{ mt s thng ip tch cc m bn c th a ra cho mnh trn con ng vn ti mc tiu:
Ti bit ti c th l{m c vic ny. T duy ca ti c kh nng thc hin c iu . 84

Gi thi chin thng Ti cam oan l{ s nm vng c iu ny. Tt c mi th u ng h ti tin ti mc tiu. Cng thc h{nh, ti c{ng t c nhiu kt qu. Ti ~ hc c iu ny sau mi ln mc li. By gi ti thc s bt tay v{o l{m iu . Ti tin b tng ngy. By gi, ti ang i ng hng. Tht l vui v! Tr c ca ti ~ sn sng. Ti tht s t ho v mnh.
Cui mi chng, t chng 3 n chng 11 ca cun sch n{y u c cm t ti bit, ti bit. Cm t ny nhc nh bn n li c chng v{ vch ra cho mnh nhng im m bn ~ hc c khi c chng . Cm t ti bit, ti bit cng ging nh mt s t nh tch cc. N cng l{ c|ch hu hiu gi cho th|i ca bn tp trung cao v cng nhn vi chnh mnh rng, bn ~ nm c nhng thng tin . Hy bit mong ch, bn s dn ht tm sc bin nhng mong ch th{nh hin thc.
85

5.2. Sinh l hc c nh hng nh th no?

C ln, ti quan st mt c b chi tr chi, trong nhng ngi chi phi chi rt nhiu ng t|c gi{nh c im. C b mt l, vt chi ln tm bng, gi v khc i bng c 5 im, sau c b ngi thp xung, mt chy di, cm run run, nc mt ln d{i trn m, tt c mt cha n 20 giy. Ti thc s ngc nhin l lm sao c b y c th thay i th|i nhanh n nh vy v v hiu qu m{ c t c. Sau v{i th|ng, ti cm thy tht vng v mt tnh hung th thch. Vo mt ngy tri u |m, nhng ti vn quyt nh i n tra ngoi ti mt cng vin nh gn c quan. Khi ti ngi n b|nh sandwich v cm thy tic cho mnh, th mt nhm thanh nin c th|i nghnh ngang ng bt dy v{ ph| ln ci khin tt c nhng ngi c mt trong cng vin u phi ch . Ti ng dy, i i li li trong khong 20 pht, sau dn ht sc lc c th i tht nhanh v. V n c quan, ti cm thy nh ly li c sc sng mi v sn sng tin hnh mt s bc cu cha tnh hung ca ti. C th ca bn lun khin tr c ca bn khng c tp trung nhng bn c th dng c th gip tr c tp trung hn. C ngha l{, bn c th kim sot tm trng mnh bng vic kim sot c th. Di }y l{ mt bi tp chng minh cho lun im ny l{ ng. By gi, hy ngi xung gh, ci u xung, hai tay khoanh trc ngc, mi mm cht, hai m chy xung, nhu mt, cau my. 86

Gi thi chin thng Sau , c t ra vui v v lc quan. Bn c th l{m c iu khng? Ti tin l khng th. Hy chuyn sang mt tnh hung khc. Ngi thng ln gh, ngng u v vai ln, mm ci, hai mt m to. Ngng cao u ln mt cht. Sau , c t ra bun ru. Bn c th l{m c iu khng? Ti tin l bn khng th. (Nu bn l{m c, hy kim tra li c|c t th thc hin, ti d|m |nh cc l{ t th ca bn sai). Bn c th thc hin bi tp n{y c c th|i t tin trong cc bui hc, trong cc cuc hi hp khi bn phi ng trc cng chng v trong cc tnh hung x hi. Thng thng, cm nhn ca bn c nh hng trc tip ti cch thc tham gia cc hot ng , v{ c|ch cm nhn l kt qu ca vic kim sot bn thn. Rt nhiu ln chng ti ~ c gng ghi nhn t th ca chng ti v thay i t t th ngi thp tht sch sang ngi thng hn. By gi, chng ta quay tr li phng ph|p tr th{nh ngi hc tuyt vi. Khi bn c phn cn li ca cun sch, hy t kim tra bo m chc chn rng, th|i ca bn lun sn s{ng. H~y ngh v nhng vin cnh tt nht khi bn hnh dung mnh l mt ngi hc siu tc. Nn nh rng, phi xem s lng ngng ban u ca bn l mt thng tin phn hi trn con ng i ti s thnh cng v phi t khen thng mnh khi bn nm vng c mt vn n{o .
87

Phng ph|p hc tp siu tc Bc t ph| thng xut hin c nhng thch thc v tinh thn cng nh th cht Craig Francisco bit rng, mnh khng phi l Arnold Palmer. Nhng anh vn tip tc theo ui mn th thao gn mc d trc mt anh l v vn thch thc. Chnh anh cng ngc nhin khng hiu ti sao mnh li thnh lp c mt i chi gn nh th. Ti ngh ti khng bao gi chi gii mn n{y Anh ni, Ti thm ch cn khng tp luyn. Nhng mt bc t ph v tinh thn ~ dy cho anh bit rng, anh c th chi tt mn ny. iu xy ra trong mt chng trnh hun luyn, i hi anh phi dng bn tay trn xuyn thng c tm bng dy 1 inch. Trc }y khi bt u thc hin, ngi ta ngh anh vit vo mt trc ca tm bng nhng iu m{ theo anh l{ bc cn tr kh khn nht anh mun ph b, nh th anh mi t c nhiu thnh tu hn trong cuc sng. Craig hiu rng, nhng suy ngh trong tim thc ~ ngn cn anh lm nhiu vic, bi lc n{o anh cng ngh rng, mnh khng th l{m c vic , bi vy trn tm bng anh ~ ghi nhng suy ngh trong tim thc. Ging nh nhiu ngi khc, khi anh xuyn thng c tm bng, anh cm thy v cng sung sng v ~ t c mt thnh tu to ln. Khi ti ho{n th{nh c cng vic , ti bit rng, mnh c th lm bt c iu g mnh mun. Khng iu g c th cn con ng ca ti. anh ni. 88

Gi thi chin thng Anh tr v nh v tip tc chi gn trong sut nhng ngy h cn li. Nhng c gng ca anh ~ a to{n i vt ln ng th nht lin khu, nht vng, nht qun trong nhng nm sau . Thc t, i ca anh cn xp hng th 6 trong ton bang Ohio. Craig Francisco, ngi trc ~ cho rng, mnh l mt gn th ti, nay ~ l{ ngi chi gii nht trong i v l mt gn th t gi. C| nh}n anh ~ gi{nh c 11 cp trong ma gii, v{ anh ~ cng c i gi{nh c thm 9 cp na. Ti thc s hc c c|ch tin tng vo chnh mnh, v hc c bt c iu g c th. Theo Craig, th|i tin tng s gip bn c c nhiu iu i thay. Ti bit, ti bit H~y in vo trng nu bn hiu khi nim : o o o o o Ti bit rng iu c ngha ln nht trong kt qu hc tp l:......................................................................................................................... Ti bit tht bi n gin, ch l{ b{n p thnh cng. Ti bit cch kim so|t c th c c th|i tin tng. Ti bit ti l{ ngi c kh nng. Ti bit 5 thng ip c th s dng t khuyn khch mnh: 1. ______________________________________________ 2. ______________________________________________ 3. ______________________________________________ 4. ______________________________________________ 5. ______________________________________________
89

6. KHM PH PHNG PHP HC CA BN
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s: Kh|m ph| phng ph|p hc ca ngi khc. Hc cch tip thu v x l thng tin. Tn dng tt c cc phng ph|p tm ra mt phng php hc tp ph hp nht v gip bn thnh cng trong hc tp. Nhn ra phng ph|p hc tp ca nhng ngi khc trong cuc sng ca bn.
Phng php hc l vn then cht gip bn ph|t huy c kh nng trong cng vic, trong hc tp v trong cc tnh hung quan h gia ngi vi ngi. Khi nhn bit c phng ph|p tip nhn v x l thng tin ca mnh v{ ngi khc, bn c th hc v giao tip d d{ng hn. Ti mt s trng tiu hc v trung hc M, cc gio vin nhn thy rng, mi hc sinh c mt cch ti u hc nhng thng tin mi. H hiu rng, mt s hc sinh cn phi c dy bng nhng phng ph|p khng c trong gi|o hc php. Nu nhng hc sinh ny c c dy theo nhng phng ph|p chun, th chng khng th hiu c nhng g gio vin ging. Hiu c c|c phng ph|p hc tp kh|c nhau, c|c gi|o vin ~ tip cn c ht hoc gn nh hu ht hc sinh ca mnh mt c|ch n gin, l ging bi bng nhiu phng ph|p kh|c nhau.

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn Rita Dunn, ngi i tin phong trong vic nghin cu phng php hc tp, ~ x|c nh nhng yu t khc nhau nh hng n phng ph|p hc tp. Cc yu t ny bao gm: c th, tnh cm, x hi v{ mi trng. V d, mt s ngi tip thu kin rt tt khi nh sng chiu rc r, nhng mt s ngi hc tt hn khi |nh sng chiu yu t. C nhng ngi hc tt hn khi hc nhm vi nhng bn cng lp, nhng mt s khc li thch hc vi nhng ngi c kinh nghim, chng hn nh b m hoc c gi|o, cng c ngi nhn thy rng, h hc mt mnh s hiu qu hn. Mt s thch khng gian si ng ting nhc trong khi hc, nhng c nhng ngi khng th tp trung nu cn phng khng yn tnh. Mt s thch mt mi trng lm vic trt t, ngn np, nhng mt s thch by tt c mi th ra trc mt. Phng ph|p hc ca bn l s kt hp gia cch bn tip thu v cch t chc, x l thng tin ca bn. Phng thc: Lm th no tip thu thng tin mt c|ch n gin nht. u th ca b no: Lm th n{o t chc v x l thng tin. Cc nh nghin cu phng ph|p hc ~ ph}n tch t}m l v{ qun l dy hc. H khm ph ra rng, hai yu t n{y lun t|c ng ln nhau vi mt mc n nh |ng ngc nhin. H cng thng nht rng, c 2 phm tr c bn ca phng ph|p hc. Th nht, lm th n{o tip thu thng tin mt c|ch n gin nht; th hai, lm th n{o t chc v x l nhng thng tin (u th ca b 91

Phng ph|p hc tp siu tc n~o). Phng ph|p hc l s kt hp gia c|ch ngi hc tip thu v cch t chc, x l thng tin ca ngi khi ~ quen thuc vi phng ph|p hc tp ca mnh, bn c th thc hin c|c bc quan trng gip mnh hc nhanh hn v{ n gin hn. Hn na, gii o|n c phng ph|p hc ca ngi kh|c nh ng ch, ng nghip, gio vin, bn i, cha m v con ci ca bn c th gip bn cng c mi quan h vi h. giai on u tin, mt trong nhng bc quan trng ca chng ta l{ x|c nh phng thc hc tp nh nhn, nghe, ng lc (V-A-K). Nhng thut ng n{y cng ~ th hin c phng thc: Nhn (V:visual): l hc thng qua nhng g nhn thy; Nghe (A: auditory): l hc qua nhng g nghe thy; v{ ng lc (K: kinesthetic): l hc qua vn ng v tip xc. C nhng ngi hc c ba phng thc ny nhng mc khc nhau, song mt s khc thch mt phng thc hn hai phng thc cn li. Michael Grinder, tc gi ca cun Righting the Education Conveyor Belt ~ dy cho c|c gi|o vin phng ph|p dy v hc. ng nhn thy rng, trong mt lp c 20 hc sinh, trung bnh c 22 em l kh nng hc tp hiu qu bng cch kt hp c 3 phng thc nhn, nghe v{ ng lc m khng cn phi tp trung c bit. Trong 8 hc sinh cn li c 6 hc sinh thch hc mt phng thc hn hai em phng thc kia, nhng hc sinh ny phi gng sc mi hiu c nhng g gio vin ging, tr khi phng thc ca h c ch ti. i vi nhng hc sinh ny, hiu c phng thc hc tp tt nht ca h s gip h c nhng tin b |ng k. Hai hc sinh cn li thc s gp khn trong hc tp do nhng nguyn nhn bn ngoi. 92

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn
6.1. Chn phng thc hc: nhn, nghe, hay ng lc?

C bao gi bn thy mnh ni nhng c}u i loi nh: iu c v hp vi ti hoc Ti ~ hnh dung c ri hay: iu nghe hp vi ti, iu n{y ~ |nh thc ti cha? Nhng cch th hin nh th c th l khi ngun cho mt phng thc hc tp m bn a thch. Nu bn khng th nhn hoc nghe, hoc khng th cm nhn c kt cu, hnh th, nhit , trng lng hay nhng hot ng khng c kh|c trong mi trng, bn s khng th c mt phng php hc theo ng ngha ca n. Hu ht chng ta hc tp bng nhiu c|ch, nhng chng ta thng ch thch mt phng thc hn phng thc khc. Nhiu ngi khng th nhn bit c rng, h ang hc theo mt phng thc, bi v khng c yu t bn ngoi no ch cho h bit h khc vi nhng ngi khc. Hiu c s khc nhau ny gip ta gii thch c ti sao c ngi li chm hiu v giao tip kh khn trong khi c ngi li thy d dng, v ti sao chng ta li x l mt tnh hung d d{ng hn nhng ngi khc. Lm th n{o bn kh|m ph| c phng thc hc a thch ca bn thn mnh? Mt c|ch n gin nht nhn bit c phng thc yu thch ca bn l nghe nhng manh mi trong li ni ca bn, nh nhng cch th hin ~ nu trn. Cch khc l ghi nhn nhng c ch ca bn khi tham gia mt bui hi ngh chuyn hay hi tho. Bn nhn c thng tin nhiu hn t vic c bn thng bo hay 93

Phng ph|p hc tp siu tc t nghe ngi gii thiu chng trnh? Nhng ngi theo phng thc nghe thch nghe hn l{ c ti liu v{ i khi h mt tp trung v c gng nghe ghi chp mt vn trong bui gii thiu ghi trn bng. H cng l{ nhng ngi ghi chp tuyt vi. Nhng ngi hc theo phng thc ng lc tin hnh tt nhng hot ng thc h{nh v{ tng t|c gia cc nhm. Gi s bn va mua c mt v tht cu nng, gm 35 ming ring bit, km theo l mt cun sch nh gm 20 trang gip bn by bin. Bn s tin hnh cng vic n{y nh th no? Liu bn c hiu c tt c nhng iu ~ c c trong cun sch hay phi i c hnh minh ha th mi lp c cc ming vi nhau? Hay bn lm hng, nhng khi c nhng hng dn, bn ~ thc hin c thnh cng? Nu bn bt u lm vic bng cch chuyn ng c th, bn c th l mt ngi hc ng lc. Nu bn cm thy d hiu nhng hng dn c c, bn c kh nng l{ ngi hc theo phng thc nhn. Nu bn khng th bt u t nhng hng dn hay hnh v, nhng khi bn gi ng nghip hoc ai ni cho bn cch sp xp chng li vi nhau, bn cm thy d hiu, th bn c th l{ ngi hc theo phng thc nghe. Nhiu c im kh|c cng l{ nhng manh mi x|c nh phng thc hc tp. Nhng c im di }y s gip bn nhn c phng thc hc tp tt nht ca bn. c im ca ngi hc theo phng thc nhn: Gn g{ng ngn np. 94

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn Ni nhanh. T chc v lp k hoch tt. Hay quan st nhng chi tit nh trong mi trng. C xu hng thch xut hin trc cng chng. Vit chnh t tt v c th nhn bit chnh xc cc t trong tm tr h. Nh nhng g c nhn hn nhng g c nghe. Ghi nh bng c|ch lin tng ti nhng g nhn thy. Thng khng b mt tp trung bi ting n. Thng ghi nh km nhng hng dn bng li ni nu h khng ghi chp, hay yu cu mi ngi nhc li. L{ ngi c nhanh v khe. Thch c hn l{ ngi kh|c c cho nghe. Cn mt mc tiu v{ quan im tng th v{ thng thn trng cho n khi n{o ~ r r{ng v mt vn hay mt d n. Vit nguch ngoc trong khi ni chuyn in thoi v hi hp. Qun chuyn nhng thng ip bng li ni ti nhng ngi khc. Thng tr li cu hi cu ngi khc ngn gn c hoc khng. Thch thuyt minh hn l{ ph|t biu. Thch ngh thut th gi|c hn }m nhc. Thng bit phi ni g nhng khng th ngh ra t ng ph hp. i khi h cn h|t khi ang tp trung.
c im ca ngi hc theo phng thc nghe: 95

Phng ph|p hc tp siu tc T ni vi mnh sau khi lm vic. D mt tp trung bi ting n. Mp my mi v pht m nhng t c c. Thch c to v thch nghe. C th nhc li v bt chc cng v{ }m iu ging ni ca ngi khc. Khng thch vit l|ch, nhng thch k chuyn. Ni theo mt khun mu v vi nhp iu nht nh. Thng l{ ngi c kh nng hng bin. Thch m nhc hn ngh thut th gic. Hc tp bng cch nghe v ghi nh nhng g ~ tho lun nhiu hn l{ nh nhng g ~ quan s|t. L nhng ngi hay ni, a tho lun v thch din gii di dng. Thng gp kh khn trong c|c cng vic i hi phi quan st. C th pht m to tt hn l{ vit. Thch ni a hn ni h{i hc.
c im ca nhng ngi hc theo phng thc ng lc: Ni chm. Thch cc gii thng bng vt cht. Thng chm nh vo mi ngi gy s ch ca h. ng gn mi ngi khi ni chuyn. C xu hng vn ng c th v hot ng nhiu. Pht trin phn c rt sm. Hc bng c|c thao t|c v{ h{nh ng. 96

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn Ghi nh bng c|ch i b v quan st. Dng ngn tay v kim ch v tr khi c. S dng c ch, iu b nhiu. Khng th ngi yn mt ch trong thi gian di. Khng th nh c v tr a l tr khi ~ tng . S dng ngn ng h{nh ng. Thch c nhng cun sch c ct truyn ly k. C th c ch vit tay ln xn. Thch h{nh ng. Thch nhng tr chi lin quan n hc.
C th bn bit mt ngi khi cn hc ph thng hc rt xut sc, nhng khi hc n cao ng th li hc km, thm ch cn b p. iu n{y thng xy ra vi nhiu ngi, hu ht trong s h u khng hiu ti sao mnh li km ci n vy. Nguyn nhn l ch, c th nhng bt ng gia nhng phng thc hc tp a thch ca hc sinh v{ phng ph|p ging dy ca gio vin. Hin tng n{y l{ c bit ph bin giai on chuyn tip t ph thng trung hc ln cao ng, bi phng ph|p ging dy c chuyn t nhn sang nghe. Do vy, mt b phn khng nh nhng ngi hc tp theo phng ph|p nhn bng thy mnh khng th tip thu c nh trc }y. C th o|n c phng thc hc tp ca ngi khc d dng thng qua nhn bit cc t h s dng khi giao tip. Nhng t ny c gi l ch t hay t x l. Khi b no tip nhn mt tnh hung, n s x l bng phng thc m{ ngi tip nhn a thch, cc t v cm t c s dng thng phn |nh phng thc hc tp ca ring ngi . Khi bn x|c nh c cc ch t ngi 97

Phng ph|p hc tp siu tc khc s dng, bn c th chn n khi giao tip vi ngi . Bn cnh , vic s dng nhng ch t cng gip bn iu chnh ph hp vi tc m thanh ca ngi mnh ang tip xc. Ngi theo phng thc nhn ni nhanh, ngi theo phng thc nghe ni tc va phi, ngi theo phng thc ng lc ni chm. Bn c th s dng mt b quyt nh khi ni chuyn in thoi. Nu bn ni chuyn vi ngi theo phng thc nhn, h~y ng dy, t th s gip bn t ng ni nhanh hn. Nu bn ni vi ngi theo phng thc ng lc, h~y ngi xung v k cao chn ln, bn s ni chm hn. Phng thc ca bn ph hp vi ngi khc s l cch tt nht bn to s ha hp v khng kh hiu bit ln nhau. Di }y l{ danh s|ch c|c t m hiu thng gp trong cc phng thc: Phng thc nhn: Hin ra trc mt ti Tm nhn xa Nhn thong qua R rng Tm nhn khng r Mt i mt C tm hiu bit v... kin m h Di nh sng ca... 98

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn Trng c v nh... Hnh nh trong t}m tng... Con mt ca tm hn p nh tranh Chm lo n... Thin cn Ph trng Tm nhn su Phng thc nghe: C hai tai Sn sng R nh chung Th hin r rng M t chi tit Hay la mng Hy lng nghe ti Nghe ging ni Thng ip tim n Chuyn vn v To v r rng Ni thng Ni lun mm Rung chung 99

Phng ph|p hc tp siu tc Ni s tht c /Khng c thng bo tnh hnh Khng nghe thy By t quan im Trong phm vi nghe c Phng thc ng lc: Tt c u sch s, ngn np Rt ngn n... Gh cht L lng trong khng kh Nm c iu g Nghe thy iu g S ci g C xu th v... Treo ! Gi ly n Ngi nng ny t qun bi ln bn Ko dy Rn nh inh Tut khi tr c Bt u t vch xut pht Khng lay chuyn c 100

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn Qu rc ri Giu gim Nhn bit c phng thc hc tp a thch ca ngi khc l rt quan trng. N gip bn th hin mnh hiu qu nht. Nu bn bit ng ch ca mnh l{ ngi theo phng thc nhn, bn s c ch n nu bit s dng nhng ti liu i hi trc gic khi trnh by vi ng. Cc ch t s gip bn x|c nh c phng thc hc ca mt ngi.
6.2. Bn x l thng tin bng cch no?

H thng nhn bit V-A-K (nhn, nghe, ng lc) s phn bit phng ph|p tip thu thng tin. x|c nh c phng ph|p tip thu vt tri ca b n~o hay phng ph|p x l thng tin, chng ta s dng mt m hnh do Anthony Georoge, gi|o s chuyn nghin cu v chng trnh ging dy v gio dc trng i hc Connecticut, l{ ngi u tin pht trin m hnh ny. Nhng nghin cu ~ c kim chng ca ng ~ gip ng x|c nh c 2 kh nng vt tri ca b n~o. l{: Nhn thc mt cch tru tng v c th. Kh nng sp xp lin tc (theo tuyn tnh) v ngu nhin (phi tuyn tnh).
101

Phng ph|p hc tp siu tc Hai kh nng n{y c th c gn lin vi 4 hnh vi nm bt m chng ta gi l{ phng ph|p t duy. Gregore gi nhng phng php ny l c th lin tc, tru tng lin tc, c th ngu nhin, tru tng ngu nhin. Nhng ngi thuc c 2 phm tr lin tc c xu hng thin v no tri, trong khi nhng ngi t duy ngu nhin th n~o phi chim u th. Khi x|c nh c|c phng thc V-A-K, khng phi tt c mi ngi u phn loi phng thc hc tp ca mnh theo cc loi nh trn. Thm ch nhiu ngi trong chng ta thch mt phng thc hn 2 phng thc cn li. Hiu c phng ph|p chim u th ca mnh s cho php bn lm vic vi n v{ x|c nh c cch thc s dng cn bng c|c phng thc. Th hnh dung nu bn c kh nng kim sot cch bn phn ng trc tnh hung v gii quyt vn bng cch chn mt gii php hiu qu nht cho mt hon cnh c th th bn s thnh cng nh th no? Hay ni cch khc, bn s t c nhng g nu bn h{nh ng ng trong hu ht cc tnh hung. Cc hot ng kh|c nhau i hi c|c phng ph|p t duy kh|c nhau. Do vy, bit c phng ph|p chim u th ca bn v pht trin c|c phng ph|p t duy kh|c s rt c ch i vi bn. Sau }y l{ b{i test nhm x|c nh r phng thc x l thng tin ca bn. H~y c cc nhm t v{ |nh du 2 trong 4 t m t r nht v bn 102

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn 1) a. Gi{u tr tng tng b. Thch iu tra c. C u c thc t d. C c phn tch 2) a. C tnh t chc b. D thch nghi c. Hay ch trch d. T m 3) a. Hay tranh lun b. Mun t n cng c. Sng to d. Hay lin h 4) a. Mang tnh c nhn b. Thit thc c. L thuyt sung d. Thch thm him 5) a. Chnh xc b. Linh hot c. C h thng 103

Phng ph|p hc tp siu tc d. C c sng to 6) a. Bit phn b thi gian b. Ngn np c. Nhy cm d. c lp 7) a. C sc cnh tranh b. L{ ngi cu ton c. Sn sng cng tc d. Hp l 8) a. Thng minh b. Nhy cm c. Lm vic chm ch d. Mo him 9) a. c lp b. Ngi bnh thng c. Ngi gii quyt cc vn d. Ngi lp k hoch 10) a. Ghi nh b. Cng tc c. T duy 104

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn d. Pht minh 11) a. L{ ngi hay thay i b. L{ ngi hay phn xt c. Khng g b d. Mun c hng dn 12) a. C kh nng giao tip b. a kh|m ph| c. Cn thn d. Hay lp lun 13) a. Hay t ra vn th th|ch nng lc b. Tch cc luyn tp c. Quan t}m n ngi khc d. Thch kho st 14) a. Hon thnh cng vic b. Thy c nhng kh nng c. t c nhng tng d. Gii thch r rng 15) a. H{nh ng b. Cm nhn c. T duy 105

Phng ph|p hc tp siu tc d. Th nghim John Parks Le Tellier, gio vin ca Supercamp ~ thit k mt bi kim tra vi mc ch gip bn x|c nh v phn loi phng ph|p t duy ca mnh. Ch cn c nhm 4 t, chn 2 trong s 4 t m t v bn r nht. Khng c tr li c hoc khng, mi ngi s c cu tr li kh|c nhau. iu quan trng nht l phi trung thc! Sau khi hon thnh bi kim tra, hy khoanh trn vo nhng mc bn chn di }y. Thng k cc mc ~ c chn tng ct I, II, III v{ IV, sau mi ct nhn vi 4. Kt qu cao nht s miu t phng thc x l thng tin ca bn.
106

107

Phng ph|p hc tp siu tc Trc khi c tip kh|m ph| thm phng ph|p t duy c| nhn bn, hy nhn vo biu trn }y v{ lp biu cho mnh. Thao t|c cng rt n gin, bn ch vic |nh du chm vo s tng ng vi im ca bn ~ tnh phn trn, sau ni cc im ny vi nhau. Nu bn ging nh hu ht mi ngi th bn s nhn thy rng mnh c kh nng nht nh trong mi gc ca th hnh t gi|c. i vi mt s ngi, cc kh nng n{y kh| u nhau th hin cc gc ca t gic xp x bng nhau, nhng cng c nhng ngi kh nng n{y c th ln t ba kh nng cn li (hnh I). Sau khi bn hon thnh phn kim tra phng ph|p t duy, h~y v biu cho mnh
108

Hnh I
6.3. Nhng ngi t duy theo phng thc c th lin tc

Nh trn ~ cp, nhng ngi t duy theo phng thc c th lin tc thng da trn thc t v x l thng tin mt cch trt t, lin tc v theo tuyn. i vi nhng ngi ny, h khm ph thc t thng qua c|c gi|c quan nh th gic, xc gic, thnh gic, v gic v khu gic. H ghi nh cc chi tit v cc s kin, thng tin c th, th thc, quy tc mt cch d dng, do vy cn phi t chc nhim v theo quy trnh tng bc v c gng hon thin tng bc mt. Mt s mo nh dnh cho nhng ngi theo phng thc c th lin tc: T chc sp xp thi gian:
109

Phng ph|p hc tp siu tc Lp thi gian biu ngy v tun tht c th, tnh to|n trc thi gian cn thit dnh cho cc cng vic d kin. m bo bit tng chi tit nhim v: m bo chc chn rng, bn ~ bit tt c nhng iu cn thit hon thnh nhim v. Chia nh cng vic lm nhiu bc: n nh thi gian hon thnh tng giai on, bn s bit c khi no bn c th ho{n th{nh c cng vic. To cho mnh mi trng lm vic yn tnh: Phi bit c iu g lm bn mt tp trung loi b. Nhng ngi t duy theo phng thc c th lin tc ghi nh cc chi tit mt cch d dng, do vy cn phi t chc nhim v theo quy trnh tng bc v c gng hon thin tng bc.
6.4. Nhng ngi t duy theo phng thc c th ngu nhin

Nhng ngi t duy theo phng thc c th ngu nhin thng hay c th|i th nghim v t c hnh vi c nh. Cng ging nh nhng ngi t duy theo phng thc c th lin tc, nhng ngi n{y cng da trn thc t nhng c chiu hng lm vic theo phng ph|p th v sai. Do vy, h thng thc hin nhng bc nhy v mt gic quan cn thit t duy s|ng to. Nhng ngi t duy theo phng ph|p n{y rt hay thay i v 110

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn lm vic theo cch ca h. Thi gian khng phi l vn quan trng, h c xu hng qun mt thi gian khi tham gia vo cc tnh hung th v. H quan t}m n phng thc thc hin nhiu hn l{ n kt qu ~ c hng trc. Di }y l{ mt s phng php gip ngi t duy theo phng thc c th ngu nhin hnh th{nh phng ph|p t duy tt nht: Chuyn hng t duy H~y tin tng rng, vic nhn nhn vn t nhiu gc khc nhau s rt c li cho bn. Nn tm kim nhng tng thay th v khai thc chng. Sng to hn l{ ph|n xt v{ lun gi th|i nghi ng i vi c|c tng. t mnh vo tnh hung gii quyt vn Tnh nguyn tham gia vo cng vic cn phi gii quyt hoc tham gia cng vic qua xut bng cch nu v gii quyt vn . Kim tra thi gian a ra thi hn hon thnh tng giai on ca nhim v, sau gii quyt v hon thnh tng bc theo ng ngha thi gian t ra. Tin h{nh thay i khi cn thit Khi mi th tr nn nhm chn, hy thc hin mt s thay i nh nhm gi cho tr c ca bn minh mn.
Tm kim s ng h c nhn
111

Phng ph|p hc tp siu tc Tm nhng ngi qu trng s chuyn hng t duy, iu ny s gip bn cm thy t tin hn vi chnh mnh. Nhng ngi t duy theo phng thc c th ngu nhin thng cn c vo thc t v{ c th|i th nghim
6.5. Nhng ngi t duy theo phng thc tru tng ngu nhin
Th gii thc ca nhng ngi t duy theo phng thc ny l th gii cm gic v tnh cm. Trong h l s ha quyn nhng sc thi v rung cm, thm ch mt s ngi theo hc ch ngha thn b. Nhng ngi ny tip thu nhng kin, thng tin v cm gic ri t chc chng thng qua suy ngh (i khi, qu| trnh n{y mt nhiu thi gian n ni nhng ngi khc khng th nhn thy c l h c kin phn hi). Nhng ngi t duy theo phng thc tru tng ngu nhin nh rt r nhng thng tin mang tnh c nhn. Tnh cm c th thc y hoc ngn cn qu trnh hc tp ca h. H cm thy nh b buc cht khi phi tun theo mt mi trng c nh. Do vy, chng ta kh c th tm c nhng ngi t duy theo phng thc ny lm vic trong cc cng ty bo him hay ngn hng. Tuy nhin, nhng ngi ny pht trin mnh nhng mi trng t do v nhng mi trng mc tiu hng ti con ngi.
112

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn Nhng ngi t duy theo phng thc n{y thng tri qua cc s kin theo cch ring ca mnh. H cn quan st tng th hn l{ nhn chi tit. Bi vy, i vi h, tt hn ht l hiu c cc s vt trong ci tng th trc khi i s}u v{o tng chi tit. Nhng ngi t duy theo phng thc tru tng ngu nhin pht trin tt trong cc tnh hung i hi sng to v lm vic km hiu qu hn trong c|c tnh hung c nh. Di }y l{ mt s phng ph|p gip nhng ngi ny pht huy tt t{i nng ca h. Tn dng nng lc bm sinh lm vic vi ngi khc Tm nhng ng nghip m bn c th cng lm vic v khoe c|c tng vi h. Khi bn hon thnh xong mt nhim v, hy n nh thi gian v cng nhng ngi kim tra li. Phi nhn thc r rng tnh cm nh hng mnh nh th no i vi s tp trung ca bn Trnh xa nhng ngi c dng khng tt, dn xp cc mi quan tm v cc vn c nhn mt cch nhanh chng, nu khng nhng iu s bn rt ht nng lng ca bn. Xy dng th mnh trong hc tp thng qua lin tng Thc hin nhng lin tng li ni v{ lin tng trc quan (xem chng 9). S dng cc php n d nhng cu chuyn ng nghch v cch din t sng to kh|c gip bn nh c tt hn. Nhn vo tng th 113

Phng ph|p hc tp siu tc H~y i t khi nim ln n nhng khi nim nh. Nhn thc thi gian Phi thn trng khi n nh thi gian hon thnh mt cng vic. Bt u t nhng nhim v kh khn nht, ngh gii lao, sau chuyn sang nhim v khc. Quay tr li nhim v ban u khi bn hiu. Bn c th lm nhiu vic trong cng mt lc. S dng nhng m hiu trc quan Hy dn nhng m hiu nhc nh bn trn -t, trn gng trong nh tm hoc bt c ch no m bn c th nhn thy c. Nt ring bit ca cc mu s l cun lch thng ln vi nhng thng tin bn cn ghi nh. S dng mt mu cho c nhn, mt mu cho cng vic, mt m{u cho gia nh Nhng ngi t duy theo phng thc tru tng ngu nhin t chc thng tin thng qua suy ngm. H pht trin tt trong mi trng t do v mc tiu hng ti con ngi.
6.6. Nhng ngi t duy theo phng php tru tng lin tc
Th gii hin thc ca nhng ngi t duy theo phng thc tru tng lin tc l th gii ca nhng l thuyt v{ suy ngh mang tnh tru tng. H thch t duy theo c|c kh|i nim v nhng ngi t duy theo phng thc tru tng lin tc thch t duy theo cc khi nim v phn tch thng tin.
114

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn H thng l nhng trit gia, nhng nh nghin cu khoa hc phn tch thng tin. H |nh gi| cao nhng ngi v nhng t chc tt. Ngi t duy theo phng thc tru tng lin tc c kh nng c kt nhng chi tit c bit v{ im then cht. Qu trnh t duy ca h mang tnh lp lun, l tr v hiu bit. Hot ng a thch ca nhng ngi t duy theo phng thc n{y l{ c sch, v khi c mt vn g cn nghin cu, h nghin cu rt t m. H mun tm hiu nguyn nhn dn n nhng nh hng v mun hiu c l thuyt v khi nim. Nhng ngi n{y thng l cc trit gia, cc nh khoa hc. Nhn chung, h thch lm vic c lp hn l{ theo nhm. Di }y l{ mt s li khuyn i vi nhng ngi t duy theo phng thc tru tng lin tc. Giao cho mnh nhng bi tp mang tnh khoa hc lp lun Khi cn gii quyt mt vn n{o , h~y chuyn vn sang tnh hung l thuyt gii quyt. Nui dng tr tu ca bn Nu bn tham gia vo mt |n n{o , phi m bo chc chn rng, bn ~ c ht nhng g lin quan n |n hon thnh n trong tm ca bn. C gng t c mt cng trnh nghin cu Trong cuc sng v s nghip, bn h~y hng mnh ti nhng tnh hung c nh cao hn. Trong khi thc hin nhng n, hy lp biu trc v tng giai on v thi gian gii quyt tng giai on . 115

Phng ph|p hc tp siu tc Phn tch nhng ngi m bn phi i ph Nu bn bit c c|c phng ph|p hc tp ca mi ngi, bn s hiu h d d{ng hn v{ buc h phi hiu bn. Nhng ngi t duy theo phng thc tru tng lin tc thch t duy theo cc khi nim v phn tch thng tin. H thng l nhng trit gia, nhng nh nghin cu khoa hc.
6.7. Lp k hoch k ngh theo phng php t duy khc nhau

Di }y l{ mt v d th hin c|c phng ph|p t duy kh|c nhau hot ng nh th no. Nu bn l{ ngi t duy theo phng thc c th lin tc, bn s c xu hng chn mt k ngh h m bn d nh t trc. a im, phng tin s dng v cc hot ng cng ph hp vi phng thc t duy c th lin tc. Bn s c th lp k hoch v a im v thi gian i, thi gian li v chi ph. Khi ~ quyt nh xong, bn cn lp k hoch tng giai on . Nu bn i n mt ni n{o m{ bn cha tng n, bn s nghin cu tt c mi th m{ bn cha bit. Bn cn lp k hoch v ngn qu dnh cho thu khch sn, n ung, qu{ lu nim v nhng chi ph khc, thm ch c th bn s nht tin vo tng phong b dnh cho nhng mc ch kh|c nhau.
116

6.8. Cn bng hot ng ca b no

Khi ~ hiu v phng ph|p t duy ca mnh, bn c th s iu chnh c hng t duy bng cch thi thong bt mnh phi suy t v{ chp nhn nhng phng thc khng ph hp. Sau }y l mt s bi tp do Ned Herrmann, mt chuyn gia nghin cu b no, gii thiu nhm gip bn pht trin nhng phng thc m h khng thch. Nu bn l{ ngi no phi chim u th (t duy theo phng thc tru tng ngu nhin hoc c th ngu nhin) Hy tm hiu xem loi my bn thng s dng hot ng nh th no. Sp xp cc bc nh vo album. Lun lun ng gi. Lp k hoch chi tiu c nhn. Lp rp cc thit b theo hng dn. Tham gia mt cu lc b u t. Nm bt vn hin ti v chia lm nhiu phn c bn Hc cch s dng my vi tnh c nhn Vit mt bi ph bnh v b phim yu thch Sp xp cc cun sch ca bn theo th t mn hc
Nu bn l{ ngi no tri chim u th (t duy theo phng thc tru tng lin tc v c th lin tc) C gng hiu c tnh cm ca con vt m bn yu thch. T ngh ra mt mn n s{nh iu v nu mn n . Chi t st v{ kh|m ph| ngha bn trong ca t. 117

Phng ph|p hc tp siu tc Chp 500 bc nh m khng phi lo lng n s tin phi tr. Sng to biu tng c nhn. Li xe lang thang m khng cm thy l{ iu khng ng. Chi vi con tr theo s thch ca chng. Ngi thin mi ngy 10 pht. Chi bn nhc yu thch khi bn mun nghe. Tm nim duy linh m khng theo tn gio no. H~y chuyn hng v{ kh|m ph| ngi hng xm mi.
Nu bn mun bit bn kim sot b n~o nh th no, hy th thc hin nhng hot ng trn trong hai hoc ba tun, sau kim nghim li. Dng biu trang bn, |nh du li th v so snh vi th m bn ~ lp u chng. Bn s ngc nhin v s i thay y! Nhng ngi c nng khiu thng hc cn bng theo c ba phng thc: ng lc, nhn v nghe. H cng c}n bng t duy theo no phi v no tri. Bn c th pht trin kh nng hc v lin h vi ngi khc bng cch pht trin nhng phng thc hc tp m bn t a thch. Nu bn l{ ngi hc theo phng thc nhn, bn c th nghin cu cc ch thuc v gi|c quan v{ ng lc bng cch ni chuyn thng qua c|c vt v din xut. V d, sau khi tham gia mt bui hi tho, bn hy k li cho mt ai v bui hi tho ny tht chi tit, dng tay v{ c th nhn mnh nhng thng tin quan trng. 118

Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn Nu l{ ngi hc theo phng thc nghe, bn h~y i sau khi hi tho kt thc, lp bn t duy v nhng thng tin bn hc c (xem chng 7), s dng mu sc, biu tng v{ ha sinh ng. Ging nh nhng ngi t duy theo phng thc nhn, bn c th pht trin ch t duy theo phng thc ng lc bng cch din t nhng khi nim c bn bng nhng c ng ca c th, hoc xy dng mt m hnh miu t nu thy ph hp. Nu l{ ngi hc theo phng thc ng lc, bn cng c th lp th t duy v nhng vt v v tranh v chng (nhng ngi hc theo phng thc ny rt thch v) pht trin kh nng trc quan. Sau h~y gii thiu nhng bc tranh n{y, thay i cng v{ }m nhn mnh phn quan trng. C gng ni theo nhp iu. Bn nn nh rng, khng mt phng ph|p t duy n l no l tt hn hay ti hn nhng phng thc cn li, m chng c nhng hiu qu nht nh. Vn l bn phi bit c phng thc no c hiu qu nht i vi bn, ng thi cng phi ch trng pht trin c|c phng thc khc.
119

Phng ph|p hc tp siu tc Ti bit, ti bit in vo trng nu bn thy hiu khi nim: o o o Ti bit mnh c phng ph|p hc tp ca ring ti. Ti bit, phng thc hc a thch ca ti l ____________________ (nhn, nghe, ng lc). Ti bit mnh l{ ngi t duy theo phng thc ____________________ (c th lin tc, tru tng lin tc, tru tng ngu nhin hoc c th ngu nhin). Ti bit mnh o|n c phng ph|p hc ca ngi khc mc no. Ti bit cc hot ng cn bng c|c phng thc hc tp v{ t duy. Ti bit cch tn dng phng ph|p t duy hiu qu nht ca mnh.
o o o
120

7. K THUT GHI CHP CNG NGH CAO
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s: Nhn nhn vn mt cch tng th. Nh cc chi tit d dng. Gn kt tng vi khi nim. B no ca bn t ha hp vi cng vic hn l{ bt n phi lm vic. Loi b nhng nt phc tho bun t.
Bn hy hnh dung mnh va bc ra khi mt cuc hi tho lp k hoch quan trng ko d{i hai n ba ting. Trong thi gian hi tho bn vi v ghi chp nhng im quan trng m mi ngi pht biu. Khi tr li bn lm vic, bn m v ghi chp ra v nhn chm chm v{o . Trc mt bn l cc t chi cht. Mc d vy, nhng on ghi chp nhanh ca bn cng bao h{m c tt c v bn khng b qua mt chi tit quan trng no. Bn ~ c c nhng on pht biu ca tt c mi ngi, nhng khng bit phi lp ghp chng vi nhau nh th n{o. N cng ging nh tr chi xp hnh, bn khng th quan st mt cch tng th. Phi lm g by gi? Quay li v yu cu ngi khc gii thch nhng on trn c ngha g chng? L{m tt c nhng g c th vi hy vng s hiu c tng th mt vn ? Hay cu may mt s hng dn siu ph{m n{o ?

Phng ph|p hc tp siu tc Nu bn gp nhng kh khn tng t, bn nn c chng ny. Bn s kh|m ph| c nhng k thut nng cao kh nng nhn nhn vn mt cch tng th, xem xt mi vn mt cch hiu qu hn v{ gip bn nh li s kin chnh x|c hn.
7.1. Ti sao phi hc cch ghi chp

Ghi chp hiu qu l mt trong nhng k nng quan trng m tt c mi ngi u phi hc. i vi hc sinh, n c bit c ngha trong vic nng cao cht lng mt bi kim tra. i vi cc doanh nhn, ghi chp c th gip h theo ui c nhng nhim v v{ n quan trng m khng b nhm ln. L do u tin khin chng ta phi ghi chp l ghi chp s gip chng ta nh li tt hn. Tr c ca bn s lu gi tt c nhng g nhn thy, nghe thy v cm thy. B nh ca bn hon thin nh mt chic my vi tnh. Th tht ghi chp nhanh khng gip bn nh c cc s kin, m vic n{y c thc hin hon ton t ng. Song n gip bn gi ra cc s kin ~ c lu gi trong b nh ca bn. Hu ht chng ta u nh rt tt khi chng ta ghi li cc s kin. Nu khng ghi chp v xem xt s kin th con ngi ch c kh nng nh mt phn rt nh nhng g nghe hoc c c cch mt ngy. Ghi chp hiu qu s tit kim thi gian do bn c th sp xp thng tin v nh li chng khi cn.
122

K thut ghi chp cng ngh cao Chng ta khng th ghi nh m~i trong u mt iu g , bi b no ch tp trung vo nhng g gy s ch trong mt thi gian c th. Thm ch ngay c khi chng ta ~ ghi nh trong u, n cng s gi li mt cch m nht v ln xn so vi nhng g chng ta ~ lu ban u trong b no. Do vy, nu bn mun nh mt iu g , hay phi nh mt iu g , h~y ghi chp iu li. Song, chng ta nn ghi chp nhng g? Chng ta cn ghi bao nhiu, di hnh thc no? Chng ta s ghi chp di dng phc tho truyn thng, di dng bn tm tt hay ghi li di dng mt lot cc li pht biu? Dng no gip chng ta ghi chp tt nht?
7.2. Phng php phc ha truyn thng

Nhiu ngi trong chng ta c dy c|ch ghi chp di dng phc ha, ging nh v d trang bn. Phng ph|p n{y c cc gio vin s dng phc ha nhng ghi chp, bi ging v{ |nh cc s n gin trong phc ha. Trong trng hp ny, chng ta nn ghi chp theo phng ph|p ph|c ha. Vn l ch, ngay c khi cc gio vin ging dy bng phng ph|p n{y th i khi h cng cung cp t liu cho hc sinh khng theo phng ph|p n{y. H qun mt v{ i lc . Hc sinh hi, gio vin tr li, cung cp nhng thng tin khng c trong phc ha. Khi gi|o vin i lc hng, bn phi tm mt phng thc thch hp ghi chp thng tin mt cch rnh mch, ngn gn. Thay cho vic ghi chp hiu qu v hiu thc s nhng g c ging, bn 123

Phng ph|p hc tp siu tc phi ghi chp mt cch t do. Phng ph|p ph|c ha truyn thng cng khin bn kh khn hn trong vic nhn nhn vn mt cch tng th v gn kt c|c tng. Hn na, khi phng ph|p ghi chp theo kiu phc ha truyn thng thng khin bn thy kh theo v t khi nm bt bn cht ca vn . c li nhng ghi chp phc ha, bn s cm thy nhm chn v mun b qua
7.3. Nghin cu hot ng ca b no

Mc ch ghi chp c bn ca chng ta l tm tt c nhng im quan trng trong cun sch, bo co, bi ging Ghi chp hiu qu s gip ta nh c chi tit v nhng im quan trng , hiu c nhng khi nim c bn v thy c mi lin h gia chng. Nghin cu gn }y v cch b n~o lu gi v nh li thng tin ~ m ra nhng phng ph|p ghi chp mi gip chng ta c kh nng t chc tt hn, tng s hiu bit, nh lu, v c s hiu bit su sc hn. Cho n nay, nhiu ngi vn cho rng, b no ca chng ta x l thng tin theo tuyn, theo mt trt t c nh ging nh mt danh sch. S d chng ta tha nhn iu l{ bi v hai hnh thc c bn ca con ngi l ni v vit u theo tuyn. Nhng cng l do hn ch v mt to ha khin ming chng ta thng pht m 1 t mt lc. Nu mun ngi khc hiu chng ta, cc t c pht m phi c t chc mt cch c h thng ch khng ch l nhng }m c pht ra ln xn. Tuy nhin, hin nay, cc nh khoa 124

K thut ghi chp cng ngh cao hc nhn thy rng, qu| trnh ch l{ t|c ng ch khng phi l x l trong giao tip. Trn thc t, qu trnh x l cn din ra trc khi nhng khun mu theo tuyn c pht ra. i vi chng ta, giao tip bng li ni, b no ca chng ta phi cng lc tm kim, phn loi, chn la, a v{o cng thc, sp xp, t chc, lin kt, cm nhn, cc t v nim c trc trong thc. ng thi nhng t n{y c an xen vi tranh v, biu tng, hnh nh, m thanh v cm gic. Do vy, tt c nhng g chng ta c trong u l mt m hn n, lung tung lc ny chc bt ra xung quanh b n~o, nhng cui cng ch c pht ra mi lc mt t. Cc giao tip theo tuyn tnh i hi b no chng ta phi la chn thng tin thng qua cc m hn n ngu nhin khc nhau; t ph|t ra c gn kt mt c|ch logic, c sp xp theo trt t ng ph|p, gip ngi khc hiu c mt cch r rng hn. l{ tt c nhng g din ra trong b no ca con ngi khi giao tip. iu n{y cng din ra tng t trong qu trnh nghe cc t. Mc d chng ta nghe cc t cng mt thi im, nhng hiu c chng l c mt vn phc tp. Ngi nghe phi x|c nh c tng t trong mt vn cnh c th. Sau , da vo s am hiu, kinh nghim v{ thin hng ca mnh, h phi gii thch nhng t c ngha g.
125

Phng ph|p hc tp siu tc Giao tip theo tuyn i hi b no chng ta phi la chn thng tin thng qua cc m hn n ngu nhin khc nhau.
Vic nghin cu qu trnh giao tip khin chng ta phi nhn nhn li phng ph|p vit s|ch gi|o khoa, phng ph|p dy v phng ph|p ghi chp hiu qu. Hai phng ph|p ghi chp c cho l{ c bit c hiu qu l Lp bn t duy v{ ghi chp TM ghi chp v ghi nhn. Hai phng ph|p n{y s gip bn nhn nhn vn mt cch tng th v to cc mi lin h trong t duy gip bn hiu v nh tt hn.
126

K thut ghi chp cng ngh cao
7.4. Lp bn t duy
}y l{ phng hng s dng c b n~o tm tt mn hc vo mt trang sch. Bng vic s dng nhng hnh nh trc quan v nhng hnh v th, lp biu t duy s lp cho bn n tng su sc hn. Phng ph|p ghi chp n{y ~ c Tony Buzan pht trin vo u thp k 70 th k 20, da trn nhng nghin cu ~ a ra trn v quy trnh hot ng ca b no. B no ca con ngi thng nh li thng tin di dng tranh v, biu tng, m thanh, hnh dng v cm gic. Bn t duy s dng nhng hnh nh trc quan v cm gi|c gi nhc di hnh thc kt ni tng. N l kim ch nam cho vic nghin cu, t chc v lp k hoch. Phng ph|p ghi chp n{y d d{ng hn c|c phng ph|p ghi chp truyn thng, bi v n ~ t|c ng n c hai bn cu no ca chng ta. N cng l{ mt phng ph|p thoi mi, vui v v sng to. Tr c ca bn s khng bao gi phi do d trc suy ngh phi xem xt li nhng ghi chp khi n dng bn t duy. Lp bn t duy l{ phng ph|p vn dng c b n~o, ng thi s dng nhng hnh nh trc quan v nhng hnh v th gy n tng. Bn hy dnh mt cht thi gian mt nhn kh giy A4, nhm mt v{o v mt qu t|o v{o trang .
127

Phng ph|p hc tp siu tc Bn s v qu to vo v tr no trn trang giy? Vo gc phi pha trn, gc tr|i pha di, hay gia? Bc tranh ca bn s c t mu hay ch n gin l{ en trng? Hu ht mi ngi s v gia trang giy v{ t m{u. chnh l{ phng ph|p b n~o lu gi thng tin. Mt cch t nhin, nhng ghi chp tt nht s ph hp vi b n~o hn l{ i ngc vi n. By gi, hy nhn vo bn t duy trang bn v{ suy ngh trong vi pht (c hnh chp km theo). Hy kim nghim vi chnh mnh. Quay ngi i hoc che bn li, sau t hi mnh nhng cu hi sau }y: Tiu ca 4 nhnh chnh l g? Mi tn pha di ch v{o }u? Nhng biu tng no nhnh tri bn trn? Ba mo nh gip lp bn t duy tt hn l{ g? Bn c th ngc nhin v ~ nh li tt c hoc hu ht cc chi tit thm ch ngay c khi bn vn thng cho mnh l nh cc s kin km. Nh li cc chi tit t bn t duy l{ ht sc n gin bi v n c vit di dng ph hp vi cch thc t duy ca b no. Bn t duy c bit c ch trong cng vic lp k hoch v t chc cng vic. Bn c nh li vic lp k hoch cho cuc hp m chng ta ~ tho lun u chng khng? Bn |ng ra c th t chc ton b cuc hp mt cch hiu qu hn nu c mt bn 128

K thut ghi chp cng ngh cao t duy v chng trnh ngh s t trc, sau s dng n hng ti nhng g m mi ngi ni. Bn c th in thm nhng g din ra trong cuc hp, m khng cn phi vit ch nguch ngoc trong tn 3 ting ng h nh vy. Nhng chi tit ly t bn t duy s rt d nh, bi v n theo m hnh t duy ca b no.
7.5. Phng php lp bn t duy

lp bn t duy, ta dng nhng bt ch mu v bt u t gia trang giy, nu thun tin, t ngang t giy c c nhiu khong trng hn, sau thc hin nhng bc sau: 1. Vit theo kiu ch in ch hoc tng chnh gia trang giy, sau ng khung bng mt hnh trn, hnh vung hoc cc hnh khc. Trong phn v d trn, ti ~ ng khung bng mt bng in sng. 2. Ko cc nhnh t gia ra, mi nh|nh dng din t mt im quan trng hoc tng chnh. S nhnh s ph thuc v s cc tng hay c|c on. T mu cho mi nhnh. 3. Vit mt t hoc mt cm t chnh ln mi nhnh, xy dng thm cc nhnh chi tit. Cm t chnh l cm t truyn ti c phn hn ca mt tng v kch thch b nh ca bn. Nu bn dng t vit tt, m bo chc chn rng nhng t rt quen thuc vi bn n ni c th nh ngha ca n sau nhiu thi gian. 129

Phng ph|p hc tp siu tc 4. in cc biu tng v minh ha nh li thi gian tt hn. Di }y l{ mt s phng ph|p bn c th thc hin d dng ghi nh nhng ghi chp trong bn t duy: Vit r rng, hoc in, dng nhng ch ci in hoa. Vit cc ch th hin tng quan trng to hn, p vo mt bn khi bn c li nhng ghi chp sau ny. C nhn ha bn t duy ca bn vi nhng vt lin quan n bn. Biu hin v mt chic ng h c th mang ngha thi gian quan trng. Nhiu ngi ~ s dng mi tn ch ti ct hnh ng hoc s dng nhng vt din t cng vic m h phi thc hin. Gch chn cc t, s dng cc ch c|i in m. Thit k phi sng to v khc bit, bi v b no s d nh nhng g khng bnh thng. Dng nhng hnh th ngu nhin ch cc mc hoc tng nht nh. V bn t duy theo chiu ngang c th v c nhiu ct hn.
130

7.6. Mt s iu nh khc
tng hp thng tin ca cc cun s|ch vn xui vit v cc s kin c tht, cc nhnh c th trng vi tiu c|c chng. C|c tiu nh trong c|c chng c th a v{o c|c nh|nh nh. Nu bn cng ging ti, bn c cun s|ch vi hy vng hc c mt s thng tin mi. Hy xem qua cun s|ch trc khi bn c, lp bn t duy m{ bn mun hc, sau in thm cc nhnh trong qu trnh c. Nu bn cm thy mt phng hng ghi chp, v nh trong vic lp k hoch cho mt cuc hp nh ~ ni trn, h~y t cuc hp ~ c lp k hoch vo gia v{ |nh s mi nhnh bng tn ca mt ngi s bo co trong cuc hp. Sau , mi bo co li c th ko ra nhng nhnh khc. Mt s ngi thch trang tr li bn t duy nh mt s duyt li. Duyt li thng tin nghe c trong vng 24 gi l vic lm cn thit gip h ghi nh tt hn. Nhng ngi khc thch ghi chp di cc hnh thc khc nhau trong khi nghe ging hoc nghe bi pht biu, sau mi lp bn t duy. Ti c mt anh bn lm cnh s|t. Anh thng ghi chp bng phng ph|p lp bn t duy khi phng vn nhn chng, sau s dng nhng ghi chp n{y in vo bn c sn m{ c quan yu cu. Lp bn t duy theo chiu ngang s ghi chp c nhiu hn, v d bi pht biu di }y:
131

Lp bn t duy cng l{ mt phng ph|p ghi chp rt ph hp cho cc bo co hoc bi vit chuyn , mc d bn c th phi s dng nhiu bn vi nhiu chi tit khc nhau. Ti thm ch cn s dng bn t duy ghi chp th v{ cuc ni chuyn in thoi, gip mnh khng qun nhng chi tit quan trng. c cch nhn mt cch tng th v lp bn t duy v{ nhng ng dng ca n trong vic ghi chp, mi cc bn n c b sch ca Joy Wycoff vi tiu Lp bn t duy: Hng dn khai thc nhng sng to v gii quyt vn (NXB Berkley, New York, 1999). Cun sch ny khng ch gip bn hiu v b no v s sng to m cn miu t chi tit nhng bn t duy.
132

7.7. Phng thc ghi chp TM

Phng thc ghi chp TM l{ phng ph|p Ghi chp v{ ghi nhn. c im quan trng nht ca phng thc ny l n cho php bn ghi nhng suy ngh v{ kt lun c nhn ca bn i km vi c|c on pht biu hay nhng ti liu ang c. hc c phng thc ghi chp TM, bn cn phi phn bit c ghi chp v{ ghi nhn. Ghi chp l{ nghe nhng g ngi ni hoc gio vin ni v ghi li nhng im quan trng. Ghi nhn l{ ghi nhng suy ngh v{ n tng ca c nhn bn khi nghe gii thiu ti liu. Phng ph|p TM cho php bn lm mt lc 2 vic: ghi thng tin v{ ghi c nhng suy ngh ca bn. Ghi chp TM l{ phng ph|p |p dng c t duy trong nhn thc v{ t duy nhn thc v cng mt ti liu bng mt phng thc c mc ch. ng nhin, c 2 hnh thc t duy n{y hot ng m{ khng quan t}m n phng thc ghi chp chng ta s dng. Trong khi t duy nhn thc chm ch tp trung vo ti liu v ghi chp vo giy, th t duy tim thc li phn ng, hnh thnh n tng v cc ti liu lin kt v tip nhn nhng h{nh ng mt cch t ng. Phng ph|p ghi chp TM ~ kt hp c hai hot ng t duy n{y t c nhng kt qu |ng ch .
133

7.8. Phng php s dng ghi chp TM

Hy bt u vi mt t giy (c dng k hoc khng c dng k ty theo thch ca bn) v v mt ng thng ng, chia 1/3 t giy tnh t l phi. Bn tri t giy dnh cho ghi chp, bn phi dnh cho ghi nhn. ct tri, vit nhng g ngi ni ang ni: c|c im, thut ng, biu v con s quan trng. ct phi, ghi nhng suy ngh, cm nhn, phn ng, cu hi, lin h ca bn. Phn ghi chp ~ ngn cn bn n vi nhng thng tin t bn ngoi. Phn ghi nhn ghi tt c nhng g n trong u bn m khng cn kim duyt, n c th din ra nh sau: iu ny c th tin cy c Sao m{ ch|n th Ti khng th theo kp ng y ni n }u ri nh?... Ti bit, ti c th vn dng trong mt tnh hung kh|c iu n{y lin quan nh n{o vi nhng iu ng y ni trc ?.... Vit nhng suy ngh ca bn bng phng ph|p n{y s gip bn tp trung v ch ti nhng g ngi ni ang ni. Sau , n gip bn hiu tt hn nhng g bn ghi chp c, gi cho bn nh c nhng vt m bn mun kim tra cho, khuyn khch bn gi in hoc chn ra nhng tin tc c nh hng ln nht ti bn khi bn nghe n. Mark Reardon, trng phng {o to ca Supercamp ~ tn dng phng ph|p ghi chp TM khi ng nghe bui gii thiu ca Randolph Carft v Buckminster Fuller, c c video chiu km. 134

K thut ghi chp cng ngh cao Reardon nh li: Khi ti nghe ng y ni, ti nhn thy rng, ban u ng khng h ni v bt c iu g ti cn ghi hoc c bit nh. ng y ~ tn dng khong thi gian n{y chun b cho nhng g ng s ni sau . Do vy, khi ng y ni, ti ghi nhng quan st t nhin ca mnh v ng vo phn ghi nhn, c|ch ng y vung tay, khun mt ca ng lc B}y gi, khi ti xem li nhng ghi chp ca ti v bi pht biu , nhng bnh lun ny trn ngp trong ti cm xc v ti c th nh tt c nhng g ng y ni. Khi s dng phng ph|p ghi chp TM, h~y d{nh mt hoc hai pht sau khi kt thc mi bui ni chuyn hoc gi ging xem li nhng ghi chp ca bn v b sung nhng biu c nhn ca ring bn nh biu tng, tranh v c ngha vi bn. Nhng biu tng ny mang nhng ngha theo nh bn mun. Tuy nhin, hy s dng nhng biu tng vi nhng ngha nht nh khi bn ~ t n trong h thng biu tng. Khi bn xem li ghi chp ca mnh, nhng biu tng s nhc bn gi nh v nhng g m{ ngi ta ni cp n, cng nh hi tng li nhng g bn ngh trong thi gian mt cch t nhin v c thc. Thng thng, iu c gi tr nht m chng ta thu c t mt cuc hp, bi pht biu hoc bi ging khng phi l kin thc m chnh l nhng tng lo ln trong u bn lc . Ghi chp TM c cho l{ phng ph|p rt ph hp vi vic ghi chp trong khi nghe bi pht biu, cuc hp hoc hi tho. N cng 135

Phng ph|p hc tp siu tc pht huy tt tc dng khi ghi chp nhng t{i c c. iu khc nhau c bn l khi bn c c, bn s thc hin tng bc mt v bn khng h rng, vic ghi chp ca bn l nguyn nhn khin bn b qun mt s kin thc m bn ~ c trong s ghi chp ca mnh. Bng vic s dng phng ph|p ghi chp TM, Mark Reardon ~ nh li c nhng kin v{ suy ngh quan trng trong mt bui gii thiu m ng tham gia
136

7.9. Thc hnh bin n thnh phng php a thch ca bn

Ging nh bt k mt phng ph|p mi no khc, c hai phng ph|p ghi chp n{y phi c hnh rt nhiu trc khi n tr thnh mt h thng thu thp tin tc. Khi p dng phng ph|p ghi chp mi, bn bao gi cng cm thy l lm v lng tng. Bn cm thy khng chc chn l bn c th ghi li c nhng thng tin cn thit v mun tr li vi phng ph|p quen thuc - mt phng ph|p m{ bn chp nhn trc }y. Song, hy to ra mt c hi s dng phng ph|p ny. Bn s phi qun i nhng g? Vi phng ph|p c, bn c th nh c bao nhiu trong mt gi sau khi nghe ni v mt iu g ? Bn c th nh li c bao nhiu sau mt ngy, mt tun hoc mt thng? Hy cam kt s dng phng ph|p ghi chp mi trong mt thi gian n tr nn quen thuc vi bn. Ln u tin hc phng ph|p bn t duy, ti cm thy tht vng. Ti khng hiu phi l{m c|ch n{o nh c tt c cc thng tin cn thit, m ch da trn mt s ch nguch ngoc ti ~ vit. Ti c cm gic n khng th bng cc tp ghi chp theo phng thc phc tho m{ ti ~ tch ly c. Nhng ti ~ theo hc v c gng thc hin n trong mt tun. Ti lp bn t duy khi nghe ging, tip thu kin, khi c C mt iu g mi m n vi ti trong sut qu trnh ny. Ti khm ph ra rng, ti ~ nh c nhiu hn. Nhng tng tr 137

Phng ph|p hc tp siu tc nn r r{ng hn i vi ti. Qu| trnh lu gi nhng tng ny cng rt th v. Ti nh b cun vo nhng g ngi ta ang ni. Cui cng, ti tin tng v{o phng ph|p n{y v{ bt u s dng n. Vic thc h{nh phng ph|p n{y gip ti bin n thnh phng ph|p a thch cho mnh.
7.10. Nhng mo nh khi ghi chp

Bt k bn vn dng phng ph|p n{o, di }y l{ mt s mo nh gip bn ghi chp c hiu qu hn. Tch cc nghe: Hy t hi mnh: Ngi din thuyt ang mong ch mnh hc iu g? Ti sao? ng y ang ni g vy? N lin quan g n vn ny? N c quan trng khng? c phi l{ iu mnh cn phi nh khng?. Vic t ra nhng cu hi ny s gip bn thy d d{ng hn trong la chn v phn tch nhng im quan trng. Nu bn s dng phng ph|p ph}n t|ch ghi chp TM, vic tch cc nghe s m bo cung cp cho bn nhng thng tin bn vit ct bn phi. Thng xuyn tng kt nhng thng tin v kin quan trng, c ngha m{ bn cn lu li, nh v s dng. Ghi chp nn tp trung vo nhng kin thc n{y, n ang cn thit hoc s rt cn thit i vi bn sau ny. Tch cc quan st: 138

K thut ghi chp cng ngh cao Hy ch ti nhng manh mi m bn c th thu lm c t ngi din thuyt v t nhng ti liu m bn ang c. Nhng manh mi nhng ti liu c thng nm tiu , nhng ch in m, in nghing, tranh v, th v biu . Mt s cun sch cn c chng ph|c ha v nhng ch quan trng. Hy nhn vo chng n{y v{ chng tng kt. Khi ghi chp kt lun ca ngi din thuyt hoc ca tc gi, nn ch i nhng manh mi t nhin t pha ngi din thuyt. Mi ngi din thuyt u c mt phng php ring, bn c th lm nht nhng im quan trng bng cch ghi chp ph hp vi phng ph|p ca ngi . Ch ti nhng g ngi din thuyt nhc li v nhng iu c khi trn bng. Nn ngi cng gn vi ngi din thuyt cng tt, n s gip bn d nm c nhng manh mi quan trng hn. Tham gia: Nu bn khng hiu mt iu g hoc nghi ng v iu , hy hi hoc tham gia vo tho lun. Mt s ngi ~ khng d|m hi v e ngi. C|c quan s|t ~ ch ra rng, nhng ngi ngi nghe thng thm mun lng dng cm ca nhng ngi tham gia. Song iu |ng ni l{, h b cho l nhng ngi khng chu hc hi kin thc mi. c trc: Nu bn bit t{i m{ ngi din thuyt hoc ging vin s tho lun, h~y c trc ti liu v tm kim thng tin trc cng nhiu cng tt. Nhng kin thc ~ chun b ny s gip bn xc
139

Phng ph|p hc tp siu tc nh c nhng im quan trng trong bui din thuyt hoc trong bi ging. Bn cng nn lit k ra cc khi nim m bn cha thc s hiu v chun b trc cu hi. Khi nghe c mt s thng tin, bn s nhn thy d dng lp ghp nhng thng tin ny vo mt vn ln. c trc l mt trong nhng phng ph|p em li hiu qu nhm t c s thnh cng v hiu bit. Ti bit, bn c th ang ngh: L{m g c thi gian xem trc. C}u tr li l{, c trc ch mt rt t thi gian. Bn thng ch mt v{i pht xem qua chng trnh hoc c nhng ghi chp ca bui hp trc. Bin nhng g nghe c thnh hnh nh trc quan: Nhng ghi chp ca bn mang tnh c nhn v c ngha i vi bn. N ging nh nhng bc nh chp nhanh. ~ bao gi bn thy rng, nhng bc nh chp nhanh v mt k ngh hoc mt s kin quan trng chim ht tm tr ca bn cha? Khi tm tt thng tin, bn s chp nh nhanh nhng thng tin bng cch b sung thm nhng hnh nh trc quan nh biu tng, hnh v v{ mi tn. Bng cch ny, bn thm ch khi xem li nhng ghi chp sau nhiu thng, n s ngay tc khc gi cho bn nh v nhng kin thc m bn cho l quan trng vo thi im v{ cn thit phi nh li ngay by gi. Gip bn d d{ng c li nhng ghi chp: 140

K thut ghi chp cng ngh cao Khi ghi chp/ghi nhn, nn vit mt phn ca t giy. S dng mt t giy ri, bn c th t t giy trc mt hoc treo ln tng khi cn c li. Hy chp li nhng g ~ ghi chp c v{o 3 n 5 tm th m bn c th mang theo mnh. Khi ng xp h{ng, i xe but hay ch mt cuc hn, bn c th ly ra v{ c trong vi pht ngoi thi gian hc v nghin cu.
7.11. Hy c gng
Ti mun bn cam kt thc hnh nhng k nng ghi chp n{y trong mt thi gian. Bt lun phng ph|p hc tp ca bn l g, ti cng khuyn khch bn s dng v thc hnh c hai phng php ghi chp trn trong mi tnh hung. Bn c th s khm ph ra rng, bn mun s dng c hai phng ph|p, mi phng ph|p trong mt tnh hung khc nhau. Hoc cng c th bn cng kh|m ph| c rng, bn thch phng ph|p n{y hn phng ph|p cn li.
141

7.12. Tc dng ca bn t duy

Linh hot: nu ngi din thuyt bng nhin quay li mt vn ~ cp trc , bn c th d dng b sung thm ni dung vo mt ch thch hp trn bn t duy m{ khng b ln ln. Tp trung s ch : bn khng cn phi ch n tng li ngi din thuyt ni. Thay v{o bn c th tp trung vo cc tng. Tng s hiu bit: khi c mt vn bn hay mt bo co k thut, bn t duy s l{m tng hiu bit ca bn v cung cp cho bn nhng ghi chp t m c sau . H{i hc: tr tng tng v sng to v hn ca bn s gip bn ghi chp v duyt li nhng ghi chp theo cch th v hn.
142

7.13. Tc dng ca phng php ghi chp TM

D nh mn hc: khi bn ngh v nhng iu bn ang c, n s gip bn d nh hn. Tp trung tnh cm: phng ph|p n{y s tp trung tnh cm ca bn v gip bn lin kt tt vi b nh tnh cm ca bn. M mng c tnh cht xy dng: phng ph|p n{y chim lnh tm tr ca bn, gip bn nhn thc c nhng suy ngh v{ chiu hng suy ngh. Do vy, bn c th nh li v kim sot tt hn. Ghi nhng phn xt ca bn: gip bn nhn thc tt hn v nhng phn xt ca mnh, bn c th m rng nhn thy ngha khc. Vic ghi li nhng g bn khng ng hoc khng tin tng v{o ngi ni c ngha c bit quan trng. Bn c th t ni vi mnh: mnh khng ng , nhng mnh c th nghe v theo di nhng g ng y ang ni.
143

Phng ph|p hc tp siu tc Ti bit, ti bit H~y in vo trng nu bn hiu khi nim: o Ti bit 2 phng ph|p ghi chp s dng c b n~o l{: 1. _________________________________________________ 2. _________________________________________________
o o
Ti bit, lm th n{o ti khng th qun c nhng ghi chp ca mnh. Ti bit 3 li ch ca bn t duy: 1. _________________________________________________ 2. _________________________________________________ 3. _________________________________________________
Ti bit 3 li ch ca phng ph|p ghi chp TM: 1. _________________________________________________ 2. _________________________________________________ 3. _________________________________________________
Ti bit, ti c th cam kt s dng nhng phng ph|p n{y trong __________ (khong thi gian).
144

8. VIT VI LNG T TIN
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s: Khm ph cc k thut t duy nhanh v{ d dng. S dng ngn ng mt c|ch sinh ng theo phong cch ring. Son tho cc bi vit t u n cui mt cch thoi mi nht. Ham mun c vit.
D tin hay khng, nhng tt c chng ta u c th vit, c nhiu c|i vit v vit hay. }u trong s}u thm mi ngi u c tm hn v{ t{i nng ring, u mun tm cm gic tha mn qua vic k mt cu chuyn, gii thch cch lm vic g , hay n thun ch l chia s suy ngh v{ tnh cm ring. Ta u c xu hng mun vit nh mun ni chuyn, mun giao tip chia x nhng suy ngh v{ kinh nghim vi ngi khc cm nhn t nhiu v ta, bit ta l ai. Tr em l nhng ngi vit t nhin v thoi mi nht, l nhng ngi lun c iu g th hin. Thng thng nhng g tr vit u rt trong sng v su sc, khin nhng ngi xung quanh phi nhn nhn mi vic theo cch mi. Bn c th thy l trc vic mt a tr c kh nng din t nhng suy ngh ca n kn trang giy trong vng mt pht, nhng chnh bn cng ~ tng ging nh a tr thi. Cng ging nh bn tr, chng ta thng chm m vo nhng tng v{ cha bao gi dng li ngh xem liu nhng tng

Phng ph|p hc tp siu tc c ngc nghch khng l{ khi chng ta cha i hc, cha t n mt bc hc nht nh trng. Sau bng dng c iu g xy ra chn ngang dng suy ngh s|ng to t nhin ca ta. thc t gic xut hin. Ta bt u thc v bn thn, b cun ht vo cuc u tranh th v vi nhng suy ngh ring mi khi vit bt k bi vit chnh thc no. S u tranh ny ging nh tnh trng b lc trong m cung, ta gp nhiu ng ct n mc cui cng s thy rt tht vng v ngi than vn, chuyn sang chi game hoc lm bt k mt iu g khc. S u tranh l{ hu qu ca nhng phng ph|p dy hc chnh thng, bin hot ng vit thnh qu trnh hot ng ch yu ca n~o tr|i. Thay v cho tr tng tng v kh nng biu t pht trin mt cch t do, qu| trnh li khin chng ta sa ly vo vic lp k hoch v phc tho cng, ng php v chm cu, cu trc cu v bin tp. Cc k thut dy hc truyn thng ~ b qua mt s thc, l{: vit l mt hot ng ca c b no. Trong thc t, mc d ton b qu| trnh lin quan n c hai bn cu no theo nhiu c|ch, nhng vai tr ca no phi l{ u tin. No phi l{ ni bt ngun ca tnh mi l, c tng tng linh hot, ngun cm hng v xc cm. Nu chng ta b qua bc huy ng nng lng ca no phi, th thm ch chng ta khng th bt u c. Chng ta khng c nhin liu khi ng. c coi l s b tc ca ngi vit Mark Twain tng ni: Nu dy tr ni ging nh c|ch dy vit, th hu ht chng ta c th s n-n-ni nh-nh-nh th-th-th n-n n{y Khi i hc, phn ln chng ta vn c hc theo phng ph|p nh thi Mark Twain. Ngy nay, nhiu tr em ~ may mn c dy 146

Vit vi lng t tin theo phng php mi, gip tr pht trin kh nng s|ng to ca no phi. L nhng ngi hc vit ln tui, iu u tin chng ta cn hc l quay tr li vi c|ch k chuyn v t, cha c thc thi cn nh. Ta cn bit cch m rng c|c qu| trnh t duy s|ng to ca mnh. H~y tng tng trong u bn c v s nhng t tng nng hi, si sc, ang cng ra i t do, n ging nh mt ngun nc mi ang mun tun tro. Chic p ngn chng li chnh l s b tc ca ngi vit. Chic p ny mnh n ni n thc s ngn bn a ngi bt trn giy vit. Nhng khng c nn lng. Nhng tng cha chy ra khng c ngha l{ chng khng tn ti! Ta h~y tng tng xem, c mt vt nt nh xut hin trn p, nhng tng bt u r ra, lc u rt chm. Nhng sau dng chy t t|ch c mt lc rt mnh, khin vt nt ngy cng ln hn, v{ khng l}u sau nhng tng nng bng tun tr{o. Cui cng chic p chn b v tung v nhng dng ch tun tro mt dng sng sng to! Chng n{y s dy bn hai cch ph v p. Mt l tp hp, hai l vit nhanh. C hai phng ph|p u rt hiu qu v th v. Chng ta cng xem nh!
147

8.1. Tp hp
}y l{ phng ph|p do Gabriele Rico ph|t trin, l cch sp xp thng qua m hn n nhng ngh c lin quan v{ nhanh chng vit chng ra giy, m{ khng |nh gi| tnh ng n hay gi tr ca chng. Mt tp hp hnh thnh trn giy l{ qu| trnh t duy din ra trong n~o chng ta, tuy ~ n gin ha rt nhiu. Tp hp l mt cu trc hu c, chy t nhin tng t nh biu phn t ta thy trong mn ha hc ca trng cao ng. Khi th nghim vi phng ph|p tp hp , bn s nhn thy rng n c nhiu im tng ng vi cch sp xp ngh. C hai dng trn mt l thuyt ca i n~o, c ngha l{ c hai u c nhng l do hot ng nh nhau. C hai k thut u c nhng im mnh nh: Chng gip ta xem v to ra s lin kt c|c tng; Chng gip ta m rng nhng tng ~ a ra Chng gip ta ln theo ng i ca n~o tin n mt khi nim c th.
xem phng ph|p tp hp thc hin nh th no, ta th lm nh sau. Vit t vng trn gia mt t giy trng, khng c dng k, sau khoanh trn t li. Lc ny ta vit tip tt c nhng t c th kt hp vi t vng trn, tp hp chng xung quanh t gia trang. Khoanh trn tng t hoc cm t mi v lin kt n vi t gia. Ta c th thy rng mt trong s nhng t th cp li gi mt s kt hp mi. Chng hn, nu t vng trn l{m cho ta ngh n 148

Vit vi lng t tin vic ln vng hay quay trn, v t ln vng li ngh n s nho ln v bnh xe nga. Nu mt s kt hp li gi ra mt chui nhng kt hp khc, th c vit ra tt c nhng ngh m{ n gi nn, thm ch c v n khng lin quan gi. Sau quay tr li t vng trn v vit ra tt c nhng g ta ngh c. ng lo n vic chng c hp nhau khng. Gi hy dnh ra 4-5 pht lm vic n{y. Khi ~ l{m xong, nhn li tp hp t v{ ch n mi tng mt t ~ to ra. Trong k thut tp hp, mi suy ngh c ngang nhau, to ra mt phn ng sng to kiu dy chuyn Tip tc tp hp cho n khi cm thy c v ~ ho{n tt. Sau bn c th gch b nhng ngh khng mun khai thc tip nh ti ~ l{m. Nu bn s dng k thut tp hp kch thch tng cho mt bn k hoch thc s, c th bn mun ch n bt k m hnh n{o khi u cho nhng g bn d nh vit. K thut ny rt hiu qu v n gip ta lm vic mt cch t nhin vi c|c tng m khng bin son bt k tng no khi ang l{m. Nu bn cng ging nh nhiu ngi, nhiu tng ca bn khng bao gi din t ra giy c v bn tin rng chng c ngha hoc khng lin quan g n ch m bn ang l{m.
149

Trong k thut tp hp, bn sp xp tt c c|c ngh ngang nhau. Khi bn chp nhn tt c c|c tng, ngay c khi chng khng c ngha, bn cho php no ca mnh tip tc to ra cc tng. Khi bn dng li |nh gi| l{ bn ~ l{m ng bng qu| trnh sng to. Mt s kt hp c v khng hay hoc khng n nhp g thng gi ln mt phn ng dy chuyn gia c|c tng rt hay. Nu lc ny, bn bin son c|c tng, bn c th lm tiu tan s ng no thc s. V hy lun nh rng, tt c cc
150

Vit vi lng t tin tng u l nhng tng ln (t nht cng tim tng l nhng tng ln). Gi }y, h~y r{ so|t li tt c c|c tng trong tp hp ca bn, |nh s ln lt theo logic v bt u vit. Hy nhn thy, tp hp ca bn ch l{ im khi u v khi bn vit c th ny ra nhng tng khc. Vn then cht l s linh hot, mm do. Lun lun linh hot s gip bn vit m khng phi cn nhc qu k. Cng lu rng bn khng phi s dng tt c nhng g c trong tp hp t ca bn ch l nhng tng bn mun s dng. Ting ku Aha! s bt ra khi bng thy nhu cu c vit hn l{ to cc tp hp t.
151

Phng ph|p hc tp siu tc Khi ~ tr nn quen thuc hn vi k thut ny, bn s nhn thy mt hin tng c bit, rt k l: S c lc khi bn ang l{m vic vi tp hp t, bng cm thy c mong mun c vit ngay. Chng ta thng th hin bng mt ting ku Aha!. thy hin tng ny ngay by gi, ti mun cc bn lp mt tp hp khc ln ny s dng sc thi ring ca bn. C tip tc lp ra cc tp hp t cho n khi bn cm thy nhu cu khn thit cn phi vit ra. Tuy vic ny khin mt s ngi phi mt vi pht, thm ch l}u hn, nhng cui cng tt c mi ngi s n lc phi tht ln ting Aha!. n lc , bn hy dng vic lp ra cc tp hp t v bt u vit. Vic lp ra cc tp hp t c th thc hin i vi mt t n nh: vng trn, m{u , cuc sng, hay cc cp t nh nam/n, tnh yu/th hn, lun lun/khng bao gi. Cng c th p dng i vi nhng tng phc tp hn nh phong tr{o phng T}y, dch v khch hng, hay cc mng cc b. Bn c th s dng cch lp tp hp t vi tt c cc loi bi vit, t cc bo co, bi lun, k hoch xut, cho n th vn v{ truyn ngn. Hy th i vi tt c nhng th loi n{y, v.v Bn s c nhng b vit cht ch vi mch vn rt t nhin.
8.2. Vit nhanh

iu n{y ~ bao gi xy ra vi bn cha? Bn ngi xung vit mt bc th hay mt bin bn ghi nh. Nhng ging nh mt ng c c b ch ha kh km cht lng, bn phi tri qua ht 152

Vit vi lng t tin tht bi n{y n tht bi khc, chng my chc bn cm thy chn nn v gt n sang mt bn. Bn s chuyn sang c mt c|i g y, gi in thoi, hay i n sm bt c vic g khc, ngoi vic vit. Vn l{, i khi bn phi vit mt lc trc khi nhn thy chnh x|c iu bn mun ni. Bn phi nhy qua nh{ bin tp n~o tr|i ang mun |nh gi| tt c mi th trc khi vit ra giy, v{ h~y cho no phi y sc sng to ca bn c gi bng mt lt. C mt c|ch thc hin c vic ny l vit nhanh. Vit nhanh gip bn vt qua tr ngi ca trang giy trng v thy kt qu ngay. Bn c th lm vic n{y trc khi tnh t|o suy ngh v cuc i thoi trong u mnh, hoc bn c th nhy ngay vo v s dng n vit v ch ~ chn. Vt qua tr ngi ca trang giy trng, vit nhanh s cho kt qu r rng ngay tc khc 1. Chn ch 2. Bm gi 3. Bt u vit lin tc, thm ch nhng g bn vit ch l{: Ti khng ngh c g vit na! 4. Khi cn thi gian, hy trnh: Tp hp c|c ngh Sp xp cu Kim tra ng php c li Xa bt k t no. 5. Tip tc cho n khi ht thi gian v{ n lc dng li. 153

Phng ph|p hc tp siu tc vit nhanh, h~y dng ng h bm thi gian chng hn, bt u l{ 5 pht. Sau bt u vit v ch ca bn hoc bt c iu g khc. Tip tc cho n khi ht thi gian. iu ny c ngha l{ trong sut 5 pht lin tc bn vit cng nhanh cng tt, khng bao gi c dng li tp hp cc ngh, sp xp cu, kim tra ng php, duyt li hay gch xa g c. Do tnh cht ca qu trnh ny, nn bi vit ca bn mc n{o c phn tn mn, nhiu li chnh t, c|c tng cha ho{n chnh, cu c lung tung, nhng khng sao c. S n lc bn khng cn ngh c g vit na, hoc cc ngn tay ~ mi, khin bn khng tp trung c na vo ch ang vit. nu vy, ch cn vit: g na }y, g na }y, g na }y? hoc i c|i tay au ca ti, hoc bt k t no xut hin trong u bn, cho n khi ch tr li trong u bn. Sau }y l{ mt v d v k thut vit nhanh. Gi bn hy th vit nhanh v mu sc a thch ca bn. Nhn li phn va vit, c nhiu c|i tng nh rt v ngha, song c nhng ci li rt r r{ng v{ ng n. Tt nhin bn s khng gi li tt c nhng g va vit, m ch ly nhng tng c th s dng c v sp xp li. iu quan trng l{ ng c l{m hon thin ngay t ln u. iu rt kh. Thm ch ngay c nhng ngi vit gii nht u bt u vi nhng bn tho cha hon chnh. Vi k thut vit nhanh, bn khng nn c nh vit ng ngay t ln u. Nh vy s khng gy p lc g, bn s thoi mi vit ra tt c nhng suy ngh v{ t tng, chng cui cng s
154

Vit vi lng t tin hnh thnh nn nhng cu, nhng on trong bc th hay b|o c|o ca bn. quen vi vic ny, hy luyn tp vi thi gian tng dn. Bt u l{ 5 pht, sau tng ln 7, 10, 12,15, ri 20 pht. Vi nhng ch kh v phc tp, c th bn phi vit nhanh trong 45 pht. Vit nhanh gip u c bn minh mn, tp trung c c|c tng v bin iu kh thy thnh d thy. Vit nhanh l{ c hi la chn | qu v{ bin chng thnh nhng mu vng M{u . M{u thuc gam mu nng v mnh. M{u l mu thi trang i vi ngi n{y, nhng le lot i vi ngi khc. Ti thch m{u . Ti thch nhng vt trang tr c m{u trn cy thng Ging sinh. Ti thch nhng hnh tr|i tim m{u trong ngy l Valentine, v thch ngay c nhng d}y ruy-bng m{u . l{ m{u i hi s tn trng, ngay c khi bn v bng bt m{u , n cng cn c mt khng gian ring, v khng th pha trn vi nhng m{u kh|c. M{u l tn hiu ca s nguy him v dng li. M{u cng l{ m{u ca s gin d v cm xc mnh m. M{u c ngha l kinh doanh. Hoa hng v{ ru mnh hn hoa hng trng hay ru trng. M{u l mu vui v, sng sa v bnh d. M{u cng c th l mt m{u kinh ho{ng. M{u l{ m{u m|u. M{u rt bt mt. tay ti mi qu ri. Khng c dng li. Tip tc i. H~y vit v m{u . Ti thch s ni bt ca m{u . M{u mang li k c mnh m cho hu ht tt c mi ngi. K c v nhng chic xe ni m{u , xe trt tuyt , nhng qu t|o trong hp n tra ca bn, nhng chic khn qu{ng m{u , i gng tay m{u 155

Phng ph|p hc tp siu tc . Sc trn b qun phc ca anh lnh thy cho bit anh y t nht l mt h s. Sc trn l c biu th mu mu ca nhng ngi ~ chin u v ng xung trong cuc cch mng. M{u gy kch thch, l m ca gia v. m{u i khi c ngha l{ hng v qu anh {o, i khi l{ hng v ca cy qu. M{u ch n gin l m{u .
8.3. Din t ch khng k chuyn

H~y suy ngh v nhng bi vit thc s li cun bn nhng on m u trong mt cun tiu thuyt b mt, mt bc th rt ring t hay mt bi lun chnh tr n tng. Ti sao chng li hp dn nh vy? Bt k th loi bi vit l g, l do khin bn c n tng nh vy l v t ng trong b{i ~ to nn nhng hnh nh sng ng v tnh cm trong lng bn. Chng hn, nu bn ang c mt bc th ku gi lng t thin, bn s mun vi ly s sc ca mnh hn l{ ni: ch}u Phi ang c nn i, bc th m t chi tit nn i nh hng nh th no vi nhng tr nh bt hnh, khng s gip , ang i gn cht. S m t sinh ng l cng c hu hiu i vi ngi vit. khi bn hc cch vit theo th loi miu t, bn c th pht trin nhng hnh nh r r{ng trong t}m tr ngi c. bn s chuyn nhng li trnh by kh khan v hin thc thnh nhng cu c minh ha hp dn. mi ngi s khng ch c v hiu m h cn lin h v phn ng. 156

Vit vi lng t tin Mt trong nhng cch tt nht l{m c vic gi l{ din t ch khng k chuyn. T|c gi ca phng ph|p bin nhng c}u k th{nh nhng on din t n{y l{ ng Rebekah Caplan. Ta xem xt c}u n{y: l{ mt ng{y p tri. C}u n{y khng c g sai; ng php rt ng. Tuy nhin, n thiu nhng nt ring lm cho s miu t tr nn sinh ng. Chnh x|c p c ngha l g? C th tng ca ngi vit v c|i p ni }y hi kh|c vi bn. v thi gian ta ang ni n }y l{ thi im no trong ngy? Ngy no trong tun? Nu l{ th By, bn c th thy n khc vi ngy th Ba. Tm li, sau khi bn c cu ny, c th c mt hnh nh hnh thnh trong c bn, hnh nh thm ch khng c g gn vi c nhng g ngi vit nh ni ln. Vy th, c}u l{ mt ng{y p tri tht ng ngn v t nht. Nu cu k n{y c chuyn thnh mt on din t nh: S|ng th By, khi c m ca s, nh nng ban mai a vo, kh tri tht S dng hnh nh, s dng cch din t ch khng phi k chuyn chuyn nhng cu ni kh khan thnh nhng m t hp dn T C}u k l{ mt ng{y p tri. Ma ri trn m|i nh{. Bi c bn ng rt xanh. C b n{o tt tc bng dy ruy-bng m{u v{ng. n on din t 157

Phng ph|p hc tp siu tc Sng th By, khi c m ca s, nh nng ban mai a vo, kh tri tht mt m, d chu. nh nng lp lnh trn nhng ngn cy cn ng sng m. Vng hoa trc ca nh mun ku ln i, ma xu}n!. Trn bu tri xanh, my trng lng l tri Vo mt ti ma xun, nhng git ma lnh bt u ri t t|ch trn ca s cn mang hi m ca l si. Cnh liu u a trong gi nh, th thm bi ht ma xun v soi bng xung mt h ln tn gn sng. Thm c nu ngm y nc nh c vn ra hng ly nhng git ma xu}n cho nhng chi non xanh bic s nh ln trong thi tit m |p th|ng Nm m|t m, d chu. nh nng lp lnh trn nhng ngn c}y cn ng sng m. Vng hoa trc ca nh mun ku ln: i, ma xu}n!. Trn bu tri xanh, my trng lng l tri. Gi bn ~ bit chnh xc nhng g ngi vit mun ni. Hnh nh m bn hnh dung ra r nh xem trn phim vy. Khi bn s dng phng ph|p n{y, c|c on trong bi vit s hnh thnh mt cch t nhin v{ sinh ng. Mi on dng nh c mt sc sng ring. Kt qu bn s c mt bi vit hay v d dng. Ch cn din t li cc cnh nh th l bn ang quay phim n vy. By gi th n lt bn. Hy lp cc tp hp t, sau vit nhng on din t cho tng cu k di }y. (Tt hn ht l to ra mt cnh mi hon ton khng dng n cu k ). 1. 2. Bn lm vic ca anh ta tht ba bn. Bui ha nhc rt hay. 158

Vit vi lng t tin 3. 4. Cuc hp din ra vi kt qu tt. Ngi {n ng l|i xe qu| nhanh. i vi phng ph|p n{y, tt nht l mi ngi vit u phi m mnh vi tng phn miu t ring cho tng cu. Khng th miu t hay nu phong cch ring ca c| nh}n khng c th hin. C gi|o chuyn hng dn cc k thut vit Diane Hamilton ~ s dng mt tr chi minh ha cho k thut din t n{y. Trc ht, c yu cu sinh vin vit ra mt lot t c s lin quan n cm t nh ngi nh{ m c. Sau , s dng nhng t va vit, mi sinh vin phi v ra mt ngi nh{ m c ca mnh v vit phn m t ngi vo mt t giy khc. Hamilton thu cc bi m t , x|o trn ln nhau v pht li cho sinh vin. Tip theo, c yu cu sinh vin v li nhng ngi nh{ c m t v treo cc bc v ln tng. Ngi vit u tin c gng tm ra bc v mi v ngi nh{ m c ca mnh, sau treo bc v u tin bn cnh bc v mi. Tht th v khi thy s khc nhau gia ngi nh{ di ngi bt ca ngi vit v{ ngi nh{ qua tr tng tng ca ngi c.
159

8.4. Mt ngi bt u vit ph v s b tc

June xut thn t mt gia nh c truyn thng vit vn. C cha v m c u sng bng ngh vit m c l nh vit tiu thuyt, cn cha c l mt gi|o s i hc. Anh trai c l mt nh bo v anh ta rt t ho v kh nng vit c mi ni, mi lc d trn my bay hay trong bt in thoi min l thi hn np bi sp ht. Gn nh sut cuc i, June phi chu p lc ca truyn thng gia nh. Mi khi phi i din trc tnh hung buc phi vit, c {nh xin li v than th rng t{i nng vit vn ca c ~ b nhng ngi trong gia nh ly ht. L mt nhn vin tr tui trong mt cng ty marketing, c m nhn vic nghin cu th hiu khch hng v phi a ra c nhng thng tin mang tnh t ph. Tng bin tp ca mt tp ch thng mi nghe phong thanh c vic ny v gi cho ng ch ca June, ngh June vit mt bi bo v kt qu nghin cu ca c. Thy }y l{ mt c hi tt cho c June v cng ty nn ng ch ~ nhn li. Khi c giao nhim v, June rt lo lng. Mi khi ngi vo vit, d c c gng n my, kt qu cng ch l{ b{n tay t m m hi v st r|c y giy loi. Thi hn th ngy cng n gn, vy m c vn cha vit c t no. Mt hm, khi ang n tra cng ng nghip, c bng but ming than phin v tnh hung kh x ca mnh. Pam, mt trong s c|c ng nghip ca c, ni: Sao bn li qu lo lng nh vy? Bn 160

Vit vi lng t tin l mt trong s nhng ngi c kh nng ni tt nht m ti tng bit. Khi bn pht biu, nhng li pht biu ca bn rt cht ch v d hiu. Ti sao bn khng tng tng l{ ang ng pht biu v vit nhng li pht biu ra giy? Khng kp n xong ba tra, June lao ngay v phng lm vic, ngi xung v{ tng tng rng mnh ang ng trc nhng khn gi yu mn. C th nh nhng, lng bn tay kh ro, tng dng ch hin ra nh t mt chic my in laze. Sau nhiu tun b tc khng vit c ch no, cui cng June ~ th{nh cng ch trong mt bui chiu . Khi b{i b|o c cng b, c c mi ngi coi l mt trong nhng ngi c kh nng vit tt nht cng ty. Bn c th thc hin tng t vi nhng bi m t ca mnh. H~y c bi m t cho ngi khc nghe v yu cu h v thnh mt bc tranh. Nu h v ng, c ngha l{ bn thnh cng. K thut din t ch khng phi k chuyn c s dng rt nhiu, khng nhng trong m t nhn vt, din bin h{nh ng thit lp cnh tng, m c trong truyn ngn v{ th ca, c bit l trong vit lun v cc bi vit mang tnh thuyt phc.
8.5. Cc bc trong mt qu trnh vit hon chnh

Gi bn ~ bit c c|ch thi hi th cuc sng vo bi vit, sn sang bt tay vo mt qu tnh vit hon chnh. Qu trnh n{y c tha nhn t mt d n k thut vit California v c chng minh l rt hiu qu vi bt k th loi vit no. 161

Phng ph|p hc tp siu tc 1. Trc khi vit To cc tp hp t v vit nhanh l{ hai phng ph|p c p dng bc n{y. n gin bn ch cn xy dng mt nn tng cho ch da trn nhng kin thc, suy ngh v{ kinh nghim ca bn. 2. Vit nhp Bn bt u khai thc vo m rng c|c tng. Tp trung vo ni dung hn l{ c}u c, ng php hay chnh t. Hy lun nh ti phng ph|p din t ch khng phi k chuyn khi vit. 3. Chia s Bc ny rt quan trng. Theo chuyn gia hng dn k thut vit Michael Carr, n cng thng b b qua nht. Vi t c|ch l{ ngi vit, chng ta thng kh |nh gi| b{i vit ca mnh mt cch khch quan. V vy, ta nn nh ngi kh|c c bi vit ca mnh v cho bit kin, gp nhng im cn cha thng nht, cha r rang hay chuyn cha hay. Sau }y c mt s hng dn chng ta cng chia s: i vi ngi vit: Ni vi ngi c iu bn mun th hin trong bi vit. Khng c g ng hay sai im ny, v vy bn ng bao gi t i khi nhn kin phn hi v{ khng yu t tnh cm xen v{o. Sau bn c th cn nhc, la chn chp nhn hay b qua mt s kin. 162

Vit vi lng t tin Ch c nghe, ng c gng gii thch bt c iu g i vi ngi c. Nu trong bi khng c, th vn l khng c! Sau khi ngi c cho bit kin phn hi, c th hi li lm r vn . i vi ngi c: Tip ch c li ni dung. Vn ng php v chnh t sau. Tip , h~y ni cho ngi vit nhng t, cm t v nhng phn m bn cm thy hay nht vi t c|ch l{ mt c gi. Ni vi ngi vit bt k cu hi no ny ra trong u bn khi c bi vit ca h. Ni vi ngi vit suy ngh ca bn v vic bi vit c t c nhng mc tiu t ra hay khng. Cui cng, c th ni cho ngi vit lm th n{o bi vit th hin r hn, cht ch hn.
4. Xem li Sau khi ~ c kin phn hi, hy xem xt v duyt li bi vt. hy nh rng bn l ch bt, bn l{ ngi a ra quyt nh cui cng nn s dng kin no v b kin no. Hy s dng thng tin phn hi sao cho hiu qu nht. Mc ch ca bn l{ c c bi vit hay nht. Sau khi xem li v tng kt, hy chia s vi bn ca bn mt ln na. Cui cng, ~ n lc nh{ bin tp n~o tr|i l{m vic. bc ny, hiu chnh tt c cc li chnh t, ng php v chm cu. Chnh sa nhng on chuyn t nhin, s dng ng t ng v{ c|c c}u c hon chnh. 163

Phng ph|p hc tp siu tc 5. Vit li Vit li bi vit, b sung thm ni dung mi v bin tp li nhng ch thay i. 6. |nh gi| Kim tra xem bi vit ~ ho{n th{nh ng vi nhng g bn t ra v{ ~ th hin ht nhng iu mun ni cha. Mc d }y l{ mt qu trnh vn ang din ra, nhng bc n{y |nh du ln kim tra cui cng. 7. Bin son Khi gii thch theo cch trn, qu trnh vit ny c v rt logic v theo mt ng thng. Th nhng, trong thc t, c th c nhiu chu trnh vit nh vy. Chng hn, c th i t bc 1 n 4, sau vng li bc 3 v{ 4 trc khi chuyn sang bc 5, 6 v 7. Bi vit ca bn cng phc tp, cng mun tinh t, cng phi thc hin nhiu chu trnh. a s nhng ngi vit chuyn nghip thng phi xem li rt nhiu ln trc khi cm thy yn tm vit li nhng g ~ c. Thc t c nh{ vn tng ni cc cng tnh ngh thut cha bao gi hon thin v ch l s b d m thi.
Nhiu khi qu trnh vit s l mt chu trnh hoc nhiu chu trnh khp kn
164

Vit vi lng t tin
165

8.6. Nhng mo nh c mt bi vit trn tru

Bt u sm Nu bn ging phn ln nhng ngi kh|c, thc hin mi vic dng nh phi mt nhiu thi gian hn so vi k hoch, vy th hy dnh nhiu thi gian hn chun b. S dng nhc nn Nh ~ ni Chng 4, nhc Baroc gip bn th gi~n v{ t}m tr thoi m|i hn. Tm ng thi im Mt s ngi vit hay nht vo bui sng sm; s khc li c cm xc khi mi ngi ~ i ng. hy tm thi im thch hp nht i vi bn. Tp mt s ng tc th dc Nh vy s gip bn cm thy th th|i, khe mnh, cung cp xy cho no, lm vic s hiu qu hn. c mi th Sch, bo, tp ch, tiu thuyt, truyn ngn, cc hp ng ng cc, t in b|ch khoa to{n th, th ca, truyn tranh, vn hc thiu nhi, v.vh~y c tt c. c s gip bn bt nhp vi cuc sng, vi cch s dng t ng v cc phong cch vit.
166

Vit vi lng t tin Sp xp cng vic i vi mt bi vit ln, hy chia thnh nhiu phn nh, bn s lm vic d d{ng hn. Mi ln ch nn vit mt phn. Hy xem li phn Qu trnh vit. S dng cc mu sc Khi vit bn nhp, s dng nhiu mu sc kh|c nhau i vi tng phn hoc tng. Nh vy bn s bao qu|t c tt c cc phn d hn.
8.7. Nhng mo nh khi cm thy b tc

Sau }y l{ mt s c|ch tm c hng i khi cm thy b b tc. Lu gi nhng ti liu yu thch ca bn Nh vy, khi thc t ph bnh ca bn qu cao, vic c li nhng ti liu yu thch s kim ch bn, h~y c li nhng ti liu . N s nhc nh rng, bn thc s l mt cy vit v i, bn c th tin ln pha trc mt cch t tin. H~y ng trn quan im ca ngi khc C gng xem li nhng g bn ang vit t mt quan im khc i lp. Nh vy gip bn suy ngh v vn mt cch khch quan v sng to. V d: Bn ang c gng bn th g cho ngi khc. H~y t mnh vo v tr ngi mua, ngi ang ngh: Mnh khng mun mua th ny, mnh khng cn n, mnh khng tin mua. Vy bn phi ni g thuyt phc ngi ? Phi dng 167

Phng ph|p hc tp siu tc li ni v tnh cm nh th n{o khin h phi tht ln: , mnh thc s cn mn h{ng n{y? Tr|nh i mt lt i khi bn bng gt bi vit sang mt bn v c cho tim thc ca mnh thc dy. h~y i do hoc lm vic g mt lt, sau h~y quay li lm vic, bn s thy tnh t|o hn. Ph v thi quen ca bn Th vit vo mt thi im kh|c trong ng{y, i n mt nh h{ng c sn mi, mua hng siu th khc, hoc i theo mt con ng khc t ni l{m vic v nh{. Thay i mt cht, bn s nhn mi vic theo cch mi v c nhng lin tng c th cha tng c trc }y. Thay i cng c vit lch ca bn Nu bn thng s dng mt chng trnh x l vn bn, hy th vit bng tay hoc |nh m|y. Thay i mi trng vit H~y tm n mt ch mi vit. H~y xe mt ni n{o tho|ng ~ng v{ vit. Hoc ch cn ra ngoi hnh lang vit mt lt thay i. Tr chuyn vi bn tr v bi vit ca bn ng vy, bn hy th xem! Mc d bn tr c th khng hiu ht ch ca bn nhng chng vn thng c nhng kin v quan im khin bn phi nhn nhn v ti ca mnh theo mt phng din khc. 168

Vit vi lng t tin Ti bit Ti bit Hy kim tra xem bn c hiu c khi nim khng: o Ti ~ bit hai c|ch bt u vit: 1. ________________________________________________ 2. ________________________________________________ o o o o Ti ~ bit cch din t ch khng k chuyn. Ti bit, tt c c|c tng u l nhng tng hay. Ti bit, vit l mt s khm ph. Ti bit, c|c bc cho qu trnh vit hon chnh nh sau: 1. 2. 3. 4. 5. 6. o o _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________
Ti bit, ti ~ bit cch v c nim tin vit. Ti bit, ti l mt nh{ vn v i.
169

9. HY LM VIC VI TR NH DIU K CA BN!
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s : Pht trin kh nng ghi nh cc s kin, chi tit v nhng vic phi l{m. D ghi nh danh sch h tn, con s v nhng thng tin khc. Tng lng tin khi trnh by v pht biu. Ghi nh c h tn v nhng ngi bn tng gp.
Trong cuc sng c nhng lc bn phi ng thi quan tm ti rt nhiu vic nh c|c cuc hn, cc ngun kinh ph, cc bui thuyt trnh cng vic, hn n tra, nh ngy sinh ca mi ngi, s in thoi, nhng d n c nhn v nhng bui hi tho v gio dc trin min. Rt kh bn c th nh c thng tin chi tit c th v tt c, dng nh khng th thc hin c. l{ l do ti sao bn nn hc c|c phng ph|p ghi nh chng n{y. Trong sut nhiu nm, b|c bo v nh hng Canlis Seattle khin khch hng phi ngc nhin v kh nng nh ca bc. Khi kh|ch n, bc gip h xe v khng bao gi ghi s hay |nh du g c. Gn ca ra vo c mt ca s c th nhn vo bn trong, khi thy kh|ch n xong v{ chun b ra v, bc ly sn xe ra ch sn v bao gi b|c cng ly ng xe cho kh|ch. Mi bui ti c h{ng trm thc kh|ch n dng ba nh hng. Lm th no bc c th nh chnh xc xe ca tng ngi? Tuy

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! khng bit bc ~ s dng phng ph|p c bit n{o, nhng ta cng c th c cch ghi nh s vic tng t. Dan Mikels, gio vin dy lp hc ghi nh ti Super Camp, ngi tng xut hin trn truyn hnh trong chuyn mc Chuyn l c tht (Thats Incredible), ~ nh c tt c cc h tn, a ch v s in thoi trong Danh b in thoi Los Angeles. Khi c hi b quyt l{m c vic , ng khng nh thc ra khng c g kh. Bt c ai cng c th l{m c vi h thng lin tng trc quan ca c nhn v s dng mt chng trnh m|y tnh sp xp cc con s. Bn ngh sao nu bit rng mnh cng c kh nng ghi nh nh hai nhn vt nu trn? Thc t ng nh vy! Nhng th nghim thc hin trn n~o ngi cho thy, thc ra bn c th ghi nh tng bit thng tin n l c gp. iu n{y c ngha ngay b}y gi bn c th ghi nh h tn tt c cc bn trong lp. ng thi bn cng c th nh c a ch v s in thoi ca nhng ni tng sinh sng, thm ch nh c vic ~ tr tin nh th no cho ba tra hm th nm trong k ngh nm 1979. Chng ta u thy hu ht nhng ngi gi{ thng hay than phin l tr nh ca h gim st. Tuy nghin, ta thy dng nh h c th hi tng tt c nhng s kin xy ra t nhiu nm trc nhng li khng th nh nhng vic va mi xy ra. Bn c th rt ngc nhin khi thy kh nng con ngi ghi nh cc s kin v chi tit thc ra l{ tng ln theo tui tc, ch khng h gim i. l{ nh tr nh ca con ngi da trn kh nng to lp c nhiu mi lin tng v kt hp gia cc bit thng tin. Cng cao tui, 171

Phng ph|p hc tp siu tc dung lng bit thng tin lu trong tr nh cng ln. Do c{ng c kh nng to ra s lin kt gia chng. }y l{ mt v d n gin. Ta hnh dung hnh nh cy c mc trn bi ct trng, xung quanh c sng bin dp dn. Di bong cy k b bn gh nh xinh xn. Trn b{n c hai ly nc mt. Trong cnh tng , nu bn l mt a tr, bn s thy ni }y l mt s}n chi tuyt vi, c vui a tha thch vi sng bin v xy nhng l}u {i tht ng nghnh trn c|t. Mi m chi, mi m vui a, s n lc bn cm thy mt v{ kh|t nc, nhng ly nc mt lc ny tht l tng bit bao. Cng trong cnh , nu bn l mt thanh nin 19-20 tui, ni }y cng c th vn l mt s}n chi tuyt vi, ri bn s thy kht nc v{ c tha m~n cn kh|t. Nhng ngo{i nhng iu , bn s c thm cm gic lng mn do t|c ng ca qung co du lch v nhng kinh nghim c nhn. Bn m tng thy mnh c bi li thoi m|i, c ngi di bng c cng trung nh}n thng thc tng git bia ti hoc nm tay nhau nm di trn bi ct. Cn nu nh trong cnh tng bn l mt trong cnh tng bn l mt trung nin, tng tham gia chin tranh mt vng nhit i, th c th lc ngh cng gia nh trn mt hn o tng t, bt k l{ g i na, khi bc vo cnh n{y, trong u bn s thong hin nhng hnh nh va tr con, va lng mn li va mang tnh hin thc. tui ny s c nhiu ngha hn, v bn ~ tri nghim hn nhiu so vi mt a tr. Cnh tng s tr nn rt sinh ng v bn ~ to c nhng mi lin tng c ngha.
172

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! Vi tr nh ca bn th sao ? Vn n gin l cng lin kt c nhiu lin tng c ngha vi mt s kin, l thuyt, hay mt tp hp nhng s vic nht nh, th cng c kh nng thu c nhiu s kt hp ngha hn.
9.1. Phn bit gia tr nh v hi c

Khi mi ngi ni rng tr nh ca h ~ gim st l thc ra h ang ni v hi c, v khi h kh hi tng li nhng thng tin ~ c trong u. Tr nh lu gi tt c, nhng ch c kh nng nh li c nhng g cn thit v{ c ngha trong cuc i. Dan Mikels tin rng nhiu ngi dng nh mt kh nng ghi nh khi tui c{ng cao v i vi h cuc sng ~ i v{o n nh, khng cn nhiu bin i ln v nhiu du n nh thi cn tr. Theo Mikels, mi mt du n l mt s kin mi m, kh qun, v c s lin kt vi nhng bit thng tin kh|c ~ c trong u. Chng hn, k c v ng{y u tin bn i l{m. Bn c th nh rt r nhng ngi ~ gp, ni ~ n tra, thi tit nh th no v khng kh lm vic ni ra sao. C th v nhng c im nh thi tit bn khng nh lm, nhng v ngy thng chc chn bn s nh rt r v bn thn n l mt mc |nh du v{ lin quan n nhiu chi tit khc, nhiu bit thng tin kh|c trong u bn. i vi hu ht chng ta, giai on u i c rt nhiu du n quan trng. Cng ln tui, th khong cch gia c|c bc ngot cuc i cng xa mt phn v chng ta c xu hng mun c mt 173

Phng ph|p hc tp siu tc cuc sng n nh, mt phn v chng ta ~ tri nghim nhiu trong cuc sng, trong c nhiu s vic, nhiu kinh nghim lp li nh c. Tuy nhin, cuc i bn khng nht thit phi din ra theo cch n{y. thc y tr nh ca mnh, Mikels gi bn nn lm nhiu vic mi, n nhiu thc n l v{ i n nhng ni cha tng n. Khi bn quyt nh i n ngo{i, h~y n mt nh{ h{ng cha tng n v gi nhng mn cha tng n. H~y tranh th c hi c c nhng tri nghim mi nhng du n mi. Vi cch sng ht mnh nh vy, bn ang to ra cho mnh nhng mi lin kt nh mi v nng cao kh nng ghi nh tt c cc loi s vt, s kin v nhng thng tin mi. Vic rn luyn c nhiu mi lin kt nh mi cng ph|t trin kh nng s|ng to ring ca bn. Nh Peter Kline ~ ni trong cun Cm hng mi ng{y (The everyday genius, Great Ocean, 1988), tr th{nh ngi c kh nng gii quyt vn mt cch sng to, th{nh nh{ t tng c tinh thn xy dng, chng ta phi c kh nng v li ton b mi tri nghim ca mnh mt cch thoi m|i, chnh l{ ho{n cnh nh ca chng ta. Bn c th tng tng, mt ngi vi kinh nghim c nhn phong ph v c nhiu k nng ghi nh cc chi tit t nhng kinh nghim v lin h vo hon cnh mi, s c kh nng s|ng to hn rt nhiu so vi mt ngi ch c t kinh nghim sng. Trc khi hc cch nng cao kh nng hi tng, bn ch cn bit iu g l ci lm cho mi th c th ghi nh c.
174

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn!
9.2. Nhng g ta ghi nh tt nht

Tuy no ca bn lu c mi thng tin c trong cuc sng ca mnh, nhng xu hng d hi tng nhng thng tin c ngha c bit nht. Ni chung, chng ta ghi nh tt nht nhng thng tin mang nhng c trng sau: S lin tng gic quan Nhng kinh nghim lin quan n th gic, thnh gic, cm gic, v gic hay khu gi|c u c bit sng ng trong tr nh ca chng ta. V nu n lin quan n cng nhiu gic quan, th n cng d hi tng hn. Chng hn, mun ghi nh mt iu g , bn h~y ni to ln, ng thi din t bng h{nh ng, nh vy s d ghi nh hn v n lin quan n c c quan thnh gic v cc gic quan khc ca bn Hon cnh y cm xc, nh tnh yu, nim hnh phc, ni bun C bao gi bn qun mi tnh u hay ci ngy bn sinh a con u lng khng ? Tt nhin l{ khng ! (Song, i khi mt ni bun qu su sc c th tc dng theo c|ch ngc li v khin bn phi qun i, nh mt c|ch gip bn tr|nh c nhng suy ngh au bun).
Nhng c trng ni bt Nu sut c ngy bn ngi mt qu|n c{ ph bn ng, ngm ngi qua li, hu ht mi ngi u mc qun |o bnh thng,
175

Phng ph|p hc tp siu tc tr mt gia nh n mc theo kiu u i khn sc s v qun b sari vy th bn s nh ai ? Nhng lin tng sc nt Chng ta c xu hng ghi nh nhng iu l bch, by b, lin quan n sex, nhng iu mang nhiu mu sc, cng iu ha v gy tnh t m. Nhng iu cp thit lin quan n s sng cn Nu cuc sng ca bn buc phi ghi nh lo{i c}y n{o c hi, loi cy no nhiu dinh dng, chc chn khi bn s khng bao gi qun. Nhng vn lin quan n tm quan trng c nhn Tt c chng ta u c thc ghi nh nhng g c ngha c bit i vi mnh vi t c|ch l{ nhng c nhn. Chng hn, nu bn gp mt ngi m bn mun hn h ti mt ba tic v{ ngi ~ cho bn s in thoi ring, bn chc chn s ghi nh ngay m khng cn ghi li. Nhng vic lp li nhiu ln Ti c mt ngi bn. Anh ta l hc sinh lp chuyn Ha t thi ph thng. Sau , v{o i hc anh ta cng hc chuyn ngnh Ha. n nm th ba hoc th t u hc chuyn ngnh ny. Khi gp ti, anh th l b mn ny anh thm v{o m|u do c hc i hc li nhiu ln (Thi anh ta l{ mt hc sinh xut sc trong lp). Mc u tin v cui cng trong mt s kin Khi bn tham d mt cuc hp, bn s nh nht nhng thng tin c c hay nghe c v{o u v cui bui hp. 176

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! Gi bn ~ sn sng hc mt s k thut ghi nh c th v s c c chic cha kha s dng chng mt cch hiu qu. Bn nh rt r mc u tin v cui cng trong mt s kin. Nu trong mt bui trnh by 90 pht c nhiu lc tm ngh, v d c 30 pht ngh mt ln, th kh nng hi tng s cao hn.
9.3. S lin tng

Chic cha kha c th hi tng tt nht l cch chng ta lin tng cc s vic trong tr nh ca mnh. Mt s lin tng xy ra mt cch t nhin, ging nh cnh tng bi ct trng. Mt s lin tng khc c th khng r r{ng nh vy. Thm ch c th bn cn phi t tm ra s lin tng, phi n lc mt cch c thc. Trong tt c cc k thut ghi nh sau }y, ti u s dng n s lin tng nn bn s thy c nhiu v d v khi nim ny c a ra. Bn c th s dng s lin tng n gin ghi nh nhng mu thng tin ri rc, s dng lin tng phc tp hn ghi nh nhng l thuyt kh v nhng khi lng thng tin cha nhiu on nh c lin quan vi nhau. Chng hn, dng c|ch lin tng n gin ghi nh h tn v nh mt mi ngi: Khi gp ai , bn hy t nhc to hoc nhc thm li tn ngi vi chnh mnh. Nu bn bit nhiu ngi cng tn, hy phc ha li hnh nh ngi mi vi nhng ngi ~ bit.
177

Phng ph|p hc tp siu tc Hy phc ha hnh nh ca h mt cch sng ng, nh ang ngi bn bn tic, ci ni vi nhau, hoc ang cng nhau trt tuyt trn ni. H~y ch n nhng s thch ca h m bn bit. Bn cng c th ly nhng c trng ni bt v hnh dng ca ngi mnh gp, nh c|i nt rui c bit, hay i tai to. H~y lin h nhng c im ny vi tn ca h - nh ng Molly c nt rui hay n gin l vit cc ch ci trong t Molly vo hnh v i tai to biu th cho ng Molly mang c im ny. Sau khi c gng lin h tn ca mt ngi vi cc hnh nh trc quan nh vy, ln sau khi nhn thy mt ng Molly, trong c bn s le ln s lin tng trc quan tng t. Lp tc bn s n ngy n ci v cho ng tn ng ta. Khi s dng k thut lin kt, hy ghi nh nhng hng dn sau nhng lin tng ca bn d ghi nh hn: S dng cc m t y mu sc v cc gic quan. Th hin bng h{nh ng. Cho chng mang sc thi ca sex. Bin chng thnh tnh cm. Hy th hin mt cch mnh lit.
178

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn!
9.4. S lin h
Khi bn cn ghi nh danh sch cc s kin hoc c|c iu khon dng nh khng lin quan g, bn c th lin h chng vi mt cu chuyn tm ph{o d nh hn. Gi s bn phi ghi nh danh sch nhng s kin sau v mt s b lc ngi da Bc M: B lc Cheyenne: Sng trong lu. Git tr}u ly da v tht. S dng cung tn. B lc Nootka: L{m nh{ bng g. Dng c}y lao mc bt c lm thc n. Ghp c}y l{m xung ca-n. B lc Creek: X}y nh{ bng bn v{ rm. Sn bt hu nai. Ph n lm ni bng t st v dt vi. B lc Hopi: Ph n xy nh bng |. Thc n ch yu l ng. Con ngi rt tt bng v nhn hu. {n ng dt vi.
179

Phng ph|p hc tp siu tc H~y |nh du nhng t chnh, ngh ra nhng cu chuyn ng ngn (again) ghi nh chng. Mun hi tng li nhng c im ca b lc Cheyenne h~y ngh n hnh nh : Shy Anne hay e thn n ni c sut ngy trong lu chi vi tru, c ci mt chic cp tc ln hnh c|nh cung trn u v v nhng mi tn m{u khp quanh lu. nh c nhng c im v b lc Creek, ta c th ngh n cu chuyn: Ti ti mt con lch nh (creek), li xung lp bn en xen nhng cng rm n|t }m v{o ch}n nhn nht. Ti nhn thy mt {n hu u i nhng chic ni t st v qun tm vi dt mu sc s ang bi xui dng. S rt kh qun nhng cnh bun ci nh vy, ng khng? Gi hy t ngh ra nhng cu chuyn ca bn v b lc Nootka v Hopi. Hy s dng nhng cch m t y mu sc v nhy cm vi mt sc th|i c bit n{o . C{ng c bit, cng d nh. C|c chng trnh ca chng ti dy cho sinh vin cch s dng lin kt hc thuc tn nhng nc c bin gii tip gip nhau. Nu c mt chic m|y bay nhin liu a bn bay qua nm nghn dm ti vng ng Nam nc Italia, bn s bay qua Hy Lp, Th Nh K, Iraq, Iran, Pakistan, v{ Italia trc khi h cnh xung n . }y chnh l{ c|ch lin kt chng: Ti ang ngi trong mt nh{ h{ng n mn m ng (Italia m ng l{ mn n ni ting ca Italia), v ti ht ln vi mt ph n i ngang qua: , ng n }y, n y m ! (Greece t ny pht m ln ging t grease ngha l{ y m). Tay u bp trng nh mt con g ty (Turkey ng ngha vi t g{ t}y) ~ ui 180

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! |nh ti, e da git ti bng c|i gi| k l nng (Iraq c gn ging t rack ci gi). Ti chy mi, chy mi (Iran pht m ging t ran chy) v vp ng vo ci bao ca Stan (Pakistan pht m ging cm t pack of Stan ci bao ca Stan). Ti m bao ra, thy mt ngi n (India), anh ta bo: Nu cu khng thch n , th h~y n ch kh|c ! Nhiu nm trc, khi ti cn lm ngh mi gii bt ng sn San Francisco, ti cn phi bit tn c|c ng ph v{ a im trong thnh ph. Ti mun ghi nh khi li xe ngang qua s dng cch lin kt t, ti c th bt u t ph u tin, ni n vi ph tip theo v c nh vy. V d: nu ti bt u t ph Union v li xe qua ph Green, Vallejo, Broadway, ti c th hnh dung t cnh tng Qu}n i lin qun (Union c ngha l{ Lin qu}n) ang h{nh qu}n qua mt bi c xanh (Green bi c xanh) vo thnh ph Vallejo, ni ang din ra chin dch Broadway. Ti c th tip tc tr chi nh vy nh c tn cc ph t u n cui thnh ph v c th nhm li rt nhiu ln trong u nh k hn. l{ mt cch rn luyn tr nh rt tt, ngoi ra cn gip ti bit c tt c c|c ng ph.
9.5. H thng cht

H thng cht c th s dng ghi nh bt k bng mc no. H thng gm cc s tng ng vi nhng t gi tnh trc quan, c ghi nh c nh trong u bn. Sau t h thng cht ny bn c th ghi nh nhng danh mc cn nh.
181

Phng ph|p hc tp siu tc H thng cht ghp cc s vi nhng t c }m iu hoc gi trc quan. Hy lp danh mc t ring ca bn. S dng h thng cht v lin kt trc quan ghi nh cc danh sch c nhn hoc cc danh mc. H thng cht c hiu qu nht khi c|c lin tng mang nhiu mu sc, cng iu ho|, y tr tng tng v ng ngn. H thng cht c th m rng hoc dng lp li tip tc ghi nh nhng bng danh mc di. Danh mc Dan Mikels ~ s dng nh sau: 1. One: Sun (Mt tri) (one pht m gn nh sun) 2. i mt (2 = mt i) 3. Tam gic (3 cnh, 3 gc) 4. Hnh vung (4 cnh, 4 gc) 5. Nm ngn tay 6. 6-Sticks (cy gy) 7. 7-Up (mt loi nc gii kht) 8. 8-Octpous (con bch tuc) 9. Bng chy 10. Hen (g mi) 11. Hng ro 12. Trng 13. Mo 14. Tin 15. Quyn Anh 182

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! 16. -t 17. Tp ch 18. Bu c 19. TV 20. in thoi Lu mi t c mt phng din trc quan, c th to lin kt logic gia mi s vi t tng ng ca n. Mt s lin kt rt r r{ng, nhng mt s li i hi phi suy ngh mt cht. T s 1 n 8 rt d ri, ng khng? Vi nhng lin kt cn li ti s phn tch r hn: 9. C 9 cu th trong mt i bng chy. 10. Ten (cng m vi hen) 11. Hai tm v|n h{ng r{o ng song song vi nhau trng nh s 11. 12. Trng mang b|n thng ng th{nh hp 12 qu. 13. 13 l con s khng may mn ging nh gp mo en. 14. Ging nh trong c|ch ni one (1) for (4) money, two for the show, three to get ready, for to go. 15. C 15 hip trong mt trn u quyn Anh. 16. Bn phi 16 tui mi c li xe -t. 17. Tp ch Tui mi by. 18. Bn phi 18 tui mi c tham gia bu c. 19. C ti-vi tiu chun l 19 inch. 20. Thng phi mt 20 xu mi gi c mt cuc in thoi. Hy dnh mt cht thi gian lm quen vi cch lm ny. Sau }y l{ danh s|ch 20 v tng thng u tin ca nc M. Ta s ghi 183

Phng ph|p hc tp siu tc nh bng cch ghp tn tng ngi vo danh mc nu trn - ging nh ghp 1-sun vi 1-George Washington v 2-i mt vi 2-John Adams. 1. George Washington 2. John Adams 3. Thomas Jefferson 4. James Madison 5. James Monroe 6. John Quincy Adams 7. Andrew Jackson 8. Martin Van Buren 9. Wiliam Henry Harrison 10. John Tyler 11. James K.Polk 12. Zachary Taylor 13. Millard Fillmore 14. Franklin Pierce 15. James Buchanan 16. Abraham Lincoln 17. Andrew Johnson 18. Ulysses S.Grant 19. Rutherford B. Hayes 20. James Garfield iu quan trng khi gn nhng t mi hoc thut ng mi vo h thng cht l{ l{m sao chng ta cng trc quan c cng tt. Hy lm cho nhng lin kt mang nhiu mu sc, cng iu ho,
184

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! gi{u tng tng v bun ci. V phn ny hy xem li chng Nhng g ta nh r nht tham kho thm. Gi ta bt u nh. Ti s gip bn vi 10 mc t u tin, phn cn li bn t tm lin kt cho chng. 1. Sun, George Washington - H~y tng tng George ang lau mt ca s mt tri c th ri vo. ( }y t George Washington c gn ging cm t George washing one trong cu George washing one pane of his window). Bn hy din t bng ng t|c a hai tay to thnh vng trn ging hnh mt tri. 2. i mt, John Adams - H~y nhn s}u v{o i mt, c nhn cho n khi khng nhn thy g khc ngoi nhng nguyn t (atoms) xoay quanh v t nhn ca mt nguyn t xut hin mt cch thn b t John (so snh t John Adams - John Atoms) 3. Tam gic, Thomas Jefferson - Tng tng ra tnh hung Thomas v Jeff, con trai ca ng ta (his son) cng yu mt c g|i. l mt tnh yu tay ba. 4. Hnh vung, James Madison James ph|t in ln vi cu con trai v h cng chi hnh vung v{ con trai ng ~ thng. (4. Foursquare, James Madison James is mad at his son because theyre playing four-square and the son is winning. 5. Nm ngn tay, James Monroe Hnh dung James ang nm tay Marilyn Monroe.
185

Phng ph|p hc tp siu tc 6. Sticks, John Quincy Adams - Qu to ca John Quincy Adams ang ny ln ny xung, cn bn th c gng dng chic gy chi bia p trng. (John Quincys Adams apple is bobbing up and down, and you are trying to hit it with a cue stick) 7. 7-Up, Andrew Jackson Hy xem ng Michael Jackson lm ngh kinh doanh nc gii kht 7-Up. 8. Octopus, Martin Van Buren - Chic xe ca ng Martin b chy v mt con bch tuc ~ kp n dp tt |m ch|y, mi chic vi ca n l mt chic vi rng. (Martins van is bunrning and an octopus comes along to put out the fire, holding one hose in each of his eight tentacles). 9. Bng chy, William Harrison - Cu con trai y lng l ca William ang nm mt qu bng chy. Hy nhn s 9 trn b qun o cu th ca cu ta v{ i tay y lng l| ang nm bng. (Williams hairy son is throwing a baseball. See the number 9 on his uniform, and see his hairy arms throw the ball). 10. Hen, John Tyler John lm ngh lp ngi, ng c 10 con g mi, mi con u ang gi thng bng cho mt vin ngi bng m ca n ( John the tiler has ten hens and each one is balancing a tile on its beak). Bn c nm c tng khng? }y ch l nhng lin tng ng ngn ca ti, bn c th c nhng lin tng khc. Gi bn hy th lm vi mt na danh mc cn li v hy nh rng cng thi qu cng tt. Sau ly mt mu giy trng, gp sch li, v vit li 186

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! tn 20 v tng thng u tin ca M, s dng h thng cht. Ti c rng bn c th ghi nh gn ht tn ca h ngay t ln th u tin! Bn cng c th to lp mt danh mc cht ring s dng nhng con s v t ng quen thuc hn c ngha hn i vi bn. Chng hn, c th bn mun s dng nhng s v t c m iu nh: one-sun, two-glue, three-knee, four-door, five-hive, sixsticks, seven-heaven, eight-gate,nine-wine, ten-hen. Khi ~ thy thoi mi vi bng danh mc ca mnh, bn c th s dng ghi nh. Nu chng d{i hn 20 mc t, bn c th pht trin danh mc cht d{i hn hoc lp li. Nu danh mc cht c 20 mc t, nhng bn phi ghi nh ti 40 mc, th s 21 s ghp vi s 1, s 25 ghp vi s 5, v c nh vy. Ly cc tng thng M lm v d: tng thng th 21 l Chester A. Arthur. Lin kt tn ng ny vi s 1, George Washington. Hnh dung George ang lau ca s nh sng mt tri ri vo. Khi bn th hin bng ng t|c gi tay to hnh trn nh hnh mt tri, ca s mi lc mt s|ng hn, nhn ra ngo{i cng d hn. Bn nhn thy g bn ngoi? Ti sao nh, l{ Chester, mt ch ch vi ting sa nghe l l Arth! Arth! Arth!.
187

9.6. Phng php nh v

s dng phng ph|p nh v, hy ly mt ni quen thuc, nh nh hoc xe -t ca bn, v{ x|c nh v tr ca bt k nhng g bn mun ghi nh ni . Gi s bn mun nh nhng th cn mua nh khoai t}y, m si, banh m, chui, v{ nc st dng cho m ng. Bn bit rng mnh s li xe t ni l{m vic v nh bng xe ca mnh v{ trn ng v phi gh vo siu th. Hy dng mt pht hnh dung cnh tng n{y. Khoai t}y va p v{o ngn gang tay. Bn ng ca ngn v{ khng cn nhn thy chng. Ti m si treo gn ch gng chiu hu, b|nh m l{m cho bng cassette b y ln nh mt lt bnh m nng, chui n|t bt trn s{n, li nc st thng bng ngay trn u bn, si bt v chy xung mt bn. Lc n{y, khi ~ l{m vic xong, bn ra xe v mun nh nhng th cn mua, bn ch can nhn v{o ngn gng tay v{ nh c tt c. Hnh nh c{ng c bit, cng bun ci, cng d nh hn. Gi s bn mun nh gi in chc mng sinh nht c bn thn nht. Hy nhm mt li, hnh dung c bn ang ngi trn mt chic b{n c, trng rt k d, mc b qun |o nh ch h (hoc c th khng mc g c) v{ ang c gi thng bng cho mt cy nn trn mi. Chic in thoi che trn b{n chung. C bn nhc ng nghe, chnh l{ bn ang gi. Hnh dung cnh nh mt b phim ang din ra trc ca nh bn. Ti nay, khi bn tr
188

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! v nh, dng li trc ca v s thy nhng g ang din ra, lc bn s nh phi gi ngay cho c bn thn. Phng ph|p nh v c th s dng phi hp vi phng ph|p cht, ni cc t vi cc v tr Scott Bonstein, mt chuyn gia dy cch ghi nh Supercamp, ~ phi hp s dng phng ph|p dng h thng cht vi phng ph|p nh v. Danh mc cht ca ng gn vi mt lp hc: 1 - bng en, 2 - cng tc n, 3 - sn nh, 4 - trn nh, 5 - sch, 6 - in thoi, 7 - ca ra vo, 8 - ca s, 9 - gh ngi, v.v Ti cng s dng phng ph|p nh v vi phng ph|p cht, nhiu t trong danh mc cht lin h n nh ti. Khi ti mun ghi nh iu g ,ti ch cn hnh dung li nh mnh mt lt. Bn c th to ra h thng nh v ring, in vo danh mc sau bng cch bc qua ngi nh ca mnh v nht ra nhng c trng ni bt trong mi phng. Nh ca ti nh sau: Li vo 1. 2. 3. Phng khch 4. 5. 6.
189

Phng ph|p hc tp siu tc Phng n 7. 8. 9. Bp 10. 11. 12. Phng ng 13. 14. 15. Phng tm 16. 17. 18. Nhng ch vit tt v cu sng to dng nh c dy tn Ch tt l t c hnh thnh t nhng ch c|i u tin ca mt nhm t: Huron/ Ontario/ Michigan/ Erie/ Superior Cu sng to cng dng nhng ch c|i u tin ca mi t: My Very Educated Mother Just Served Us Nine Pizzas Mercury Venus Earth Mars Jupiter Saturn Uranus Neptune Pluto 190

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! Phn ln chng ta (c bit l nhng kinesthic learners) c th i quanh nh{ trong bng ti, nhng vn bit r mi vt ch no, tuy khng nhn thy chng. Thnh thong hy th l{m nh th ny: Dy, ra khi phng vo bui ti v{ bc vo phong bn cnh. Vi cng tc n v{ bt sng. C th bn s khng }m v{o vt g khi di chuyn v s ngay vo cng tc n m{ khng nhn thy chng. Bn bit r li i trong nh{ nn c th d dng nhm mt li v hnh dung mi phng. Ghi nh cc v tr trong nh lm danh mc cht ca bn s rt t nhin. Ti lun s dng phng ph|p n{y khi mun trnh b{y g . Trc ht ti lp mt bn ghi nh Mid Map (xem chng 7) |nh du nhng im chnh, vi nhiu nhnh nh cho cc ph . Ti |nh s c|c im theo th t trnh by; sau to s lin tng vi mi mc t trong h thng cht. (1) Phn gii thiu gn vi (v vit ln) ca trc, (2) cng tc n cho bit (soi sng) ti l ai v ti sao ti c kh nng ni chuyn v t{i n{y v{ c nh vy. To nhng lin kt ny mt rt t thi gian, gip ti tit kim thi gian khi chun b cho vic trnh b{y, th gi~n v{ ni chuyn mt cch t tin m khng s qun nhng iu mun ni. Mt ln na, hy xem li chng ni v Nhng g khin ta nh r nht a nhng c tnh d ghi nh nht vo cc lin kt ca bn.
191

9.7. T vit tt v nhng cu mang tnh sng to

T vit tt l mt t c hnh thnh t nhng ch u ca mt nhm t hoc nhng thut ng phc hp. Nhng ngi m chng li nhng ng ti x say ru s dng cch vit tt rt hiu qu MADD. Nhiu t chc v nhm x hi kh|c cng c tn vit tt. Tt c chng ta u quen vi nhng ch vit tt nh NATO, OPEC, NASA. Vi t c|ch l{ c| nh}n, chng ta c th s dng cc ch tt mt cch sng to, gip ta nh c thng tin. Chng hn, tn ca cc h ln c th nh c bng cch s dng ch tt HOMES-H cho h Huron, O cho Ontario, M cho Michigan, E cho Erie, v S cho Superio.
9.8. Nhng mo nh!

Tt c nhng k thut nh bn ~ bit u rt hiu qu khi s dng ring v thm ch cn hiu qu hn khi s dng kt hp ln nhau. Nh nh Hy n lc mt cch c thc. Chng ta dng li mt cht lin tng, ghi nh cc k thut. Bn c hay gp mi ngi khng v khi h i khi bn c th nh c tn ngi ta khng? l{ do bn ~ qun khng ghi nh tn ca h ngay khi nghe thy! Ln sau, hy tranh th thi gian to ra s lin tng, s lin tng s thong hin lai ngay khi bn gp li h. Thc hnh cch s dng tr nh 192

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! Tranh th mi c hi gt gia cc k nng ghi nh ca bn bng cch s dng chng thng xuyn, thm ch i vi c nhng iu khng quan trng, khng cn thit phi nh. Chng hn, khi bn l|i xe n nhng ni cn n, hy c gng ghi nh tn ca tt c c|c ng ph hay xa l bng cch lin kt chng vi nhau bng mt cau chuyn d dn n{o . Hy to ra nhng s lin tng c th v r rng, ch khng chung chung Thay v nhn vo cc t ng, hy nhn nhng hnh nh lin quan n h{nh ng, mu sc v m thanh ring bit. Bng cch mi s lin tng s mang mt nt ring. Hy ghi nh bt k iu g khc Nu bn gp kh khn khi hi tng li chnh xc mt mu thng tin cn thit, hy c to ra mt s lin kt bng cch nh bt c diu g kh|c lin quan n n. Chng hn, bn khng th nh c v tng thng th, h~y ngh n tng thng th nm v{ th by. Nhiu khi iu ny mang li thng tin bn cn tm. V s trong u v cc bi hc v bi trnh by V s trong u l mt dng c ghi nh t nhin v n s dng mu sc v cc k hiu to ra cc hnh nh trc quan, v nh chng ta ~ thy, nhng lin tng trc quan thng rt sinh ng. Thm v{o , v s gip chng ta c th to ra cc lin kt trc quan gia cc bit thng tin. Gn cho mt ngha n{o
193

Phng ph|p hc tp siu tc Bn hy t hi: iu c ngha g i vi mnh? H~y tm mt l do c| nh}n ghi nh, v t thng cho mnh khi bn thnh cng. Xem li c|c t liu ca bn iu ny rt quan trng. Nhiu nghin cu cho thy bn s ghi nh thng tin l}u hn mt cht mi khi bn dnh thi gian xem li. Khi bn c gng hc mt iu g mi, hy xem li ngay, sau c sau 24 gi xem li mt ln, sau na th c mt tun, hai tun, mt thng, v 6 thng. Khi xem li, h~y ni to ln. iu ny cng vi s lin tng bng gic quan bn s thy d hi tng li hn rt nhiu. Hy ngh gii lao khi nghin cu hoc duyt li bt c ti liu di no V bn ghi nh rt r thng tin nghe thy hoc nhn thy u tin hay cui cng trong mt s kin, do suy ra nu bn ngh gii lao nhiu ln, bn s nh c nhiu thng tin hn gia cc ln ngh. C gng duy tr c|c t lm vic ca bn trong vng t 20-40 pht, khi gii lao h~y i loanh quanh, n qu{ vt, hoc ung nc. Hy gi sc khe tt Rt t nhin tr nh ca bn s lm vic tt hn nu trong ngi bn thy khe mnh. Do h~y ngh ngi, n ung iu , tp th dc v ht th khng kh trong lnh mi ngy. Mt thn th khe mnh s c mt tr tu minh mn.
194

Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn! Ti bit, ti bit Hy kim tra xem bn c hiu c khi nim khng:
Ti bit r 8 c trng l{m cho mi th tr nn d nh: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________
o o
Ti bit cch s dng nhng phng ph|p n{y ghi nh cc danh sch, nh tn v nh mt mi ngi, nh cc s vic v cc l thuyt. Ti bit r ti phi ghi nh nh. Ti bit r tr nh ca ti tht phi thng.
195

10. NGHIN CU KH NNG C HIU
Ti sao bn nn c chng ny? - Bi v bn s: Nhanh chng pht trin tc dc ca bn. Nng cao kh nng nhn thc v ghi nh. Tng cng vn t vng v pht trin ngn hng d liu ca bn. Mt t thi gian dc, nh vy bn c th lm c nhng vic khc.
i vi nhiu ngi, c sch ch l vic nh. Bn ~ bao gi c n cui trang v t hi: Mnh va c g Bn c hy thy mnh i khi phi c li mt on n{o , thm chi phi c n ln th ba hay th t mi hiu c khng? Hoc c bao gi bn thy mnh c nhn mi vo mt t nh ri v{o trng thi thi min cha? Ngy nay, hu nh mi ngi phi c rt nhiu nh, trng v ni l{m vic, v.v Thm ch nu bn ch t mua mt t bo, th hng ngay bn vn c nhiu th kh|c c. H~y ngh n tt c nhng th c th c khc trong cuc sng: tp ch, cc loi s|ch hng dn s dng, s tay tra cu, ti liu chuyn ngnh, s ghi nh, th tp nham, tiu thuyt, cc k hoch xut, gio trnh, th thng b|o. Nu tht s bn phi c ht tt c nhng thng tin ny, tng t mt, th khng nhng bn phi c c ngy, m cn phi tng cng tc c, khng cn thi gian lm bt c vic no khc. Tuy nhin, nu bn ging phn ln nhng ngi

Nghin cu kh nng c hiu , hoc bn vic c ca mnh cht cao nh d~y Himalaya sau li nm i - hoc l bn c nhng phng ph|p khoa hc lt qua mi thng tin m khng phi c tng t.
10.1. Pht trin kh nng c nng sut!

tri Supercamp sinh vin c hc nhng k nng mi theo phng ph|p hc tng tc, nh khi tr v nh hc th pht trin thm b{i hc lp v lm bi tp nh{. Mt trong nhng lp hc c a thch Supercamp l lp c nng sut, }y h c th hc phng ph|p c tc y nhanh tc v kh nng lnh hi. Sau mt thi gian, kh nng c ca sinh vin khng ngng tin b v h ~ khm ph ra nhng k nng c mi. Vi nhng k nng mi trong cc k thut c, sinh vin pht hin h c tim nng tng cng kh nng lnh hi v nh li cng vi tc c. C|c gi|o vin hng dn sinh vin k thut c lt ly nhng thng tin quan trng, gip sinh vin khm ph nhiu hn na hng th ca vic c, ngc li nhng g c c cng mang li cho h rt nhiu nim vui.
197

10.2. Phng php c nng sut rt th v v d c! Cc sinh vin ca supercamp, hy tin ti ginh ly
Ngoi nim vui c hc c|c phng ph|p c v hng th khi pht hin ra nhng gi tr bn trong ca chng, cc sinh vin tri Supercamp cn hiu c nhng hnh thi thch thc mi i vi bn thn. Mt k thut vt ra ngo{i nhng gii hn ca c nhn l k nng Tin ti m ginh ly!, k thut n{y c p dng pht trin long t tin v{ tnh nng ng, sinh vin khm ph ra nhng ni lc v kh nng ca chnh mnh t ph|t huy kh nng ca mnh. p dng i vi c|c lnh vc hc thut, k thut Tin ti m ginh ly! cn kch thch con ngi ta pht trin n nhng trnh cao hn v{ t n nhng phn thng cao qu ca vic t hc. p dng trong lnh vc giao tip v xy dng mi quan h, n gip sinh vin kh|m ph| c nhng kt qu vui mng ngoi sc tng tng ca h. Chng hn, hu nh khng c ai c ht c t bo hng ngy. (Nhng sau khi bn ~ hc c cc k thut trong chng n{y, bn c th nu bn mun. V{ h~y ngh xem bn s hiu bit nh no nu bn c!). Thay v c ht mi th, bn s c nhng tin ang ch , sau lt qua c|c tiu , mc, nh v ch thch, qung c|o, vn hc ba, v{ nhng tin ni bt khc. Khi c theo cch ny, bn s hiu thu |o, sp xp v{ lu li tt c cc loi thng tin. l{ phng ph|p c th p dng i vi nhng ti liu khc, v ti s ch cho bn bit ti sao. Chng n{y s dy bn c|ch c, phi nh mt vic nh lng tr|nh c cng lu cng tt, m{ nh mt ky nng th v v{ em li s tha mn 198

Nghin cu kh nng c hiu cho bn. Ging nh hu ht nhng k nng hc c trong cun sch n{y, iu quan trng nht bn c th l{m bin nhng k thut c ny hiu qu i vi bn l s dng c chng! Cng thc hnh nhiu, cng c kh nng c nhanh v hnh nh chng ta lun mun lm nhng vic m mnh lm tt Gi ta hy bt u nh! V phn ln chng ta u cm thy tha m~n hn khi thy mnh tin b n mc no, nn ta s bt u bng mt bi kim tra xem kh nng c nhanh ca mnh n mc no Hy bm ng h v chn c mt trong nhng on vit sau trong mt pht. Khi ht thi gian, |nh du li ch no bn va c n. Bt u. Bn cht ca nc - chuyn c nhng rt |ng ch Nc l vt cht ph bin nht trn b mt Tr|i t. Nc b mt chim hn 70% hnh tinh ca chng ta, ngoi ra cn tn ti ngay c trong lng t, trn khng v trong cc sinh vt sng khp mi ni. R r{ng lng nc tn ti l c hn v{ khng i qua thi gian - trc }y, hin nay v{ sau n{y. Lng nc hin c cng ch bng lng nc ~ tng c v s c. Nc ch thay i t dng ny sang dng kh|c, nhng khng h to c to thm hay mt i. V l thuyt, rt c th lng nc bn tm bui sng bng lng nc
199

Phng ph|p hc tp siu tc cha Jesus dng ra ch}n hai nghn nm trc, hay mt con khng long ung t hai triu nm trc. Nc l mt cht c bit v duy nht vi mt s c tnh quan trng. Chng hn, l{ mt cht duy nht c bit l{ ~ tm c trong thin nhin c ba trng thi: th rn, th lng v th kh. Nc c th thay i sang dng kh (nc bc hi) bng c|ch l{m bay hi hay sang th rn (bng |) bng cch lm lnh. Hi nc c th chuyn th{nh nc bng c|ch l{m ngng t hoc chuyn hn sang dng | bng cch lm lnh. | c th chuyn th{nh nc bng cch lm tan chy hoc th{nh hi nc bng cch bc hi. Trong mi qu| trnh n{y u c s tng hoc gim nhit. Khng th c s sng nu khng c nc; mi mt sinh vt sng u phi ph thuc v{o nc duy tr cc qu trnh sng ca mnh. S phn gii nc trong c|c c th sng ha tan v phn hy cc cht dinh dng nui dng c th. Thc ra, tng khi lng ca mi sinh vt u c hn mt na l{ nc, t l n{y dao ng khong 60% mt s lo{i ng vt n hn 95% mt s loi thc vt. Nc l cht c nhiu c tnh. Ni bt nht l trng thi lng nhit thng. Nc vn trang thi lng ti hu ht mi ni trn b mt Tr|i t. Do , trng thi lng ca nc l trng thi bnh thng v{ c{ng l{m tng tnh cht a t|c dng ca nc vi tnh cht l mt tc nhn tch cc trong kh quyn, thch quyn v sinh quyn.
200

Nghin cu kh nng c hiu Mt c tnh khc rt quan trng na ca nc v mt mi trng l{ nc c nhit dung rt ln. Khi vt g c lm cho nng ln, n s hp th nng lng v nhit ca n s tng ln. Tuy nhin, khi nc c lm nng, n c th hp th mt lng ln nng lng m khng biu th bng vic tng nhit . Kt qu thc t l nhng khi lng ln nng ln rt chm vo ban ngy hay ma h, v{ ngc li, cng lnh i rt chm v{o ban m hay ma ng. Do , lng nc ny c tc dng iu tit nhit xung quanh bng c|ch ng vai tr nh nhng h cha hi m trong ma ng v{ c t|c dng lm mt vo mua h. Phn ln cc cht thu nh li khi chng lnh, nhng khi nc ng bng th{nh |, n li n ra. c tnh n{y l{m cho | khng nng bng nc v{ l{m cho | ni trn hoc lp lng b mt nc, nh l{ c|c ni bng tri v{ c|c tng bng ni. Nu | nng hn nc, n c th chm xung |y h v{ |y i dng, n hon ton khng th tan c. Nc thng phn ng li sc ht ca trng lc v chy xung ch thp hn, nhng n cng c th di chuyn ln trn trong mt s iu kin nht nh. Cc phn t nc bm cht vo nhau, v chng l{m t nhng b mt m chng tip xc. p lc b mt ln v kh nng l{m t kt hp vi nhau l{m cho nc c th bay ln cao. Kh nng bay ln cao n{y ni bt nht l{ khi nc c cha trong nhng khng gian nh hay ng hp. Trong iu kin giam hm hn ch , nc i khi c th bay ln cao n mc vi inch hoc vi feet, trong mt t|c ng gi l mao dn. Mao dn l{m cho nc di chuyn ln pha trn xuyn qua t |, hoc qua r v thn cy.
201

Phng ph|p hc tp siu tc Tuy nhin, trong s tt c c|c c tnh th v ca nc, c l tnh cht quan trng nht ca nc l khi tc nhn tch cc trong phong cnh, l{ kh nng nc ha tan cc cht kh|c. Nc c th ha tan hu ht cc cht, v{ i khi cn c coi l{ dung mi chung. N c tc dng nh mt axit nh, ha tan nhanh mt s cht vi mt lng ln; ha tan chm mt s cht khc. Tm li, nc trong t nhin lun c nhiu tp cht; tc l, n c cha nhiu cht ha hc khc ngoi nguyn t hy-r v{ -xy. Gi hy tnh s dng bn c v nhn vi 9. }y l{ tc c ca bn trong ln kim tra u tin.
10.3. Lm tiu tan iu huyn hoc

Bn c nh cch hc c trng tiu hc khng? Trc ht bn hc tng ch c|i; sau bt u ghp chng vi nhau to thnh t. Sau c mt t li mt ln na. n khong lp hai, bn c th hiu r c c cm t khng cn ngh n cc t ring l. Nhng c th mt s ngi trong chng ta khng bao gi tin b hn mc ny. Gi l{ lc y nhanh cc k nng c bt kp vi kh nng t duy, u tin l phi gt sang mt bn nhng suy ngh huyn hoc ca bn v vic c sch. c rt kh. Bn khng nn dng ngn tay c. Phi c tng t mt. Bn phi c chm mi lnh hi c ht thng tin.
202

Nghin cu kh nng c hiu Nu bn vn tin vo mt trong nhng iu ni trn, th hy loi chng ra khi u ngay! H~y c nhng gii thch di }y, ri bn s tr thnh mt c gi vi k nng c tt hn rt nhiu. c cng d thi Tuy vic hc c|ch c l mt qu trnh kh phc tp, nhng l vic m{ n~o ngi hon ton c kh nng x l c. Phn ln chng ta hc c khi 6 hoc 7 tui, v{ khi t duy ph|t trin tui trng thnh, chng ta c kh nng c iu luyn hn. Dng ngn tay khi c cng tt Mc d bn ~ c dy l{ khng nn dng ngn tay khi c (c th v bn ~ ly tay ch vo tng t khin cho vic c chm hn), gi bn c th v nn ly li thi quen ny! S kh|c nhau l gi }y, bn ch dng ngn tay dn dt mt nhn nhanh hn trn ti liu. Mo nh l lun di chuyn ngn tay nhanh hn mt cht so vi vic bn c th c. Bn c th c nhiu t mt lc Thc ra nu c tng t mt khin vic hiu chm ri li v cc t ring l khng c t trong ng cnh chung v no bn phi lm vic nhiu hn nm bt c ton b tng. Bn c th c nhanh nhng vn lnh hi c ht thng tin c chm c th l mt vic vt v vi no b. C nhng khi bn c chm v ngh rng mnh cn hiu k hn. Nhng s tht l nu bn gp kh khn khi nm bt nhng g ang c, c th l v bn c qu chm. (Tt nhin, tr phi phi c nhng vn qu phc tp nh v vt l hay vi sinh). 203

Phng ph|p hc tp siu tc Do vy, thay v c c gi ly nhng suy ngh tiu cc khin no phi lm vic nhiu hn m{ bn vn c chm, hy t nh: Ti thy vic c cng d. Ti c cng tt. Ti c th c nhanh v hiu ht nhng g mnh c.
10.4. Nhng mo nh - sn sng vo trng thi

Trng thi sc khe v tinh thn ca bn rt quan trng, quyt nh n vic bn c c tt hay khng. Trc khi bt u c hy d{nh v{i pht chun b t th v tinh thn. gi l{ sn sng vo trng th|i, n c th tng tc c ca bn ln gp i ngay tc th. C gng gi thi quen n gin ny khi bt u. ng sao nhng Bt u l tm mt ch yn tnh c. Nh ~ ni phn To khung cnh (Chng 4), }m nhc c th rt c ch. Nn nghe nhc Baroc nhp 60 phch/ pht. Loi nhc n{y c coi l{ a ta v{o trng th|i th gi~n nhng tnh to v n m phng nhp tim trung bnh khi ngh ngi. N cng gi cho no phi nhy cm ca bn lm vic t do, trong khi vn cho php no tri tp trung vo nhim v trc mt.
204

Nghin cu kh nng c hiu Ngi thng ngay trn mp trc ca gh S tht l mp gh trc ca nhiu v ch tch tp o{n ln ~ b mn trc. t bn chn thng xung sn v dng sch ngay trn b{n trc mt bn. Dnh mt pht tnh li Nhm mt, th s}u v{ th gi~n mt cht bng cch hnh dung ra mt ni rt yn tnh n{o c th l{ ni trc }y bn tng n. Vn c nhm mt v{ nhn mt ln trong khi mi mt vn khp kn v{i pht, trong khi vn tng tng, nghe v cm nhn v ni yn tnh . Khi m mt ra bn s thy mnh c th gi~n nh th no. Xem ka, mt bn ~ hng n cun sch v bt u c. Dng ngn tay hoc vt g ch V mt ta thng t nhin di theo mt vt chuyn ng, nn nu c mt vt g di chuyn xung dng di s rt hu ch. Ta th lm theo cch ny: Quay tr li u chng v{ dng ngn tay di chuyn di mi dng bn c. Buc mt phi chuyn ng nhanh theo ngn tay ca bn, ngn tay nn nhanh hn mt cht so vi bn ngh l{ mnh c th c. Khng c dng li hay ta lng.
205

Phng ph|p hc tp siu tc c on vn sau v{ tm tt ni dung cn c Trc khi c, lt qua ton b t liu mt lt nh nhn qua ca knh ca h{ng khi i mua sm. Lt qua phn mc lc, tiu c|c chng, bt k mc n{o in m v in nghing, phn ha v dng ghi ch, tm tt cc chng, tiu s tc gi v bt c phn no ni bt. Chun b mt cht bn s bit iu g cn mong i v sn s{ng t tng nm bt nhng tng c trnh by. Mun bit vic ny c li nh th no, ta hy th kim tra mt cht nh sau: c on vn sau v tm tt ni dung ca n M ma bng t trong bng ti t ngt xut hin trc mt ng. T v tr cao nht ca tu, ng pht hin ra ngi {n b{ thp duyn d|ng. Ngay c cp mt cng |nh la mnh, thuyn trng Smith ngh thm, nhng khng th ngn li xung lng ca b ta. Vi pht sau, l hi ca 2.000 ngi ~ tan th{nh tng mnh. Tu Carpathia, c|ch 58 dm, ~ bt c tn hiu SOS v phng nhanh ti cu c 705 ngi may mn nht. Nhiu nm sau mt trong s h nhn xt: B{ ta quay mi t{u dng nh mun che khut chung ti khng nhn thy cnh tng h~i hng. Bn n thy on vn trn kh hiu khng? Nu bit trc }y l{ on m t t{u Titanic }m v{o bng v{ b chm vo mt m nm 1912, th c l s d hiu hn. H~y c li on vn trong ng cnh ny.
206

Nghin cu kh nng c hiu By gi, s dng nhng mo nh ti ~ ch cho bn, c bi bo vit v l kh t sau }y v{ xem bn tin b n mc no! Kim tra xong bn ~ chun b tt cha: Ngi thng trn mp trc ca gh, b{n ch}n t thng xung s{n, s|ch t trc mt. Dnh mt pht tnh tr v{ tp trung. t ng h mt pht, nhn mt nhn ln, sau nhn xung sch v bt u. Nh dng ngn tay nh! Lm bn vi l kh t trn ni Trong ba nm qua ti ~ b kh nhiu thi gian sng vi l kh t trn vng ni hoang d~. Ni tr ng ca chng l nhng ngn ni rm rp m sng trn d~y Virunga, 8 ngn ni la cao ngt cao nht l 14.787 feet - nm gia ba quc gia chu Phi l Rwanda, Uganda v Cng ha Dn ch Congo. Trong thi gian , ti ~ lm quen c vi nhiu con kh t v{ chng cng quen vi s c mt ca ti. Chng lang thang trn nhng ngn ni v{ vng o yn nga trn tng ton, v vi s ton ~ chp nhn s hin din ca ti g{n nh mt thnh vin. Ti c th n gn chng, ng cch chng vi feet. C mt s con, c bit l nhng con nh v nhng con mi ln cn ti gn ti hn. Chng cm dy my nh ln xem, s vo kha trn ba-l ca ti. Mt con thm ch cn nghch dy giy, mc d ti c cm gic rng n khng h nghi ng i giy thc ra li c lin h vi ti. Ti bit v l kh t vi tnh cht l nhng c th, mi con c nhng c im v c tnh ring, v ch nhn dng bng hng.
207

Phng ph|p hc tp siu tc M ma bng t trong bng ti t ngt xut hin trc mt ng. T v tr cao nht ca tu ng pht hin ra ngi {n b{ thp duyn d|ng. Ngay c cp mt cng |nh la mnh, thuyn trng Smith ngh thm,nhng khng th ngn li xung lng ca b ta. Vi pht sau l hi ca tng ngi ~ tan th{nh tng mnh. Tu Carpathia, c|ch 58 dm, ~ bt c tn hiu SOS v phng nhanh ti cu c 705 ngi may mn nht. Nhiu nm sau mt trong s h nhn xt: B{ ta quay mi t{u dng nh mun che khut chng ti khng nhn thy cnh tng h~i hng. Trm trang ghi chp ca ti, ti ~ cho chng nhng ci tn nh: Rafiki, Uncle Bert, Icarus,v.v Vic lm ny khng phi l d d{ng. C|c s|ch hng dn nghin cu v vic ny khng my ph hp. Ti cha thy tha mn. T ti cm thy l kh lun t ra nghi ng i vi nhng k l ch ngi yn m quan st. Chnh v vy, ti ~ c gng g}y lng tin v{ khi gi tnh t m ca chng bng c|ch h{nh ng ging nh mt con kh t. Ti bt chc chng t c|ch n, c|ch bi lng, cho n cc ting ku, thm ch c nhng ting su tht kinh khng. L kh phn ng li rt thun li, mc d phi tha nhn nhng phng ph|p n{y khng phi lc n{o cng ng. Th nhng, phi lun gi bnh tnh, th u, hoc ngi gi v nhai tp tp cng cn ty di, dng nh l{ mn kho|i khu nht trn th gii. Kh t l loi ln nht trong s cc loi kh hnh ngi. Mt con c trng thnh c th cao ti 6 feet, nng 400 pound hoc hn; si tay d{i 8 feet. Chng thng sinh sng trong nhng vng rng 208

Nghin cu kh nng c hiu m t Trung Phi. Ch cn c khong vi nghn con, xp h{ng u trong nhng loi qu him. Mt phn lnh th ca chng c thnh lp khu bo tn. Trn l thuyt, chng c bo v rt cht ch. Nhng trong thc t, chng li b dn vo nhng khu vc hp hn, ch yu l do bn sn trm v{ l ngi Batusi. Nu khng c nhng bin php hiu qu cng rn hn bo v loi kh t ni, th c l ch trong hai hoc ba thp k na chng s b tuyt chng. Mt trong nhng bc tin c bn bo v mt lo{i ng vt ang b e da l tm hiu r hn v chng: thi quen n ung, vic tm bn tnh, thi quen sinh sn v cc hnh vi trong by {n, v.v.. Ti tng c ti liu nghin cu ca Jane Goodall v loi tinh tinh v n thm trang tri ca b Cng Vin Quc Gia Tanzanias Gombe. Name 1967, vi s gip ca tin s Louis Leakey v{ s ti tr ca Hi i L quc gia v Qu Ti tr ca anh em nh Wilkie, ti bt u nghin cu v loi kh t. Vic nghin cu khng phi l khng b gi|n on, mt trong nhng ln mang tnh cht rt quan trng. Ti bt u cng vic ca mnh Congo, trn cc ngn ni ca dy Mount Mikeno. Mi sau 6 th|ng, ti ~ buc phi ri khi t nc ny v tnh hnh chnh tr ri lon tnh Kivo. }y l{ mt mt mt ln i vi by kh t ang sinh sng ti h thng cng vin c bo v kh tt, khng c mi e da xm phm thng xuyn ca con ngi. do c sng trong mi trng nn chng khng my s h~i trc s hin din ca ti v vic quan st chng din ra kh thun li. Sau khi ri khi Congo, ti bt u li t u, ln ny ti Rwanda. Ti cm tri mi gn mt bi c rng, trn vng yn nga ni gia c|c nh ni Karisimba, Mikeno v Visoke.
209

Phng ph|p hc tp siu tc Mc d ni cm tri mi ny ch cch tri c ca ti 5 dm nhng ti thy by kh t Rwanda thng xuyn b tn cng bi bn sn trm v cc by sc vt nui, cho nn chng khng chp nhn mi c gng tip cn ban u ca ti. Sau 19 thng lm vic Rwanda, cng vic ca ti li b gi|n on ln th hai. Nhng khng ging ln u, cng vic ca ti t ra rt c gi tr. Trong u ti cn nh rt r l{ mt bui s|ng m sng th|ng hai, khi ti ang i trn mt con ng mn va ly li v trn tut, li i chnh ni gia ngi lng Rwanda vi ln tri quan st by kh t ca ti cao 10.000 feet trn ni Visoke. Pha sau ti, nhng ngi khu}n v|c ang mang mt chic ci y dnh cho em b, bn trn ci che kn.T trong ci vng ra ting khc than ng{y c{ng to hn v{ thm thit hn theo mi bc i. Ting khc nghe au n nh ting khc ca mt em b. Khun mt ca nhng ngi khun vc nh nhi m hi sau bn gi leo ni vt v t lc ri khi vng Land-Rover chn ni. Ln tri ~ hin ra trc mt, v{ ba ngi Ch}u Phi trong i ca ti ~ chy ra n chng ti. Ng{y hm trc ti ~ gi cho h mt thng ip SOS in r, yu cu h bin mt trong hai phng trong tp lu ca tp lu ca ti thnh mt khu rng. Vic ph hng phng bng c|ch em v cc loi c}y v{o phng i vi h l vic ht sc phi l, nhng h ~ quen vi nhng yu cu l lng ca ti. Chumba tayaria, h ang gi v cho ti bit cn phng ~ chun b xong. Sau vi nhiu ting h ht v mnh lnh mang ting 210

Nghin cu kh nng c hiu Kinyarwanda, ngn ng a phng ca Rwanda, h ~ y c chic ci qua ca phng v{ t n trc |m c}y ang }m chi xuyn qua c cc tm vn sn. Lc ny ti cy tm v|n che bn trn ci v{ ng li li. i tay nh xu gi ra nm cht ly mp ci, v{ mt a b t t ko mnh ng dy. Ln ny bn c n }u ri? (Nu bn mun c tip phn cn li ca bi bo, hy xem trn tp ch National Geographic, s ra thng 01/1970). Li mt ln na, h~y |nh du s dng va dng v nhn vi 9 tnh tc c ca bn. C tin b hn cht n{o khng? |nh gi| kh nng lnh hi ca bn bng bi trc nghim sau: 1. Khi b Fossey vit bi bo ny b{ ~ sng vi by kh t c A. 3 thng. B. 3 nm. C. 5 nm. D. 13 nm. 2. Kh t l loi ng vt n c, thch sng bit lp trong hang ng. ng hay sai? 3. B Fossey bt u nghin cu v by kh t ni nc no? A. Nam M. B. Kenya. 211

Phng ph|p hc tp siu tc C. Congo. 4. Phng ph|p nghin cu kh t ca b Fossey l kin nhn ngi trn c}y cho n khi chng qun l{ b{ ang . ng hay sai? 5. Mt con kh t c trng thnh c th cao 6 feet v nng 400 pound hoc hn. ng hay sai? 6. Mi e da ch yu i vi tn ti ca loi kh t l: A. Bn sn trm. B. Kh hu thay i. C. S pht trin ca ch qun l chung. 7. Mt trong nhng bc c bn bo v c lo{i ang b e da l: A. Tin hnh chin dch vn ng cc lut bo v ng vt c thng qua. B. Nghin cu k hn v lo{i ng vt . C. Thu nhng ngi bo v rng chng bn sn trm. 8. B Fossey phi tm ngng cng vic nghin cu v? A. Thi tit xu. B. Thiu kinh ph. C. Tnh hnh chnh tr ri lon. 9. B{ Fossey ~ b|o trc cho nhn vin dn mt phng : A. n nhng ngi khch c th n bt ng. B. Bin thnh mt gc rng nh. 212

Nghin cu kh nng c hiu C. trng tr. 10. B mang v con kh t nh bng: A. Chic ci y. B. Xe t Land-Rover. C. Hp ng ti-vi. |p |n: 1-B, 2-S, 3-C, 4-S, 5-, 6-A, 7-B, 8-C, 9-B. 10-A
10.5. Lnh hi nhng g c

Cu hi m{ chng ta thng nghe nhiu nht t mi ngi khi h n}ng c tc c ln l{: L{m th n{o bit ti lnh c hi c nhng g mnh ~ c hay khng?. C}u tr li l: Bn tht s lnh hi c, thm ch cn tt hn khi c nhanh. Phn ln mi ngi thy rng thc ra h nh rt t chi tit d l t u h ~ khng tin chc vo kh nng lnh hi ca mnh. Sau }y c mt s mo nh bit chc bn thu lm nhng g cn thit t vic c t liu. (Nhng g ct li }y l{ Bn cn g; gn nh l{ khng bao gi bn cn phi bit r tng t!). Hy l mt ngi c ch ng Lun nh trong u nhng cu hi: Ai? Khi no? }u? C|i g? Ti sao? Nh th no? Hy vit ra nhng cu ch cho Nhng cu hi khi bn c. khi t ra nhng cu hi bn ~ y tr c ca mnh vo trng th|i i hi nhiu hn, phi cht
213

Phng ph|p hc tp siu tc lc nhng tng trong b{i c ging nh vic ht xng t mt chic xe tng. c tng, khng c tng t Nhng t m tc gi s dng ch l cng c truyn t cc tng, v cch duy nht bn c th nm bt tng l{ c cc cm t trong ng cnh cng vi nhng cm t khc. Khi bn c tng t, b no ca bn phi lm vic nhiu hn hiu c ngha ca n. Vic c tng t ging nh vic c gng khm ph chic boomerang bng cch xem tng phn t ring ca n. Thay v c tng t, hy nm bt bc tranh ln bng cch nhn vo c cm t, c|c c}u v{ c|c on vn. Hy s dng gic quan ca bn S dng c quan thnh gi|c bng c|ch c to ln. c lt nhanh mt lt trc, sau , nu l{ s|ch ca bn, |nh du vo nhng im quan trng v v ra nhng hnh nh hiu r nhng khi nim trng t}m d trc quan hn. To ra hng th Nu bn t nhiu ~ quen vi ch v{ c v li ch n{o th vic c sch tr nn qu d dng. Chng hn, mt ngi bn ca ti bit mt s thng tin s}u s|t hn v h thng gio dc tiu hc, nh vy c y c th gip cc con mnh hc trng tt hn. C xem k c|c gi| s|ch trong th vin ca trng. tm hiu k hn v vn ny, c bt u c cun Sng gia cc hc sinh (Among Schoolchidren), mt tiu thuyt vit v mt thy gio lp 5 giu lng nhn i Massachusetts. Cun sch cng li ht c n vi ch n{y v{ c ~ c nhng cun s|ch kh|c sau . T hi 214

Nghin cu kh nng c hiu mnh: Ti sao mnh li cn c nhng th ny nh?, c ~ xem trc tng cun v c th loi ra mt s cun khng thch hp vi yu cu ca mnh. Sau khi khi ng nh vy, vic c nhng cun thch hp s rt nhanh v d dng. Lp s ghi nh Sau khi bn ~ c nhanh mt lt, lp s ghi nh vi tn c|c chng v{ c|c mc. Sau c k li mt ln na v{ in vo nhng chi tit quan trng ghi nh. Tin ti c nhanh hiu k C 4 c|ch c c bn: c thng, c lt, c qut v{ c nhanh hiu k. c bnh thng... L{ c|ch c chm tng dng khi c v mc ch gii tr. c lt... L{ c|ch c nhanh mt cht tm thng tin c th n{o trong ton b d liu, v d nh c s in thoi hay t in. c qut... L{ c|ch c ly ni dung khi qut hoc xem trc mt lt, nh c bo. c nhanh hiu k... L{ c|ch c ht ton b t liu vi tc nhanh, nhng hiu k.
215

Phng ph|p hc tp siu tc Bit cch s dng tt c nhng c|ch c ny l mt li th ln v ta s bit cch x l vi tng loi t liu. N cho bn nhiu s la chn, cng nhiu la chn, cng c quyn thu xp cuc sng theo cch thoi mi nht. Bn hy hnh dung cnh tng ny nh: Sau khi lm vic tr v, ti nh, bn thy mt chng th trong hm. Khi bc vo trong nh{, lt qua mt lt, bn thy c 5 ha n, mt c|i th ca bn thn, mt bn ng k t mua tp ch American Adventure hng thng, mt tp ch chuyn ng{nh v{ mi ba c|i th linh tinh kh|c na. Bn ring cc ha n ra cui thng thanh ton. Xem qua c|c th linh tinh li mt ln na xem c st th n{o |ng lu khng, tm thy mt th bi thng ca cng ty bo him, v nm tt c c|c th cn li vo st rc. Bn tp ch American Aventure n ti c sau, sau ngi v{o b{n v{ c th ca bn. Bn chm r~i c th ca bn ti hai ln, c k tng t v hnh dung ra hnh nh bn. Ci thm nhng h{nh ng khi hi ca bn, bn thay b qun o th thao. Sau trc khi ri khi nh, bn dnh ra vai pht c cun tp ch chuyn ngnh v xp n ln gi cng vi ti liu chuyn ngnh khc. Tuy nhin, tp ch cng cho nhiu thng tin nghin ngm, suy ngh. Va chy b, va suy ngh v{ bn ~ tm ra gii php cho mt vn marketing kh hc ba nh ~ c c cun tp ch chuyn ngnh, v bn ngh n c|ch trnh b{y tng ca mnh vo bui hp marketing vo ngy mai. Qu trnh ny c phi l mt s ci tin ln i vi vic dp ton b chng ti liu trn b{n c sau hay khng?
216

Nghin cu kh nng c hiu C l bn ~ s dng ba c|ch c u tin - c bnh thng, c lt v{ c qut. Trong khi chy b, s xut hin gii php cho vn marketing hc ba, l{ kt qu ca vic c tp ch v vic bn c n cch trnh b{y tng ti cuc hp marketing ngy mai. Qu trnh ny liu c phi l kt qu ca vic bit cch la chn nhng g cn c, c g trc v{ c g sau hay khng? C th bn ~ s dng ba c|ch c - c bnh thng, c lt v{ c qut. Gi ta lm quen vi c|ch c th t nh. Mun c nhanh, hiu k, bn phi l{m c ba vic sau: (1) s dng tm nhn ngoi bin ca bn, (2) di chuyn mt nhanh xung di trang, v (3) lt trang nhanh. Cng c ba k nng n{y vi kh nng tp trung ch v tham gia mt cch tch cc, bn s nhanh chng thy tc c v kh nng hiu ca mnh tng ln mt c|ch |ng ngc nhin. M rng tm nhn ngoi bin gip bn tip nhn thng tin hn trong mt ci nhn. Mun khm ph tm nhn ngoi bin, hy lm bi kim tra n gin sau }y: Nhn thng vo mt i tng. Dang tay sang hai bn, ngn tay tr ch thng ln trn. Chm ri di chuyn tay v{o bn trong cho n khi bn c th nhn thy hai ngn tay tr. Ch tm nhn ca bn khi vn nhn thng v pha trc. 217

Phng ph|p hc tp siu tc Gi|o vin hng dn c lm nn thnh cng ca chnh mnh Gi|o vin hng dn c Steve Snyder tng c 14 cun sch trong chuyn bay t Los Angeles n Sydney, Australia. Bng k thut ca chnh, ng ~ c c 3 4 cun trong mt m, c sch tiu thuyt v phi tiu thuyt. ng c vi tc khong 5.000 t/pht. Tuy c v rt nhanh nhng i vi ng ch l tc chy b, cn tc chy nhanh l 10.000 t/pht. Mt s ngi khng tin l ng c th hiu ht ni dung khi c vi tc , nhng Steve ~ so s|nh tc c vi tc trt tuyt. Nu trt tuyt chm ri, nhn nha, bn tht s khng cn ch n vic mnh ang l{m. T}m tr bn s suy ngh lan man. Nhng nu bn trt nhanh xung mt mm ni, bn phi rt tp trung. l{ l do ti sao thc ra bn nh c ni dung tt hn khi c nhanh ng khng nh. Bn phi buc mnh c ngy mt nhanh hn - vic n{y ai cng c th l{m c. Nhng c nhng lc bn mt tp trung v phi c li ng ni. Theo quan im ca ng, c nhng loi t liu thng c c rt chm, nh th ca, kch v nhng s|ng t|c c th hin qua biu din, ch khng thun ty c. ng bt u c nhanh t khi hai tui, chnh m ng mt ngi rt ham c s|ch, ~ dy cho ng. Khi hc lp mt ng ~ c c
218

Nghin cu kh nng c hiu 14 cun, trong c c cc tiu thuyt ca Mark Twain, Jules Verne v nhng cun ca sinh vin lp trn. Nm 12 tui b m cho ng tham gia mt kha hc c nhanh, nhng ng rt tht vng vi phng ph|p dy }y. l{ mt cng vic cng nhc v bun t, Steve nh li. Chnh v vy ng mun pht trin nhng phng ph|p ring ca mnh. Nhng k thut c nay vn c p dng cc tri Supercamp. Nm 15 tui, ng bt u dy k thut c nhanh cho sinh vin v ng nhn thy h c th rt ngn thi gian lm bi tp nh t mt ting xung cn 20 pht! Gi }y ng t chc rt nhiu bui seminar trn th gii s dng chnh nhng phng ph|p ng ph|t trin t khi cn l mt cu b.
10.6. Nng cao tm nhn ngoi bin

Khi bn n b|c s o th lc kim tra mt, b|c s s o tm nhn ngoi bin bng mt loi my chuyn dng, chic my ny t kch hot khi bn nhn thng pha trc vo mt chic bt rng m{u en. Nhng m sng ging nh nhng ngi sao nh, c nhp nhy quanh bt, mi khi nhn thy m sng bn li nhn mt nt. C|c m sng c nhp nhy v xa dn khi trng t}m b|t, ni mt bn ang tp trung. Mt s m sng bn s khng cn nhn thy na v chng ~ ra khi tm nhn ngoi bin ca bn. Th kim tra bn mt phi v{ x|c nh tm nhn ngoi bin ca bn. Phn ln mi ngi c th nhn thy mi vt mt gc 45
219

Phng ph|p hc tp siu tc tnh t tm, mt s ngi c th nhn thy xa hn c th ln ti 90 hoc hn. Khi c, tm nhn ngoi bin cng ln, cng c kh nng lnh hi nhiu thng tin trong cng mt lc. Bn c nhanh hn khi hiu c ton b cc cm t bng mt ci nhn. Tt nht, bn c th t luyn tp theo phng ph|p ba trng im (tri-focus), nh khc phc c thi quen tp trung vo tng t ring l. n gin chia mi dng th{nh ba on. Khi c, tp trung vo dng bn tri, tip nhn tng cm t bng tm nhn ngoi bin, trnh nhn vo tng t. Sau }y l{ mt v d: In the night sky/ was a very bright star/ that everyone saw. (Trn bu tri m/ c mt ngi sao rt sng/ mi ngi u nhn thy) Steve c mt cun s|ch ma thut gip sinh vin rn luyn phng ph|p c n{y. iu u tin p vo mt cc sinh vin l cun sch tuyt nhin khng c mt ch no. Mi trang ch c mt k hiu nh sau: -----*----- -----*----- -----*----Mun c cun sch ma thut, bn ch cn tp trung v{o on bn tri (trng tm l du sao), tip theo l{ on gia v{ on bn phi. C c tng trang bi tp, bn bt u thy cun sch khng phi l v c ci g m l v c nh th no.
220

Nghin cu kh nng c hiu Khi mt di chuyn, iu quan trng nht ca bi tp l{ h~y ngh cun sch ny tht tuyt diu, v vic c nhanh, hiu k hn nhiu s th v bit bao. H~y c theo mt nhp n{o , nh 1-2-3 , 1-2-3 hoc mt m|y m nhp, nu c. Gi hy tp c bng cch lm mt t giy c chia k hiu nh trn trn mi dng. Hy thc h{nh s dng k thut ba trng im ca Steve Snyder. Mi ngy hy luyn bi tp ny vi ln, mi ln t 20-40 giy. Sau th dng phng ph|p ba trng t}m c mt cun s|ch bnh thng. Ch chia tng dng trong sch thnh ba on, sau h~y cho mt nhy vo gia mi on, trong khi vn nhn thy cc t ngoi bin hai bn. ( thc hnh loi bi tp ny, tt hn ht hy chn nhng sch bn thch). s dng k thut ba trng im ca Steve Snyder, hy qut on bn tr|i, on gia v{ on bn phi, tp trung vo cc du sao -----*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*----221 -----*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*-----

Phng ph|p hc tp siu tc Mt c|ch kh|c m rng tm nhn ngoi bin l c gng c tng trang trong khi vn tp trung mt vo khong trng gia cc dng khng tp trung vo cc t thc. }y gi l{ tiu im mm (solf focus) v c thm mt li th na l mt bn s d lm vic hn.
10.7. K thut lt sang trang

H~y ngh rng bn c kh nng c nhanh nh lt gi cc trang. tr thnh mt ngi c nhanh, hiu k, bn phi c kh nng lt sang trang nhanh nh tc dt vi! Sau }y l{ mt s bi tp v lt sang trang c thc hnh Supercamp. Tay tri cm sch pha trn, trang s|ch m, tay phi ch lt qua trang sch t trn xung di, trang bn tr|i trc, trang bn phi sau. Khi lt ht trang bn phi, dng tay tri vi sang lt trang s|ch, tay tr|i dng ko cc mp sch bn trn. Mt bin th ca phng ph|p n{y l{ di chuyn tay phi theo hnh ch U t tri sang phi, tay tr|i cng s dng ko mp sch sang trang mi. C th thy d hn nu trc tin bn gi hnh cun sch cho n ht. Nh vy s khng b chm tc hay dng li khi mt bn b vp vo mt t hay cm t. Hy t bm thi gian trong mt pht, th gi mt trm trang bng tay tri, trong khi tay phi vn lt tng trang hoc to thnh hnh ch U. Sau xoay pha bn phi ca cun sch ln trn v bm gi thc hin trong mt pht. 222

Nghin cu kh nng c hiu
10.8. Siu qut (hyperscan) nng tc ca mt

Ta ~ ni, nu di chuyn ngn tr theo dng ch s t|c ng n vic tng tc c. Sau }y c mt s cch c th hn, bn c th p dng nng tc c ti mc mt bn lt qua cc trang. Hy ly mt cun sch, bt c cun n{o. Dng ngn tay dn mt, di chuyn qua tng trang s dng mt trong s c|ch . Khi bn c, buc mt ui theo ngn tay di chuyn nhanh xung di trang. ng c c tt c cc t. Ch ngh n nhng g bn dang nhn thy. H~y ngh v bt k hnh v hay s no. T tr li nhng cu hi bn cht nhn thy. C gng xem ton b khi nim trnh by trong trang sch. K thut ny gi l{ siu qut (hyperscan) v{ l{ mt cng c c rt hu ch. Siu qut l{ phng ph|p hiu qu xem trc t liu cng nh quyt nh c nn c t liu hay khng. Hy thc hnh mi ngy vi nhiu loi t liu khc nhau: bo ch, th t, hoc bt c th g bn c c. Khi i, h~y ni chuyn v bt c th g bn ang nhn thy - t hoc cm t mt bn bt gp, mt tm nh, s , lc , v.v Luyn tp cch ny t 1 - 5 pht mi ngy, bn s nhanh chng lnh hi c nhiu iu cng mt lc. Mi ln th mt c|ch kh|c nhau cho n khi bn tm ra cch hiu qu nht i vi bn.
223

10.9. Mi pht mi ngy kt hp tt c vi nhau

Tt c nhng g cn lm l cam kt ca bn v 10 pht mi ngy. Bn th thc hin nh sau, hoc t theo cch ca mnh. Chn ni yn tnh Chn mt ni yn tnh c v hng ng{y, khi c hy ngi ng ch . Trong thc t, nn chn cun sch bn ang mun c v dng mt chic ng h bm gi. Kim tra tnh trng sinh l Ngi thng trn mp gh, s|ch t trn b{n trc mt, cch mt khong 14 inch. Kim tra xem lng ~ ngi thng v{ b{n ch}n t st xung nn nh{ cha. D{nh mt pht tm hn th th|i v{ c th c th gi~n. Xem cun sch mt pht Xem tiu , mc lc, mc chng, c|c mc ln, hnh nh, tranh v, s v cc phn tm tt chng. Khi xem trc, hy t t ra cu hi: Cun sch ny ni v c|i g? Gi ht cc trang sch Tp gi cc trang nhanh ht c trong mt pht, dng ngn tay di nhanh xung tng trang. Ni to ln nhng g bn nhn thy khi lt gi cc trang, Sau mt pht, dng li xem bn ~ gi c bao nhiu trang. Gi hy lm li trong mt pht na v xem liu bn c n}ng c tc lin c khng. C gng t mc tiu 100 trang/pht tr ln.
224

Nghin cu kh nng c hiu Gi hy lt bn phi sch ln Hy nhn ln trn nh{ v{ ngh n mt ni yn tnh, ht mt hi tht s}u, sau nhn xung trang nh s|ch v{ bt u c. Lt nhanh cc trang, dng ngn tay hoc vt g dn mt xung pha di trang nh s dng c|c s|ch siu qut. ng thi khi hy t hi nhng c}u, nh: T{i liu ny vit v ci g? Tc gi ~ ni g? iu c ng khng, ti sao ng v{ ng mc no? V sao n li quan trng? Gi v nh bn c mt thnh gi, ngi thc mc khng bit bn ang c g, v hy gy n tng vi h khi h tin n ch bn. Chng hn nh: , cun sch ny c th vit v g nh? Ti thy c mt biu vi nhiu mu sc biu th c|c |m m}y v{ i dng c c|c mi tn v{ hnh nh ca bng | v{ nhiu bn m ha mu (color-coded map). C th l{ iu g v thi tit chng? Vng, ti thy l{ v chu k ca nc trn tr|i t. By gi, khng bit tc gi phi ni g v iu n{y }y? C th tip tc, nh ch vo cc cm t, ng tng t ring l. Mi ngy s dng mt c|ch kh|c nhau cho n khi bn thy cch no l ph hp vi bn nht.
225

10.10. Mi mt ?
Khi mt ~ mi, bn hy th cch lm tiu tan s mt mi v stress n{y nh. Trc tin, xoa mnh hai bn tay vi nhau mt lc, sau nhm mt li v khum hai lng bn tay p ln mt, khp cht cc ngn tay sao cho nh sng khng lt qua c. Hnh dung bn ang mt ni yn tnh v{ th mng - chng hn, trong mt khu rng c khng kh trong lnh, mt m, nhng ngn c}y u a trong gi. Nhn mt ln mt l|t khi hnh dung ra ni . Dng mt di theo chuyn ng ti lui, ln xung ca ngn c}y; nh vy s rt tt loi b s cng thng cho cc c quanh nh~n cu. t nh vi mnh rng bn ang l{m mt vic tt, mt vic hu ch bn c th tr thnh mt ngi c nhanh, hiu k ti mc kh tin! Sau t t b tay ra v m mt.
10.11. Kim tra ln cui

Bn nn sn sng s dng nhng k thut mi v thc hin kim tra ln cui xem mnh ~ tin b n mc no. Nu bn mun thc hnh mt cht th hy lm ngay lc ny, ch mt khong 10 pht. Mt ln na, kim tra t th ca bn: ngi thng trn gh trc, b{n ch}n t st xung sn nh, sch dng ngay trc mt. Dnh mt pht ly li bnh tnh v{ tp trung. Bm ng h cho mt pht, ngc mt nhn ln, sau nhn xung trang sch v bt u.
226

Nghin cu kh nng c hiu BNG N S DIU K TRONG GIO DC CA TC GI LYELLE PALMER To nim vui trong lp hc thng qua gi v quay vng Phng ph|p dy v hc tng tc (accelerative) l vic bin lp hc th{nh ni sinh vin c hc hnh vi tinh thn lc quan, t th thoi mi vi nhng cch gi r rng v kho lo. Gio vin trong lp khuyn khch th hin ci ti tch cc trong mi con ngi, c|i ti s h tr cho nhng kh nng hot ng tch cc v sng to trong sinh vin. R rng, sinh vin rt thnh cng vic hc tng tc, ngoi ra lp hc cn l mt ni rt vui nhn. Gio vin s c y sinh lc v hng th v h bng nhn thy khng mt ni n{o trn th gii m{ ng{y n{o cng c khng kh si ni, ho hng nh cc lp hc (d bt c la tui no). Mt khi cc gi|o vin ~ nhn thy thnh qu ni bt ca qu trnh hot ng tch cc ca c b no, c th h s khng bao gi quay tr li vi cch dy v hc n iu nh lp hc thng thng. GIAI ON CHUN B Nhng hot ng c th ca lp hc tng tc chia lm ba giai on ring bit. Th nht l{ giai on chun b, l{ giai on chun b mi trng bn ngoi v bn trong ca sinh vin, to iu kin vic hc din ra nhanh chng v d d{ng. gy khng kh hc tp ca sinh vin trong lp, lp hc c t chc khc vi mt lp hc bnh thng. Gh ngi xp theo hnh vng cung sinh vin c th giao tip bng mt vi nhau, to khng kh gn gi, m 227

Phng ph|p hc tp siu tc cng. Cn phng gn gng v d chu. Mt l hoa ti v{ mt bc tranh (thc s mang tnh ngh thut) cng nh hng n khng kh trong lp. Ton b b{i c c th hin qua nhng bc v sc s do gio vin t to treo trn tng; nhng con ch ba chiu, ch theo mi bc v. Nhng li khng nh r r{ng c treo trn tng, trn dy hoc trn bn. Mt loi nhc c in m m c bt ln khi c|c sinh vin bc vo lp. Lp hc bt u bng hot ng th cht th gi~n c bp trong v{i pht (xoa bp lng cng tt. Liu bn cn u oi na khng khi bc vo lp ~ l{m ng t|c xoa bp lng ngay t nhng pht u tin?). Tip theo, khi c th c tha lng v c quan st trc quan nhng th{nh cng trc }y mt cch xc thc, sinh vin c trng thi tinh thn lm vic hiu qu nht v thoi mi ch ti bt k vic g din ra trong lp. Nhng cch khng nh v gi xc thc i vi xinh vin, nh: Hm nay c|c em s tm hiu tip nhng ni dung mi trong kha hc, ng thi m rng kin thc v{ {o s}u hn nhng ni dung ~ hc. Cc em s thy ngc nhin v nhng lin kt sng to s pht trin rt nhanh khi chng ta li cp n ni dung n{y. GIAI ON TRNH BY Giai on th hai l{ giai on trnh b{y t liu, giai on ny thng din ra rt si ni, mnh m v{ t ngt (thng vi nhc nn l mt loi nhc c in gy n tng su sc). giai on ny,ton b hot ng ging dy c coi nh vic hng dn bng ngoi ng; cc thut ng v khi nim mi c gii thch nh mt bi tp gii m m rng , sau lin h vi nhng t liu 228

Nghin cu kh nng c hiu ~ hc t trc. Hnh thc hc c th l nhc li tt c c|c t liu t ba ln tr ln mt cch ngu nhin. Trnh by c th khi qut hoc m rng; t u n cui tr|nh i v{o c|c c}u hi v luyn tp, i khi sinh vin c xu hng phn ng li hng dn: H~y ni cho nhng ngi ngi bn cnh bit nhng iu cn thit trong giai on chun b cho mt lp hc tng tc theo cch nh ca bn (ch khng phi l{ Bn c th nh tt c nhng iu cn thit trong giai on chun b khng?) thu ht ton b s ch ca sinh vin bt c la tui no, khi trnh by c th s dng cc con ri, ng t|c cng iu v cch gy n tng ca gio vin. Gio vin hc cch pht m c ng iu khi ni bn cu i no mang tnh ngn ng th yu c tham gia. Nhng t mang tnh xc thc, nhng t mang tnh th thc v ng iu s kch thch no b ca sinh vin c nng khiu hoc c phong cch hc s dng c|c gi|c quan, nh: th gic, thnh gic, khu gic. Sinh vin nhm mt li v{ mng tng ra ni dung hoc lin h cc thut nh trc quan k quc vi ni dung. Php n d v loi suy to ra nhng hnh nh d hi tng; }y c|c b{i h|t thng c s dng nhiu nht. Gio vin vit kch bn, lng ni dung bi hc v{o c|c chng v{ ph}n vai. Nhng tm th ph|t cho sinh vin u nhn cch ha cc khi nim hoc thut ng (Ti l{ t|c ng u v{o, ti t|c ng n cc dy thn kinh dn vo no t cc gic quan nh mt, tai, l{n da, mi, li, hoc c|c c). C|c sinh vin tr th{nh i tng vi t c|ch l{ mt nhm (tc mi sinh vin l mt thnh phn trong k hoch ca mt gi hc). Gio vin minh ha, dn dt, trnh by, din t, phc ha, gi m v khi qut li. Sinh vin cng trnh b{y trong mt
229

Phng ph|p hc tp siu tc nhm nh hoc trc c lp, nh vy vic phi hp dy v hc din ra mt c|ch bnh ng tin cy v rt t nhin. Vic xem xt th ng thng cng c thng tin m no nhn c. }y chng ti lu : b no ghi li tng gi}y pht ~ tri qua vo mi lc, n khng th khng ghi li, tip nhn, lnh hi, v hp th. No tip thu tt nht khi hon ton tp trung, khng c bt k s xao nhng (s h~i) n{o, v{ khi thng tin c trnh by theo th thc ph hp nht hoc bng mi th thc. Trong trng thi nhm mt, th th|i, h{m lng i--xit trong mu cao, cc t bo no s hot ng hiu qu nht khi im tnh kh|i qu|t li bi hc. Vic nghe gio vin khi qut li ni dung bi hc vi s chm ch, nhng thoi mi l mt vic rt quan trng, hiu qu, th v v giu sc tng tng m tt c c|c sinh vin lun mong i, khi qut li bao gm vic th hin bng trc quan ni dung bi hc t vic trnh by ngay t u, v n c th c c nhng ci nhc n ni dung bi hc trc, nh kch bn, b{i h|t, v{ c|c ng tc. Sau khi tip thu mt cch d dng bng cch khi qut th ng, sinh vin c th khi qut li (khng phi l hc hay c gng hc) ni dung bi hc trc khi ng vo ti hm . Phng ph|p n{y gip sinh vin cng c bi hc ngay trong m. GIAI ON KCH HOT V THC HIN CHI TIT Giai on cui cng, giai on kch hot v thc hin chi tit, gip sinh vin s dng nhng g ~ hc c trong cc tr m phng hoc c|c tr chi, bao gm vic chi phn vai, tr gi v ging ht, v s dng cc tr hi |p khng chm im v t sa sai. Vic sa cha c thc hin gin tip, khng bao gi nu tn 230

Nghin cu kh nng c hiu sinh vin b li, m t nh dy li cho c lp nhn thc ni dung r hn. Cui cng, thnh thong s dng c|c tr chi hi |p c chm im, sau khi sinh vin ~ nm vng ni dung v{ tin tng vo kin thc v k nng ca mnh. Cc k kim tra cui cng c bit l c cc k hoch ca nhm trong sinh vin x}y dng h thng d liu, bao gm cc bi ht, kch tro phng c kch bn, biu treo trn tng (gio c trc quan) v cc m phng khc. Cc k kim tra tip theo din ra v{i th|ng sau v kin thc ~ chng minh mc ghi nh ni dung hc trn lp rt |ng ch , vt tri hn hn vic dy v hc thng thng. NGHIN CU V NGHA D liu m cc gio vin v cc nh nghin cu thu thp c ~ c ng trn c|c tp ch nghin cu trong 15 nm qua. Mt s lun vn thc s v{ lun n tin s ~ c hon thnh v c|c ti hc tng tc. Mt s tp ch vn hc cp vic hc tng tc ~ ch ra nhiu bng chng v tnh hiu qu ca cch thc hnh trong lp hc ny. C hai cng trnh phn tch kt qu nghin cu v phng ph|p hc tng tc ~ c tin hnh bi cc nh nghin cu gio dc. Mt trong s c nhng nh hng rt quan trng trong vic dy ngoi ng, cn cng trnh kia cho thy mt s lp c nhiu sinh vin c nhu cu c bit m bo mc hc cao gp t 2 4 ln so vi sinh vin bnh thng! Ngoi nhng kt qu hc thut ~ c chng minh phng php ging dy mang tnh t nhin rt cao ny cn c nhng ngha s}u xa. Hin nay, vic s dng cht ma ty l mt vn ln i vi thanh nin. Cc gio vin dy theo phng ph|p tng tc 231

Phng ph|p hc tp siu tc quan st thy rng nu sinh vin say m cao vi vic hc, thnh cng trong mi trng thoi mi, vui v, c tnh tp th v s quan t}m chu |o,th ma ty khng cn s cm d no na. Ngc li, nu sinh vin khng cm nhn c nhng iu tt p hay iu bnh thng tr phi s dng ma ty, th ma ty s c sc hp dn rt ln. C l, bin php quan trng nht ngn chn trc nghin ma ty l{ gip sinh vin c c nhng tri nghim thit thc, c gi tr v lun sn s{ng trn c s sng kin c nhn. Phng ph|p dy hc tng tc c rt nhiu li ch, khng ch l mt tng hay m cn c nhiu kinh nghim hc tp rt thit thc. Vic la chn phng ph|p gi|o dc tch cc, tng tc v mang tnh t nhin to ra qu trnh lm vic hiu qu, chm ch, c lp v sng to rt cao cho sinh vin. Sinh vin thy rng h c th nhn ly trch nhim c nhn v vic la chn qu quyt trong cuc sng v{ nh vy, thay v l nhng nn nhn khng c kh nng hot ng nu khng c s gip , h s c rt nhiu c hi la chn th|i anh hng. * T chm im cho tc ca mnh, sau tr li cc cu hi trang sau kim tra mc hiu ca bn. Bn c th s ngc nhin trc kh nng ghi nh ca mnh! Nu cha y 1 pht bn ~ ho{n th{nh, th tht l mt iu tuyt diu! C th bn s mun vit mt cun sch ring. Kim tra kh nng c hiu bng phng ph|p hi |p sau:
232

Nghin cu kh nng c hiu 1. Mc tiu ca phng ph|p dy hc tng tc l to ra ci ti tch cc. ng hay sai? 2. Trong mt lp hc theo phng ph|p tng tc gh c xp: A. Sao cho mi sinh vin c th nhn ra ngoi ca s. B. Theo hnh vng cung sinh vin c th giao tip bng mt vi nhau. C. Theo cc nhm t 4-6 ngi. 3. Hoa, tranh ngh thut, p phch qung co v nhng k hiu b coi l lm cho sinh vin mt tp trung v do vy khng bao gi c s dng trong lp hc tng tc. ng hay sai? 4. Trc khi bt u vo gi hc, Lyelle Palmer gi nn thc hin: A. Gi mt lt yn lng. B. Th dc m lng. C. n qua loa mt lc np thm nng lng. 5. Trong bc trnh b{y t liu, ni dung ca b{i c c trnh by: A. Mt c|ch hng h|i v{ t ngt. B. C nhc nn. C. C nhng tm p-phch sc s. D. Tt c nhng th trn.
233

Phng ph|p hc tp siu tc 6. chc chn tt c c|c i tng hc vin c th hiu r ni dung bi hc, gio vin phi dn dt trnh by, th hin bng ng t|c, i i li li, v khi qut ni dung ca bi. ng hay sai? 7. Sau khi trnh by ni dung, gio vin phi cho sinh vin luyn tp h nm chc ni dung ca bi. ng hay sai? 8. Mt chng quan trng trong bc khi qut ni dung ca bi l: A. Ch mt cch thoi mi. B. Bn tin v ch (handout). 9. Mun gip sinh vin hc tt, phi khuyn khch h tham gia tr phn vai, ht nhng bi ht v ch , tham gia c|c tr chi v{ nhm mt li hnh dung ra cc khi nim. ng hay sai? 10. Gio vin dy lp hc tng tc quan st thy rng nu sinh vin say m hc tp trong mt mi trng thoi mi, vui nhn, mang tnh tp th v{ c quan t}m chu |o th ma ty khng cn s li cun no na. ng hay sai?
|p |n: 1-, 2-B, 3-S, 4-B, 5-D, 6-, 7-S, 8-A, 9-, 10-
234

Nghin cu kh nng c hiu Ti bit, ti bit Kim tra xem bn c hiu r khi nim khng: o o o o o o o Ti bit tnh trng sinh l tt nht c. Ti bit c|ch th gi~n v tp trung ch . Ti bit c|ch xem trc ti liu c. Ti bit cch lm mt ngi c ch ng v{ c c|c tng, khng c tng t. Ti bit cch to ra hng th cho mnh khi c. Ti bit cch luyn tp theo phng ph|p ba trng im. Ti bit ba c|ch c dng trong siu qut: 1. _______________________________________________ 2. _______________________________________________ 3. _______________________________________________ Ti bit mt k thut lt trang nng cao tc c. Ti lt c trang/pht. Ti bit ti l mt ngi c hiu qu.
o o
235

11. T DUY LOGIC V SNG TO
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v, n s gip bn: y nhanh qu trnh gii quyt vn mt cch sng to. bn cu no phi ca bn lm vic trong nhng tnh hung y thch thc. Hiu c vai tr ca h t tng (paradigm) c nhn trong qu trnh sng to. Hc c|ch ng n~o tm gii php mi cho nhiu vn . Khm ph thnh cng ca T duy logic.
Mt ngi c c sng to thng hay t m, thch th nghim, a mo him, hay a nghch v c kh nng trc gic trong bn cng tim n mt con ngi nh vy. c chng n{y s gip bn khm ph kh nng s|ng to ca chnh mnh, bit s dng chng gii quyt thnh cng hng lot vn hc ba trong cuc sng. Tnh theo thang im t 1 n 10, kh nng s|ng to ca bn mc no? Steve Curtis, mt thng gia v{ cng l{ mt chuyn gia v kh nng s|ng to, lun t ra cu hi ny cho nhng ngi n xin vic. V ng ch nhn c nhng cu tr li l{ Mi. Khi c ngh gii thch v cch x s ny, ng cho bit Tt c khi chng ta sinh ra u ~ c c s|ng to, v nu bn tin rng mnh l mt ngi sng to bn s tm c c|ch i ph sng to

T duy logic v{ s|ng to vi nhng vn thng ngy, c trong cng vic v trong cuc sng ring. l{ nhng ngi ti mun c dng lm vic. Trong x hi, ta thng coi nhng ngi nh c|c ngh s, nh{ khoa hc v nh sng ch c g b n v kh hiu - ch v h u c kh nng s|ng to. Tuy nhin, tt c chng ta cng c th tr thnh nhng nh{ t tng sng to, c kh nng gii quyt mi vn . iu cn thit l phi c tr t m, sn sng mo him, v ham mun lm mi vic mt cch hiu qu - ba phm cht c sn trong mi con ngi. Nhiu khi ngi c kh nng sng to li rt khim tn. Tuy cha n mc c tha nhn trong nn vn minh nh}n loi, nhng n th hin r nt trong cuc sng thng ngy, lm cho cuc sng tr nn th v hn. Ti mun ni n nhng vic tuy nh nhng i hi phi c sng kin nh ui kin ra khi a thc n ca ch, trang tr li nh ca vi t chi ph nht, tm cch tn dng nc tm ti cy, hay trong nu n, th kt hp mt s mn vi nhau theo nhng cng thc mi c mn n mi vi hng v mi. H~y d{nh v{i pht nh li nhng tnh hung kh khn, thm ch c th l v vng, nhng cui cng bn ~ gii quyt vn th{nh cng v{ t c mc ch. Bn b vp ng, b sp by, hoc b bt do mt giao c m{ trc kia cha bao gi gp phi. Nhng rt cuc, bn ~ tm c c|ch tho|t ra. chnh l{ s sng to. Thm ch c khi bn ~ tm c gii php hay cho vn hc ba n{o , nhng s|ng kin ca bn li b xp x v mt k ma 237

Phng ph|p hc tp siu tc lanh ~ ly tng ca bn, pht trin thm v{i bc na bin thnh ca ring. Nu bn suy ngh tng trng hp ca mnh, bn s khm ph ra mt iu l cc gii php hu nh lun xut pht t kin thc bn ~ c, hoc kin thc vay mn ca ngi khc nh mt cu ch}m ngn ~ ni: Di nh mt tri khng c g mi. Ch c nhng phin bn mi v nhng cch phi hp mi. Thm ch nhng tng c coi l{ c|ch mngcng bt ngun t mt nn tng tri thc sn c. Tuy nhin, nhng g m{ ngi c c sng to thng lm vi tri thc, l{ h thc hin c nhy nhn nhn theo nhng cch mi cha tng c. (iu n{y thng lin quan n s thay i ca h t tng m ti s ni phn sau). R rng tt c cc gii php t nhiu mi l ca bn l kt qu ca kh nng s|ng to thc s, chng s khuyn khch bn. Bn bt u cm thy t tin hn v{o kh nng ca mnh trong vic khm ph| v{ tm c gii php cho nhng thch thc ngy cng nghim trng m{ con ngi trn th gii hin ang phi i mt. Khi nim Suy ngh to{n b - H{nh ng cc b ~ kh|i qu|t mt cch chung nht quan im ca chng ta v vn sc khe v s ha hp ca th gii. Tt c mi ngi phi nhn ra th gii vi tm nhn rng nht, sau mi ngi phi h{nh ng trong phm vi nh hng ring ca mnh mt cch thn trng, sng to v c quan im hin i. lm c nh vy ta phi c kh nng lnh hi thng tin mi v tm ra gii php cho v s cc thch thc.
238

T duy logic v{ s|ng to
11.1. Thng tin: nguyn liu th cho s thay i

Th gii ang thay i vi tc tng dn, ch yu do thng tin ngy cng nhiu v lun c sn thng tin rt nhiu v d tip cn. Nhng ngi c c sng to thng s dng tri thc c sn to bc nhy gip h nhn mi vic theo cch mi Thng tin cng thm nhp nhanh vo th gii, v{o t tng con ngi th con ngi cng d lnh hi, kt hp v ti kt hp thng tin a ra nhng khi nim, hc thuyt, c s l lun v nhng pht minh mi. iu l{m cho tc thay i nhanh cha tng c trn th gii. iu n{y c ngha rt ln i vi chng ta vi t c|ch l{ nhng ngi lm kinh doanh, nh gio dc, sinh vin, nhng bc lm cha lm m v nhng cng dn c trch nhim trn th gii. Nhng kiu t duy c v{ c|ch chp nhn th ng c th chng ta bung xui theo dng i, nhng sng v lm vic hiu qu tht s v pht huy ht nng lc bn thn, chng ta nht thit phi tin n nh cao ca thi i hu cng ngh thng tin. Ta cn c nhng k nng t duy cho php lnh hi thng tin mi s dng nh, ni l{m vic v{ trng hc. Ta tip nhn thng tin mt cch sng to c c nhng kt qu tch cc trong cuc sng. Trong cun Pht trin t tng th k 21, nh gio dc Marsha Sinetar m t c tnh thch nghi mt cch sng to m{ b{ tin rng c tnh ny cn phi c trong mi mt cuc sng ca con 239

Phng ph|p hc tp siu tc ngi - t vic pht trin v lm giu c nhn, cng vic kinh doanh v ngh nghip, n vic lm cha m v cuc sng gia nh. Kh nng thch nghi mt cch sng to c th trng ging nh mt tr chi v{ thc ra rt khi h{i, nhng n lin quan n c|ch ngh va logic, va tun t, va mang tnh trc gic, va mang tnh c nhn su sc tm li l mt qu| trnh t duy ca c b n~o gii quyt vn mt cch hiu qu.
11.2. Xem xt cc qu trnh gii quyt vn

Nhng nm gn }y, chng ta dng nh gp rt nhiu thut ng mi v cc qu trinh gii quyt vn . Sau }y c mt s thut ng vi nh ngha kh| n gin. T duy kiu ng Qu trnh di chuyn tng bc tin ti ch ging nh vic leo tng bc thang. T duy kiu ngoi l Xem xt vn ca bn t nhng gc cnh mi ging nh vic nhy t chic thang ny sang chic thang khc. T duy kiu ph bnh S dng cch nhn xt, |nh gi| ging nh |nh gi| tnh kh thi ca mt tng hay mt sn phm. T duy kiu phn tch
240

T duy logic v{ s|ng to Qu trnh chia nh vn hay tng ca bn thnh nhiu phn nh, |nh gi| tng phn xem chng c ph hp vi nhau khng, v th xem chng c th ti hp theo cch mi nh th no. T duy kiu logic Pht trin chin lc c th v lp k hoch v{ nh hng cho nhng hot ng quy m ln bng cch xem xt d n t mi kha cnh c th. T duy theo kt lun logic Bt tay vo nhim v t vin cnh ca gii php cn thit. T duy s|ng to Hiu ng gi l{ bng n xy ra khi bn sp xp li nhng s vic hin c v hiu thu vn . (Vic ny thng lin quan n t duy kiu ngoi l). Tt c cc kiu t duy c th phn thnh cc qu trnh ca no phi v{ n~o tr|i, trong ta c th thy t duy kiu ngoi l, kt lun logic v{ t duy s|ng to nm trn phn no phi mang tnh trc gi|c, v{ t duy kiu thng ng, ph bnh, chin lc v{ t duy trn phn no tri mang tnh trc logic. Tuy nhin, trong thc t c rt nhiu s trng lp. Vic gii quyt vn , ging nh bt k hot ng tr tu no, l s kt hp ca t duy s|ng to v logic. Nhng ngi gii quyt vn mt cch sng to thc s thng kt hp tt c c|c qu| trnh n{y. iu quan trng cn ghi nh l tnh sng to vt ra ngoi s gi m sng to ban u chuyn sang thc hin tng thc s.
241

Phng ph|p hc tp siu tc T u n cui, vic gii quyt vn sng to u phi tri qua nhng bc c th sau: Chun b (Preparetion) X|c nh vn , mc tiu v thch thc. p (Incubation) {o s}u v{o c|c s vic v nghin ngm trong u. Khai tr (illumination) C|c tng bt u ni ln. Thm nh (verification) Quyt nh xem gii ph|p a ra c thc s gii quyt c vn khng. p dng (application) Thc hin c|c bc c th theo gii php.
11.3. t nn mng
Mi n lc sng to nht - t vic t ph vo cc l thuyt ca Einstein, n chin dch qung co ln, hay chng trnh t ci tin y tham vng - u phi c mt nn tng vng chc. }y l{ cch thc bn lp nn nn tng . Bn bt u vi nhng kin thc ca mnh v ca ngi khc, v xy dng t . Khi x|c nh c mc tiu, s dng phn no 242

T duy logic v{ s|ng to tr|i mang tnh logic v{ tnh phng ph|p lp ra mt bn nh hng cho no phi trong qu trnh p v{ khai tr sau . Tuy vic nghin cu c coi l hot ng sng to bo m thnh cng cho n lc ca bn, nhng chc chn phi nghin cu k. Hy thu thp cc sch v bi bo ni vit v ti ca bn, sau c v cht lc. Tm n cc chuyn gia v ch v{ trao i vi h. Tm hiu k nhng li ch khi c c gii php v mc tiu, cng nh nhng tr ngi khi thc hin mc tiu. Sau trnh by vn hoc mc tiu ca bn bng ngn ng r rng v chi tit. bc ny hy lun t nh: Mnh l{ ngi rt c kh nng thc hin! Hy tin rng bn c kh nng tm ra gii php. Cc nghin cu ~ chng minh con ngi c xu hng chp nhn s tn ti ca vn nu tin rng h c kh nng tm c gii php. Vic chp nhn s tn ti ca vn chnh l{ bc u tin gii quyt c vn . Khi mi s vic ~ tn ti, bn bc v{o giai on p hay trm ng}m- lt qua cc s vic mt cch ngu nhin v chm r~i trong u. }y l{ giai on lm vic ca no phi nhng mi ngi thng ct xen, rt ngn, ch v nhm ln vi vic khng l{m g. V sng trong x hi ca n~o tr|i trong cho php khng l{m g,nn nh{ ph bnh trong bn ~ ln ting qu trch, thc gic h{nh ng, iu ~ dp tt c sng to ca bn.
243

Phng ph|p hc tp siu tc May mn l gi }y bn ~ bit r s vic, c th tr|nh c h{nh ng tiu cc bng cch thc vic t cho php mnh khng l{m g cho n khi qu trnh p m ng n qu trnh khai tr. Giai on p l nhng lc bn c nhng suy ngh lan man nht. y c th v hot ng vt l n{o khng i hi nhiu tp trung nh bi li, i b|ch b, hay nh c di. Hot ng ny m cnh ca v{o u bn v nhng suy ngh tn mn trn vo. Nhng hot ng kh|c tng t cn c nghe nhc, m m{ng, tm v{ l|i xe i lng vng. V khng c im r r{ng n{o x|c nh khi bc p kt thc v{ bc khai tr bt u, nn bn phi c mt cun s nh trong ti hoc trong t ghi li nhng tng ngay khi chng xut hin. Trong nhng trang tip theo, bn s hc v t duy theo kt lun logic, s thay i ca h t tng v s ng no, tt c nhng c|ch n{y u dn n cc gii php.
244

11.4. Cm gic th no khi sng trong cm gic ca bn?

Vic suy ngh mt vn c th rt tiu cc. Nhng cu hi nh: iu g bt n vy?, Ai l{m ri ln th?, Ti sao iu li xy ra vi ti? - tt c u nhn mnh vo ci bt n v c th lm bn phi hao tn nng lng v s sng to. T duy theo kt lun logic, mt khc, li mang tnh tch cc. N ngc vi vic suy ngh v mt vn v s a bn i theo hng ng hn l{ bn lm nhng vic v ch vi nhng suy ngh tiu cc. Vi kiu t duy theo kt lun logic, bn s t ra nhng cu hi nh: Nhng g trong tm kim sot ca mnh? Mnh c th l{m c g vi n? iu g s ng vin mnh? iu g s thc y v{ kch ng mnh? Mnh c th thay i tnh hung n{y nh th n{o? T duy kiu kt lun logic s bin nhng vn tiu tn nng lng thnh nhng mc ch m~nh lit. H~y ngh n gii php hn l{ ngh n vn v{ lun ngh n thnh cng. Ni cch khc, hy hnh dung ra vic bn s cm thy nh th n{o khi sng trong gii php ca bn. }y l{ mt cch lm rt hiu qu tm n nhng cch tm ra gii ph|p. N cng to ra mt p lc gia vn v gii php. p lc n{y c xu hng t nhin l t gii quyt theo hng tch cc.
245

11.5. Thc hnh t duy theo kt lun logic

}y l{ c|ch thc h{nh t duy theo kt lun logic bn c th th x|c nh v{ theo ui mc tiu ring. Hnh dung nm nm sau bn ~ l{m c tt c nhng vic tng hy vng l{m c trong cuc sng cho n khi . Bn c sc khe, hnh phc, thnh cng trong cng vic ~ chn, v gi c mi thng bng trn mi phng din cuc sng. Gi bn mong mun c mt v tr c th tin xa hn, c s m bo v ti chnh hn na. Tuy nhin, ~ my nm tri qua t khi bn k khai qu trnh hot ng ca mnh. Hy khai li vi t c|ch l{ mt ngi th{nh t v lun gi c thng bng trong cuc sng. Mt cch na, hnh dung bn l mt ngi i tin phong, rt nng ng v nhit tnh, mt in hnh m phng vin bo thnh ph n vit bi. Hy vit cu chuyn m bn mun nhn thy chnh mnh trong . ng thi hnh dung ra nhng tm nh minh ha cho bi bo v vit li ch thch cho nh. Nhng vic nh th ny rt hay, v{ cng l{ c|ch ho{n ho nht s dng kiu t duy theo kt lun logic. Bn s thy khi bn nhn trc quan hnh nh ca mnh vi t c|ch l{ ngi bn mun tr thnh mt cch r nt nht, t nhin bn s phn u theo hng . Sc mnh ca c|ch nhnl{ mt ng c thc y s thay i rt hiu qu. Cc nh khoa hc x hi trong nhiu nm ~ nhn thy rng h{nh ng quan trng l kt qu ca ci nhn quan trng, i vi c|c c| nh}n, cng nh c|c quc gia.
246

11.6. Nhng thay i ca h bin ho, hay nhng nc thang thay i

T duy s|ng to khng phi l vn lm vic chm ch hn, m l vn t duy theo kiu khc. Nhiu khi, n lin quan n mt hin tng t duy ngo{i l gi l s thay i ca h bin ho. (Bn c nh khi nim nc thang thay i trong c|ch t duy ngoi l khng? H t tng l tp hp nhng quy tc ta dng |nh gi| thng tin v{ a thng tin v{o cuc sng. Mi ngi u c h t tng ring da trn kinh nghim ca mnh. H t tng ny rt c ch theo nhiu c|ch kh|c nhau. Nhng n cng c th c nhng hn ch. N c th che khut c hi khin bn khng nhn thy, n gin v h thng quan im |nh gi| (frame of reference) ca bn khng tha nhn s tn ti ca c hi. Mt v d ni bt l vic ngi Thy S mt i v tr ng u th gii v sn xut ng h ch trong mt thp k. Mt nh nghin cu Thy S ~ s|ng ch ra loi ng h Quartz, nhng tng ca ng b nh sn xut ng h ni ng l{m vic phn i vi l do ng h cha bao gi ch to theo c|ch . Nh vy, ngi Thy S ~ khng thy c li ch ca khi nim mi ny, thm ch h cn khng quan t}m n cp bng sng ch cho nhng tng mi. Nh nghin cu ~ a chic ng h Quartz ca ng n mt trin l~m thng mi c|ch khng l}u, ti }y chic ng h c hng Seiko and Texas Instruments pht
247

Phng ph|p hc tp siu tc hin. H khng c h t tng hn ch nh ngi Thy S nn ~ nhanh chng sn xut loi ng h ny. Sng trong mt h t tng ging nh vic lc n{o cng ch nhn qua mt ca s v thy phn nh th gii bn ngoi. Qua mt ca s ta c th i ht cuc i mt cch bnh thn. Xt cho cng, c mt ca vn tt hn khng c n{o. Ton b khung cnh c th rt m nht, nhng nu cha bao gi nhn thy th khng c l do ngh n hay cm nhn c s thiu chng, ng khng? S thay i ca h bin ha cng ging nh vic bng dng ph|t hin ra ca mi c th nhn thy nhng s vt mi m - hoc nhn s vt c gc nhn mi. Khi ~ c mt ca mi, bn s tng tng ngay n ca khc }u . Thay i ca h t tng cho php bn suy ngh vt ra ngoi cc kiu t duy hin c ca bn v nh c th tm c nhng cch gii quyt hon ton mi m. H bin ho: Tp hp nhng quy tc dng |nh gi| thng tin v{ a v{o s dng trong cuc sng Tuy nhin, vic ni d hn nhiu so vi vic thc hin thay i h bin ho|. i khi s thay i xy ra chp nhong (hiu ng bng n), nhng chng thng l vn thay i kin xung quanh vn v xem xt vn t mi kha cnh. Quan trng nht, bn phi nhn thc c rng cc h t tng tn ti l{ ta ngh n vic nhn ra ngoi phm vi ca chng.
248

T duy logic v{ s|ng to Tr li vi php n d qua hnh nh chic thang. Hnh dung bn ang leo thang, tng bc tng bc mt, tm ra cch gii quyt. T nhin bn thy thang dng nhm ch! i khi vn vn l ch bn quan st n t mt gc hp. Hy nhn t mt gc khc, cch gii quyt s tr nn d d{ng hn, v{ khng cn l{ vn na. }y l{ mt v d trong s C|c tr chi ph|t trin kh nng s|ng to ca Eugene Raudsepp. Hy nhn bc v bn phi v hnh dung bn cng ng trong phng nh vy. Bn c nhim v l buc hai si dy treo trn trn nh li vi nhau. Cc dy nm v tr m nu bn ang gi mt dy th tay kia khng th vi ti dy kia. Cn phng ho{n to{n trng khng, v bn ch c nhng sng kin trong u mnh m thi. Bn gii quyt vn th n{o }y? H~y d{nh 5 pht trc khi c tip tm ra cu tr li. (Lu : ti ~ ni c}u tr li khng ch c mt, m c th c rt nhiu). Phn ln mi ngi s ngh n vic L{m th n{o c th vi c chic dy th hai? sau c gng tm cch lm cho mt dy d{i hn. Nhng nhng iu ~ chotrong b{i to|n khin ta khng th gii theo c|ch . Ni c|ch kh|c, chic thang ~ dng nhm ch. Tuy nhin, nu bn x|c nh vn n{y l{ L{m th n{o si d}y v{ mnh n c vi nhau? mt cch gii quyt khc c th xut hin. Nu bn buc mt vt nh - chng hn, chic cha kha hay chic nhn v{o u d}y v{ qung n u a nh mt qu lc, bn c th tm c n trong khi vn gi c u dy kia trong tay.
249

Phng ph|p hc tp siu tc Bn ~ thy s thay i cha? Ln sau bn phi i mt vi mt tnh hung y thch thc, hy nh nhn n di mi gc cnh v x|c nh li vn nu cn. C th tt c nhng g bn cn ch l mt s thay i trong quan im ca bn.
11.7. ng no
ng n~o l{ phng ph|p gii quyt vn c th p dng cho c nhn hoc nhm ngi. N lin quan n vic ghi li nhng tng t ph|t khng c |nh gi| g c. iu da trn lp lun: c c nhng tng hay thc s th phi c nhiu tng la chn. N tng t vi hc thuyt trit hc cho rng nu bn chp nhanh ht mt cun phim, c th bn ch c c vi kiu nh p v khng th trnh c nhiu nh xu. Vn l, khi bn ang chp nhanh, bn khng bit nh n{o p, nh no xu. l{ l do ti sao bn phi chp cho nhanh v{ khng |nh gi chng ngay, vic sau. Phng ph|p ng n~o c bit c hiu qu trong cc t nhm v hiu ng tch ly ca mi ngi c kch thch t s sng to ca tt c nhng ngi khc. Phn ln chng ta, khi ngh n phng ph|p ng n~o, thng hnh dung ra cnh tng trong mt phng hp c rt nhiu ngi ngi quanh bn v pht biu kin, c mt ngi ng vit ht ln mt tm bng. Bn cng c th t ng no mt mnh v ghi li cc kin bng phng ph|p tp hp nh ~ ni nhng phn trc ca s|ch. Phng ph|p
250

T duy logic v{ s|ng to tp hp cho php bn thy c s lin tng gia kin ring ca mnh v kin da trn tng ca ngi khc. Ti thy nhng t giy trng ln dng rt hay trong phng php tp hp - ng n~o n{y. H~y x|c nh vn hoc ti ca bn cho r r{ng, sau vit ra t hoc cm t trng tm v gia t giy v khoanh trn li. Tip tc, c|c tng bt u tun ra. Mi tng xut hin, hy vit li ngay v khoanh trn, ni n vi ti trng tm hoc vi t khoanh trn ~ ny sinh ra n. Quan trng l phi tha nhn mi tng u l nhng tng hay, chng c gng go n }u cng khng vn g. Trong thc t, bn ng nn b qua nhng c|i gng go, v ci mi thc s thng khng th thy ngay t c|i nhn u tin. Hy c s lng ~! Khi ngh rng mnh ~ vit ra tt c nhng g c th ngh c, hy c gng tm ra thm nm tng na. Buc no ca bn phi vo nhng lnh vc mi. l{ mt cch rn luyn rt tt v c th gip bn tm ra gii ph|p m{ trc cha ai ngh ra c.
11.8. ng no v tng lai

Hnh dung v tng lai l{ mt trong nhng c|ch suy ngh s|ng to quan trng nht. Hin ti l nguyn liu th xy dng nn tng lai. D kin iu g s xy ra, o|n trc xem nhng tham bin no s hnh th{nh tng lai }y l{ b{i tp cui cng v t duy sng to. 251

Phng ph|p hc tp siu tc 500 nm trc, ngh s v i v c tm nhn xa trng rng ngi Leonardo da Vinci ~ ph|c tho ra nhng tng ca ng v cc loi my bay v -t, trc thng v{ sng m|y. Ta bit rng nhng tng n{y ~ tr thnh hin thc, nhng chng ta khng bit chnh xc lm cch no ng li c th d o|n c hin thc ny. Gii thch duy nht ca chng ta l{ ng ~ s dng thng tin ~ c sn thi v{ to ra nhng bc t ph v t duy v{o nhng lnh vc cn cha bit. ng tip nhn thng tin, tng hp v sp xp li thng tin, sau a ra nhng kh nng khng c mi ngi trn th gii hiu v tha nhn cho n hng th k sau khi ng qua i. Ti din {n Learning Forum, cng ty m ca Supercamp t chc mt cuc hp vision meeting thng nin trong nhng ngi l~nh o cng ty lp k hoch hot ng trong tng lai. Khu hiu ca mt cuc hp gn }y l{: ng n~o cho tng lai. Trong phin hp ny, nhng ngi tham gia ~ a ra mt s kch bn cho tng lai v{ hi: iu g nu? (What if?). Bc Mt ca qu trnh tp trung vo cc tnh hung trn th gii, v{ bc Hai mang hnh nh th gii v vi Din {n Learning Forum. Chic cha kha ca tin trnh ny l mi thnh vin trong nhm phi tha nhn mi t tng vi tnh cht l nhng hin thc cn tim n v{ a ra nhng cu hi m v cch thc mi t tng t|c ng n cng vic nh th no. iu g c th xy ra, chng hn, nu h thng trng hc trn khp nc M hot ng theo mt lch trnh quanh nm. Kt qu s ra sao nu cuc khng hong trong gio dc cui cng li nh 252

T duy logic v{ s|ng to hng n cng vic kinh doanh ca c nc M n mc m mi doanh nghip u phi t m nhn vic {o to nhn cng cho mnh? iu g s xy ra nu tt c c|c UFO cng n t mt lc? (ng vi ci - iu c th xy ra). iu g na nu thng tin c th np vo no chng ta ging nh m|y tnh? Nu tui th con ngi ln ti 120 nm th sao? Nu c cc thuc a trn v tr v gio dc thc hin qua v tinh? iu g na nu in thoi trn t (car phone) c s dng rng r~i nh v tuyn truyn hnh? Mt s kch bn c v nh sp xy ra khin chng ta phi sa i k hoch chin lc 10 nm cho ph hp. Mt s kch bn li rt vin vng, rt bun ci. Tuy nhin mi chng ta u bit rng nhng tng k quc c th to ra mt cuc cch mng ln. (Hy nh rng, c|ch }y khng l}u lm, nhng th nh m|y tnh, m|y fax, in thoi di ng cn l{ tng k quc). D tnh mt cch sng to v tng lai l bin i nhng cng vic bnh thng thnh nhng hot ng tin phong. V nu nh c mt cng thc n gin c th tr th{nh ngi i tin phong, th s l: Hin ti + Nhng tng k quc = Tng lai
253

11.9. V ln pha no phi ca bn

Ned Herrmann l mt chuyn gia nghin cu v cch thc no hot ng sng to nh th n{o, ~ thit k v ch do nhiu phn xng t duy (thinking workshop) s|ng to cho nhng cng ty nh GE, Shell, IBM, Du Pont v{ AT&T. Khi ang thc hin nghin cu i vi ph}n xng u tin, ng thy nhiu thnh vin hi ng qun tr c th b thuyt phc rng h chnh l nhng ngi sng to nu nh h c dy v. V Ned tin rng bc u tin pht huy kh nng s|ng to ca mi ngi l thuyt phc rng h thc s l nhng ngi sng to, ng kt hp cng vi Betty Edwards, tc gi ca cng trnh V ln pha no phi, hng dn cho nhm k s ht nhn s dng n~o tr|i v. l{ mt th nghim rt thnh cng. S dng phng din tinh thn khi nhn hn l{ nhng k thut hng dn ngh thut truyn thng, bn cng c th v c!
11.10. Hng dn tp v
Tm mt t giy trng tinh, khng c dng k v mt mu bt ch. Bt mt loi nhc th gi~n nh nhc Baroc ca Pachebel, Handel, hoc Corelli. Gi hy nhn vo hnh v bn phi mt lt. (ng lt ngc cun s|ch, v nh vy s chuyn no bn sng ch no tri, bc v l mt hot ng ca no phi). Hy xem cc dng khp vi nhau nh th no v chng lin quan vi cc mp giy ra sao. ng thi cng ch n khong }m trong bc v 254

T duy logic v{ s|ng to l{ khong bn ngoi ca hnh nh thc. Nu bn cn cha r ti nh ni g }y, th h~y gi tay ln ch sng ca ca s v nhn mi th xung quanh n. y l ci chng ta gi l khong m. Khi bn bt u v bc tranh, c gng ng ngh n cc dng k - ch di chuyn t dng n n dng kia, ch n cc khong trng, s quan h v cc lin kt. Hy dnh thi gian thoi m|i hon thnh bc v. Khi ~ v xong, hy xoay bc v ln. Bn s rt ngc nhin v n rt hay. V sao li nh vy? C th v hnh nh ngc ~ nm n~o tri mang tnh phn tch v ph bnh ca bn vo mt vng lp, tm thi th hin khng li trong khi no phi li c s h{i hc i vi n.
11.11. Nhng mo nh trong t duy sng to

Hy nh li nhng th{nh cng trc }y ca bn, c ln ln nh. Nu bn tng thnh cng (v tt c chng ta i khi ~ th{nh cng trong cuc i), bn bit bn c th lp li iu mt ln na. Hy nhc nh bn v iu ny mi khi phi i mt vi mt thch thc mi. Hy tin rng hm nay c th l mt ng{y t ph Bt u mt ngy mi vi nim tin iu g c th xy ra lm thay i mi th. Nh vy, nu nh c iu g thc s din ra, th i mt bn cng sn s{ng n nhn.
255

Phng ph|p hc tp siu tc Rn luyn c sng to vi nhng tr chi tr tu B no, ging nh nhng b phn khc trn c th, hot ng tt nht trong iu kin. c nh vy c mt s gi sau }y: Ngh ra c|ch s dng mi i vi nhng vt c. Nhn vo cnh tng t cuc sng thng nht v vit ra cu chuyn chi tit v nhng s kin c th ~ dn n chng Gii ch hoc nhng tr chi kh|c v t ng S dng php n d m t iu g vi mi ngi Ngh ra nhiu c|ch din t mt vic Xem ti vi nhng tt m thanh v c gng o|n xem ngi ta ang ni g.
Bn cng c th lm theo mt trong s nhng cun s|ch hng dn c|c tr chi v tr tu c bn trn th trng. Lun ghi nh tht bi l m thnh cng Nhiu nha khoa hc v nh sng ch ni ting nht trn th gii phi qua v s ln tht bi trc khi tm ra mt gii php c hiu qu. Hy sn s{ng n nhn nhng tht bi i n thnh cng. Hy nm bt nhng gic m v{ hnh nh tng tng Nhiu khi, nhng gic m v{ hnh nh tng tng l sn phm ca nhng suy ngh trong tim thc khi mun tm ra cch gii quyt vn . H~y tin tng chng d c v chng n nhp g bi v nhng tng vu v c th dn n nhng gii php mi l, thm ch mang tnh cch mng.
256

T duy logic v{ s|ng to Hy tn hng cuc sng vui v H~y chi i! Nh vy a tr trong con ngi bn c dp tri dy v c ci nhn trong tro. Bn cng s sng to hn nu cuc sng ca bn cn bng tt gia cng vic v{ vui chi. S dng kin thc t nhng lnh vc khc Khi lm vic vi mt tnh hung y thch thc, hy nhn vo nhng lnh vc khc trong cuc sng ca bn v c gng nhn vo nhng im tng t. C th bn s tm c iu g c t|c dng i vi vn m bn ang gp phi. Quan st tnh hung t mi pha Hy hnh dung bn ang ng pha di nhn ln, t trn nhn xung, t sau ra trc, t trong nhn ra, v t quan im ca tt c nhng ngi c lin quan. L{m nh vy s gip bn quan st tnh hung t nhng ca s mi v nhn thu bn trong tm ra c cch gii quyt sng to. Xa ht mi gi nh trong u bn Nhng gi nh c th che khut cc gii php. Ta gii c}u ny nh: Mt vin s quan cnh st ra lnh cho chic xe vt qu tc dng li. Khi vin s quan bc ti bn chic xe vt qu tc , anh ta nhn thy c 6 v chai bia rng ln lc trn s{n xe, sau ch ngi ca ngi li. Anh ~ ung khi n{o? vin s quan hi. Khong mt gi trc li xe tr li. Khi xt nghim nng cn trong mu, li xe khng b lm sao. Vin s quan vit v pht v li vt qu tc v{ cho l|i xe i. Ti 257

Phng ph|p hc tp siu tc sao? H~y suy ngh mt l|t trc khi kim tra cu tr li cui chng. Thnh thong thay i v tr ca bn Nu bn ang ngi bn bn, hy ra ngoi v nm xung bi c. Hoc nu ang trong phng hp vn phng, h~y i ch cho ngi khc hoc ng dy. Thay i v tr lm thay i gc nhn s vt ca bn, c th dch chuyn cng c th kch thch s chuyn bin v tinh thn. Tr li: Bia l mt s tng dn (Beer is one of a growing number) c sn xut khng c cn. Bn c coi bia l th c cha cn khng?
258

T duy logic v{ s|ng to Ti bit, ti bit c v{ |nh du vo cc xem bn c hiu r khi nim khng: o o o Ti bit ti c th t duy mt cch sng to. Ti bit sng to l qu trnh ca c b no. Ti bit c qu trnh tm ra cc gii php, t khi t nn tng cho n khi chng thc s c tc dng: 1. _____________________________________________ 2. _____________________________________________ 3. _____________________________________________ 4. _____________________________________________ Ti bit rng c lc mnh khng lm g c trc khi n c vi nhng t tng ln. Ti bit cch s dng t duy kt lun logic t c mc ch. Ti bit c|ch suy ngh vt ra ngoi h t tng ca mnh. Ti bit mnh khng th tm c gii php cho mi vn trong cuc sng.
o o o o
259

12. TO BC TIN B VT BC TRONG HC TP
Bn c bit: Vic xem qua t liu n}ng cao |ng k kh nng ghi nh v nhn thc? Vic tip cn gn hn vi cc d n, cc lp hc, hoc cc giai on trong cuc i l mt qu trnh quan trng t c thnh cng?
Gi }y bn ~ bit rng tt c mi ngi, k c bn, u c tim nng rt ln - kh nng tim n ca mt thin ti. Tr tu ca bn hon ton khng gii hn kh nng hc tp - c by gi v trong sut qu~ng i cn li ca bn. Nu bn c th chp nhn iu ny v tm thy trong con ngi bn ng c theo ui nhng mc ch cao nht, bn s c c mt cuc sng c nhn ht mnh v s bo m v ti chnh. Chnh v vic hi tng l mt cng c quan trng ghi nh v cng c t liu hc tp ca bn, nn n ch ph hp ta s dng chng n{y nhm im li v phn hi nhng thng tin trong sch. Trong Chng 1, ta bt u bng vic nh ngha hc tp siu tc vi tnh cht l{ nhng tng t|c l{m chuyn i nng lng thnh kt qu huy ho{ng. i vi hc vin nh bn, iu ny c ngha l{ bn c kh nng cm nhn cm gic m p thoi mi, cm

To bc tin b vt bc trong hc tp gic hnh phc khi mi nng lng ca bn c chuyn thnh nhng gii php thnh cng. Phn ln mi ngi s ng vi bn rng x hi phng T}y v c th gii ang giai on thay i rt nhanh - c v cng ngh v v thc tp th. Trn con ng pht trin c rt nhiu tnh hung tin tho|i lng nan m ton cu phi gii quyt, v trong mi chng ta u c kh nng t ti nhng t ph v tr tu, t a ta n vi cc gii php. C l l do ca s bt ha v chia r trn th gii ngy nay l hin tng chuyn mn ha ngy cng cao. Mi mt b phn dn c c xu hng tp trung v{o lnh vc tinh thng v h t tng ring ca mnh. Mt s ngi cho rng hin tng ny l cn phi c v cn thit v lng thng tin sn c ngy cng ln. Vi nhiu th cn phi bit nh vy, th mt c| nh}n n l ch c th hy vng bit r c mt phn rt nh m thi. Nu nh iu l{ ng, th ta s thy rng vn hiu c s lin kt ca mi vt ngy cng tr nn quan trng hn. Vi rt nhiu thng tin c sn, th mi c nhn ch c th hy vng bit r c mt phn rt nh v vic hiu c s lin kt gia mi vt mi l quan trng Nm 1619, mt nh trit hc v ton hc ngi Php, Ren Descartes, tng ni rng: Ti bt u hiu c cc nn tng ca mt khm ph th v tt c cc ngnh khoa hc u c s lin kt vi nhau nh mt chui mt xch; khng mt ngnh no c th nm vng hon ton nu khng c ng thi a vo bch khoa 261

Phng ph|p hc tp siu tc to{n th. (ng dng t B|ch khoa to{n th }y khng c ngha l{ ch mt b sch, m ch ton b tri thc ca lo{i ngi). tr thnh nhng ngi c kh nng hc tp siu tc, ta phi c kh nng x l thng tin theo hai cch: hp th tt c c|c on t liu cng mt lc v vi hiu bit ring ca mnh x l tng phn nh bit r nhng phn nh c ngha nh th no trn mt quy m ln trong s lin h vi nhng yu t khc. Thng thng, mi ngi thy d hc mt cch ny hay cch kia hn (}y l{ mt chc nng ca phng ph|p hc), nhng iu quan trng l phi thc hin c c hai. Kh nng thch th vi vic hc v hc mt cch thoi mi s a bn n nhng lnh vc quan tam mi y th v. V trong mi lnh vc mi bn s thy c rt nhiu i l ln hp n khm ph ra mt iu rng bn s rt bn rn, s hc mi, s mi t m vi nhng iu rc ri ca th gii chng ta. Phn thng cho cuc i sau nhng thch thc v{ kh|m ph| ra c nguyn ca chnh mnh l bn s ngy cng tr nn c gi tr hn trong con mt ca cp trn, cp di v nhng ngi xung quanh. Thnh cng ca bn c{ng c bo m hn; vi mi mt tri thc mi, bn hiu thm v th gii v cch thc m n tn ti. Nu bn nghi ng khng bit liu bn c trang b tr tu cn thit tr thnh mt ngi c kh nng hc tp siu tc, th hy nh rng no b ca bn v mt sinh l tng t vi no b ca nhng ngi c coi l{ thin t{i nh Albert Einstein, Wolfgang Amadeus Mozart, v Leonardo da Vinci. iu n{y c ngha l{ chnh b no ca bn cng c th v i tng t nh n~o ca nhng 262

To bc tin b vt bc trong hc tp ngi c kh nng t duy vt tri; bn ch cn phi hc cch dn dt n n vi s v i ring ca mnh. Nh bn ~ c Chng 2, kh nng hc tp ca bn c quyt nh bi s lng c|c tng t|c gia cc neuron trong no b. Bn nhn c cng nhiu s kch thch thn kinh, th s phn nhnh xy ra cng nhiu gia c|c neutron, nh vy c{ng l{m tng kh nng lin kt gia chng. Do , iu c bit quan trng l phi t th hin mnh trong nhng hnh thc kch thch khc nhau v lin tc i mi nu nh bn mun tr thnh mt ngi c kh nng hc tp siu tc. Hy bc l vi nhiu loi hot ng khc nhau, v{ thng tin cng quan trng trong vic gi s cn bng kh nng gia bn cu no tri v phi. Cch bc l ny l mt hnh thc ch ng hc tp, n c ngha l t nhn trch nhim v trnh hc vn v cuc i ca mnh bng cch ch ng tm kim tr thc v kinh nghim cn thit. Ch ng hc tp cng c ngha l{ ch ng tm kim ng c cho mnh. i khi bn phi t to ra ng c cho mnh bng cch gy hng th trong mt mn hc - bng c|ch n{o gn n vo cuc sng thng ngy ca bn bn d dng nhn thy li ch ca n ngay c khi nhng ngi khc c th ch m h nhn thy n. Mt c|ch gy hng th trong cng vic l hy t ni vi chnh mnh: N }y ri!. Nh ~ c hc Chng 3, nu bn c th thc hin mt vic trn tc nht hoc mt tnh hung khng th chu ng ni v dnh cho n 100% s ch cng nh nhit tnh ca mnh, bn s d dng tr thnh ch nhn ca N }y ri!. H~y chuyn lng nhit tnh sang vic hc v luyn tp 263

Phng ph|p hc tp siu tc nhng k nng trong cun sch ny, v bn s nhanh chng tr thnh mt ngi c kh nng hc tp siu tc. Kh nng s dng cc k nng hc tp ca bn s c m rng hn rt nhiu nu c mt th|i tch cc ngay c khi bn cm thy bn ang sa ly vo nhng chi tit v vn cn gii quyt, ngay c khi bn thng xuyn b vp ng~ trn con ng tin n mc tiu Bn chi c th ngi phch xung v t ni vi chnh mnh: Mnh s chng l{m c g c trong trng hp c th bn khng lm vy - hoc bn c th t nhc nh mnh rng trn sut qu~ng ng di th sai lm mt cht cng l{ mt kinh nghim hc c, n s dy cho bn i iu c th tm ra c|ch t c mc tiu c th. Mi tri thc, d nh nhoi n }u, rt cuc cng c th gip bn i n ch ca mnh. Thm ch kt qu cn ln hn, nu nh t nhng kinh nghim bn c th n vi nhng mc tiu kh|c cha d nh trc: Chng 4, chng ta ~ nh ngha cho vic ny bng mt thut ng tht bi = s phn hi. Cch bn ni vi chnh mnh l quan trng nht hy to ra nhng thng ip c tnh cht tch cc i vi mnh. S tiu cc thng mang tnh hy hoi, ngc li tnh tch cc lun tip thm nng lng cho chng ta. Mi trng gia nh v{ ni l{m vic thng l nhng ni l tng bt u xy dng c|c quan im tch cc. Nhng mi trng vi m ng{y c th l nhng nn tng vng v{ng bn can m bc vo th gii rng hn, hay cn gi l mi trng v m. Chnh v vic bn i mt vi cc thch thc bng mt th|i tch cc l rt quan trng, nn mi chi tit trong 264

To bc tin b vt bc trong hc tp khng gian hot ng c nhn ca bn c th c nhng gi tch cc v lm cho bn cm thy yn t}m hn, thy mnh c gi tr hn. Supercamp, chng ti rt ch xy dng loi mi trng n{y cho sinh vin, v{ cng l{ c|i bn c th xy dng cho mnh. Chng 5 gi cho bn nhiu c|ch lm vic ny. Mi ngi u c mt phong cch hc tp ring c th s dng hiu qu trong nhiu tnh hung. iu quan trng l gi c cn bng trong c|ch lnh hi thng tin cng nh trong c|ch sp xp v x l thng tin. Nu bn c th gii m cch hc ca nhng ngi xung quanh nh v con, cp trn, cp di v{ ng nghip ca bn, th kin thc c th lm nn nhng iu k diu trong giao tip v quan h vi nhng ngi ny.
12.1. S dng cc k nng

Nhng iu c trnh b{y trong s|ch n{y n gin ch l cng c. Cng ging nh nhng cng c khc, t chng khng th lm nn iu g; m bn phi s dng chng. Bn c th v chng vi nhng dng c trong mt ga-ra -t hay trong mt xng th. Mt s dng c s dng n gin nhng rt hu ch, nh chic tucn-vit. Mt s dng c kh|c, nh chic ca, c l khi dng cn i hi bn phi ch v tp mt cht trc khi s dng thnh tho v hiu qu. Chng hn, trong chng hng dn c|ch c ny, vic hc cch s dng ngn tay khi c cng ging nh vic hc cch s dng tuc-n-vit, mt khc, c th so snh vi vic s dng ca.
265

Phng ph|p hc tp siu tc Nu bn bit li xe bng hp truyn ng bng tay, c th bn vn nh mnh ~ cm thy lng tng nh th no khi mi bt u hc cch s dng n. T chi ca bn dng nh hot ng theo nhiu hng kh|c nhau, phi hp c mi c dng cn phi rt ch , n mc c th bn khng l{m c vic g khc cng mt lc, nh ni chuyn vi ngi khc. V gi }y bn ~ c th lm tt c vic thm ch khng cn ngh g. Bn thm ch c k nng ng thi va ni chuyn in thoi di ng, va ung c ph, va li xe xung dc r vo mt gc ng. Bn c th s dng thnh tho nhng k nng nu trong sch ging nh hc k nng l|i xe bng hp truyn ng, bin n thnh bn tnh th hai ca bn.
12.2. Nhng mo nh
Sau }y l{ mt s mo nh trong mi chng gip bn nhanh chng c c phng ph|p hc tp siu tc. Hy tm li ch trong mi vic Hy bin mi vic th{nh tr chi, nu c th. Hy t khuyn khch mnh Hy t tr chuyn vi bn thn vi quan im tch cc v trnh nhng ngi thng cho bn bit cc thng tin phn hi tiu cc khng cn thit. Hy trnh by li thng tin phn hi tiu cc theo cch tch cc nht c th. Chng hn, thay v a ra mt nhn xt tiu cc mang tnh c nhn, hy nh thm, , chc l anh ta phi 266

To bc tin b vt bc trong hc tp c mt ngy tht ti t mi ni nhng iu nh vy vi mnh. H~y tin rng bn c th t c nhng mc ch ca mnh, v nu bn tin tng, bn s thnh cng. Hy to ra mt phm vi an to{n cho chnh mnh Hy to ra phm vi an to{n cho mnh, u tin l{ trong gia nh, v dn dn m rng n vn phng l{m vic, khu vc ngoi tri, ging ng, nhng tnh hung ngoi x hi, H~y tin tng bc ra ngoi phm vi an to{n, v }y l{ iu buc phi m rng. Bc li v{o trong lnh hi thng tin mi v cng c nng lc ca bn. Hy thc c phong cch hc ca mnh Hy thc c phong cch hc ca mnh trong mi tnh hung. Hy c nhng iu chnh gip mnh hp thu d liu u v{o v{ gip ngi khc hp thu d liu u vo ca bn. S dng mt hoc c hai phng ph|p ghi chp S dng mt hoc c hai phng ph|p ghi chp bn ~ hc c (Lp bn t duy v{ Ghi chp TM) trong mi tnh hung c th. Bn c th chp nhn chng vi bt k l do g m bn thy c th t bt vit. }y l{ nhng k nng dng ca; cng vi vic luyn tp bn s thy ng{y c{ng yn t}m hn v nhng k nng ny, s thy chng rt hu ch. Coi cng vic vit lch l mt hot ng vui v Coi vic vit lch l mt vic vui th, trong mi c nhn c ti nng vit, v nh rng bn c rt nhiu c|ch vt qua c s b tc ca ngi vit v vit mt cch sng to.
267

Phng ph|p hc tp siu tc Hy hiu r tt c cc tc c kh|c nhau Hy hiu r tt c cc tc c v thay i tc c ca bn theo cng vic sp ti. Thng xuyn luyn tp k nng c nhanh hiu k bi }y cng l{ mt k nng dng ca gip bn tp trung v luyn tp nhiu ln trc khi t ti mc thnh tho. Hy t nh mnh lun c c hi suy ngh s|ng to trong mi tnh hung Hy t nh mnh lun c c hi suy ngh s|ng to trong mi tnh hung, sau c gng thc hin ng nh vy! Lc u c th cm thy hi cng thng, nhng c{ng luyn nhiu, bn cng thy t nhin hn. Dn dn, mi ngi bt u coi bn l mt ngi sng to v{ chnh nhng cch nhn nhn s tng cng thc t nhn thc v bn thn ca bn, iu ch cng lm cho bn tr nn sng to hn m{ thi. nng cao kh nng ghi nh, cn ch s dng cc k nng ca bn Quan trng nht, vic hc ca bn nn l mt kinh nghim tt. Vi li suy ngh tch cc v t rn luyn nhng k nng thc t, bn ang to ra mt s chuyn bin v t duy, to iu kin bn gp phn l{m thay i th gii. Hay t trang b cho mnh cng nhiu tri thc cng tt. V{ h~y cho nhng tri thc ta sng. Nh s dng cc k nng ca bn & Nh phi vui v V khi bn thnh cng... Xin chc mng! 268

PHNG PHP HC TP SIU TC

Khi dy nng lc tim n trong bn
Nguyn Th Yn, Hin Thu dch
T|c gi: Bobbi DePorter & Mike Hernaki Dch gi: Nguyn Th Yn, Hin Thu Nh{ xut bn: Tri Thc Nm xut bn: Qu I/2007 Kh s|ch: 15 x 23cm, in 1000 bn ----------------------------------------------|nh m|y (TVE): Duyhoa83, Annsuri, Alex_r, Linh12a4, Nhoclienxo Bin tp: Annsuri Ngy hon thnh: 02/2009 Trnh by bn ebook n{y: kaufmannh2 www.e-thuvien.com

Phuong Phap Hoc Tap Sieu Toc Bobbi Deporter &amp; Mike Hernaki - Smith.N Studio

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phuong Phap Hoc Tap Sieu Toc Bobbi Deporter &amp; Mike Hernaki - Smith.N Studio

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Smith Nguyen Studio.

Phng ph|p hc tp siu tc

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

PHNG PHP HC TP SIU TC

Nh xut bn Tri Thc Cng ty Sch Alpha

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

3. SC MNH CA WIFIM IU NY C NGHA G I VI MNH 45

Smith Nguyen Studio.

5. GI THI CHIN THNG: BN S LM G NU BIT MNH KHNG TH THT BI? 76

6. KHM PH PHNG PHP HC CA BN

Smith Nguyen Studio.

7. K THUT GHI CHP CNG NGH CAO

8. VIT VI LNG T TIN

9. HY LM VIC VI TR NH DIU K CA BN!

Smith Nguyen Studio.

10. NGHIN CU KH NNG C HIU

11. T DUY LOGIC V SNG TO

Smith Nguyen Studio.

12. TO BC TIN B VT BC TRONG HC TP 260

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

1.1. iu k diu ca Supercamp

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

1.2. Con ng dn ti s thnh cng

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

1.3. Nguyn tc 80/20

Smith Nguyen Studio.

1.4. Phng php hc tp siu tc

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

2.2. Mi phn ca b no u m nhim cc chc nng ring

Smith Nguyen Studio.

2.3. Thi gian v mc pht trin tr tu

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

2.4. No phi, no tri

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Phuong Phap Hoc Tap Sieu Toc Bobbi Deporter & Mike Hernaki - Smith.N Studio

Phuong Phap Hoc Tap Sieu Toc Bobbi Deporter & Mike Hernaki - Smith.N Studio