Thuat Toan Va Giai Thuat 2 - Smith.N Studio

Smith Nguyen Studio.
CHNG 1 : THU T TON THU T GI I
2011
I. KHI NI M THU T TON THU T GI I II. THU T GI I HEURISTIC III. CC PHNG PHP TM KI M HEURISTIC III.1. C u trc chung c a bi ton tm ki m III.2. Tm ki m chi u su v tm ki m chi u r ng III.3. Tm ki m leo i III.4. Tm ki m u tin t i u (best-first search) III.5. Thu t gi i AT III.6. Thu t gi i AKT III.7. Thu t gi i A* III.8. V d minh h a ho t ng c a thu t gi i A* III.9. Bn lu n v A* III.10. ng d ng A* gi i bi ton Ta-canh
III.11. Cc chi n l c tm ki m lai
I. T NG QUAN THU T TON THU T GI I

Trong qu trnh nghin c u gi i quy t cc v n bi ton, ng i ta a ra nh ng nh n xt nh sau: C nhi u bi ton cho n nay v n cha tm ra m t cch gi i theo ki u thu t ton v cng khng bi t l c t n t i thu t ton hay khng. C nhi u bi ton c thu t ton gi i nhng khng ch p nh n c v th i gian gi i theo thu t ton qu l n ho c cc i u ki n cho thu t ton kh p ng.
Smith Nguyen Ebooks.
2011
C nh ng bi ton c gi i theo nh ng cch gi i vi ph m thu t ton nhng v n ch p nh n c. T nh ng nh n nh trn, ng i ta th y r ng c n ph i c nh ng i m i cho khi ni m thu t ton. Ng i ta m r ng hai tiu chu n c a thu t ton: tnh xc nh v tnh ng n. Vi c m r ng tnh xc nh i v i thu t ton c th hi n qua cc gi i thu t quy v ng u nhin. Tnh ng c a thu t ton by gi khng cn b t bu c i v i m t s cch gi i bi ton, nh t l cc cch gi i g n ng. Trong th c ti n c nhi u tr ng h p ng i ta ch p nh n cc cch gi i th ng cho k t qu t t (nhng khng ph i lc no cng t t) nhng t ph c t p v hi u qu . Ch ng h n n u gi i m t bi ton b ng thu t ton t i u i h i my tnh th c hin nhi u nm th chng ta c th s n lng ch p nh n m t gi i php g n t i u m ch c n my tnh ch y trong vi ngy ho c vi gi . Cc cch gi i ch p nh n c nhng khng hon ton p ng y cc tiu chu n c a thu t ton th ng c g i l cc thu t gi i. Khi ni m m r ng ny c a thu t ton m c a cho chng ta trong vi c tm ki m phng php gi i quy t cc bi ton c t ra. M t trong nh ng thu t gi i th ng c c p n v s d ng trong khoa h c tr tu nhn t o l cc cch gi i theo ki u Heuristic
II. THU T GI I HEURISTIC

Thu t gi i Heuristic l m t s m r ng khi ni m thu t ton. N th hi n cch gi i bi ton v i cc c tnh sau: Th ng tm c l i gi i t t (nhng khng ch c l l i gi i t t nh t) Gi i bi ton theo thu t gi i Heuristic th ng d dng v nhanh chng a ra k t qu hn so v i gi i thu t t i u, v v y chi ph th p hn. Thu t gi i Heuristic th ng th hi n kh t nhin, g n gi v i cch suy ngh v hnh ng c a con ng i. C nhi u phng php xy d ng m t thu t gi i Heuristic, trong ng i ta th ng d a vo m t s nguyn l c b n nh sau: Nguyn l vt c n thng minh: Trong m t bi ton tm ki m no , khi khng gian tm ki m l n, ta th ng tm cch gi i h n l i khng gian tm ki m ho c th c hi n m t ki u d tm c bi t d a vo c th c a bi ton nhanh chng tm ra m c tiu. Nguyn l tham lam (Greedy): L y tiu chu n t i u (trn ph m vi ton c c) c a bi ton lm tiu chu n ch n l a hnh ng cho ph m vi c c b c a t ng b c (hay t ng giai o n) trong qu trnh tm ki m l i gi i. 2 Smith Nguyen Ebooks.
2011
Nguyn l th t : Th c hi n hnh ng d a trn m t c u trc th t h p l c a khng gian kh o st nh m nhanh chng t c m t l i gi i t t. Hm Heuristic: Trong vi c xy d ng cc thu t gi i Heuristic, ng i ta th ng dng cc hm Heuristic. l cc hm nh gi th, gi tr c a hm ph thu c vo tr ng thi hi n t i c a bi ton t i m i b c gi i. Nh gi tr ny, ta c th ch n c cch hnh ng tng i h p l trong t ng b c c a thu t gi i. Bi ton hnh trnh ng n nh t ng d ng nguyn l Greedy Bi ton: Hy tm m t hnh trnh cho m t ng i giao hng i qua n i m khc nhau, m i i m i qua m t l n v tr v i m xu t pht sao cho t ng chi u di o n ng c n i l ng n nh t. Gi s r ng c con ng n i tr c ti p t gi a hai i m b t k. T t nhin ta c th gi i bi ton ny b ng cch li t k t t c con ng c th i, tnh chi u di c a m i con ng r i tm con ng c chi u di ng n nh t. Tuy nhin, cch gi i ny l i c ph c t p 0(n!) (m t hnh trnh l m t hon v c a n i m, do , t ng s hnh trnh l s l ng hon v c a m t t p n ph n t l n!). Do , khi s i l tng th s con ng ph i xt s tng ln r t nhanh. M t cch gi i n gi n hn nhi u v th ng cho k t qu tng i t t l dng m t thu t gi i Heuristic ng d ng nguyn l Greedy. T t ng c a thu t gi i nh sau: T i m kh i u, ta li t k t t c qung ng t i m xu t pht cho n n i l r i ch n i theo con ng ng n nh t. Khi i n m t i l, ch n i n i l k ti p cng theo nguyn t c trn. Ngha l li t k t t c con ng t i l ta ang ng n nh ng i l cha i n. Ch n con ng ng n nh t. L p l i qu trnh ny cho n lc khng cn i l no i. B n c th quan st hnh sau th y c qu trnh ch n l a. Theo nguyn l Greedy, ta l y tiu chu n hnh trnh ng n nh t c a bi ton lm tiu chu n cho ch n l a c c b . Ta hy v ng r ng, khi i trn n o n ng ng n nh t th cu i cng ta s c m t hnh trnh ng n nh t. i u ny khng ph i lc no cng ng. V i i u ki n trong hnh ti p theo th thu t gi i cho chng ta m t hnh trnh c chi u di l 14 trong khi hnh trnh t i u l 13. K t qu c a thu t gi i Heuristic trong tr ng h p ny ch l ch 1 n v so v i k t qu t i u. Trong khi , ph c t p c a thu t gi i Heuristic ny ch l 0(n2).
2011
Hnh : Gi i bi ton s d ng nguyn l Greedy
T t nhin, thu t gi i theo ki u Heuristic i lc l i a ra k t qu khng t t, th m ch r t t nh tr ng h p hnh sau.

Bi ton phn vi c ng d ng c a nguyn l th t
2011
M t cng ty nh n c h p ng gia cng m chi ti t my J1, J2, Jm. Cng ty c n my gia cng l n l t l P1, P2, Pn. M i chi ti t u c th c gia cng trn b t k my no. M t khi gia cng m t chi ti t trn m t my, cng vi s ti p t c cho n lc hon thnh, khng th b c t ngang. gia cng m t vi c J1 trn m t my b t k ta c n dng m t th i gian tng ng l t1. Nhi m v c a cng ty l ph i lm sao gia cng xong ton b n chi ti t trong th i gian s m nh t. Chng ta xt bi ton trong tr ng h p c 3 my P1, P2, P3 v 6 cng vi c v i th i gian l t1=2, t2=5, t3=8, t4=1, t5=5, t6=1. ta c m t phng n phn cng (L) nh hnh sau:
Theo hnh ny, t i th i i m t=0, ta ti n hnh gia cng chi ti t J2 trn my P1, J5 trn P2 v J1 t i P3. T i th i i m t=2, cng vi c J1 c hon thnh, trn my P3 ta gia cng ti p chi ti t J4. Trong lc , hai my P1 v P2 v n ang th c hi n cng vi c u tin mnh S phn vi c theo hnh trn c g i l l c GANTT. Theo l c ny, ta th y th i gian hon thnh ton b 6 cng vi c l 12. Nh n xt m t cch c m tnh ta th y r ng phng n (L) v a th c hi n l m t phng n khng t t. Cc my P1 v P2 c qu nhi u th i gian rnh. Thu t ton tm phng n t i u L0 cho bi ton ny theo ki u vt c n c ph c t p c O(mn) (v i m l s my v n l s cng vi c). By gi ta xt n m t thu t gi i Heuristic r t n gi n ( ph c t p O(n)) gi i bi ton ny. S p x p cc cng vi c theo th t gi m d n v th i gian gia cng. L n l t s p x p cc vi c theo th t vo my cn d nhi u th i gian nh t. V i t t ng nh v y, ta s c m t phng n L* nh sau:
2011
R rng phng n L* v a th c hi n cng chnh l phng n t i u c a tr ng h p ny v th i gian hon thnh l 8, ng b ng th i gian c a cng vi c J3. Ta hy v ng r ng m t gi i Heuristic n gi n nh v y s l m t thu t gi i t i u. Nhng ti c thay, ta d dng a ra c m t tr ng h p m thu t gi i Heuristic khng a ra c k t qu t i u.
N u g i T* l th i gian gia cng xong n chi ti t my do thu t gi i Heuristic a ra v T0 l th i gian t i u th ng i ta ch ng minh c r ng
, M l s my V i k t qu ny, ta c th xc l p c sai s m chng ta ph i gnh ch u n u dng Heuristic thay v tm m t l i gi i t i u. Ch ng h n v i s my l 2 (M=2) ta c ,

v chnh l sai s c c i m tr ng h p my cng l n th sai s cng l n.
2011
trn gnh ch u. Theo cng th c ny, s
Trong tr ng h p M l n th t s 1/M xem nh b ng 0 . Nh v y, sai s t i a m ta ph i ch u l T* 4/3 T0, ngha l sai s t i a l 33%. Tuy nhin, kh tm ra c nh ng tr ng h p m sai s ng b ng gi tr c c i, d trong tr ng h p x u nh t. Thu t gi i Heuristic trong tr ng h p ny r rng cho chng ta nh ng l i gi i tng i t t.
III. CC PHNG PHP TM KI M HEURISTIC

Qua cc ph n tr c chng ta tm hi u t ng quan v t ng c a thu t gi i Heuristic (nguyn l Greedy v s p th t ). Trong m c ny, chng ta s i su vo tm hi u m t s k thu t tm ki m Heuristic m t l p bi ton r t quan tr ng v c nhi u ng d ng trong th c t . III.1. C u trc chung c a bi ton tm ki m ti n l i cho vi c trnh by, ta hy dnh cht th i gian lm r hn " i t ng" quan tm c a chng ta trong m c ny. M t cch chung nh t, nhi u v n -bi ton ph c t p u c d ng "tm ng i trong th " hay ni m t cch hnh th c hn l "xu t pht t m t nh c a m t th , tm ng i hi u qu nh t n m t nh no ". M t pht bi u khc th ng g p c a d ng bi ton ny l : Cho tr c hai tr ng thi T0 v TG hy xy d ng chu i tr ng thi T0, T1, T2, ..., Tn-1, Tn = TG sao cho : th a mn m t i u ki n cho tr c (th ng l nh nh t). Trong , Ti thu c t p h p S (g i l khng gian tr ng thi state space) bao g m t t c cc tr ng thi c th c c a bi ton v cost(Ti-1, Ti) l chi ph bi n i t tr ng thi Ti-1 sang tr ng thi Ti. D nhin, t m t tr ng thi Ti ta c nhi u cch bi n i sang tr ng thi Ti+1. Khi ni n m t bi n i c th t Ti-1 sang Ti ta s dng thu t ng h ng i (v i ng ni v s l a ch n).
2011
Hnh : M hnh chung c a cc v n -bi ton ph i gi i quy t b ng phng php tm ki m l i gi i. Khng gian tm ki m l m t t p h p tr ng thi - t p cc nt c a th . Chi ph c n thi t chuy n t tr ng thi T ny sang tr ng thi Tk c bi u di n d i d ng cc con s n m trn cung n i gi a hai nt t ng trng cho hai tr ng thi.
a s cc bi ton thu c d ng m chng ta ang m t u c th c bi u di n d i d ng th . Trong , m t tr ng thi l m t nh c a th . T p h p S bao g m t t c cc tr ng thi chnh l t p h p bao g m t t c nh c a th . Vi c bi n i t tr ng thi Ti-1 sang tr ng thi Ti l vi c i t nh i di n cho Ti-1 sang nh i di n cho Ti theo cung n i gi a hai nh ny. III.2. Tm ki m chi u su v tm ki m chi u r ng b n c c th hnh dung m t cch c th b n ch t c a thu t gi i Heuristic, chng ta nh t thi t ph i n m v ng hai chi n l c tm ki m c b n l tm ki m theo chi u su (Depth First Search) v tm ki m theo chi u r ng (Breath First Search). S d chng ta dng t chi n l c m khng ph i l phng php l b i v trong th c t , ng i ta h u nh ch ng bao gi v n d ng m t trong hai ki m tm ki m ny m t cch tr c ti p m khng ph i s a i g. III.2.1. Tm ki m chi u su (Depth-First Search) Trong tm ki m theo chi u su, t i tr ng thi ( nh) hi n hnh, ta ch n m t tr ng thi k ti p (trong t p cc tr ng thi c th bi n i thnh t tr ng thi hi n t i) lm tr ng thi hi n hnh cho n lc tr ng thi hi n hnh l tr ng thi ch. Trong tr ng h p t i tr ng thi hi n hnh, ta khng th bi n i thnh tr ng thi k ti p th ta s quay lui (backtracking) l i tr ng thi tr c tr ng thi hi n hnh (tr ng thi bi n i thnh tr ng thi hi n hnh) ch n ng khc. N u tr ng thi tr c ny m cng khng th bi n i c n a th ta quay lui l i tr ng thi tr c n a v c th . N u quay lui n tr ng thi kh i u m v n th t b i th k t lu n l khng c l i gi i. Hnh nh sau minh h a ho t ng c a tm ki m theo chi u su. 8 Smith Nguyen Ebooks.
2011
Hnh : Hnh nh c a tm ki m chi u su. N ch lu "m r ng" tr ng thi c ch n m khng "m r ng" cc tr ng thi khc (nt mu tr ng trong hnh v ).
III.2.2. Tm ki m chi u r ng (Breath-First Search) Ng c l i v i tm ki m theo ki u chi u su, tm ki m chi u r ng mang hnh nh c a v t d u loang. T tr ng thi ban u, ta xy d ng t p h p S bao g m cc tr ng thi k ti p (m t tr ng thi ban u c th bi n i thnh). Sau , ng v i m i tr ng thi Tk trong t p S, ta xy d ng t p Sk bao g m cc tr ng thi k ti p c a Tk r i l n l t b sung cc Sk vo S. Qu trnh ny c l p l i cho n lc S c ch a tr ng thi k t thc ho c S khng thay i sau khi b sung t t c Sk.
2011
Hnh : Hnh nh c a tm ki m chi u r ng. T i m t b c, m i tr ng thi u c m r ng, khng b st tr ng thi no.
Chi u su
Tnh hi u qu Hi u qu khi l i gi i n m su trong cy tm ki m v c m t phng n ch n h ng i chnh xc. Hi u qu c a chi n l c ph thu c vo phng n ch n h ng i. Phng n cng km hi u qu th hi u qu c a chi n l c cng gi m. Thu n l i khi mu n tm ch m t l i gi i.
Chi u r ng
Hi u qu khi l i gi i n m g n g c c a cy tm ki m. Hi u qu c a chi n l c ph thu c vo su c a l i gi i. L i gi i cng xa g c th hi u qu c a chi n l c cng gi m. Thu n l i khi mu n tm nhi u l i gi i. Ph i lu ton b cc tr ng thi. Vt c n ton b . Vt c n ton b .
L ng b nh s d ng lu tr cc tr ng thi Tr ng h p x u nh t Tr ng h p t t nh t
Ch lu l i cc tr ng thi cha xt n. Vt c n ton b Phng n ch n h ng i tuy t i chnh xc. L i gi i c xc nh m t cch tr c ti p.
Tm ki m chi u su v tm ki m chi u r ng u l cc phng php tm ki m c h th ng v ch c ch n tm ra l i gi i. Tuy nhin, do b n ch t l vt c n nn v i nh ng bi ton c khng gian l n th ta khng th dng hai chi n l c ny c. Hn n a, hai chi n l c ny u c tnh ch t "m qung" v chng khng ch n nh ng thng tin (tri th c) tr ng thi hi n th i v thng tin v ch c n t t i cng m i quan h gi a chng. Cc tri th c ny v cng quan tr ng v r t c ngha thi t k cc thu t gi i hi u qu hn m ta s p s a bn n. III.3. Tm ki m leo i III.3.1. Leo i n gi n Tm ki m leo i theo ng ngha, ni chung, th c ch t ch l m t tr ng h p c bi t c a tm ki m theo chi u su nhng khng th quay lui. Trong tm ki m leo i, vi c l a ch n tr ng thi ti p theo c quy t nh d a trn m t hm Heuristic. Hm Heuristic l g ? Thu t ng "hm Heuristic" mu n ni ln i u g? Ch ng c g gh g m. B n quen v i n r i! n gi n ch l m t c l ng v kh nng d n n l i gi i tnh t tr ng thi (kho ng cch gi a tr ng thi hi n t i v tr ng thi ch). Ta s quy c g i hm ny l h trong su t gio trnh ny. i lc ta cng c p n chi ph t i u th c s t m t 10 Smith Nguyen Ebooks.
2011
tr ng thi d n n l i gi i. Thng th ng, gi tr ny l khng th tnh ton c (v tnh c ng ngha l bi t con ng n l i gi i !) m ta ch dng n nh m t c s suy lu n v m t l thuy t m thi ! Hm h, ta quy c r ng, lun tr ra k t qu l m t s khng m. b n c th c s n m c ngha c a hai hm ny, hy quan st hnh sau trong minh h a chi ph t i u th c s v chi ph c l ng.
Hnh Chi ph c l ng h = 6 v chi ph t i u th c s h = 4+5 = 9 (i theo ng 1-3-7) B n ang trong m t thnh ph xa l m khng c b n trong tay v ta mu n i vo khu trung tm? M t cch suy ngh n gi n, chng ta s nh m vo h ng nh ng ta cao c c a khu trung tm!
T t ng 1) N u tr ng thi b t u cng l tr ng thi ch th thot v bo l tm c l i gi i. Ng c l i, t tr ng thi hi n hnh (Ti) l tr ng thi kh i u (T0) 2) L p l i cho n khi t n tr ng thi k t thc ho c cho n khi khng t n t i m t tr ng thi ti p theo h p l (Tk) c a tr ng thi hi n hnh : a. t Tk l m t tr ng thi ti p theo h p l c a tr ng thi hi n hnh Ti. b. nh gi tr ng thi Tk m i : b.1. N u l tr ng thi k t thc th tr v tr ny v thot. b.2. N u khng ph i l tr ng thi k t thc nhng t t hn tr ng thi hi n hnh th c p nh t n thnh tr ng thi hi n hnh. b.3. N u n khng t t hn tr ng thi hi n hnh th ti p t c vng l p.
11
2011
M gi Ti := T0; Stop :=FALSE; WHILE Stop=FALSE DO BEGIN IF Ti TG THEN BEGIN

<tm c k t qu >; Stop:=TRUE;
END; ELSE BEGIN Better:=FALSE; WHILE (Better=FALSE) AND (STOP=FALSE) DO BEGIN IF <khng t n t i tr ng thi k ti p h p l c a Ti> THEN BEGIN
<khng tm
ELSE BEGIN
c k t qu >; Stop:=TRUE;
END;
Tk := <m t tr ng thi k ti p h p l c a Ti>; IF <h(Tk) t t hn h(Ti)> THEN BEGIN Ti :=Tk; Better:=TRUE; END; END; END; {WHILE} END; {ELSE} END;{WHILE} M nh "h(Tk) t t hn h(Ti)" ngha l g? y l m t khi ni m chung chung. Khi ci t thu t gi i, ta ph i cung c p m t nh ngha t ng minh v t t hn. Trong m t s tr ng h p, t t hn l nh hn : h(Tk) < h(Ti); m t s tr ng h p khc t t hn l l n hn h(Tk) > h(Ti)...Ch ng h n, i v i bi ton tm ng i ng n nh t gi a hai i m. 12 Smith Nguyen Ebooks.
2011
N u dng hm h l hm cho ra kho ng cch theo ng chim bay gi a v tr hi n t i (tr ng thi hi n t i) v ch n (tr ng thi ch) th t t hn ngha l nh hn. V n c n lm r k ti p l th no l <m t tr ng thi k ti p h p l c a Ti>? M t tr ng thi k ti p h p l l tr ng thi cha c xt n. Gi s h c a tr ng thi hi n t i Ti c gi tr l h(Ti) = 1.23 v t Ti ta c th bi n i sang m t trong 3 tr ng thi k ti p l n l t l Tk1, Tk2, Tk3 v i gi tr cc hm h tng ng l h(Tk1) = 1.67, h(Tk2) = 2.52, h(Tk3) = 1.04. u tin, Tk s c gn b ng Tk1, nhng v h(Tk) = h(Tk1) > h(Ti) nn Tk khng c ch n. K ti p l Tk s c gn b ng Tk2 v cng khng c ch n. Cu i cng th Tk3 c ch n. Nhng gi s h(Tk3) = 1.3 th c Tk3 cng khng c ch n v m nh <khng th sinh ra tr ng thi k ti p c a Ti> s c gi tr TRUE. Gi i thch ny c v hi n nhin nhng c l c n thi t trnh nh m l n cho b n c. th y r ho t ng c a thu t gi i leo i. Ta hy xt m t bi ton minh h a sau. Cho 4 kh i l p phng gi ng nhau A, B, C, D. Trong cc m t (M1), (M2), (M3), (M4), (M5), (M6) c th c t b ng 1 trong 6 mu (1), (2), (3), (4), (5), (6). Ban u cc kh i l p phng c x p vo m t hng. M i m t b c, ta ch c xoay m t kh i l p phng quanh m t tr c (X,Y,Z) 900 theo chi u b t k (ngha l ng c chi u hay thu n chi u kim ng h cng c). Hy xc nh s b c quay t nh t sao cho t t c cc m t c a kh i l p phng trn 4 m t c a hng l c cng mu nh hnh v .
Hnh : Bi ton 4 kh i l p phng
gi i quy t v n , tr c h t ta c n nh ngha m t hm G dng nh gi m t tnh tr ng c th c ph i l l i gi i hay khng? B n c c th d dng a ra m t ci t c a hm G nh sau :

IF (Gtri + Gph i + Gtrn + Gd i + Gtr c + Gsau) = 16 THEN G:=TRUE ELSE G:=FALSE;
13
2011
Trong , Gph i l s l ng cc m t c cng mu c a m t bn ph i c a hng. Tng t cho Gtri, Gtrn, Ggi a, Gtr c, Gsau. Tuy nhin, do cc kh i l p phng A,B,C,D l hon ton tng t nhau nn tng quan gi a cc m t c a m i kh i l gi ng nhau. Do , n u c 2 m t khng i nhau trn hng ng mu th 4 m t cn l i c a hng cng ng mu. T ta ch c n hm G c nh ngha nh sau l :
IF Gph i + Gd i = 8 THEN G:=TRUE ELSE G:=FALSE;
Hm h ( c l ng kh nng d n n l i gi i c a m t tr ng thi) s c nh ngha nh sau : h = Gtri + Gph i + Gtrn + Gd i Bi ton ny n gi n thu t gi i leo i c th ho t ng t t. Tuy nhin, khng ph i lc no ta cng may m n nh th ! n y, c th chng ta s n y sinh m t t ng. N u ch n tr ng thi t t hn lm tr ng thi hi n t i th t i sao khng ch n tr ng thi t t nh t ? Nh v y, c l ta s nhanh chng d n n l i gi i hn! Ta s bn lu n v v n : "li u c i ti n ny c th c s gip chng ta d n n l i gi i nhanh hn hay khng?" ngay sau khi trnh by xong thu t gi i leo i d c ng. III.3.2. Leo i d c ng V c b n, leo i d c ng cng gi ng nh leo i, ch khc i m l leo i d c ng s duy t t t c cc h ng i c th v ch n i theo tr ng thi t t nh t trong s cc tr ng thi k ti p c th c (trong khi leo i ch ch n i theo tr ng thi k ti p u tin t t hn tr ng thi hi n hnh m n tm th y).
T t ng
1) N u tr ng thi b t u cng l tr ng thi ch th thot v bo l tm c l i gi i. Ng c l i, t tr ng thi hi n hnh (Ti) l tr ng thi kh i u (T0) 2) L p l i cho n khi t n tr ng thi k t thc ho c cho n khi (Ti) khng t n t i m t tr ng thi k ti p (Tk) no t t hn tr ng thi hi n t i (Ti) a) t S b ng t p t t c tr ng thi k ti p c th c c a Ti v t t hn Ti.
14

b) Xc nh Tkmax l tr ng thi t t nh t trong t p S t Ti = Tkmax
2011
M gi
Ti := T0; Stop :=FALSE; WHILE Stop=FALSE DO BEGIN IF Ti TG THEN BEGIN
<tm c k t qu >; STOP :=TRUE; END; ELSE BEGIN
Best:=h(Ti); Tmax := Ti; WHILE <t n t i tr ng thi k ti p h p l c a Ti> DO BEGIN Tk := <m t tr ng thi k ti p h p l c a Ti>; IF <h(Tk) t t hn Best> THEN BEGIN Best :=h(Tk); Tmax := Tk; END; END; IF (Best>Ti) THEN Ti := Tmax; ELSE BEGIN
<khng tm c k t qu >;
15

STOP:=TRUE;
2011
END; END; {ELSE IF} END;{WHILE STOP} III.3.3. nh gi So v i leo i n gi n, leo i d c ng c u i m l lun lun ch n h ng c tri n v ng nh t i. Li u i u ny c m b o leo i d c ng lun t t hn leo i n gi n khng? Cu tr l i l khng. Leo i d c ng ch t t hn leo i n gi n trong m t s tr ng h p m thi. ch n ra c h ng i t t nh t, leo i d c ng ph i duy t qua t t c cc h ng i c th c t i tr ng thi hi n hnh. Trong khi , leo i n gi n ch ch n i theo tr ng thi u tin t t hn (so v i tr ng thi hi n hnh) m n tm ra c. Do , th i gian c n thi t leo i d c ng ch n c m t h ng i s l n hn so v i leo i n gi n. Tuy v y, do lc no cng ch n h ng i t t nh t nn leo i d c ng th ng s tm n l i gi i sau m t s b c t hn so v i leo i n gi n. Ni m t cch ng n g n, leo i d c ng s t n nhi u th i gian hn cho m t b c nhng l i i t b c hn; cn leo i n gi n t n t th i gian hn cho m t b c i nhng l i ph i i nhi u b c hn. y chnh l y u t c v m t gi a hai thu t gi i nn ta ph i cn nh c k l ng khi l a ch n thu t gi i. C hai phng php leo ni n gi n v leo ni d c ng u c kh nng th t b i trong vi c tm l i gi i c a bi ton m c d l i gi i th c s hi n h u. C hai gi i thu t u c th k t thc khi t c m t tr ng thi m khng cn tr ng thi no t t hn n a c th pht sinh nhng tr ng thi ny khng ph i l tr ng thi ch. i u ny s x y ra n u chng trnh t n m t i m c c i a phng, m t o n n i u ngang. i m c c i a phng (a local maximum) : l m t tr ng thi t t hn t t c ln c n c a n nhng khng t t hn m t s tr ng thi khc xa hn. Ngha l t i m t i m c c i a phng, m i tr ng thi trong m t ln c n c a tr ng thi hi n t i u x u hn tr ng thi hi n t i. Tuy c dng v c a l i gi i nhng cc c c i a phng khng ph i l l i gi i th c s . Trong tr ng h p ny, chng c g i l nh ng ng n i th p. o n n i u ngang (a plateau) : l m t vng b ng ph ng c a khng gian tm ki m, trong , ton b cc tr ng thi ln c n u c cng gi tr .
16
2011
Hnh : Cc tnh hu ng kh khn cho tm ki m leo o.
i ph v i cc cc i m ny, ng i ta a ra m t s gi i php. Ta s tm hi u 2 trong s cc gi i php ny. Nh ng gi i ny, khng th c s gi i quy t tr n v n v n m ch l m t phng n c u nguy t m th i m thi. Phng n u tin l k t h p leo i v quay lui. Ta s quay lui l i cc tr ng thi tr c v th i theo h ng khc. Thao tc ny h p l n u t i cc tr ng thi tr c c m t h ng i t t m ta b qua tr c . y l m t cch kh hay i ph v i cc i m c c i a phng. Tuy nhin, do c i m c a leo i l "b c sau cao hn b c tr c" nn phng n ny s th t b i khi ta xu t pht t m t i m qu cao ho c xu t pht t m t nh i m n c l i gi i c n ph i i qua m t "thung lng" th t su nh trong hnh sau.
Hnh : M t tr ng h p th t b i c a leo o k t h p quay lui.
Cch th hai l th c hi n m t b c nh y v t theo h ng no th n m t vng m i c a khng gian tm ki m. Nm na l "b c" lin t c nhi u "b c" (ch ng h n 5,7,10, ) m t m th i "qun" i vi c ki m tra "b c sau cao hn b c tr c". Ti p c n c v hi u qu khi ta g p ph i m t o n n i u ngang. Tuy nhin, nh y v t cng c ngha l ta 17 Smith Nguyen Ebooks.
2011
b qua c h i ti n n l i gi i th c s . Trong tr ng h p chng ta ang ng kh g n l i gi i, vi c nh y v t s a chng ta sang m t v tr hon ton xa l , m t , c th s d n chng ta n m t r c r i ki u khc. Hn n a, s b c nh y l bao nhiu v nh y theo h ng no l m t v n ph thu c r t nhi u vo c i m khng gian tm ki m c a bi ton.
Hnh M t tr ng h p kh khn cho phng n "nh y v t".
Leo ni l m t phng php c c b b i v n quy t nh s lm g ti p theo d a vo m t nh gi v tr ng thi hi n t i v cc tr ng thi k ti p c th c (t t hn tr ng thi hi n t i, tr ng thi t t nh t t t hn tr ng thi hi n t i) thay v ph i xem xt m t cch ton di n trn t t c cc tr ng thi i qua. Thu n l i c a leo ni l t g p s bng n t h p hn so v i cc phng php ton c c. Nhng n cng gi ng nh cc phng php c c b khc ch l khng ch c ch n tm ra l i gi i trong tr ng h p x u nh t. M t l n n a, ta kh ng nh l i vai tr quy t nh c a hm Heuristic trong qu trnh tm ki m l i gi i. V i cng m t thu t gi i (nh leo i ch ng h n), n u ta c m t hm Heuristic t t hn th k t qu s c tm th y nhanh hn. Ta hy xt bi ton v cc kh i c trnh by hnh sau. Ta c hai thao tc bi n i l: + L y m t kh i nh m t c t b t k v t n ln m t ch tr ng t o thnh m t c t m i. Lu l ch c th t o ra t i a 2 c t m i. + L y m t kh i nh m t c t v t n ln nh m t c t khc
Hy xc nh s thao tc t nh t bi n i c t cho thnh c t k t qu .
18
2011
Hnh : Tr ng thi kh i u v tr ng thi k t thc
Gi s ban u ta dng m t hm Heuristic n gi n nh sau : H1 : C ng 1 i m cho m i kh i v tr ng so v i tr ng thi ch. Tr 1 i m cho m i kh i t v tr sai so v i tr ng thi ch. Dng hm ny, tr ng thi k t thc s c gi tr l 8 v c 8 kh i u c t v tr ng. Tr ng thi kh i u c gi tr l 4 (v n c 1 i m c ng cho cc kh i C, D, E, F, G, H v 1 i m tr cho cc kh i A v B). Ch c th c m t di chuy n t tr ng thi kh i u, l d ch chuy n kh i A xu ng t o thnh m t c t m i (T1). i u sinh ra m t tr ng thi v i s i m l 6 (v v tr c a kh i A by gi sinh ra 1 i m c ng hn l m t i m tr ). Th t c leo ni s ch p nh n s d ch chuy n . T tr ng thi m i T1, c ba di chuy n c th th c hi n d n n ba tr ng thi Ta, Tb, Tc c minh h a trong hnh d i. Nh ng tr ng thi ny c s i m l : h(Ta)= 4; h(Tb) = 4 v h(Tc) = 4
19
2011
T1
TA
TB
TC
Hnh Cc tr ng thi c th t c t T1 Th t c leo ni s t m d ng b i v t t c cc tr ng thi ny c s i m th p hn tr ng thi hi n hnh. Qu trnh tm ki m ch d ng l i m t tr ng thi c c i a phng m khng ph i l c c i ton c c.
Chng ta c th l i cho chnh gi i thu t leo i v th t b i do khng t m nhn t ng qut tm ra l i gi i. Nhng chng ta cng c th l i cho hm Heuristic v c g ng s a i n. Gi s ta thay hm ban u b ng hm Heuristic sau y : H2 : i v i m i kh i ph tr ng (kh i ph tr l kh i n m bn d i kh i hi n t i), c ng 1 i m, ng c l i tr 1 i m. Dng hm ny, tr ng thi k t thc c s i m l 28 v B n m ng v tr v khng c kh i ph tr no, C ng v tr c 1 i m c ng v i 1 i m do kh i ph tr B n m ng v tr nn C c 2 i m, D c 3 i m, ....Tr ng thi kh i u c s i m l 28. Vi c di chuy n A xu ng t o thnh m t c t m i lm sinh ra m t tr ng thi v i s i m l h(T1) = 21 v A khng cn 7 kh i sai pha d i n n a. Ba tr ng thi c th pht sinh ti p theo by gi c cc i m s l : h(Ta)=28; h(Tb)=16 v h(Tc) = 15. Lc ny th t c leo ni d c ng s ch n di chuy n n tr ng thi Tc, c m t kh i ng. Qua hm H2 ny ta rt ra m t nguyn t c : t t hn khng ch c ngha l c nhi u u i m hn m cn ph i t khuy t i m hn. Hn n a, khuy t i m khng c ngha ch l s sai bi t ngay t i m t v tr m cn l s khc bi t trong tng quan gi a cc v tr. R rng l ng v m t k t qu , cng m t th t c leo i nhng hm H1 b th t b i (do ch bi t nh gi u i m) cn hm H2 m i ny l i ho t ng m t cch hon h o (do bi t nh gi c u i m v khuy t i m).
20
2011
ng ti c, khng ph i lc no chng ta cng thi t k c m t hm Heuristic hon h o nh th . V vi c nh gi u i m kh, vi c nh gi khuy t i m cng kh v tinh t hn. Ch ng h n, xt l i v n mu n i vo khu trung tm c a m t thnh ph xa l . hm Heuristic hi u qu , ta c n ph i a cc thng tin v cc ng m t chi u v cc ng c t, m trong tr ng h p m t thnh ph hon ton xa l th ta kh ho c khng th bi t c nh ng thng tin ny. n y, chng ta hi u r b n ch t c a hai thu t gi i ti p c n theo chi n l c tm ki m chi u su. Hi u qu c a c hai thu t gi i leo i n gi n v leo i d c ng ph thu c vo : + Ch t l ng c a hm Heuristic. + c i m c a khng gian tr ng thi. + Tr ng thi kh i u. Sau y, chng ta s tm hi u m t ti p c n theo m i, k t h p c s c m nh c a c tm ki m chi u su v tm ki m chi u r ng. M t thu t gi i r t linh ng v c th ni l m t thu t gi i kinh i n c a Heuristic. III.4. Tm ki m u tin t i u (best-first search) u i m c a tm ki m theo chi u su l khng ph i quan tm n s m r ng c a t t c cc nhnh. u i m c a tm ki m chi u r ng l khng b sa vo cc ng d n b t c (cc nhnh c t). Tm ki m u tin t i u s k t h p 2 phng php trn cho php ta i theo m t con ng duy nh t t i m t th i i m, nhng ng th i v n "quan st" c nh ng h ng khc. N u con ng ang i "c v " khng tri n v ng b ng nh ng con ng ta ang "quan st" ta s chuy n sang i theo m t trong s cc con ng ny. ti n l i ta s dng ch vi t t t BFS thay cho tn g i tm ki m u tin t i u. M t cch c th , t i m i b c c a tm ki m BFS, ta ch n i theo tr ng thi c kh nng cao nh t trong s cc tr ng thi c xt cho n th i i m . (khc v i leo i d c ng l ch ch n tr ng thi c kh nng cao nh t trong s cc tr ng thi k ti p c th n c t tr ng thi hi n t i). Nh v y, v i ti p c n ny, ta s u tin i vo nh ng nhnh tm ki m c kh nng nh t (gi ng tm ki m leo i d c ng), nhng ta s khng b l n qu n trong cc nhnh ny v n u cng i su vo m t h ng m ta pht hi n ra r ng h ng ny cng i th cng t , n m c n x u hn c nh ng h ng m ta cha i, th ta s khng i ti p h ng hi n t i n a m ch n i theo m t h ng t t nh t trong s nh ng h ng cha i. l t t ng ch o c a tm ki m BFS. hi u c t t ng ny. B n hy xem v d sau :
21
2011
Hnh Minh h a thu t gi i Best-First Search
Kh i u, ch c m t nt (tr ng thi) A nn n s c m r ng t o ra 3 nt m i B,C v D. Cc con s d i nt l gi tr cho bi t t t c a nt. Con s cng nh , nt cng t t. Do D l nt c kh nng nh t nn n s c m r ng ti p sau nt A v sinh ra 2 nt k ti p l E v F. n y, ta l i th y nt B c v c kh nng nh t (trong cc nt B,C,E,F) nn ta s ch n m r ng nt B v t o ra 2 nt G v H. Nhng l i m t l n n a, hai nt G, H ny c nh gi t kh nng hn E, v th s ch l i tr v E. E c m r ng v cc nt c sinh ra t E l I v J. b c k ti p, J s c m r ng v n c kh nng nh t. Qu trnh ny ti p t c cho n khi tm th y m t l i gi i. Lu r ng tm ki m ny r t gi ng v i tm ki m leo i d c ng, v i 2 ngo i l . Trong leo ni, m t tr ng thi c ch n v t t c cc tr ng thi khc b lo i b , khng bao gi chng c xem xt l i. Cch x l d t khot ny l m t c trng c a leo i. Trong BFS, t i m t b c, cng c m t di chuy n c ch n nhng nh ng ci khc v n c gi l i, ta c th tr l i xt sau khi tr ng thi hi n t i tr nn km kh nng hn nh ng tr ng thi c lu tr . Hn n a, ta ch n tr ng thi t t nh t m khng quan tm n n c t t hn hay khng cc tr ng thi tr c . i u ny tng ph n v i leo i v leo i s d ng n u khng c tr ng thi ti p theo no t t hn tr ng thi hi n hnh. ci t cc thu t gi i theo ki u tm ki m BFS, ng i ta th ng c n dng 2 t p h p sau : OPEN : t p ch a cc tr ng thi c sinh ra nhng cha c xt n (v ta ch n m t tr ng thi khc). Th c ra, OPEN l m t lo i hng i u tin (priority queue) m trong , ph n t c u tin cao nh t l ph n t t t nh t. Ng i ta th ng ci t hng 22 Smith Nguyen Ebooks.
2011
i u tin b ng Heap. Cc b n c th tham kh o thm trong cc ti li u v C u trc d li u v lo i d li u ny. CLOSE : t p ch a cc tr ng thi c xt n. Chng ta c n lu tr nh ng tr ng thi ny trong b nh phng tr ng h p khi m t tr ng thi m i c t o ra l i trng v i m t tr ng thi m ta xt n tr c . Trong tr ng h p khng gian tm ki m c d ng cy th khng c n dng t p ny.
Thu t gi i BEST-FIRST SEARCH

1. t OPEN ch a tr ng thi kh i u. 2. Cho n khi tm c tr ng thi ch ho c khng cn nt no trong OPEN, th c hi n : 2.a. Ch n tr ng thi t t nh t (Tmax) trong OPEN (v xa Tmax kh i OPEN) 2.b. N u Tmax l tr ng thi k t thc th thot. 2.c. Ng c l i, t o ra cc tr ng thi k ti p Tk c th c t tr ng thi Tmax. i v i m i tr ng thi k ti p Tk th c hi n : Tnh f(Tk); Thm Tk vo OPEN
BFS kh n gi n. Tuy v y, trn th c t , cng nh tm ki m chi u su v chi u r ng, hi m khi ta dng BFS m t cch tr c ti p. Thng th ng, ng i ta th ng dng cc phin * b n c a BFS l AT, AKT v A Thng tin v qu kh v tng lai Thng th ng, trong cc phng n tm ki m theo ki u BFS, t t f c a m t tr ng thi c tnh d a theo 2 hai gi tr m ta g i l l g v h. h chng ta bi t, l m t c l ng v chi ph t tr ng thi hi n hnh cho n tr ng thi ch (thng tin tng lai). Cn g l "chi u di qung ng" i t tr ng thi ban u cho n tr ng thi hi n t i (thng tin qu kh ). Lu r ng g l chi ph th c s (khng ph i chi ph c l ng). d hi u, b n hy quan st hnh sau :
23
2011
Hnh 6.14 Phn bi t khi ni m g v h K t h p g v h thnh f (f = g + h) s th hi n m t c l ng v "t ng chi ph" cho con ng t tr ng thi b t u n tr ng thi k t thc d c theo con ng i qua tr ng thi hi n hnh. thu n ti n cho thu t gi i, ta quy c l g v h u khng m v cng nh ngha l cng t t. III.5. Thu t gi i AT Thu t gi i AT l m t phng php tm ki m theo ki u BFS v i t t c a nt l gi tr hm g t ng chi u di con ng i t tr ng thi b t u n tr ng thi hi n t i. Thu t gi i AT
1. t OPEN ch a tr ng thi kh i u. 2. Cho n khi tm c tr ng thi ch ho c khng cn nt no trong OPEN, th c hi n : 2.a. Ch n tr ng thi (Tmax) c gi tr g nh nh t trong OPEN (v xa Tmax kh i OPEN) 2.b. N u Tmax l tr ng thi k t thc th thot. 2.c. Ng c l i, t o ra cc tr ng thi k ti p Tk c th c t tr ng thi Tmax. i v i m i tr ng thi k ti p Tk th c hi n : g(Tk) = g(Tmax) + cost(Tmax, Tk); Thm Tk vo OPEN. * V ch s d ng hm g (m khng dng hm c l ng h) fs nh gi t t c a m t tr ng thi nn ta cng c th xem AT ch l m t thu t ton.
24

III.6. Thu t gi i AKT
(Algorithm for Knowlegeable Tree Search)
2011
Thu t gi i AKT m r ng AT b ng cch s d ng thm thng tin c l ng h. t t c a m t tr ng thi f l t ng c a hai hm g v h. Thu t gi i AKT
1. t OPEN ch a tr ng thi kh i u. 2. Cho n khi tm c tr ng thi ch ho c khng cn nt no trong OPEN, th c hi n : 2.a. Ch n tr ng thi (Tmax) c gi tr f nh nh t trong OPEN (v xa Tmax kh i OPEN) 2.b. N u Tmax l tr ng thi k t thc th thot. 2.c. Ng c l i, t o ra cc tr ng thi k ti p Tk c th c t tr ng thi Tmax. i v i m i tr ng thi k ti p Tk th c hi n : g(Tk) = g(Tmax) + cost(Tmax, Tk); Tnh h(Tk) f(Tk) = g(Tk) + h(Tk); Thm Tk vo OPEN.
III.7. Thu t gi i A* A* l m t phin b n c bi t c a AKT p d ng cho tr ng h p th . Thu t gi i A* c s d ng thm t p h p CLOSE lu tr nh ng tr ng h p c xt n. A* m r ng AKT b ng cch b sung cch gi i quy t tr ng h p khi "m " m t nt m nt ny c s n trong OPEN ho c CLOSE. Khi xt n m t tr ng thi Ti bn c nh vi c lu tr 3 gi tr c b n g,h, f ph n nh t t c a tr ng thi , A* cn lu tr thm hai thng s sau : 1. Tr ng thi cha c a tr ng thi Ti (k hi u l Cha(Ti) : cho bi t tr ng thi d n n tr ng thi Ti. Trong tr ng h p c nhi u tr ng thi d n n Ti th ch n Cha(Ti) sao cho chi ph i t tr ng thi kh i u n Ti l th p nh t, ngha l : g(Ti) = g(Tcha) + cost(Tcha, Ti) l th p nh t. 2. Danh sch cc tr ng thi k ti p c a Ti : danh sch ny lu tr cc tr ng thi k ti p Tk c a Ti sao cho chi ph n Tk thng qua Ti t tr ng thi ban u l th p nh t. Th c ch t th danh sch ny c th c tnh ra t thu c tnh Cha c a cc tr ng thi c lu tr . Tuy nhin, vi c tnh ton ny c th m t nhi u th i gian (khi t p OPEN, CLOSE 25 Smith Nguyen Ebooks.
2011
c m r ng) nn ng i ta th ng lu tr ra m t danh sch ring. Trong thu t ton sau y, chng ta s khng c p n vi c lu tr danh sch ny. Sau khi hi u r thu t ton, b n c c th d dng i u ch nh l i thu t ton lu tr thm thu c tnh ny.
1. t OPEN ch ch a T0. t g(T0) = 0, h(T0) = 0 v f(T0) = 0. t CLOSE l t p h p r ng. 2. L p l i cc b c sau cho n khi g p i u ki n d ng. 2.a. N u OPEN r ng : bi ton v nghi m, thot. 2.b. Ng c l i, ch n Tmax trong OPEN sao cho f(Tmax) l nh nh t 2.b.1. L y Tmax ra kh i OPEN v a Tmax vo CLOSE. 2.b.2. N u Tmax chnh l TG th thot v thng bo l i gi i l Tmax. 2.b.3. N u Tmax khng ph i l TG. T o ra danh sch t t c cc tr ng thi k ti p c a Tmax. G i m t tr ng thi ny l Tk. V i m i Tk, lm cc b c sau : 2.b.3.1. Tnh g(Tk) = g(Tmax) + cost(Tmax, Tk). 2.b.3.2. N u t n t i Tk trong OPEN trng v i Tk. N u g(Tk) < g(Tk) th t g(Tk) = g(Tk) Tnh l i f(Tk) t Cha(Tk) = Tmax 2.b.3.3. N u t n t i Tk trong CLOSE trng v i Tk. N u g(Tk) < g(Tk) th t g(Tk) = g(Tk) Tnh l i f(Tk) t Cha(Tk) = Tmax Lan truy n s thay i gi tr g, f cho t t c cc tr ng thi k ti p c a Ti ( t t c cc c p) c lu tr trong CLOSE v OPEN. 2.b.3.4. N u Tk cha xu t hi n trong c OPEN l n CLOSE th :
26

Thm Tk vo OPEN Tnh : f' (Tk) = g(Tk)+h(Tk).
2011
C m t s i m c n gi i thch trong thu t gi i ny. u tin l vi c sau khi tm th y tr ng thi ch TG, lm sao xy d ng l i c "con ng" t T0 n TG. R t n gi n, b n ch c n l n ng c theo thu c tnh Cha c a cc tr ng thi c lu tr trong CLOSE cho n khi t n T0. chnh l "con ng" t i u i t TG n T0 (hay ni cch khc l t T0 n TG). i m th hai l thao tc c p nh t l i g(Tk) , f(Tk) v Cha(Tk) trong b c 2.b.3.2 v 2.b.3.3. Cc thao tc ny th hi n t t ng : "lun ch n con ng t i u nh t". Nh chng ta bi t, gi tr g(Tk) nh m lu tr chi ph t i u th c s tnh t T0 n Tk. Do , n u chng ta pht hi n th y m t "con ng" khc t t hn thng qua Tk (c chi ph nh hn) con ng hi n t i c lu tr th ta ph i ch n "con ng" m i t t hn ny. Tr ng h p 2.b.3.3 ph c t p hn. V t Tk n m trong t p CLOSE nn t Tk ta lu tr cc tr ng thi con k ti p xu t pht t Tk. Nhng g(Tk) thay i d n n gi tr g c a cc tr ng thi con ny cng ph i thay i theo. V n l t cc tr ng thi con ny l i c th c cc cc tr ng thi con ti p theo c a chng v c th cho n khi m i nhnh k t thc v i m t tr ng thi trong OPEN (ngha l khng c tr ng thi con no n a). th c hi n qu trnh c p nh t ny, ta hy th c hi n qu trnh duy t theo chi u su v i i m kh i u l Tk. Duy t n u, ta c p nh t l i g c a cc tr ng thi n ( dng cng th c g(T) = g(Cha(T)) +cost(Cha(T), T) ) v v th gi tr f c a cc tr ng thi ny cng thay i theo. M t l n n a, xin nh c l i r ng, b n c th cho r ng t p OPEN lu tr cc tr ng thi "s c xem xt n sau" cn t p CLOSE lu tr cc tr ng thi " c xt n r i". C th b n s c m th y kh lng tng tr c m t thu t gi i di nh th . V n c l s tr nn sng s a hn khi b n quan st cc b c gi i bi ton tm ng i ng n nh t trn th b ng thu t gi i A* sau y. III.8. V d minh h a ho t ng c a thu t gi i A* Chng ta s minh h a ho t ng c a thu t gi i A* trong vi c tm ki m ng i ng n nh t t thnh ph Arad n thnh ph Bucharest c a Romania. B n cc thnh ph c a Romania c cho trong th sau. Trong m i nh c a th c a l m t thnh ph , gi a hai nh c cung n i ngha l c ng i gi a hai thnh ph tng ng. Tr ng s c a cung chnh l chi u di (tnh b ng km) c a ng i n i hai thnh ph tng ng, chi u di theo ng chim bay m t thnh ph n Bucharest c cho trong b ng km theo.
27
2011
Hnh : B ng c a Romania v i kho ng cch ng tnh theo km
B ng : Kho ng cch ng chim bay t m t thnh ph n Bucharest. Chng ta s ch n hm h chnh l kho ng cch ng chim bay cho trong b ng trn v hm chi ph cost(Ti, Ti+1) chnh l chi u di con ng n i t thnh ph Ti v Ti+1. Sau y l t ng b c ho t ng c a thu t ton A* trong vi c tm ng i ng n nh t t Arad n Bucharest.
Ban u : OPEN = {(Arad,g= 0,h= 0,f= 0)} CLOSE = {}

28 Smith Nguyen Ebooks.
2011
Do trong OPEN ch ch a m t thnh ph duy nh t nn thnh ph ny s l thnh ph t t nh t. Ngha l Tmax = Arad.Ta l y Arad ra kh i OPEN v a vo CLOSE.
OPEN = {} CLOSE = {(Arad,g= 0,h= 0,f= 0)}

T Arad c th i n c 3 thnh ph l Sibiu, Timisoara v Zerind. Ta l n l t tnh gi tr f, g v h c a 3 thnh ph ny. Do c 3 nt m i t o ra ny cha c nt cha nn ban u nt cha c a chng u l Arad.
h(Sibiu) = 253 g(Sibiu) = g(Arad)+cost(Arad,Sibiu) = 0+140= 140 f(Sibiu) = g(Sibiu)+h(Sibiu) = 140+253 = 393 Cha(Sibiu) = Arad h(Timisoara) = 329 g(Timisoara) = g(Arad)+cost(Arad, Timisoara) = 0+118= 118 f(Timisoara) = g(Timisoara)+ h(Timisoara) = 118+329 = 447 Cha(Timisoara) = Arad h(Zerind) = 374 g(Zerind) = g(Arad)+cost(Arad, Zerind) = 0+75= 75 f(Zerind) = g(Zerind)+h(Zerind)

= 75+374 = 449 Cha(Zerind) = Arad
2011
Do c 3 nt Sibiu, Timisoara, Zerind u khng c trong c OPEN v CLOSE nn ta b sung 3 nt ny vo OPEN.
OPEN = {(Sibiu,g= 140,h= 253,f= 393,Cha= Arad) (Timisoara,g= 118,h= 329,f= 447,Cha= Arad) (Zerind,g= 75,h= 374,f= 449,Cha= Arad)} CLOSE = {(Arad,g= 0,h= 0,f= 0)}
Hnh : B c 1, nt c ng ngo c vung (nh [Arad]) l nt trong t p CLOSE, ng c l i l trong t p OPEN. Trong t p OPEN, nt Sibiu l nt c gi tr f nh nh t nn ta s ch n Tmax = Sibiu. Ta l y Sibiu ra kh i OPEN v a vo CLOSE.
OPEN = {(Timisoara,g= 118,h= 329,f= 447,Cha= Arad) (Zerind,g= 75,h= 374,f= 449,Cha= Arad)} CLOSE = {(Arad,g= 0,h= 0,f= 0) (Sibiu,g= 140,h= 253,f= 393,Cha= Arad)}
T Sibiu c th i n c 4 thnh ph l : Arad, Fagaras, Oradea, Rimnicu. Ta l n l t tnh cc gi tr g, h, f cho cc nt ny.
h(Arad) = 366 g(Arad) = g(Sibiu)+cost(Sibiu,Arad)


= 140+140= 280 f(Arad) = g(Arad)+h(Arad) = 280+366 = 646 h(Fagaras) = 178 g(Fagaras) = g(Sibiu)+cost(Sibiu, Fagaras) = 140+99= 239 f(Fagaras) = g(Fagaras)+ h(Fagaras) = 239+178= 417 h(Oradea) = 380 g(Oradea) = g(Sibiu)+cost(Sibiu, Oradea) = 140+151 = 291 f(Oradea) = g(Oradea)+ h(Oradea) = 291+380 = 671 h(R.Vilcea) = 193 g(R.Vilcea) = g(Sibiu)+cost(Sibiu, R.Vilcea) = 140+80 = 220 f(R.Vilcea) = g(R.Vilcea)+ h(R.Vilcea) = 220+193 = 413
2011
Nt Arad c trong CLOSE. Tuy nhin, do g(Arad) m i c t o ra (c gi tr 280) l n hn g(Arad) lu trong CLOSE (c gi tr 0) nn ta s khng c p nh t l i gi tr g v f c a Arad lu trong CLOSE. 3 nt cn l i : Fagaras, Oradea, Rimnicu u khng c trong c OPEN v CLOSE nn ta s a 3 nt ny vo OPEN, t cha c a chng l Sibiu. Nh v y, n b c ny OPEN ch a t ng c ng 5 thnh ph .
31
2011
OPEN = {(Timisoara,g= 118,h= 329,f= 447,Cha= Arad) (Zerind,g= 75,h= 374,f= 449,Cha= Arad) (Fagaras,g= 239,h= 178,f= 417,Cha= Sibiu) (Oradea,g= 291,h= 380,f= 617,Cha= Sibiu) (R.Vilcea,g= 220,h= 193,f= 413,Cha= Sibiu)} CLOSE = {(Arad,g= 0,h= 0,f= 0) (Sibiu,g= 140,h= 253,f= 393,Cha= Arad)}
Trong t p OPEN, nt R.Vilcea l nt c gi tr f nh nh t. Ta ch n Tmax = R.Vilcea. Chuy n R.Vilcea t OPEN sang CLOSE. T R.Vilcea c th i n c 3 thnh ph l Craiova, Pitesti v Sibiu. Ta l n l t tnh gi tr f, g v h c a 3 thnh ph ny.
h(Sibiu) = 253 g(Sibiu) = g(R.Vilcea)+ cost(R.Vilcea,Sibiu) = 220+80= 300 f(Sibiu) = g(Sibiu)+h(Sibiu) = 300+253 = 553 h(Craiova) = 160 g(Craiova) = g(R.Vilcea)+ cost(R.Vilcea, Craiova)

= 220+146= 366 f(Craiova) = g(Fagaras)+h(Fagaras) = 366+160= 526 h(Pitesti) = 98 g(Pitesti) = g(R.Vilcea)+ cost(R.Vilcea, Pitesti) = 220+97 = 317 f(Pitesti) = g(Oradea)+h(Oradea) = 317+98 = 415
2011
Sibiu c trong t p CLOSE. Tuy nhin, do g(Sibiu) m i (c gi tr l 553) l n hn g(Sibiu) (c gi tr l 393) nn ta s khng c p nh t l i cc gi tr c a Sibiu c lu trong CLOSE. Cn l i 2 thnh ph l Pitesti v Craiova u khng c trong c OPEN v CLOSE nn ta s a n vo OPEN v t cha c a chng l R.Vilcea.
OPEN = {(Timisoara,g= 118,h= 329,f= 447,Cha= Arad) (Zerind,g= 75,h= 374,f= 449,Cha= Arad) (Fagaras,g= 239,h= 178,f= 417,Cha= Sibiu)
33
2011
(Oradea,g= 291,h= 380,f= 617,Cha= Sibiu) (Craiova,g= 366,h= 160,f= 526,Cha= R.Vilcea) (Pitesti,g= 317,h= 98,f= 415,Cha= R.Vilcea) } CLOSE = {(Arad,g= 0,h= 0,f= 0) (Sibiu,g= 140,h= 253,f= 393,Cha= Arad) (R.Vilcea,g= 220,h= 193,f= 413,Cha= Sibiu) }
n y, trong t p OPEN, nt t t nh t l Pitesti, t Pitesti ta c th i n c R.Vilcea, Bucharest v Craiova. L y Pitesti ra kh i OPEN v t n vo CLOSE. Th c hi n ti p theo tng t nh trn, ta s khng c p nh t gi tr f, g c a R.Vilcea v Craiova lu trong CLOSE. Sau khi tnh ton f, g c a Bucharest, ta s a Bucharest vo t p OPEN, t Cha(Bucharest) = Pitesti.
h(Bucharest) = 0 g(Bucharest) = g(Pitesti)+cost(Pitesti, Bucharest) = 317+100= 418 f(Bucharest) = g(Fagaras)+h(Fagaras) = 417+0= 417
b c k ti p, ta s ch n c Tmax = Bucharest. V nh v y thu t ton k t thc (th c ra th t i b c ny, c hai ng c vin l Bucharest v Fagaras v u cng c f= 417 , nhng v Bucharest l ch nn ta s u tin ch n hn). xy d ng l i con ng i t Arad n Bucharest ta l n theo gi tr Cha c lu tr km v i f, g v h cho n lc n Arad.
Cha(Bucharest) = Pitesti Cha(R.Vilcea) = Sibiu Cha(Sibiu) = Arad

V y con ng i ng n nh t t Arad n Bucharest l Arad, Sibiu, R.Vilcea, Pitesti, Bucharest. 34 Smith Nguyen Ebooks.
2011
Trong v d minh h a ny, hm h c ch t l ng kh t t v c u trc th kh n gi n nn ta g n nh i th ng n ch m t ph i kh o st cc con ng khc. y l m t tr ng h p n gi n, trong tr ng h p ny, thu t gi i c dng d p c a tm ki m chi u su. n y, minh h a m t tr ng h p ph c t p hn c a thu t gi i. Ta th s a i l i c u trc th v quan st ho t ng c a thu t gi i. Gi s ta c thm m t thnh ph t m g i l TP v con ng gi a Sibiu v TP c chi u di 100, con ng gi a TP v Pitesti c chi u di 60. V kho ng cch ng chim bay t TP n Bucharest l 174. Nh v y r rng, con ng t i u n Bucharest khng cn l Arad, Sibiu, R.Vilcea, Pitesti, Bucharest n a m l Arad, Sibiu, TP, Pitesti, Bucharest.
Trong tr ng h p ny, chng ta v n ti n hnh b c 1 nh trn. Sau khi th c hi n hi n b c 2 (m r ng Sibiu), chng ta c cy tm ki m nh hnh sau. Lu l c thm nhnh TP.
35
2011
R.Vilcea v n c gi tr f th p nh t. Nn ta m r ng R.Vilcea nh tr ng h p u tin.
B c k ti p c a tr ng h p n gi n l m r ng Pitesti c c k t qu . Tuy nhin, trong tr ng h p ny, TP c gi tr f th p hn. Do , ta ch n m r ng TP. T TP ta ch c 2 h ng i, m t quay l i Sibiu v m t n Pitesti. nhanh chng, ta s khng tnh ton gi tr c a Sibiu v bi t ch c n s l n hn gi tr c lu tr trong CLOSE (v i ng c l i).
h(Pitesti) = 98 g(Pitesti) = g(TP)+cost(TP, Pitesti) = 240+75= 315 f(Pitesti) = g(TP)+h(Pitesti) = 315+98= 413
36
2011
Pistestti xu t hi n trong t p OPEN v g(Pitesti) m i (c gi tr l 315) th p hn g(Pitesti) c (c gi tr 317) nn ta ph i c p nh t l i gi tr c a f,g, Cha c a Pitesti lu trong OPEN. Sau khi c p nh t xong, t p OPEN v CLOSE s nh sau :
OPEN = {(Timisoara,g= 118,h= 329,f= 447,Cha= Arad) (Zerind,g= 75,h= 374,f= 449,Cha= Arad) (Fagaras,g= 239,h= 178,f= 417,Cha= Sibiu) (Oradea,g= 291,h= 380,f= 617,Cha= Sibiu) (Craiova,g= 366,h= 160,f= 526,Cha= R.Vilcea) (Pitesti,g= 315,h= 98,f= 413,Cha= TP) } CLOSE = {(Arad,g= 0,h= 0,f= 0) (Sibiu,g= 140,h= 253,f= 393,Cha= Arad) (R.Vilcea,g= 220,h= 193,f= 413,Cha= Sibiu) }
n y ta th y r ng, ban u thu t gi i ch n ng i n Pitesti qua R.Vilcea. Tuy nhin, sau , thu t gi i pht hi n ra con ng n Pitesti qua TP l t t hn nn n s s d ng con ng ny. y chnh l tr ng h p 2.b.iii.2 trong thu t gi i. B c sau, chng ta s ch n m r ng Pitesti nh bnh th ng. Khi l n ng c theo thu c tnh Cha, ta s c con ng t i u l Arad, Sibiu, TP, Pitesti, Bucharest. III.9. Bn lu n v A* n y, c l b n hi u c thu t gi i ny. Ta c m t vi nh n xt kh th v v A*. u tin l vai tr c a g trong vi c gip chng ta l a ch n ng i. N cho chng ta kh nng l a ch n tr ng thi no m r ng ti p theo, khng ch d a trn vi c tr ng thi t t nh th no (th hi n b i gi tr h) m cn trn c s con ng t tr ng thi kh i u n tr ng thi hi n t i t t ra sao. i u ny s r t h u ch n u ta khng ch quan tm vi c tm ra l i gi i hay khng m cn quan tm n hi u qu c a con ng d n n l i gi i. Ch ng h n nh trong bi ton tm ng i ng n nh t gi a hai i m. Bn c nh vi c tm ra ng i gi a hai i m, ta cn ph i tm ra m t con ng ng n nh t. Tuy nhin, n u ta ch quan tm n vi c tm c l i gi i (m khng quan tm n hi u qu c a con ng n l i gi i), chng ta c th t g=0 m i tr ng thi. i u ny s gip ta lun ch n i theo tr ng thi c v g n nh t v i tr ng thi k t thc (v lc ny f ch ph 37 Smith Nguyen Ebooks.
2011
thu c vo h l hm c l ng "kho ng cch" g n nh t t i ch). Lc ny thu t gi i c dng d p c a tm ki m chi u su theo nguyn l h ng ch k t h p v i l n ng c. Ng c l i, n u ta mu n tm ra k t qu v i s b c t nh t ( t c tr ng thi ch v i s tr ng thi trung gian t nh t), th ta t gi tr i t m t tr ng thi n cc tr ng thi con k ti p c a n lun l h ng s , th ng l 1 Ngha t cost(Ti-1, Ti) = 1 (v v n dng m t hm c l ng h nh bnh th ng). Cn ng c l i, n u mu n tm chi ph r nh t th ta ph i t gi tr hm cost chnh xc (ph n nh ng ghi ph th c s ). n y, ch c b n c c th b t u c m nh n c r ng thu t gi i A* khng hon ton l m t thu t gi i t i u tuy t i. Ni ng hn, A* ch l m t thu t gi i linh ng v cho chng ta kh nhi u ty ch n. Ty theo bi ton m ta s c m t b thng s thch h p cho A* thu t gi i ho t ng hi u qu nh t. i m quan tm th hai l v gi tr h s c l ng kho ng cch (chi ph) t m t tr ng thi n tr ng thi ch. N u h chnh l h (nh gi tuy t i chnh xc) th A* s i m t m ch t tr ng thi u n tr ng thi k t thc m khng c n ph i th c hi n b t k m t thao tc i h ng no!. D nhin, trn th c t , h u nh ch ng bao gi ta tm th y m t nh gi tuy t i chnh xc. Tuy nhin, i u ng quan tm y l h c c l ng cng g n v i h, qu trnh tm ki m cng t b sai st, t b r vo nh ng nhnh c t hn. Hay ni ng n g n l cng nhanh chng tm th y l i gi i hn. N u h lun b ng 0 m i tr ng thi (tr v thu t gi i AT) th qu trnh tm ki m s c i u khi n hon ton b i gi tr g. Ngha l thu t gi i s ch n i theo nh ng h ng m s t n t chi ph/b c i nh t (chi ph tnh t tr ng thi u tin n tr ng thi hi n ang xt) b t ch p vi c i theo h ng c kh nng d n n l i gi i hay khng. y chnh l hnh nh c a nguyn l tham lam (Greedy). N u chi ph t tr ng thi sang tr ng thi khc lun l h ng s (d nhin lc ny h lun b ng 0) th thu t gi i A* tr thnh thu t gi i tm ki m theo chi u r ng! L do l v t t c nh ng tr ng thi cch tr ng thi kh i u n b c u c cng gi tr g v v th u c cng f v gi tr ny s nh hn t t c cc tr ng thi cch tr ng thi kh i u n+1 b c. V n u g lun b ng 0 v h cng lun b ng 0, m i tr ng thi ang xt u tng ng nhau. Ta ch c th ch n b ng tr ng thi k ti p b ng ng u nhin ! Cn n u nh h khng th tuy t i chnh xc (ngha l khng b ng ng h) v cng khng lun b ng 0 th sao? C i u g th v v cch x l c a qu trnh tm ki m hay khng? Cu tr l i l c. N u nh b ng m t cch no , ta c th ch c ch n r ng, c l ng h lun nh hn h ( i v i m i tr ng thi) th thu t gi i A* s th ng tm ra con ng t i u (xc nh b i g) i n ch, n u ng d n t n t i v qu trnh tm ki m s t khi b sa l y vo nh ng con ng qu d . Cn n u v m t l do no , c l ng h l i l n hn h th thu t gi i s d dng b v ng vo nh ng h ng tm ki m v ch. Th m ch n l i c khuynh h ng tm ki m nh ng h ng i v ch tr c! i u ny c th th y m t cch d dng t vi v d .
38
2011
Xt tr ng h p c trnh by trong hnh sau. Gi s r ng t t c cc cung u c gi tr 1. G l tr ng thi ch. Kh i u, OPEN ch ch a A, sau A c m r ng nn B, C, D s c a vo OPEN (hnh v m t tr ng thi 2 b c sau , khi B v E c m r ng). i v i m i nt, con s u tin l gi tr h, con s k ti p l g. Trong v d ny, nt B c f th p nh t l 4 = h+g = 3 + 1 , v th n c m r ng tr c tin. Gi s n ch c m t nt con ti p theo l E v h(E) = 3, do E cc A hai cung nn g(E) = 2 suy ra f(E) = 5, gi ng nh f(C). Ta ch n m r ng E k ti p. Gi s n cng ch c duy nh t m t con k ti p l F v h(F) cng b ng 3. R rng l chng ta ang di chuy n xu ng v khng pht tri n r ng. Nhng f(F) = 6 l n hn f(D). Do , chng ta s m r ng C ti p theo v t n tr ng thi ch. Nh v y, ta th y r ng do nh gi th p h(B) nn ta lng ph m t s b c (E,F), nhng cu i cng ta cng pht hi n ra B khc xa v i i u ta mong i v quay l i th m t ng d n khc.
Hnh : h nh gi th p h By gi hy xt tr ng h p hnh ti p theo. Chng ta cng m r ng B b c u tin v E b c th hai. K ti p l F v cu i cng G, cho ng d n k t thc c di l 4. Nhng gi s c ng d n tr c ti p t D n m t l i gi i c di h th c s l 2 th chng ta s khng bao gi tm c ng d n ny (tuy r ng ta c th tm th y l i gi i). B i v vi c nh gi qu cao h(D), chng ta s lm cho D trng d n n i m ta ph i tm m t ng i khc n m t l i gi i t hn - m khng bao gi ngh n vi c m r ng D. Ni chung, n u h nh gi cao h th A* s c th khng th tm ra ng d n t i u n l i gi i (n u nh c nhi u ng d n n l i gi i). M t cu h i th v l "Li u c m t nguyn t c chung no gip chng ta a ra m t cch c l ng h khng bao gi nh gi cao h hay khng?". Cu tr l i l "h u nh khng", b i v i v i h u h t cc v n th c ta u khng bi t h. Tuy nhin, cch duy nh t b o m h khng bao gi nh gi cao h l t h b ng 0 !
39
2011
Hnh : h nh gi cao h n y chng ta k t thc vi c bn lu n v thu t gi i A*, m t thu t gi i linh ng, t ng qut, trong hm ch a c tm ki m chi u su, tm ki m chi u r ng v nh ng nguyn l Heuristic khc. Chnh v th m ng i ta th ng ni, A* chnh l thu t gi i tiu bi u cho Heuristic. A* r t linh ng nhng v n g p m t khuy t i m c b n gi ng nh chi n l c tm ki m chi u r ng l t n kh nhi u b nh lu l i nh ng tr ng thi i qua n u chng ta mu n n ch c ch n tm th y l i gi i t i u. V i nh ng khng gian tm ki m l n nh th y khng ph i l m t i m ng quan tm. Tuy nhin, v i nh ng khng gian tm ki m kh ng l (ch ng h n tm ng i trn m t ma tr n kch th c c 106 x 106) th khng gian lu tr l c m t v n hc ba. Cc nh nghin c u a ra kh nhi u cc h ng ti p c n lai gi i quy t v n ny. Chng ta s tm hi u m t s phng n nhng quan tr ng nh t, ta c n ph i n m r v tr c a A* so v i nh ng thu t gi i khc. III.10. ng d ng A* gi i bi ton Ta-canh
Bi ton Ta-canh t ng l m t tr chi kh ph bi n, i lc ng i ta cn g i y l bi ton 9-puzzle. Tr chi bao g m m t hnh vung kch th c 3x3 . C 8 c s , m i c m t s t 1 n 8. M t cn tr ng. M i l n di chuy n ch c di chuy n m t n m c nh tr ng v pha tr ng. V n l t m t tr ng thi ban u b t k, lm sao a c v tr ng thi cu i l tr ng thi m cc c s p l n l t t 1 n 8 theo th t t tri sang ph i, t trn xu ng d i, cu i dng l tr ng.
40
2011
Cho n nay, ngo i tr 2 gi i php vt c n v tm ki m Heuristic, ng i ta v n cha tm c m t thu t ton chnh xc, t i u gi i bi ton ny. Tuy nhin, cch gi i theo thu t * gi i A l i kh n gi n v th ng tm c l i gi i (nhng khng ph i lc no cng tm c l i gi i). Nh n xt r ng: T i m i th i i m ta ch c t i a 4 c th di chuy n. V n l t i th i i m , ta s ch n l a di chuy n no? Ch ng h n hnh trn, ta nn di chuy n (1), (2), (6), hay (7) ? Bi ton ny hon ton c c u trc thch h p c th gi i b ng A* (t ng s tr ng thi c th c c a bn c l n2! v i n l kch th c bn c v m i tr ng thi l m t hon v c a t p n2 con s ). T i m t tr ng thi ang xt Tk, t d(i,j)l s c n di chuy n a con s ng v tr c a n tr ng thi ch. (i,j) v
Hm c l ng h t i tr ng thi Tk b t k b ng t ng c a cc d(i,j) sao cho v tr (i,j) khng ph i l tr ng. Nh v y i v i tr ng thi hnh ban u, hm f(Tk) s c gi tr l Fk=2+1+3+1+0+1+2+2=12 III.11. Cc chi n l c tm ki m lai Chng ta bi t qua 4 ki u tm ki m : leo o (L), tm theo chi u su (MC), tm theo chi u r ng (BR) v tm ki m BFS. B n ki u tm ki m ny c th c xem nh 4 thi c c c a khng gian lin t c bao g m cc chi n l c tm ki m khc nhau. gi i thch i u ny r hn, s ti n hn cho chng ta n u nhn m t chi n l c tm ki m l i gi i d i hai chi u sau : Chi u kh nng quay lui (R): l kh nng cho php quay l i xem xt nh ng tr ng thi xt n tr c n u g p m t tr ng thi khng th i ti p. Chi u ph m vi c a s nh gi (S): s cc tr ng thi xt n trong m i quy t nh.
41

Hnh : Tng quan gi a cc chi n l c leo o, quay lui v t t nh t
2011
Theo h ng R, chng ta th y leo o n m m t thi c c (n khng cho php quay l i nh ng tr ng thi cha c xt n), trong khi tm ki m quay lui v BFS m t thi c c khc (cho php quay l i t t c cc h ng i cha xt n). Theo h ng S chng ta th y leo o v l n ng c n m m t thi c c (ch t p trung vo m t ph m vi h p trn t p cc tr ng thi m i t o ra t tr ng thi hi n t i) v BFS n m m t thi c c khc (trong khi BF xem xt ton b t p cc con ng c, bao g m c nh ng con ng m i c t o ra cng nh t t c nh ng con ng khng c xt t i tr c y tr c m i m t quy t nh). Nh ng thi c c ny c tr c quan ha b ng hnh trn. Vng in m bi u di n m t m t ph ng lin t c cc chi n l c tm ki m m n k t h p m t s c i m c a m t trong ba thi c c (leo o, chi u su, BFS) c c m t ha h p cc c tnh tnh ton c a chng. N u chng ta khng b nh c n thi t p d ng thu t ton BFS thu n ty. Ta c th k t h p BFS v i tm theo chi u su gi m b t yu c u b nh . D nhin, ci gi m ta ph i tr l s l ng cc tr ng thi c th xt n t i m t b c s nh i. M t lo i k t h p nh th c ch ra trong hnh d i. Trong hnh ny, thu t gi i BFS c p d ng t i nh c a th tm ki m (bi u di n b ng vng t t m) v tm ki m theo chi u su c p d ng t i y (bi u di n b i tam gic t nh t). u tin ta p d ng BFS vo tr ng thi ban u T0 m t cch bnh th ng. BFS s thi hnh cho n m t lc no , s l ng tr ng thi c lu tr chi m d ng m t khng gian b nh v t qu m t m c cho php no . n lc ny, ta s p d ng tm ki m chi u su xu t pht t tr ng thi t t nh t Tmax trong OPEN cho t i khi ton b khng gian con pha "d i" tr ng thi c duy t h t. N u khng tm th y k t qu , tr ng thi Tmax ny c ghi nh n l khng d n n k t qu v ta l i ch n ra tr ng thi t t th hai trong OPEN v l i p d ng tm ki m chi u su cho cho ph n khng gian pha "d i" tr ng thi ny....
Hnh : Chi n l c lai BFS-MC trong , BFS p d ng t i nh v MC t i y. M t cch k t h p khc l dng tm ki m chi u su t i nh khng gian tm ki m v BFS c dng t i y. Chng ta p d ng tm ki m chi u su cho t i khi g p m t tr ng thi 42 Smith Nguyen Ebooks.
2011
Tk m su (s tr ng thi trung gian) c a n v t qu m t ng ng d0 no . T i i m ny, thay v l n ng c tr l i, ta p d ng ki u tm ki m BFS cho ph n khng gian pha "d i" b t u t Tk cho t i khi n tr v m t gi i php ho c khng tm th y. N u n khng tm th y k t qu , chng ta l n ng c tr l i v l i dng BFS khi t su d0. Tham s d0 s c ch n sao cho b nh dng cho tm ki m BFS trn khng gian "d i" m c d0 s khng v t qu m t h ng s cho tr c. R rng ta ta khng d g xc nh c d0 (v ni chung, ta kh nh gi c khng gian bi ton r ng n m c no). Tuy nhin, ki u k t h p ny l i c m t thu n l i. Ph n y khng gian tm ki m th ng ch a nhi u thng tin "b ch" hn l ph n nh. (Ch ng h n, tm ng i n khu trung tm c a thnh ph , khi cng n g n khu trung tm y th b n cng d dng ti n n trung tm hn v c nhi u "d u hi u" c a trung tm xu t hi n xung quanh b n!). Ngha l, cng ti n v pha y c a khng gian tm ki m, c l ng h th ng cng tr nn chnh xc hn v do , cng d d n ta n k t qu hn.
Hnh : Chi n l c lai BFS-MC trong , MC p d ng t i nh v BFS t i y.
Cn m t ki u k t h p ph c t p hn n a. Trong , BFS c th c hi n c c b v chi u su c th c hi n ton c c. Ta b t u tm ki m theo BFS cho t i khi m t s l ng b nh xc nh M0 c dng h t. T i i m ny, chng ta xem t t c nh ng tr ng thi trong OPEN nh nh ng tr ng thi con tr c ti p c a tr ng thi ban u v chuy n giao chng cho tm ki m chi u su. Tm ki m chi u su s ch n tr ng thi t t nh t trong nh ng tr ng thi con ny v "bnh tr ng" n dng BFS, ngha l n chuy n tr ng thi ch n cho tm ki m BFS c c b cho n khi m t l ng b nh M0 l i c dng h t v tr ng thi con m i trong OPEN l i ti p t c c xem nh nt con c a nt "bnh tr ng"...N u vi c "bnh tr ng" b ng BFS th t b i th ta quay lui l i v ch n nt con t t th hai c a t p OPEN tr c , r i l i ti p t c bnh tr ng b ng BFS...
43
2011
Hnh : Chi n l c lai BFS-MC trong , BFS c p d ng c c b v chi u su c p d ng ton c c. C m t cch ph i h p n i ti ng khc c g i l tm ki m theo giai o n c th c hi n nh sau. Thay v lu tr trong b nh ton b cy tm ki m c sinh ra b i BFS, ta ch gi l i cy con c tri n v ng nh t. Khi m t l ng b nh M0 c dng h t, ta s nh d u m t t p con cc tr ng thi trong OPEN (nh ng tr ng thi c gi tr hm f th p nh t) gi l i; nh ng ng i t t nh t qua nh ng tr ng thi ny cng s c ghi nh v t t c ph n cn l i c a cy b lo i b . Qu trnh tm ki m sau s ti p t c theo BFS cho t i khi m t l ng b nh M0 l i c dng h t v c th . Chi n l c ny c th c xem nh l m t s lai ghp gi a BF v leo o. Trong , leo o thu n ty lo i b t t c nhng ch gi l i phng n t t nh t cn tm ki m theo giai o n lo i b t t c nhng ch gi l i t p cc phng n t t nh t.
44

A. T NG QUAN TR TU NHN T O
2011
I. M
Ch t o c nh ng c my thng minh nh con ng i (th m ch thng minh hn con ng i) l m t c m chy b ng c a loi ng i t hng ngn nm nay. H n b n c cn nh n nh khoa h c Alan Turing cng nh ng ng gp to l n c a ng trong lnh v c tr tu nhn t o. Nng l c my tnh ngy cng m nh m l m t i u ki n h t s c thu n l i cho tr tu nhn t o. i u ny cho php nh ng chng trnh my tnh p d ng cc thu t gi i tr tu nhn t o c kh nng ph n ng nhanh v hi u qu hn tr c. S ki n my tnh Deep Blue nh b i ki n t ng c vua th gi i Casparov l m t minh ch ng hng h n cho m t b c ti n di trong cng cu c nghin c u v tr tu nhn t o. Tuyc th nh b i c Casparov nhng Deep Blue l m t c my ch bi t nh c ! N th m ch khng c c tr thng minh s ng c a m t a b bi t ln ba nh nh n di n c nh ng ng i thn, kh nng quan st nh n bi t th gi i, tnh c m thng, ght, ... Ngnh tr tu nhn t o c nh ng b c ti n ng k , nhng m t tr tu nhn t o th c s v n ch c trong nh ng b phim khoa h c gi t ng c a Hollywood. V y th t i sao chng ta v n nghin c u v tr tu nhn t o? i u ny cng tng t nh c m ch t o vng c a cc nh gi kim thu t th i Trung C , tuy cha thnh cng nhng chnh qu trnh nghin c u lm sng t nhi u v n . M c d m c tiu t i th ng c a ngnh TTNT l xy d ng m t chi c my c nng l c t duy tng t nh con ng i nhng kh nng hi n t i c a t t c cc s n ph m TTNT v n cn r t khim t n so v i m c tiu ra. Tuy v y, ngnh khoa h c m i m ny v n ang ti n b m i ngy v ang t ra ngy cng h u d ng trong m t s cng vi c i h i tr thng minh c a con ng i. Hnh nh sau s gip b n hnh dung c tnh hnh c a ngnh tr tu nhn t o.
Tr c khi b c vo tm hi u v tr tu nhn t o, chng ta hy nh c l i m t nh ngha c nhi u nh khoa h c ch p nh n.
M c tiu c a ngnh khoa h c tr tu nhn t o ? T o ra nh ng chi c my tnh c kh nng nh n th c, suy lu n v ph n ng. 45 Smith Nguyen Ebooks.
2011
Nh n th c c hi u l kh nng quan st, h c h i, hi u bi t cng nh nh ng kinh nghi m v th gi i xung quanh. Qu trnh nh n th c gip con ng i c tri th c. Suy lu n l kh nng v n d ng nh ng tri th c s n c ph n ng v i nh ng tnh hu ng hay nh ng v n - bi ton g p ph i trong cu c s ng. Nh n th c v suy lu n t a ra nh ng ph n ng thch h p l ba hnh vi c th ni l c trng cho tr tu c a con ng i. (D nhin cn m t y u t n a l tnh c m. Nhng chng ta s khng c p n y!). Do , cng khng c g ng c nhin khi mu n t o ra m t chi c my tnh thng minh, ta c n ph i trang b cho n nh ng kh nng ny. C ba kh nng ny u c n n m t y u t c b n l tri th c. D i gc nhn c a t p sch ny, xy d ng tr tu nhn t o l tm cch bi u di n tri th c, tm cch v n d ng tri th c gi i quy t v n v tm cch b sung tri th c b ng cch "pht hi n" tri th c t cc thng tin s n c (my h c).
46

II. THNG TIN, D LI U V TRI TH C
2011
Tri th c l m t khi ni m r t tr u t ng. Do , chng ta s khng c g ng a ra m t nh ngha hnh th c chnh xc y. Thay vo , chng ta hy cng nhau c m nh n khi ni m "tri th c" b ng cch so snh n v i hai khi ni m khc l thng tin v d li u. Nh bc h c n i ti ng Karan Sing t ng ni r ng "Chng ta ang ng p chm trong bi n thng tin nhng l i ang kht tri th c". Cu ni ny lm n i b t s khc bi t v l ng l n v ch t gi a hai khi ni m thng tin v tri th c. Trong ng c nh c a ngnh khoa h c my tnh, ng i ta quan ni m r ng d li u l cc con s , ch ci, hnh nh, m thanh... m my tnh c th ti p nh n v x l. B n thn d li u th ng khng c ngha i v i con ng i. Cn thng tin l t t c nh ng g m con ng i c th c m nh n c m t cch tr c ti p thng qua cc gic quan c a mnh (kh u gic, v gic, thnh gic, xc gic, th gic v gic quan th 6) ho c gin ti p thng qua cc phng ti n k thu t nh tivi, radio, cassette,... Thng tin i v i con ng i lun c m t ngha nh t nh no . V i phng ti n my tnh (m c th l cc thi t b u ra), con ng i s ti p thu c m t ph n d li u c ngha i v i mnh. N u so v l ng, d li u th ng nhi u hn thng tin. Cng c th quan ni m thng tin l quan h gi a cc d li u. Cc d li u c s p x p theo m t th t ho c c t p h p l i theo m t quan h no s ch a ng thng tin. N u nh ng quan h ny c ch ra m t cch r rng th l cc tri th c. Ch ng h n : Trong ton h c : B n thn t ng con s ring l nh 1, 1, 3, 5, 2, 7, 11, ... l cc d li u. Tuy nhin, khi t chng l i v i nhau theo tr t t nh d i y th gi a chng b t u c m t m i lin h D li u : 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, .... M i lin h ny c th c bi u di n b ng cng th c sau : Un = Un-1 + Un-2. Cng th c nu trn chnh l tri th c.
Trong v t l : B n sau y cho chng ta bi t s o v i n tr (R), i n th (U) v c ng dng i n (I) trong m t m ch i n.
I 5
47
U 10
R 2

2.5 4 7.3 20 12 14.6 8 3 2
2011
B n thn nh ng con s trong cc c t c a b n trn khng c m y ngha n u ta tch r i chng ta. Nhng khi t k nhau, chng cho th y c m t s lin h no . V m i lin h ny c th c di n t b ng cng th c n gi n sau :
Cng th c ny l tri th c.
Trong cu c s ng hng ngy : H ng ngy, ng i nng dn v n quan st th y cc hi n t ng n ng, ma, rm v chu n chu n bay. R t nhi u l n quan st, h c nh n xt nh sau : Chu n chu n bay th p th ma, bay cao th n ng, bay v a th rm. L i nh n xt trn l tri th c.
C quan i m trn cho r ng ch nh ng m i lin h t ng minh (c th ch ng minh c) gi a cc d li u m i c xem l tri th c. Cn nh ng m i quan h khng t ng minh th khng c cng nh n. y, ta cng c th quan ni m r ng, m i m i lin h gi a cc d li u u c th c xem l tri th c, b i v, nh ng m i lin h ny th c s t n t i. i m khc bi t l chng ta cha pht hi n ra n m thi. R rng r ng "d sao th tri t cng v n xoay quanh m t tr i" d tri th c ny c c Galil pht hi n ra hay khng!
Nh v y, so v i d li u th tri th c c s l ng t hn r t nhi u. Thu t ng t y khng ch n gi n l m t d u nh hn bnh th ng m l s k t tinh ho c c ng l i. B n hy hnh dung d li u nh l nh ng i m trn m t ph ng cn tri th c chnh l phng trnh c a ng cong n i t t c nh ng i m ny l i. Ch c n m t phng trnh ng cong ta c th bi u di n c v s i m!. Cng v y, chng ta c n c nh ng kinh nghi m, nh n xt t hng ng s li u th ng k, n u khng, chng ta s ng p chm trong bi n thng tin nh nh bc h c Karan Sing c nh bo!. Ng i ta th ng phn lo i tri th c ra lm cc d ng nh sau :
48
2011
Tri th c s ki n : l cc kh ng nh v m t s ki n, khi ni m no (trong m t ph m vi xc nh). Cc nh lu t v t l, ton h c, ... th ng c x p vo lo i ny. (Ch ng h n : m t tr i m c ng ng, tam gic u c 3 gc 600, ...) Tri th c th t c : th ng dng di n t phng php, cc b c c n ti n hnh, trnh t hay ng n g n l cch gi i quy t m t v n . Thu t ton, thu t gi i l m t d ng c a tri th c th t c. Tri th c m t : cho bi t m t i t ng, s ki n, v n , khi ni m, ... c th y, c m nh n, c u t o nh th no (m t ci bn th ng c 4 chn, con ng i c 2 tay, 2 m t,...) Tri th c Heuristic : l m t d ng tri th c c m tnh. Cc tri th c thu c lo i ny th ng c d ng c l ng, ph ng on, v th ng c hnh thnh thng qua kinh nghi m. Trn th c t , r t hi m c m t tr tu m khng c n n tri th c (li u c th c m t i ki n t ng c vua m khng bi t nh c ho c khng bi t cc th c quan tr ng khng?). Tuy tri th c khng quy t nh s thng minh (ng i bi t nhi u nh l ton hn cha ch c gi i ton gi i hn!) nhng n l m t y u t c b n c u thnh tr thng minh. Chnh v v y, mu n xy d ng m t tr thng minh nhn t o, ta c n ph i c y u t c b n ny. T y t ra v n u tin l Cc phng php a tri th c vo my tnh c g i l bi u di n tri th c.
III. THU T TON M T PHNG PHP BI U DI N TRI TH C?

Tr c khi tr l i cu h i trn, b n hy th ngh xem, li u m t chng trnh gi i phng trnh b c 2 c th c xem l m t chng trnh c tri th c hay khng? ... C ch ! V y th tri th c n m u? Tri th c v gi i phng trnh b c hai th c ch t c m ha d i d ng cc cu l nh if..then..else trong chng trnh. M t cch t ng qut, c th kh ng nh l t t c cc chng trnh my tnh t nhi u u c tri th c. chnh l tri th c c a l p trnh vin c chuy n thnh cc cu l nh c a chng trnh. B n s th c m c "nh v y t i sao a tri th c vo my tnh l i l m t v n ? (v t tr c t i gi chng ta , ang v s ti p t c lm nh th m?)". ng nh th th t, nhng v n n m ch , cc tri th c trong nh ng chng trnh truy n th ng l nh ng tri th c "c ng", ngha l n khng th c thm vo hay i u ch nh m t khi chng trnh c bin d ch. Mu n i u ch nh th chng ta ph i ti n hnh s a l i m ngu n c a chng trnh (r i sau bin d ch l i). M thao tc s a chng trnh th ch c nh ng l p trnh vin m i c th lm c. i u ny s lm gi m kh nng ng d ng chng trnh (v a s ng i dng bnh th ng u khng bi t l p trnh). B n th ngh xem, v i m t chng trnh h tr ra quy t nh (nh u t c phi u, u t b t ng s n ch ng h n), li u ng i dng c c m th y tho i mi khng khi mu n a vo chng trnh nh ng ki n th c c a mnh th anh ta ph i ch n m t trong hai cch l (1) t s a l i m chng trnh!? (2) tm tc gi c a chng trnh nh ng i ny s a l i!?. C hai thao tc trn u khng th ch p nh n c i v i b t k ng i dng bnh th ng no. H c n c m t cch no chnh h c th a tri th c vo my tnh m t cch d dng, thu n ti n gi ng nh h ang i tho i v i m t con ng i. 49 Smith Nguyen Ebooks.
2011
lm c i u ny, chng ta c n ph i "m m" ha cc tri th c c bi u di n trong my tnh. Xt cho cng, m i chng trnh my tnh u g m hai thnh ph n l cc m l nh v d li u. M l nh c v nh l ph n c ng c a chng trnh cn d li u c xem l ph n m m (v n c th c thay i b i ng i dng). Do , "m m" ha tri th c cng ng ngha v i vi c tm cc phng php c th bi u di n cc lo i tri th c c a con ng i b ng cc c u trc d li u m my tnh c th x l c. y cng chnh l ngha c a thu t ng "bi u di n tri th c". B n c n ph i bi t r ng, t ra l cho n th i i m b n ang c cu n sch ny, con ng i v n cha th tm ra m t ki u bi u di n t ng qut cho m i lo i tri th c! lm v n m chng ta ang bn lu n tr nn sng t hn. Chng ta hy xem xt m t s bi ton trong ph n ti p theo.
IV. LM QUEN V I CCH GI I QUY T V N B NG CCH CHUY N GIAO TRI TH C CHO MY TNH
Bi ton 1 : Cho hai bnh r ng X v Y c th tch l n l t l VX v VY, hy dng hai bnh ny ong ra z lt n c (z <= min(VX,VY)). Bi ton 2 : Cho bi t m t s y u t c a tam gic (nh chi u di c nh v gc, ...). Hy tnh cc y u t cn l i. Bi ton 3 : Tnh di n tch ph n giao c a cc hnh hnh h c c b n. Hai bi ton u l hai bi ton kh tiu bi u, th ng c dng minh h a cho nt p c a phng php gi i quy t v n bi ton b ng cch chuy n giao tri th c cho my tnh. N u s d ng thu t ton thng th ng, chng ta th ng ch gi i c m t s tr ng h p c th c a cc bi ton ny. Th m ch, nhi u ng i khi m i ti p c n v i 2 bi ton ny cn khng tin l n c th hon ton c gi i m t cch t ng qut b i my tnh!. Bi ton s 3 l m t minh h a p m t cho k thu t gi i quy t v n "v m", ngha l ta ch c n m t cc b c gi i quy t m c t ng qut cho my tnh m khng c n i vo ci t c th . Bi ton 1 s c gi i quy t b ng cch s d ng cc lu t d n xu t (lu t sinh). Bi ton 2 s c gi i quy t b ng m ng ng ngha v bi ton 3 s gi i quy t b ng cng c frame. y chng ta cng nhau tm hi u cch gi i bi ton u tin. Hai bi ton k ti p s c gi i quy t l n l t cc m c sau. V i m t tr ng h p c th c a bi ton 1, nh VX = 5 v VY = 7 v z = 4. Sau m t th i gian tnh ton, b n c th s a ra m t quy trnh n c i lo i nh : Mc y bnh 7 Trt h t qua bnh 5 cho n khi 5 y. 50 Smith Nguyen Ebooks.

h t n c trong bnh 5 h t n c cn l i t bnh 7 sang bnh 5 Mc y bnh 7 Trt h t qua bnh 5 cho n khi bnh 5 y. Ph n cn l i chnh l s n c c n ong. Tuy nhin, v i nh ng s li u khc, b n ph i "my m" l n c. C th , m i m t tr ng h p s c m t cch n v y, n u c m t ai yu c u b n a ra m t cch lm t lng tng (d nhin, ngo i tr tr ng h p b n bi t tr chng ta s p s a tm hi u y!).
2011
i t u tm ra quy trnh c hon ton khc nhau. Nh ng qut th chnh b n cng s c cch gi i theo tri th c m
n y, b n hy bnh tm ki m l i cch th c b n tm ki m l i gi i cho m t tr ng h p c th . V cha tm ra m t quy t c c th no, b n s th c hi n m t lo t cc thao tc "c m tnh" nh ong y m t bnh, trt m t bnh ny sang bnh kia, h t n c trong m t bnh ra... v a lm v a nh m tnh xem cch lm ny c th i n k t qu hay khng. Sau nhi u l n th nghi m, r t c th b n s rt ra c m t s kinh nghi m nh "khi bnh 7 y n c m bnh 5 cha y th hy n sang bnh 5 cho n khi bnh 5 y"... V y th t i sao b n l i khng th "truy n" nh ng kinh nghi m ny cho my tnh v cho my tnh "my m" tm cc thao tc cho chng ta? i u ny hon ton c l i, v my tnh c kh nng "my m" hn h n chng ta! N u nh ng "kinh nghi m" m chng ta cung c p cho my tnh khng gip chng ta tm c l i gi i, chng ta s thay th n b ng nh ng kinh nghi m khc v l i ti p t c my tnh tm ki m l i gi i! Chng ta hy pht bi u l i bi ton m t cch hnh th c hn. Khng lm m t tnh t ng qut, ta lun c th gi s r ng VX<VY. G i l ng n c ch a trong bnh X l x (0<=x<=VX) G i l ng n c ch a trong bnh Y l y (0<=y<=VY) Nh v y, i u ki n k t thc c a bi ton s l : x = z ho c y = z i u ki n u c a bi ton l : x = 0 v y=0 Qu trnh gi i c th c hi n b ng cch xt l n l t cc lu t sau, lu t no th a mn th s c p d ng. Lc ny, cc lu t chnh l cc "kinh nghi m" hay tri th c m ta chuy n giao cho my tnh. Sau khi p d ng lu t, tr ng thi c a bi ton s thay i, ta l i ti p t c 51 Smith Nguyen Ebooks.
2011
xt cc lu t k ti p, n u h t lu t, quay tr l i lu t u tin. Qu trnh ti p di n cho n khi t c i u ki n k t thc c a bi ton. Ba lu t ny c m t nh sau : (L1) N u bnh X y th h t n c trong bnh X i. (L2) N u bnh Y r ng th y n c vo bnh Y. (L3) N u bnh X khng y v bnh Y khng r ng th hy trt n c t? bnh Y sang bnh X (cho n khi bnh X y ho c bnh Y h t n c).
Trn th c t , lc u gi i tr ng h p t ng qut c a bi ton ny, ng i ta dng n hn 15 lu t (kinh nghi m) khc nhau. Tuy nhin, sau ny, ng i ta rt g n l i ch cn 3 lu t nh trn.
B n c th d dng chuy n i cch gi i ny thnh chng trnh nh sau :

... x := 0; y := 0; WHILE ( (x <> z) AND (y<>z) ) DO BEGIN IF (x = Vx) THEN x := 0; IF (y = 0) THEN (y:= Vy); IF (y > 0) THEN BEGIN k:= min(Vx - x, y); x := x + k; y := y - k; END; END; ...
Th "ch y" chng trnh trn v i s li u c th l :
Vx = 3, Vy = 4 v z = 2
Ban u : x = 0, y = 0
52

Lu t (L2) -> x = 0, y = 4 Lu t (L3) -> x = 3, y = 1 Lu t (L1) -> x = 0, y = 1 Lu t (L3) -> x = 1, y = 0 Lu t (L2) -> x = 1, y = 4 Lu t (L3) -> x = 3, y = 2
2011
3 lu t m chng ta ci t trong chng trnh trn c g i l c s tri th c. Cn cch th c tm ki m l i gi i b ng cch duy t tu n t t ng lu t v p d ng n c g i l ng c suy di n. Chng ta s nh ngha chnh xc hai thu t ng ny cu i m c.
Ng i ta ch ng minh c r ng, bi ton ong n c ch c l i gi i khi s n c c n ong l m t b i s c a c s chung l n nh t c a th tch hai bnh. z = n USCLN(VX, VY) (v i n nguyn dng)
Cch gi i quy t v n theo ki u ny khc so v i cch gi i b ng thu t ton thng th ng l chng ta khng a ra m t trnh t gi i quy t v n c th m ch a ra cc quy t c chung chung (d i d ng cc lu t), my tnh s d a vo (p d ng cc lu t) t xy d ng m t quy trnh gi i quy t v n . i u ny cng gi ng nh vi c chng ta gi i ton b ng cch a ra cc nh l, quy t c lin quan n bi ton m khng c n ph i ch ra cch gi i c th . V y th i m th v n m i m no? B n s c th c m th y r ng chng ta v n ang dng tri th c "c ng" ! (v cc tri th c v n l cc cu l nh IF c ci s n trong chng trnh). Th c ra th chng trnh c a chng ta "m m" hn m t t r i y. N u khng tin, cc b n hy quan st phin b n k ti p c a chng trnh ny.
FUNCTION DK(L INTEGER):BOOLEAN; BEGIN CASE L OF 1 : DK := (x = Vx); 2 : DK := (y = 0); 3 : DK := (y>0); END; END;
53

PROCEDURE ThiHanh(L INTEGER):BOOLEAN; BEGIN CASE L OF 1 : x := 0; 2: y := Vy; 3 : BEGIN k := min(Vx-x,y); x := x+k; y := y-k; END; END; END; CONST SO_LUAT = 3; BEGIN WHILE (x<>z) AND (y<>z) DO BEGIN FOR i:=1 TO SO_LUAT DO IF DK(L) THEN ThiHanh(L); END; END.
2011
o n chng trnh chnh cng thi hnh b ng cch l n l t xt qua 3 l nh IF nh chng trnh u tin. Tuy nhin, y, bi u th c i u ki n c thay th b ng hm DK v cc hnh ng ng v i i u ki n c thay th b ng th t c ThiHanh. Tnh ch t "m m" hn c a chng trnh ny th hi n ch , n u mu n b sung "tri th c", ta ch ph i i u ch nh l i cc hm DK v ThiHanh m khng c n ph i s a l i chng trnh chnh. By gi hy gi s r ng ta c hm v th t c c bi t sau : FUNCTION GiaTriBool(DK : String) : BOOLEAN; PROCEDURE ThucHien(ThaoTac : String) ; 54 Smith Nguyen Ebooks.
2011
hm GiaTriBool nh n vo m t chu i i u ki n, n s phn tch chu i, tnh ton r i tr ra gi tr BOOLEAN c a bi u th c ny. V d : GiaTriBoolean(6<7) s tr ra FALSE Th t c ThucHien cng nh n vo m t chu i, n cng s phn tch chu i r i ti n hnh th c hi n nh ng hnh ng c miu t trong chu i ny. V i hm v th t c ny, chng trnh c a chng ta s nh sau :
CONST SO_LUAT = 3; TYPE Luat RECORD DK : String; ThiHanh : String; END; DSLuat ARRAY [1..SO_LUAT] OF Luat; 9; VAR CacLuat DSLuat; PROCEDURE KhoiDong; BEGIN CacLuat[1].DK := x = Vx; CacLuat[2].DK := y = 0; CacLuat[3].DK := y>0; 9; CacLuat[1].ThaoTac := x:=0; CacLuat[2].ThaoTac:= y:=Vy; CacLuat[3].ThaoTac:= k:=min(Vx-x,y), x:=x+k, y:=y-k; END; BEGIN WHILE (x<>z) AND (y<>z) DO BEGIN
55

FOR i:=1 TO SO_LUAT DO IF GiaTriBoolean(CacLuat[i].DK) THEN ThucHien(CacLuat[i].ThaoTac); END; END.
2011
Chng ta t m cho r ng trong qu trnh chng trnh thi hnh, ta c th d dng thay i s ph n t m ng CacLuat (cc ngn ng l p trnh sau ny nh Visual C++, Delphi u cho php i u ny). V i chng trnh ny, khi mu n s a i "tri th c", b n ch c n thay i gi tr m ng Luat l xong. Tuy nhin, ng i dng v n g p kh khn khi mu n b sung ho c hi u ch nh tri th c. H c n ph i nh p cc chu i i lo i nh x=0 ho c k:=min(Vx-x,y) ...Cc chu i ny, tuy c ngha i v i chng trnh nhng v n cn kh xa l i v i ng i dng bnh th ng. Chng ta c n gi m b t "kho ng cch" ny l i b ng cch a ra nh ng chu i i u ki n ho c thao tc c ngha tr c ti p i v i ng i dng. Chng trnh s c chuy n i l i cc i u ki n v thao tc ny sang d ng ph h p v i chng trnh. lm c i u trn. Chng ta c n ph i li t k c cc tr ng thi v thao tc c b n c a bi ton ny. Sau y l m t s tr ng thi v thao tc c b n. Tr ng thi c b n : Bnh X y, Bnh X r ng, Bnh X khng r ng, Bnh X c n lt n c. Thao tc h t n c trong bnh, y n c trong bnh, n c t bnh A sang bnh B cho n khi B y ho c A r ng.
Lu r ng ta khng th c thao tc " n lt n c t A sang B" v bi ton gi nh r ng cc bnh u khng c v ch chia, hn n a n u ta bi t cch n lt n c t A sang B th l i gi i bi ton tr thnh qu n gi n. "Mc y X" " z lt n c t X sang Y" V y l m t bi ton n gi n nn b n c th d nh n th y r ng, cc tr ng thi c b n v thao tc ch ng c g khc so v i cc i u ki n m chng ta a ra.
K ti p, ta s vi t cc o n chng trnh cho php ng i dng nh p vo cc lu t (d ng n u ... th ...) c hnh thnh t cc tr ng thi v i u ki n c b n ny, ng th i ti n 56 Smith Nguyen Ebooks.
2011
hnh chuy n sang d ng my tnh c th x l c nh v d trn. Chng ta s khng bn n vi c ci t cc o n chng trnh giao ti p v i ng i dng y. Nh v y, so v i chng trnh truy n th ng ( c c u t o t hai "ch t li u" c b n l d li u v thu t ton), chng trnh tr tu nhn t o c c u t o t hai thnh ph n l c s tri th c (knowledge base) v ng c suy di n (inference engine). C s tri th c : l t p h p cc tri th c lin quan n v n m chng trnh quan tm gi i quy t. ng c suy di n : l phng php v n d ng tri th c trong c s tri th c gi i quy t v n .
N u xt theo quan ni m bi u di n tri th c m ta v a bn lu n trn th c s tri th c ch l m t d ng d li u c bi t v ng c suy di n cng ch l m t d ng c a thu t ton c bi t m thi. Tuy v y, c th ni r ng, c s tri th c v ng c suy di n l m t b c ti n ha m i c a d li u v thu t ton c a chng trnh! B n c th hnh dung ng c suy di n gi ng nh m t lo i ng c t ng qut, c chu n ha c th dng v n hnh nhi u lo i xe my khc nhau v c s tri th c chnh l lo i nhin li u c bi t v n hnh lo i ng c ny !
57
2011
C s tri th c cng g p ph i nh ng v n tng t nh nh ng c s d li u khc nh s trng l p, th a, mu thu n. Khi xy d ng c s tri th c, ta cng ph i ch n nh ng y u t ny. Nh v y, bn c nh v n bi u di n tri th c, ta cn ph i ra cc phng php lo i b nh ng tri th c trng l p, th a ho c mu thu n. Nh ng thao tc ny s c th c hi n trong qu trnh ghi nh n tri th c vo h th ng. Chng ta s c p n nh ng phng php ny trong ph n tm hi u v cc lu t d n. Hnh nh trn tm t t cho chng ta th y c u trc chung nh t c a m t chng trnh tr tu nhn t o.
B. CC PHNG PHP BI U DI N TRI TH C TRN MY TNH
V. LOGIC M NH
y c l l ki u bi u di n tri th c n gi n nh t v g n gi nh t i v i chng ta. M nh l m t kh ng nh, m t pht bi u m gi tr c a n ch c th ho c l ng ho c l sai. V d : pht bi u "1+1=2" c gi tr ng. pht bi u "M i lo i c c th s ng trn b " c gi tr sai. Gi tr c a m nh khng ch ph thu c vo b n thn m nh . C nh ng m nh m gi tr c a n lun ng ho c sai b t ch p th i gian nhng cng c nh ng m nh m gi tr c a n l i ph thu c vo th i gian, khng gian v nhi u y u t khc quan khc. Ch ng h n nh m nh : "Con ng i khng th nh y cao hn 5m v i chn tr n" l ng khi tri t , cn nh ng hnh tinh c l c h p d n y u th c th sai.
58

Ta k hi u m nh b ng nh ng ch ci la tinh nh a, b, c, ...
2011
C 3 php n i c b n t o ra nh ng m nh m i t nh ng m nh c s l php h i ( ), giao( ) v ph nh ( )

B n c ch n h n t ng s d ng logic m nh trong chng trnh r t nhi u l n (nh trong c u trc l nh IF ... THEN ... ELSE) bi u di n cc tri th c "c ng" trong my tnh !
Bn c nh cc thao tc tnh ra gi tr cc m nh ph c t gi tr nh ng m nh con, chng ta c c m t c ch suy di n nh sau : Modus Ponens : N u m nh A l ng v m nh A B l ng th gi tr c a B s l ng. Modus Tollens : N u m nh A B l ng v m nh B l sai th gi tr c a A s l sai. Cc php ton v suy lu n trn m nh c c p nhi u n trong cc ti li u v ton nn chng ta s khng i vo chi ti t y.
VI. LOGIC V T
Bi u di n tri th c b ng m nh g p ph i m t tr ng i c b n l ta khng th can thi p vo c u trc c a m t m nh . Hay ni m t cch khc l m nh khng c c u trc . i u ny lm h n ch r t nhi u thao tc suy lu n . Do , ng i ta a vo khi ni m v t v l ng t ( - v i m i, - t n t i) tng c ng tnh c u trc c a m t m nh . Trong logic v t , m t m nh c c u t o b i hai thnh ph n l cc i t ng tri th c v m i lin h gi a chng (g i l v t ). Cc m nh s c bi u di n d i d ng : V t (< i t ng 1>, < i t ng 2>, , < i t ng n>) Nh v y bi u di n v c a cc tri cy, cc m nh s c vi t l i thnh : Cam c v Ng t V (Cam, Ng t) Cam c mu Xanh Mu (Cam, Xanh)
...
Ki u bi u di n ny c hnh th c tng t nh hm trong cc ngn ng l p trnh, cc i t ng tri th c chnh l cc tham s c a hm, gi tr m nh chnh l k t qu c a hm (thu c ki u BOOLEAN).
V i v t , ta c th bi u di n cc tri th c d i d ng cc m nh t ng qut, l nh ng m nh m gi tr c a n c xc nh thng qua cc i t ng tri th c c u t o nn n. 59 Smith Nguyen Ebooks.
2011
Ch ng h n tri th c : "A l b c a B n u B l anh ho c em c a m t ng i con c a A" c th c bi u di n d i d ng v t nh sau :

B (A, B) = T n t i Z sao cho : B (A, Z) v (Anh(Z, B) ho c Anh(B,Z))
Trong tr ng h p ny, m nh B (A,B) l m t m nh t ng qut Nh v y n u ta c cc m nh c s l :

a) B ("An", "Bnh") c gi tr ng (Anh l b c a Bnh) b) Anh("T", "Bnh") c gi tr ng (T l anh c a Bnh) th m nh c) B ("An", "T") s c gi tr l ng. (An l b c a T).
R rng l n u ch s d ng logic m nh thng th ng th ta s khng th tm c m t m i lin h no gi a c v a,b b ng cc php n i m nh , , . T , ta cng khng th tnh ra c gi tr c a m nh c. S d nh v y v ta khng th th hi n t ng minh tri th c "(A l b c a B) n u c Z sao cho (A l b c a Z) v (Z anh ho c em C)" d i d ng cc m nh thng th ng. Chnh c trng c a v t cho php chng ta th hi n c cc tri th c d ng t ng qut nh trn. Thm m t s v d n a cc b n th y r hn kh nng c a v t : Cu cch ngn "Khng c v t g l l n nh t v khng c v t g l b nh t!" c th c bi u di n d i d ng v t nh sau : L nHn(x,y) = x>y Nh Hn(x,y) = x<y x, y : L nHn(y,x) v x, y : Nh Hn(y,x) Cu chm ngn "G n m c th en, g n n th sng" c hi u l "chi v i b n x u no th ta cng s thnh ng i x u" c th c bi u di n b ng v t nh sau : Ng iX u (x) = y : B n(x,y) v Ng iX u(y) Cng c v t c nghin c u v pht tri n thnh m t ngn ng l p trnh c trng cho tr tu nhn t o. l ngn ng PROLOG. Ph n c thm c a chng s gi i thi u t ng quan v i cc b n v ngn ng ny.
VII. M T S
THU T GI I LIN QUAN N LOGIC M NH
60
2011
M t trong nh ng v n kh quan tr ng c a logic m nh l ch ng minh tnh ng n c a php suy di n (a b). y cng chnh l bi ton ch ng minh th ng g p trong ton h c. R rng r ng v i hai php suy lu n c b n c a logic m nh (Modus Ponens, Modus Tollens) c ng v i cc php bi n i hnh th c, ta cng c th ch ng minh c php suy di n. Tuy nhin, thao tc bi n i hnh th c l r t kh ci t c trn my tnh. Th m ch i u ny cn kh khn v i c con ng i! V i cng c my tnh, b n c th cho r ng ta s d dng ch ng minh c m i bi ton b ng m t phng php "th b o" l l p b ng chn tr . Tuy v l thuy t, phng php l p b ng chn tr lun cho c k t qu cu i cng nhng ph c t p c a phng php ny l qu l n, O(2n) v i n l s bi n m nh . Sau y chng ta s nghin c u hai phng php ch ng minh m nh v i ph c t p ch c O(n). VII.1. Thu t gi i Vng H o B1 : Pht bi u l i gi thi t v k t lu n c a v n theo d ng chu n sau : GT1, GT2, ..., GTn KL1, KL2, ..., KLm Trong cc GTi v KLi l cc m nh c xy d ng t cc bi n m nh v 3 php n i c b n : , , B2 : Chuy n v cc GTi v KLi c d ng ph nh. V d : p q, (r s), g, p r s, p p q, p r, p (r s), g, s B3 : N u GTi c php th thay th php b ng d u "," N u KLi c php th thay th php b ng d u "," V d : p q, r ( p s) q, s p, q, r, p s q, s B4 : N u GTi c php th tch thnh hai dng con. N u 61 KLi c php th tch thnh hai dng con. Smith Nguyen Ebooks.

V d : p, p q q p, p q p, q q c hai pha.
2011
B5 : M t dng c ch ng minh n u t n t i chung m t m nh V d : p, q q c ch ng minh p, p q p p, q B6 : a) N u m t dng khng cn php n i ho c c hai v v bi n m nh th dng khng c ch ng minh.
2 v khng c chung m t
b) M t v n c ch ng minh n u t t c dng d n xu t t d ng chu n ban u u c ch ng minh. VII.2 Thu t gi i Robinson Thu t gi i ny ho t ng d a trn phng php ch ng minh ph n ch ng. Phng php ch ng minh ph n ch ng Ch ng minh php suy lu n (a b) l ng (v i a l gi thi t, b l k t lu n). Ph n ch ng : gi s b sai suy ra b l ng. Bi ton c ch ng minh n u a ng v b ng sinh ra m t mu thu n. B1 : Pht bi u l i gi thi t v k t lu n c a v n d i d ng chu n nh sau : GT1, GT2, ...,GTn KL1, KL2, .., KLm Trong : GTi v KLj c xy d ng t cc bi n m nh v cc php ton : , , B2 : N u GTi c php th thay b ng d u "," N u KLi c php th thay b ng d u "," B3 : Bi n i dng chu n 62 B1 v thnh danh sch m nh nh sau : Smith Nguyen Ebooks.

{ GT1, GT2, ..., GTn , KL1, KL2, ..., KLm }
2011
B4 : N u trong danh sch m nh b c 2 c 2 m nh i ng u nhau th bi ton c ch ng minh. Ng c l i th chuy n sang B4. (a v a g i l hai m nh i ng u nhau) B5 : Xy d ng m t m nh m i b ng cch tuy n m t c p m nh trong danh sch m nh b c 2. N u m nh m i c cc bi n m nh i ng u nhau th cc bi n c lo i b .
V d : &#p q r s q
Hai m nh q, q l i ng u nn s c lo i b prs B6 : Thay th hai m nh v a tuy n trong danh sch m nh b ng m nh m i. V d : { p q , r s q , w r, s q } { p r s , w r, s q } B7 : N u khng xy d ng c thm m t m nh m i no v trong danh sch m nh khng c 2 m nh no i ng u nhau th v n khng c ch ng minh. V d : Ch ng minh r ng p q, q r, r s, u s p, u B3: { p q, q r, r s, u s, p, u } B4 : C t t c 6 m nh nhng cha c m nh no i ng u nhau. B5 : tuy n m t c p m nh (ch n hai m nh c bi n i ng u). Ch n hai m nh u: pqqrpr Danh sch m nh thnh : { p r , r s, u s, p, u } V n cha c m nh i ng u. 63 Smith Nguyen Ebooks.

Tuy n hai c p m nh u tin prrsps Danh sch m nh thnh { p s, u s, p, u } V n cha c hai m nh i ng u Tuy n hai c p m nh u tin p s u s p u Danh sch m nh thnh : { p u, p, u } V n cha c hai m nh i ng u Tuy n hai c p m nh : puup Danh sch m nh tr thnh : { p, p } C hai m nh i ng u nn bi u th c ban u c ch ng minh.
2011
VIII. BI U DI N TRI TH C S SINH)

VIII.1. Khi ni m
D NG LU T D N XU T (LU T
Phng php bi u di n tri th c b ng lu t sinh c pht minh b i Newell v Simon trong lc hai ng ang c g ng xy d ng m t h gi i bi ton t ng qut. y l m t ki u bi u di n tri th c c c u trc. t ng c b n l tri th c c th c c u trc b ng m t c p i u ki n hnh ng : "N U i u ki n x y ra TH hnh ng s c thi hnh". Ch ng h n : N U n giao thng l TH b n khng c i th ng, N U my tnh m m khng kh i ng c TH ki m tra ngu n i n, Ngy nay, cc lu t sinh tr nn ph bi n v c p d ng r ng ri trong nhi u h th ng tr tu nhn t o khc nhau. Lu t sinh c th l m t cng c m t gi i quy t cc v n th c t thay cho cc ki u phn tch v n truy n th ng. Trong tr ng h p ny, cc lu t c dng nh l nh ng ch d n (tuy c th khng hon ch nh) nhng r t h u ch tr gip cho cc quy t nh trong qu trnh tm ki m, t lm gi m khng gian tm ki m. M t v d khc l lu t sinh c th c dng b t ch c hnh vi c a nh ng chuyn gia. Theo cch ny, lu t sinh khng ch n thu n l m t ki u bi u di n tri th c trong my tnh m l m t ki u bi u di n cc hnh vi c a con ng i.
64

M t cch t ng qut lu t sinh c d ng nh sau : P1 P2 ... Pn Q
2011
Ty vo cc v n ang quan tm m lu t sinh c nh ng ng ngha hay c u t o khc nhau : Trong logic v t : P1, P2, ..., Pn, Q l nh ng bi u th c logic. Trong ngn ng l p trnh, m i m t lu t sinh l m t cu l nh.
IF (P1 AND P2 AND .. AND Pn) THEN Q.
Trong l thuy t hi u ngn ng t nhin, m i lu t sinh l m t php d ch : ONE m t. TWO hai. JANUARY thng m t bi u di n m t t p lu t sinh, ng i ta th ng ph i ch r hai thnh ph n chnh sau : (1) T p cc s ki n F(Facts) F = { f1, f2, ... fn } (2) T p cc quy t c R (Rules) p d ng trn cc s ki n d ng nh sau : f1 ^ f2 ^ ... ^ fi q Trong , cc fi , q u thu c F V d : Cho 1 c s tri th c c xc nh nh sau : Cc s ki n : A, B, C, D, E, F, G, H, K T p cc quy t c hay lu t sinh (rule) R1 : A E R2 : B D R3 : H A
65

R4 : E G C R5 : E K B R6 : D E K C R7 : G K F A VIII.2. C ch suy lu n trn cc lu t sinh
2011
Suy di n ti n : l qu trnh suy lu n xu t pht t m t s s ki n ban u, xc nh cc s ki n c th c "sinh" ra t s ki n ny.
S ki n ban u : H, K
R3 : H A {A, H. K } R1 : A E { A, E, H, H } R5 : E K B { A, B, E, H, K } R2 : B D { A, B, D, E, H, K } R6 : D E K C { A, B, C, D, E, H, K } Suy di n li : l qu trnh suy lu n ng c xu t pht t m t s s ki n ban u, ta tm ki m cc s ki n "sinh" ra s ki n ny. M t v d th ng g p trong th c t l xu t pht t cc tnh tr ng c a my tnh, ch n on xem my tnh b h ng hc u. V d : T p cc s ki n :

c ng l "h ng" hay "ho t ng bnh th ng" H ng mn hnh. L ng cp mn hnh. Tnh tr ng n c ng l "t t" ho c "sng" C m thanh c c ng. Tnh tr ng n mn hnh "xanh" ho c "ch p " Khng s d ng c my tnh. i n vo my tnh "c" hay "khng"
T p cc lu t :
66
2011
R1. N u ( ( c ng "h ng") ho c (cp mn hnh "l ng")) th khng s d ng c my tnh. R2. N u (i n vo my l "c") v ( (m thanh c c ng l "khng") ho c tnh tr ng n c ng l "t t")) th ( c ng "h ng"). R3. N u (i n vo my l "c") v (tnh tr ng n mn hnh l "ch p ") th (cp mn hnh "l ng"). xc nh c cc nguyn nhn gy ra s ki n "khng s d ng c my tnh", ta ph i xy d ng m t c u trc th g i l th AND/OR nh sau :
Nh v y l xc nh c nguyn nhn gy ra h ng hc l do c ng h ng hay cp mn hnh l ng, h th ng ph i l n l t i vo cc nhnh ki m tra cc i u ki n nh i n vo my "c", m thanh c ng "khng"T i m t b c, n u gi tr c n xc nh khng th c suy ra t b t k m t lu t no, h th ng s yu c u ng i dng tr c ti p nh p vo. Ch ng h n nh bi t my tnh c i n khng, h th ng s hi n ra mn hnh cu h i "B n ki m tra xem c i n vo my tnh khng (ki m tra n ngu n)? (C/K)". th c hi n c c ch suy lu n li, ng i ta th ng s d ng ngn x p ( ghi nh n l i nh ng nhnh cha ki m tra). VIII.3. V n t i u lu t T p cc lu t trong m t c s tri th c r t c kh nng th a, trng l p ho c mu thu n. D nhin l h th ng c th l i cho ng i dng v vi c a vo h th ng nh ng tri th c nh v y. Tuy vi c t i u m t c s tri th c v m t t ng qut l m t thao tc kh (v gi a cc tri th c th ng c quan h khng t ng minh), nhng trong gi i h n c s tri th c d i d ng lu t, ta v n c m t s thu t ton n gi n lo i b cc v n ny. 67 Smith Nguyen Ebooks.

VIII.3.1. Rt g n bn ph i Lu t sau hi n nhin ng : A B A (1) Do lu t ABAC L hon ton tng ng v i ABC
2011
Quy t c rt g n : C th lo i b nh ng s ki n bn v ph i n u nh ng s ki n xu t hi n bn v tri. N u sau khi rt g n m v ph i tr thnh r ng th lu t l lu t hi n nhin. Ta c th lo i b cc lu t hi n nhin ra kh i tri th c.
VIII.3.2. Rt g n bn tri Xt cc lu t : (L1) A, B C (L2) A X (L3) X C R rng l lu t A, B C c th c thay th b ng lu t A C m khng lm nh h ng n cc k t lu n trong m i tr ng h p. Ta ni r ng s ki n B trong lu t (1) l d th a v c th c lo i b kh i lu t d n trn.
VIII.3.3. Phn r v k t h p lu t Lu t A B C Tng ng v i hai lu t AC BC V i quy t c ny, ta c th lo i b hon ton cc lu t c php n i HO C. Cc lu t c php n i ny th ng lm cho thao tc x l tr nn ph c t p.
68

VIII.3.4. Lu t th a
2011
M t lu t d n A B c g i l th a n u c th suy ra lu t ny t nh ng lu t cn l i. V d : trong t p cc lu t g m {A B, B C, A C} th lu t th 3 l lu t th a v n c th c suy ra t 2 lu t cn l i. VIII.3.5. Thu t ton t i u t p lu t d n Thu t ton ny s t i u ha t p lu t cho b ng cch lo i i cc lu t c php n i HO C, cc lu t hi n nhin ho c cc lu t th a. Thu t ton bao g m cc b c chnh
B1 : Rt g n v ph i V i m i lu t r trong R V i m i s ki n A V Ph i(r) N u A V Tri(r) th Lo i A ra kh i v ph i c a R. N u V Ph i(r) r ng th lo i b r ra kh i h lu t d n : R = R {r} B2 : Phn r cc lu t V i m i lu t r : X1 X2 Xn Y trong R V i m i i t 1 n n R := R + { Xi Y } R := R {r} B3 : Lo i b lu t th a V i m i lu t r thu c R N u V Ph i(r) Baong(V Tri(r), R-{r}) th R := R {r} B4 : Rt g n v tri V i m i lu t d n r : X : A1 A2, , An Y thu c R V i m i s ki n Ai thu c r G i lu t r1 : X Ai Y S = ( R {r} ) {r1}
69

N u Baong( X Ai , S) Baong(X, R) th lo i s ki n A ra kh i X
2011
VIII.4. u i m v nh c i m c a bi u di n tri th c b ng lu t u i m Bi u di n tri th c b ng lu t c bi t h u hi u trong nh ng tnh hu ng h th ng c n a ra nh ng hnh ng d a vo nh ng s ki n c th quan st c. N c nh ng u i m chnh y u sau y : Cc lu t r t d hi u nn c th d dng dng trao i v i ng i dng (v n l m t trong nh ng d ng t nhin c a ngn ng ). C th d dng xy d ng c c ch suy lu n v gi i thch t cc lu t. Vi c hi u ch nh v b o tr h th ng l tng i d dng. C th c i ti n d dng tch h p cc lu t m . Cc lu t th ng t ph thu c vo nhau. Nh c i m Cc tri th c ph c t p i lc i h i qu nhi u (hng ngn) lu t sinh. i u ny s lm n y sinh nhi u v n lin quan n t c l n qu n tr h th ng. Th ng k cho th y, ng i xy d ng h th ng tr tu nhn t o thch s d ng lu t sinh hn t t c phng php khc (d hi u, d ci t) nn h th ng tm m i cch bi u di n tri th c b ng lu t sinh cho d c phng php khc thch h p hn! y l nh c i m mang tnh ch quan c a con ng i. C s tri th c lu t sinh l n s lm gi i h n kh nng tm ki m c a chng trnh i u khi n. Nhi u h th ng g p kh khn trong vi c nh gi cc h d a trn lu t sinh cng nh g p kh khn khi suy lu n trn lu t sinh.
X. BI U DI N TRI TH C S
X.1. Khi ni m
D NG M NG NG
NGHA
M ng ng ngha l m t phng php bi u di n tri th c u tin v cng l phng php d hi u nh t i v i chng ta. Phng php ny s bi u di n tri th c d i d ng m t th , trong nh l cc i t ng (khi ni m) cn cc cung cho bi t m i quan h gi a cc i t ng (khi ni m) ny. 70 Smith Nguyen Ebooks.
2011
Ch ng h n : gi a cc khi ni m chch che, chim, ht, cnh, t c m t s m i quan h nh sau : Chch che l m t loi chim. Chim bi t ht Chim c cnh Chim s ng trong t Cc m i quan h ny s c bi u di n tr c quan b ng m t th nh sau :
Do m ng ng ngha l m t lo i th cho nn n th a h ng c t t c nh ng m t m nh c a cng c ny. Ngha l ta c th dng nh ng thu t ton c a th trn m ng ng ngha nh thu t ton tm lin thng, tm ng i ng n nh t, th c hi n cc c ch suy lu n. i m c bi t c a m ng ng ngha so v i th thng th ng chnh l vi c gn m t ngha (c, lm, l, bi t, ...) cho cc cung. Trong th tiu chu n, vi c c m t cung n i gi a hai nh ch cho bi t c s lin h gi a hai nh v t t c cc cung trong th u bi u di n cho cng m t lo i lin h . Trong m ng ng ngha, cung n i gi a hai nh cn cho bi t gi a hai khi ni m tng ng c s lin h nh th no. Vi c gn ng ngha vo cc cung c a th gip gi m b t c s l ng th c n ph i dng bi u di n cc m i lin h gi a cc khi ni m. Ch ng h n nh trong v d trn, n u s d ng th thng th ng, ta ph i dng n 4 lo i th cho 4 m i lin h : m t th bi u di n m i lin h "l", m t th cho m i lin h "lm", m t cho "bi t" v m t cho "c". M t i m kh th v c a m ng ng ngha l tnh k th a. B i v ngay t trong khi ni m, m ng ng ngha hm s phn c p (nh cc m i lin h "l") nn c nhi u nh trong m ng m c nhin s c nh ng thu c tnh c a nh ng nh khc. Ch ng h n theo m ng ng ngha trn, ta c th d dng tr l i "c" cho cu h i : "Chch che c lm t khng?". Ta c th kh ng nh c i u ny v nh "chch che" c lin k t "l" v i nh "chim" v nh "chim" l i lin k t "bi t" v i nh "lm t " nn suy ra nh "chch che" cng c lin k t lo i "bi t" v i nh "lm t ". (N u , b n s nh n ra c ki u "suy lu n" m ta v a th c hi n b t ngu n t thu t ton "loang" hay "tm lin thng" trn th !). Chnh c tnh k th a c a m ng ng ngha cho php ta c th th c hi n c r t nhi u php suy di n t nh ng thng tin s n c trn m ng. 71 Smith Nguyen Ebooks.
2011
Tuy m ng ng ngha l m t ki u bi u di n tr c quan i v i con ng i nhng khi a vo my tnh, cc i t ng v m i lin h gi a chng th ng c bi u di n d i d ng nh ng pht bi u ng t (nh v t ). Hn n a, cc thao tc tm ki m trn m ng ng ngha th ng kh khn ( c bi t i v i nh ng m ng c kch th c l n). Do , m hnh m ng ng ngha c dng ch y u phn tch v n . Sau , n s c chuy n i sang d ng lu t ho c frame thi hnh ho c m ng ng ngha s c dng k t h p v i m t s phng php bi u di n khc.
72

X.2. u i m v nh c i m c a m ng ng ngha u i m
2011
M ng ng ngha r t linh ng, ta c th d dng thm vo m ng cc nh ho c cung m i b sung cc tri th c c n thi t. M ng ng ngha c tnh tr c quan cao nn r t d hi u. M ng ng ngha cho php cc nh c th th a k cc tnh ch t t cc nh khc thng qua cc cung lo i "l", t , c th t o ra cc lin k t "ng m" gi a nh ng nh khng c lin k t tr c ti p v i nhau. M ng ng ngha ho t ng kh t nhin theo cch th c con ng i ghi nh n thng tin.
Nh c i m Cho n nay, v n cha c m t chu n no quy nh cc gi i h n cho cc nh v cung c a m ng. Ngha l b n c th gn ghp b t k khi ni m no cho nh ho c cung! Tnh th a k (v n l m t u i m) trn m ng s c th d n n nguy c mu thu n trong tri th c. Ch ng h n, n u b sung thm nt "G" vo m ng nh hnh sau th ta c th k t lu n r ng "G" bi t "bay"!. S d c i u ny l v c s khng r rng trong ng ngha gn cho m t nt c a m ng. B n c c th ph n i quan i m v cho r ng, vi c sinh ra mu thu n l do ta thi t k m ng d ch khng ph i do khuy t i m c a m ng!. Tuy nhin, xin lu r ng, tnh th a k sinh ra r t nhi u m i lin "ng m" nn kh nng n y sinh ra m t m i lin h khng h p l l r t l n! H u nh khng th bi n di n cc tri th c d ng th t c b ng m ng ng ngha v cc khi ni m v th i gian v trnh t khng c th hi n t ng minh trn m ng ng ngha. X.3. M t v d tiu bi u D l m t phng php tng i c v c nh ng y u i m nhng m ng ng nghav n c nh ng ng d ng v cng c o. Hai lo i ng d ng tiu bi u c a m ng ng ngha l ng d ng x l ngn ng t nhin v ng d ng gi i bi ton t ng. V d 1 : Trong ng d ng x l ngn ng t nhin, m ng ng ngha c th gip my tnh phn tch c c u trc c a cu t c th ph n no "hi u" c ngha c a cu. Ch ng h n, cu "Chu ang c m t cu n sch dy v c i khoi tr" c th c bi u di n b ng m t m ng ng ngha nh sau : 73 Smith Nguyen Ebooks.
2011
V d 2 : Gi i bi ton tam gic t ng qut Chng ta s khng i su vo v d 1 v y l m t v n qu ph c t p c th trnh by trong cu n sch ny. Trong v d ny, chng ta s kh o st m t v n n gi n hn nhng cng khng km ph n c o. Khi m i h c l p trnh, b n th ng c gio vin cho nh ng bi t p nh p mn i lo i nh "Cho 3 c nh c a tam gic, tnh chi u di cc ng cao", "Cho gc a, b v c nh AC. Tnh chi u di trung tuy n", ... V i m i bi t p ny, vi c b n c n lm l l y gi y bt ra tm cch tnh, sau khi xc nh cc b c tnh ton, b n chuy n n thnh chng trnh. N u c 10 bi, b n ph i lm l i vi c tnh ton r i l p trnh 10 l n. N u c 100 bi, b n ph i lm 100 l n. V tin bu n cho b n l s l ng bi ton thu c lo i ny l r t nhi u! B i v m t tam gic c t t c 22 y u t khc nhau!. Khng l m i l n g p m t bi ton m i, b n u ph i l p trnh l i? Li u c m t chng trnh t ng qut c th t ng gi i c t t c (vi ngn!) nh ng bi ton tam gic thu c lo i ny khng? Cu tr l i l C ! V ng c nhin hn n a, chng trnh ny l i kh n gi n. Bi ton ny s c gi i b ng m ng ng ngha. C 22 y u t lin quan n c nh v gc c a tam gic. xc nh m t tam gic hay xy d ng m t 1 tam gic ta c n c 3 y u t trong ph i c y u t c nh. Nh v y c kho ng C322 -1 (kho ng vi ngn) cch xy d ng hay xc nh m t tam gic. Theo th ng k, c kho ng 200 cng th c lin quan n c nh v gc 1 tam gic. gi i bi ton ny b ng cng c m ng ng ngha, ta ph i s d ng kho ng 200 nh ch a cng th c v kho ng 22 nh ch a cc y u t c a tam gic. M ng ng ngha cho bi ton ny c c u trc nh sau : nh c a th bao g m hai lo i : nh ch a cng th c (k hi u b ng hnh ch nh t) nh ch a y u t c a tam gic (k hi u b ng hnh trn) Cung : ch n i t nh hnh trn n nh hnh ch nh t cho bi t y u t tam gic xu t hi n trong cng th c no (khng c tr ng h p cung n i gi a hai nh hnh trn ho c cung n i gi a hai nh hnh ch nh t).
74
2011
* Lu : trong m t cng th c lin h gi a n y u t c a tam gic, ta gi nh r ng n u bi t gi tr c a n-1 y u t th s tnh c gi tr c a y u t cn l i. Ch ng h n nh trong cng th c t ng 3 gc c a tam gic b ng 1800 th khi bi t c hai gc, ta s tnh c gc cn l i.
C ch suy di n th c hi n theo thu t ton "loang" n gi n sau : B1 : Kch ho t nh ng nh hnh trn cho ban u (nh ng y u t c gi tr ) B2 : L p l i b c sau cho n khi kch ho t c t t c nh ng nh ng v i nh ng y u t c n tnh ho c khng th kch ho t c b t k nh no n a. N u m t nh hnh ch nh t c cung n i v i n nh hnh trn m n-1 nh hnh trn c kch ho t th kch ho t nh hnh trn cn l i (v tnh gi tr nh cn l i ny thng qua cng th c nh hnh ch nh t). Gi s ta c m ng ng ngha gi i bi ton tam gic nh hnh sau
V d : "Cho hai gc , v chi u di c nh a c a tam gic. Tnh chi u di ng cao hC". V i m ng ng ngha cho trong hnh trn. Cc b c thi hnh c a thu t ton nh sau : 75 Smith Nguyen Ebooks.

B t u : nh , , a c a th c kch ho t.
2011
Cng th c (1) c kch ho t (v , , a c kch ho t). T cng th c (1) tnh c c nh b. nh b c kch ho t. Cng th c (4) c kch ho t (v , T cng th c (4) tnh c gc ). Cng th c (2) c kch ho t (v 3 nh , , b c kch ho t). T cng th c (2) tnh c c nh c. nh c c kch ho t. Cng th c (3) c kch ho t (v 3 nh a, b, c c kch ho t) . T cng th c (3) tnh c di n tch S. nh S c kch ho t. Cng th c (5) c kch ho t (v 2 nh S, c c kch ho t). T cng th c (5) tnh c hC. nh hC c kch ho t. Gi tr hC c tnh. Thu t ton k t thc. V m t chng trnh, ta c th ci t m ng ng ngha gi i bi ton tam gic b ng m t m ng hai chi u A trong : C t : ng v i cng th c. M i c t ng v i m t cng th c tam gic khc nhau ( nh hnh ch nh t). Dng : ng v i y u t tam gic. M i dng ng v i m t y u t tam gic khc nhau ( nh hnh trn). Ph n t A[i, j] = -1 ngha l trong cng th c ng v i c t j c y u t tam gic ng v i c t i. Ng c l i A[i,j] = 0. th c hi n thao tc "kch ho t" m t nh hnh trn, ta t gi tr c a ton dng ng v i y u t tam gic b ng 1. ki m tra xem m t cng th c c n-1 y u t hay cha (ngha l ki m tra i u ki n " nh hnh ch nh t c cung n i v i n nh hnh trn m n-1 nh hnh trn c kch ho t"), ta ch vi c l y hi u gi a t ng s c gi tr b ng 1 v t ng s c gi tr -1 trn c t ng v i cng th c c n ki m tra. N u k t qu b ng n, th cng th c c n-1 y u t . Tr l i m ng ng ngha cho. Qu trnh thi hnh kch ho t c di n ra nh sau : M ng bi u di n m ng ng ngha ban u
(1)
76
(2)
(3)
(4)
(5)

a b c S hC -1 -1 0 -1 -1 0 0 0 0 -1 -1 0 -1 -1 0 0 0 0 0 -1 -1 -1 -1 0 -1 -1 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -1 -1 -1
2011
Kh i u : nh , a c a th c kch ho t. ,
(1) a b c S hC 1 1 0 1 -1 0 0 0
(2) 0 1 -1 0 -1 -1 0 0
(3) 0 0 0 1 -1 -1 -1 0
(4) 1 1 -1 1 0 0 0 0
(5) 0 0 0 0 0 -1 -1 -1
Trn c t (1), hi u (1+1+1 (-1)) = 4 nn dng b s c kch ho t.
(1)
77
(2) 0 1
(3) 0 0
(4) 1 1
(5) 0 0
1 1

a b c S hC 0 1 1 0 0 0 -1 0 1 -1 0 0 0 1 1 -1 -1 0 -1 1 0 0 0 0 0 0 0 -1 -1 -1
2011
Trn c t (4), hi u (1+1+1 (-1)) = 4 nn dng s c kch ho t.
(1) a b c S hC 1 1 0 1 1 0 0 0
(2) 0 1 1 0 1 -1 0 0
(3) 0 0 0 1 1 -1 -1 0
(4) 1 1 1 1 0 0 0 0
(5) 0 0 0 0 0 -1 -1 -1
Trn c t (2), hi u (1+1+1 (1)) = 4 nn dng c c kch ho t.
(1) A
78
(2) 0 1 1 0
(3) 0 0 0 1
(4) 1 1 1 1
(5) 0 0 0 0
1 1 0 1

B C S hC 1 0 0 0 1 1 0 0 1 1 -1 0 0 0 0 0 0 1 -1 -1
2011
Trn c t (3), hi u (1+1+1 (-1)) = 4 nn dng S c kch ho t.
(1) a b c S hC 1 1 0 1 1 0 0 0
(2) 0 1 1 0 1 1 0 0
(3) 0 0 0 1 1 1 1 0
(4) 1 1 1 1 0 0 0 0
(5) 0 0 0 0 0 1 1 -1
Trn c t (5), hi u (1+1 (1)) = 3 nn dng hC c kch ho t. Kh nng c a h th ng ny khng ch d ng l i vi c tnh ra gi tr cc y u t c n thi t, v i m t cht s a i, chng trnh ny cn c th a ra cch gi i hnh th c c a bi ton v th m ch cn c th ch n c cch gi i hnh th c t i u (t i u hi u theo ngha l cch gi i s d ng nh ng cng th c n gi n nh t). S d c th ni nh v y v cch suy lu n c a ta trong bi ton ny l tm ki m theo chi u r ng. Do , khi t n k t qu , ta c th c r t nhi u cch khc nhau. c th ch n c gi i php t i u, b n c n ph i nh ngha c "ph c t p" c a m t cng th c. M t trong nh ng tiu chu n th ng c dng l s l ng php nhn, chia, c ng, tr , rt cn, tnh sin, cos, ... c p d ng trong cng th c. Cc php tnh sin, cos v rt cn c ph c t p cao nh t, k n l nhn chia v cu i cng l c ng tr . Cu i cng b n c th c i ti n l i phng php suy lu n b ng cch v n d ng thu t ton A v i c l ng h=0 c th ch n ra c " ng i" t i u. Ta ch n c l ng h=0 v hai l do sau (1) khng gian bi ton nh nn ta khng c n ph i gi i h n r ng tm ki m (2) xy d ng m t c l ng nh v y l tng i kh khn, c bi t l lm sao h th ng khng nh gi qu cao h. 79 Smith Nguyen Ebooks.

XI. BI U DI N TRI TH C B NG FRAME
XI.1. Khi ni m
2011
Frame l m t c u trc d li u ch a ng t t c nh ng tri th c lin quan n m t i t ng c th no . Frames c lin h ch t ch n khi ni m h ng i t ng (th c ra frame l ngu n g c c a l p trnh h ng i t ng). Ng c l i v i cc phng php bi u di n tri th c c c p n, frame "ng gi" ton b m t i t ng, tnh hu ng ho c c m t v n ph c t p thnh m t th c th duy nh t c c u trc. M t frame bao hm trong n m t kh i l ng tng i l n tri th c v m t i t ng, s ki n, v tr, tnh hu ng ho c nh ng y u t khc. Do , frame c th gip ta m t kh chi ti t m t i t ng.
D i m t kha c nh no , ng i ta c th xem phng php bi u di n tri th c b ng frame chnh l ngu n g c c a ngn ng l p trnh h ng i t ng. t ng c a phng php ny l "thay v b t ng i dng s d ng cc cng c ph nh dao m h p,
ngy nay cc hng s n xu t h p th ng g n km cc n p m h p ngay bn trn v lon. Nh v y, ng i dng s khng bao gi ph i lo l ng n vi c tm m t thi t b m h p n a!". Cng v y, t ng chnh c a frame (hay c a phng php l p trnh
h ng i t ng) l khi bi u di n m t tri th c, ta s "g n km" nh ng thao tc th ng g p trn tri th c ny. Ch ng h n nh khi m t khi ni m v hnh ch nh t, ta s g n km cch tnh chu vi, di n tch.
Frame th ng c dng bi u di n nh ng tri th c "chu n" ho c nh ng tri th c c xy d ng d a trn nh ng kinh nghi m ho c cc c i m c hi u bi t c n k . B no c a con ng i chng ta v n lun "lu tr " r t nhi u cc tri th c chung m khi c n, chng ta c th "l y ra" v n d ng n trong nh ng v n c n ph i gi i quy t. Frame l m t cng c thch h p bi u di n nh ng ki u tri th c ny. XI.2. C u trc c a frame M i m t frame m t m t i t ng (object). M t frame bao g m 2 thnh ph n c b n l slot v facet. M t slot l m t thu c tnh c t i t ng c bi u di n b i frame. V d : trong frame m t xe hi, c hai slot l tr ng l ng v lo i my. M i slot c th ch a m t ho c nhi u facet. Cc facet (i lc c g i l slot "con") c t m t s thng tin ho c th t c lin quan n thu c tnh c m t b i slot. Facet c nhi u lo i khc nhau, sau y l m t s facet th ng g p. Value (gi tr ) : cho bi t gi tr c a thu c tnh (nh xanh, , tm vng n u slot l mu xe). Default (gi tr m c nh) : h th ng s t ng s d ng gi tr trong facet ny n u slot l r ng (ngha l ch ng c c t no!). Ch ng h n trong frame v xe, xt slot v s l ng bnh. Slot ny s c gi tr 4. Ngha l, m c nh m t chi c xe hi s c 4 bnh!
80
2011
Range (mi n gi tr ) : (tng t nh ki u bi n), cho bi t gi tr slot c th nh n nh ng lo i gi tr g (nh s nguyn, s th c, ch ci, ...) If added : m t m t hnh ng s c thi hnh khi m t gi tr trong slot c thm vo (ho c c hi u ch nh). Th t c th ng c vi t d i d ng m t script. If needed : c s d ng khi slot khng c gi tr no. Facet m t m t hm tnh ra gi tr c a slot. Frame : XE HI Thu c l p : phng ti n v n chuy n. Tn nh s n xu t : Audi Qu c gia c a nh s n xu t : c
Model
: 5000 Turbo
Lo i xe : Sedan Tr ng l ng : 3300lb S l ng c a : 4 (default) H p s : 3 s t ng S l ng bnh : 4 (default) My (tham chi u n frame My) Ki u : In-line, overhead cam S xy-lanh : 5 Kh nng tng t c 0-60 : 10.4 giy d m : 17.1 giy, 85 mph. XI.3. Tnh k th a Trong th c t , m t h th ng tr tu nhn t o th ng s d ng nhi u frame c lin k t v i nhau theo m t cch no . M t trong nh ng i m th v c a frame l tnh phn c p. c tnh ny cho php k th a cc tnh ch t gi a cc frame. 81 Smith Nguyen Ebooks. Frame MY Xy-lanh : 3.19 inch T l nn : 3.4 inche Xng : TurboCharger M l c : 140 hp
2011
Hnh sau y cho th y c u trc phn c p c a cc lo i hnh hnh h c c b n. G c c a cy trn cng tng ng v i m c tr u t ng cao nh t. Cc frame n m d i cng (khng c frame con no) g i l l. Nh ng frame n m m c th p hn c th th a k t t c nh ng tnh ch t c a nh ng frame cao hn. Cc frame cha s cung c p nh ng m t t ng qut v th c th . Frame c c p cng cao th m c t ng qut cng cao. Thng th ng, frame cha s bao g m cc nh ngha c a cc thu c tnh. Cn cc frame con s ch a ng gi tr th c s c a cc thu c tnh ny.
M t v d bi u di n cc i t ng hnh h c b ng frame Cc ki u d li u c b n : Area : numeric; // di n tch Height : numeric; //chi u cao Perimeter : numberic; //chu vi Side : numeric; //c nh Diagonal : numeric; // ng cho Radius : numeric; //bn knh 82 Smith Nguyen Ebooks.

Angle : numeric; //gc Diameter : numeric; // ng knh pi : (val:numeric = 3.14159) Frame : CIRCLE (hnh trn) r : radius; s : area; p : perimeter; d : diameter; d = 2 r; s = pi r2; p = 2 pi r; Frame RECTANGLE (hnh ch nh t) b1 : side; b2 : side; s : area; p : perimeter; s = b1 b2 ; p = 2 (b1+b2); d2 = b12 + b22; Frame SQUARE (hnh vung) L : RECTANGLE b1 = b2 ; Frame RHOMBUS (hnh thoi) 83
2011

b : side; d1 : diagonal; d2 : diagonal; s : area; p : perimeter; alpha1 : angle; alpha2 : angle; h : height; cos (alpha2/2) d1 = h; s = d1 d2 / 2; p = 4 b; s = b h; cos (alpha2/2)/(2 b) = d2;
2011
Chng ta c th d dng khai bo cc i t ng hnh h c khc theo cch ny. Sau khi bi u di n cc tri th c v cc hnh hnh h c c b n xong, ta c th v n d ng n gi i cc bi ton hnh h c, ch ng h n bi ton tnh di n tch. V d , cho hnh vung k v vng trn n i ti p c, bi t c nh hnh vung c chi u di l x, hy vi t chng trnh tnh di n tch ph n t en.
D th y r ng, di n tch ph n t en chnh l hi u gi a di n tch hnh vung v di n tch hnh trn n i ti p. D nhin l b n cng c th vi t m t chng trnh bnh th ng tnh ton, nhng khi "tch h p" cc tri th c v tnh di n tch bn trong bi u di n, chng trnh c a chng ta tr nn r t g n nh . B n hy lu 3 l nh c in m trong v d d i. L nh u tin s " c t " l i gi thi t "hnh vung c c nh v i chi u di x", l nh k 84 Smith Nguyen Ebooks.
2011
ti p c t gi thi t "hnh trn n i ti p", cn l nh th 3 m t vi c tnh di n tch b ng cch l y di n tch hnh vung tr cho di n tch hnh trn. VAR x, s : numeric; k : square; c : circle; BEGIN <Nh p x>; k.b1 := x; c.d := x; s := k.s c.s; END. Nh v y, chng trnh my tnh c a chng ta ho t ng kh gi ng nh vi c "m t " cc gi i bi ton b ng ngn ng t nhin. Hy ngh xa hn m t t. Cc bi ton hnh h c th ng c m t b ng cc ngn t kh chnh xc (ch ng h n nh : cho m t tam gic v i chi u cao xu t pht t nh A l 5, chi u di c nh y l 6, ....). Do , v m t nguyn tc, chng ta v n c th xy d ng m t chng trnh "hi u" nh ng bi ny (theo nh cch m chng ta v a lm). Sau , ng i dng c th hon ton nh my tnh gi i gip bi ton cho mnh b ng cch m t l i gi i cho my tnh (ch khng c n ph i l p trnh). B n c c m gic i u ny th t th v khng? y chnh l b c i u tin trong vi c t o ra m t chng trnh tr gip cho vi c gi i cc bi ton hnh h c trn my tnh v i giao ti p b ng ngn ng t nhin! tng thm s c m nh cho h th ng ny, ng i ta th ng ci t m t m ng ng ngha ngay bn trong m i frame. Ch ng h n, ta c th c m t frame TRIANGLE, trong ci t m t m ng ng ngha (gi ng nh v d trong ph n m ng ng ngha) c t m i lin h gi a cc y u t tam gic (thay v s d ng cc cng th c lin h n gi n nh v d trn).
XII. BI U DI N TRI TH C B NG SCRIPT

Script l m t cch bi u di n tri th c tng t nh frame nhng thay v c t m t i t ng, n m t m t chu i cc s ki n. m t chu i s ki n, script s d ng m t dy cc slot ch a thng tin v cc con ng i, i t ng v hnh ng lin quan n s ki n . Tuy c u trc c a cc script l r t khc nhau ty theo bi ton, nhng nhn chung m t script th ng bao g m cc thnh ph n sau : i u ki n vo (entry condition): m t nh ng tnh hu ng ho c i u ki n c n c th a mn tr c khi cc s ki n trong script c th di n ra. 85 Smith Nguyen Ebooks.

Role (di n vin): l nh ng con ng i c lin quan trong script.
2011
Prop (tc t ): l t t c nh ng i t ng c s d ng trong cc chu i s ki n s di n ra. Scene(Tnh hu ng) : l chu i s ki n th c s di n ra. Result (K t qu ) : tr ng thi c a cc Role sau khi script thi hnh xong. Track (phin b n) : m t m t bi n th (ho c tr ng h p c bi t) c th x y ra trong o n script. Sau y l m t v d tiu bi u cho script. V d ny l m t bi n th c a v d n i ti ng v nh hng bn th c n nhanh (cc nh hng bn g rn m ta th ng g p trong cc siu th !) th ng c s d ng minh h a cch bi u di n tri th c b ng script trong cch sch ni v tr tu nhn t o. i n trong m t nh hng l m t tnh hu ng th ng g p trong cu c s ng v i nh ng i u ki n vo, di n vin, tc t , hon c nh, k t qu kh "chu n". V qua script v d , b n s th y phng php ny c th c dng m t chnh xc nh ng tnh hu ng di n ra hng ngy c a nh ng nh hng bn th c n nhanh. Cc tnh hu ng l nh ng o n script con trong o n script chnh m t nh ng tnh hu ng nh trong ton b qu trnh. Lu r ng trong o n script ny c tnh hu ng ty ch n trong m t vi c khch hng mua th c n v thay v vo nh hng n. Script "nh hng" Phin b n : Nh hng bn th c n nhanh. Di n vin : Khch hng Ng i ph c v . Tc t : Ch ng i. Khay ng th c n Th c n Ti n Cc lo i gia v nh mu i, tng, t, tiu, ... i u ki n vo : Khch hng i 86 Smith Nguyen Ebooks. Bn ph c v .

Khch hng c ti n tr . Tnh hu ng 1 : Vo nh hng Khch hng u xe vo bi u xe. Khch hng b c vo nh hng. Khch hng x p hng tr c bn ph c v . Khch hng c th c n trn t ng v quy t nh s ku mn n g. Tnh hu ng 2: Ku mn n. Khch hng ku mn n v i ng i ph c v (ang ng qu y ph c v )
2011
Ng i ph c v t th c n ln khay v a ha n tnh ti n cho khch. Khch hng tr ti n cho ng i ph c v . Tnh hu ng 3: Khch hng dng mn n Khch hng l y thm cc gia v Khch hng c m khay n m t bn cn tr ng. Khch hng n th c n. Tnh hu ng 3A (ty ch n) : Khch hng mua th c n em v Khch hng mang th c n v nh. Tnh hu ng 4 : Ra v Khch hng thu d n bn Khch hng b rc (th c n th a, xng, m ng v n, ...) vo thng rc. Khch hng ra kh i nh hng. Khch hng li xe i. K t qu : Khch hng khng cn i. 87 Smith Nguyen Ebooks.

Khch hng cn t ti n hn ban u. Khch hng vui v * Khch hng b c mnh * Khch hng qu no.
* Ty ch n.
2011
Script r t h u d ng trong vi c d on i u g s x y n trong nh ng tnh hu ng xc nh. Th m ch trong nh ng tnh hu ng cha di n ra, script cn cho php my tnh d on c vi c g s x y ra v x y ra i v i ai v vo th i i m no. N u my tnh kch ho t m t script, ng i dng c th t cu h i v h th ng c th suy ra c nh ng cu tr l i chnh xc m khng c n ng i dng cung c p thm nhi u thng tin (trong m t s tr ng h p c th khng c n thm thng tin). Do , cng gi ng nh frame, script l m t d ng bi u di n tri th c tng i h u d ng v n cho php ta m t chnh xc nh ng tnh hu ng "chu n" m con ng i v n th c hi n m i ngy ho c n m b t chnh xc. ci t script trong my tnh, b n ph i tm cch lu tr cc tri th c d i d ng hnh th c. LISP l ngn ng l p trnh ph h p nh t lm i u ny. Sau khi ci t xong script, b n (ng i dng) c th t cu h i v nh ng con ng i ho c i u ki n c lin quan trong script. H th ng sau s ti n hnh thao tc tm ki m ho c thao tc so m u tm cu tr l i. Ch ng h n b n c th t cu h i "Khch hng lm g tr c tin?". H th ng s tm th y cu tr l i trong scene 1 v a ra p n " u xe v b c vo nh hng".
XIII. PH I H P NHI U CCH BI U DI N TRI TH C

M c tiu chnh bi u di n tri th c trong my tnh l ph c v cho vi c thu nh n tri th c vo my tnh, truy xu t tri th c v th c hi n cc php suy lu n d a trn nh ng tri th c lu tr . Do , th a mn c 3 m c tiu trn, khi ch n phng php bi u di n tri th c, chng ta ph i cn nh c m t s y u t c b n sau y : Tnh t nhin, ng b v d hi u c a bi u di n tri th c. M c tr u t ng c a tri th c : tri th c c khai bo c th hay nhng vo h th ng d i d ng cc m th t c? Tnh n th v linh ng c a c s tri th c (c cho php d dng b sung tri th c, m c ph thu c gi a cc tri th c, ...) Tnh hi u qu trong vi c truy xu t tri th c v s c m nh c a cc php suy lu n (theo ki u heuristic) .
88
2011
B ng sau cho chng ta m t s u v khuy t i m c a cc phng php bi u di n tri th c c trnh by.

P.Php Lu t sinh u i m C php n gi n, d hi u, di n d ch n gi n, tnh n th cao, linh ng (d i u ch nh). Nh c i m R t kh theo di s phn c p, khng hi u qu trong nh ng h th ng l n, khng th bi u di n c m i lo i tri th c, r t y u trong vi c bi u di n cc tri th c d ng m t , c c u trc. Ng ngha g n li n v i m i nh c th nh p nh ng, kh x l cc ngo i l , kh l p trnh. Kh l p trnh, kh suy di n, thi u ph n m m h tr .
M ng ng ngha
D theo di s phn c p, s d theo cc m i lin h , linh ng C s c m nh di n t t t, d ci t cc thu c tnh cho cc slot cng nh cc m i lin h , d dng t o ra cc th t c chuyn bi t ha, d a vo cc thng tin m c nh v d th c hi n cc thao tc pht hi n cc gi tr b thi u st. C ch suy lu n chnh xc ( c ch ng minh b i ton h c).
Frame
Logic hnh th c
Tch r i vi c bi u di n v x l, khng hi u qu v i l ng d li u l n, qu ch m khi c s d li u l n.
Tuy v y, nh chng ta bi t, hi n nay v n cha c m t ki u bi u di n tri th c no ph h p v i m i tnh hu ng. Do , khi ph i lm vi c v i nhi u ngu n tri th c khc nhau (khc lo i, khc tnh ch t), chng ta nhi u lc ph i hy sinh tnh ng b b ng cch s d ng cng lc nhi u ki u bi u di n tri th c, m i ki u bi u di n ng v i m t nhi m v con. Nhng nh v y, chng ta l i n y sinh ra v n "d ch" m t tri th c t ki u bi u di n ny sang ki u bi u di n khc. Tuy th nhng m t s h chng trnh tr tu g n y v n dng cng lc nhi u ki u bi u di n d li u khc nhau.
M t trong nh ng v d k t h p nhi u ki u bi u di n tri th c m chng ta t ng lm quen l ki u k t h p gi a frame v m ng ng ngha trong vi c tr gip gi i bi ton hnh h c.
M t trong nh ng s ph i h p tng i thnh cng l s k t h p gi a lu t sinh v frame. Lu t sinh khng hi u qu trong nhi u ng d ng, c bi t l trong cc tc v nh ngha, m t cc i t ng ho c nh ng m i lin k t tnh gi a cc i t ng. Nhng nh ng y u i m ny l i chnh l u i m c a frame. Ngy nay, c r t nhi u h th ng t o ra m t ki u bi u di n lai gi a lu t sinh v frame c c u i m c a hai cch bi u di n. S thnh cng c a cc h th ng n i ti ng nh KEE, Level5 Object v Nexpert Object minh ch ng cho i u ny. Frame cung c p m t ngn ng c u trc hi u qu c t nh ng i t ng xu t hi n trong cc lu t. Frame cn ng vai tr nh m t l p h tr cho thao tc suy di n c b n trn nh ng i t ng khng c n ph i tng tc m t cch 89 Smith Nguyen Ebooks.
2011
t ng minh trong cc lu t. Kh nng phn l p c a frame cn c th c dng phn ho ch, t o ch m c v s p x p cc lu t sinh trong h th ng. Kh nng ny r t thch h p cho ng i dng trong vi c xy d ng v hi u cc lu t, cng nh cng c th theo di c cc lu t c s d ng khi no v cho m c g. Hnh sau cho th y m t ki u k t h p gi a lu t sinh v frame. S k t h p ny cho php t o ra cc lu t so m u nh m tng t c tm ki m c a h th ng. K t qu c a s k t h p ny cho php t o ra cc bi u di n ph c t p hn r t nhi u so v i vi c ch dng frame, th m ch ph c t p hn c vi c l p trnh tr c ti p b ng ngn ng C++ !!.
* Suy lu n khng ch c ch n (Hypothetical reasoning) : l k thu t suy lu n d a trn cc i u

ki n c th c mu thu n ho c khng ch c ch n.
V d k t h p bi u di n tri th c b ng lu t sinh v frame trong bi ton i u ch ch t ha h c V n : Cho tr c m t s ch t ha h c. Hy xy d ng chu i cc ph n ng ha h c i u ch m t s ch t ha h c khc. u tin, y l m t ng d ng h t s c t nhin c a tri th c bi u di n d i d ng lu t. L do l v b n thn cc ph n ng ha h c tiu chu n u c th hi n d i d ng lu t. Ch ng h n ta c cc phng trnh ph n ng sau : Na + Cl2 NaCl
90

Fe + Cl2 FeCl2 Cu + Cl2 CuCl2 Cl2 + H2O HCl + HClO MnO2 + 4HCl MnCl2 + Cl2 + H2O HCl + KMnO4 KCl + MnCl2 + H2O + Cl2 NaCl + H2O Cl2 + H2 + NaOH ...
2011
Nh v y, n u xem m t ch t ha h c l m t s ki n v m t phng trnh ph n ng nh l m t lu t d n th bi ton i u ch ch t ha h c, m t cch r t t nhin, tr thnh bi ton suy lu n ti n trong c s tri th c d ng lu t d n. Tuy nhin, s l ng cc ph n ng l r t l n, nn ta khng th s d ng cc lu t d a trn cc ph n ng c th nh v y m ph i s d ng cc ph n ng t ng qut hn nh : Axit + Baz Mu i + N c Ki m + N c Xt + H2 (trong ha h c cng c nhi u ph n ng r t c bi t khng th t ng qut c, trong tr ng h p ny, ta s xem ph n ng nh l m t lu t ring!). m t c cc ph n ng t ng qut nh trn, ta s s d ng cc frame. Ch ng h n c t Acid Sulfuric H2SO4 ta s d ng cc frame t ng qut sau.
91
2011
D nhin l trong cc frame trn cn r t nhi u thu c tnh ha h c khc. y chng ti ch trnh by s l c v m t t ng b n c c c s b t u. t ng ny c m t s sinh vin nm 4 c a khoa Cng Ngh Thng Tin i H c Khoa H c T Nhin TP. H Ch Minh ci t thnh cng. Chng trnh ch y t t trong ph m vi cc ph n ng trong sch gio khoa l p 10, 11 v 12.
92

Chng 3 M U V QUAN MY H C
2011
I. TH NO L MY H C ? II. H C B NG CCH XY D NG CY NH DANH

II.1. m ch i II.2. Phng n ch n thu c tnh phn ho ch II.2.1. Quinlan II.2.2. o h n lo n II.3. Pht sinh t p lu t II.4. T i u t p lu t II.4.1. Lo i b m nh th a II.4.2. Xy d ng m nh m c nh
I. TH NO L MY H C ?
Thu t ng "h c" theo ngha thng th ng l ti p thu tri th c bi t cch v n d ng. ngoi i, qu tr h c di n ra d i nhi u hnh th c khc nhau nh h c thu c lng (h c v t), h c theo kinh nghi m (h c d a theo tr ng h p), h c theo ki u nghe nhn,... Trn my tnh cng c nhi u thu t ton h c khc nhau. Tuy nhin, trong ph m vi c a gio trnh ny, chng ta ch kh o st phng php h c d a theo tr ng h p. Theo phng php ny, h th ng s c cung c p m t s cc tr ng h p "m u", d a trn t p m u ny, h th ng s ti n hnh phn tch v rt ra cc quy lu t (bi u di n b ng lu t sinh). Sau , h th ng s d a trn cc lu t ny "nh gi" cc tr ng h p khc (th ng khng gi ng nh cc tr ng h p "m u"). Ngay c ch v i ki u h c ny, chng ta cng c nhi u thu t ton h c khc nhau. M t l n n a, v i m c ch gi i thi u, chng ta ch kh o st m t tr ng h p n gi n. C th khi qut qu trnh h c theo tr ng h p d i d ng hnh th c nh sau : D li u cung c p cho h th ng l m t nh x f trong ng m t tr ng h p p trong t p h p P v i m t "l p" r trong t p R. f : P | R 93

pr
2011
Tuy nhin, t p P th ng nh (v h u h n) so v i t p t t c cc tr ng h p c n quan tm P (P P). M c tiu c a chng ta l xy d ng nh x f sao cho c th ng m i tr ng h p p trong t p P v i m t "l p" r trong t p R. Hn n a, f ph i b o ton f, ngha l : V i m i p P th f(p) f (p)
Hnh 3.1 : H c theo tr ng h p l tm cch xy d ng nh x f d a theo nh x f. f c g i l t p m u.
Phng php h c theo tr ng h p l m t phng php ph bi n trong c nghin c u khoa h c v m tn d oan. C hai u d a trn cc d li u quan st, th ng k t rt ra cc quy lu t. Tuy nhin, khc v i khoa h c, m tn d oan th ng d a trn t p m u khng c trng, c c b , thi u c s khoa h c.
II. H C B NG CCH XY D NG CY NH DANH

Pht bi u hnh th c c th kh hnh dung. c th h n, ta hy cng nhau quan st m t v d c . Nhi m v c a chng ta trong v d ny l xy d ng cc quy lu t c th k t lu n m t ng i nh th no khi i t m bi n th b chy n ng. Ta g i tnh ch t chy n ng hay khng chy n ng l thu c tnh quan tm (thu c tnh m c tiu). Nh v y, trong tr ng h p ny, t p R c a chng ta ch g m c hai ph n t {"chy n ng", "bnh th ng"}. Cn t p P l t t c nh ng ng i c li t k trong b ng d i (8 ng i) Chng ta quan st hi n t ng chy n ng d a trn 4 thu c tnh sau : chi u cao (cao, trung bnh, th p), mu tc (vng, nu, ) cn n ng (nh , TB, n ng), dng kem (c, khng),. Ta g i cc thu c tnh ny g i l thu c tnh d n xu t.
D nhin l trong th c t c th a ra c m t k t lu n nh v y, chng ta c n nhi u d li u hn v ng th i cng c n nhi u thu c tnh d n xu t trn. V d n gi n ny ch nh m minh h a t ng c a thu t ton my h c m chng ta s p trnh by.
94

Tn Tc Ch.Cao Cn N ng Nh T.Bnh T.Bnh T.Bnh N ng N ng N ng Nh Dng kem? Khng C C Khng Khng Khng Khng C K t qu
2011
Sarah Dana Alex Annie Emilie Peter John Kartie
Vng Vng Nu Vng Nu Nu Vng
T.Bnh Cao Th p Th p T.Bnh Cao T.Bnh Th p
Chy Khng Khng Chy Chy Khng Khng Khng
t ng u tin c a phng php ny l tm cch phn ho ch t p P ban u thnh cc t p Pi sao cho t t c cc ph n t trong t t c cc t p Pi u c chung thu c tnh m c tiu. P = P1 P2 ... Pn v (i,j) i j : th (Pi Pj = ) v i, k,l : pk Pi v pl Pj th f(pk) = f(pl) Sau khi phn ho ch xong t p P thnh t p cc phn ho ch Pi c c trng b i thu c tnh ch ri (ri R), b c ti p theo l ng v i m i phn ho ch Pi ta xy d ng lu t Li : GTi ri trong cc GTi l m nh c hnh thnh b ng cch k t h p cc thu c tnh d n xu t. M t l n n a, v n hnh th c c th lm b n c m th y kh khn. Chng ta hy th t ng trn v i b ng s li u m ta c.
C hai cch phn ho ch hi n nhin nh t m ai cng c th ngh ra. Cch u tin l cho m i ng i vo m t phn ho ch ring (P1 = {Sarah}, P2 = {Dana}, t ng c ng s c 8 phn ho ch cho 8 ng i). Cch th hai l phn ho ch thnh hai t p, m t t p g m t t c nh ng ng i chy n ng v t p cn l i bao g m t t c nh ng ng i khng chy n ng. Tuy n gi n nhng phn ho ch theo ki u ny th chng ta ch ng gi i quy t c g !! II.1. m ch i Chng ta hy th m t phng php khc. By gi b n hy quan st thu c tnh u tin mu tc. N u d a theo mu tc phn chia ta s c c 3 phn ho ch khc nhau ng v i m i gi tr c a thu c tnh mu tc. C th l : 95 Smith Nguyen Ebooks.

Pvng = { Sarah, Dana, Annie, Kartie } Pnu = { Alex, Peter, John } P = { Emmile }
* Cc ng i b chy n ng c g ch d i v in m.
2011
Thay v li t k ra nh trn, ta dng s cy ti n m t cho cc b c phn ho ch sau :
Quan st hnh trn ta th y r ng phn ho ch Pnu v P th a mn c i u ki n "c chung thu c tnh m c tiu" (Pnu ch a ton ng i khng chy n ng, P ch a ton ng i chy n ng). Cn l i t p Pvng l cn l n l n ng i chy nng v khng chy n ng. Ta s ti p t c phn ho ch t p ny thnh cc t p con. By gi ta hy quan st thu c tnh chi u cao. Thu c tnh ny gip phn ho ch t p Pvng thnh 3 t p con : PVng, Th p = {Annie, Kartie},
PVng, T.Bnh= {Sarah} v PVng,Cao= { Dana }
N u n i ti p vo cy
hnh tr c ta s c hnh nh cy phn ho ch nh sau :
Qu trnh ny c th ti p t c cho n khi t t c cc nt l c a cy khng cn l n l n gi a chy n ng v khng chy n ng n a. B n cng th y r ng, qua m i b c phn ho ch cy phn ho ch ngy cng "phnh" ra. Chnh v v y m qu trnh ny c g i l qu trnh "m ch i". Cy m chng ta ang xy d ng c g i l cy nh danh.
96
2011
n y, chng ta l i g p m t v n m i. N u nh ban u ta khng ch n thu c tnh mu tc phn ho ch m ch n thu c tnh khc nh chi u cao ch ng h n phn ho ch th sao? Cu i cng th cch phn ho ch no s t t hn? II.2. Phng n ch n thu c tnh phn ho ch V n m chng ta g p ph i cng tng t nh bi ton tm ki m : " ng tr c m t ng r , ta c n ph i i vo h ng no?". Hai phng php nh gi d i y s gip ta ch n c thu c tnh phn ho ch t i m i b c xy d ng cy nh danh. II.2.1. Quinlan Quinlan quy t nh thu c tnh phn ho ch b ng cch xy d ng cc vector c trng cho m i gi tr c a t ng thu c tnh d n xu t v thu c tnh m c tiu. Cch tnh c th nh sau : V i m i thu c tnh d n xu t A cn c th s d ng phn ho ch, tnh :
VA(j) = ( T(j , r1), T(j , r2) , , T(j , rn) ) T(j, ri) = (t ng s ph n t trong phn ho ch c gi tr thu c tnh d n xu t A l j v c gi tr thu c tnh m c tiu l ri ) / ( t ng s ph n t trong phn ho ch c gi tr thu c tnh d n xu t A l j )
* trong r1, r2, , rn l cc gi tr c a thu c tnh m c tiu
Nh v y n u m t thu c tnh A c th nh n m t trong 5 gi tr khc nhau th n s c 5 vector c trng. M t vector V(Aj ) c g i l vector n v n u n ch c duy nh t m t thnh ph n c gi tr 1 v nh ng thnh ph n khc c gi tr 0. Thu c tnh c ch n phn ho ch l thu c tnh c nhi u vector n v nh t. Tr l i v d c a chng ta, tr ng thi ban u (cha phn ho ch) chng ta s tnh vector c trng cho t ng thu c tnh d n xu t tm ra thu c tnh dng phn ho ch. u tin l thu c tnh mu tc. Thu c tnh mu tc c 3 gi tr khc nhau (vng, , nu) nn s c 3 vector c trng tng ng l :
VTc (vng) = ( T(vng, chy n ng), T(vng, khng chy n ng) ) S ng i tc vng l : 4 S ng i tc vng v chy n ng l : 2
97

S ng i tc vng v khng chy n ng l : 2
2011
Do
VTc(vng) = (2/4 , 2/4) = (0.5, 0.5)
Tng t
VTc(nu) = (0/3, 3/3) = (0,1) (vector n v ) S ng i tc nu l : 3 S ng i tc nu v chy n ng l : 0 S ng i tc nu v khng chy n ng l : 3 VTc( ) = (1/1, 0/1) = (1,0) (vector n v )
T ng s vector n v c a thu c tnh tc vng l 2 Cc thu c tnh khc c tnh tng t , k t qu nh sau :
VC.Cao(Cao) = (0/2,2/2) = (0,1) VC.Cao(T.B) = (2/3,1/3) VC.Cao(Th p) = (1/3,2/3)
VC.N ng (Nh ) = (1/2,1/2) VC.N ng (T.B) = (1/3,2/3) VC.N ng (N ng) = (1/3,2/3)
VKem (C) = (3/3,0/3) = (1,0) VKem (Khng) = (3/5,2/5)
Nh v y thu c tnh mu tc c s vector n v nhi u nh t nn s c ch n phn ho ch. Sau khi phn ho ch theo mu tc xong, ch c phn ho ch theo tc vng (Pvng) l cn ch a nh ng ng i chy n ng v khng chy n ng nn ta s ti p t c phn ho ch t p ny. Ta s th c hi n thao tc tnh vector c trng tng t i v i cc thu c tnh cn l i 98 Smith Nguyen Ebooks.
2011
(chi u cao, cn n ng, dng kem). Trong phn ho ch Pvng, t p d li u c a chng ta cn l i l :

Tn Ch.Cao Cn N ng Nh T.Bnh T.Bnh Nh Dng kem? Khng C Khng C K t qu
Sarah Dana Annie Kartie
T.Bnh Cao Th p Th p
Chy Khng Chy Khng
VC.Cao(Cao) = (0/1,1/1) = (0,1) VC.Cao(T.B) = (1/1,0/1) = (1,0) VC.Cao(Th p) = (1/2,1/2)
VC.N ng (Nh ) = (1/2,1/2) VC.N ng (T.B) = (1/2,1/2) VC.N ng (N ng) = (0,0)
VKem (C) = (0/2,2/2) = (0,1) VKem (Khng) = (2/2,0/2) = (1,0)
2 thu c tnh dmg kem v chi u cao u c 2 vector n v . Tuy nhin, s phn ho ch c a thu c tnh dng kem l t hn nn ta ch n phn ho ch theo thu c tnh dng kem. Cy nh danh cu i cng c a chng ta s nh sau :
99
2011
II.2.2. o h n lo n Thay v ph i xy d ng cc vector c trng nh phng php c a Quinlan, ng v i m i thu c tnh d n xu t ta ch c n tnh ra o h n lo n v l a ch n thu c tnh no c o h n lo i l th p nh t. Cng th c tnh nh sau :
TA = trong : bt l t ng s ph n t c trong phn ho ch bj l t ng s ph n t c thu c tnh d n xu t A c gi tr j. bri : t ng s ph n t c thu c tnh d n xu t A c gi tr j v thu c tnh m c tiu c gi tr i. II.3. Pht sinh t p lu t Nguyn t c pht sinh t p lu t t cy nh danh kh n gi n. ng v i m i nt l, ta ch vi c i t nh cho n nt l v pht sinh ra lu t tng ng. C th l t cy nh danh k t qu cu i ph n II.2 ta c cc lu t sau (xt cc nt l t tri sang ph i)
(Mu tc vng) v (c dng kem) khng chy n ng (Mu tc vng) v (khng dng kem) chy n ng (Mu tc nu) khng chy n ng (Mu tc ) chy n ng
100
2011
Kh n gi n ph i khng? C l khng c g ph i ni g thm. Chng ta hy th c hi n b c cu i cng l t i u t p lu t.
II.4. T i u t p lu t II.4.1. Lo i b m nh th a Khc so v i cc phng php lo i b m nh th a c trnh by trong ph n bi u di n tri th c (ch quan tm n logic hnh th c), phng php lo i b m nh th a y d a vo d li u. V i v d v t p lu t c ph n tr c, b n hy quan st lu t sau :
(Mu tc vng) v (c dng kem) khng chy n ng
By gi ta hy l p m t b ng (g i l b ng Contigency), b ng th ng k nh ng ng i c dng kem tng ng v i tc mu vng v b chy n ng hay khng. Trong d li u cho, c 3 ng i khng dng kem.
Khng chy n ng Mu vng Mu khc 2 1 Chy n ng 0 0
Theo b ng th ng k ny th r rng l thu c tnh tc vng (trong lu t trn) khng ng gp g trong vi c a ra k t lu n chy n ng hay khng (c 3 ng i dng kem u khng chy n ng) nn ta c th lo i b thu c tnh tc vng ra kh i t p lu t. Sau khi lo i b m nh th a, t p m nh c a chng ta trong v d trn s cn :
(c dng kem) khng chy n ng (Mu tc vng) v (khng dng kem) chy n ng (Mu tc nu) khng chy n ng (Mu tc ) chy n ng
Nh v y quy t c chung c th lo i b m t m nh l nh th no? R t n gi n, gi s lu t c a chng ta c n m nh :

A1 v A2 v v An R
101
2011
ki m tra xem c th lo i b m nh Ai hay khng, b n hy l p ra m t t p h p P bao g m cc ph n t th a t t c m nh A1 , A2 , Ai-, Ai+1, , An (lu : khng c n xt l c th a Ai hay khng, ch c n th a cc m nh cn l i l c) Sau , b n hy l p b ng Contigency nh sau :
R Ai Ai E G R F H
Trong
E l s ph n t trong P th a c Ai v R. F l s ph n t trong P th a Ai v khng th a R G l s ph n t trong P khng th a Ai v th a R H l s ph n t trong P khng th a Ai v khng th a R
N u t ng F+H = 0 th c th lo i b m nh Ai ra kh i lu t.
II.4.2. Xy d ng m nh m c nh C m t v n t ra l khi g p ph i m t tr ng h p m t t c cc lu t u khng th a th ph i lm nh th no? M t cch hnh ng l t ra m t lu t m c nh i lo i nh :

N u khng c lu t no th a chy n ng (1) Ho c N u khng c lu t no th a khng chy n ng. (2) (ch c hai lu t v thu c tnh m c tiu ch c th nh n m t trong hai gi tr l chy n ng hay khng chy n ng)
Gi s ta ch n lu t m c nh l (2) th t p lu t c a chng ta s tr thnh :

(Mu tc vng) v (khng dng kem) chy n ng (Mu tc ) chy n ng
102

N u khng c lu t no th a khng chy n ng. (2)
2011
Lu r ng l chng ta lo i b i t t c cc lu t d n n k t lu n khng chy n ng v thay n b ng lu t m c nh. T i sao v y? B i v cc lu t ny c cng k t lu n v i lu t m c nh. R rng l ch c th c m t trong hai kh nng l chy n ng hay khng. V n l ch n lu t no? Sau y l m t s quy t c. 1) Ch n lu t m c nh sao cho n c th thay th cho nhi u lu t nh t. (trong v d c a ta th nguyn t c ny khng p d ng c v c 2 lu t d n n chy n ng v 2 lu t d n n khng chy n ng) 2) Ch n lu t m c nh c k t lu n ph bi n nh t. Trong v d c a chng ta th nn ch n lu t (2) v s tr ng h p khng chy n ng l 5 cn khng chy n ng l 3. 3) Ch n lu t m c nh sao cho t ng s m nh c a cc lu t m n thay th l nhi u nh t. Trong v d c a chng ta th lu t c ch n s l lu t (1) v t ng s m nh c a lu t d n n chy n ng l 3 trong khi t ng s m nh c a lu t d n n khng chy n ng ch l 2.
BI T P
CHNG 1
1) Vi t chng trnh gi i bi ton hnh trnh ng i bn hng rong b ng hai thu t gi i GTS1 v GTS2 trong tr ng h p c n a i m khc nhau. 2) Vi t chng trnh gi i bi ton phn cng cng vi c b ng cch ng d ng nguyn l th t . 3) ng d ng nguyn l th t , hy gi i bi ton chia v t sau. C n v t v i kh i l ng l n l t l M1, M2, Mn. Hy tm cch chia n v t ny thnh hai nhm sao cho chnh l ch kh i l ng gi a hai nhm ny l nh nh t. 4) Vi t chng trnh gi i bi ton m i tu n. 5) Vi t chng trnh gi i bi ton 8 h u. 6) Vi t chng trnh gi i bi ton Ta-canh b ng thu t gi i A*. 7) Vi t chng trnh gi i bi ton thp H N i b ng thu t gi i A*. 8)* Vi t chng trnh tm ki m ng i ng n nh t trong m t b n t ng qut. B n c bi u di n b ng m t m ng hai chi u A, trong A[x,y]=0 l c th i c v A[x,y]= 1 l v t c n. Cho php ng i dng click chu t trn mn hnh 103 Smith Nguyen Ebooks.
2011
t o b n v xc nh i m xu t pht v k t thc. Chi ph i t m t b t k sang k c n n l 1. M r ng bi ton trong tr ng h p chi ph di chuy n t (x,y) sang m t b t k k (x,y) l A[x,y].
CHNG 2
1. Vi t chng trnh minh h a cc b c gi i bi ton ong n c (s d ng h a cng t t). 2. Vi t chng trnh ci t hai thu t ton Vng H o v Robinson trong li t k cc b c ch ng minh m t bi u th c logic. 3. Vi t chng trnh gi i bi ton tam gic t ng qut b ng m ng ng ngha (lu s d ng thu t ton k php ngh ch o Ba Lan) 4. Hy th xy d ng m t b lu t ph c t p hn trong v d c trnh by dng chu n on h ng hc c a my tnh. Vi t chng trnh ng d ng b lu t ny trong vi c chu n on h ng hc c a my tnh (s dng thu t ton suy di n li). 5. Hy ci t cc frame c t cc i t ng hnh h c b ng k thu t h ng i t ng trong ngn ng l p trnh m b n quen dng. Hy xy d ng m t ngn ng script n gi n cho php ng i dng c th s d ng cc frame ny trong vi c gi i m t s bi ton hnh h c n gi n. CHNG 3 1) Cho b ng s li u sau Hy xy d ng cy nh danh v tm lu t xc nh m t ng i l Chu u hay Chu b ng hai phng php vector c trng c a Quinlan v o h n lo n. STT 1 2 3 4 5 6 7 8 104 Dng To Nh Nh To Nh Nh Nh To Cao TB Cao TB Cao TB Cao Cao TB Gi i Nam Nam Nam Nam N Nam N N Chu u u u u u u Smith Nguyen Ebooks.
2011
2)* Vi t chng trnh ci t t ng qut thu t ton h c d a trn vi c xy d ng cy nh danh. Chng trnh yu c u ng i dng a vo danh sch cc thu c tnh d n xu t, thu c tnh m c tiu cng v i t t c cc gi tr c a m i thu c tnh; yu c u ng i dng cung c p b ng s li u quan st. Chng trnh s li t k ln mn hnh cc lu t m n tm c t b ng s li u. Sau , yu c u ng i dng nh p vo cc tr ng h p c n xc nh, h th ng s a ra k t lu n c a tr ng h p ny. Lu : Nn s d ng m t h qu n tr CSDL ci t chng trnh ny.
GS.TSKH. Hong Ki m Ths. inh Nguy n Anh Dng
105

Thuat Toan Va Giai Thuat 2 - Smith.N Studio

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Thuat Toan Va Giai Thuat 2 - Smith.N Studio

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Smith Nguyen Studio.

CHNG 1 : THU T TON THU T GI I

III.11. Cc chi n l c tm ki m lai

I. T NG QUAN THU T TON THU T GI I

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

II. THU T GI I HEURISTIC

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Hnh : Gi i bi ton s d ng nguyn l Greedy

T t nhin, thu t gi i theo ki u Heuristic i lc l i a ra k t qu khng t t, th m ch r t t nh tr ng h p hnh sau.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

N u g i T* l th i gian gia cng xong n chi ti t my do thu t gi i Heuristic a ra v T0 l th i gian t i u th ng i ta ch ng minh c r ng

, M l s my V i k t qu ny, ta c th xc l p c sai s m chng ta ph i gnh ch u n u dng Heuristic thay v tm m t l i gi i t i u. Ch ng h n v i s my l 2 (M=2) ta c ,

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

III. CC PHNG PHP TM KI M HEURISTIC

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Hnh : Hnh nh c a tm ki m chi u r ng. T i m t b c, m i tr ng thi u c m r ng, khng b st tr ng thi no.

Ch lu l i cc tr ng thi cha xt n. Vt c n ton b Phng n ch n h ng i tuy t i chnh xc. L i gi i c xc nh m t cch tr c ti p.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

M gi Ti := T0; Stop :=FALSE; WHILE Stop=FALSE DO BEGIN IF Ti TG THEN BEGIN

Smith Nguyen Studio.

Hnh : Bi ton 4 kh i l p phng

gi i quy t v n , tr c h t ta c n nh ngha m t hm G dng nh gi m t tnh tr ng c th c ph i l l i gi i hay khng? B n c c th d dng a ra m t ci t c a hm G nh sau :

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Hnh : Cc tnh hu ng kh khn cho tm ki m leo o.

Hnh : M t tr ng h p th t b i c a leo o k t h p quay lui.

Smith Nguyen Studio.

Hnh M t tr ng h p kh khn cho phng n "nh y v t".

Hy xc nh s thao tc t nh t bi n i c t cho thnh c t k t qu .

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Hnh : Tr ng thi kh i u v tr ng thi k t thc

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Hnh Minh h a thu t gi i Best-First Search

Smith Nguyen Studio.

Thu t gi i BEST-FIRST SEARCH

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Ebooks.

Smith Nguyen Studio.