1.

Tanka:

Tanka (on ca) l mt th th truyn thng ca Nht Bn, c ghi chp vo thi Nara (710 794). y l th th u tin, ra i sm nht ti Nht Bn.
Kinh Nara cn gi l Heijokyo c xy dng nm 710, ngi dn Nht kin to nhng bc rt di trn nn vn minh x s ca mnh, chm dt thi k di ca hong gia. Sau khi kinh Nara vng vng, da vo nhng c gng ca triu nh nhng tc phm u tin ca vn ha Nht Bn c ghi chp li nh C k s. V da vo s truyn b ch vit cc bi th Nht Bn bt u c sng tc nh Waka (Ha ca) v cc tp th mang tnh c nhn cng c xut bn C k s, b s rt quan trng ca ngi Nht, ghi li mt huyn thoi k rng thn bo t Susanoo chnh l ngi sng to ra bi th u tin gm ba mi mt m tit, l khi nguyn ca tanka.

Tp th nh du thi k u ca tanka l Vn dip tp - cng trnh c nht v nh, ngn hi ng ca th ca Nht Bn. Vn dip tp hay cn gi l Tp th ca mi ngn chic l gm 20 quyn th vi 4500 bi. Tc gi ca n l nhng ngi c tn (400 ngi) v khng tn. Tanka ngy cng tr nn tinh t, trau chut khi cung nh tr thnh trung tm ca cc hot ng vn hc. Cc ng vua tr v thng cho ra nhng tuyn tp th cung nh nh lm khun mu cho vic sng tc th di thi mnh. C kim thi tp (905) l tp u tin nh th, vi 1100 bi, hu ht thuc th tanka, do cc i thn v mnh ph vit, phn nh cc l tng ca vn ha cung nh, ly i sng qu tc lm ti, tinh t trong tng tng, d dm v ging iu, kho lo khi chn ch t cu (Makoto Ueda). i ng sng tc ca tanka kh a dng nhng ch yu l tng lp qu tc cung nh Heian. 2. Cu trc: V cu trc ca mt bi tanka c 31 m tit, gm 5 dng, chia lm 2 phn ,sp xp nh sau : * Thng c Dng 1 5 m

Dng 2 7 m Dng 3 5 m * H c Dng 4 7 m Dng 5 7 m 3. Ni dung: V mt ni dung, th Tanka l cch biu hin bng ngn ng nhng cm xc nguyn vn thng gp trong cuc sng hng ngy. V vy, c th ni th Tanka ging nh nht k. Thi gian khng quay tr li ln th hai, nu ta trn trng ghi li nhng g gp trong cuc sng hng ngy bng th tanka, khi c li th nhng k nim s sng li ti nguyn nh thu ban u. Ni dung ln nht ca Tanka l ting ni tnh yu nam n Tanka c coi l th th tnh ca ngi Nht. Khi mun th l tnh cm luyn i, trai gi Nht lm th tanka. Tanka din t mi cung bc ca tnh yu - yu t bn th, thuc tnh thing ling nht ca con ngi. T nhng cm xc nh nhng, man mc ca tnh yu chm n chy trn trong tim, bc l ra sc din n tnh yu mnh lit, tha thit nh sng triu dng. Chn thc v tinh t, tanka din t ni khc khoi trong tnh yu v phi chia xa. c trng ln nht ca nhng bn tnh ca y vn l v p, bun, y hoi nim. Tm hn ngi Nht hin ln tht trn vn v chn thc: Ti i y Nhng nu em i Nh cy thng gy ng trn nh ni Ti li v ngay (Yukihira) Cng l ni v s thy chung y m sao cht cha bao nim tin tng v yu thng trong li nhn gi. Tri tim ca chng trai a tnh nh tin chc mt iu rng ngi mnh yu ging nh cy thng gy trn nh ni cao - biu tng ca s i ch, chung thy st son.

Cc nh th n ti sc ca thi k Heian nh: Komachi, Izumi, Ise, Sakanoeno Iratsume... vit nn nhng bi tanka tnh yu hay nht. Tnh yu am m, tn hin v giu hy sinh ca ngi ph n Nht Bn chnh l im sng nht ca thin tnh n trong th tanka. Komachi, mt trong 6 ca tin, ngi con gi ni ting ti sc m cuc i tr thnh huyn thoi, l ch nhn ca nhng bi tanka dim tnh nht. Tnh yu ca nng lun chy bng, am m. l mt tm hn a cm, khao kht tnh yu, khao kht tri m, tri k. Th Komachi mm mi, du dng, p v y n tnh. l s kt hp ca tri tim tnh yu cung nhit, nng nn v mt bt php ti hoa, lng mn phi thng: C mt th nht phai M khng ai nhn thy Bi sc ngoi cn ti a hoa v nh y L tri tim con ngi Cc nh th tanka li nhng nt nhc lng v tnh yu v nhn th gia ci ph sinh ngn ngi. Ly tnh yu lm cu cnh cho cuc i, Tanka chm vo nhng gc khut tnh cm ring t, su kn nht ca con ngi. Hnh nh thin nhin dim tnh, y quyn r: Thin nhin trong th haiku thng c nhn di gc khch quan, thin nhin nh n l v thin nhin ch thc l thin nhin(5), khng b ci nhn ch quan ca con ngi chi phi. Nh th haik lun nhn thin nhin nh bn thn n vn c, v thng chp li nhng khonh khc bt cht bt gp c trong cuc sng, trn bc ng du hnh. Khc vi haiku, thin nhin trong tanka li l thin nhin c khc x qua lng knh ch quan ca con ngi. Thin nhin l i tng con ngi k thc, gii by tm s . V vy, thin nhin trong

tanka l nhng bc tranh p dim tnh vi v m bun ca cnh, gi gm tm s ca thi nhn v tnh yu, ni au v nhn th. Thin nhin trong tanka c bn ma vi nhng hnh nh rt c trng ca x s Ph Tang nh: tuyt, trng, hoa anh o... Tuy nhin, thu li l ma xut hin nhiu nht trong tanka. Ma thu l khng gian tm trng ph hp nht cho tm hn Nht Bn vn nhy cm trc s php phng ca nhng vn tit d l nh nhoi nht ca v tr. Hnh nh m thu p huyn diu trong bi th ca Sarumaru: Nghe ting nai U trong ni thm p ln l M qua m di Su thu gh thay Dng nh bao ph mt khng gian m u, huyn hoc v s bun b, gi lnh ca cnh, ca tm hn con ngi. Ting nai t trong ni thm ni xa vng v lm rn ngp tm hn c qunh ca ngi l th. Cng c khi thin nhin trong tanka hin ln l mt bc tranh trong sng, thanh khit, y khong t vi hnh nh ngn ni Fuji - biu tng thing ling, nim kiu hnh ca x s Ph Tang, ngn nm ng lng yn, trm mc; hay mt bc tranh sinh hot ca con ngi v tnh c nh th bt gp trong khonh khc giao ma t xun sang h. Nhng nhng bi th miu t thin nhin ti vui, giu sc sng nh vy l khng nhiu. Thin nhin trong tanka ch yu l nhng gam mu bun v hnh nh iu linh ca ci p, ca cy l c hoa. Mt c im d nhn thy nht ca thin nhin trong tanka l thng cht cha ni lng ca nhng ngi ang yu, thin nhin l ngi bn thn thit, tm giao ca con ngi. Tn th tn ngng Kami, ngi Nht cho rng trong mi s vt u c mt linh hn. V vy, h khng ngn ngi th l tnh yu vi ngi bn thin nhin thy chung v thm lng y.

Thin nhin quyn r, xinh p v cng khc nghit ca x s Ph Tang c khc ha chn thc, sng ng trong tanka. n cha trong linh hn thin nhin y l tm hn ca con ngi vi nhiu tr trn, suy t, hoi nim. Thin nhin v con ngi dng nh l hnh v bng ca nhau, soi chiu cho nhau trong nhng chnh th th ngn gn v hm sc. Thin nhin trong th tanka hu ht l nhng bc tranh p v bun bi tm hn con ngi gi gm vo a phn l tm s cha y nim bi cm v ci i ph th. Tanka - tm s ca con ngi v ci i ph th: Nhng t ph du, ph th, h o, iu linh, h khng... xut hin vi tn s rt ln trong th tanka ni ln quan nim ca ngi Nht i vi nhn sinh, cuc i. Do nh hng su sc bi trit l v thng ca o Pht nn ngi Nht coi cuc i l ci tm, ci ph du. Komachi, nh th ca tn phai v h o, li bi tanka ni ting nh mt co chung nh mnh cho s phn mong manh, h o ca kip hng nhan bc mnh: Hoa o i Nhan sc phai ri H o m thi Ti nhn thm thm Ma trn i ti Dng nh cm thc c n, l loi trc cuc i l cm thc d bt gp nht v cng c th hin thnh cng nht trong tanka: Ti gi l loi Nh cnh rong di Khng r gia i Dng nc no mi gi Th ti s th tri (Komachi). c trng Tanka:

c trng ni bt nht, cng l linh hn ca mi bi tanka chnh l cht d tnh (yojo) lng ng ca n. Cht d tnh trong nhng bi tanka c to ra t nhng cm thc thm m truyn thng ca ngi Nht Bn nh: aware, yugen, sabi, wabi..., quan trng nht l cm thc aware. Aware l cm thc thm trm trc ci p no lng ca thin nhin v con ngi. Ni mt cch khi qut, y l th cm xc hay tm trng su lng khi chm ti s c vi v mong manh ca i ngi. Hc gi Nht TK XVIII, Motoori Norinaga, cho rng y l t tng trung tm ca m hc thi Heian. Aware khng ch l cm thc ch o m cn l ngun gc ca m hc dn tc Nht Bn. Aware c mt trong hu ht cc bi tanka, chi phi, quy nh cm xc, ngn ng v hnh nh th ca tanka. Trong th tanka cn c bit ni tri mt cm thc thm m khc, l Yugen (u huyn). c trng ca vn hc Nht Bn l v p tnh n. Vi tanka - mt th th c xut hin t TK IV, v p tnh n ca vn hc Nht Bn tr thnh tnh n vnh cu. C th ni, v p tnh n chnh l mt k quan trong vn ha, vn hc Nht Bn.
Huyn thoi xa k li rng, thy t ca ngi Nht l n thn Mt tri Amaterasu. Ngi Nht tn th n thn Mt tri v coi n thn l ngi m u tin ca dn tc. Ch mu h tn ti Nht Bn trong mt thi gian kh di (sut 13 th k), vai tr ca ngi ph n trong x hi c cao v ch dn phai nht khi ch Mc ph ra i. Du n tnh n phng chiu vo vn hc m nt, c o. Vn hc Nht Bn c cu thnh t hai b phn chnh: v s o m biu trng l nh thp sc lnh ca thanh bo kim v n lu gn vi v p mong manh ca hoa anh o. Hai yu t ny mang tnh i lp, tng phn gia s cng rn, mnh m v s mm mi, du dng. Vn hc nam nhi thng v ko di gn 700 nm trong thi i phong kin (t TK XIII n TK XIX); cn vn hc n lu (Heian) ch tn ti khong 400 nm (t TK VIII n

TK XII). Nhng n nay, nhiu ngi cho rng c trng ca vn hc Nht Bn vn l tnh n ch khng phi l nam nhi thng v. Kawabata l i biu ca quan nim ny.

Tnh n c l bt ngun t dng vn hc n lu thi i Heian. Do nhng c im rt ring bit trong th ch cung nh, ngi ph n thi k ny c cao.
Nhng ph n qu tc trong cung nh Heian t do sng tc vn chng v tnh yu v cuc sng. Dng vn hc n lu ca Nht Bn l hin tng c nht v nh trong vn hc nhn loi vi nhng cy bt ti hoa, a tnh li nhng kit tc vn chng bt h: Murasaki Sikibu vi Truyn Genji; Sei Sonagon vi Sch gi u ging (Nht k bng th) v n s Komachi ti nng trc tuyt vi nhng vn tanka bt t. Vn chng n lu thi Heian ghi du n v nh hng su sc trong vic nh hng cm hng ch o cho nn vn hc Nht Bn: vn hc sc tnh v n tnh. Mc d n sau TK XII, vai tr ca ngi ph n trong x hi mt dn, ch phong kin chung v ln ngi vi s thng tr ca tng qun Sogun, tng lp v s c cao, vn hc chuyn dn sang tnh cht v s o nhng du n tnh n ca vn chng n lu thi Heian vn c lu gi v nh hng su m. Tnh n khng ch c trong nn th ca c in rt pht trin Nht Bn m cn li du n trong c vn xui. Tiu biu nht l trong tiu thuyt Genji monogatari. Mtip v hnh nh ngi m trong ngi tnh qua nhng tc phm ca cc th h nh vn hin i Nht Bn, c bit l trong sng tc ca Kawabata cng l biu hin c o ca du n tnh n trong vn ha, vn hc v trong tnh cch dn tc.

T Vn dip tp n C kim tp, tanka l kt tinh v p tnh n ca vn chng Heian - k nguyn vng trong lch s vn hc Nht Bn. Tao nh v du dng, l ci p ca tanka. C th v nhng vn th tanka nh hnh nh ca cc nng geisha thp thong di bng hoa anh o: p dim tnh v bun man mc. Bc vo th gii tao nh v du dng y, ngi c s c chim ngng v p ca thin nhin x s Ph Tang v cm nhn v p tm hn Nht Bn, c bit l tm hn ngi ph n. Th tanka lun n cha sc mnh quyn r k l ca tnh n. Tanka c mm yu y (c trng ca tnh n) nhng khng hn l

nhng vn th qu bi ly. Mt khc, tanka mang c trng l nhng sn phm ca c nhn nn n nng v tnh cht tnh cm, cm tnh hn l tnh cht l tr, x hi. y cng l mt c trng ca vn hc Nht Bn (im mnh v cng l im yu ca nn vn hc Ph Tang). Tri qua 13 th k, n nay, tanka vn sng trong tm thc ca ngi Nht nh mt biu tng ca nim hoi vng c xa, ca tnh n vnh cu trong vn hc. V n l b phn quan trng trong nn th Nht Bn ni ring, thi ca nhn loi ni chung. Th tanka cng vi vn chng n lu Heian l mt di sn vn ha c gi tr lu bn ca x s Ph Tang. Mi bi tanka tuy ch c 5 dng nhng tnh u trn vn, thng l mt cu chuyn tnh c c ng cht ch v hm sc trong s lng ngn t hu hn, hnh nh th trang nh, mc thc, dung d. Bn cnh , ngn ng th ca tanka l mt th ngn ng qu tc c trau chut mt cch tinh t, mt m nn d lay ng lng ngi. V vy, tanka l ting ni dim tnh khng ch ca ring giai cp qu tc thi y m n cn c sc sng lu di trong i sng tinh thn ca khng t ngi Nht hm nay. 2. Manyoshu: Tp th c Otomo Yakamochi v mt s ngi khc bin son vo cui th k 8 i thin hong Hioji th ba theo lnh ca hong ng triu. ti cng kh phong ph, trong thin nhin, tnh yu, v x hi l ba ti quan trng nht. Tnh yu : Tnh yu trong Vn dip tp phn nh nhng cm xc chn thnh rt con ngi, t nhng ngi bnh dn cho n Thin hong, cc nng cng cha u lm th tnh khng cht e ngi. Th tnh trong VDT lun s dng hnh thc biu hin tnh yu ca mt c th (hu ht l tc gi) vi mt c th khc. Tnh yu trong

phn nh i sng tinh thn hoi i ti tn, khng b g b trong bt c mt rng buc no ca mi tng lp ngi dn NB c i. Tnh yu c th hin bng nhiu cung bc cm xc khc nhau: Tnh ca li bit :
Cy phong trn i Khng ngng l ri Xin ng ri na Cho ta nhn mt chc Ngi nh ngi y, l ri (bi 137 Hitomaro)

Bi ca :
nu tnh yu cht Ti s cht V cht li Hn mt nghn ln (bi 6- phu nhn Kasa)

Tnh yu ha quyn vi thin nhin, cc nh th thng mn thin nhin by t cm xc ca lng mnh. Mi cung bc tnh yu nh th tm c mt hnh nh tng ng trong thin nhin:
Th tng tuyt Gp em nh trong m Th ri ti c ng Tm hn v thn th Tan nh tuyt ang ri Lm ti c khong tri ( bi 4 v danh)

Thin nhin: Bn cnh tnh yu th cc nh th Manyoshu li qun din t ci p ca thin nhin. Ngh thut miu t thin nhin khng h c l. Cc tc gi mn thin nhin by t cm xc nn cc so snh n d xut hin rt phong

ph, nhng cu hi bn khon, nhng du ... c kh nng to nn d tnh cho bi th:

Tnh yu l mt ni kh au Bt c lc no ta cng giu Ti sao khng t n trn tri Nh mt trng l ln T sau ra ngn ni ? (bi 1 khuyt danh)

Qua thin nhin nh th th hin nhng bng khung, xao xuyn v l v thng ca cuc i, v sj ph du ca ci p. X hi: y l mng ti t c ch trng trong Manyoshu nhng n c vai tr gp phn to nn s a dng v ti, ging iu cho tp th, gip ngi c bit thm v bc tranh x hi ng thi vi nhng cuc sng bn hn, lm than, v c su vinh quang ca t nc... Cc tc gi tiu biu: Manyo no gotaika (Vn dip ng i gia): l danh hiu m ngi Nht xng tng cc nh th trong Manyoshu: Hitomaro, Akahito, Okura, Tabito, Yakamochi.
Hitomaro (khong 655- 705) : L nh th v i nht ca VDT. Hitomaro l mt mu ngi chung l tng thm m, bi th no ca ng cng c mc ch i tm ci p. Trong nhng bi th su thm ai on nh bi vit ra khi ng t gi b v th Iwami hi kinh hay trong bi th than khc ci cht t ngt ca ngi thip Karu no ichi, bi no cng bt u bng nhng thanh iu nh nhng chm ri ri dn dn dng ln do dt, sau tr nn t, bc bch v cui cng kch ng mnh m a n bng n. Nhng tc phm ca ng cha ng mt cng cm xc mnh lit khi th hin nhng ti vinh quang hay bi trng: ca ngi non sng hay khc thng ci cht ca nhng ngi ti sc.

Tuy nhin, b cc ca th ng trong nhng bi nh vy rt thng bng, nu ni dung ca n l 3 phn th thng l t s chim 2, phn cn li dnh cho vic m t tnh cm ni tm. Th ca ng kt hp ti tnh thi nh, c php v sc mnh ca cm xc, bt lc ca Hitomaro mang c tnh cht s thi ln tr tnh. Bn Karasaki trong vng Shiga Sng mun i tp b No khc nhng ngy qua Nhng bn i, d ngng Cng hoi cng i ch Thuyn vua quan nc c khut vi xa xa. Trong bi th ny, Kakinomoto no Hitomaro dng th php nhn cch ha khi ng v doi t Karahashi nh mt k i ch, S ch i y cn c gi qua hnh nh doi t rp bng tng xanh, ng tm lng khng thay i. Nhng m s (sasanami, Shiga, Karasaki, sakiku aredo) lp i lp li, c s dng mt cch kho lo, gy c n tng bun man mc trong tm thc ngi Nht. Vng Karasaki l mt doi t ni c vm sng ln ni vi h Biwa, ngy xa vn l ni cc nhn vt triu nh mi th thuyn nhn du. Cnh vt vn nh xa nhng ngi xa u cn na, v iu lm cho thi nhn chnh lng hoi cu. Sng bn Otsu vn v nh vo b v tng xanh Karasaki hy cn r ro trong gi nhng vua quan triu c u sang th gii bn kia, u cn cp bn k li nhng chuyn ngy xa! Akahito: (mt khong nm 736)

Ngi c bit ti miu t thin nhin v c xem l bc thy th ca tr tnh NB. ti ca ng hu nh ch thu gn chung quanh vic ca tng cnh sc thin nhin. ng nhn v thng thc v p thin nhin mt cch trm tnh v trnh by vi mt bt php hon ton khch quan, trit tch mnh ra khi s thng cm c tnh tr tnh thng thy ni nhng nh th khc khi ni v thin nhin. Ring s khc nhau c bn ny gip ta phn bit c ng vi Hitomaro. Ci m Akahito i tm nh i tng ngh thut l ci p v ci p y, ng ch thy trong thin nhin. Thin nhin m ng miu t do cng trong tro, sng sa,

tnh lng. t thy c ngi no yu thin nhin n nh ng. ng yu n n ni s thy, m thy c, ng c chung mt nhp th vi thin nhin rng ln. Qua cch th hin ca mnh, ng nh thu dc ngn tro cm ng v nim vui ca thin nhin vo trong lng ngc. Tm li, ng l nh th bit phn nh mt cch thun ty thin nhin hin ra trc mt mnh. Th ca Akahito l th ca nhng tm tnh c n. Li th ca ng rt gin d, gn gh v thun khit. T thu tri t m c ngn ni thing Uy nghim v vng chi ng trn sut mt min Suruga l t Ni Fuji y tn Ngy ngng nhn ln nh Khng thy nh hng chen Ni non che mt nht Vng nguyt khut lu ri My ngi khng bay qua Tuyt quanh nm ph trng Xin ca ngi Fuji Gia dng i bt tn. Tc gi v ln c phong cnh uy nghim hng trng ca ngn thn sn vnh vin in bng su m trong lng ngi Nht. Tuy l mt ti khng c g t bit v ai cng c th vit ra nhng cch nm bt i tng ca Akahito rt chun xc, cch din t li n gin, khng c ch dng tha, ni ln bng mt cch kho lo v p v s thn b ca ngn Fuji. Khng nhng con ngi m c thin nhin (mt tri, mt trng, my trng) cn phi king d n na l. Akihito khng h cu, ng ch dng s thc i ra ngoi hay bay cao hn s thc. ng nh th php m nh son tung i Edo, Chikamatsu Monzaemon, gi l kyojitsu himaku (h thc b mc) ngha l ngh thut miu t mt s thc nm ch ci mng ngn cch ci chn thc vi ci h cu, tng tng. Okura (660-733):

Quan tm n nhng ti x hi, ca ht v nim vui v ni bun trong cuc sng v c mnh danh l nh th ca nhn th. Okura l mt trit nhn mang nng tnh cm gia nh, yu thng tr con. Cm hng th Okura n t cuc sng ca gia nh mnh sau n t x hi chung quanh nhng khng phi lc no cng l nhng cnh tng vui ti trong sng. ng cng cp n nhng ch ti tm v kh no ca con ngi hn nh lo, bnh, bn, t. Nu nh Hitomaro v Akahito ch ca tng ci m v l nhng con ngi theo l tng ch ngha, Okura i tm s chn thc thy trong sinh hot hng ngy v miu t n. Du l vng l bc Hay chu bu trn i Mang ting ca ci y Hi ch g cho ai Nu em ra so snh Vi con ci loi ngi y l mt bi hanka m Okura vit ra ni thay cho nhng tm lng cha m xa nay. Trong s cc thi nhn thi , khng phi l khng c ngi cp n nhng ch c ni dung quan nim hay t tng. Th nhng ni c mt tm thng m ai cng c th cm thy th ch c Okura. ng khng miu t mt hin thc m ch a ln mt tng tru tng. ng xem tm lng thng yu gia cha m v con ci cn qu hn bao nhiu chu bu, vng bc trn i. Tnh mu t c nhiu nh th ni ti nhng tnh ph t chc t c nhc. y cng l mt iu mi l khm ph ra ni Okura. Ngay c Ty phng cng him thy. Gio s Uemura Etsuko c nhc n mt tc phm ca Balzac nhan ng lo Goriot ni v tnh thng ca mt ngi cha i vi hai c con gi, v lo cho hnh phc ca h m hy sinh c chnh thn mnh. Tabito (665-731): L mt nh th c tinh thn tro lng v xem nh mi s. Trong 13 bi tn tu ca, ng ca ngi ru bng ging say kht, iu m ta him khi c nghe trong ting ht ca tanka, tiu biu l: Bi 343 Phin m: Nakanaka ni hito to arazu wa sakatsubo ni

narinite shikamo sake ni shiminamu Din : ng sng kip ngi b b buc, phi v ha. Th em thn lm mt bu ru vn hn. Nu nh th th lc no cng c cht ru vo ngi. Sut 13 bi tn tu ca, ng i tm s khuy kha trong men ru. Yakamochi: L con trai ca Tabito, thi nhn ca ci ti mang phong cch c nhn rt hin i. Yakamochi c xem l nh th li lc nht ng thi. Bi s 6: Phin m: Kasasagi no Wataseru hashi ni Okushimo no Shiroki wo mireba Yo zo fukenikeri Din : Trn bc thang li vo cung cm, Nh cu chim thc ging cnh bc cho. Thy cnh sng gi ma ng trng xa, Bit rng m khuya khot lm ri. Quan tham ngh tomo no Yakamochi khi ngm tri sao, nhn thy gi bng m ma ng ng trn bc thang ln in trong cung cm m ng v vi cu trn dng sng Ngn do n chim thc bc gip trong m tht tch a Khin Ngu n gp Chc N. ng bit m hu tn v c m gp g vi ngi y tr thnh v vng. Tuy nhin n s Shirasu Masako li hiu l khng c ci tnh cm v vng ( ti ngn ngoi) nh nhiu ngi thng ngh. B cho rng chnh lc m tht khuya v gi lnh nh vy nh vy, trong lng Yakamochi, nim hy vng gp g mi bng ln nng nn hn bao gi ht. Kasasagi l loi chim thuc ging qu, c trng, ui di v en. Trung Quc gi l thc. in xut t sch Hoi Nam T: thc trn h thnh kiu. Cn cu bc qua sng Ngn ch l cch v von (th php gi t = mitate) vi bc thang i vo

trong in bi v hai ch cu tc kiu v bc thang tc giai u c l hashi. Cung cm nh mt ci tri, cn c mt chic cu bc qua n ni. Tc gi chuyn hnh nh n qu m tht tch Trung Quc vo gia bu tri y sao v gi lnh ca ma ng Nht Bn. Th php mitate ny c s dng thng xuyn trong th waka i Heian.

3. Kokinshu: Ra i nm 905 theo sc lnh ca triu nh, ch bin l nh th Kino Tsurayuki (883-946), c hai li m u: ch Hn ca Yashimochi v ch Kana ca Tsurayuki (c coi l mt kit tc v l lun th ca, cp n
nhng vn c bn nh: bn cht ca th ca; ngun gc v sc mnh ca th ca; vai tr ca th ca trong x hi; cc th loi, ti, nhng cm xc v thi gian trong th ca; nhn xt v mt s nh th => mt kit tc vn xui, mt bi tiu lun th ca lit vo hng kinh in.)

Gm 1111 bi th ch yu l tanka (sekoda 4 bi. Choka 5 bi), c chia thnh 20 quyn: + su quyn u dnh cho cc bi th v bn ma + quyn by l th ca v hnh phc + quyn tm c ch bit ly + quyn chn vit v du hnh + quyn mi xoay quanh tn s vt ( hoa c, chim mung) + quyn mi mt ti quyn mi lm l th tnh + quyn mi su dnh cho bi ca + quyn mi by v mi tm l tp loi (tri rng nhiu ti) + quyn mi chn bao gm mt vi th th Nht khc + quyn cui cng l nhng bi th nghi l - Nhng ngi nghin cu chia thnh 3 thi k: + thi k 1: cc tc gi v danh, chim 40% cc sng tc ca c tp th. + thi k 2: Rokkasen (Lc ca tin) tnh t nm 850-890. thi k hot ng ca 6 nh th waka ni ting ng thi, th nng v k xo

vi cc li tu t nh Engo(duyn ng, dng gi lin tng trong cu) v Kakekotoba (qui t hay huyn t, s dng ng m d ngha) + thi k 3: thi ca cc son gi (890 805) Tc gi tiu biu: Kokinshu c 6 thi s c tn xng l nhng ngi bt t, 6 thin ti, l Rokkasen (Lc ca tin): Henjo, Narihira, Yasuhide, Kisen, Kuronushi v n thi s Komachi.
Trong Lc ca tin c hai ngi tht s bt t, cuc i vy ph trong huyn thoi v truyn thuyt, tr thnh ti cho tiu thuyt v sn khu, ni bt l ng hong Narihira, l mt nh th thuc dng di qu tc. cuc i ng c to bi nhng cuc phiu lu tnh i, l tc gi ca Narihira thi tp, l ti ca Truyn x Ise. N s Komachi gy n tng su sc bi nhng vn th nng nn, chy bng cm xc yu ng v c nhng vn th u bun thm m nim bi cm v s tn phai ca to vt. cuc i p v y b n ca Komachi tr thnh ti cho nhiu v kch No.

4. So snh Manyoshu Kokinshu: Thi gian ra i Ngi bin son Thi nhn tiu biu Manyoshu Kokinshu Thi Nara (gia th k th u thi Heian (khong 8 tr i) Otomo no Yakamochi Nukata no Okimi Kakinomoto no Hitomaro Yamabe Akahito Yamanoue no Okura Otomo no Tabito Otomo no Yakamochi S lng Th th 905 914) Kino Tomonori v Kino Tsurayuki Cc son gi Rokkasen Ngoi ra cn c: Ariwara no Akihira Fujiwara no Toshiyuki Sosei Hoshi

Ise 20 quyn, khong 4500 20 quyn, khong 1111 bi on ca Trng ca bi on ca, trng ca, ca i p

Ca i p Li ca khc tng chn Ni dung Pht Th tnh yu, th v thin Th vnh bn ma, th nhin, x hi v huyn tnh chc tng, ly bit, bi thoi, truyn thuyt dn thng Thi phong gian (quyn 9) Hng trng, thng thn, K xo, thin v l tr, cht phc im khc nhau ca Manyoshu v kokinshu
-

khi nim, tinh t

Manyoshu quy t hu nh nhng bi th vit cui th k VII, tin bn th k VIII (trc 759); Kokinshu gp nht nhng bi waka ch yu lm trong th k IX

Manyoshu khng son theo chiu ch ca Thin hong, Kokinshu th c, chng t thi im waka mi c nh nc nhn nhn. Cc tp th trc th k IX nh Ryounshu (Lng vn tp), Bunka Shureishu (Vn hoa t l tp) hay Keikokushu (Kinh quc tp) khng c waka.

Manyoshu gm tc phm ca nhiu tc gi, t Thin hong n ngi dn, t qu tc ti ngi thng; Kokinshu tuy c 40% l v danh nhng da vo ni dung v ng ngha th tc gi khng phi l dn thng. Th gii ca Manyoshu m cho mi ngi th Kokinshu hu nh ng khung trong giai tng qu tc cung nh, nhm 4 ngi bin son cng ni ln vi s lng tc phm chim khong 1/5.

Manyoshu ch yu vit bng ch Hn, Kokinshu vit bng Kana. Manyoshu c th loi khc nh choka xen ln sedoka bn cnh tanka. Kokinshu vng bng hai th loi , ch cn tanka l ch yu. (choka: 4bi; sedoka: 5bi)

Mu sc Pht gio thong thy trong Kokinshu (khong 100 bi) cha nhiu i xa hn Manyoshu. Manyoshu ni v tnh yu nam n th nhiu nhng s thay i bn ma li t (2/10 tp), tri ngc li vi Kokinshu (6/20 tp) th bn ma nhiu khi khng ng n tnh yu. C l l do s xut hin ca 1 s nh th chuyn nghip khin ti ca th phi nhn cch ha.

Thi nhn ngm vnh Manyoshu thng dng th hin ti, Kokinshu li kt hp hin ti qu kh; hin ti tng lai c cp vi mt tm l phc tp hn.

Ng ngha: ng t kou (yu) trong Manyoshu mang ngha m p, ng chung, ln ging v hng v mt i tng, cn trong Kokinshu l: ngh ti, m tng dng ch mt trng thi ca ch th phi i tng. Kokinshu trnh dng nhng t nh ineru (ng chung) v n gi r luyn i xc tht. Cc nh th thng mn gic mng m ch iu mnh mun ni v ln u tin : Ngi tnh trong gic mng i vo th vn Nht Bn qua th ca Ono no Komachi.

Phng php tu t Manyoshu dng cc phng php: Makura kotoba, jokotoba, tsuiku, hanpuku v jiamari Kokinshu dng: Makura kotoba, jokotoba, tsuiku, hanpuku, thm vo hiyu (midate, gijinho) Vn dip tp c chia thnh 4 thi k ( thi k 2, 3 l quan trng hn c) Thi k 1: 629 672: tnh t thi Thin hong Jomei n nm Nhm Thn hay Jinshinnoran, bin c a Thin hong Tenmu ln ngi. y l thi s k ca Vn Dip Tp, nh hng ca ca dao vn cn ri rt nhng tnh cm c nhn th hin mnh m. Th tuy th s nhng thanh tn, trong sng, lu lot, v p c bit

m i sau khng c. Hnh thc bt u ng khung trong khun kh 5 hay 7 ch. Th giai on ny thng c tc gi xut thn t hong tc ( Ni ting nht : Thin hong Yuuryaku, Jomei,Tenji, Tenmu v Thn vng (cng cha) Nukata). Thi k 2: 672 710: Thi k ton thnh ca cuc sng cung nh di s tr v ca Thin hong th 4 Jito (686 697) v Thin hong th 42 Mommu ( 697 -707). Cuc sng phn vinh v an nh ca triu nh lm thi ca cng pht trin mnh, waka cng thm tinh xo => xut hin nh th chuyn mn cung nh tiu biu: Kakinomoto no Hitomaro. Thi k 3:710 733: c chng 23 nm t lc thin v Heijokyo (Bnh Thnh kinh) n nm Tempyo th 5( bui ban u ca Nara). Ch php lut vng vng, t tng Nho, Thch, Lo du nhp => th waka nhum mu t tng. tnh cch c nhn bc l r nt hn. Th tr nn tinh vi, phc tp hn, thi nhn hong tc gim, cc tng lp khc lm th tng, phong cch th a dng hn => hnh thnh nn tng Manyoshu. Tiu biu: Yamabe no Akahito: th t cnh vi li th trong tro; Yamanoue no Okura (660 733?): ngm vnh nhng mu thun v ni thng kh ca kip ngi; Otomo no Tabito ( 665 731): phong cch u su, thot tc; Takahashi no Mushimaro vi nhng bi trng ca tr tnh iu luyn. Thi k 4: 734 759: trng vi khong 25 nm t nm Tempyo th 6 ti Tempyo Hoji th 3(Thi k gia ca Nara, c nhiu dao ng v chnh tr v phn nh thi th waka mt hn sc sng v tri tnh m thin hn v cm thng, u nh)