CI CN LI TRONG TNH KHNG Hng Dng Ngun http://thuvienhoasen.

org Chuyn sang ebook 28-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc Trong kinh Tiu Khng (Trung B 3, s 121; Trung A Hm, s 190), c Pht xc nhn nh an tr Khng nn an tr rt nhiu. Ngi ging kinh ny khch l cc v T kheo nn hnh tr Khng tnh mt cch chn tht khng in o. Ti tr x no, nhng g ti tr x y khng c, thi phi qun l khng c. Nhng nhng g ti tr x y thc c, thi phi qun l thc c. Ti thin chng no chng c, nhng g thin chng y khng c, thi phi qun l khng c, nhng nhng g thin chng y c, thi phi qun l thc c. "V nh lu i Lc mu ny khng c voi, b, nga, nga ci, khng c vng v bc, khng c n b, n ng t hi", thi phi qun nhng s vt y l khng. Nhng c ci khng phi khng, l s hin din ca chng Tng trong tnh x, thi phi qun chng Tng tht s l c, ni cho r hn, tng v xm lng khng c nhng tng v ngi th c. l an tr chn tht tnh Khng, khng in o. Tin ln mt bc, T kheo no nu mun an tr nhiu trong Khng tnh, T kheo y ng suy nim n tng v xm lng, ng suy nim n tng v ngi, m thng suy nim n mt tng thun nht v rng vng. V qun xm lng l khng, ngi l khng, nhng c ci khng phi khng, l v trong rng, nn rng l tht c. V y tu tri "Cc u phin do tng v xm lng, do tng v ngi khng c hin hu, nhng cc u phin do tng thun nht v rng vng thi tht s c mt y." Ci g khng c mt, v y xem l khng c mt. Ci g c mt, v y xem nh vy l tht c. Hnh tr nh vy c gi l hnh tr "Khng tnh". Tip tc tin thm bc na, T kheo no nu mun an tr nhiu trong Khng tnh, T kheo y ng suy nim n tng v ngi, ng suy nim n tng rng vng, m thng suy nim n mt tng thun nht v t.

Nu thy ch t ny bng phng nh lng bn tay, ch trng ra c r rng, th hy thng suy nim. V y bit rng: " tng v ngi, tng v rng vng l khng, nhng c ci khng phi khng, l tng thun nht v t. Cc u phin do tng v ngi, do tng v rng vng khng c hin hu, nhng cc u phin do tng thun nht v t thi tht s c mt y." Nu trong khng c g c, th chnh do m v y thy l khng; nu trong cn c ci khc, th v y thy chn tht c. l an tr chn tht tnh Khng, khng in o. C nh th, vt qua cc thin chng v V sc gii, v y khng suy nim v Khng v bin x tng, v Thc v bin x tng, v V s hu x tng, khng suy nim n tng v Phi tng phi phi tng x, v thng suy nim thun nht v V tng tm nh (ngha l v ny chng c tm nh nh dng mt i tng khng c tng nn gi l "v tng tm nh"). V T kheo qun v tng tm nh ny thuc hu vi, do tm t to. Nu vn l s hnh, vn l s t, thi khng i lc n, khng mong cu n, khng an tr trn n. Do qun nh th, tm v y gii thot khi dc lu, hu lu, v v minh lu. V y tu tri: "Cc u phin do duyn dc lu, do duyn hu lu, do duyn v minh lu khng c mt y. y, ch c u phin do su nhp (mt, tai, mi, li, thn, ) duyn mng, duyn vi thn ny". V y tu tri: "Loi tng ny khng c dc lu, khng c hu lu, khng c v minh lu. V ch c mt ci ny khng phi khng, tc l su nhp duyn mng, duyn vi thn ny." "V ci g khng c mt y, v y xem ci y l khng c y. Nhng i vi ci cn li y, v y bit ci g c mt y l tht c. Ny A Nan, ci ny i vi v y l nh vy, tht c, khng in o, s thc hin hon ton thanh tnh, v ti hu chng ng tnh Khng ". Theo on kinh trn, i vi v T kheo tu hnh, ty theo tr x, hoc lng, hoc rng, hoc tu ng ngi, hoc tu mt mnh, nhng g ti tr x y khng c, v T kheo qun l khng. Cn nhng g ti tr x y c, thi qun l thc c. Cn ti thin chng no, nh khi chng qu Nit bn gii thot, thi v y tu tri c cc lu hoc l khng c, v c on tr, nhng v cn ci thn hu d y, ci thn su nhp duyn mng, thi thn y vn tht c. Thn c, thi c nhng u phin do thn y gy nn, nn c thn, thi c gi, c bnh, c cht. Nhng v v ny c gii thot, nn khng c su bi kh u no, du thn c bnh, c gi, c cht.

on kinh sau y c lp i lp li n tm ln, sau mi ln v T kheo tin ln mt bc trn l trnh Thin nh: "V ci g khng c mt y, v y xem ci y l khng c y. Nhng i vi ci cn li y, v y bit ci g c mt y l tht c. Ny A Nan, ci ny i vi v y l nh vy, tht c, khng in o, s thc hin hon ton thanh tnh, v ti hu chng ng tnh Khng". on vn ny nu ra hai im i nghch, mt b tnh Khng l s khng hin hu, nhng b kia vn c mt ci g cn li trong v tht c nn khng th bc b. Nh vy, tnh Khng c nh ngha l phi hu m hu, ph nh m khng nh. iu kh hiu trong on vn l ngha ca cm t "ci cn li (avasista)", ti v thng thng tnh Khng c xem nh phi hu, c tnh cch ph nh. Tri li, ni n "ci cn li" tc xc quyt s hu ca mt ci g. Phi chng "ci cn li" l mt thc hu cu cnh cha h b bc b, ngay c khi tin trnh ph nh t n mc cui cng? Chng hn, trng hp ta khng th ph nh s kin l ta ang ph nh. l mt khng nh ngay gia lc ph nh, v l mt thc hu v c tm thy trong s ph nh. Trit hc Trung qun v tnh Khng khng h cp kinh Tiu Khng ny. Lun i tr ca ngi Long Th c on ni n lp trng Trung qun v vn Chn Khng Diu Hu ca Bt nh nh sau: "Trong Bt nh Ba la mt a, c lc phn bit cc php khng, l phn thin; c lc ni cc php th gian cng l Nit bn, l phn thm. Ht thy sc php u l Pht php" (Quyn 72). Ngay vi ci chn khng ph nh tt c mi php lun lun dnh lin khng nh c ci diu hu l cc php th gian. Chn khng v diu hu khng bao gi xa la nhau, v iu ny c th hiu nh s ng nht phi hu v hu, ph nh v khng nh, hay s phc hot s hu t s phi hu. Ta c th bo rng diu hu l cnh gii "cn li" nhn theo tr tu Bt nh nh ni trong kinh Kim Cang: "Tt c php u l Pht php. Ny Tu B ! Ni tt c php tc khng phi tt c php, tm gi l tt c php" [Nht thit php giai th Pht php. Tu B ! S ngn nht thit php gi tc phi nht thit php th c danh nht thit php]. i vi tng Du gi ca V Trc v sau c Th Thn ci t thnh hc phi Duy thc thi ngc li, kinh Tiu Khng l ti liu chnh yu thuyt minh quan im Trung o ca tng. Tng cng nn bit rng tng ny khng chp vo hc thuyt tt c mi s th u hin hu, v quan nim khng c g ngoi tc ng ca tm, cng khng chp vo hc thuyt chng c g hin hu, v qu quyt rng cc thc hin hu. Tp Bin Trung bin lun (Madhynta-vibhga) trong ngi V Trc trnh by rt chnh xc

trit gio ca Ngi v con ng gia hai ch trng hu lun v v lun, m u vi hai bi tng minh nh ngha ca tnh Khng v Trung o nh sau: abhtaparikalpo 'sti, dvayam tatra na vidyate snyat vidyate tv atra, tasym api sa vidyate -- (I.1) na snyam npi csnyam tasmt sarvam vidhyate sattvd asattvt sattvc ca, madhyam pratipac ca s -- (I.2) Dch l: H vng phn bit hin hu; (kin tng) phn hai khng c trong Tuy nhin, tnh Khng c trong , v php u (h vng phn bit) cng c trong php cui (tnh Khng). -- (I.1) Do m ni rng ht thy mi php l chng phi khng chng phi phi khng Bi ti s hu, bi ti s phi hu, v ln na bi ti s hu. V l Trung o. -- (I.2) Bi tng I.1 m u ni ngay n 'h vng phn bit' tc l ni n thc (vijnna). Ngi V Trc xc quyt s hin hu ca h vng phn bit. Ni nh vy c ngha l xc nhn s c mt ca ch th h vng phn bit. Mi hin tng thng nghim tht ra l i tng nhn thc do c mt ch th h vng thy bit m phn bit kin phn, tng phn. Khi lun gii cu ny ngi Th Thn ch cho thy mt mt, xc quyt c ch th h vng l ct nhm phn bc ch trng chng c g hin hu, v mt kia, minh thuyt mi php u h vng l ct nhm phn bc ch trng mi s th u hin hu. Cu tip theo "(kin tng) phn hai (dvaya) khng c trong " c ni rng trong h vng phn bit, s phn hai hon ton khng c thc cht nu xt trn phng din chn . Ngha l t hai phn kin tng khng c chi l ng l php, nhng hng phm phu m mui da vo kin phn chp cho l ng, da vo tng phn chp cho l php. y ch l mt li thi thit gi to ca h vng phn bit, ch nu la hai phn kin tng thi chng c chi gi l ng, l php. Nh vy, ng php da vo hai phn kin tng ca ni thc m gi lp l huyn o, khng c m nhn lm thnh c.

S ph nh thc cht ca kin tng phn hai c lp li trong cu th ba ca bi tng I.1 di hnh thc tnh Khng: "Tnh Khng c trong " tc l c trong h vng phn bit. Nh vy c ngha l h vng phn bit b ph nh, tc h vng phn bit l Khng, cng mt vi ngi Long Th: "Cc php do Duyn khi, nn ta ni l Khng". Cu cui bi tng Bin Trung bin lun I.1, "php u (h vng phn bit) c trong php cui (tnh Khng)", mun ni ln rng h vng phn bit c hi sinh, cng nh bi tng Trung lun XXIV.18: "Cc php do Duyn khi, nn ta ni l Khng, l Gi danh, v cng chnh l Trung o" ni n Gi danh l cc php do duyn khi c phc hot li sau khi b ph nh. Ngi Th Thn lun gii bi tng I.1 nh sau: "Vy (trong bi tng ny) c tng ca tnh Khng c thuyt minh mt cch khng in o (tc chn chnh) nh th ny: 'iu c thy nh tht l khi ci ny vng mt trong ci kia, thi ci kia l khng, v hn na, iu c bit nh tht l khi ci g cn li y, thi thy ci tht c y'." Khng th khng cng nhn cch pht biu ging ht nhau khi em i chiu on vn lun gii ny vi on vn c lp i lp li tm ln trong kinh Tiu Khng ni trong phn trn. Phi chng ngi Th Thn mun vin dn kinh Tiu Khng xc chng quan im ca ngi V trc v tnh Khng trong Bin Trung bin lun? Bi tng I.2 tip theo y theo kin pht biu trong bi tng I.1 m xc quyt rng: "Ht thy mi php l chng phi khng chng phi phi khng" v a ra l do gii thch trong nhng cu k tip, "Bi ti s hu, bi ti s phi hu, v ln na bi ti s hu". Theo ngi Th Thn ch gii, cu u tin "Bi ti s hu" c ngha l "bi ti h vng phn bit hin hu" v cu ny dn chng cho mnh "chng phi khng". Cu th hai "bi ti s phi hu" c ngha l "bi ti s phn hai khng hin hu" v cu ny dn chng cho mnh "chng phi phi khng". Cu th ba "ln na bi ti s hu" c ngha l "bi ti tnh Khng c trong h vng phn bit v h vng phn bit c trong tnh Khng" v cu ny dn chng cho mnh "chng phi khng". Cu kt thc bi tng I.2, " l Trung o", cho thy ngi V Trc vit Bin Trung bin lun l minh gii thuyt Trung o v dng tnh Khng ca h vng phn bit lm th d. iu ng lu l ngi V Trc m t Trung o trong hai bi tng I.1-2 ca Bin Trung bin lun ng theo ng li B tt Long Th m t Trung o trong bi tng XXIV.18 ca

Trung qun lun. Thot tin mi nhn vo, ta thy c s khc bit l pha Trung qun, im bt u l duyn khi tnh, cn pha Duy thc thi trc ht ni n h vng phn bit. Trung qun dng nhng khi nim tru tng nh nhn duyn (prattya), hin khi (utpatti), vn hnh (gamana), ... v nhng khi nim siu hnh nh ng (tman), t tnh (svabhva), vn vn ... Ngc li, Duy thc dng nhng khi nim c th hn, lin h n phng php tu tp, v quen thuc vi i sng thng ngy, nh tm (citta), thc (vijnna), v h vng phn bit (abhtaparikalpa). Mc du h vng phn bit l mt khi nim lin quan mt thit vi i cnh s duyn ca ch qun, nhng thc ra, h vng phn bit l thc v thc l duyn sinh, mt trong ht thy php y tha khi, hin hu nh cc duyn, ch khng phi l ci g tht c ring ngoi mi php. Bi vy cho nn h vng phn bit khng khc g y tha khi tnh. V y tha khi tnh ng ngha vi duyn khi tnh nn pha Duy thc cng xem nh ly duyn khi tnh lm im khi u s din t tin trnh tu tp tu thnh Trung o nh bn pha Trung qun. Hn th na, bi tng Bin Trung bin lun I.1 gii thch rt y tin trnh bin chng dn n nh tnh tnh Khng ta trn hai quan im, phi hu (phn hai) v hu (tnh Khng). i vi thin sinh lc s khi, bt u ni n tnh Khng ca h vng phn bit l iu t nhin v hp l. Do , tnh Khng c xc lp bng cch ph nh "kin tng phn hai". C ch th ln i tng nhn thc u b ph nh. Ni nh vy c ngha l ph nh ton th gii. Ton th gii l Khng, ng theo tin "Nht thit php Khng" ca Trung qun pht biu. Tnh Khng y khng ch thun ty ph nh. N siu vit c s hu v s phi hu. Cho nn hai cu u bi tng Trung lun XXII.11 ni: "Khng tc bt kh thuyt; Phi khng bt kh thuyt". Ngha l: khng th ni ln xc nhn ci khng cng nh ci phi khng. Bi tng Bin Trung bin lun I.2 gii thch iu ny vi nhiu chi tit hn. Bi tng xc nhn ngay lc khi u "ht thy mi php l chng phi khng chng phi phi khng", ri sau nu r nguyn nhn cn c trn ba l do: s hu, s phi hu, v s hu. Hai l do u, "bi ti s hu" v "bi ti s phi hu" i nghch nhau cn c xt trn cng mt bnh din v xem nh theo th t biu dng s khng nh v s ph nh. L do th ba, "ln na bi ti s hu", phi c hiu trn mt bnh din siu vit hai l do u. Do , s hu ni n ln th ba ny khng ng loi vi s hu nu ra trong l do th nht. Ln ny, s hu hm cha hai ngha. Mt, tnh Khng hin hu trong h vng phn bit. Hai, h vng phn bit hin hu trong tnh Khng. l tnh Khng thi c tng l ph nh v phi hu. Nay li ni n s hu ca tnh Khng thi ng

nhin v l v phm li t mu thun. Ngi Thanh Bin (Bhvaviveka) thuc phi Trung qun kch kch lit ch trng ny ca phi Duy thc. Phi ny tuy bit iu nhng vn khng ngn ngi nh ngha tnh Khng nh l ng thi "khng v bt khng" theo nh bi tng Bin Trung bin lun I.13 sau y: dvaybhvo hy abhvasya bhvah snyasya laksanam Dch l: c tng ca tnh Khng l khng c phn hai (tc khng), v c s khng c phn hai (tc bt khng). Phi Duy thc thng da trn thuyt tam tnh tam v tnh lm sng t khi nim hu v phi hu. Kinh Gii thm mt thut li li c Pht dy B tt Thng ngha sinh v ba v tnh: "Thng ngha sinh, hy nhn thc rng Nh Lai cn c ba v tnh sau y m mt ni cc php ton khng. y l tng v tnh, sinh v tnh, thng ngha v tnh". Tng v tnh l bin k chp tnh ca cc php. Ti sao? V bin k s chp thit lp da vo danh tng, m danh tng l biu tng ca tm ch tht ra khng c c tnh tn ti nn gi l tng v tnh. Sinh v tnh l y tha khi tnh ca cc php. Ti sao? V phi nh nhn duyn cc php mi khi sinh, m nhn duyn thi u do tm, t n khng c c tnh ring bit, nn gi l sinh v tnh. Thng ngha v tnh c hai. Mt l y tha khi tnh, v cc php do sinh v tnh m ni l v tnh v y tha khi tnh khng phi l i tng qun tng duyn theo m c s thanh tnh ca tm nn y tha khi tnh khng phi l thng ngha tc chn . V th, y tha khi tnh gi l thng ngha v tnh. Hai l vin thnh tht tnh, v tng v ng ca ht thy mi php chnh l thng ngha tc chn v vin thnh do tng v ng hin l, ngha l nh vo ci tm thanh tnh mi c, ngoi tm ra n cng khng c t tnh nn vin thnh tht tnh gi l thng ngha v tnh. Nh trn, c th hiu ch Khng theo ba cch. (1) V ci thy l do bin k chp, s chuyn bin bn th ca thc thnh ch th phn bit v i tng phn bit, cho nn thc ti m thc nhn thy khng phi l thc ti t thn m ch l mt th gii thi thit gi to ca hai phn kin tng y. Vy bin k s chp tnh 'khng' v n l i tng ph nh phi bc b. Do , Khng c ngha l phi hu, l khng. (2) V y tha khi tnh l tnh tng duyn tng sinh ca vn hu cho nn c th nhn thy bng cch qun st phn bit tp hp cc duyn t to thnh

nn tng s y ca nhn thc (pratisedhyavastu; pratisedha-visaya). Hin khi duyn sinh tuy c nhng c mt cch tng i. Vy y tha khi tnh 'khng' v n l "ci cn li" sau khi ph nh bin k chp tnh v "ci cn li" y l khng. i tng ph nh (pratisedhya) y chnh l kin tng phn hai. Do , Khng c ngha l thiu vng bin k chp tnh ni nn tng s y ca nhn thc v "ci cn li" l khng ni . (3) Vin thnh tht tnh l s hin l ca php v ng tc tnh Khng, tc Chn nh, tc Chn tng thc ti. Nhng khng th thy tnh vin thnh tht nu khng thy tnh y tha khi, ging nh trng hp khng th bit tnh cch v thng ca vn php nu khng thy bit cc php v thng. S vng mt ca bin k chp tnh ni y tha khi tnh lm hin minh vin thnh tht tnh, i tng trong sng do tu gic trong sng nhn thc. Bi th vin thnh tht tnh cn gi l thanh tnh s duyn, v duyn theo i tng y thi on sch phin no rt ro vin mn gic ng. Vy vin thnh tht 'khng' v n l chn nh tng ca vn php. Do , Khng l tnh Khng, l mc tiu ca s luyn tm v trin khai tu gic trong sng siu vit th gian, loi tu qun c bit liu tri Chn tng thc ti. Qua s lin h vi ba v tnh, Duy thc cn c vo ba tnh, bin k chp, y tha khi, v vin thnh tht, thuyt minh ba cch hin hu ca cc php. Tnh c ngha l c, nhng mi tnh c mi cch: bin k l vng hu, ngha l c mt cch sai lm; y tha l gi hu, ngha l c mt cch tng i; v vin thnh l tht hu, ngha l c mt cch ch thc. Theo , bin k chp tnh tng ng vi s phi hu v y tha khi tnh tng ng vi s hu. S hu lin h vi tnh y tha khi khi thiu vng bin k chp chnh l "ci cn li" c ni n trong kinh Tiu Khng. Nh vy, tnh Khng c ngha l s thiu vng ci g y v khng nh l c ci cn li y. Cch gii thch tnh Khng nh vy cn tm thy bi tng khi u Phm th su: Thnh lp tnh Khng, trong Hin dng Thnh gio lun, bn dch ch Hn ca tp ryadesan-vikhypana cng do ngi V Trc vit. Nhc th v hu Cp th d s hu Ty nh chng o l Thuyt Khng tng v nh. Dch l: Nu ci y khng c mt y, nhng vi ci cn li y, thi thun theo l nh chng m gii thch tnh Khng khng hai.

Phn lun gii vn xui ct ngha l nh chng l (1) hai tng ng, nhn ng v php ng, khng c; nhng (2) hai tng v ng, nhn v ng v php v ng l tht c. Theo l nh chng, tnh Khng l khng hai, chng phi c v hai tng ng phi hu, v chng phi khng v hai tng v ng hin hu. Hai tng v ng l "ci cn li" sau khi hai tng ng b ph nh. iu ny chng t ngi V Trc nng theo kinh Tiu Khng thuyt ging tnh Khng. Ngi cng p dng l nh chng lun gii kinh Kim Cang Bt nh ba la mt trong tp lun Kriksaptati ca ngi. nh thc "ph nh s hu v khng nh s phi hu" rt tin li nhng khi dng gii thch ngha cc cu vn y mu thun, "tc phi, th danh" (tc chng phi, tm gi l), trong kinh Kim Cang. Lin quan n kinh Tiu Khng v nh ngha tnh Khng theo Duy thc tng l on vn sau y trch trong kinh Lng Gi (bn D. T. Suzuki dch ting Anh). "Th no l b b khng? Tnh g ci ny c m ci kia khng c, thi s thiu vng tnh gi l b b khng. Th d, nh Lc T Mu khng c voi nga tru d v.. v...thi nh ny khng. Ni nh th khng c ngha l khng c chng T Kheo y. Nh l ci nh, c t tng nh, T kheo l T kheo, c t tng T kheo. Voi nga tru d c ng ch ca chng nhng khng c ch c ci khc. Nh vy, mi vt u c t tng d bit i vi vt khc, t tng d bit khng c trong vt khc. S khng c y gi l b b khng. i Hu! C by th khng. Ci b b khng l ci khng rt th, ng phi xa la." c Pht ni n by th khng trong mt on vn trc : "i Hu! Khng l ch bin k h vng (parikalpita). i Hu! V ngi chp trc bin k h vng nn mi ging thuyt khng (snyat), v sanh (anutpda), khng hai (advaya), la tng t tnh (nihsvabhva). Lc ni, c by th khng (snyat): tng khng (laksana-snyat), tnh t tnh khng (bhvasvabhva-snyat), hnh khng (pracarita-snyat), v hnh khng (apracarita-snyat), nht thit php ly ngn thuyt khng (sarvadharma-nirabhilpya-snyat), nht ngha thnh tr i khng (ryajnna-snyat), b b khng (itaretara-snyat)." Ci Khng th by, b b khng, chnh l tnh Khng cp trong kinh Tiu Khng. Nh vy, khc vi quan im ca ngi Th Thn cho rng tnh

Khng trong kinh Tiu Khng "c thuyt minh mt cch khng in o", kinh Lng Gi xp b b khng vo loi "khng rt th" v cn dn phi xa la. Cng nn lu trong bi tng Bin Trung bin lun I.1, theo cu "(kin tng) phn hai khng c trong (trong h vng phn bit)" thi c hai, ch th ln i tng nhn thc, u b ph nh. V sau phi Duy thc tuy tha k h thng Du gi ca V Trc nhng ch ph nh th gii bn ngoi (i tng nhn thc) cho rng khng c, cn tm thc (ch th nhn thc) bn trong thi khng nh l c. Theo nh trnh by trn, c Trung qun ln Du gi u dng bin chng php l dn hng n Trung o. Tuy nhin, ngn t ca Du gi c cht khc bit vi li vn ca Trung lun. Chng hn, cu gn cui ca bi tng Bin Trung bin lun I.2 dng ba ln ch 'bi ti' nu ra rt r rng c s bin chng ca tin trnh dch ha php trn phng din ng ca ngn ng: "Bi ti s hu, bi ti s phi hu, v ln na bi ti s hu". Nhn mt cch tng qut thi trn b mt, phng thc khai trin Trung o ca hai bn, Trung qun v Du gi, khng khc nhau my. Ngoi ra, khi nim tnh Khng ca Du gi cng mang nhiu tnh cht Trung qun. Nu nghin cu tinh tng hn, thi tin trnh din dch bin chng ca hai bn c tht ng nht hay khng? Mt khc, tuy cng mt danh xng l tnh Khng, c tht mi bn gn cho tnh Khng mt ngha ring bit? iu chc chn c th ni ln l v khi im ca tin trnh dch ha php thi Trung qun bt u t duyn khi m Du gi thi bt u t h vng phn bit. V cch nh ngha tnh Khng, Du gi khng nhng ph nh s hu m ng thi cn khng nh thm "s hu ca phi hu". Ngoi ra, tuy c hai hc phi u ly kinh i Phm Bt nh lm c s t tng, nhng Du gi cn ng trn lp trng ca kinh Tiu Khng thuyt minh tnh Khng. Nh vy l c s khc bit trong quan nim tnh Khng. V l do g m sinh ra quan im d ng? C th v cn c trn kinh in khc nhau chng? Hay v ch trng tng phi ring bit khng ging nhau? Hoc c th thch ng vi thi i m s hon chnh hc thuyt tnh Khng tt nhin xy n? Trn thc t, Trung qun lun ca ngi Long Th qu thin trng v bin chng ph nh nn thng b hiu lm l ch trng h v lun. C th v

vy m phi Du gi mi c phn ng b tc t tng tnh Khng ca Trung qun. Chnh nh vo tnh siu vit tng hp i lp, ph nh v khng nh, phi hu v hu, m tnh Khng c xem nh l mt nguyn l c bn ca t tng i tha. Ch c th cn c vo trc qun tng hp c bit ca i tha mi thu sut c tng mu thun m nht thng ca tnh Khng, mi thng t s kt hp h vng phn bit vi tnh Khng, mi gii thch ni nhng nghch l kh hiu ca i tha nh "Sinh t l Nit bn" hay "Phin no l B ". Khc vi Trung qun v Du gi y c t nhn duyn sanh php, h vng sanh php lun v tnh siu vit tng hp i lp ca tnh Khng, kinh Thng Man, kinh Lng gi, lun Khi tn, ... y c t Nh Lai tng tnh m thuyt minh ngha tnh Khng l "khng v bt khng". Trc ht cn phi gii thch danh t Nh Lai tng. Mt on kinh Kim Cang, bn ch Phn, ni n nhng ch ng ngha vi ch Nh Lai: "Ny Tu B ! Nh Lai l t ng ngha vi Chn nh, vi php bt sinh, php on dit, vi php tuyt i khng sinh khi". Trong bn ch Hn, cng mt ngha nhng ch mt cu ni rt ngn gn: "Nh Lai gi, tc ch php nh ngha", dch l: Nh Lai tc ngha nh ca cc php. Vy Nh Lai ng ngha vi Chn nh. Chn nh l t ng thng dng din t thc ti cu cnh vt ngoi nh danh v nh ngha. Trong ngha lin h Nh Lai v Chn nh thi "Nh" c ngha v mt nhn thc l "chn tht khng in o" v v mt bn th l "tn ti hin tin thng hng bt bin". Th no l tng ca Nh Lai? Pht tnh lun nu ln ba ngha ca "tng": (1) Tng tc s nhip, l ci mnh thu nhip li, ci c duy tr. v d c th v s tng t, l ci lng trong qu trng, l ci phi thai trong bo thai, l mm ging ny sinh ra Nh Lai sau ny. Theo ngha ny, tt c chng sinh l Nh Lai tng. Nhng chng sinh tnh l nhim, m Nh Lai tnh thi thanh tnh. Vy Nh Lai tng gm hai yu t mu thun, nhim v tnh. gii quyt vn mu thun ny, kinh Lng gi ra nim chuyn y (srayaparvrtti). Duy thc xy dng qu trnh chuyn tm thc thnh bn tr rt hon chnh cn c trn nguyn l duyn sinh. Kinh Thng Man ni: "Tr ca Nh Lai tng l tr ca Nh Lai v Khng tnh". Vy tnh Khng l nn tng cho s chuyn y . (2) Tng tc n phc, ngha l bao ph, che du. Nhng n l ci b che du hay ci bao ph? Nu ni l b che du thi l do l ti v tuy vn thng hng hin hu theo ngha "cha tng n v cng cha tng b i",

nhng phm phu hon ton khng hay bit g v s c mt y. Hng Nh tha (Thanh vn v Duyn gic) khng hay bit v khng tin l c. Hng B tt, ty trnh tu chng m tin nhiu hay tin t. n hng a thng B tt mi hon ton tin l c. y, tin c ngha l tuy khng thy nhng v nghe theo li Pht ni v bng vo s qun st ca mnh m tin. Pht tnh lun gii thch theo ngha 'ci b che du' v chnh Nh Lai t n khng hin nn ni l "tng". iu ny kinh Thng Man gi l "Khng ngha n phc Chn tht", c gii thch trong Thng Man Bo kht do ngi Ct Tng son: "Php h vng khng thc hin hu; gi n l Khng (Snyat). Ci ngha hiu c ci Khng y c ni l ngha (artha). Ci Khng che lp mt Pht tnh, nn ni l phc Chn tht". V Khng ngha tc Khng tnh nn "Khng ngha n phc Chn tht" dch l: Chn tht tnh b Khng tnh che lp. Khng tnh tc Nh Lai tnh, mt t c th c dng ch yu tnh ca tn ti. Tng hp li, "Nh Lai tng" l l tnh duyn khi, l Khng tnh, l quy lut do cc php tn ti v c nhn thc. iu ny c cp trong hai bi tng Trung lun sau y. Bi tng Trung lun XXII.16: Nh Lai s hu tnh Tc th th gian tnh Nh Lai v hu tnh Th gian dic v tnh. Dch l: Bt c ci g l t tnh ca Nh Lai cng l t tnh ca th gian ny. Nh Lai khng c t tnh nn th gian ny cng khng c t tnh. Bi tng Trung lun XXIV.14: D hu khng ngha c Nht thit php c thnh Nhc v khng ngha gi Nht thit tc bt thnh. Dch l: Tt c c thnh nh thch ng vi tnh Khng. Nu khng c ngha rng cc php u Khng thi tt c chng hnh thnh. V Nh Lai tng l l tnh nn lun lun tng n. V v l l tnh ca tn ti nn n thng hng tn ti. Nh vy, Nh Lai tnh chnh l bn lai thanh

tnh, thng hng hin hu ngay hin tin, trong mi tn ti, nhng t v th n nay b phin no cu nhim che lp n tng khng th hin by nn chng sinh khng thy. (3) Tng tc nng nhip. ngha ny ch a v qu chng, tc V thng B hay Pht. Kinh Thng Man ni: "Nh Lai tng vn khng la ngoi tng hu vi. Nh Lai tng vn thng tr, khng hy hoi. Th cho nn Nh Lai tng l ci duy tr, l ci thit lp". Theo ngha ny, t "tng" trong ting Phn c ngha en l "t cung". Nh vy, Nh Lai tng l ch y nng ca cc php thanh tnh cng c tr hu v cng l ch y nng ca cc php sinh t tp nhim phi tr hu. Chnh cc c Nh Lai, ch Pht Th tn cu mang trong i bi tm v lng ca cc Ngi tt c cng c v bin v phm tnh siu vit ca Nh Lai, cng tt c cc php hu vi tp nhim h vng in o ca chng sinh. Khi chng sinh no nhn thc c Nh Lai tnh, Pht tnh, hay Php thn Pht thng tr ni t tnh ca mnh, lc by gi chng sinh y c gi l "Nh Lai chn t". V vn "khng v bt khng", Thng Man Phu nhn trnh by: "Bch Th Tn! Nh Lai tng tr l Khng tr ca Nh Lai. ... Bch Th Tn! c hai Khng tr ca Nh Lai tng. Bch Th Tn! Khng Nh Lai tng l ht thy phin no tng, hoc la, hoc thot, hoc d bit. Bch Th Tn! Bt Khng Nh Lai tng l Pht php vt qu s ct sng Hng, khng la, khng thot, khng d bit, bt t ngh." Tr tu nhn thc Nh Lai tng gi l Nh Lai tng tr (chng tr). Tr y vn tuyt i xa la chp tng, do ni l Khng tr. Cng c th gii thch rng Khng tr l do duyn vo Nh Lai tng m tr khi ln nhn thc Khng tnh ca Nh Lai ( l), duy ch c Pht mi thu trit, mi c th chng nghim. Mt mt, ng v nht thit php tnh Khng ca chng sinh m ni thi tr Bt nh l Nh Lai tng tr. Mt khc, chng sinh tuy vn c tr ny, nhng cha tng hin pht i dng, phi i n khi tu o thnh tu, vin mn pht hin, thi c Khng tr ca Nh Lai. Ngha l chng tr do chng l m c. Vy ni Nh Lai tng tr l Nh Lai Khng tr tc l ni v tr nht nh gi l Nh Lai tng Khng tr. Khng tr ca Nh Lai tng c hai. Mt l Khng Nh Lai tng. y l cn c vo c tnh ca Nh Lai tng tuy b phin no u tri buc nhng khng phi v vy m hp nht vi phin no. V Nh Lai tng la, thot, khc tt c phin no cho nn ni Nh Lai tng l khng. Cng c th gii

thch rng Khng Nh Lai tng chnh l phin no tng, v t th ca phin no vn h vng, khng tht. Hai l Bt khng Nh Lai tng. Bt khng l v t th ca Nh Lai tng c tt c php bt t ngh cng c v bin v phm tnh siu vit ca Pht. Bt khng Nh Lai tng chnh l Php thn Pht, nh Thng Man phu nhn ni: "Bch Th tn! Do thnh tu Pht php bt t ngh vt qu s ct sng Hng, vn khng ly, khng thot, khng d bit, do th m ni l Php thn Nh Lai. Nh vy, bch Th Tn, Php thn Nh Lai khng la phin no tng, cho nn gi l Nh Lai tng". em so snh quan im "khng v bt khng" ca Bin Trung bin v ca Thng Man thi thy c hai im ng cp. (1) Trong kinh Thng Man, Nh Lai tng va khng va bt khng. Nhng ch phin no tng (Khng Nh Lai tng) l b ph nh ch t th ca Nh Lai tng (Bt khng Nh Lai tng) khng h b khin tr. Chng hoc l do tp kh, tp qun, v tp tc ung c hp thnh phin no tng, cho nn cn phi tu on phin no cho n khi rt ro on sch. Cn Php thn Nh Lai tc t th ca Nh Lai tng l gm y thp lc, t v s y, thp bt bt cng php, ... , tc gm tt c cng c v bin v phm tnh siu vit ca Nh Lai cho nn khng th l khng. Nh vy, trong trng hp ny khi ni n "khng v bt khng", thi ch th ca "khng" l phin no v ch th ca "bt khng" l cng c v bin v phm tnh siu vit. Ngc li, trong Bin Trung bin lun, "tnh Khng c trong h vng phn bit v h vng phn bit c trong tnh Khng". Ngha l s kin tng phn hai, t thn ca h vng phn bit, b bc b. Do tnh Khng l khng. Nhng qua s thanh lc bi tnh Khng h vng phn bit c phc hot li di mt hnh tng mi, to thnh ci 'bt khng' trong tnh Khng. V ci "bt khng" ny khng bao gi la khi tnh Khng. Vy c th ni hoc tnh Khng hoc h vng phn bit l ch th ca c "khng" ln "bt khng". l mt cu trc kp khng th c trong Nh Lai tng, bi v trong , Nh Lai Php thn l thng hng tn ti khng th hp nht vi phin no tng bao gm cc php hu vi v thng. (2) ngha ca cm t "ci cn li" ch c th p dng trong Bin Trung bin hay trong kinh Tiu Khng. Trong kinh Tiu Khng ci cn li cui cng l ci thn hu d y, ci thn su nhp duyn mng. Trong Bin Trung

bin lun, ci cn li l h vng phn bit, tc biu tng ci th gii hin tng huyn o. C hai bn vn ny gi ra kin l khng d g on sch rt ro v minh phin no, v lun lun cn li mt ci g khng th tr sch c. Ngc li, kinh Thng Man c v lc quan hn. V tu on phin no, kinh ny trnh by cho thy chng kin ng o i hi t cuc sng hin thc phi khng ngng tu luyn dn dn tr sch nhng nhim trc vi t n tng trong tm thc. S on dit chng hoc c din ra nh lm ton tr. V vy cch thc on tr y khng theo mt tin trnh dch ha php nh trong trng hp Bin Trung bin lun. Thng thng m ni thi hnh gi tu tri "ci cn li" vo giy pht gic ng. Khi thnh tu chuyn y, chuyn thc thnh tr, thi chng bit ngay Nh Lai tng chnh l "ci cn li". Quan nim nh vy tht khng thch hp cht no vi thuyt Nh Lai tng v theo thuyt ny Nh Lai tng thng hng hin hu, khng n khng i, c t nguyn thy, nn khng th l ci cn li. V sau, lun i tha khi tn cng ni n Nh Lai tng. Theo lun ny, th i tha tc tm chng sinh bao trm ht thy cc php hu lu v v lu, th gian v xut th gian. Tm ny c hai tng: Chn nh v Sinh dit. V tm sinh dit tc thc A li da, lun ni: "Do Nh Lai tng m c tm sinh dit. Ngha l Chn (khng sinh dit) Vng (sinh dit) ha hip, khng phi mt khng phi khc gi l thc A li da. Thc ny tm thu tt c cc php v xut sinh tt c cc php. Thc ny c hai ngha, Gic (sng sut) v Bt gic (m)." Gic l tnh Pht sn c ca chng sinh. Tnh Pht ni chng sinh thi gi l Nh Lai tng, cn ni Pht thi gi l "Php thn bnh ng ca Nh Lai". A li da thc l y tha khi tc da vo php khc m khi ln. Vin thnh tht mi l Chn nh, bn tnh ca ht thy mi php, l v tng, xa la ht thy mi tng, tc l t tnh (svabhva). Duy thc tng ch trng tnh (svabhva) ca cc php hon ton khc vi tng (laksana) ca chng. Nh th Chn nh khng lin h g n tng cc php. Chn nh khng bao gi b hun tp hay b nh hng ca i sng thc t. Chn nh ngng nhin, khng ty duyn m khi ng, v khng to tc cc php. Ngi V Trc khng my lu tm n thuyt Chn nh, v ngi ch trng rng mt khi lp nn ci nguyn l "Bn lai thanh tnh" thi khng th no t ci nguyn l m c hin thc "Bt thanh tnh". Theo kinh Lng gi, c Pht thuyt ging Nh Lai tng l nhm cho ngi ngu khi s hi khi nghe ni n thuyt v ng. Nhng c Th Tn miu t

n nh mt thc th ti hu, trng cu, thng hng, khng hoi dit cho nn lm pht sinh s lm tng l Ngi dy cng mt th t ng ni trong cc h thng trit hc. c Pht qu quyt Nh Lai tng chng ng ci ng ca ngoi o. Mc ch thuyt Nh Lai tng l khin ngi chp ng thc tnh, "la vng tng ng kin chng tht, vo cnh gii tam gii thot mn (khng, v tng, v nguyn), hy vng chng c v thng ng chnh gic." Nh vy, trn bc ng dn dt a n chng ng tnh Khng, thuyt Nh Lai tng khng phi l cu cnh m ch l mt phng tin gio ha rt cn thit chng gia ng tu tp. Mt khi thng t v ng dng hiu qu thi phi la b n ngay. l ngha ca nhng li chnh c sau y ca c Th Tn (Kinh Lng gi Tm n. Thch Thanh T dch): "Nh Lai tng su kn M cng by thc chung Hai th nhip th sanh Ngi tr t xa la. Nh gng tng hin tm Tp kh v thy hun Ngi nh tht qun st Cc s thy v s. Nh ngu thy ch trng Xem tay chng thy trng Ngi chp trc vn t Chng thy ta chn tht. Tm l con ht gii nh nh n hay Nm thc l b bn Vng tng chng xem ht." Hng Dng Thng by, 2000. (Trch: "Nguyt san Pht Hc", USA, thng 10-2000) -------------------------------------------------------------------------------Ti liu tham kho 1. Thch Minh Chu. Hy t mnh thp uc ln m i. Tu vin Kim Sn. 1992

2. Thch c Nim. Kinh Thng Man. Pht Hc Vin Quc t. 1990 3. Thch Thanh T dch. Kinh Lng gi Tm n. Thin s Hm Th s gii. Sui Trc B. 1995 4. Thch Thin Hoa dch. Lun i tha khi tn. Pht Hc Vin Quc t. 1992 5. Thch Tr Quang. Gii thm mt kinh. Pht Hc Vin Quc t. 1998 6. Tu S. Thng Man Ging lun. Am Th Ngn. Pht lch 2543 7. Gadjin Nagao. Mdhyamika and Yogcra. State University of New York Press. 1986 8. Florin G. Sutton. Existence and Enlightenment in the Lankvatra-Stra. SUNY Press. 1991

HT